ARTYKUŁY Pamiętnik Cieszyński Tom 23, 2019 JAN PAWEŁ BOROWSKI PL ISSN 0137–558X
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
ARTYKUŁY Pamiętnik Cieszyński Tom 23, 2019 JAN PAWEŁ BOROWSKI PL ISSN 0137–558X Muzeum Śląska Cieszyńskiego NAJSTARSZA WZMIANKA O DROGOMYŚLU - - Dawniej cieszyńska historiografia podawała, że Drogomyśl po raz pierwszy wzmian kowany był w dokumencie z roku 1487, w którym książę Kazimierz II 1odnowił Mi- kołajowi Brodeckiemu posiadanie2 tejże wioski wraz z sąsiednią Zawadą . Pogląd ten reprezentował Gottlieb Biermann3 , a w ślad za nim. powtórzył w swoim monumen talnym dziele Ladislav4 Hosák . Z polskich autorów5 za taką datacją opowiedział się ksiądz Oskar Zawisza , a ostatnio także Józef Król 6 Obecnie w literaturze przedmiotu uważa się, że dokumentem, w którym po raz pierwszy w dziejach wspomniano Drogomyśl, jest dyplom z roku 1454 . Z jego treści wynika, że w roku 1454 podzielono spadek po zmarłym Gochu (młodszym) z Ochab.- Kiczyce oraz Ochaby przypadły Jaśkowi7 z Bełsznicy, natomiast Drogomyśl i sąsiednią Zawadę otrzymał bliżej nieznany Smyl . Dokument ów znany jest z odpisu księdza Le opolda Listinář Jana Těšínska Szersznika, (Codex który diplomaticus przechowywany Ducatus Tessinensis). jest w zbiorach Sbírka listinného Książnicy materiálu Cieszyńskiej. k dějinám 1 knížectví Těšínského 1460–1495 Wybór źródeł(dalej: do dziejówLT), [t. 2], Ustronia , wyd. Emerich Němec, Český Těšín 1960, [nr] 308, s. 61–62 ; dokument ten wydał także Idzi Panic, który datę wystawienia rozwiązał na 25 lipca roku Geschichte des Herzogthums Teschen ̨ 1487, zob. , t. 1, oprac. I. Panic, Cieszyn – Ustroń 1996, s. 55–56. 2 Historický místopis země Moravskoslezské Gottlieb Biermann, , wyd. 2, Teschen 1894, s. 104. 3 Dzieje Strumienia Ladislav Hosák, , Praha 2004, s. 881–882. 4 Bogu i nikomu innemu na cześć. O początkach zboru tolerancyjnego w Drogomyślu Oskar Zawisza, , Cieszyn 1909, s. 7. 5 Józef Król, , „Przegląd 6 Śląsk Cieszyński w średniowieczu do 1528 roku Ewangelicki”, 2008, 1–2, s. 133–144. Dzieje Śląska Cieszyńskiego od zarania do czasów współczesnych JęzykIdzi Panic, mieszkańców współpr. Śląska Bogusław Cieszyńskiego Czechowicz, od średniowiecza do połowy XIX wieku , Cieszyn 2010 ( Nazwy miejscowe dawnego Śląska Cieszyńskiego , t. 2, red. I. Panic), s. 309; tenże, , Cieszyn 2016, s. 166; 1400–1526 E. - Robert Mrózek, , Katowice 1984, s. 62. 7 LT, t. 1, cz. 2,Zawada. Zapomniana, wyd. Němec,wieś przy Český Drogomyślu Těšín 1958, [nr] 213. Zapomnianej Zawadzie poświę ciłem osobny artykuł, moment ujawnienia się Zawady w źródłach to właśnie rok 1454, zob. Jan Paweł Borowski,Księstwo cieszyńskie w średniowieczu , „Pamiętnik Cieszyński”, 22, 2017, s. 19–29. Smyl ówcześnie zamieszkujący Księstwo Cieszyńskie zdaniem Idziego Panica to Smyl z Krasnej, zob. I. Panic, , Cieszyn 1988, s. 100. 10 JAN PAWEŁ BOROWSKI - Pomimo dość rozpowszechnionej informacji o roku 1454, wśród niektórych au torów zajmujących się historią regionalną8 panuje pogląd, że najstarsza wzmianka o Drogomyślu pochodzi z roku 1467 . Osobliwość takiego rozumowania polega na tym, że jak dotąd nie udało się odnaleźć żadnego dyplomu, w którym zachodziłaby korelacja pomiędzy tą datą a dziejami Drogomyśla. Moim zdaniem data 1467 bierze się z błędnego odczytania cyfry 8 w dacie 1487. Dla autorów podających datę 1467 jako pierwszą w dziejach Drogomyśla podstawowym źródłem9 był, jak sądzę, artykuł- Jana Brody, który ukazał się w „Głosie Ziemi Cieszyńskiej” . Autor zauważa w nim,- że pierwsza wzmianka o Drogomyślu pojawia się w roku 1487, problem polega jed nak na tym, że z powodu słabej jakości druku na pierwszy rzut oka cyfra 8 z po wodu przerwy w górnym łuku wygląda na cyfrę 6. Dopiero dokładne przybliżenie fragmentu tekstu. upewnia, że jednak jest to cyfra 8. Podobną treść ma wcześniejszy artykuł Jana10 Brody z roku 1947, w którym jednak czytelność daty 1487 nie budzi wątpliwości Jan Broda pomylił się jednak w obu swoich tekstach o Drogomyślu co do osoby- właściciela tej miejscowości. Jego zdaniem w roku 1487 był nim Mikołaj Grodecki na- Grodźcu. Oczywiście treść dokumentu z roku 1487 nie pozostawia wątpliwości, że wła ścicielem11 Drogomyśla i Zawady był Mikołaj Brodecki, marszałek Księstwa Cieszyńskie go . Nie jest to jednak tylko pomyłka Jana Brody. Choć nie podaje on w swoich obu tekstach źródła, z którego pochodzi informacja o Mikołaju Grodeckim12 jako właścicielu- Drogomyśla, to łatwo odgadnąć, że czerpał z dzieła Ladislava Hosáka . Do pracy tego- znakomitego znawcy dziejów Księstwa Cieszyńskiego wkradł się błąd, bowiem w ru bryce poświęconej Drogomyślowi pierwsza litera nazwiska Brodecki została przekrę cona na literę G, stąd Grodecki. O tym, że Ladislav Hosák nie miał na myśli Grodeckiego, niech świadczy fakt, że w rubryce poświęconej wiosce Zawada, która także występuje obok Drogomyśla w dokumencie13 z roku 1487, jako właściciela pod tym rokiem podaje- Mikołaja Brodeckiego . W obu wpisach, zarówno dla Drogomyśla, jak i .dla Zawady, przy roku 1487 Ladislav Hosák odwołuje się do Gottlieba Biermanna, który14 przekazu je, że w tym właśnie roku właścicielem obu wiosek był Mikołaj Brodecki - Istotnie, w tym czasie w Księstwie Cieszyńskim pojawia się rodzina Grodeckich herbu Radwan, a jednym z jej przedstawicieli jest Mikołaj piszący się z Grodźca, któ Radość z domu Bożego. Parafie ewangelickie na Śląsku Cieszyńskim i Opawskim po patentach 8 tolerancyjnym i protestanckim Budowa kościoła Dobre- goJan PasterzaKliber, w Drogomyślu (1966 1969) Pieczęcie, Bielsko-Biała i herby Śląska 2013, Cieszyńskiego s. 47; Henryk Nadrowski, Historia Drogomyśla– w, aspekcie„Śląskie Studiaprzemian Historyczno-Teologiczne”, reformacyjnych 21, 1998, s. 58; Alfred HistoriaZnamierowski, parafii w Drogomyślu , Górki Wielkie – Cieszyn 2011, s. 114; Jan Jerzy Szeruda, , Drogomyśl 2006; Karol Z przeszłości Drogomyśla Tyrna, , „Z problemów Reformacji”, 1981–1982, 3–4, s. 138. 9 Z gruzów powstaniesz wspaniała Jan Broda, , „Głos Ziemi Cieszyńskiej”, nr 28 z 11 VII 1958, s. 4 10 Zawada… Tenże, , „Strażnica Ewangeliczna”, 1, 1947, s. 10–11. 11 Historický místopis… J. P. Borowski, , s. 22. 12 L. Hosák, , s. 881–882. 13 Geschichte Tamże, s. 934. 14 G. Biermann, …, s. 104. NAJSTARSZA WZMIANKA O DROGOMYŚLU 11 15 - ry raz nawet występuje w dokumencie jako Mikołaj Grodecki . Niektórzy z badaczy dziejów Drogomyśla, podając jako datę pierwszej wzmianki16 rok 1467, także twier dzili, że ówczesnym właścicielem wsi był Mikołaj Grodecki . Skąd takie przekonanie- i dlaczego jest błędne, wyjaśniłem powyżej, ale warto wziąć pod uwagę fakt, że tak- jak nie zachował się żaden dokument z roku 1467, w którym rzekomo wzmiankowa ny jest Drogomyśl, tak nie występuje17 dyplom, na którym Mikołaj Grodecki ma cokol- wiek wspólnego z Drogomyślem . A zatem nastąpiło tutaj spiętrzenie pomyłek: Jan Broda przejął od Ladislava Hosáka błąd w nazwisku właściciela Drogomyśla, Jan Sze ruda oraz pastor Karol Tyrna dołożyli do tego błąd w odczycie daty w artykule Jana Brody i od tej pory zaczął funkcjonować w lokalnej świadomości Mikołaj Grodecki,- właściciel Drogomyśla w roku 1467. - Z treści przywołanego wcześniej dyplomu z roku 1454 wiadomo, że Drogomyśl ist niał już jakiś czas i należał do uposażenia Gocha (młodszego) z Ochab, po jego śmier ci Ochaby18 oraz Kiczyce otrzymał Jasiek z Bełsznicy, Drogomyśl oraz Zawadę dostał- Smyl . Jeżeli przyjąć, że podziału uposażenia Gocha (młodszego) z Ochab dokonano pomiędzy dwóch spadkobierców po równo, to w ślad za tym należy uznać, że za równo Drogomyśl, jak i Zawada były na tyle rozwiniętymi osadami, że równoważyły - 15 Zdaniem Wacława Gojniczka rodzina Grodeckich herbu Radwan przybyła do Księstwa Cieszyńskie go z Brodów nieopodal Lanckorony. W roku 1460 występuje w źródłach GrodzieccyMikołaj z Grodźca, z Brodów w herbu roku Radwan1465 pojawia w XV–XVIII się Mikołaj wieku Zema z Grodźca, zaś w roku 1472 Mikołaj Grodecki. Autor genealogii tej rodziny szlacheckiej uważa, że to ta sama osoba, zob. Wacław Gojniczek, , „Genealogia. Studia i materiały historyczne”, 11, 1999, s. 8. W podobnym- okresie w Księstwie Cieszyńskim pojawia się Mikołaj Brodecki z Brodku i Góry herbu Jastrzębiec, bowiem już w roku 1470 występuje jako świadek piszący się na Strumieniu w dokumencie potwier dzającym dawne przywileje Skoczowa, a wystawionym przez księcia Przemysława II, zob. LT, [t. 2], [nr] 240, s. 14–16. Mikołaja Brodeckiego, jako właściciela wsi Strumień w roku 1482, błędnie jako Grodeckiego zapisał także Leopold Jan Szersznik w swoich wypisach do genealogii szlachty Księstwa Cieszyńskiego. Cieszyński historyk nie zdążył tej pracy wydać drukiem, a rękopis przechowywany jest w zbiorach Książnicy Cieszyńskiej (zob. Książnica Cieszyńska, Rękopisy Biblioteki Leopolda Jana Szersznika, sygn. DD VIII 2). Co interesujące, litera G została przekreślona, a obok niej ktoś napisał literę B tak, że Grodecki znów stał się Brodeckim. Również na tej samej stronie ksiądz Szersznik- przy roku 1472 zapisał Mikołaja Brodeckiego, zmienił literę B na G, a następnie tę ktoś przekreślił Materiałyi ponownie genealogiczno-heraldyczne napisał literę B. Wydawca do dzieła dziejów Leopolda szlachty Janaksięstwa Szersznika, cieszyńskiego Wacław Gojniczek, twier dzi, że owych poprawek dokonał znany genealog Ludwig Igálffy-Igály, zob. Leopold Jan Szersznik, , wydał W. Gojniczek, Historia parafii Historia Drogomyśla… Cieszyn 2004 (Bibliotheca Tessinensis, t. 1, Series Polonica, t. 1), s. 103. 16 - K. Tyrna, …, s. 138; J. J. Szeruda, s. 5, 23. Autor mianuje Mikołaja- Grodeckiego marszałkiem księcia Kazimierza II i poczytuje mu zasługi w rozwinięciu lokalnej gospo darki rybnej (s. 41),Zawada jednakże niestrudzonym budowniczymBrodecki stawów Mikołaj na tym