Domus Novae Lucis Anno Domini MMXV Het Jaar 2015 In
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Het jaar 2015 in KLOOSTER TER APEL Domus Novae Lucis Anno Domini MMXV Dulce est desipere in loco HORATIUS,Oden 4. 12. 28 Het jaar 2015 in KLOOSTER TER APEL Domus Novae Lucis Anno Domini MMXV Ter Apel, mei 2016 Inhoud Voorwoord - 3 I. Verslag van het Jubileumjaar - 5 II. Stichting Klooster Ter Apel - 17 Doelstelling - 17 Kloosterorganisatie en werkzaamheden - 18 III. Lopende zaken - 26 Instandhouding/restauratie monument - 26 Kruisheren - 26 Permanente presentaties - 27 Veiligheidszorg - 28 IV. De statistieken - 29 Bezoekers Klooster, openingstijden en toegangsprijzen - 29 Bezoekers website & social media -29 Bezoekers Mijn Klooster - 30 Excursies en werkbezoeken - 30 Lidmaatschappen - 31 Samenwerkingsverbanden/contacten - 32 Subsidiënten en sponsoren - 32 Publiciteit - 33 Colofon - 36 Voorwoord Namens bestuur en directie van de Stichting Klooster Ter Apel bieden wij u ons verslag Het jaar 2015 in Klooster Ter Apel aan. KLOOSTER TER APEL 550 JAAR Het jaar 2015 stond in het teken van het 550-jarig jubileum. Wij kijken met voldoening op dit feest terug, met name ook op het hoogtepunt in het weekend rond de 20ste juni met de uitvoering van de Jubileumcompositie, het megaontbijt voor 550 personen, de Kloosterbeurs en de presentatie van een twintigtal verenigingen. Bijzondere evenementen waren verder het Muziekfestival, de Erfgoededucatie Carrousel vol kinderactiviteiten, de Jubileumgedenkdag met enkele kruisheren en de Herdenkingswandeling. Opvallende exposities waren Eten & Drinken in Middeleeuwse Kloosters, 550 Jaar Klooster Ter Apel en Nova Lux. Zeer vermeldenswaard is dat aan het eind van oktober in het verslagjaar het Symposium Van Dorpshuis tot Kanjerklooster werd georganiseerd. Aan dit symposium werd meteen een vervolg gegeven: er is een werkgroep geformeerd die zich ten doel heeft gesteld een perspectief te laten ontwikkelen voor de Kloosterenclave in de vorm van een landschapsvisie. Onze hoop is erop gericht dat uit deze visie nieuwe initiatieven zullen worden ontplooid en het landschap in en rond de enclave een kwaliteitsimpuls zal krijgen. Over deze en meer Jubileumactiviteiten doen wij in dit Jaarverslag vanaf pagina 5 uitgebreid verslag. EXPLOITATIE De exploitatie over het verslagjaar sloot met een licht positief saldo, zij het dat in 2015 niet aan de voorziening onderhoud kon worden gedoteerd. Ten opzichte van de begroting vielen de baten lager uit als gevolg trendmatig minder opbrengsten uit entreegelden en horeca. Aan de lastenkant vielen de kosten met betrekking tot huisvesting, promotie en tentoonstellingen lager uit. Evenals voorgaande jaren noopt de exploitatie ons tot het voeren van een terughoudend kostenbeleid; de financiële positie van de stichting blijft kwetsbaar bij tegenvallers. ONDERHOUD In het verslagjaar is schilderwerk verricht aan de luiken van de Oost- en Noordvleugel van het gebouw; ook het torentje op de kerk is geverfd en mag weer worden gezien. Daarmee is evenwel het noodzakelijk te verrichten onderhoudswerk bij lange na niet voltooid. Helaas konden, tot drie keer toe, eerdere aanvragen bij de Rijksdienst voor het verstrekken van een instandhoudingsubsidie niet worden gehonoreerd. Bestuur en directie nemen zich daarom voor in 2016 opnieuw een aanvraag in te dienen. Het maximaal subsidie bedraagt 50% van de investeringskosten; de andere helft dient uit eigen middelen te worden betaald. Dit laatste betekent een forse aanslag op onze voorziening onderhoud en zou inhouden dat de stichting voor onverhoopt optredende calamiteiten onvoldoende reserves heeft. BESTUUR EN DIRECTIE Zoals opgemerkt in het vorige verslagjaar was het bestuur in 2015 demissionair. Per 1 oktober traden de bestuursleden Harry Zwiers (voorzitter), Gerrit Horstmann (vicevoorzitter), Guus Brouwer en Arnold Winkel af. Tijdens de bestuurswisseling richtte Harry Zwiers het woord tot ieder persoonlijk en sprak zijn waardering uit voor hun inzet. De aftredende leden 3 ontvingen elk een ingelijst kunstwerk: een zeer fraaie foto van het Klooster gecomponeerd door de kunstenaar Theo Berends. De nieuwe voorzitter, Frits Bergman, sprak vervolgens de aftredende preses toe die sinds 1999 de voorzittershamer van de stichting heeft gehanteerd, noemde tal van zaken die onder zijn leiding tot stand zijn gebracht en roemde voorts zijn voortreffelijkheid als primus inter pares, zijn voortvarendheid en zijn immer aanwezige humor. Het nieuwe bestuur is statutair teruggebracht van 7 naar 5 leden; de vacatures werden opgevuld door de heren Pim Witteveen en Rienhart Wolf. Bertus Kloosterman (secretaris) en Hans Keuker (penningmeester) bleven beide lid van het bestuur. Per 1 oktober in het verslagjaar is ook afscheid genomen van directeur Hans Kroeze die de stichting heeft gediend vanaf 2004. Harry Zwiers sprak de scheidende prior waarderend toe, memoreerde diens markante persoonlijkheid alsmede zijn verdiensten, kwaliteiten en inzet voor Klooster Ter Apel. Overigens blijft Hans Kroeze tot 1 oktober 2016 als adviseur verbonden aan onze stichting. Het verheugt ons dat wij mevrouw Margriet van Klinken per 1 oktober 2015 als nieuwe directeur van Klooster Ter Apel mochten begroeten; zij is kunsthistorica en heeft ruime ervaring op het gebied van management met betrekking tot musea, kunst en cultuur. BELEID In 2016 loopt het Beleidsplan 2011-2016 en het Museaal Beleidsplan 2013 -2016 af. Nu het aflopen van bestaand beleid en het aantreden van een nieuw bestuur en een nieuwe directeur nagenoeg samenvallen, lijkt een ideaal moment aangebroken om na te denken over de vraag wat er goed gaat en wat niet met betrekking tot alle aspecten van de stichting. Met name dienen vragen te worden beantwoord naar de actualiteit van de bestaande definities omtrent missie, visie, doelstellingen en prioriteiten; voorts de vraag of de potentie van het product Klooster, Kroonjuweel in de provincie, voldoende wordt benut en de vraag hoe de beperkte middelen van de stichting zo efficiënt mogelijk kunnen worden ingezet. Dit alles zal in 2016 worden vertaald in nieuw beleid. PERSONEEL Onze dank gaat tenslotte uit naar ons personeel dat zich in het turbulente 2015 van zijn beste kant heeft laten zien. Alle lof ook aan het adres van onze vrijwilligers die door hun belangeloze inzet en enthousiasme het licht in Domus Novae Lucis brandende hebben weten te houden. Stichting Klooster Ter Apel namens deze, Frits Bergman, voorzitter Bertus Kloosterman, secretaris Margriet van Klinken, directeur 4 I. Verslag van het Jubileumjaar INLEIDING In 2015 herdacht Klooster Ter Apel - met veel, uiteenlopende activiteiten - het markante voorval dat 550 jaar geleden Hinrick van Berghe samen met Ludolphus, Gerardus van Horn, een onbekende broeder en enkele lekenbroeders vanuit kruisherenklooster Sint Gertrudis in het Duitse Bentlage naar het goed ‘Apell’ kwamen om er een nieuw klooster te stichten: Domus Novae Lucis / Huis van het Nieuwe Licht. Voordat die kloosterlingen tussen 14 en 17 mei 1465 arriveerden hadden de premonstratenzers op dezelfde locatie al een uithof gebouwd - een boerderij met grond - en deze later uitgebreid met een kapel, Domus Lucis genaamd. Zij konden echter niets met dit ruige terrein en verkochten het in 1458 aan pastoor Jacobus Wiltingh. Deze schonk de grond in 1464 aan de Orde van het Heilig Kruis. Erg lang heeft het Klooster niet bestaan want de strijd tussen de katholieken en protestanten werd in Groningen uiteindelijk in 1594 in het voordeel van de protestanten beslist en mondde uit in het Tractaat van Reductie. Dat maakte een einde aan het kloosterleven en Johannes Emmen, de laatste kruisheer-prior, werd in 1604 de eerste dominee. Roerige tijden braken aan en het Klooster kreeg in de eeuwen die volgden tal van functies, van gastenhuis en herberg tot school en notariswoning. Er waren soldaten ingekwartierd en hoge heren uit de stad overnachten er. Tal van verbouwingen en restauraties vonden plaats en er werden verdiepingen en vleugels afgebroken en weer opgebouwd. Maar het Klooster werd behouden en is thans een van de weinige nog bestaande middeleeuwse plattelandskloosters in Noordwest Europa, een UNESCO Top- 100 monument in Nederland. JUBILEUMPROGRAMMA 550 jaar! Feest! Door toedoen van de hele Ter Apeler Kloostergemeenschap en met enthousiaste medewerking van veel vrijwilligers, diverse organisaties en overheden kon het navolgde programma worden samengesteld en uitgevoerd. KERSTDIORAMA - DE GROOTSTE KERSTSTAL VAN EUROPA Expositie, 13 december 2014 t/m 11 januari 2015 Het middeleeuwse interieur van de Kanunnikenkerk van Klooster Ter Apel was voor een korte tijd volkomen aan het oog onttrokken. Een vakkundig gecreëerde metamorfose zorgde voor een beslist uniek Kerstdiorama. Op een tableau van 60 m2 was een tafereel opgebouwd waarin het hele kerstverhaal werd uitgebeeld door een kerstgroep van meer dan 1500 figuren, eigendom van Fred van der Zwet en Roel den Dulk uit het Friese dorp Ferwert. In deze buitenmodel kerststal werd door Fred en Roel het leven van alledag ten tijde van de geboorte van Jezus uitgebeeld. Behalve de geboortestal was ook een druk marktplein in Bethlehem met veel kooplui die hun waar aanbieden te zien. Op de velden werden de vele herders met hun 5 indrukwekkende schaapskudde verrast door een groot engelenkoor. Er was een waterpartij met vissers, bergen met wilde dieren en een woestijn met nomaden. De drie Wijzen met hun dienaren en olifanten, kamelen en paarden kwamen uit de bergen en de woestijn. En uiteraard hadden ook Herodes met de Romeinse soldaten en de volkstelling een plek. In het geheel stonden veel grappige, leuke en ontroerende tafereeltjes