Sranan. Cultuur in Suriname
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Sranan. Cultuur in Suriname Chandra van Binnendijk en Paul Faber (red.) bron Chandra van Binnendijk en Paul Faber (red.), Sranan. Cultuur in Suriname. Koninklijk Instituut voor de Tropen, Amsterdam / Museum voor Volkenkunde, Rotterdam / Vaco, Paramaribo 1992 Zie voor verantwoording: http://www.dbnl.org/tekst/binn011sran01_01/colofon.htm © 2008 dbnl / Chandra van Binnendijk en Paul Faber 5 Voorwoord Voor u ligt een bundel met artikelen van Surinaamse auteurs, die op creatieve wijze ingaan op dans, muziek, drama en beeldende kunst, op religie, taal en culturele achtergronden van verschillende etnische groepen in Suriname. De buitenstaander krijgt de gelegenheid om via deze inspirerende bijdragen kennis te nemen van de veelheid en rijkdom van vooral de hedendaagse culturele vormen van het leven in Suriname. Dit alles moet gezien worden in het licht van de ontwikkelingen in het land, waarbij het heel belangrijk wordt geacht dat er ook op cultureel gebied zodanig geproduceerd wordt, dat de kwantiteit gepaard gaat met goede kwaliteit. Het initiatief tot deze uitgave is zeer prijzenswaardig, omdat communicatie van gevoelens ten opzichte van zichzelf, de medemens en de natie een proces op gang brengt dat leidt tot kunst en creatieve expressie van hoog niveau. Ik spreek de hoop uit dat deze bundel de lezer zal helpen richten naar een gemeenschappelijk punt, waar de cultuur en kunst van Suriname ten volle tot hun recht komen ten behoeve van alle Surinamers en hun mede-wereldburgers. Liesbeth Venetiaan-Vanenburg Sranan. Cultuur in Suriname 8 Verantwoording In 1975 verscheen naar aanleiding van de Surinaamse onafhankelijkheid het Cultureel Mozaïek van Suriname, onder redactie van Albert Helman. Dit boek gaf een brede schets van de grote culturele diversiteit van de jonge staat. Nu, zeventien jaar later, wordt alom de behoefte gevoeld een nieuwe stand van zaken te geven. Er is een gebrek aan actuele, voor een breed publiek aantrekkelijk gepresenteerde informatie over het Surinaamse culturele leven. Al te veel wordt in de Nederlandse media eenzijdig de nadruk gelegd op economische en politieke problemen, terwijl in Suriname de publikatiemogelijkheden zeer beperkt zijn. Met dit boek hopen wij in deze informatiebehoefte te voorzien en een nieuwe kennismaking te verschaffen met een land dat een ongekende culturele rijkdom kent. De directe aanleiding wordt gevormd door de tentoonstelling ‘Sranan, cultuur in Suriname’, die op 11 december 1992 in het Museum voor Volkenkunde Rotterdam werd geopend. Suriname wordt hier getoond in al zijn variatie, gebaseerd op recent onderzoek en beeldmateriaal. Het boek brengt de culturele tradities in beeld van de verschillende bevolkingsgroepen van wereldwijde herkomst die gezamenlijk het Surinaamse volk vormen. Het beschrijft bovendien de interactie tussen deze culturen en het resultaat daarvan: een mengcultuur met vele ingrediënten die in de loop der tijd een eigen karakter heeft ontwikkeld: een Surinaamse identiteit. Een uniform en stabiel gegeven is dit niet en zo wordt het ook niet beleefd door de bewoners. De verschillende opvattingen daarover en de dynamiek van dit proces komen aan de orde in de verschillende bijdragen aan dit boek. Juist in die beweging wordt de flexibiliteit van deze interculturele samenleving zichtbaar en het wederzijds respect. In soms benarde omstandigheden vormt zij een opvallend voorbeeld in een wereld waarin etnische conflicten aan de orde van de dag zijn. Suriname is in dit opzicht experiment en voorbeeld tegelijk van een toekomstige wereldcultuur. Zonder te vervallen in diepgravende wetenschappelij- Sranan. Cultuur in Suriname 9 ke analyses hebben de verschillende auteurs getracht deze fascinerende wisselwerking te schetsen. Het totaal laat zien welke bijdragen de verschillende bewoners leveren aan het scheppend vermogen van de Surinaamse samenleving, de keuzes die men maakt tussen de waarden van het verleden, de gegevenheden van het heden en de uitdagingen van de toekomst. Uiteraard wordt in veel bijdragen gerefereerd aan de politieke geschiedenis van de laatste tien jaar. We hebben er echter voor gekozen de cultuur centraal te stellen. Het ontstaansproces van het boek zelf is een goed voorbeeld van wisselwerking. Het is een gemeenschappelijk Surinaams-Nederlands project dat grotendeels in Suriname is uitgevoerd. De opzet is ontwikkeld in gesprekken tussen deskundigen in Suriname en Nederland. Van de auteurs wonen de meesten in Suriname en de anderen zijn zeer vertrouwd met de Surinaamse samenleving: het boek is van binnenuit geschreven. Hetzelfde geldt voor de fotografie die grotendeels is verzorgd door Roy Tjin. Zijn actuele beeldmateriaal versterkt de inhoud van de teksten. De redactie kwam tot stand in nauw overleg met auteurs en adviseurs, op een even intensieve als plezierige manier. Wij zijn verheugd dat de KIT-Uitgeverij zich enthousiast bereid heeft verklaard tot uitgave en dat wellicht ook een Surinaamse editie van dit boek uit zal kunnen komen. Financieel is dit mogelijk gemaakt door bijdragen van de Nationale Commissie voorlichting en bewustwording Ontwikkelingssamenwerking en het Nederlandse Ministerie van Buitenlandse Zaken. We danken de Nederlandse Ambassade in Paramaribo voor de vele door hen verleende hand- en spandiensten en de persoonlijke inzet van ambassaderaad Bastiaan Körner. Het welslagen van dit unieke project was niet mogelijk geweest zonder vele adviezen en suggesties. Wij willen op deze plaats dan ook graag dank zeggen aan Henna Malmberg, Jerry Egger, Laddy van Putten, Sharda Ganga, Fons Grasveld, Terry Agerkop, Silvia de Groot, Hein Eersel en de stafleden van het Museum voor Volkenkunde Rotterdam voor hun opmerkingen over de algemene opzet. De auteurs zijn bijgestaan door Nardo Aluman, Wilgo Baarn, Sila Baldew Malhoe, C. Hoop, Vera Kafiluddi, Marijke van Lith, Moestafa Nurmohammed, John Keut, Antoon Sang A Jang, Ren Spoelstra, Henk Tjon, Paul Tjon Sie Fat, Johannes Tojo. Voor hun inzet en grote geduld bij alle administratieve zaken danken wij Mien Tulmans en Sandra van den Broek. Wij hopen tenslotte, dat het boek zal beantwoorden aan de verwachtingen en voor de komende jaren een bron zal zijn van informatie en inspiratie voor iedereen die Suriname een warm hart toedraagt. Chandra van Binnendijk en Paul Faber Paramaribo/Rotterdam, 1992 Sranan. Cultuur in Suriname 10 Sranan, cultuur in Suriname De bewoners van de ‘Wilde Kust’ behoorden tot het complex van culturen dat zich op het Amerikaanse continent bevond. Zij kregen plotseling te maken met de vreemde bezoekers die vanuit zee hun land binnendrongen en hen ‘indianen’ noemden, in de veronderstelling dat men in Indië was beland. De kustbewoners trokken weg naar veiliger oorden in het binnenland en een beperkt aantal bleef in contact met deze vreemdelingen. Zij werden al gauw aan het werk gezet om de gewenste stoffen en goederen te produceren en de nodige infrastructuur daarvoor te helpen opzetten. De groepen die wegtrokken konden aanvankelijk ongestoord hun normale leefwijze voortzetten zonder de grote schok van de ontmoeting met de Europese bezoekers te hoeven ondergaan. De grote variëteit van culturen die de Europeanen (Spanjaarden, Portugezen, Engelsen, Fransen en Nederlanders) aantroffen in het nieuw betreden gebied in het verre westen, was het resultaat van een historische ontwikkeling die in bepaalde regio's tot vele tientallen eeuwen teruggaat. De culturele karakteristieken kwamen tot stand door een proces van aanpassing aan de natuurlijke omgeving: het tropische regenwoud en de savannen van het Amazonegebied, het gebied waartoe de Guyana's ook geografisch worden gerekend. Ook vóór de komst, in de zestiende eeuw, van de Europeanen bestond er een zekere geografische dynamiek. Volkeren migreerden van het ene gebied naar het andere. Er vonden confrontaties plaats tussen culturen die een verschillend ontwikkelingsniveau hadden, hetgeen leidde tot oorlogen en volksverhuizingen, tot groei en ontwikkeling in sommige gevallen, en tot onderdrukking en verval in andere. Er vond ook versmelting van culturen plaats door geleidelijke processen van assimilatie en integratie. Het was zeker niet de utopische wereld van ‘eeuwige vrede’. De ontmoeting met de vreemde mensen die vanaf de zee aankwamen met hun vaartuigen is van cruciale betekenis geweest voor de bewoners van het Amerikaanse werelddeel. De Europese bezoekers waren namelijk op economisch avontuur uit, op zoek naar materieel gewin - hetgeen direct voortsproot uit Sranan. Cultuur in Suriname 11 Beeld van Jozef Klas uit 1968, aangekocht door de regering in begin jaren '80 en opgesteld in Albina. Gietbeton, 3,5 meter hoog. de bijzondere sociaal-economische ontwikkelingen die in Europa plaatsvonden in de periode van de ‘Ontdekking’. Dit heeft het karakter van de ontmoeting der beide werelden drastisch bepaald. De ‘Wilde Kust’-bewoners die hun traditionele woonplaatsen niet wilden prijsgeven werden òf uitgemoord, òf onderworpen. Zij waren niet opgewassen tegen de gevorderde organisatie en technologie van de indringers die hen volkomen onbekend waren. De ontmoeting van de indiaanse bevolking met deze bezoekers uit het Oosten was in elk opzicht een grote schok. Ze betekende verwarring op geestelijk, religieus, sociaal en vooral op demografisch gebied: de bevolking werd op radicale wijze gedecimeerd. De indianen die, om welke reden dan ook, geen direct contact hadden met de nieuwe bewoners, konden hun traditionele leefwijze en cultuur voortzetten zonder al te grote offers te hoeven brengen. Hun leef- Sranan. Cultuur in Suriname 12 wijze kenmerkte zich