Akwakultura, Rybactwo I Turystyka W Żabim Kraju

Stowarzyszenie Lokalna Grupa Rybacka „Żabi Kraj”

Akwakultura, rybactwo i turystyka w Żabim Kraju

Skoczów 2011 Stowarzyszenie Lokalna Grupa Rybacka „Żabi Kraj”

Akwakultura, rybactwo i turystyka w Żabim Kraju

Skoczów 2011 Tytuł Stowarzyszenie Lokalna Grupa Rybacka „Żabi Kraj”. Akwakultura, rybactwo i turystyka w Żabim Kraju.

Redakcja Ewa Machej

Teksty Ewa Machej Barbara Byrska dr Mirosław Kuczyński dr hab. inż. Andrzej Pilarczyk Andrzej Siudy Teksty promujące gminy członkowskie - urzędy lub GOK: Chybie, Dębowiec, Goczałkowice-Zdrój, Pawłowice, Strumień, Zebrzydowice

W publikacji wykorzystano także fragmenty dokumentów: Lokalnej Strategii Rozwoju Obszarów Rybackich na lata 2010- 2015 Stowarzyszenia Lokalna Grupa Rybacka „Żabi Kraj” i Statutu Stowarzyszenia Lokalna Grupa Rybacka „Żabi Kraj”

Zdjęcia Ewa Machej, Andrzej Siudy, archiwa urzędów lub GOK, placówek PAN w Gołyszu i LGR „Żabi Kraj”

Wydawca Stowarzyszenie Lokalna Grupa Rybacka „Żabi Kraj” ul. Mickiewicza 9, 43-430 Skoczów, tel. 33/ 487 49 55

Opracowanie graficzne, skład i druk Drukarnia „MADAR”, ul. Cieszyńska 9, 43-430 Skoczów, tel. 33/ 853 22 55

Nakład 5000 egz. egzemplarz bezpłatny

Niniejsza publikacja powstała w ramach środka 4.1. „Rozwój obszarów zależnych od rybactwa w zakresie realizacji operacji polegającej na funkcjonowaniu lokalnej grupy rybackiej (LGR) oraz nabywania umiejętności i aktywizacji lokalnych społeczności”, objętego Programem Operacyjnym „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007- 2013”.

Operacja współfinansowana przez Unię Europejską ze środków finansowych Europejskiego Funduszu Rybackiego, zapewniająca inwestycję w zrównoważone rybołówstwo

Skoczów, 2011 Wstęp Oddajemy w Państwa ręce publikację prezentującą Stowarzyszenie Lokalna Grupa Rybacka „Żabi Kraj”. Jego powołanie było niejako konsekwencją wieloletniej aktywności lokalnych środowisk, przede wszystkim rybackich, ale i samorządów, gospodarstw agroturystycznych i innych podmiotów działających na obszarze nazywanym od dawna „Żabim Krajem”. Na tym wyjątkowo bogatym w tradycje rybackie terenie, związek ludności z gospodarką stawową sięga wielu wieków wstecz. Obecnie, wraz z nadejściem perspektywy budżetowej 2007-2013, wyczekiwano na instrumenty wsparcia Wspólnej Polityki Rybackiej Unii Europejskiej, uruchomione w Polsce w ramach Programu Operacyjnego „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich”. Publikacja ta prezentuje nie tylko działalność Lokalnej Grupy Rybackiej „Żabi Kraj”, ale również gminy członkowskie oraz podmioty prowadzące działalność rybacką na obszarze działania tego stowarzyszenia. Składamy podziękowania wszystkim osobom, które przyczyniły się do powstania tejże publikacji, udzieliły wywiadów, trafnych porad, udostępniły różne materiały, w tym przede wszystkim ciekawe zdjęcia. Zapraszamy zatem do lektury oraz odkrywania rybackich i turystycznych walorów „Żabiego Kraju”. Ewa Machej

3 Wykaz skrótów:

LGR - Lokalna Grupa Rybacka LGD - Lokalna Grupa Działania LSROR - Lokalna Strategia Rozwoju Obszarów Rybackich na lata 2010-2015 opracowana przez Stowarzyszenie Lokalna Grupa Rybacka „Żabi Kraj” PAN - Polska Akademia Nauk PO RYBY (PO ZRSRiNOR) - Program Operacyjny „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich” na lata 2007-2013

4 Stowarzyszenie Lokalna Grupa Rybacka „Żabi Kraj” I. Stowarzyszenie Lokalna Grupa Rybacka „Żabi Kraj”

1. Powstanie Stowarzyszenia LGR Z inicjatywą utworzenia Stowarzyszenia Lokalnej Grupy Rybackiej wyszli rów- nolegle przedstawiciele gmin powiatu cieszyńskiego, którzy na tym obszarze w 2008 r. zainicjowali powołanie Lokalnej Grupy Działania „Cieszyńska Kraina” oraz pracownicy naukowi Zakładu Ichtiobiologii i Gospodarki Rybackiej Polskiej Akademii Nauk w Gołyszu (gmina Chybie), ważnego podmiotu naukowego-ba- dawczego w zakresie rybactwa śródlądowego w południowej części Polski. Bar- dzo szybko zdecydowano o połączeniu sił tychże środowisk i wspólnym przystą- pieniu do prac zmierzających do utworzenia LGR (rolę głównego koordynatora tego przedsięwzięcia powierzono gminie Skoczów). W gronie instytucji, które jako pierwsze zadeklarowały wsparcie dla utworzenia LGR oprócz wymienionych samorządów lokalnych znalazły się m.in.: Lokalna Grupa Działania „Cieszyńska Kraina” oraz Starostwo Powiatowe w Cieszynie. Pierwsze spotkanie w sprawie utworzenia przyszłej lokalnej grupy rybackiej zorganizowano 17 lutego 2009 r. w Gołyszu (gmina Chybie). W miesiącach czerwcu i lipcu 2009 r. w Skoczowie i Chybiu odbywały się spotkania konsultacyjne w gronie kilkunastoosobowej grupy inicjatywnej, na których omawiano lokalne uwarunkowania utworzenia grupy rybackiej, która mogłaby być beneficjentem Osi 4 „Zrównoważony rozwój obszarów zależnych od rybactwa” ww. Programu Operacyjnego. W lipcu 2009 r. inicjatywa powołania LGR na obszarze „Żabiego Kraju” została zgłoszona do realizowanego na zlecenie Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi projektu szkoleniowego Stowarzyszenia Agrolinia pn. „Wsparcie powstawania Lokalnych Grup Rybackich w Polsce”, w ramach którego został zre- alizowany 4-dniowy cykl specjalistycznych szkoleń, poświęconych przekazaniu głównych informacji, omówieniu podstawowych korzyści oraz niezbędnych kro- ków, jakie należy podjąć, aby móc starać się o wsparcie finansowe dla tego obszaru. Jedną z ważniejszych kwestii omawianych na pierwszych spotkaniach był kształt obszaru, na którym miała zawiązać się LGR. Ze względu na większą liczbę zainteresowanych programem gmin, w tym gmin z terenu przyległego powiatu pszczyńskiego i maksymalny limit mieszkańców obszaru, jaki mogła objąć swoim

6 Stowarzyszenie Lokalna Grupa Rybacka „Żabi Kraj” działaniem powstająca lokalna grupa rybacka (określony na poziomie 100.000 osób), z przystąpienia do LGR dobrowolnie zrezygnowały najmniej „rybackie” gminy obszaru powiatu cieszyńskiego, tj.: Brenna i Goleszów, a dołączyły gminy powiatu pszczyńskiego: Pawłowice i Goczałkowice-Zdrój. Natomiast pierwsze szkolenie o charakterze informacyjnym, na które zostały zaproszone osoby związane z sektorem rybackim, lokalne organizacje pozarzą- dowe oraz przedstawiciele sektora publicznego, odbyło się 17 sierpnia 2009 r. w Skoczowie. Jego uczestnicy zadeklarowali chęć utworzenia stowarzyszenia, jak również pomoc w dotarciu do innych, potencjalnie zainteresowanych tym przed- sięwzięciem osób i podmiotów. Kolejno, w dniu 4 września 2009 r. zorganizowano drugie szkolenie, poświęcone w całości kwestiom związanym z założeniem Lokal- nej Grupy Rybackiej w formie stowarzyszenia.

Stoisko promocyjne. Od lewej Agnieszka Gabzdyl i Barbara Byrska. Fot. arch. LGR W miesiącach sierpień, wrzesień i październik 2009 r., w poszczególnych gminach zaangażowanych w inicjatywę utworzenia LGR, podjęto stosowne uchwały o przystąpieniu do tworzącego się stowarzyszenia (Strumień 26.08.09, Skoczów 27.08.09, Zebrzydowice 27.08.09, Chybie 15.09.09, Pawłowice 15.09.09, Dębowiec 29.09.09, Goczałkowice-Zdrój 06.10.09). 7 Stowarzyszenie Lokalna Grupa Rybacka „Żabi Kraj” Ostatecznie 12 października 2009 r. w Skoczowie odbyło się zebranie założy- cielskie Stowarzyszenia Lokalnej Grupy Rybackiej „Żabi Kraj”, w którym wzięło udział 46 osób fizycznych i prawnych, reprezentujących partnerów społecznych, gospodarczych i publicznych działających na terenie 7 partnerskich gmin. Zebra- nie to zatwierdziło pierwszy Statut Stowarzyszenia, wyłoniło pierwsze Władze (Zarząd i Komisję Rewizyjną), a wyłoniony Komitet Założycielski wszczął procedu- rę rejestracyjną (wniosek o rejestrację złożono w dniu 19.10.2009 r.), która zakoń- czyła się w dniu 28 grudnia 2009 r. wpisem do Krajowego Rejestru Sądowego (Numer KRS: 0000345422). W kolejnych miesiącach członkowie partnerstwa, w coraz szerszym gronie, re- prezentujący wszystkie 3 sektory: społeczny, gospodarczy i publiczny, spotykali się przy okazji dalszych prac nad lokalną strategią rozwoju obszarów rybackich i przygotowywaniu pozostałej dokumentacji niezbędnej do ubiegania się o wy- bór LGR „Żabi Kraj” do realizacji strategii. 3 lutego 2010 r. odbyło się pierwsze Walne Zgromadzenie Członków zareje- strowanego już Stowarzyszenia LGR „Żabi Kraj”, na którym wyłoniono pierwszy skład Komitetu, uzupełniono skład Zarządu oraz uchwalono Lokalną Strategię Rozwoju Obszarów Rybackich na lata 2010-2015.

2. Cele i działalność Powołanie Stowarzyszenia Lokalna Grupa Rybacka „Żabi Kraj” było konse- kwencją wieloletniej aktywności lokalnych środowisk, przede wszystkim rybackich, Polskiej Akademii Nauk w Gołyszu, ale i samorządów, gospodarstw agroturystycznych i innych podmiotów działających na obszarze nazywanym od dawna „Żabim Krajem”. Na tym wyjątkowo bogatym w tradycje rybackie terenie związek ludności z gospodarką stawową sięga wielu wieków wstecz. Wraz z nadejściem perspektywy budżetowej 2007-2013 wyczekiwano na instrumenty wsparcia Wspólnej Poli- tyki Rybackiej Unii Europejskiej, uruchomione w Polsce w ramach Programu Ope- racyjnego „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obsza- rów rybackich”.

Zgodnie z zapisami Statutu celami i działaniami Stowarzyszenia LGR są: 1. działanie na rzecz zrównoważonego rozwoju obszarów zależnych od rybactwa,

8 Stowarzyszenie Lokalna Grupa Rybacka „Żabi Kraj” 2. aktywizowanie i integrowanie społeczności zamieszkującej obszary zależne od rybactwa, 3. łagodzenie skutków zmian strukturalnych w sektorze rybactwa, 4. opracowanie i przyjęcie Lokalnej Strategii Rozwoju Obszarów Rybackich, 5. rozpowszechnianie założeń i realizacja zadań wynikających z przyjętej przez Stowarzyszenie LSROR, 6. prowadzenie doradztwa w zakresie przygotowania projektów związanych z realizacją LSROR, 7. upowszechnianie informacji o warunkach i zasadach udzielania pomocy na realizację projektów przedkładanych przez wnioskodawców, kryteriach wyboru projektów oraz o sposobie naboru wniosków o pomoc w ramach realizacji LSROR, 8. wybór operacji do dofinansowania ze środków przewidzianych w Programie Operacyjnym „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007-2013”, 9. zachowanie równości praw kobiet i mężczyzn oraz aktywizowanie osób poni- żej 30 roku życia, 10. pozyskiwanie partnerów oraz innych źródeł finansowania działań stowarzyszenia oraz przygotowanie i realizacja innych projektów współfinansowanych ze środków zewnętrznych, 11. prowadzenie działalności szkoleniowej i wydawniczej, 12. współpraca międzyregionalna i międzynarodowa rozwijająca wymianę do- świadczeń i dobrych praktyk, które przyczyniają się do innowacyjności dzia- łań stowarzyszenia.

Stowarzyszenie działa na mocy aktów prawnych: . Ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach (tj. Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 855 z późn. zm.), . Ustawy z dnia 3 kwietnia 2009 r. o wspieraniu zrównoważonego rozwoju sektora rybackiego z udziałem Europejskiego Funduszu Rybackiego (Dz. U. z 2009 r. Nr 72, poz. 619), . Rozporządzenia Rady (WE) nr 1198/2006 z dnia 27 lipca 2006 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Rybackiego (Dz. Urz. UE L 223 z 15.08.2006 r. Str. 1), . Rozporządzenia Komisji (WE) nr 498/2007 z dnia 26 marca 2007 r. ustana-

9 Stowarzyszenie Lokalna Grupa Rybacka „Żabi Kraj” wiającego szczegółowe zasady wykonania rozporządzenia Rady (WE) nr 1198/2006 w sprawie Europejskiego Funduszu Rybackiego, . Statutu.

3. Członkowie Stowarzyszenia LGR Członkami zwyczajnymi Stowarzyszenia LGR mogą być zarówno osoby fizyczne, które posiadają pełną zdolność do czynności prawnych, jak i osoby prawne, działające w stowarzyszeniu przez swojego przedstawiciela. W przypadku osoby fizycznej wymagane jest złożenie deklaracji członkowskiej, natomiast w przypadku osoby prawnej wymagane jest złożenie deklaracji podpisanej przez osobę uprawnioną do jej reprezentowania. Nabycie członkowstwa następuje w drodze uchwały przyjętej zwykłą większością głosów przez Zarząd Stowarzyszenia przy obecności co najmniej połowy jego członków. Każdemu członkowi zwyczajnemu stowarzyszenia przysługuje jeden głos na Walnym Zebraniu Członków. Kwestie członkostwa, jak i praw i obowiązków członków stowarzyszenia reguluje statut. Na uwagę zasługuje fakt, iż chociaż grono osób i instytucji, które zdecydowały się utworzyć stowarzyszenie było reprezentowane przez wszystkie trzy sektory to zdecydowaną większość członków założycieli Stowarzyszenia LGR „Żabi Kraj” sta- nowili przedstawiciele sektora rybactwa, prowadzący swoją działalność na obszarze objętym LSROR.

Zaciąg. Fot. arch. PAN 10 Stowarzyszenie Lokalna Grupa Rybacka „Żabi Kraj” 4. Obszar działania LGR „Żabi Kraj” obejmuje działaniem następujące gminy wiejskie i miejsko- wiejskie, przynależące administracyjnie do terytorium dwóch powiatów: cieszyń- skiego i pszczyńskiego (w kolejności alfabetycznej): . Chybie (powiat cieszyński) . Dębowiec (powiat cieszyński) . Goczałkowice-Zdrój (powiat pszczyński) . Pawłowice (powiat pszczyński) . Strumień (powiat cieszyński) . Skoczów (powiat cieszyński) . Zebrzydowice (powiat cieszyński)

Mapa obszaru działania LGR „Żabi kraj”

5. Uwarunkowania przestrzenne Obszar objęty działaniem Lokalnej Grupy Rybackiej „Żabi Kraj” leży na styku subregionu południowego i subregionu centralnego województwa śląskiego, między Doliną Olzy na zachodzie, Beskidem Małym na wschodzie, Beskidem Ślą- skim na południu i Równiną Pszczyńską na północy. Zdecydowana większość tego obszaru leży w granicach trzech regionów fizyczno-geograficznych: Doliny Górnej Wisły, Pogórza Cieszyńskiego i Wysoczyzny Kończyckiej. Obszar działalności LGR graniczy od strony zachodniej z terytorium Republiki Czeskiej (granicą terytorium Gminy Zebrzydowice), od strony wschodniej z terenami powiatu bielskiego (Skoczów, Chybie, Goczałkowice-Zdrój), od strony pół- nocnej z miastami na prawach powiatu: Jastrzębiem-Zdrojem (Zebrzydowice, 11 Stowarzyszenie Lokalna Grupa Rybacka „Żabi Kraj” Pawłowice) i Żorami (Pawłowice) oraz gminami powiatu pszczyńskiego (Pawłowi- ce, Goczałkowice-Zdrój) oraz od strony południowej z innymi gminami powiatu cieszyńskiego (Dębowiec, Skoczów). Łączna powierzchnia obszaru LGR obejmuje 362 km2, co stanowi ok. 2,93 % powierzchni całego województwa śląskiego. Obszar ten na koniec 2008 r. za- mieszkiwany był przez ponad 90 tys. mieszkańców, czyli ok. 1,94 % ludności wo- jewództwa. Warto dodać, że obszar ten położony jest na przecięciu dwóch ważnych szla- ków komunikacyjnych: drogi krajowej DK–81 (Katowice – Wisła) i drogi ekspresowej S–1 (Cieszyn – Bielsko-Biała). Dogodność komunikacyjna stanowi jeden z ważnych atutów tego terenu.

6. Uwarunkowania geograficzne i przyrodnicze Klimat obszaru charakteryzuje się pewnym zróżnicowaniem ze względu na położenie w obrębie dwóch dzielnic klimatycznych: podkarpackiej i karpackiej. Największy wpływ na kształtowanie się pogody wywierają masy powietrza znad Oceanu Atlantyckiego, co znajduje wyraz w dominowaniu wiatrów zachodnich. Z kolei południkowa rozciągłość obszaru ułatwia napływ ciepłych mas powietrza przez Bramę Morawską z południa Europy. Teren ten cechuje stosunkowo wysoki udział mgieł i wysoka wilgotność powietrza w licznych dolinach rzecznych i oko- licach zbiorników wodnych. Roczna suma opadów zaliczana jest do średnio – wy- sokich. Łączna powierzchnia stawów na obszarze działania LGR przekracza 1000 ha, a wraz ze Zbiornikiem Goczałkowice, powierzchnia wód wykorzystywanych rybacko znacznie przekracza 4000 ha. Na terenie LGR „Żabi Kraj” największa koncen- tracja stawów o przeznaczeniu hodowlanym występuje w gminach Goczałkowi- ce-Zdrój, Chybie, Strumień i Skoczów. W sposób oczywisty, tak duża powierzchnia wody, trzcinowisk, pojawiają- cych się wypłyceń zwanych „wierzchowinami”, w znaczący sposób kształtuje swoisty mikroklimat, który wykorzystując zjawisko skracania obiegu pary wodnej w atmosferze, zatrzymuje wilgoć w pobliżu powierzchni ziemi, sprzyja to rozwojowi bogatych i różnorodnych form roślinności, co z kolei stanowi miejsce schronienia, gniazdowania i żerowania licznych i różnorodnych przedstawicieli świata zwierząt. 12 Stowarzyszenie Lokalna Grupa Rybacka „Żabi Kraj” Wśród fauny obszaru występują również liczne jelenie, sarny, dziki, lisy i zające. Od niedawna z powodzeniem próbuje się odnowić stanowiska bobra. W miejscach wilgotnych i cienistych można spotkać salamandry plamiste, a na wygrza- nych słońcem kamieniach jaszczurki, padalce i zaskrońce. Wśród licznie występu- jących płazów można wymienić: Kumaka nizinnego, Ropuchę szarą i zieloną, Rze- kotkę drzewną, Traszkę grzebieniastą i zwyczajną, Żabę trawną i wodną. W stawie „Rontok” (Goczałkowice-Zdrój) można też spotkać raki, wydry oraz żółwie błotne. Tereny te upodobali sobie także ornitolodzy, gdyż można tu spotkać oprócz powszechnie występujących, chronione gatunki ptaków, m. in. takich jak: bocian czarny i biały, czapla biała i purpurowa, podgorzałka, gęś gęgawa, bąk, bączek, orzeł bielik czy ślepowron.

Występują tu liczne rośliny chronione, od najmniejszych, jak kwiaty, zioła i trawy począwszy, aż po potężne, majestatyczne świerki istebniańskie, które stano- wią osobliwość przyrodniczą na skalę światową. Występują tu także rzadkie jawory, cisy, buki i jodły, zabytkowe drzewa: skrę- cona grusza, aleje dębowe i jesionowo-akacjowe. Chronioną roślinność można podziwiać m.in. w rezerwatach przyrody, których łączna powierzchnia na obszarze LGR wynosi ok. 95 ha. Rezerwat „Rotuz” w Chybiu obejmuje unikalną roślin- ność bagienną z najlepiej znaną owadożerną rosiczką. Ciekawy jest też leśny rezerwat przyrody Skarpa Wiślicka chroniący cenne drzewostany bukowe oraz łęgi z pomnikowymi okazami buka i jesionu. W Wiślicy znajduje się też rezerwat dzi- kiego czosnku. Interesująca jest również skoczowska „Kaplicówka” oraz obszary objęte programem Natura 2000 – Ochaby i Zbiornik Goczałkowice.

Na obszarze LGR znajdują się zauważalne skupiska surowców mineralnych. W zasobach tego terenu znajdują się m.in. złoża węgla kamiennego i gazu ziemnego. Występowanie gazu udokumentowane jest w m.in. w gminach Dębowiec i Skoczów. Ponadto udokumentowano występowanie gazu ziemnego, towarzy- szącego pokładom węgla kamiennego w kopalni „Morcinek”. Węgiel występuje na terenie gminy Pawłowice (KWK „Pniówek”) oraz w Zebrzydowicach. Na obszarze LGR występują również złoża rudy darniowej. Ważnym surowcem mineralnym występującym w Goczałkowicach-Zdroju są borowiny (torf leczniczy). Są to utwo- ry powstałe w wyniku naturalnych procesów geologicznych, które po zmieszaniu z wodą mogą służyć do celów leczniczych - w formie okładów i kąpieli.

13 Stowarzyszenie Lokalna Grupa Rybacka „Żabi Kraj” Unikatowe zasoby wodne obszaru to: tzw. Żabi Kraj (Strumień i Chybie), źródła jodowo-bromowe (Drogomyśl, Zabłocie), źródełko rzeki Knajka (Ogrodzona), zasoby wód termalnych oraz największy zbiornik obszaru - Jezioro Goczałkowickie. Na obszarze tym występują również wody zawierające cenne minerały, będące generalnie wodami typu chlorkowo-sodowego (solankami), w tym m.in. wzboga- cone jodem, bromem, żelazem i magnezem oraz chlorkowo-sodowe, jodkowo- bromkowe ze złóż w Dębowcu i Goczałkowicach-Zdroju oraz chlorkowo-sodowo- jodkowe ze złóż w Zabłociu, uznane przez Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej również za wody lecznicze.

Przez obszar ten przebiega wododział dorzecza Wisły i Olzy (wschodnia i pół- nocno-wschodnia część obszaru należy do lewostronnego dorzecza Wisły natomiast pozostała część przynależy do zlewni Olzy (dopływ Odry).

„Żabi Kraj” to obszar o wyjątkowo bogatym i zróżnicowanym środowisku naturalnym i pięknym krajobrazie. Wyżej opisane walory przyrodnicze i krajobrazowe powodują, że obszar ten jest wyjątkowy z punktu widzenia możliwości uprawiania rekreacji i turystyki. Przez tereny te biegną liczne trasy rowerowe, m.in.: Green- ways, Wiślana Trasa Rowerowa, Szlak Śladami Stroju Cieszyńskiego, Szlak Zamków nad Piotrówką, Trakt Cesarsko-Pruski, Via Ducalis - droga książęca, Szlak Myśliwski oraz liczne ścieżki przyrodnicze, ścieżki zdrowia oraz wiele innych. Bogate tradycje turystyczne i profesjonalna kadra turystyczna gwarantują niezliczone możli- wości aktywnego spędzania wolnego czasu. Ewa Machej

Opracowano na podstawie Lokalnej Strategii Rozwoju Obszarów Rybackich na lata 2010- 2015 Stowarzyszenia Lokalna Grupa Rybacka „Żabi Kraj” i Statutu Stowarzyszenia Lokalna Grupa Rybacka „Żabi Kraj”, a także przeprowadzonych wywiadów z Kierownikiem Biura i Prezesem Stowarzyszenia.

14 Stowarzyszenie Lokalna Grupa Rybacka „Żabi Kraj” 7. Działalność Stowarzyszenia LGR „Żabi Kraj” 12 października 2010 r. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi zaakceptował listę zawierającą ocenę punktową lokalnych grup rybackich, dokonaną w ramach we- ryfikacji wniosków o wybór lokalnych grup rybackich (LGR) na realizację lokalnych strategii rozwoju obszarów rybackich (LSROR) w ramach 4 osi priorytetowej Programu Operacyjnego „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nad- brzeżnych obszarów rybackich 2007-2013” (PO RYBY 2007-2013) złożonych przez stowarzyszenia z obszaru całej Polski. W konkursie uczestniczyło 61 lokalnych grup rybackich z całego kraju, z których dofinansowanie pozyskało tylko 26. Na 24 pozycji listy rankingowej znalazło się Stowarzy- szenie Lokalna Grupa Rybacka „Żabi Kraj” i tym samy pozyskało ponad 43 mln zł. 17 listopada 2010 r. została podpisana umowa pomiędzy przedstawicielem Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi - Sekretarzem Stanu Kazimierzem Plocke, a Stowarzyszeniem Lokalna Grupa Rybacka „Żabi Kraj” reprezentowanym przez Prezesa Stanisława Gabzdyla oraz Wiceprezesa Krzysztofa Szymurę. Na mocy tej umowy, stowarzyszenie rozpoczęło wdrażać Lokalną Strategię Rozwoju Obsza- rów Rybackich.

Podpisanie umowy o dofinansowanie na realizację LSROR. Fot. arch. LGR 15 Stowarzyszenie Lokalna Grupa Rybacka „Żabi Kraj” Siedzibą Stowarzyszenia LGR „Żabi Kraj” stała się nowo wyremontowana ka- mienica przy ul. Mickiewicza 9 w Skoczowie tzw. Centrum Miejskie „Integrator”, które jest miejscem spotkań mieszkańców z kulturą, literaturą i sztuką. W budynku swoją siedzibę mają też liczne organizacje pozarządowe oraz Lokalna Grupa Działania „Cieszyńska Kraina” i Polski Klub Ekologiczny – Koło w Skoczowie. Na parterze budynku znajduje się również biblioteka, a na I piętrze Miejskie Centrum Kultury. Miejsce to jest najlepszą lokalizacją, gdyż skupia społeczność lokalną. W lutym 2011 roku dzięki współpracy ze Stowarzyszeniem Rozwoju i Współ- pracy Regionalnej „Olza” – przedstawiciela polskiej strony Euroregionu „Śląsk Cie- szyński - Tesinske Slezsko”, LGR „Żabi Kraj” wzięło udział w Międzynarodowych Targach Turystyki, Rekreacji i Wypoczynku INTOUREX w Sosnowcu. Na tej jednej z największych imprez turystycznych w Polsce, pracownicy biura LGR promowali Stowarzyszenie „Żabi Kraj” oraz obszar jego działania. W ramach działań promocyjnych, w lutym 2011 r., przedstawiciele stowarzyszenia wzięli udział w warsztatach ceramicznych odbywających się w Miejskim Domu Kultury w Skoczowie, podczas których wykonywano gliniane figurki żaby, do których inspiracją była żabka z loga stowarzyszenia. W marcu zaczęto wdrażać kampanie promocyjną, której elementem wspoma- gającym było wykorzystywanie kanału na portalach Youtube oraz Facebook. W maju 2011 r. stowarzyszenie miało przyjemność zaprezentowania się na Konwencie Burmistrzów i Wójtów Śląskiego Związku Gmin i Powiatów. Stoisko Lokalnej Grupy Rybackiej „Żabi Kraj” było chętnie odwiedzane przez wszystkich uczestników. Szczególnym zainteresowaniem cieszyła się degustacja suma afry- kańskiego z gospodarstwa rybackiego Marka Króla z Pielgrzymowic. Na przełomie maja i czerwca 2011 r. zorganizowano też cykl konkursów węd- karskich. 28 maja w Zebrzydowicach odbyły się zawody inauguracyjne, a następ- ne 29 maja zawody w Goczałkowicach-Zdroju, 3 czerwca w Dębowcu, 4 czerwca w Chybiu i w Pawłowicach oraz 5 czerwca w Pogórzu. Ostatnie zawody wędkar- skie odbyły się 10 czerwca w Strumieniu, na terenie gospodarstwa rybackiego Kazimierza Akusa. Wszystkie zawody zorganizowane zostały z myślą o promowa- niu aktywnego spędzania wolnego czasu na łowiskach. Konkursy kierowane były zarówno dla najmłodszych, jak i dla dorosłych. W czerwcu 2011 r. w strumieńskim parku odbyła się kolejna impreza promują- ca LGR - 1. Piknik Rybacki. Obfitowała ona w szereg atrakcji. Najmłodsi wzięli

16 Stowarzyszenie Lokalna Grupa Rybacka „Żabi Kraj” udział w konkursie plastycznym, w którym malowali najpiękniejszą rybkę. Na im- prezie można było też dowiedzieć się, jak pozyskać pieniądze z Unii Europejskiej na działania związane z rozwojem rybołówstwa. Podczas imprezy, na specjalnie przy- gotowanych stoiskach, prezentowały się gminy członkowskie oraz podmioty zwią- zane z rybactwem. Również w czerwcu 2011 r. stowarzyszenie było współorganizatorem 58 Mi- strzostw Polski Redukcyjnych Modeli Pływających klas NS i NSS. Zawody odbywały się w Dębowcu. Do zmagań stanęło ponad 70-ciu zawodników, można było obej- rzeć ponad 100 modeli klubów modelarskich z Goleniowa, Braniewa, Dobrodzie- nia, Opola, Żywca, Gdańska, Białegostoku, Rudy Śląskiej, Rzeszowa oraz Dębowca. Warto zwrócić też uwagę na działalność szkoleniową. Zorganizowano szkolenia dla sektora rybackiego pn. „Sektor rybacki, a oś 4 PO RYBY 2007-2013” (28.06.2011 r.) oraz szkolenie z zakresu elektrycznych połowów ryb (04-05.11.2011). W ofercie szkoleniowej stowarzyszenia nie zabrakło też spotkań dotyczących wypełniania wniosków: „PO RYBY 2007-2013 – procedury aplikowania w ramach osi priorytetowej 4” (04.07.2011r.), „Zasady wypełniania dokumentacji aplikacyj- nej w ramach osi 4 PO RYBY 2007 – 2013” (08.07.2011r.), „Procedury aplikowania o dofinansowanie w ramach działania: „Podnoszenie wartości produktów rybactwa, rozwój usług na rzecz społeczności zamieszkującej obszary zależne od rybactwa” osi priorytetowej 4 PO RYBY 2007-2013” (23.08.2011r.) oraz „Procedury aplikowania o dofinansowanie w ramach działania „Ochrona środowiska i dziedzictwa przyrodniczego na obszarach zależnych od rybactwa” osi priorytetowej 4 PO RYBY 2007-2013” (26.08.2011r.) Ponadto w każdej gminie należącej do LGR zorganizowano spotkania informa- cyjne oraz nieodpłatne punkty konsultacyjne, gdzie można było dowiedzieć się, jak wypełnić wniosek oraz jakie dokumenty należy przedstawić, aby uzyskać dofinansowanie poprzez LGR „Żabi Kraj”. Z kolei 26 lipca 2011 r. w Biestrzynnikach koło Opola odbyło się spotkanie przedstawicieli 5 Lokalnych Grup Rybackich: LGR „Opolszczyzna”, LGR „Bielska Kra- ina”, LGR „Żabi Kraj”, LGR „Dorzecze Soły i Wieprzówki”, LGR „Świętokrzyski Karp”, podczas którego został podpisany list intencyjny, który jest początkiem stworze- nia sieci LGR na południu Polski. Na przełomie sierpnia i września stowarzyszenie promowało się na wszystkich dożynkach gmin należących do LGR.

17 Stowarzyszenie Lokalna Grupa Rybacka „Żabi Kraj” Jedną z ważniejszych imprez jest organizowana od wielu lat w Skoczowie Wy- stawa Rybacka. Tegoroczna jej edycja odbyła się w dniach 17-18 września 2011 r., natomiast 19 września w Polskiej Akademii Nauk w Gołyszu, odbyła się konferen- cja, która poświęcona była aktualnym problemom gospodarki stawowej w woje- wództwie śląskim. Już od rana 17 września rozstawione zostały różnego rodzaju baseny oraz zbiorniki wodne. Można było zobaczyć okazy ryb z Polskiej Akademii Nauk w Go- łyszu oraz z Gospodarstw Rybackich: Piotra Hansla z Bąkowa, Zdzisława Byloka z Jaworza oraz Marka Króla z Pielgrzymowic. Natomiast na specjalnie przygoto- wanym stoisku, można było dowiedzieć się o działalności miejscowych rybaków, planach rozwoju rybactwa w regionie oraz o Programie Operacyjnym RYBY. Dni Rybactwa rozpoczęły się Konkursem dla Młodzieży ze Szkół Gastrono- micznych w Przyrządzaniu Potraw z Karpia. Godzinę później w kulinarne szranki stanęły członkinie Kół Gospodyń Wiejskich z terenu objętego Lokalną Strategią Rozwoju Obszarów Rybackich Lokalnej Grupy Rybackiej „Żabi Kraj”, które również przyrządzały karpie. Nie zabrakło szeregu atrakcji dla dzieci, które mogły wziąć udział m. in. w konkursie plastycznym „Z karpiem na wesoło”. Imprezę uświetniły występy lokalnych zespołów. Dodatkową atrakcją była relacja na żywo odcinka telewizyjnego z Remigiuszem Rączką. Znany na Śląsku kucharz polecił swoim wi- dzom przyrządzenie „Karpia po śląsku” oraz „Suma afrykańskiego w kapuście”. Po południu nastąpiło ogłoszenie wyników z przeprowadzonych konkursów. W kategorii: Młodzież Szkół Gastronomicznych swoim kunsztem kulinarnym pochwa- liło się 6 drużyn. Zdaniem jury najlepszym daniem z karpia były „Zawijaski z karpia z sosem cytrynowym i rozmarynem na placuszkach cukiniowych z nutą sosu z dzikiej róży”, które przyrządziła drużyna z Zespołu Szkół Gastronomicznych w Krakowie (Joanna Czyż i Mateusz Kiermasz), drugie miejsce przypadło Zespoło- wi Szkół Ekonomicznych im. O. Langego z Wodzisławia Śląskiego (Błażej Kubica i Sylwester Kurkowski), którzy przygotowali „Roladkę z karpia ze śliwką w akom- paniamencie sosu estragonowo-kawiorowego podaną z ziemniakami i galaretką z czerwonej cebuli”, trzecią lokatę zdobyli uczniowie Zespołu Szkół Rolniczych z Międzyświecia za „Wariację z karpia” (Anna Greń i Karolina Kurzok). Z przygotowaniem potraw z karpia zmagały się również panie z Kół Gospodyń Wiejskich. Najsmaczniejszą potrawą okazała się „Zupa rybna z rodzynkami”, „Gu- lasz z karpia” i „Karp w zalewie słodko-kwaśnej”, przygotowane przez Koło Gospo-

18 Stowarzyszenie Lokalna Grupa Rybacka „Żabi Kraj” dyń Wiejskich z Kowali, reprezentowane przez panie: Wandę Świrczyk, Julię Men- drek, Ewę Hutta, Elżbietę Reczkowską i Urszulę Krzywoń. Miłą atrakcją dla zgromadzonych gości okazała się kulinarna niespodzianka, w postaci degustacji dania rybnego – klopsików z karpia. Przepis na klopsiki udo- stępnił Mirosław Kuczyński – Dyrektor Zakładu Gospodarki Stawowej Polskiej Akademii Nauk w Gołyszu. Klopsiki cieszyły się dużym powodzeniem, gdyż wyda- nych zostało ok. 1000 porcji.

Gotowanie dania rybnego na skoczowskim Rynku. Fot. arch. LGR W niedzielę Regionalne Dni Rybactwa rozpoczęły się od VI Mistrzostw Europy w Przyrządzaniu Potraw z Karpia. Rywalizacja była zacięta, gdyż w konkursie wzięło udział 9 drużyn w tym ekipy z: Czech, Niemiec, Węgier i Czarnogóry oraz nasze polskie drużyny m. in. z Warszawy i Żywca. Najlepszymi kucharzami Europy zostali Zbigniew Łęgowski i Marek Rybnicki z restauracji Vilanova. Drugie miejsce zajęli kucharze z Niemiec, a trzecie Węgrzy. W konkursie na najlepsze stoisko przyznano dwie nagrody za: stoisko Gospo- darstwa Rybackiego z Bąkowa, którego właścicielem jest Piotr Hansel oraz stoisko Marka Króla z Pielegrzymowic promujące hodowlę suma afrykańskiego. 19 Stowarzyszenie Lokalna Grupa Rybacka „Żabi Kraj”

Wręczenie nagród laureatom konkursów podczas Dni Rybactwa 2011. Fot. arch. LGR W następnym roku Stowarzyszenie LGR „Żabi Kraj” planuje zorganizować X., Jubileuszowe Regionalne Dni Rybactwa. Wśród działań stowarzyszenia na przyszłość, planowane jest uruchomienie gry komputerowej, która popularyzować będzie rybactwo oraz ma przybliżyć graczom problemy rybackie. Ponadto wydana będzie Rybacka Gazeta Lokalna, w formie biuletynu informującego o działaniach stowarzyszenia. W ramach współpracy międzyregionalnej i międzynarodowej zaplanowano wizytę studyjną m.in. w Niemczech oraz na Węgrzech. Wizyty te mają służyć wy- mianie doświadczeń, czerpaniu inspiracji i pomysłów do działań (projektów) związanych z wdrażaniem Lokalnej Strategii Rozwoju Obszarów Rybackich.

KONTAKT: Barbara Byrska Stowarzyszenie Lokalna Grupa Kierownik Biura LGR „Żabi Kraj” Rybacka „Żabi Kraj” ul. Mickiewicza 9 43-430 Skoczów www.zabikraj.pl e-mail: [email protected] tel. /fax 33/ 487 49 55 kom. 797 410 135 20 Dni Rybactwa - Skoczów 2011 Fot. Ewa Machej

21 Dni Rybactwa 2011

22 Dni Rybactwa 2011

23 Dni Rybactwa 2011

24 II. Rybactwo - historia i współczesność

1. Historia rybactwa Stowarzyszenie Lokalna Grupa Rybacka „Żabi Kraj” działa w regionie o długo- trwałej tradycji chowu i hodowli ryb. To również na tym obszarze krzewiono idee postępu w tej dziedzinie. Tutejsze rybactwo charakteryzują sięgające wielu wie- ków wstecz uwarunkowania historyczne.

Jak zaznacza Jan Szumiec w artykule pt. „Zarys rozwoju gospodarki rybackiej regionu i działalności naukowej Zakładu”, opublikowanym w okolicznościowym wydawnic- twie opisującym półwiecze działalności ośrodka PAN w Gołyszu, początek rozwoju gospodarki stawowej w Polsce według zapisów historycznych datuje się na XIV - XV wiek. Prawdopodobne, pierwsze stawy o nastawieniu produkcyjnym obecne były tu już wcześniej. Fakt ten wiąże się z osiedleniem na ziemiach polskich zakonu cystersów. Od XV wieku notowany jest wyraźny rozkwit tej dziedziny. Rozwój ten wiązany jest z rozwojem dwóch centrów ekonomiczno-kulturowych: Śląska i Małopolski. Rozwój miast i po- stępujący wzrost liczby ich mieszkańców powodował wzrost zapotrzebowania na ryby. Oddalenie wymienionych regionów od morza oraz brak większych jezior w pobliżu, sta- nowiło dogodne podłoże dla rozwoju rybactwa stawowego. W tym czasie wyodrębniły się dwa największe ośrodki gospodarki stawowej: Milicz - związany z Wrocławiem i ośro- dek rybnicko-oświęcimski zaopatrujący głównie Kraków. W późniejszym okresie losy obu ośrodków uzależnione były od ogólnego rozwoju socjalno-ekonomicznego, na skutek czego ośrodek rybnicko-oświęcimski uległ znacznym zmianom, podczas gdy ośrodek milicki w istotnym stopniu zachował swój charakter.

Śląsk Cieszyński był od XV w. częścią regionu śląsko-morawskiego. Szczególnie interesujący przebieg miał tutaj rozwój stawiarstwa, bo tak też bywa określane rybactwo stawowe. Osobami o szczególnym wkładzie w rozwój tej dziedziny byli wy- wodzący się z linii Piastów Cieszyńskich Książę Kazimierz II i marszałek jego dworu Mikołaj Brodecki. Korzystne warunki naturalne w postaci podmokłych terenów nadwiślańskich leżących u podstawy tarasu akumulacyjnego Wisły, pozwoliły na intensywny rozwój stawów w ówczesnym kluczu skoczowsko-strumieńskim, a niewielka odległość od Krakowa umożliwiała spławianie ryb specjalnymi łodziami. Charakter gospodarki już w owym okresie miał istotne cechy zaawansowania technologicznego, ponieważ stawy na obszarze dzisiejszego powiatu cieszyń- 25 Rybactwo - historia i współczesność skiego użytkowane były w sposób przemienny z uprawami polowymi, co w owym czasie nie było działaniem powszechnym. Po wygaśnięciu w 1625 r. linii Piastów Cieszyńskich, z dóbr książęcych stanowiących od 1327 r. lenno Królestwa Czeskie- go, utworzono tzw. Komorę Cieszyńską, która objęta została dominium Habsbur- gów ówcześnie panujących w Czechach. W wiekach XVII i XVIII, na skutek wyniszczających wojen, spadku opłacalności produkcji rybackiej będącej skutkiem niekorzystnych zmian cen zbóż oraz prze- niesieniu stolicy z Krakowa do Warszawy, gospodarka stawowa na tym terenie uległa znacznej destrukcji. Powierzchnię 6286 ha stawów zamieniono na grunty orne, pozostały jedynie gospodarstwa rybackie lokalizujące się w kluczu skoczowsko-strumieńskim. Spadek cen zbóż, rosnący popyt na produkty mięsne i rozwój środków transportu w XIX wieku, spowodował ponowny wzrost koniunk- tury dla ryb stawowych (w tym głównie karpia). Jednakże rzeczywisty rozkwit nastąpił po modernizacji technologii chowu karpia opracowanej przez Tomasza Dubisza, który w latach 1868-1888 był mi- strzem rybackim Komory Cieszyńskiej, którego miejscem pracy było jedno z gospodarstw wchodzących obecnie w skład ośrodka rybackiego PAN w Gołyszu. Po objęciu tej funkcji zbudował on nowy staw tarliskowy w kompleksie stawo- wym Iłownica. W kilka dni po tarle wezbrane wody rzeki wyniosły znajdujący się na tarlisku wylęg do leżącego poniżej, a użytkowanego rolniczo stawu obsiane- go koniczyną. Odłów przyniósł znaczne ilości narybku o masie uzyskiwanej do- tychczas po 3 latach chowu. Dubisz wyciągnął z tego przypadku wnioski. Istota modernizacji opierała się na sformułowaniu trzech zasad hodowlanych: - przeniesienie wylęgu w 7 dni po tarle do specjalnie przygotowanego stawu, - po 30 dniach przeniesienie do kolejnego, większego stawu, - wprowadzenie klasowego systemu chowu karpia i dostosowanie kategorii sta- wów do wymagań poszczególnych roczników. Modernizacja ta nie tylko skróciła do 3 lat cykl produkcji karpia konsumpcyjnego, ale także pozwoliła na spory wzrost wydajności i powrót rybactwa stawowego, jako głównego źródła dochodów Komory Cieszyńskiej. W efekcie znowu zainteresowano się produkcją ryb. Atrakcyjność nowej metody upowszechniła się w Małopolsce, a na- stępnie w krajach ościennych. Dla poznania jej tajników przyjeżdżali do Gołysza liczni hodowcy, a nawet profesorowie uniwersytetów. Metoda ta do dziś jest z powodzeniem stosowana jako obowiązująca w europejskiej stawowej produkcji karpia. 26 Rybactwo - historia i współczesność Po I wojnie światowej i odzyskaniu przez Polskę niepodległości, ówczesny rząd zwrócił się do Międzynarodowego Trybunału w Hadze o odebranie zagarniętych przez Habsburgów dóbr Księstwa Cieszyńskiego. Po ich uzyskaniu i przejęciu przez Skarb Państwa, większość z nich została rozparcelowana, co objęło także część terenów stawowych. Z kolei reszta znajdująca się w gospodarstwach Dębo- wiec, Ochaby, Gołysz i Landek wraz z terenami leśnymi przekazana została pod zarząd Dyrekcji Lasów Państwowych. Po II wojnie światowej zespół gospodarstw Ochaby, Gołysz i Landek, został wyod- rębniony z Państwowych Nieruchomości Ziemskich i przekazany Polskiej Akademii Umiejętności, co dało początek rozwinięciu na tym obszarze działalności naukowej. Obecnie placówki rybackie Polskiej Akademii Nauk w Gołyszu, tj. Zakład Ich- tiobiologii i Gospodarki Rybackiej oraz Zakład Doświadczalny Gospodarki Stawo- wej stanowią główny ośrodek w regionie, prowadzący badania naukowe oraz zajmujący się ponadto hodowlą, chowem i produkcją ryb.

2. Rybactwo na obszarze działania LGR „Żabi Kraj” Dzisiejszy „stan posiadania” sektora rybactwa na terenie objętym działaniem LGR „Żabi Kraj” w znacznym stopniu odzwierciedla historycznie ukształtowane stosunki gospodarcze. Największa liczba i powierzchnia stawów zlokalizowanych na terenie gmin cieszyńskich znajduje się w obrębie historycznego klucza skoczowsko–strumieńskiego, natomiast południowa część gminy Pawłowice to obszar byłego okręgu rybnicko–oświęcimskiego. Jedynie potężna powierzchnia je- ziorowa Zbiornika Goczałkowice jest w krajobrazie rybackim obszaru działania LGR swoistą nowością, choć zbiornik funkcjonuje już od 1956 r., a zatem także zdążył się wpisać nie tylko w geografię, ale także w historię regionu. Należy zwró- cić uwagę na fakt, iż struktura gospodarstw rybackich jest tutaj silnie zróżnicowa- na i tworzy bogatą mozaikę wszystkich form rybactwa stawowego, a dzięki istnieniu Zbiornika Goczałkowice, także jeziorowego. Gospodarstwa karpiowe, od kil- kuhektarowych gospodarstw rodzinnych, do powierzchni stawowej niemal 1000 ha (PAN Gołysz) decydują o charakterze tego obszaru. Uzupełniane są niewielkimi gospodarstwami produkującymi ryby łososiowate, jak również wdrażającymi nowoczesne technologie akwakultury gospodarstwami produkującymi suma afry- kańskiego (np. w Pielgrzymowicach). Zbiornik Goczałkowice, oprócz prowadzonej w jego obrębie gospodarki ry- 27 Rybactwo - historia i współczesność backiej o charakterze biomanipulacyjnym, skierowanej na utrzymanie odpowiednio wysokiej jakości wody, udostępnia około 40 km linii brzegowej dla celów wędkarskich. Gospodarka rybacka na obszarze „Żabiego Kraju” w dużej mierze funkcjonuje w oparciu o stawową produkcję ryb karpiowatych. Produkcja ryb w tonażu ok. 1900 ton rocznie odbywa się w stawach ziemnych, według tradycyjnej technologii ustalonej wielowiekowym doświadczeniem, wzbogaconym o technologię przesadkowania Dubischa. Głównym produkowanym gatunkiem jest karp, który w obsadach stawów dominuje w udziale ponad 90%. Pozostałe gatunki (amur biały, tołpyga biała i pstra, karaś, lin, sandacz, szczupak, sum europejski i jesiotry) stanowią mniejszość, której udział w produkcji rybackiej staje się jednak coraz bardziej zauważalny i znaczący.

Odłów ryb. Fot. arch. PAN Wśród gospodarstw rybackich występują zarówno te większe, o charakterze komplementarnym, produkujące wszystkie roczniki ryb, jak i mniejsze, prowadzące produkcję jedynie jednego lub dwóch roczników, zaopatrujące się w materiał obsadowy w gospodarstwach komplementarnych. W gospodarstwach notuje się rela- tywnie wysoką produktywność stawów, w niektórych przypadkach znacznie prze- kraczającą 1000 kg z 1 ha lustra wody, przy średniej krajowej oscylującej w granicach zaledwie połowy tej wartości. Część produkowanych ryb jest przetwarzana w przetwórni ryb w Dębowcu, wyspecjalizowanej w przetwórstwie ryb stawowych. 28 Rybactwo - historia i współczesność Jest to bez wątpienia ogromny atut tego terenu, pozwalający na zwiększenie asor- tymentu rynkowego przetworów produkowanych z ryb słodkowodnych. Charakterystycznym elementem obszaru jest także zaawansowana hodowla. Należy podkreślić ogromne znaczenie ośrodka PAN w Gołyszu. Prowadzone przez wiele dziesięcioleci prace hodowlane karpia umożliwiły zgromadzenie w Ośrod- ku Rybackim PAN w Gołyszu największej krajowej puli selekcyjnej w postaci 18 linii hodowlanych karpia, których krzyżówki produkcyjne dominują w produkcji ryb konsumpcyjnych. Jest to równocześnie jeden z największych „żywych ban- ków genów” karpia w Europie i na świecie. Ośrodek rybacki PAN w Gołyszu jest szeroko rozpoznawany w kraju i za granicą, a jego pracownicy niezmiennie służą dobrą radą wszystkim potrzebującym pomocy rybakom. Stąd wywodzi się dostępna w kraju technologia produkcji suma afry- kańskiego w recyrkulowanych obiegach wody, która jest wykorzystywana praktycznie do produkcji suma także w regionie. Gospodarka rybacka prowadzona na Zbiorniku Goczałkowice ma odmienny od gospodarki stawowej charakter i zbliżona jest do gospodarki typowo jeziorowej. Jednakże nie tylko pozyskanie ryb poprzez ich poławianie cechuje ten typ gospo- darowania. Istotne bowiem jest, że zadaniem prowadzonej w zbiorniku gospodarki rybackiej jest działanie w kierunku utrzymania wysokiej jakości wody, poprzez se- lektywne połowy niektórych gatunków (leszcz, płoć, karaś, karp), oraz promocję i zarybianie innymi gatunkami (sandacz szczupak, węgorz). Na zbiorniku prowadzona jest także działalność zmierzająca do udostępnienia zasobów szerokim rze- szom osób prowadzących sportowy połów ryb metodami wędkarskimi. Jest to działalność ściśle kontrolowana dzięki prowadzeniu precyzyjnych rejestrów poło- wów. Około 3000 zezwoleń na wędkowanie w zbiorniku sprzedawanych corocznie świadczy o ogromnym zainteresowaniu ofertą ze strony wędkarzy. Na terenie działają liczne koła wędkarskie, spośród których wiele dysponuje własnymi zbiornikami wodnymi, a obwody rybackie ustanowione na rzekach, użytkowane rybacko przez Polski Związek Wędkarski oraz dzierżawcę prywatne- go, cieszą się niesłabnącym powodzeniem. Warto zaznaczyć, że dziś wiele gospodarstw stawowych tego obszaru, to gospodarstwa rodzinne, w których tradycje rybackie przekazywane są z pokolenia na pokolenie. Istniejąca niegdyś w regionie Cieszyńska Szkoła Rolnicza dała po- czątek utworzeniu w Olsztynie, nieistniejącego już dziś Wydziału Rybactwa Aka-

29 Rybactwo - historia i współczesność demii Rolniczo-Technicznej (akademia została wcielona w powstały kilka lat temu Uniwersytet Warmińsko-Mazurski). W oparciu o wiedzę i doświadczenie kadry wywodzącej się z tego terenu, wiele pokoleń profesjonalistów rybactwa pracują- cych dzisiaj na terenie całego kraju zdobywało swoje wykształcenie. Jednakże, tradycje edukacyjne w tym zakresie nie uległy całkowitemu zanikowi. Gospodar- stwa rybackie zlokalizowane na tym obszarze są miejscami praktyk edukacyjnych młodzieży zdobywającej wiedzę z zakresu rybactwa w krajowych ośrodkach kształcących kadry dla rybactwa i ochrony środowiska. To tutaj ma miejsce nie- ustanna edukacja dzieci i młodzieży, realizowana w postaci wycieczek poglądo- wych do gospodarstw rybackich. Obraz produkcyjno–wędkarski obszaru uzupełniany jest przez placówki gastronomiczne, serwujące potrawy z ryb, także produkowanych na miejscu. Warto podkreślić, że promocja kulinarna ryb słodkowodnych nie odbywa się jedynie w sieci placówek gastronomicznych, ale także podczas licznych imprez, wsród których należy wymienić m.in. Dni Rybactwa organizowane w Skoczowie, którym towarzyszą wspomniane już konkursy kulinarne. Ewa Machej Opracowano na postawie Lokalnej Strategii Rozwoju Obszarów Rybackich na lata 2010-2015 Stowarzyszenia Lokalna Grupa Rybacka „Żabi Kraj” oraz artykułu J. Szumca „Zarys rozwoju gospodarki rybackiej regionu i działalności naukowej Zakładu” z publikacji „Półwiecze działalności rybackiego ośrodka Polskiej Akademii Nauk w Gołyszu” pod. red. M.A. Szumiec, Gołysz 1998.

30 Gmina Chybie Gmina Chybie Na Ziemi Cieszyńskiej jest wiele ciekawych i urokliwych miejsc. Jednym z nich jest gmina Chybie. Jezioro Goczałkowickie, liczne stawy, ptactwo wodne, łąki i lasy stanowią niewątpliwie atut tej gminy. Ciekawe przyrodniczo zakątki można zobaczyć jeżdżąc np. rowerem po „Żabim Kraju”. Uważny obserwator wypatrzy na terenach leśnych zająca szaraka, lisa rudego, sarnę i jeża, a w pobliżu zbiorników wodnych kaczki krzyżówki, bociany, kormorany, rybitwy, myszołowy, zięby i siko- ry, a także żaby, ropuchy, jaszczurki i zaskrońce. Niezwykłą osobliwością na terenie gminy jest unikatowy rezerwat torfowiskowy „Rotuz”. Występuje w nim chro- niona roślina owadożerna – rosiczka okrągłolistna. Godna uwagi jest także aleja dębowa z okazami dębów szypułkowych i błotnych. Z kolei przydrożne kapliczki sprzyjają zadumie i refleksji w czasie spacerów.

Jezioro Goczałkowickie. Fot. arch. UG

Gmina Chybie leży w południowej części województwa śląskiego na północno-wschodnim skraju powiatu cieszyńskiego w zakolu górnej Wisły. Graniczy z następującymi jednostkami administracyjnymi: od północy, poprzez Zbiornik Goczałkowice z gminą Goczałkowice-Zdrój, od zachodu – z gminą Strumień, od wschodu – z gminą Jasienica oraz Skoczów. Cały obszar gminy leży w Kotlinie Oświęcimskiej. Średnia wysokość terenu wynosi 254 m n.p.m. 32 Gmina Chybie Gmina Chybie zajmuje powierzchnię 3180 ha, tj. obszar 32 km2, a w jej skład wchodzą sołectwa: Chybie, Mnich, Frelichów, Zaborze i Zarzecze. W roku 2009 gminę Chybie zamieszkiwały 9303 osoby, co w porównaniu z latami wcześniejszymi jest tendencją wzrostową. Oprócz wycieczek rowerowych, podziwiania piękna przyrody, w Chybiu warto zwrócić uwagę na życie kulturalne, które skupione jest wokół Gminnego Ośrodka Kultury oraz Amatorskiego Klubu Filmowego „Klaps”. Animatorzy proponują wiele interesujących form, które weszły na stałe do kalendarza dorocznych imprez. Niesłabnącym zainteresowaniem cieszą się „Żabionalia”. To święto muzyki, zabawy, kabaretu. W Chybiu goszczą wtedy znane postacie polskiej rozrywki. Wielopokoleniową imprezą jest „Rodzinny Rajd Rowerowy” organizowany pod hasłem „Nie truj atmosfery – alternatywą rowery”. Natomiast utalentowani młodzi ludzie mają możliwość zaprezentowania się podczas Festiwalu Piosenki Dzieci i Młodzieży „Młoda Gwiazda”. Sympatycy dobrego kina spotykają się na „Pikniku Filmowym” z AKF „Klaps”. Warto podkreślić, że działający od 1969 r. klub gościł wielu znakomitych aktorów, reżyserów i twórców filmowych.

Park w centrum Chybia, zachęca do odpoczynku przy fontannie, a amfiteatr zaprasza na liczne plenerowe imprezy kulturalne.

Fontanna w parku. Fot. arch. UG 33 Gmina Chybie Odwiedzając Chybie, warto zobaczyć kościół pw. Chrystusa Króla, a zarazem Sanktuarium Matki Boskiej Gołyskiej. Początki historii kościoła sięgają lat 30- tych poprzedniego wieku.

Chybie okala od północy Zbiornik Go- czałkowice, które jest największym zbiornikiem zaporowym na południu Polski. Wybudowano go w latach 1950-1955 na 67 km biegu Małej Wisły. Zbiornik dostarcza wodę pitną dla aglomeracji śląskiej, pełni funkcje przeciwpowodziowe oraz stanowi cieszącą się zainteresowaniem atrakcję turystyczną. Kościół w Chybiu. Fot. arch. UG

Zachód słońca nad Jeziorem Goczałkowickim. Fot. arch. UG 34 Gmina Chybie Ciekawą formą ochrony przyrody jest rezerwat przyrody „Rotuz”. Niewątpliwa atrakcja przyrodnicza gminy istnieje od 44 lat. Na tamtejszym torfowisku rośnie owadożerna roślina - rosiczka.

Chybie zachęca swym urokiem do aktywnego spędzania wolnego czasu. Przez gminę przebiega słynna Wiślana Trasa Rowerowa: subtrasa nr 122C łącząca odcinek Jaworze – Strumień oraz subtrasa nr 11Y łącząca odcinek Cieszyn – Strumień. Chybie ze względu na swoje bezpośrednie położenie przy Zbiorniku Goczałkowice stało się rajem dla wędkarzy. Na terenie gminy położone są też liczne stawy hodowlane należące do Polskiej Akademii Nauk, której siedziba mieści się w sołectwie Gołysz.

Inspirującą trasę stanowi Szlak Kapliczek Chybskich. Trasa ta liczy blisko 100 kapliczek przydrożnych oraz krzyży pokutnych rozmieszczonych na terenie całej gminy w miejscach zarówno publicznych, jak i w nieznanych, zacisznych zakątkach Chybia.

Kapliczka. Fot. arch. UG 35 Gmina Chybie Warto wspomnieć także o Szlaku myślistwa. To trasa pieszo-rowerowa dla tych, którzy chcą poznać szczególne walory przyrodnicze i krajobrazowe Chybia. Szlak biegnie wzdłuż Jeziora Goczałkowickiego, przez przysiółek Żabiniec, następnie aleją dębową. Ciekawym miejscem jest również uroczysko rzeki „Bajerki” oraz strzelnica myśliwska.

Jeden z pięknych zakątków gminy. Fot. arch. UG Opracowanie: Biuro Promocji Urzędu Gminy w Chybiu

Kontakt: Urząd Gminy w Chybiu ul. Bielska 78 43-520 Chybie tel. 33/ 856 10 96 fax 33/ 852 26 36 www.chybie.pl

36 Podmioty rybackie gminy Chybie Polska Akademia Nauk w Gołyszu: Zakład Ichtiobiologii i Gospodarki Rybackiej Zakład Doświadczalny Gospodarki Stawowej ul. Kalinowa 2, Zaborze 43-520 Chybie tel. 33/ 856 15 43 www.fish.edu.pl

Po drugiej wojnie światowej zespół trzech gospodarstw Ochaby, Gołysz, Lan- dek - został wyodrębniony z Państwowych Nieruchomości Ziemskich i przekazany do Polskiej Akademii Umiejętności. Od stycznia 1953 roku zespół wszedł w charakterze terenowej bazy naukowej pod nazwą Zespół Gospodarstw Do- świadczalnych w Ochabach w skład nowo utworzonej placówki naukowej Pol- skiej Akademii Nauk - Zakładu Gospodarki Stawowej PAN w Krakowie, przemia- nowanej następnie na Zakład Biologii Stawów PAN. W latach 1971-1991 Zespół Gospodarstw Doświadczalnych, po przemianowa- niu na Zakład Doświadczalny i uzyskaniu statusu przedsiębiorstwa państwowego,

Siedziba Zakładu Ichtiobiologii i Gospodarki Rybackiej PAN w Gołyszu. Fot. EM 37 Gmina Chybie - podmioty rybackie prowadził samodzielną działalność zarówno naukowo-badawczą, wdrożeniową, jak i produkcyjną. W roku 1992 w wyniku kolejnej reorganizacji. Zakład Doświad- czalny przekształcono w gospodarstwo pomocnicze Polskiej Akademii Nauk no- szące nazwę Zakład Doświadczalny Gospodarki Stawowej PAN oraz na bazie Działu Naukowego, dawnego Zakładu Doświadczalnego, utworzono samodziel- ną placówkę naukową - Zakład Ichtiobiologii i Gospodarki Rybackiej PAN.

Stawy w Gołyszu. Fot. EM

1. Zakład Ichtiobiologii i Gospodarki Rybackiej PAN Zakład Ichtiobiologii i Gospodarki Rybackiej PAN prowadzi prace badawcze w dziedzinie ichtiobiologii, hydrobiologii i rybactwa. Zasadniczymi kierunkami obecnych badań są prace zmierzające do poznania biologicznych podstaw chowu ryb, genetyki i fizjologii ryb, funkcjonowania i modelowania produktywności ekosystemów stawowych, optymalizacji metod chowu ryb w stawach i w warunkach kontrolnych, przeciwdziałania nadmiernej eutrofizacji stawów, introdukcji nowych gatunków ryb i optymalizacji powiązań gospodarki rybackiej z gospo- darką wodną. 38 Gmina Chybie - podmioty rybackie Pracownicy zakładu w swojej działalności kładą szczególnie duży nacisk na propagowanie wyników badań o charakterze utylitarnym. W ciągu całego dotychcza- sowego okresu funkcjonowania, zakład w istotny sposób oddziaływał na całokształt zmian, jakie zachodziły w polskim rybactwie śródlądowym. Udoskonalano i optymalizowano metody oraz technologie chowu ryb. Systematycznie doskonalono materiał hodowlany karpia, a tarlaki oraz materiał obsadowy charakteryzujący się korzystnymi cechami użytkowymi udostępniano hodowcom ryb.

Ochaby-Podbór, śluza. Fot. EM W działalności placówki szczególnie dużych nacisk kładziono na badania o charakterze utylitarnym. W oparciu o wyniki badań wykonanych w placówce: - udoskonalano i optymalizowano metody oraz technologie chowu, ważnych go- spodarczo, gatunków ryb, - wprowadzono do krajowego rybactwa żywienie ryb paszami pełnowartościowymi, - optymalizowano nawożenie stawów, - przeprowadzono kompleksowe badania środowiska stawów rybnych oraz czyn- ników kształtujących obieg materii w stawach, - opracowano oraz wdrożono rozród ryb (głównie karpia) w warunkach kontrolowanych (w wylęgarniach), 39 Gmina Chybie - podmioty rybackie - systematycznie doskonalono materiał hodowlany karpia, a tarlaki oraz materiał obsadowy charakteryzujący się korzystnymi cechami użytkowymi udostępniano hodowcom ryb. Podstawą doskonalenia hodowlanego ryb są badania genetycz- ne wykorzystujące najnowsze techniki z zakresu biologii molekularnej. Dobrze rozwinięta baza naukowa obejmuje 37 pomieszczeń laboratoryjnych, bibliotekę z czytelnią, salę konferencyjną oraz ośrodek do chowu ryb w warunkach kontrolowanych, 3 sale akwaryjne, 115 stawów doświadczalnych i selekcyj- nych o powierzchni 48 ha, zaplecze magazynowe. Baza naukowa zakładu służyć może również pracownikom z innych placówek do badań z zakresu biologii i hydrobiologii ekosystemów stawowych, pobliskich rzek i zbiorników zaporowych. Zakład jest przygotowany do pełnienia funkcji ośrodka konferencyjnego oraz do prowadzenia praktyk wakacyjnych, semestralnych i dyplomowych dla studentów wydziałów biologii i rybactwa wyższych uczelni. Zakład posiada niezbędne wyposażenie do prowadzenia badań podstawowych parametrów fizyko-chemicznych wody, pasz, mięsa ryb, elektroforezy bia- łek, badań immunologicznych oraz badań DNA. Zakład dysponuje 18 krajowymi i zagranicznymi liniami karpia o wysokim stopniu zinbredowania oraz szeregiem krzyżówek heterozygotycznych, stadem matecznym innych gatunków ryb użyt- kowych; tołpygi pstrej i białej, amura, suma europejskiego. Wybrane zagadnienia realizowane są w ramach międzynarodowych progra- mów badawczych: - zakład prowadził badania wchodzące w skład tematów usytuowanych w mię- dzyrządowych programach współpracy nauko-badawczej oraz umowach dwu- stronnych czy Programach Ramowych UE, - placówka współpracuje z wiodącymi, krajowymi instytutami oraz uczelniami prowadzącymi badania dotyczące gospodarki stawowej, ryb czy ekosystemów stawowych. Partnerami w badaniach są też uczelnie oraz placówki naukowe, m. in.: z Holandii, Niemiec, Wielkiej Brytanii, Japonii, Czech czy Węgier. Przedstawione powyżej informacje wskazują, że Zakład Ichtiobiologii i Gospo- darki Rybackiej, wykorzystując dotychczasowe doświadczenie i dostępną bazę badawczą, jest w stanie wnieść szereg ważnych wyników, zarówno o charakterze poznawczym, jak i praktycznym, pozwalających na istotne poszerzenie wiedzy w obszarze badawczym, którego realizowana tematyka dotyczy.

40 Gmina Chybie - podmioty rybackie Uwzględniając możliwości placówki oraz aktualne potrzeby i tendencje w obszarze badawczym, z jakim związany jest zakład, można przyjąć, że jego rozwój wymaga utrzymania oraz wzmocnienia następujących badań: - utrzymanie prac dotyczących doskonalenia hodowlanego i użytkowego ryb oraz rozwój badań genetycznych ryb, - zintensyfikowanie badań nowych technologii stawowej produkcji ryb speł- niających kryteria zrównoważonego rozwoju, - rozwój badań ekosystemów stawowych oraz roli gospodarki stawowej i po- zaprodukcyjnych funkcji stawów.

Bogactwo fauny i flory w Ochabach. Fot. EM

2. Zakład Doświadczalny Gospodarki Stawowej Druga z jednostek Polskiej Akademii Nauk działająca w ramach ośrodka w Go- łyszu, Zakład Doświadczalny Gospodarki Stawowej, odpowiedzialny jest za prowadzenie chowu i hodowli ryb. Na ponad 800 ha lustra wody, zakład produkuje przede wszystkim karpie wszystkich roczników, którym towarzyszą tzw. „ryby do- datkowe”, tj. amury i tołpygi, sumy, szczupaki, sandacze, liny, jak również po-

41 Gmina Chybie - podmioty rybackie wszechnie występujący „drobiazg rybi”, czyli karasie i płocie. Oprócz produkcji rybackiej, administrowane przez Zakład Doświadczalny Gospodarki Stawowej liczne kompleksy stawowe o dużej powierzchni wchodzą w skład bogactwa przyrodniczego regionu. Łączna pojemność wodna mis stawowych, na których gospoda- ruje zakład wynosi około 8 mln m3, co jest wielkością porównywalną z niektórymi zbiornikami zaporowymi w Polsce, jednak najważniejszym działaniem hydrolo- gicznym stawów jest mała retencja, wyrażająca się przede wszystkim w utrzymywaniu poziomu wód gruntowych na odpowiednim poziomie oraz oddziaływanie na mikroklimat. W żyznym i wilgotnym środowisku istnieją znakomite warunki dla rozwoju szaty roślinnej, która z kolei wykorzystywana jest przez przedstawicieli fauny, jako miejsce gniazdowania, żerowania i schronienie. Badania wykona- ne w latach 60. XX wieku wykazały na obszarze Zbiornika Goczałkowice i przyle- głych stawów gołyskich obecność ponad 2 000 gatunków flory i fauny. Zdecydo- wana większość tych gatunków jest nie tylko tolerowana, ale wręcz pożądana przez rybaków. Zaledwie kilka gatunków to uciążliwe szkodniki, których obec- ność na stawach zagraża rybom i infrastrukturze. W działaniach Zakładu Doświadczalnego Gospodarki Stawowej, te właśnie po- zaprodukcyjne funkcje stawów znajdują się pod szczególną obserwacją i pieczą. Działania towarzyszące produkcji rybackiej będą coraz bardziej zyskiwać na znaczeniu, a dostępność i wielodyscyplinarność potencjalnych tematów badań, jakie mogą być prowadzone w obszarze majątku administrowanego przez Zakład Do- świadczalny Gospodarki Stawowej w Gołyszu, jak również bogactwo dotychcza- sowych doświadczeń, sprzyjają nawiązywaniu kontaktów naukowych i praktycz- nych z innymi ośrodkami. dr Mirosław Kuczyński dr hab. inż. Andrzej Pilarczyk

42 Archiwalne fotografie z kroniki PAN w Gołyszu

Mgr Bombówna i mgr Wróbel przy pracy. Fot. K. Starmach, arch. PAN w Gołyszu

Grupa pomiarowa w akcji. Gołysz 1955 r. Fot.W. Czubak, arch. PAN w Gołyszu 43 Kronika PAN w Gołyszu

Odłowy karpia w gospodarstwie Gołysz. Fot. W. Czubak, arch PAN w Gołyszu

Odłowy prowadzono na rzece Bajerce na Mnichu i młynówce Iłownickiej. Fot. J. Siemińska, arch. PAN w Gołyszu 44 Gmina Chybie - podmioty rybackie Gospodarstwo Rybackie Jan Smolarz ul. Ochabska 7, Zaborze 43-520 Chybie tel. 510 824 911

Oferta: hurtowa sprzedaż karpia w okresie od września do kwietnia, ponadto sprzedaż detaliczna tołpygi, amura oraz pstrąga (od kwietnia do grudnia). Ryby pochodzą z własnej hodowli, gdzie powierzchnia lustra wody obejmuje 2 ha.

Stowarzyszenie Ekologiczne „Eko – Życie” ul. Bielska 82 43-520 Chybie tel. 696 249 700 www.ekozycie.poek.pl Utworzenie stowarzyszenia wyniknęło z potrzeby ochrony naturalnego środo- wiska człowieka, które w ostatnich dziesięcioleciach ulega znacznej degradacji, a efekt globalny jest widoczny dopiero wtedy, gdy istnieją wyraźne działania we własnym środowisku, na terenie „małych ojczyzn”. 25 listopada 1998 powołano Klub Przyjaciół „Zdrowe życie”, który 9 stycznia 1999 roku został przekształcony w Stowarzyszenie „Eko – Życie”. Stowarzyszenie szczególny nacisk kładzie na edu- kację ekologiczną wśród dzieci i młodzieży. Współpracuje z gminnymi placówka- mi oświatowymi, podejmując wspólne inicjatywy i akcje proekologiczne. Do nich należą m.in.: wprowadzenie segregacji odpadów na terenie szkół; nawiązanie współpracy ze szkolnymi kołami LOP i Zarządem Okręgu LOP w Bielsku – Białej; organizacja międzyszkolnego konkursu „Ekologiczna szkoła”; przystąpienie stowarzyszenia do koalicji „Czyste Beskidy”; prowadzenie edukacji środowiskowej poprzez cykl artykułów pt. „Zdrowa gmina – zdrowe pokolenia” w lokalnym pi- śmie „Nowa Formacja”; zinwentaryzowanie drzew cennych przyrodniczo z czego prawie 30 (buki, dęby, lipy) zgłoszono do rejestru pomników przyrody; współtwo- rzenie gminnego programu selektywnej zbiórki odpadów; nakręcenie filmu przyrodniczego oraz opracowanie programu ochrony przyrodniczej Zbiornika Go- czałkowice, który stał się podstawą do opracowań ochrony tego obszaru w euro- 45 Gmina Chybie - podmioty rybackie pejskiej sieci ekologicznej „Natura 2000” oraz posadzenie „europejskiego drzewa” (sosna limba), symbolu przystąpienia Polski do Unii Europejskiej. Do najważniejszych działań stowarzyszenia należy popularyzacja idei ochrony środowiska wśród młodzieży szkolnej w formie konkursów plastycznych, fotograficz- nych, wiedzy ekologicznej, plakatów i ulotek dotyczących spalania śmieci i wypalania traw. Jednym z głównych działań jest udział w corocznej akcji „Sprzątanie Świata”. Po- nadto stowarzyszenie realizuje projekty ogólnopolskiej kampanii „Święto Polskiej Niezapominajki” m.in. „Ratujmy kasztanowce” oraz uczestniczy w programie edukacji ekologicznej „Święto Drzewa”, będącym spontaniczną akcją sadzenia drzew. Wyda- wany jest też kwartalnik środowiskowy „Eko-gazeta”. Warto wspomnieć też o jednym z większych przedsięwzięć, jakim jest współorganizacja największej w gminie imprezy rekreacyjnej - „Rodzinnego Rajdu Rowerowego” dla ponad 1500 uczestników. Dla potrzeb edukacji w Zarzeczu otwarto Izbę Edukacji Przyrodniczej „Kadłu- bek”. W ramach działań statutowych powołano sekcję wędkarską, która swoje zain- teresowania realizuje na dzierżawionych przez stowarzyszenie stawach „Żabiniec”. Stowarzyszenie inicjuje i popularyzuje szereg akcji ekologicznych, a jednym z głównych celów jest propagowanie właściwych postaw proekologicznych wśród najmłodszego pokolenia, bo to przecież od dzieci zależeć będzie przyszły stan na- szego środowiska. Mieczysław Puzoń

Wycieczka dla dzieci - przystanek Ptasia Ostoja. Fot. arch. E-Ż 46 Gmina Dębowiec Gmina Dębowiec Dębowiec należy do jednej z najbardziej malowniczych miejscowości położo- nych w powiecie cieszyńskim. Gmina obejmuje swym zasięgiem 7 sołectw: Dębo- wiec, Gumną, Iskrzyczyn, Kostkowice, Simoradz, Ogrodzoną i Łączkę, a ogólna jej powierzchnia stanowi 4 248 ha. Gmina oddalona jest 12 km do Cieszyna i 6 km od Skoczowa. Z miastami tymi posiada dobre połączenia komunikacyjne. Pomimo, iż większość mieszkańców gminy pracuje w zakładach produkcyjnych i usługo- wych, to Dębowiec nadal posiada rolniczy charakter. W krajobrazie dominuje malownicza dolina rzeczki Knajki, wzdłuż której roz- ciągają się stawy rybne słynące z hodowli karpia. W ostatnich latach nastąpił znaczny rozwój budownictwa mieszkaniowego, a nowe budynki wznoszone są nie tylko przez ludność lokalną, ale i przez przyjezdnych, którzy coraz chętniej decydują się na osiedlenie się na terenie gminy.

Stawy w Dębowcu. Fot. EM

Rys historyczny Pierwsze wzmianki dotyczące terenów należących do gminy pochodzą z XIII w. Najwcześniej, bo już w 1223 r. w dokumentach wymieniane były wsie Iskrzy- czyn i Ogrodzona, jednak najwięcej informacji zachowało się o Simoradzu. Warto

48 Gmina Dębowiec tam zobaczyć kościół św. Jakuba, w którym znajduje się barokowy ołtarz z I. poło- wy XVII w. oraz barokowe organy z XVIII w. Ponadto zabytkowym obiektem jest też gorzelnia z pierwszej połowy XIX w. O samym Dębowcu pierwsze wzmianki dotyczące wsi pojawiły się w 1305 r., a od początku XIV w. na jej terenie istniały już hodowlane stawy rybne. W XVIII w. Dębowiec należał do dóbr hrabiego Larischa, a otaczające wsie wykupiła od szlachty Komora Cieszyńska. Ciekawostką jest fakt, że na początku XX w. dokonano tutaj odkrycia złoża metanu. Ówczesne zapewnienia Urzędu Górniczego wskazywały również, że w warstwach geologicznych znajduje się węgiel oraz ropa naftowa. W wyniku ich poszukiwania (złóż tych ostatecznie nie znaleziono) dokonano odkrycia gazu ziemnego. Jego wybuch w 1909 r. stał się przyczyną po- żaru szybu, który płonął kilka tygodni. Po okresie II wojny światowej ponownie udało się zlokalizować złoża gazu ziemnego. O historii terenów należących dzisiaj do gminy Dębowiec stanowią nie tylko zabytkowe budowle czy zapiski w starych dokumentach, ale także występujące tutaj pomniki przyrody - głównie dęby rosnące w większości w dolinie rzeki Knajki. Ogó- łem zarejestrowano ich 13, a są nimi zarówno pojedyncze drzewa jak i grupy drzew. Warto też wspomnieć o istotnym wydarzeniu. Otóż w trakcie trwania II wojny światowej w lutym 1941 r. nad Dębowcem dokonano omyłkowego zrzutu pierwszej ekipy cichociemnych, która miała na celu dostarczenie jednostkom AK broni i dokumentów z Londynu. Wydarzenie to upamiętnia obelisk znajdujący się w Parku Jubileuszowym.

Solanka z Dębowca Największym bogactwem naturalnym Dębowca są zalegające na głębokości ponad 500 m pod ziemią wyjątkowo bogate, unikatowe na skalę światową złoża solankowe. Początkowo eksploatacja solanki prowadzona była przez Uzdrowisko Jastrzębie-Zdrój, a następnie przez Ustroń, które warzyły z niej „Zabłocką sól lecz- niczą jodowo–bromową”. Solanka z Dębowca charakteryzuje się najwyższą w świecie koncentracją takich minerałów jak: jod, brom, wapń, krzem oraz selen i zaliczona jest Rozporządzeniem Rady Ministrów z 14 lutego 2006 r. do wód leczniczych i termalnych. W 1963 roku została uruchomiona warzelnia soli, która sta- nowiła wówczas pierwszą na świecie warzelnię, która z głębinowej wody mineral-

49 Gmina Dębowiec nej, w naturalny sposób, poprzez odparowanie, produkowała sól leczniczą. Sól ta oraz solanka wykorzystywana jest od wielu lat do: inhalacji, okładów, płukania gardła i kąpieli. W terapii domowej wspomaga leczenie wielu schorzeń m. in: - dróg oddechowych - angina, zapalenie migdałków, nieżyty, pylica, astma, alergia, - reumatycznych - zwyrodnienia stawów i kręgosłupa, dyskopatia, korzonki, - dermatologicznych - grzybice, łuszczyca, rybia łuska, atopowe zapalenie, cellulit, - ginekologicznych - zapalenia przydatków, opryszczka, nacieki pooperacyjne, - przemiany materii - niedoczynność tarczycy, zapalenie stawów. Ponadto działa kojąco na zaburzenia snu, stres, nerwice, przyspiesza regenera- cję po wysiłku, wspomaga odchudzanie w kąpielach rozgrzewających, hartują- cych i służy do uzupełnienia niedoborów jodu oraz w kosmetyce do nawilżenia, odżywienia i ujędrnienia skóry w celu opóźnienia procesu jej starzenia. Od niedawna w Dębowcu funkcjonuje ekskluzywny Hotel Spa & Wellenes, któ- ry oferuje bogatą ofertę zabiegów, w tym i te z wykorzystaniem lokalnej solanki.

Fontanna solankowa w Dębowcu. Fot. EM 50 Gmina Dębowiec Swoistą atrakcją Dębowca jest też solankowy grzybek, pełniący rolę fontanny, z której zamiast czystej wody wypływa solanka, nasycając powietrze związkami jodu. Solankowy grzybek zlokalizowany jest w centrum wsi w Parku Jubileuszo- wym, który został założony w 2000 r. Warto zatrzymać się, bądź przysiąść na ła- weczce, aby znaleźć się w specyficznym mikroklimacie. Latem przy fontannie organizowane są koncerty.

Urząd Gminy w Dębowcu. Fot. EM Atrakcje turystyczne Gmina Dębowiec ma spory potencjał turystyczny, a to wiąże się z wieloma możliwościami. Różnorodność ukształtowania terenu stwarza okazje do organi- zowania różnych form rekreacji. Tereny Dębowca, jak i całej gminy, leżą wśród roz- licznych pagórków o bardzo łagodnych stokach, stanowiących idealne miejsce do spacerów oraz stwarzają znakomite warunki do uprawiania zimą narciarstwa biegowego. Do walorów turystycznych można również zaliczyć lasy państwowe, które wchodzą w skład Leśnego Kompleksu Promocyjnego „Lasy Beskidu Śląskiego”, utworzonego w 1994 r. Są to obszary o znaczeniu ekologicznym, edukacyjnych, 51 Gmina Dębowiec a także o szczególnych walorach przyrodniczych. Na terenie gminy występują również obszary wchodzące w skład terenów zaproponowanych do Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000. W północnej części wsi znajdują się zbiorowiska roślin łąkowych, torfowiskowych, błotnych i wodnych z charakterystycznymi tu- rzycowiskami oraz okazami rzadkich gatunków, będących częściowo pod ochro- ną. Można tu spotkać stanowiska bociana czarnego, a w różnych miejscach, naj- częściej w dolinie Knajki, wspomniane już stare dęby. Do najcenniejszych okazów należy 6 dębów szypułkowych liczących po 300 lat, których obwody sięgają od 345 - 470 cm.

Malownicze zakątki gminy. Fot. EM W gminie istnieją bardzo dobre warunki do uprawiania sportu. Baza pięciu działających na terenie gminy klubów sportowych stwarza możliwości czynnego uprawiania sportu w sekcjach takich jak: piłka nożna, judo, piłka siatkowa, szachy, tenis ziemny i stołowy. Okazje do uprawiania sportu, bądź rekreacji dają też ścież- ki rowerowe, prowadzące przez gminę malowniczymi trasami. Przez teren wsi przebiegają oznakowane euroregionalne szlaki rowerowe. Szlak żółty (11Y) prowadzi ze Skoczowa do Cieszyna, a szlak niebieski (124N) w kierunku Kończyc Wiel- 52 Gmina Dębowiec kich. Dobrze utrzymana sieć dróg lokalnych i ścieżek sprzyja turystyce rowerowej. Oprócz zawodów sportowych do gminnej tradycji należy organizowanie od kilku lat „Spartakiady sołectw”. Impreza ta jest okazją przede wszystkim do wspól- nej zabawy mieszkańców gminy, ale też rywalizacji o zdobycie jak najlepszego miejsca w poważnych, ale też komicznych konkurencjach. Podobnie jak Sparta- kiada, stałym elementem życia gminy jest Przegląd Twórczości Artystycznej Szkół i Przedszkoli Gminy Dębowiec.

Spartakiada sołectw. Fot. arch. UG Opracowanie: Ewa Machej na podst. tekstów dostarczonych przez Gminny Ośrodek Kultury, Sportu i Turystyki

Kontakt: Urząd Gminy w Dębowcu ul. Katowicka 6 43-426 Dębowiec tel. 33/ 853 38 81 tel./fax 33/ 856 22 83 www.debowiec.cieszyn.pl

53 Podmioty rybackie gminy Dębowiec Gospodarstwo Rybackie Maria Fryda ul. Cieszyńska 9 43-426 Dębowiec tel. 33/ 856 26 49 kom. 696 417 495

Oferta: hurtowa sprzedaż sezonowa karpia, ponadto sprzedaż amura, szczupaka i suma. Ryby karmione są naturalnie, zbożami pochodzącymi z własnej produkcji. Gospodarstwo rolne zajmuje 49 ha, z czego 7, 31ha stanowi lustro wody, na które składają się 4 stawy.

Jesienny odłów karpia. Fot. arch. M. Fryda Gospodarstwo Rybackie DĘBOWIEC Ryszard Maciejewski ul. Szkolna 98 43-426 Dębowiec tel. 33/ 856 28 04 tel. 504 065 930 oraz Gospodarstwo Rybackie Katarzyna Maciejewska-Zemanek ul. Szkolna 98 43-426 Dębowiec

Oferta: hodowla, chów i sprzedaż ryb: karpia, tołpygi, suma afrykańskiego, szczupaka, amura, jazia, karasia, jesiotra, okonia, wiosłonosa i sandacza. Powierzchnia gospodarstw obejmuje obszar 290 ha. 54 Gmina Dębowiec - podmioty rybackie

Stawy hodowlane w Dębowcu. Fot. EM Sprzedaż sezonowa: - w okresie od października do grudnia – ryby konsumpcyjne, zaopatrzenie kół wędkarskich, - w okresie od maja do czerwca – sprzedaż materiału zarybieniowego, rozród w oparciu o własną wylęgarnię. Sprzedaż detaliczna (przedświąteczna): ul. Stawowa 3, 43-426 Dębowiec Sprzedaż hurtowa: na zamówienie, po ustaleniu terminu.

Malowniczo położone stawy przy Dworze Dębowiec. Fot. EM 55 Gmina Dębowiec - podmioty rybackie Gospodarstwo Rybackie Anna i Jan Tomica ul. Karnowiec 121 43-419 Hażlach tel. 33/ 856 91 82 kom. 694 558 546 stawy hodowlane w Kostkowicach, gmina Dębowiec

Oferta: sprzedaż sezonowa w okresie od września do grudnia karpia handlowego, w okresie wiosennym kroczka i narybku.

Gospodarstwo agroturystyczne „Radecki Dwór” Ewa i Tomasz Branny ul. Dębowa 8 43-426 Dębowiec tel. 33/ 856 22 84 kom. 508 389 236 www.radeckidwor.pl

Oferta: „Jeżeli szukasz ciszy, spokoju, męczy Cię gwar zatłoczonych kurortów i obecność wszędobylskich turystów - zapraszamy do nas!” – tak właściciele zachęcają do od- wiedzenia swojego całorocznego gospodarstwa agroturystycznego. A wypocząć można tutaj wspaniale! Posiadłość położona jest na Śląsku Cieszyńskim we wsi Dębowiec. Jest to malownicza miejscowość usytuowana u podnóża Beskidu Śląskiego. Przyjemna, urokliwa okolica, otoczona lasami, łąkami i stawami, zachęca wprost do rekreacji pieszej bądź rowerowej, a rozbudowany system tras rowerowych, nawet o zasięgu euroregionalnym, z pewnością przypadnie do gustu wszystkim miłośnikom dwóch kółek. Dogodne położenie znanych beskidzkich miejscowości oraz czeskiej i słowackiej granicy, zapewnia łatwy dostęp do licznych atrakcji turystycznych. Na miejscu można wypożyczyć rowery. Gospodarze pomagają też zorganizować różne wycieczki, dowożąc nawet wedle potrzeby do wybranych atrakcji turystycznych, np. pobliskiej stadniny koni, pływalni czy wyciągów narciarskich. 56 Gmina Dębowiec - podmioty rybackie To tutaj, wśród stawów, lasów, łąk i pól położone jest 30-to hektarowe gospodarstwo agroturystyczne. „Radecki Dwór” to okazały, ponad dwuwiekowy budynek, którego gospodarze od pokoleń związani są z rolnictwem. Uprawiają rzepak, sło- necznik, kukurydzę i zboża. Zimą produkują skrzynki lęgowe i karmę dla dziko żyją- cych ptaków. Kultywują też tradycje myśliwskie. Oferta noclegowa obejmuje pokoje 2, 4 i 5-cioosobowe (łącznie dla 11 osób) z łazienkami i wspólnym, wygodnym aneksem kuchennym. Wyżywienie można przygotować we własnym zakresie lub zamówić. W budynku jest dostęp do internetu. Do dyspozycji jest też ładny, rustykalny salon oraz kącik zabaw dla dzieci, wy- posażony w wiele zabawek. Dzieci mogą też bawić się w ogrodzie, gdzie czeka na nie piaskownica. Goście mają do dyspozycji bezpłatny parking. W ogrodzie znajduje się sad owo- cowy, miejsce na ognisko i ogólnodostępny gril, a chętni mogą skorzystać z wiaty. Na terenie leśnej zagrody danieli znajduje się staw, gdzie można złowić okazałą rybę (karp, sum, szczupak, amur, tołpyga, lin, karaś, okoń) lub popływać łódką. Za- groda z danielami tworzy piękny, bajkowy wręcz krajobraz. Można także uwędzić świeżo złowione ryby. W sezonie łowieckim okazjonalnie można zapolować na zwierzynę drobną (kaczki, bażanty). Wszystkim osobom ceniącym spokój na łonie przyrody oraz prawdziwą, rodzin- ną atmosferę, ale i tym, którzy lubią czynny, aktywny wypoczynek, z pewnością można polecić skorzystanie z zaproszenia gospodarzy.

Dwór Dębowiec – Hotel Spa&Wellness ul. Spółdzielcza 6, 43-426 Dębowiec tel. 33/ 858 85 85 www.dwordebowiec.pl

Oferta: „Dwór Dębowiec” położony jest w malowniczym zakątku gminy Dębowiec, otoczony urokliwymi stawami, w spokojnej i cichej okolicy. Zaprasza promując ideę i filozofię wellness. Oferuje 17 eleganckich pokoi. Wszystkie urządzono w różnych stylach, zapew- niając każdemu z nich wysoki standard. Winda i pokoje dostosowane są dla osób niepełnosprawnych. W cenie noclegu zapewnione jest m.in.: pełne wyżywienie, co- 57 Gmina Dębowiec - podmioty rybackie

Dwór Dębowiec. Fot. EM dzienna herbatka tematyczna, monitorowany parking, bezprzewodowy internet dostępny w całym hotelu, możliwość wypożyczenia rowerów i kijek do nordic wal- king. W hotelowym ogrodzie urządzono Ścieżkę Zdrowych Stóp. Dwór Dębowiec oferuje przede wszystkim szeroki wachlarz zabiegów Spa i Wellnes, obejmujących zabiegi na twarz i ciało, pilingi, zabiegi estetyczne i relak- sacyjne, masaż i saunę. Można też skorzystać z pakietów: relaksującego, poprawia- jącego nastrój, wyszczuplającego i wielu innych. Do zabiegów wykorzystywana jest też słynna solanka, wydobywana i warzona w Dębowcu. Solanka ta charakteryzuje się najwyższą w świecie koncentracją takich minerałów jak: jod, brom, wapń, krzem oraz selen i zaliczona jest do wód leczniczych i termalnych. Na miejscu można skorzystać z szerokiej oferty zabiegów rehabilitacyjnych, ofe- rowana jest m. in.: jonofereza, światłoterapia, elektroterapia i wiele innych, dobiera- nych wedle potrzeb gości. Odrobiny energii doda z pewnością gościom wyśmienita kawa, gdyż w swoje progi zaprasza też stylowa, ciekawie urządzona kawiarnia z letnim ogródkiem. Ho- tel dysponuje ponadto salą bankietową i salką konferencyjną. Organizowane są tutaj wesela i szkolenia. 58 Gmina Goczałkowice-Zdrój Gmina Goczałkowice-Zdrój Goczałkowice-Zdrój są gminą wiejską położoną około 40 km na południe od Ka- towic, na szlaku komunikacyjnym Katowice – Cieszyn, Katowice - Bielsko - Żywiec oraz Katowice - Wisła - Uzdrowisko. Przez gminę przebiega droga krajowa nr 1 łącząca stolicę i inne rejony Polski z południem Europy. Równolegle biegnie mię- dzynarodowa linia kolejowa Warszawa - Wiedeń. Gmina leży w dolinie górnej Wisły, pośród lasów i wód, charakteryzuje się dużą różnorodnością krajobrazową. Na jej terenie znajdują się liczne stawy rybne i rekreacyjne oraz jeden z największych w Polsce, sztuczny zbiornik retencyjny „Jezio- ro Goczałkowickie”. Największym atutem Goczałkowic-Zdroju jest uzdrowisko działające od 1862 r. na bazie miejscowych złóż borowiny i solanki, specjalizujące się w leczeniu cho- rób narządów ruchu, schorzeń reumatycznych, stanów pourazowych, chorób na- czyń obwodowych, niektórych schorzeń układu nerwowego, a także w rehabilitacji osób z cukrzycą.

Historia gminy Jak głosi legenda, nazwa miejscowości wywodzi się od imienia rycerza Goczała, który otrzymał tu ziemię za czyny wojenne i zasługi na polach bitewnych. Historia

Zapora w Goczałkowicach-Zdroju 60 Gmina Goczałkowice-Zdrój miejscowości sięga czasów piastowskich, jej początków należy szukać na przełomie XIII i XIV wieku. Dzieje Goczałkowic będących wsią kameralną, tzn. należącą bezpo- średnio do panów pszczyńskich związane są z historią Ziemi Pszczyńskiej. Pierwot- nie wieś była lokowana na prawie polskim. Po okresie panowania Piastów śląskich osada przechodzi pod rządy czeskich Luksemburgów, potem Habsburgów, a od 1740 r. pod panowanie monarchii pruskiej (do 1922). Od zarania wieków Goczałkowice były gminą samodzielną z sołtysem lub wój- tem na czele. W okresie rozbiorów w Goczałkowicach funkcjonował urząd celny i przejście graniczne, ponieważ wzdłuż Wisły przebiegała granica między monar- chią austriacką, a pruską. W 1856 r. odkryto tutaj źródła solanki jodobromowej, która później przyczyniła się do założenia uzdrowiska. Wkrótce z wielkim rozmachem zbudowano pierwsze niezbędne obiekty: łazienki, dom zdrojowy, pijalnię oraz pensjonat. W pijalni, całej z drewna, ozdobionej perłowymi inkrustracjami mieścił się marmurowy basen osa- dzony na kamiennych postumentach. Z niego efektownymi przewodami przepły- wała solanka, którą mogli dowolnie czerpać kuracjusze. Pijalnia połączona była z domem zdrojowym krytym deptakiem o długości 88 m. W maju 1862 r. rozpoczął się pierwszy sezon kuracyjny.

Zabytki Turyści spacerujący deptakiem dostrzegą w pierwszej kolejności budynek pijalni wód leczniczych. Ich wzrok przyciąga drewniana konstrukcja. Po drugiej stronie ulicy Uzdrowiskowej pyszni się swoimi neobarokowymi elewacjami dawny hotel z 1880 r. nazywany „Prezydent” lub „Cesarski”, obecnie siedziba administracji. Obok niego znajduje się budynek w drewnianej konstrukcji muru pruskiego. To pawilon zdrojowy „Wrzos” z 1874 roku. Stojący po drugiej stronie ulicy tzw. „Nowy Dom Zdrojowy”, po odbudowaniu ze zniszczeń spowodowanych pożarem, zachował jedynie część dawnej drewnianej galerii. Obecnie dom zdrojowy jest włączony w kompleks budynków szpitala. Z drugiej strony kompleksu można obejrzeć wschodnią elewację pawilonu „Modrzew” odrestaurowanego w 2010 r. Dalej znajduje się pawilon Spółki Brackiej „Górnik”, wzniesiony w 1897 r., któremu z kolei w 2011 r. przywrócono dawny wygląd (drewniana weranda). W budynku tym obecnie ma siedzibę Gminny Ośrodek Kultury i Biblioteka Publiczna. Zabytki architektury sakralnej pochodzą z przełomu wieków. Warto zobaczyć neo-

61 Gmina Goczałkowice-Zdrój gotycki kościół św. Anny z 1883 r. i kościół św. Jerzego z 1910 r. Oba powstały na miejscu budowli sakralnych z XVI wieku. Na uwagę zasługuje też kaplica Matki Boskiej Uzdrowienia Chorych wzniesiona w 1866 r. w Zdroju. Prezentując zabytki nie sposób nie wspomnieć o przydrożnych kapliczkach i krzy- żach. Wśród nich na uwagę zasługuje „Boża Męka” z 1835 r., jeden z najstarszych tego typu zabytków na Ziemi Pszczyńskiej.

Rekreacja i wypoczynek Zdrowe powietrze, możliwości korzystania z bazy zabiegowej uzdrowiska, stawy rekreacyjne i rybne - to atrakcje przyciągające kuracjuszy oraz miłośników kontaktu z przyrodą. W samym sercu uzdrowiska zachęca do spacerów deptak i Park Zdrojowy. Dodatkową atrakcją jest możliwość zorganizowania wycieczek rowerowych. Ścieżki prowadzą przez obszary leśne, nad jezioro lub wałami Wisły do pałacyku w sąsiednich Rudołtowicach. Amatorom turystyki weekendowej za- oferować można odnowę biologiczną. Na chętnych czekają: baseny, sauna, sola- rium, siłownia, sale gimnastyczne oraz masaże. Można też skorzystać z nowocze- snej hali sportowej. Klimatyzacja z systemem wentylacji, rozkładana wykładzina, tablica świetlna i nagłośnienie sprawiają, że hala może być wykorzystana jako miejsce organizacji turniejów, zawodów, spartakiad i meczów międzynarodo-

Ścieżka przyrodniczo-dydaktyczna. Fot. arch. UG 62 Gmina Goczałkowice-Zdrój

Kompleks sportowo-rekreacyjny w Goczałkowicach-Zdroju. Fot. arch. UG wych. Dużą atrakcją dla amatorów sportu i rekreacji jest ściana wspinaczkowa o wysokości 6 m, z trzema torami. Z halą połączona jest kryta pływalnia oferująca basen sportowy, treningowy i dla dzieci, a także 2 wanny: z solanką i z hydroma- sażem. Można też skorzystać z sauny. Dodatkowymi atrakcjami są m. in.: przeciw- prądy w basenie treningowym, kaskada, bicze wodne, gejzer i zjeżdżalnia. Goczałkowice-Zdrój są doskonałym miejscem do wędkowania. Można tutaj złowić dorodne karpie, pstrągi, węgorze, sumy, sandacze i inne okazy ryb słodko- wodnych, w tym karpia czerwonego. W wodach stawu „Rontok” można spotkać raki, wydry oraz żółwie błotne. Sąsiedztwo stawu stanowi raj dla bobrów. Wyjątkową atrakcją jest również korona goczałkowickiej zapory. Jest to wyma- rzone miejsce dla spacerowiczów. Można tu podziwiać zachody słońca, posłuchać szumu fal i śpiewu ptaków. To urokliwe miejsce znajduje się na obszarach obję- tych specjalną ochroną „Natura 2000”. W 2010r., po wielu latach przerwy, wody Jeziora Goczałkowickiego zostały ponownie udostępnione żeglarzom. Całe żeglarskie życie skupia się wokół portu jachtowego w Wiśle Wielkiej. Rolę gospodarza mariny przyjęło na siebie Polskie Towarzystwo Tury- styczno Krajoznawcze w Pszczynie. Przystań jest czynna od maja do października. Pożytecznie i miło spędzić czas można także łącząc zabawę z nauką w Cen- trum Edukacji Technicznej, które znajduje się w sąsiedztwie zbiornika, przy wej- ściu na koronę zapory. Warto również zajrzeć do pięknych „Ogrodów u Kapiasa”, peł- nych ciekawych zakątków, z bogatą roślinnością. 63 Gmina Goczałkowice-Zdrój Uzdrowisko W goczałkowickim uzdrowisku w ciągu roku na leczenie szpitalne lub sanatoryj- ne przyjeżdża ok. 10 tys. pacjentów. Ponadto, z ambulatoryjnych usług leczniczych korzysta rocznie ok. 5 tys. osób. W uzdrowisku leczone są m.in.: schorzenia reuma- tologiczne, pourazowe narządu ruchu, choroby kobiece i niektóre schorzenia ukła- du nerwowego. Na przyjeżdżających kuracjuszy czeka Wojewódzki Ośrodek Reu- matologiczno-Rehabilitacyjny z 8 pawilonami sanatoryjnymi i kompleksem przyro- doleczniczym, Zespół Sanatoryjno Szpitalny Rehabilitacji Narządu Ruchu „Gwarek” oraz Sanatorium „Stokrotka”, leczące pacjentów w wieku 5 - 15 lat ze schorzeniami ortopedycznymi oraz po ciężkich urazach czaszkowo-mózgowych. Przy sanatorium działa też zespół szkół. Sanatorium dysponuje pokojami dla matek z dziećmi.

Budynek administracyjny uzdrowiska - dawny Hotel Prezydent (Cesarski). Fot. arch. UG Rybactwo Rozwój rybactwa na terenie Goczałkowic-Zdroju jest wynikiem uwarunkowań przyrodniczych i gospodarczych - prawie 2/3 powierzchni gminy zajmują wody: liczne stawy hodowlane, rekreacyjne oraz Jezioro Goczałkowickie, które posiada statut zbiornika wodociągowego. Gospodarka rybacka na ziorniku ma charakter biostymulacyjny i jest ukierunkowana na utrzymanie odpowiedniej jakości wody. 64 Gmina Goczałkowice-Zdrój Wszelkie działania w obrębie ziornika i w jego najbliższym otoczeniu są dostosowane do jego funkcji gospodarczych. Intensywność odłowów, zarybianie i udo- stępnianie zasobów amatorom wędkarstwa są ściśle kontrolowane i podporząd- kowane szczególnej dbałości o stan czystości wód. Dla celów wędkarstwa udostępniono ok. 30 km linii brzegowej. Gospodarką rybacką oraz nadzorem nad amatorskim połowem ryb na zbiorniku zajmuje się Gospodarstwo Rybackie Łąka należące do GPW S.A. Stawy hodowlane oraz rekreacyjne zajmują pow. ok. 2,5 km2. Są zasilane czy- stą wodą, która pozwala na uzyskanie wysokiej żywotności ryb o wyjątkowych walorach smakowych. Podstawą produkcji prowadzonej przez Przedsiębiorstwo Produkcji i Hodowli Ryb Słodkowodnych Spółka z o.o. są: karp oraz gatunki hodowlane takie jak: lin i karaś, ryby roślinożerne oraz drapieżne.

Na terenie Goczałkowic istotną rolę odgrywa gospodarka wędkarska. Tu ma swoją siedzibę Stowarzyszenie Wędkarskie „Rontok”, które jest administratorem stawów „Rontok” i „Maciek”. Akweny znajdujące się na terenie gminy i wody płynące, m.in. rzeka Wisła i rzeka Bajerka są wpisane do rejestrów łowisk wędkarskich Polskiego Związ- ku Wędkarskiego. Zbiorniki wodne znajdujące się w granicach gminy, obok zna- czenia gospodarczego pełnią dziś ważną funkcję ekologiczną. Dla wielu cennych gatunków roślin i zwierząt stanowią ostoję. W czasie jesiennych i wiosennych wę- drówek licznych stad ptaków są miejscem odpoczynku i zdobywania pokarmu. Są też miejscem występowania zagrożonych gatunków roślin wodnych, takich jak: kotewka, orzech wodny, grzybieńczyk wodny. W okresie lęgowym są zasiedlane przez rzadkie ptaki wpisane do Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt. Od 2004 r. cały obszar Zbiornika Goczałkowice wraz z sąsiednimi terenami został włączony do obszarów Natura 2000. Opracowanie: Urząd Gminy w Goczałkowicach-Zdroju

Kontakt: Urząd Gminy w Goczałkowicach-Zdroju ul. Szkolna 13 43-230 Goczałkowice-Zdrój tel. 32/ 210 71 85 fax 32/ 210 73 06 www.goczalkowicezdroj.pl 65 Gmina Goczałkowice-Zdrój

Pijalnia wód leczniczych. Fot. arch. UG

Sanatorium Wrzos. Fot. arch. UG 66 Gmina Goczałkowice-Zdrój Fot. Andrzej Siudy

Korona zapory na Jeziorze Goczałkowickim

Goczałkowice-Zdrój z lotu ptaka 67 Gmina Goczałkowice-Zdrój

Połów na Jeziorze Goczałkowickim

Zmierzch nad Jeziorem Goczałkowickim 68 Zbiornik zaporowy w Goczałkowicach

Górnośląskie Przedsiębiorstwo Wodociągów S.A. z siedzibą w Katowicach ul. Wojewódzka 19 43-026 Katowice tel. 32/ 603 88 61 www.gpw.katowice.pl

Mała Wisła od dawna zwracała na siebie uwagę hydrotechników. Typowe gór- skie dorzecze oraz znaczne opady były często przyczyną powodzi, które przy niere- gularnym i niezabudowanym korycie powodowały katastrofalne następstwa nie tylko dla górnego, lecz i dla środkowego biegu rzeki.

1. Rys historyczny W związku z tym, już podczas zaboru pruskiego były rozpoczęte badania nad możliwością redukcji fal powodziowych przez budowanie zapory. W okresie mię- dzywojennym prace ograniczyły się do wykonania kosztownej zabudowy hydro- technicznej Wisły i jej dopływów od Drogomyśla do partii źródłowych. Zbudowano na tym odcinku progi, ostrogi, tamy opaskowe i inne. W tym okresie wybudowano również wały przeciwpowodziowe na odcinku od Strumienia do ujścia Przemszy. Uzyskano przez to pewną stabilizację rumowiska, poprawę spływu wielkich wód, lecz w żadnym stopniu nie zdołano zapobiec klęskom powodzi. Pozostawienie rzeki na odcinku od Strumienia do Drogomyśla w stanie nieuregulowanym, doprowadziło do obniżenia dna rzeki powyżej Drogomyśla i kosztowne budowle regulacyjne na wielu odcinkach zawisły w powietrzu, ulegając powolnemu niszczeniu. Jednocześnie położony o kilkadziesiąt kilometrów na północ Górnośląski Okręg Przemysłowy od- czuwał brak wody, który przy ciągłej rozbudowie istniejących i budowie nowych za- kładów przemysłowych, zaczął przybierać katastrofalne rozmiary. Po odzyskaniu niepodległości i usunięciu szkód wojennych, już w 1947 r. na po- lecenie Ministerstwa Komunikacji, któremu wówczas podlegała administracja Dróg Wodnych, Dyrekcja Okręgowa Dróg Wodnych w Krakowie rozpoczęła przy udziale Państwowego Instytutu Geologicznego i innych zainteresowanych instytucji studia nad możliwością budowy zapory i zbiornika retencyjnego na Wiśle pod Goczałko- wicami.

69 Gmina Goczałkowice-Zdrój - podmioty Zbiornik powstał przez przegrodzenie doliny Małej Wisły czołową zaporą ziem- ną oraz ograniczenie zalewu zaporą boczną w rejonie miejscowości Chybie i Stru- mień. Technicznie i ekonomicznie uzasadnionym miejscem do przegrodzenia doliny był przekrój w km 43+092 Małej Wisły – wg dotychczasowej dokumentacji (km 35+888 – wg dokumentacji budowy zbiornika, km 42+800 – wg podziału hydrogra- ficznego Polski).

2. Podstawowe zadania Zbiornika Goczałkowice Zbiornik Goczałkowice jest zbiornikiem wielozadaniowym, a wśród najistot- niejszych zadań zbiornika wymienić należy zaopatrzenie w wodę aglomeracji ślą- skiej, ochrona przeciwpowodziowa terenów poniżej zapory Goczałkowice w okresie powodzi, wyrównanie odpływów niżówkowych w okresie suszy, gospodarka rybacka, ochrona przyrody i rekreacja. Wielozadaniowa funkcja zbiornika powoduje konieczność pogodzenia ze sobą sprzecznych często interesów. W związku z zaopatrzeniem w wodę istotne jest utrzymanie wysokiego poziomu piętrzenia dla zapewnienia odpowiedniej jakości i ilości ujmowanej wody. Dla celów przeciwpowodziowych korzystne jest utrzymywanie znaczącej rezerwy powodziowej, a więc jak najniższego poziomu piętrzenia. Uwzględniając potrzebę wyrównania odpływów niżówkowych należy zgromadzić zapas wody, by w okresie suszy odpowiednio nim dysponować. Gospodarka wodą na zbiorniku wymaga więc okresowych zmian poziomu piętrzenia, w zależności od aktualnych potrzeb, nawet rzędu kilku metrów. Jest to działanie niekorzystne z punktu widzenia gospodarki rybackiej oraz ochrony przyrody, gdzie istotne jest zachowanie stałych warunków dla chronionych siedlisk przyrodniczych i gatunkowych. Konieczny jest zatem kompromis i godzenie rozbieżnych często wymogów dla zapewnienia bieżących potrzeb zaopatrzenia w wodę do picia aglomeracji śląskiej, jak również ochrony siedlisk ptaków oraz tarlisk ryb drapieżnych.

3. Zaopatrzenie w wodę Zaopatrzenie w wodę jest podstawowym zadaniem zbiornika Goczałkowice, z którego korzysta aglomeracja katowicka i rybnicka. W oparciu o ujmowaną wodę ze zbiornika pracują Stacje Uzdatniania Wody Goczałkowice i Strumień. Wo- dociąg grupowy Górnośląskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów S.A. w Katowi- 70 Gmina Goczałkowice-Zdrój - podmioty cach obejmuje swym zasięgiem obszar GOP, ROW i rejon Jaworzna o łącznej powierzchni około 4 300 km2. Dostarcza wodę do 66 gmin województwa śląskiego i 3 gmin województwa małopolskiego. Z wodociągu tego korzysta około 3,4 mln mieszkańców. Górnośląskie Przedsiębiorstwo Wodociągów S.A. w Katowicach eksploatuje obecnie 11 stacji uzdatniania wody, z czego 7 bazuje na ujęciach wód powierzchniowych, a 4 korzysta z ujęć podziemnych. Ujęcia wód powierzchniowych są podstawowym źródłem zasilania wodocią- gu grupowego i stanowią 80% całości produkcji. Wody powierzchniowe przesyła- ne są do stacji uzdatniania w Goczałkowicach, Strumieniu, Czańcu i Dziećkowi- cach, których produkcja stanowi 86 % ujmowanej wody z ujęć położonych w zlewniach Małej Wisły, Soły i Skawy. Zakład Produkcji Wody Czaniec, Goczałko- wice oraz Strumień tworzą system wodociągowy „GO-CZA” polegający na współ- pracy ujęć pobierających wodę ze zbiornika na Małej Wiśle z ujęciami wody na zbiorniku w Czańcu na Kaskadzie Soły. Zakład Produkcji Wody Dziećkowice po- biera wodę z bezodpływowego zbiornika Dziećkowice zasilanego w wodę z rzek Soły i Skawy przez system pompowni i rurociągów przesyłowych. Woda ze zbiornika Goczałkowice jest ujmowana w ilości ściśle zależnej od bieżących potrzeb. Największy odnotowany pobór wody miał miejsce w roku 1992 roku i wynosił 7 m3s-1. Obecnie w wyniku zmniejszenia zapotrzebowania ilość ujmowanej wody wynosi od 1,5 do 3,0 m3s-1.

4. Ochrona przed powodzią i skutkami suszy Zbiornik Goczałkowice ma na celu zaopatrzenia w wodę okręgu górnośląskiego, a także ochronę przeciwpowodziową okolicznych gmin zlokalizowanych w dolinie Małej Wisły. Od kilku lat w związku ze wzrostem zagrożenia powodzią terenów po- niżej zbiornika (niezmodernizowane w całości wały przeciwpowodziowe, szkody górnicze, mało drożne koryta), administrator zbiornika zmuszony jest do utrzymy- wania zwiększonej rezerwy przeciwpowodziowej. Czasowo obniżono rzędną nor- malnego piętrzenia w zbiorniku z 255,50 m n.p.m. do 254,50 m n.p.m. zwiększając rezerwę powodziową z 43,18 hm3 do 70,28 hm3. Obecnie zadania ochrony przeciwpowodziowej i komunalne zbiornika są równoważne. W maju 2010 r. zbiornik zre- dukował kulminację fali powodziowej z 544 m3s-1 do 224 m3s-1. Istotną funkcją, jaką spełnia zbiornik jest zwiększenie przepływów w okresie suszy. Zjawisko to uwidoczniło się latem 2003 r. W okresie kilku miesięcy pomimo

71 Gmina Goczałkowice-Zdrój - podmioty znikomego dopływu do zbiornika przez cały okres letniej suszy koryto Małej Wisły było zasilane stałym odpływem ze zbiornika w wysokości 0,6 m3s-1, pozwalają- cym na utrzymanie życia w ekosystemie wodnym poniżej zapory (rzeka Mała Wi- sła oraz stawy rybackie).

5. Gospodarka rybacka Ważnym zadaniem zbiornika jest gospodarka rybacka, którą należy traktować, jako pierwszy etap biologicznego uzdatniania wód systemu wodociągowego. Od początku eksploatacji zbiornika utworzono Gospodarstwo Rybackie, które doko- nuje corocznych zarybień i odłowów. Stosowana biomanipulacja poprzez zarybianie i odłowy ma na celu ograniczenie ilości fitoplanktonu i w efekcie zmniej- szenie trofii zbiornika. Zbiornik zarybiany jest rybami drapieżnymi (szczupak, sandacz, węgorz), które traktowane są jako naturalni sprzymierzeńcy w procesie wstępnego uzdatniania wody w zbiorniku. Odławiane są natomiast ryby zwykle żerujące na dnie (karpiowate, leszcz, drobnica biała). Prawidłowo prowadzona i zorganizowana gospodarka rybacka na zbiorniku daje wymierne korzyści, bowiem obserwowana jest sukcesywna poprawa jakości wody w zbiorniku, jak i kondycji odławianych ryb. Wody zbiornika przez dziesię- ciolecia były zamknięte dla rekreacji i sportów wodnych. Wyjątek stanowił ama- torski połów ryb, czyli wędkarstwo. Dla wędkarzy dostępne są północne brzegi przez okres całego sezonu wędkarskiego, tereny poniżej i powyżej zbiornika oraz linia brzegowa od strony południowej, łącznie około 30 km linii brzegowej. Tereny od południowej strony zbiornika na odcinku pomiędzy przepompowniami Zarze- cze i Frelichów dostępne są dla wędkujących po 15 sierpnia tzn. po lęgach pta- ków. Do 2004 r. gospodarka rybacka na zbiorniku prowadzona była na podstawie operatu rybackiego oraz pozwolenia wodno-prawnego wydanego przez Woje- wodę Śląskiego. Ze względu na wodociągowy charakter zbiornika, liczba wyda- wanych pozwoleń na wędkowanie była i jest nadal ściśle limitowana: do roku 1997 wynosiła rocznie 800, a w ostatnich latach - wychodząc z założenia, że węd- karstwo powinno wspierać regulacyjny charakter gospodarki rybackiej - liczbę zezwoleń zwiększono do 3000 rocznie, wprowadzając jednocześnie stosowny regulamin połowów. Zezwala się na wędkowanie wyłącznie z brzegu, obowiązuje zakaz stosowania zanęt oraz dzienny limit odłowu ryb drapieżnych, natomiast

72 Gmina Goczałkowice-Zdrój - podmioty odłów gatunków mało cennych pozostawiono bez żadnych ograniczeń. Obszary, na których ze względu na występowanie rzadkich ptaków przebywanie wędkarzy byłoby niewskazane zostały na wniosek ornitologów wyłączone z użytkowania rybackiego. Paradoksalnie, chociaż Górnośląskie Przedsiębiorstwo Wodociągów S.A. jest właścicielem zbiornika i ponosi wszystkie koszty związane z utrzyma- niem tych obiektów, to zgodnie z ustawą Prawo wodne, nie jest właścicielem wody, którą piętrzy zbiornik. Zgodnie z art. 13 ust. 1. Ustawy o Rybactwie Śródlą- dowym ryby oraz inne organizmy żyjące w wodzie stanowią jej pożytki, do pobie- rania których jest uprawniony właściciel wody. W kwestii gospodarki wodnej w terenie, Skarb Państwa reprezentują z reguły regionalne zarządy gospodarki wodnej. Na mocy ustawy Prawo wodne z 2001 r., w 2004 r. Dyrektor Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gliwicach ogłosił konkurs na oddanie w użytko- wanie rybackie m.in. obwodów rybackich ustanowionych na zbiornikach Goczał- kowice i Kozłowa Góra. Tym samym wieloletnie pozwolenia wodno-prawne z mocy prawa straciły ważność. Prawo zezwalało na uczestnictwo w konkursie praktycznie każdemu zainteresowanemu prowadzeniem gospodarki rybackiej na zbiorniku. Opłaty za użytkowanie obwodu rybackiego na własnym zbiorniku Gór- nośląskie Przedsiębiorstwo Wodociągów S.A. płaci corocznie na mocy aktu nota- rialnego Dyrektorowi Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gliwicach. Konieczność uczestnictwa administratora zbiornika w konkursie na oddanie obwodu rybackiego Goczałkowice, gdzie kryterium wyboru uprawnionego do rybactwa była wielkość zarybienia, spowodowało, że w sposób znaczący wzrosły koszty zarybień na zbiorniku. Aby zrekompensować te, nie do końca uzasadnione nakłady, podjęto decyzję o zwiększeniu liczby sprzedawanych kart.

6. Ograniczona forma rekreacji Wody zbiornika były zamknięte dla rekreacji i sportów wodnych od 1984 r., poza amatorskim połowem ryb. Zbiornik Goczałkowicki jest akwenem płytkim i dla potencjalnego użytkownika nieznającego zmiennych warunków, ani baty- metrii zbiornika bardzo niebezpiecznym. Średnia głębokość zbiornika przy nor- malnym poziomie piętrzenia wynosi 5,5 m jednak na znacznej powierzchni nie przekracza 2 m. Mała głębokość oraz duże rozmiary zbiornika stwarzają niezwykle dogodne warunki dla tworzenia się dużych fal o wysokości niespotykanej na innych jeziorach południowej Polski. Brak naturalnych, osłoniętych zatok i por-

73 Gmina Goczałkowice-Zdrój - podmioty tów, gdzie można się schronić w razie trudnych warunków jest niezwykle niebezpieczne dla niedoświadczonych żeglarzy. W 2010 r. wykonano nowe mapy baty- metryczne dna zbiornika, jak również oznaczono bojami kardynalnymi obszar zbiornika gdzie żeglowanie jest bezpieczne. W sierpniu 2010 r. reaktywowano port jachtowy w Wiśle Wielkiej, gdzie rolę gospodarza mariny na podstawie umowy z administratorem zbiornika przyjęło na siebie Polskie Towarzystwo Turystycz- no Krajoznawcze w Pszczynie. Rozporządzenie nr 2/2010 Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wod- nej w Gliwicach z dnia 17 czerwca 2010 r. w sprawie ustanowienia strefy ochronnej ujęcia wód powierzchniowych Goczałkowice, powiat pszczyński, wojewódz- two śląskie, przewiduje ograniczoną formę rekreacji na zbiorniku.

7. Analiza historycznych powodzi na Zbiorniku Goczałkowice - ogólne dane o powodzi Powodzie należą do klęsk żywiołowych, które w naszej strefie klimatycznej przynoszą ogromne straty, są niebezpieczne dla życia i zdrowia ludzi zamieszka- łych lub przebywających w strefie zagrożenia. W hydrologii, z uwagi na zasięg czasowo-przestrzenny zjawiska rozróżniano pojęcie powodzi od wezbrania. Wezbranie jest zjawiskiem naturalnym, losowym, spowodowanym gwałtownym topnieniem śniegów, zlodzeniem rzek, nawalnymi deszczami, krótkotrwałymi burzami. Nie można ściśle określić czasu, miejsca i wielkości oraz rozmiarów jego wystąpienia. Powodzią zaś jest takie wezbranie, podczas którego woda po przekroczeniu stanu brzegowego lub poziomu korony wałów ochronnych zalewa doliny rzecz- ne lub tereny depresyjne, a przez to powoduje zniszczenia i z tym związane straty finansowe oraz pozaekonomiczne (społeczne, moralne itp.). Ochrona przed powodzią wymaga znajomości praw przyrody, prognozowania zjawisk meteorologicznych i hydrologicznych, powiązania tych zjawisk z zagad- nieniami ekonomicznymi oraz dużej praktycznej wiedzy i doświadczenia w zakresie inżynierii i gospodarki wodnej. Działania ochronne polegają na takim przygotowaniu organizacyjno-technicz- nym, aby maksymalnie złagodzić skutki spływu wód powodziowych. Całkowita eli- minacja zagrożenia powodziowego jest niemożliwa. Urządzeniami wodnymi i różnego rodzaju działaniami ograniczającymi skutki powodzi są przede wszystkim: zbiorniki retencyjne magazynujące nadmierny 74 Gmina Goczałkowice-Zdrój - podmioty spływ wód, poldery oraz lokalna retencja przeciwpowodziowa poprzez wykorzystanie terenów na zawalu rzek (starorzeczy), suche zbiorniki przeciwpowodziowe, obwałowania, regulacje rzek i potoków górskich, kanały ulgi - na terenach więk- szych aglomeracji miejskich. Niektóre z tych urządzeń, jak obwałowania, projektuje się jako budowle okre- sowo piętrzące wodę, stąd przy utrzymywaniu się długotrwałych bardzo wyso- kich stanów wód w rzekach, narażone są na częstsze uszkodzenia (przecieki, roz- mycia itp.). Urządzenia wodne chroniące przed powodziami projektowane są na określone przepływy maksymalne. W wypadku ich przekroczenia mamy do czy- nienia na ogól z katastrofą budowlaną. Występujące dziś ryzyko powodzi jest ceną za zabudowę terenów położonych w sąsiedztwie koryt rzecznych i użytkowanie atrakcyjnych pod wieloma względami dolin rzecznych i obszarów przybrzeżnych. Kluczem do ograniczenia klęsk powodziowych może okazać się nie tylko techniczna zabudowa zlewni i koryta, ale również planowa zmiana użytkowania terenów zalewowych, która jest niezbędna w wielu krajach, w tym w Polsce, gdzie około 2 mln ha zagrożonych jest powodziami. Istotne znaczenie w ochronie przeciwpowodziowej dolin rzecznych mają duże, wielozadaniowe zbiorniki retencyjne. Powodzie opadowe występują na terenie całej Polski, najczęściej od maja do lipca, a także w ostatnich latach w sierpniu i wrześniu. Ich zasięg i gwałtowność przebiegu zależą od charakteru deszczu, czasu jego trwania, stopnia uwilgotnienia zlewni w momencie wystąpienia opa- du i warunków fizjograficznych zlewni. Z uwagi na charakter deszczu powodzie te można podzielić na powodzie wy- wołane deszczami: nawalnymi, frontalnymi i rozlewnymi. Powodzie wywołane deszczami nawalnymi, bardzo gwałtownymi lecz krótko trwającymi i posiadają- cymi niewielki zasięg terytorialny, powodują znaczne straty ze względu na szybki i trudny do przewidzenia przybór wody. Powodzie spowodowane opadami frontalnymi posiadają podobny przebieg lecz znacznie większy zasięg terytorialny. Powodzie wywołane deszczami rozlewnymi występują w terenach nizinnych oraz górskich, gdzie tworzeniu się wezbrań pod wpływem długotrwałych deszczy sprzyja układ geograficzny. Zasięg terytorialny tych powodzi jest największy i może obejmować całe dorzecze - tak było w lipcu 1997 r. i maju 2010 r.

75 Gmina Goczałkowice-Zdrój - podmioty 8. Utworzone lub ustanowione formy ochrony przyrody Cała powierzchnia Zbiornika Goczałkowice stanowi obszar chroniony ustanowiony na podstawie Dyrektywy Unii Europejskiej 79/409/EWG z 2 kwietnia 1979 r. , o ochronie dziko żyjących ptaków (Directive on the Conservation of Wild Birds), tzw. Dyrektywy Ptasiej. Dyrektywa ta zobowiązuje kraje członkowskie do identy- fikacji i ochrony miejsc ważnych dla ptaków. Razem z późniejszą Dyrektywą 92/43/EWG w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory, zwaną Dyrektywą Siedliskową, stanowi podstawę europejskiego systemu ochrony przyrody. Tereny wskazane na mocy obu dyrektyw tworzą ogólnoeuropejską sieć obszarów chronionych Natura 2000. Obszar Natura 2000 o nazwie „Dolina Górnej Wisty” (kod obszaru PLB240001), został ustanowiony na mocy Rozporzą- dzenia Ministra Środowiska z dnia 21 lipca 2004 r., w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 (Dz. U. Nr 229, poz. 2313) i na podstawie art. 28 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92, poz. 880). Ochrona wód według ustawy z dnia 27.04.2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U. Nr 62, poz. 627 z późniejszymi zmianami) polega na zapewnieniu ich jak najlepszej jakości, w tym utrzymywanie ilości wody na poziomie zapewniającym ochronę równowagi biologicznej. Wody podziemne i obszary ich zasilania podlegają ochronie polegającej w szczególności na: a) zmniejszaniu ryzyka zanieczyszczenia tych wód poprzez ograniczenie oddziaływania na obszary ich zasilania, b) utrzymywaniu równowagi zasobów tych wód. Ustawa Prawo wodne z dnia 18 lipca 2001 r. (Dz.U. Nr.115, poz.1229) przewiduje w celu zapewnienia odpowiedniej jakości wody ujmowanej do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia oraz zaopatrzenia zakładów wyma- gających wody wysokiej jakości, a także ze względu na ochronę zasobów wodnych – możliwość ustanowienia stref ochronnych ujęć wody oraz obszarów ochronnych zbiorników wód śródlądowych.

9. Strefy ochrony sanitarnej zbiornika Zbiornik retencyjny w Goczałkowicach wraz z ujęciami w Goczałkowicach i Strumieniu został objęty ochroną jeszcze przed oddaniem do eksploatacji, w

76 Gmina Goczałkowice-Zdrój - podmioty 1954 r. Decyzją Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Stalinogrodzie (Ka- towicach) z dnia 29 lipca 1954 r. Nr DW 14 -14/2/54 r. został ustalony obszar ochronny dla zakładów wodociągowych „Strumień” w Strumieniu i „Goczałkowi- ce” w Goczałkowicach. Celem ustanowionego obszaru ochronnego była ochrona ww. ujęć przed zanieczyszczeniem i zmniejszeniem ich wydajności. Obszarem ochronnym objęte zostały tereny w granicach zlewni Małej Wisły do przekroju zapory w Goczałkowicach, część zlewni potoków Iłownicy, Jasienicy i Wapienicy (z których planowano ujmować wodę dla zasilania Zbiornika Goczałkowice) oraz niektóre miejscowości położone po północnej i południowej stronie zbiornika Goczałkowice. W granicach tego obszaru wydzielono strefę zakazów obejmującą ujęcia wody Strumień i Goczałkowice. Według obecnych przepisów odpowiadała ona strefie ochrony bezpośredniej. W 2010 r. na zlecenie administratora zbiornika, Instytut Podstaw Inżynierii Śro- dowiska Polskiej Akademii Nauk w Zabrzu opracował Projekt Strefy Ochronnej Ujęcia Wody w Goczałkowicach. W oparciu o to opracowanie, Dyrektor Regional- nego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gliwicach z dniu 17 czerwca 2010 r. wydał Rozporządzenie nr 2/2010 w sprawie ustanowienia strefy ochronnej ujęcia wód powierzchniowych Goczałkowice, powiat pszczyński, województwo śląskie. Andrzej Siudy - Kierownik zbiornika Górnośląskie Przedsiębiorstwo Wodociągów S.A.

77 Gmina Goczałkowice-Zdrój Fot. Andrzej Siudy

78 Gmina Goczałkowice-Zdrój

Wzburzone wody Jeziora Goczałkowickiego

Rybacy na spokojnych wodach Jeziora Goczałkowickiego 79 Gmina Goczałkowice-Zdrój

80 Gmina Goczałkowice-Zdrój

81 Gmina Goczałkowice-Zdrój

82 Gmina Pawłowice Gmina Pawłowice Spokojna, wiejska atmosfera, a równocześnie szybki i łatwy dostęp do wszel- kich usług oraz udogodnień oferowanych przez współczesną rzeczywistość - to główne atuty Pawłowic. Gmina leży na Wyżynie Śląskiej, w południowo – wschodniej części Kotliny Ra- ciborsko – Oświęcimskiej. Administracyjnie należy do powiatu pszczyńskiego, składa się z 7 sołectw: Golasowic, Jarząbkowic, Krzyżowic, Pawłowic, Pielgrzymo- wic, Pniówka i Warszowic. Na ponad 75 km2 powierzchni mieszka blisko 18 tysięcy osób, z czego prawie 10 tysięcy w samych Pawłowicach - największym z sołectw. Na terenie gminy znajduje się również osiedle mieszkaniowe wybudowane w latach 80-tych. Walorem gminy jest dogodna lokalizacja przy trasie Katowice – Wisła, w pobliżu granicy polsko-czeskiej, z ważnym przejściem w Cieszynie. Środkowa i północna część gminy to tereny przeznaczone głównie na działalność przemysłową i usłu- gową. Tutaj zlokalizowany jest największy zakład produkcyjny – Kopalnia Węgla Kamiennego „Pniówek” oraz Katowicka Specjalna Strefa Ekonomiczna. Natomiast pagórkowata część południowa, obfitująca w lasy i stawy hodowlane, to doskonałe miejsce dla rozwoju budownictwa jednorodzinnego oraz agroturystyki. Gmina Pawłowice to miejsce, w którym dobrze się pracuje, odpoczywa i mieszka.

Staw na tle kopalni w Pawłowicach. Fot. arch. UG 84 Gmina Pawłowice Atrakcje turystyczne, sport i kultura Pierwsza wzmianka o Pawłowicach pochodzi z XIII wieku. Świadectwem minio- nych czasów są zabytki, z których najcenniejsze to m. in. pochodzący z XVI wieku kościół św. Jana Chrzciciela w Pawłowicach, drewniany kościół św. Katarzyny w Piel- grzymowicach z 1746 r. położony na szlaku architektury drewnianej (z organami, na których niegdyś grywał Karol Miarka), osiemnastowieczne słupy graniczne usta- wione na byłej granicy prusko – austriackiej w Pawłowicach i Pielgrzymowicach. Szczególnego uroku krajobrazowi dodają liczne kapliczki i krzyże przydrożne. Przez gminę biegnie również Szlak Ewakuacji Więźniów Oświęcimskich. Gospodarstwa agroturystyczne oferują wszystkim chętnym nocleg i smaczną kuchnię oraz wiele dodatkowych atrakcji: jazdę konną, łowienie ryb czy przejażdżki bryczką. Położone z dala od ruchliwych ulic, gwarantują udany wypoczynek i relaks. O przyjezdnych gości dba również hotel z restauracją w centrum Pawłowic oraz liczne lokale gastronomiczne. Zwolennicy aktywnego wypoczynku mogą skorzystać z 66 kilometrów ścieżek rowerowych, które w większości prowadzą lasami, wzdłuż malowniczych pól i stawów. Każda z tras ma swoją nazwę i jest oznaczona konkret- nym kolorem: Trakt Reitzensteinów – czerwonym, Trakt Czarnego Skarbu – czar- nym, Trakt Cesarsko – Pruski – zielonym, Trakt Książęcy – żółtym. Poza tym, przez gminę prowadzi trasa łącząca Pawłowice z Pszczyną – tzw. Plessówka – w kolorze niebieskim oraz Trakt Żorski w kolorze żółtym.

Hala sportowa. Fot. arch. UG 85 Gmina Pawłowice Nowoczesna hala sportowa ze ścianką do wspinaczki, kompleks pełnowymiaro- wych boisk, pływalnia kryta „Wodny Raj” oraz boiska we wszystkich sołectwach sprzy- jają rozwojowi sportu i rekreacji. Największą sportową atrakcją jest „Wodny Raj” z prawie siedemdziesięciometrową zjeżdżalnią, jacuzzi i dwoma basenami. Obiekt ten przyciąga do Pawłowic nie tylko mieszkańców gminy, ale również przyjezdnych, nie- kiedy z bardzo odległych zakątków województwa śląskiego. Dzięki istnieniu odpo- wiedniego zaplecza, organizuje się tutaj wiele imprez o zasięgu lokalnym, ogólnopol- skim i międzynarodowym.

Pływalnia „Wodny Raj”. Fot. arch. UG Animacją życia kulturalnego zajmuje się Gminny Ośrodek Kultury, skupiający ponad 20 zespołów i kółek zainteresowań. Pod okiem instruktorów dzieci, młodzież i do- rośli uczestniczą w zajęciach wokalnych, plastycznych, teatralnych, tanecznych, ceramicznych. Na uwagę zasługują zajęcia z rytmiki dla dzieci połączone z nauką angiel- skiego. GOK dysponuje salą widowiskową na 200 osób, dwoma świetlicami, pracow- nią plastyczną, modelarską, ceramiczną, salą prób dla zespołów rockowych. Jest wy- dawcą lokalnej gazety – dwutygodnika „Racje Gminne”. Funkcje lokalnych domów kultury pełnią strażnice, a inicjatorem wielu imprez kulturalnych jest Stowarzyszenie Kulturalno – Społeczne im. Karola Miarki z Pielgrzymo- wic, wybitnego Polaka i Ślązaka, który urodził się właśnie w Pielgrzymowicach. 86 Gmina Pawłowice Swoistym centrum informacyjno – multimedialnym jest Gminna Biblioteka Publiczna, z pięcioma w pełni wyposażonymi stanowiskami komputerowymi, do- stępem do internetu i czytelnią.

Ochrona środowiska Zadbany krajobraz jest pod- stawą turystycznej atrakcyjno- ści regionu, dlatego w działa- niach inwestycyjnych duży nacisk kładziony jest na ochronę środowiska. Poprzecinane licz- nymi stawami lasy, łąki i pola uprawne tworzą szczególnie malowniczy krajobraz. Aby bogactwa naturalne zachować dla przyszłych pokoleń, już teraz dba się o otoczenie. Se- gregacja odpadów, budowa kanalizacji sanitarnej i likwi- dacja niskiej emisji to najważ- niejsze działania zapobiega- jące dewastacji środowiska naturalnego. Trwa budowa kanalizacji sanitarnej, z której korzysta już ponad 85% miesz- Fontanna w Pawłowicach. Fot. arch. UG kańców. Zainwestowano również we własne ujęcie wody wraz ze stacją uzdatniania w Golasowicach. Dzięki temu prawie 20 % mieszkańców ma dostęp do lepszej jako- ściowo wody. W 1998 r. rozpoczęto dopłaty do pieców ekologicznych, a duże obiekty użyteczności publicznej (centrum sportowe, dom kultury, urząd) korzy- stają z nadwyżki energetycznej pochodzącej z kopalni. Rozpoczęto także ucie- płownienie całego centrum Pawłowic, obniżając w ten sposób zanieczyszczenie powietrza niską emisją. Od 10 lat w gminie prowadzona jest efektywna segrega- cja odpadów.

87 Gmina Pawłowice Przedsiębiorczość Rozwinięta infrastruktura techniczna i dogodna lokalizacja sprawiają, że miej- scowość jest interesującą alternatywą dla inwestorów i przedsiębiorców. Poten- cjał gospodarczy tworzy ponad 1000 firm i przedsiębiorstw. KWK „Pniówek”, naj- większy pracodawca w gminie, zatrudnia ponad 5 tys. osób. W specjalnej strefie ekonomicznej, w granicach gminy, funkcjonują 3 duże zakłady: JBG- 2 produkują- cy urządzenia chłodnicze i wentylacyjne, LAKMA Strefa Sp. z o.o. produkujący chemiczne środki czyszczące oraz NKT Cables – producent kabli. W Pawłowicach działa również mleczarnia, którą założono jeszcze w latach dwudziestych. Funk- cjonowanie wielu firm czy warsztatów rzemieślniczych, np. piekarni, stolarni jest wynikiem wieloletnich, rodzinnych tradycji. Dobrze rozwijająca się mała i średnia przedsiębiorczość pociąga za sobą rozwój osadnictwa. Do wzrostu gospodarczego przyczyniają się także inwestycje realizowane przez gminę. Co roku wydaje się na nie blisko 50 % budżetu. Na wysokim poziomie znajduje się coraz bardziej wy- specjalizowane rolnictwo. W hodowli dominuje trzoda chlewna, bydło i drób. Ce- chą charakterystyczną krajobrazu są stawy hodowlane. Gospodarstwa rybne zaj- mują aż 300 ha powierzchni. Rozpowszechniona jest hodowla karpia, ale również pstrąga, szczupaka oraz suma afrykańskiego.

Opracowanie: Biuro Promocji Urzędu Gminy w Pawłowicach

Kontakt: Urząd Gminy Pawłowice ul. Zjednoczenia 60 43–250 Pawłowice tel. 32 / 475 63 00 fax 32/ 475 63 01 e-mail: [email protected] www.pawlowice.pl

88 Podmioty rybackie gminy Pawłowice Gospodarstwo Rybackie Tomasz Król ul. Jasna 7 43-252 Pielgrzymowice, tel. 32/ 472 31 92 kom. 502 346 700 www.pielgrzymowice.pl

Oferta: hodowla i sprzedaż karpia. Czysta woda i tradycyjny Staw hodowlany. Fot. EM sposób hodowli gwarantują doskonały smak ryb, zwłaszcza na świątecznym sto- le. Ryby te mają doskonałą renomę i wieloletnią tradycję. Hodowcom oferuje się najlepszy materiał obsadowy i gwarantowane efekty.

Hodowla suma afrykańskiego Marek Król ul. Jasna 10 43-252 Pielgrzymowice, tel. 32/ 472 31 94 kom. 502 346 708 www.pielgrzymowice.pl

Oferta: hodowla i sprzedaż suma afrykańskiego. Sumy afrykańskie. Fot. arch. UG Działalność prowadzona jest od 2003 roku. Sprzedaż odbywa się w systemie hurtowym (potwierdzenie zamówienia z min. 2-dniowym wyprzedzeniem) i detalicznym. Można nabyć ryby żywe, tusze i wę- dzone (sprzedaż całoroczna). Ryba ta ma śladowe ilości ości i małą zawartość tłuszczu. W smaku przypomina węgorza. Idealnie nadaje się do smażenia, pieczenia i grilowania. 89 Gmina Pawłowice - podmioty rybackie Gospodarstwo Rybackie Adela i Bronisław Chmiel ul. Słowackiego 9 43-252 Golasowice tel. 32/ 472 32 20 kom. 506 167 304

Oferta: hodowla i sprzedaż: karpia, amura, suma europejskiego, tołpygi, szczupaka i lina. Jeden ze stawów hodowlanych. Fot. EM Sprzedaż odbywa się w systemie detalicznym i hurtowym, po wcześniejszym złożeniu zamówienia. Sprzedaż przedświąteczna prowadzona jest od października. Powierzchnia stawów wynosi 4,5 ha. Stawy zasilane są wodami źródlanymi, a ryby karmione w sposób naturalny. Gospodarstwo rybackie posiada certyfikaty Instytutu Rybactwa Śródlądowego.

Gospodarstwo Rybackie Anna i Emil Holesz ul. Słowackiego 3 43-252 Golasowice kom. 692 202 094

Oferta: sezonowa sprzedaż karpia w okresie od września do grudnia w ilości 8-9 ton.

Gospodarstwo Rybackie Irena i Stanisław Czakon ul. Daszyńskiego 6 43-252 Pielgrzymowice tel. 32/ 472 31 35

Oferta: hodowla i sprzedaż karpia, po wcześniejszym, telefonicznym zgłoszeniu zamówienia.

90 Gmina Pawłowice - podmioty rybackie Gospodarstwo Rybackie Piotr Kawik ul. Brzezińska 10 a 43-252 Pielgrzymowice kom. 798 444 988

Oferta: hodowla i sprzedaż karpia, po wcześniejszym, telefonicznym zgłoszeniu zamówienia. Sprzedaż detaliczna na miejscu.

Gospodarstwo Rybackie Maria i Romuald Brandys ul. Wyzwolenia 53 43-250 Pawłowice

Oferta: hodowla i sprzedaż karpia, po wcześniejszym zgłoszeniu zamówienia.

Gospodarstwo Rybackie Bogusław Wacławik ul. Sosnowa 2 43-252 Pielgrzymowice tel. 32/ 472 94 13

Oferta: hodowla i sprzedaż (hurtowa i detaliczna) ciągła - całoroczna: karpia i pstrąga. Sprzedaż obsady zarybieniowej karpia, po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym. Sezonowo sprzedaż: amura, tołpygi, suma europejskiego i szczupaka. Można też tutaj nabyć ryby wędzone. Gospodarstwo obejmuje stawy o pow. 7 ha.

Bogusław Wacławik prezentuje swoje pstrągi. Fot. UG Pawłowice 91 Gmina Pawłowice - podmioty rybackie Agroturystyka Barbara Wacławik ul. Sosnowa 2 43-252 Pielgrzymowice tel. 32/ 472 94 13 kom. 504 689 995 Oferta: Goście mogą przygoto- wać dla siebie posiłki, albo skorzystać z grila lub Agroturystyka nad łowiskiem. Fot. EM rozpalić ognisko. Zbudowana została też specjalna wiata, więc niesprzyjająca po- goda nie jest przeszkodą w organizacji wspólnej biesiady. Organizowane są tutaj różnego rodzaju imprezy okolicznościowe i integracyjne. Dla dzieci przygotowano plac zabaw. Goście mogą też przyjechać ze swoimi zwierzętami domowymi, ale ważne jest, aby każdy sprzątał po swoim pupilu i pilno- wał go, aby nie przeszkadzał innym osobom. Podkreślenia wymaga fakt, że w 2002 r. gospodarstwo zajęło III miejsce w wojewódzkim konkursie „Zielone Lato”.

Gospodarstwo Rybackie Penkala Zofia i Grzegorz Penkala ul. Cieszyńska 10 43-253 Pielgrzymowice tel. 32/ 472 30 90 tel. 32/ 472 94 90 kom. 660 690 523 kom. 602 883 021 Oferta rybacka: hodowla i sprzedaż karpia, po wcześniejszym, telefonicznym zgłoszeniu zamówienia.

Oferta agroturystyczna: Miłośnicy przyrody i wypoczynku na łonie natury, z pewnością będą usatys- fakcjonowani ofertą tego gospodarstwa. Zlokalizowane jest ono w dolince, w są- siedztwie 4 stawów, otoczonych lasem, a piękna okolica pełna jest różnego rodzaju atrakcji. 92 Gmina Pawłowice - podmioty rybackie

Gospodarstwo Rybackie Penkala, Fot. arch. UG Pawłowice

Do dyspozycji gości jest teren posesji zajmujący ok. 3 ha, na którym znajdują się budynek z pokojami noclegowymi i salą bankietową, drewniany domek, wiata biesiadna, plac zabaw dla dzieci, piaskownica, stawy, łąki, stajnia dla koni i parking. Gospodarze oferują 6 pokoi, w tym: 4 pokoje 4-osobowe, 2 pokoje 6-osobowe z możliwością dostawki. Wszystkie pokoje wyposażone są w łazienki i TV. Obiekt jest przygotowany do pobytu osób niepełnosprawnych. Można także zamówić drewniany domek na 7 osób z możliwością dostawki, z łazienką, TV, lodówką i aneksem kuchennym. Na miejscu można też skorzystać z całodziennego wyżywienia. Można tutaj zorganizować imprezy okolicznościowe, biesiadne, a nawet szkolenia i spotkania integracyjne. Przyjmowane są też wycieczki szkolne. Obszerna wiata pomieści ponad 100 osób. W niej organizowane są biesiady i spotkania integracyjne, położona jest ona w otoczeniu przyrody, co pozwala na zachowanie swobody i uniknięcie ingerencji osób z zewnątrz. Właściciele zajmują się kompleksowym przygotowaniem imprez. Ponadto w sali bankietowej na ok. 40 osób, organizowanych jest wiele imprez oko- licznościowych typu: komunie, urodziny i inne rodzinne spotkania oraz szkolenia. 93 Gmina Pawłowice - podmioty rybackie Niewątpliwie najpięk- niejszą ozdobą gospodarstwa są konie, a są to angloaraby i kucyki. Właści- ciele proponują naukę jazdy konnej dla dorosłych i dzieci. Dla osób doświad- czonych istnieje możliwość jazdy wierzchem w terenie. Z kolei dla mniej odważ- nych przygotowano alter- Agroturystyka Penkala. Fot. EM natywnie niebywałą gratkę - przejażdżkę bryczką po najbliższej okolicy. W zimie, jeżeli tylko warunki pogodowe temu sprzyjają, organizowane są kuligi, które za- wsze dostarczają niezapomnianych wrażeń. Okolica sprzyja wyprawom rowerowym po gminie Pawłowice. Gospodarstwo zlokalizowane jest w pobliżu znanych beskidzkich miejscowości. Niedaleko stąd też do granicy czeskiej bądź słowackiej. Pobyt tutaj może stanowić doskonałą bazę wy- padową dla krótkich wycieczek turystyczno-krajoznawczych. Warto dodać, że w 2004 r., gospodarstwo zajęło III miejsce w kategorii typowego gospodarstwa rolnego w wojewódzkim konkursie „Zielone lato 2004”.

Wiata biesiadna i plac zabaw przy stawach. Fot. EM 94 Gmina Strumień Gmina Strumień Gmina Strumień jest najbardziej na północ wysuniętą częścią powiatu cie- szyńskiego. W jej granicach administracyjnych leży 6 miejscowości: Bąków, Pruch- na, Drogomyśl, Strumień, Zabłocie i Zbytków. Ze względu na obecność licznych stawów i akwenów wodnych gmina jest nazywana „Żabim Krajem”. Mieszka tu prawie 12,5 tys. mieszkańców, a w samym Strumieniu ponad 3,5 tys. To jedno z najmniejszych miast województwa śląskiego, z najstarszym Ratuszem na Rynku. Przez gminę przebiegają dwie ważne drogi: międzynarodowa do przejścia granicznego w Cieszynie oraz krajowa Katowice – Wisła, popularnie zwana Wi- ślanką (DK 81). Gmina otoczona jest większymi miastami: Żory, Cieszyn, Bielsko- Biała, Jastrzębie-Zdrój i Pszczyna.

Strumieński Ratusz. Fot. arch. UM. Kultura i rekreacja W niewielkim Strumieniu życie płynie spokojnie, ale nie brakuje ważnych dla gminy wydarzeń kulturalnych. Prężnie działa Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury, który współpracuje z różnymi organizacjami i stowarzyszeniami działającymi na terenie gminy. Jedną z większych imprez organizowanych przez MGOK jest „Sta- romiejska Wiosna”, odbywająca się w pierwszy weekend czerwca. Ale to nie wszystko. Imprezy odbywają się przez cały rok. Marzec już tradycyjnie jest miesią- 96 Gmina Strumień cem kobiet. Przyjeżdżają tu ze swoimi koncertami ogólnopolskie gwiazdy (Cze- sław Śpiewa, Raz Dwa Trzy, De Mono, Carrantouhill). W kulturalne inicjatywy chęt- nie włączają się mieszkańcy. To dzięki ich ogromnemu zaangażowaniu mają miejsce liczne spektakle, festiwale czy inne wydarzenia. Wiosną organizowane są pa- sje wielkanocne, a w grudniu największa w województwie żywa szopka przyciąga rzesze turystów. To właśnie ze Strumienia wywodzi się słynna mezzosopranistka liryczna Izabe- la Kopeć, tu śpiewa chór „Lutnia”, który koncertuje ze Stanisławem Sojką, także stąd pochodzi Emilia Michalska – poetka i artystka.

Park miejski. Fot. arch. UM. W Parku Miejskim w Strumieniu zmęczeni turyści i mieszkańcy znajdą ukojenie w iście nadmorskim klimacie. W parku bowiem znajduje się fontanna solankowa, w której płynie oryginalna „Solanka” z Zabłocia. Dzięki niej w całym parku panuje morski klimat, z bardzo wysoką zawartością jodu. Plac zabaw z piaskownicą i plenerowe szachy pomogą odpocząć najmłodszym. W upalne dni można skorzystać z odkrytego basenu. Strumień rozwija współpracę z zagranicznymi partnerami zarówno po czeskiej, jak i słowackiej stronie granicy. Wspólnie realizowane są zarówno duże projekty in- westycyjne np. wraz z województwem żylińskim, jak i projekty kulturalne czy sportowe m.in. z Petrvaldem, Senovem, Dolnimi Domaslavicami i Dolnim Hricovem. 97 Gmina Strumień

Fontanna solankowa. Fot. arch. UM. Zabytki Gmina jest bogata w zabytki, które znajdują się nie tylko w mieście, ale rów- nież w sołectwach. Drogomyśl może pochwalić się dworem baronów Kaliszów zbudowanym w barokowo-klasycystycznym stylu, w którym aktualnie znajdują się Warsztaty Terapii Zajęciowej. W Pruchnej przy głównej drodze do Cieszyna stoi krzyż pokutny z 1645 r. W Strumieniu znajduje się m.in. najstarszy w województwie śląskim ratusz z 1628 r., a w nim galeria „Pod Ratuszem”. Kilkaset metrów dalej stoi barokowe sanktuarium św. Barbary z 1790 r., naprzeciw którego jest najstarsza na Podbeski- dziu cukiernia, obecna „Olanda”. Rynek otoczony jest urokliwymi kamieniczkami z XVIII i XIX wieku. Na środku stoi pomnik Jezusa Chrystusa z 1886 r. Opracowanie: Biuro Promocji Urzędu Miejskiego w Strumieniu

Kontakt: Urząd Miejski w Strumieniu Rynek 4 43-246 Strumień tel. 33/ 857 01 42 fax 33/ 857 02 47 www.strumien.pl 98 Podmioty rybackie gminy Strumień Gospodarstwo Rybackie, łowisko Piotr Hansel ul. Spokojna 5, Bąków 43-246 Strumień kom. 692 877 711 kom. 604 093 821 łowisko: ul Wiślana 12 (tuż przy drodze krajowej nr 81 Katowice – Wisła) Jeden ze stawów na terenie łowiska. Fot. EM Oferta: Gospodarstwo prowadzi całoroczną sprzedaż ryb: karpia, suma afrykańskiego, amura, pstrąga, szczupaka i tołpygi. Z własnej hodowli zasilane jest łowisko. Ryby karmione są w sposób naturalny. W okresie letnim można tam łowić też sumy afrykańskie. Na terenie łowiska funkcjonuje bar gastronomiczny, w którym można napić się kawy, zakupić napoje chłodzące oraz zjeść posiłek. Na miejscu można wypożyczyć sprzęt wędkarski oraz zakupić przynęty. Na terenie łowiska można urządzać grila (własny sprzęt), a dzieci mogą skorzystać z placu zabaw. Na jednym ze zbiorników wodnych wybudowano molo. Dla gości przewidziano bezpłatny parking. Łowisko czynne jest od 1.04 – 30.12 w godz. 6:00 – 21:00.

Lokal gastronomiczny na terenie łowiska. Fot. EM 99 Gmina Strumień - podmioty rybackie Gospodarstwo Rybackie Leszek Łukosz Harbutowice 30 43-430 Skoczów kom. 502 220 777 stawy hodowlane w Pruchnej, gmina Strumień.

Oferta: hodowla i sprzedaż: karpia, szczupaka, amura. Sprzedaż hurtowa karpia (po uzgodnieniu) odbywa się sezo- Staw hodowlany. Fot. EM nowo, w okresie od października do listopada.

Gospodarstwo Rybackie Agroturystyka „Leśny Staw” Marzanna i Kazimierz Akus ul. Leśna 10 43-246 Strumień kom. 601 406 408

Oferta: Łowisko. Fot. EM w sprzedaży: karp, amur, lin, szczupak, karaś, okoń. Do dyspozycji jest też łowisko o powierzchni ok. 1,70 ha. Na miejscu można wypo- życzyć sprzęt wędkarski oraz pływający (rowerek wodny i łódki). Istnieje też możli- wość przenocowania, po dokonaniu odrębnych ustaleń z właścicielami. Gospodarstwo warto także odwiedzić, aby zobaczyć nie lada historyczną grat- kę, a mianowicie pochodzące z XVIII wieku słupy graniczne, które znajdują się w pobliskiej okolicy. W 1742 r. Strumień stał się miastem granicznym pomiędzy Prusami i Austrią, a cesarskie służby ustawiły kamienne słupy graniczne na terenie obecnej gminy Strumień. Z jednej strony słupa wykuta jest austriacka korona, a z drugiej pruski orzeł. 100 Gmina Strumień - podmioty rybackie Gospodarstwo Rybackie i Agroturystyczne „Wodna Dolina” Anna i Stanisław Gabzdyl ul. Cicha 28 43-523 Pruchna kom. 606 490 731 kom. 694 884 868 www.wodna.dolina.ox.pl „Wodna Dolina”. Fot. EM Oferta: Gospodarstwo, jak sama nazwa wskazuje, rzeczywiście położone jest w wodnej dolinie, którą otaczają łagodne wzniesienia, porośnięte drzewami i trawami. Upraw- ne pola w niedalekiej okolicy, nadają temu miejscu sielankowego charakteru. Wido- ki te z pewnością pozwolą zapomnieć o miejskim zgiełku i każdy zmęczony, i spra- gniony wytchnienia gość, znajdzie tutaj spokój i ciszę. Gospodarstwo położone jest na uboczu, otoczone jest lasem i stawami. Posiadłość porastają też kilkusetletnie dęby, dodające niewątpliwie temu miejscu swoistego uroku Miejscowość Pruchna, w której zlokalizowane jest gospodarstwo agroturystyczne, to mała, spokojna wioska położona koło Strumienia. Blisko stąd do znanych turystycznych miejscowości Beskidu Śląskiego oraz słowackiej i czeskiej granicy. Własne stawy stanowią raj dla wędkarzy. Na ponad 20 hektarach lustra wody, można złowić piękne okazy, nawet kilkunastokilogramowe, w tym również ryby drapieżne. Gospodarze specjalizują się w hodowli ryb słodkowodnych: karpia, amura, tołpygi, lina, karasia, szczupaka i sandacza. Ryby te hodowane są w ekologiczny spo- sób - tylko na naturalnym pokarmie, jakim są ziarna zbóż. Sprzedaż odbywa się sezonowo, w okresie od października do grudnia. Łowi- sko czynne jest od kwietnia do października. Osoby, które nie są zapalonymi wędkarzami mogą skorzystać na siedmiohektaro- wym, stosunkowo płytkim stawie, ze sprzętu pływającego – rowerów wodnych, łódek i kajaków. Podczas tych rejsów po stawie, można odwiedzić „bezludne wyspy”. Osoby lubiące długie spacery wśród łąk i lasów mogą podpatrywać florę i faunę okolicy. Występują tu czarne i białe bociany, czaple, łabędzie, różnorodne gatunki ptactwa wodnego, bobry i wiele innych zwierząt. Rozległość terenu sprzyja też wycieczkom rowerowym, a wytyczone w gminie 101 Gmina Strumień - podmioty rybackie szlaki rowerowe pozwalają zwiedzać pobliskie, malownicze miejscowości. Na miejscu można też wypożyczyć rowery górskie. Gospodarstwo oferuje pokoje 1, 2, 3 i 4-osobowe z łazienkami. Na miejscu istnieje możliwość wykupienia posiłków: śniadań, obiadów i kolacji. Serwowane są potrawy tradycyjnej kuchni polskiej. Właściciele polecają dania z wyhodowanych ekologicznie w ich gospodarstwie ryb. Do dyspozycji gości jest: wyposa- żona kuchnia, przytulny salon z komin- Salon z kominkiem, a jednocześnie jadalnia. kiem, obszerny parking, miejsce do Fot. EM grilowania i rodzinnych ognisk i duży plac zabaw dla dzieci z piaskownicą. W upalne dni otwierany jest ogródek letni, gdzie można też skonsumować dania z grila. Chętni goście mogą zamieszkać w domku letniskowym, tuż nad samym stawem. „Wodna Dolina” to idealne miejsce do organizacji imprez firmowych, bądź integracyjnych. Spore przestrzenie, wiata grilowa chroniąca przed słońcem i desz- czem, a przede wszystkim dobre jedzenie z pewnością umilą każdą chwilę spę- dzaną wspólnie ze znajomymi.

Wodna Dolina z lotu ptaka 102 Gmina Skoczów Gmina Skoczów Gmina Skoczów jest malowniczym zakątkiem powiatu cieszyńskiego, wkom- ponowana w krajobraz wzniesień podnóży Beskidu Śląskiego. Położona jest w dolinie Wzgórza Kaplicówka oraz Górki Wiślickiej, na wysokości od 260 do 389 m.n.p.m. Zajmuje obszar 63 km². Gmina Skoczów liczy ok. 26 000 mieszkańców, obejmuje miasto wraz z dzie- sięcioma sołectwami: Bładnice, Harbutowice, Kiczyce, Kowale, Miedzyświeć, Ochaby, Pierściec, Pogórze, Wilamowice i Wiślica.

Rys historyczny Jak głosi legenda, już od VII do IX wieku, tereny dzisiejszego Międzyświecia zamieszkiwało plemię Gołęszyców. Prastary gród nazywany „Piekiełkiem” w X wieku przeniesiono („przeskoczył”) bliżej rzeki Wisły, gdzie założono nową osadę - Skoczów. Obecnie stare grodzisko jest celem wypraw turystycznych.

Widok na Beskidy ze wzgórza Kaplicówka. Fot. EM Najstarsza wzmianka pisana o Skoczowie pochodzi z 1232 r. Skoczów „pierwsze miasto nad Wisłą od jej źródeł” – jak napisał Jan Długosz w „Dziejach Polski”, należy do najstarszych śląskich miast. Przez miasto przebiegały szlaki bursztynowy, mie- dziany oraz najbardziej znany – solny, wiodący z Krakowa na Morawy. Obecnie Skoczów również leży na trakcie komunikacyjnym i posiada doskona- łe połączenia drogowe: do granicy polsko-czeskiej w Cieszynie 12 km; do Katowic 104 Gmina Skoczów 68 km i Krakowa 110 km. Atrakcyjność położenia potęguje też bliskość beskidzkich ośrodków wczasowo-turystycznych, takich jak: Brenna, Ustroń, czy Wisła.

Skoczowski ratusz. Fot. EM Zabytki Na uwagę zasługują liczne obiekty zabytkowe. Na rynku znajduje się Ratusz z XVIII wieku, zbudowany w stylu późnobarokowym. Na jego frontowej ścianie znajduje się herb Skoczowa, obraz św. Jana Sarkandra i herb Koronny Polski Arcy- księcia Albrechta Kazimierza Sasko-Cieszyńskiego. Na rynku znajduje się także fontanna z barokową figurą Jonasza, zwanego „Trytonem”, dłuta skoczowskiego wielkomieszczanina Wacława Donaya. Urokliwe są także secesyjne, miejskie ka- mieniczki, które odbudowano po pożarze miasta w 1910 roku. Warto zobaczyć także neogotycki kościół ewangelicko-augsburski Św. Trójcy z XVIII w., kościół rzymsko-katolicki śś. Ap. Piotra i Pawła oraz kościółek szpitalny z XVI w. pw. Znalezienia Krzyża.

Turystyka, sport, rekreacja Zielona, górska okolica zachęca do aktywnego wypoczynku. Skoczów posiada doskonałe warunki do wędrówek pieszych oraz jazdy rowerowej. Kompleksy leśne na przedmieściach miasta to idealne tereny spacerowe, które połączone zostały ścieżkami rowerowymi zlokalizowanymi na wałach rzeki Wisły, z terenami Ustro- 105 Gmina Skoczów nia, Wisły, a w kierunku północnym – ze Strumieniem. Przez gminę przebiegają piesze szlaki turystyczne, trasy rowerowe, a także szlak dziedzictwa przyrodniczo- kulturowego Greenways Kraków-Morawy-Wiedeń. Latem znakomite warunki znajdą tu amatorzy wędkowania. W stawach w Pogó- rzu i Ochabach hoduje się karpia i pstrąga. Zimą z kolei sporym zainteresowaniem miłośników jazdy na nartach cieszy się zlokalizowany na terenie wzgórza Kapliców- ka, orczykowy wyciąg narciarski „Pod Dębem”. W pobliżu Skoczowa - w Ochabach znajduje się stadnina koni. Działa tam też Ludowy Klub Jeździecki. Warto zaznaczyć, że ochabska stadnina, hoduje konie rasy angloarabskiej typu francuskiego. Szeroki wachlarz atrakcji udostępnia także oddana do użytku w czerwcu 2000 r. Kryta Pływalnia „Delfin” wchodząca w skład obiektów SOSiR. Kompleks ten wyposa- żony został w basen sportowy i rekreacyjny, zjeżdżalnię o długości 93 m, saunę fiń- ską i rzymską, bicze wodne, gejzery, siłownię rekreacyjną oraz dwutorową kręgiel- nię. Nowością jest także tężnia. Ponadto w skoczowskim „Delfinie” można skorzy- stać z masażu leczniczego oraz wypełnić swój wolny czas grą na jednym z trzech kortów tenisowych o nawierzchni ze sztucznej trawy.

Skoczowski Ośrodek Sportu i Rekreacji. Fot. arch. „Delfin”. 106 Gmina Skoczów Zachętą do złożenia wizyty w gminie Skoczów jest także bogaty kalendarz dorocznych imprez kulturalnych i sportowych, wśród których należy wymienić m.in.: czerwcowe Dni Skoczowa, Cross Świętojański im. Jana Marka czy Festiwal Panora- ma Sztuki Chrześcijańskiej „Musica Sacra”. Na Święta Wielkiej Nocy organizowany jest tradycyjny „Pochód z Judoszym” – przemarsz ze słomiana kukłą, której spale- nie symbolizuje „oczyszczenie” miasta ze zła.

Zdjęcie lotnicze Skoczowa. Fot. arch. UM. Skoczowskie Szlaki Spacerowe – w roku 2006 opracowano projekt dotyczący rozwoju turystyki w gminie Skoczów, poprzez stworzenie ciekawych i atrakcyjnych możliwości poznania kultury i historii regionu, a także nowych form rekreacji adresowanych zarówno dla mieszkańców Euroregionu Śląsk Cieszyński -Těšinské Slezsko oraz przybywających tu turystów. Przedsięwzięcie polegało na wytycze- niu i oznakowaniu dwóch nowych szlaków spacerowych: Szlaku Morcinkowskie- go (wiodącego śladami pisarza Gustawa Morcinka, związanego ze Skoczowem i Karviną w Republice Czeskiej, gdzie się urodził) oraz Szlaku Skoczowskich Zabyt- ków (z uwzględnieniem zabytkowych, wartych zwiedzenia miejsc). Ideą projektu było także odnowienie istniejącego już Szlaku Sarkandrowskiego, związanego z kultem św. Jana Sarkandra. 107 Gmina Skoczów Nad miastem wznosi się wzgórze Kapli- cówka (389 m.n.p.m.) z zabytkową kaplicą, która od XIX w. poświęcona jest Janowi Sar- kandrowi. W 1985 r. przed kaplicą stanął Krzyż Papieski, przeniesiony z lotniska w Muchow- cu, wykonany z okazji pielgrzymnki Papieża Jana Pawła II do Polski. Z kolei 22 maja 1995 roku Papież odprawił na wzgórzu pokaniza- cyjną mszę ku czci św. Jana Sarkandra. Kaplicówka jest częstym miejscem space- rów mieszkańców Skoczowa i turystów. Ze wzgórza rozciąga się piękny widok na miasto Kaplica św. J. Sarkandra. Fot. EM i panoramę Beskidów. Przemysł Skoczów jest miastem o znanych tradycjach rzemieślniczych. Początki prze- mysłu sięgają XIX w. Wtedy powstał pierwszy zakład garbarski, który dał początek obecnym Zakładom Garbarskim „Skotan” S.A. W 1860 r. uruchomiono fabrykę wy- robów wełnianych, która w późniejszym czasie przyjęła nazwę „Pierwszej Śląskiej Fabryki Koców Derek i Guń w Skoczowie” - późniejszy „Pledan”. Na terenie gminy działa również wiele zakładów usługowo-handlowych. W okresie transformacji gospodarczej uwydatniła się działalność sektora pry- watnego. Ważnymi przedsiębiorstwami przemysłowymi w Skoczowie są m. in.: Od- lewnia Żeliwa „Teksid Iron Poland”, Fabryka Czekolady „Trumpf Mauxion Chocola- tes”, Zakłady Stolarskie „Swedwood Poland” S.A., czy Przedsiębiorstwo Spedycyjno- Transportowe „Unitrans”. Stare, dobre tradycje kontynuują też „Zakłady Kuźnicze”. Na uwagę zasługuje odlewnia żeliwa „Teksid Iron Poland”, która produkuje odle- wy z żeliwa szarego i steroidalnego, stalowe elementy zawieszeń, urządzeń hamul- cowych, zespołów napędowych oraz również części do zastosowania w górnictwie i kolejnictwie. Zakład korzysta z włoskich doświadczeń w zakresie usług dla wyspe- cjalizowanych firm samochodowych. Zakłady Garbarskie „Skotan” S.A. są jedną z najstarszych polskich garbarni o 140- letniej tradycji. Obecnie zakład specjalizuje się w produkcji skór na luksusowe obu- wie, obicia meblowe, odzież oraz galanterię. Opisując skoczowskie przedsiębior- stwa niesposób pominąć Fabryki Kapeluszy „Polkap”. 108 Gmina Skoczów Coraz szerzej płyną tutaj pozyskiwane środki unijne, z których m.in. w Ochabach powstało jedno z najnowocześniejszych w województwie przedszkoli, w Skoczo- wie odrestaurowano także zabytkowy budynek, w którym mieści się wiele miejskich instytucji kultury. W „Integratorze”, bo tak nazwano ten budynek, działa m.in. Miejskie Centrum Kultury i Biblioteka Publiczna. Mają tam również siedziby liczne stowarzyszenia, w tym LGR „Żabi Kraj”. Kompleksowej przebudowie zostały podda- ne ulice Wiślańska i Mickiewicza, wyremontowano tez ulicę Ustrońską. Duży nacisk władze kładą na remonty i rozbudowę infrastruktury kanalizacyjnej na terenie gminy. Powodem tego stanu rzeczy jest fakt, że tutejsze wody zasilają zbiornik goczał- kowicki, będący rezerwuarem wody pitnej dla znacznej części Śląska. Znaczące jest pozytywne nastawienie wobec potencjalnych inwestorów, a wielkim atutem tych terenów są mieszkańcy, lojalni i świetni pracownicy, bardzo rzetelni i poważnie trak- tujący swoje obowiązki. Warto podkreślić jeszcze jeden atut gminy – jej dogodne położenie. Krzyżują się tutaj główne szlaki komunikacyjne: Katowice – Wisła oraz Cieszyn – Bielsko. Miasto jest ośrodkiem gospodarczym, a także turystyczno-rekreacyjnym, posiadającym dobre warunki przyrodnicze, krajoznawcze i kulturowe. Pogórze Śląskie i bliskość Beskidów, a także doliny Wisły oraz zgrupowania stawów, łąk, obszarów zalesio- nych, jak również wspomniane wcześniej, liczne zespoły i obiekty zabytkowe czynią niewątpliwie gminę Skoczów atrakcyjną turystycznie. Opracowanie: Ewa Machej

Kontakt: Urząd Miejski w Skoczowie Rynek 1 43-430 Skoczów tel. 33/ 853 38 54 www.um.skoczow.pl www.skoczow.pl

Oznakowane szlaki turystyczne zachęcają do zwiedzania. Fot. EM 109 Podmioty rybackie gminy Skoczów Przedsiębiorstwo Produkcji i Hodowli Ryb Słodkowodnych w Krakowie Sp. z o.o. o/Pogórze ul. Dolne Stawy 4 43-430 Skoczów tel. 33/ 853 38 07 e-mail: [email protected] www.karp.pl kom. do dyr. oddziału: 504 065 920

Oferta: Stawy w Pogórzu. Fot. EM. - całoroczna sprzedaż ryb handlowych i materiału zarybieniowego karpia, suma, jesiotra, ryb roślinożernych; - wylęgarnia ryb - wylęg karpia, suma, szczupaka; - sezonowa sprzedaż ryb ozdobnych - kwiecień, maj, czerwiec; - przetwórnia ryb w Dębowcu (tel. 33/ 856 22 90); - ryby wędzone w całości lub w kawałkach; - ryby świeże schłodzone lodem lub mrożone w postaci: patroszone z głową, patroszone bez głowy, tusze, płaty, filety.

Gospodarstwo Rybackie Tadeusz Goszyk ul. Kameralna 15, Ochaby Małe 43-430 Skoczów kom. 516 056 433 oraz Piotr Goszyk ul. Spółdzielcza 44 43-523 Pruchna kom. 512 577 533 stawy: Ochaby

110 Gmina Skoczów - podmioty rybackie

Oferta: hodowla i sprzedaż głównie: karpia i amura. Na łowisku można złowić też karasia, linka, suma i szczupaka.

Staw hodowlany. Fot. EM Gospodarstwo Rybackie Maria i Józef Waleczek ul. Z. Kossak-Szatkowskiej 32 43-430 Skoczów tel. 33/ 853 25 22 (prośba o kontakt wieczorem) stawy hodowlane: ul. Młyńska, Ochaby Małe (obok starego młyna) Oferta: wiosna (marzec-kwiecień): sprzedaż hurtowa i detaliczna kroczka, narybku karpia i amura; jesień: sprzedaż ryby konsumpcyjnej (karpia); w okresie przedświątecz- nym sprzedaż detaliczna. Powierzchnia stawów zajmuje obszar 3,8 ha.

Gospodarstwo Rybackie Małgorzata Tobiczyk ul. Podbór 26, Ochaby Wielkie 43-430 Skoczów tel. 33/ 853 57 95 e-mail: [email protected] Oferta: sezonowa sprzedaż hurtowa karpia handlowego (w okresie październik – listopad), wiosna – sprzedaż kroczka i narybku. Latem 2012 r. planowane jest otwarcie łowiska wypoczynkowego. 111 Gmina Skoczów - podmioty rybackie Gospodarstwo Rybackie, łowisko Dorota Pietraszek-Kryjak i Paweł Kryjak ul. Gołyska 61, Ochaby Wielkie 43-430 Skoczów kom. 601 476 138 www.rybyochaby.pl Oferta: - produkcja ryb słodkowodnych i sprzedaż hurtowa, m. in. karpia i amura; - łowisko wędkarskie z szerokim asortymentem ryb (duże okazy karpia do ok. 13kg). Istnieje możliwość przyjazdu z namiotem lub przyczepą campingową. Łowisko jest ogrodzone i monitorowane całodobowo. Planowane jest też otwarcie gospodarstwa agroturystycznego z bazą nocle- gową i możliwością wyżywienia.

Łowisko, Fot. EM Fishmax Michał Kryjak ul. Gołyska 61, Ochaby Wielkie 43-430 Skoczów kom. 513 012 234 www.rybyochaby.pl 112 Gmina Skoczów - podmioty rybackie Oferta: - sprzedaż hurtowa i detaliczna oraz dystrybucja ryb słodkowodnych, przetwór- stwo rybne, w asortymencie (ryby żywe): karp, amur, tołpyga, sum europejski, szczupak; na zamówienie istnieje możliwość przetwarzania ryby na tuszki, filety, dzwonki, itp.; towar może zostać zapakowany próżniowo, co znacznie przedłuża okres przechowywania oraz poprawia walory smakowe. - w okresie wiosennym sprzedaż materiału zarybieniowego.

Hurtownia ryb Maciej Jaworski ul. Dworcowa 15, Pogórze 43-430 Skoczów tel. 33/ 853 35 11 www.hurtowniajaworski.pl Oferta: w sprzedaży hurtowej i detalicznej ryby świeże, m. in.: karp, pstrąg, jesiotr oraz ryby mrożone, m. in.: sandacz, sola, panga, halibut, dorsz, sum, owoce morza. Sprzedaż hurtowa odbywa się po wcześniejszym złożeniu zamówienia.

FHU Sklep rybny Aleksandra i Bogdan Kozieł ul. Fabryczna 43-430 Skoczów tel. 33/ 479 93 98

Oferta: sklep rybny oferuje szeroki asor- Sklep rybny. Fot. EM tyment ryb słodkowodnych, jak i morskich, świeżych i mrożonych, a także ryby wę- dzone, w puszkach, pasty, sałatki i dodatki w postaci przypraw, olejów i marynat. W okresie przedświątecznym prowadzona jest sprzedaż świeżego karpia, suma, tołpygi, amura i pstrągów. 113 Gmina Skoczów - podmioty rybackie Zajazd pod Delfinem Leszek Jaworski ul. Główna 14, Ochaby Małe 43-430 Skoczów tel. 33/ 853 56 43

Amatorzy dobrej kuchni, okraszonej sporym wyborem różnych gatunków ryb, z pewnością powinni odwiedzić „Zajazd pod Delfinem”. Restauracja ta oferuje szeroki wybór dań rybnych, ale nie tylko. Można tutaj zjeść pstrąga i karpia z własnej hodowli oraz inne ryby, jak halibuta czy rekina, a także owoce morza. O prostej, ale jakże wspaniałej kuchni świadczą przede wszystkim spore rzesze klientów, tłumnie odwiedzających restaurację. W okresie letnim, posiłki można skonsumować na tarasie z widokiem na ogród ze stawkami, w których pływają ryby, co cieszy się zainteresowaniem przede wszystkim dzieci. Restauracja organizuje przyjęcia i inne imprezy okolicznościowe. Dysponuje trzema salami: dużą salą główną, salą owalną i bankietową. Na piętrze znajdują się pokoje gościnne. Dla gości zajazdu udostępniony jest internet bezprzewodowy WI-FI. Niewątpliwie atutem lokalu jest dogodne położenie w Ochabach Małych, tuż przy drodze krajowej nr 81 Wisła-Katowice (przy pasie ruchu w kierunku Katowic).

Zajazd pod Delfinem. Fot. EM 114 Gmina Skoczów - podmioty rybackie Zajazd „Pod Delfinem” powstał w 1997 r., jako kontynuacja istniejącego już wcześniej mniejszego zajazdu, zlokalizowanego po przeciwnej stronie drogi, zwanego wówczas smażalnią ryb. Pierwszy obiekt powstał w 1992 r., początkowo mieścił tylko sklep rybny, później dobudowana została część restauracyjna. Ze względu na duże zainteresowanie klientów serwowanymi daniami rybnymi, ist- niejący obiekt szybko okazał się za mały i nie mogący obsłużyć większej ilości chętnych, szczególnie w weekendy. Stąd też właściciele podjęli zamiar wybudo- wania nowego, większego obiektu po przeciwnej stronie drogi. Oba zajazdy stanowią firmy rodzinne. Restauracje zaopatrują się codziennie w świeże ryby z własnej hurtowni, mieszczącej się niedaleko, bo w Pogórzu. Właściciele prowadzą też w centrum Skoczowa przy ul. Fabrycznej, restaurację „English Pub” gdzie organizowane są bankiety, przyjęcia, komunie, wesela i inne imprezy okolicznościowe według zapotrzebowania. Prowadzone są także wieczorki taneczne oraz dyskoteki dla młodzieży z DJ’em. Zainteresowane osoby znajdą więcej informacji na stronie www.englishpub.pl, tel. 33 853 37 23.

Ogród ze stawkami przy restauracji. Fot. EM

115 Gmina Skoczów - podmioty rybackie Zajazd pod Delfinem 2 Lucyna Korzonek ul. Główna 13, Ochaby Małe 43-430 Skoczów tel. 33/ 853 58 90

Mniejszy zajazd, ale serwujący tak samo dobre dania z ryb i nie tylko, mieści się po przeciwnej stronie drogi krajowej nr 81 (przy pasie ruchu w kierunku Skoczowa). W kameralnej atmosferze można delektować się pysznymi potrawami. Organizowa- ne są też przyjęcia okolicznościowe. Restauracja czynna jest od godz. 9:00–21:00 latem, a do 20:00 zimą. Do dyspozycji gości jest również ogród z oczkiem wodnym. W ogrodzie znajduje się trampolina dla dzieci. Obiekt powstał w 1992 r. Początkowo mieścił się tam tylko sklep rybny, później dobudowana została część restauracyjna. Zajazd zaopatruje się codziennie w świeże w ryby z własnej hurtowni, mieszczącej się niedaleko, bo w Pogórzu.

Zajazd pod Delfinem 2. Fot. EM 116 Gmina Skoczów - podmioty rybackie

Ogród z oczkiem wodnym. Fot. EM Sklep rybny Lucyna Korzonek ul. Główna 13, Ochaby Małe 43-430 Skoczów tel. 33/ 853 58 90 Sklep mieści się tuż obok zajazdu, a oferuje do nabycia szeroki wybór różnych gatunków ryb, zarówno świeżych, jak i mrożonych. Sklep zaopatruje się codziennie w świeże w ryby z własnej hurtowni, mieszczącej się niedaleko, bo w Pogórzu. Sklep mieści się przy drodze krajowej nr 81 (przy pasie ruchu w kierunku Sko- czowa). Czynny jest w godz. 9:00 – 19:00.

Gospodarstwo Agroturystyczne „Olszynka” Roman i Tadeusz Goszyk ul. Kameralna 14, Ochaby Małe 43-430 Skoczów tel. 33/ 853 57 91 kom. 503 638 597 kom. 516 056 433 www.olszynka.ochaby.pl 117 Gmina Skoczów - podmioty rybackie Gospodarstwo agroturystyczne znajduje się w spokojnym i przyjemnym miejscu, z dala od ruchu ulicznego. Kontakt z otacza- jącą przyrodą gwarantuje wyma- rzoną atmosferę do wypoczynku. Niewątpliwym jego atutem jest niewielka odległość od znanych beskidzkich miejscowości wypoczynkowych, a także czeskiej i sło- Jeden z pokoi w „Olszynce”. Fot. EM wackiej granicy. Na terenie posesji znajdują się stawy hodowlane oraz malownicze łowisko dla gości. Właściciele specjalizują się w hodowli ryb słodkowodnych, takich jak: karp, amur, sum europejski i szczupak. Gospodarstwo dysponuje dużym parkingiem, ogrodem oraz boiskiem, a także specjalnym miejscem do samodzielnego grillowa- nia i wędzenia wszelkiego rodzaju mięs. Do dyspozycji gości jest 20 miejsc noclegowych z aneksami kuchennymi z peł- nym wyposażeniem, pokoje z łazienkami, a także kampingi stacjonarne. Istnieje możliwość zamówienia całodziennego wyżywienia lub zakupu produktów mlecz- nych, jaj, wyrobów mięsnych własnej produkcji oraz domowego ciasta. Dla gości wyodrębniono też staw z wyspą, gdzie można wędkować. Profesjonalni wędkarze mogą udać się na pobliskie łowisko PZW „Stara żwirownia” w Ochabach. W pobliżu znajduje się też stadnina koni, która słynie z hodowli koni rasy angloarabskiej typu francuskiego. Przy stadninie działa klub jeździecki oferujący też zajęcia z hipoterapii. Nowym obiektem w Ochabach jest park dinozaurów „Dream Park”, gdzie oprócz parku rozrywki i edukacji, dinozaurów i miniatur zabytków, można odwiedzić pierwsze w Polsce multimedialne oceanarium prehistotyczne. Natomiast osoby lubiące sporty motorowe mogą skorzystać z oferty pobliskiej wypożyczalni quadów. Okolice Ochab są idealnym terenem do rekreacji pieszej, bądź rowerowej. Wa- łem rzeki Wisły wyznaczono m.in. Wiślaną Trasę Rowerową. W gospodarstwie jest też możliwość wypożyczenia rowerów oraz sprzętu sportowego. Najistotniejszym jednak jest fakt, że pobyt w gospodarstwie agroturystycz- nym „Olszynka” wiąże się z bliskim kontaktem z przyrodą. Na spacerach po urokli-

118 Gmina Skoczów - podmioty rybackie wych zakątkach Ochab można spotkać takie zwierzęta jak: sarnę, zająca, dziką kaczkę, bażanta. Dla chętnych w gospodarstwie możliwy jest kontakt ze zwierzę- tami domowymi i hodowlanymi. Na dzieci czeka też atrakcyjny plac zabaw.

Łowisko dla gości. Fot. EM Ekskluzywna agroturystyka „GAJÓWKA” Renata Żabińska Bładnice Dolne 136 43-430 Skoczów, tel. 33/ 856 99 39 kom. 602 376 140 kom. 600 953 257 www.gajowka.skoczow.pl

Osoby ceniące wyższy standard wypoczynku, z pewnością zainteresuje oferta ekskluzywnej agroturystyki „Gajówka”. Rezydencja dysponuje apartamentami i pokojami gościnnymi w ilości 45 miejsc noclegowych. W każdym pokoju są łazienki 119 Gmina Skoczów - podmioty rybackie i TV. Jedną z atrakcji jest „spanie na sianie” (w pokojach). Właściciele oferują domowe jedzenie: śniadania i obiadokolacje w formie szwedzkiego stołu. W restauracji organizowane są też m. in. wieczorki i biesiady z muzyką góralską na żywo. Do dyspozycji są 2 sale konferencyjne o powierzchni od 38 – 80 m², wyposażo- ne w ekran, flipchart i internet. Ponadto goście mogą korzystać z boiska do koszykówki, ping-ponga, bilardu i automatów do gry. Na miejscu można wypożyczyć sprzęt sportowy, pojeździć qua- dami, a dla chętnych organizowane są też przejażdżki bryczkami i letnie kuligi.

Agroturystyka „Gajówka”. Fot. EM Nie lada ciekawą atrakcją, jest oferta funkcjonującej na miejscu krytej strzelnicy sportowo-bojowej. Jest to nowoczesny obiekt do strzelania z broni pneuma- tycznej i palnej dla prywatnych posiadaczy broni. Istnieje możliwość szkoleń i za- wodów w strzelaniu na odległość: 10m, 20m i 25m. Kryta strzelnica wyposażona jest także w ruchome makiety umożliwiające strzelanie praktyczno-dynamiczne. Obiekt wyposażony jest w elektryczne trans- portery tarcz oraz monitoring stanowisk. Do wypożyczenia na miejscu jest sprzęt strzelecki. Na obiekcie prowadzony jest stały nadzór kwalifikowanych instrukto- rów. Na strzelnicy otwartej organizowane są m.in. strzelania snajperskie, skit, trap, paintball i strzelanie z łuków. Gospodarze oferują swoim gościom także własny 25-arowy staw, na którym można wędkować. 120 Gmina Skoczów - podmioty rybackie Na terenie gospodarstwa znajduje się też idealne miejsce do organizacji imprez plenerowych z całorocznym grilowiskiem. Zadaszona powierzchnia pomie- ści ok. 50 osób. „Gajówka” ma bogatą ofertę organizacji imprez okolicznościo- wych, biznesowych, integracyjnych, przyjęć i wesel, zwłaszcza tych w stylu „gar- den party”. Dogodna lokalizacja, w cichej i spokojnej okolicy, a zarazem w pobliżu Skoczo- wa i drogi krajowej nr 81 Katowice - Wisła, pozwala na organizację różnych wycieczek, np. w pobliskie Beskidy, zwłaszcza Ustronia i Wisły, gdzie zlokalizowanych jest wiele wyciągów narciarskich i innych turystycznych atrakcji.

Sala restauracyjna. Foto EM Agroturystyka - noclegi „Mustang” Bogusław Deda ul. Kolonijna 14, Ochaby Małe 43-430 Skoczów tel. 33/ 853 55 67 kom. 516 176 024 Agroturystyka - noclegi „Mustang” zaprasza do spędzenia miłych chwil, połą- czonych z aktywnym wypoczynkiem w Ochabach, położonych w pobliżu Skoczo- wa, u stóp Beskidu Ślaskiego. Bliskość gór i kontakt z naturą zapewniają wypoczynek o każdej porze roku. 121 Gmina Skoczów - podmioty rybackie Obiekt dysponuje 5 pokojami 2, 3 i 4 osobowymi. Dom zapewnia kameralną atmosferę dla maksymalnie kilkunastu osób. Gościom oferuje się nowoczesne pokoje z łazienkami i ogrzewaniem pod- łogowym. Samochody można pozosta- wić na parkingu ogrodzonej posesji. Na Jeden z pokoi „Mustang”. Fot. EM życzenie gości można tu zjeść domowe potrawy, bądź spędzić mile wieczór przy grilu lub ognisku. Spokojna i cicha okolica idealnie nadaje się do odpoczynku od miejskiego zgiełku. Otaczają ją stawy hodowlane i lasy. Spragnionych aktywnego wypoczynku również czeka wiele atrakcji w pobliskiej okolicy. W Ochabach znajduje się stadnina koni, która słynie z hodowli koni rasy angloarabskiej. Przy stadninie działa klub jeździecki oferujący też zajęcia z hipoterapii. Nowym obiektem w Ochabach jest park dinozaurów „Dream Park”, gdzie oprócz parku rozrywki i edukacji, dinozaurów i miniatur zabytków, można odwiedzić pierwsze w Polsce multimedialne oceanarium prehistotyczne. Natomiast osoby lu- biące sporty motorowe mogą skorzystać z oferty pobliskiej wypożyczalni quadów. Okolica ta jest rajem dla wędkarzy, zaczynając od rzeki Wisły, a kończąc na licznych łowiskach. Profesjonalni wędkarze mogą udać się na najbliższe łowisko PZW „Stara żwirownia”. Okolice Ochab są idealnym terenem do rekreacji pieszej, bądź rowerowej. Wałem rzeki Wisły wyznaczono m.in. Wiślaną Trasę Rowerową. Istniej możliwość wypożyczenia rowerów na miejscu, a gospodarz pomaga w zaplano- waniu wycieczek i służy informacjami o bliższych i dalszych atrakcjach, gdyż nie- wątpliwym atutem obiektu jest niewielka odległość od znanych beskidzkich miejscowości wypoczynkowych, a także czeskiej i słowackiej granicy.

Stadnina Koni „Ochaby” Sp. z o.o. ul. Hodowlana 16, Ochaby Wielkie 43-430 Skoczów tel. 33/ 853 37 76 www.stadnina-ochaby.com.pl

Stadnina Koni „Ochaby” Sp. z o.o. jest następcą prawnym Stadniny Koni Pruchna, która została powołana decyzją Ministra Państwowych Gospodarstw Rolnych z dnia 122 Gmina Skoczów - podmioty rybackie 01.01.1952 r. z zadaniem hodowli koni angloarabskich. Konie tej rasy zostały spro- wadzone z Francji do Polski w roku 1947. Podzielono je na 4 grupy i umieszczono w trzech stadninach poznańskich (Gałowo, Nieświatów, Mchów) oraz jedną grupę przydzielono do Państwowego Zarządu Nieruchomości Ziemskich Okręgu Ziemi Lubuskiej. W roku 1952, decyzją Centralnego Zarządu Hodowli Koni, w Stadninie Koni Pruchna miało powstać Polskie Centrum Hodowli Koni Angloarabskich w ty- pie francuskim. W tym celu przewieziono do nowej stadniny 53 klacze oraz 3 ogiery ze stadnin poznańskich i umieszczono je w gospodarstwie Ochaby, należącym do Stadniny Koni Pruchna. Szybko okazało się, że ochabski mikroklimat wyjątkowo sprzyja rozwojowi angloarabów francuskich. Od chwili utworzenia stadniny wyho- dowano w niej wiele znakomitych koni, które wywarły duży wpływ na polską ho- dowlę. Angloaraby z Ochab okazały się wspaniałymi końmi sportowymi ze szcze- gólnymi predyspozycjami do WKKW, wyróżniającymi się dobrym charakterem, du- żym temperamentem, urodą i dobrym ruchem. Osiągnęły również wysoki poziom dzielności wyścigowej i sportowej. Warto dodać, że ogier Dekalog znalazł się w eki- pie olimpijskiej Ateny 2004.

Klacze z młodymi. Fot. EM Obecnie stadnina koni w Ochabach prowadzi hodowlę koni w dwóch kierun- kach: konia angloarabskiego pochodzenia francuskiego, a kilka klaczy spełnia dodatkowo wymogi programu ochrony zasobów genetycznych koni rasy małopol- skiej oraz polskiego konia szlachetnego półkrwi. Konie angloarabskie z ochab- 123 Gmina Skoczów - podmioty rybackie skiej hodowli rejestrowane są w księdze koni rasy małopolskiej. Od 1993 roku Stadnina Koni Ochaby, obok hodowli podstawowej koni angloarabskich pochodzenia francuskiego wprowadziła drugi kierunek hodowlany. Rozpoczęto hodowlę nowoczesnego konia sportowego na bazie klaczy angloarabskich, łączonych z ogierami najlepszych linii koni sportowych. Wybór tej ostatniej rasy okazał się bardzo trafny. Ogier Graf Quidam jest chlubą swoich ho- dowców i może poszczycić się m.in. dwukrotnym udziałem w Mistrzostwach Świata Młodych Koni, dwukrotnym udziałem w Mistrzostwach Europy Juniorów, Mistrzostwem Polski Juniorów, dwukrotnie I miejscem i dwukrotnie II miejscem w Mistrzostwach Polski Młodych Koni. Stadnina Koni w Ochabach posiada też stawy hodowlane o łącznej powierzchni lustra wody 110 ha. Stawy te znajdują się w trzech kompleksach stawowych, oddalonych od siebie o 10 i 20 km. Każdy z tych kompleksów charakteryzuje się swoją odrębną specyfiką: . kompleks stawowy Pruchna - w skład jego wchodzi staw Wesserunki o powierzchni ogroblowanej 38 ha znajdujący się w miejscowości Pruchna oraz magazyny rybne w miejscowości Drogomyśl. Staw Wesserunki jest stawem bardzo żyznym o produkcji naturalnej 500-600 kg/ha. Jest podstawowym stawem produkcyjnym karpia handlowego o średnio rocznej produkcji całkowitej ok. 1300 - 1400 kg/ha. Magazyny rybne służą do magazynowania ryby handlowej w okresie przedświątecznym, . kompleks stawowy Golasowice - znajduje się w miejscowości Golasowice, w skład jego wchodzą dwa stawy: Zamkowy i Szczepnica o pow. 6 ha. Kompleks stawów golasowickich przeznaczany jest pod produkcję ryby handlowej oraz ryby obsadowej (kroczka lub narybku). W kompleksie tym również znajdują się bardzo żyzne stawy o dużych możliwościach produkcyjnych, . kompleks stawowy Pielgrzymowice składa się z trzech stawów o łącznej powierzchni 12 ha oraz magazynów rybnych. Kompleks ten przeznaczony jest pod produkcję ryby towarowej oraz obsadowej (kroczka lub narybku). Stawy pielgrzymowickie również posiadają duże możliwości produkcyjne, . kompleks stawowy Zebrzydowice składa się z dwóch stawów o łącznej powierzchni 23 ha. Są to stawy o niższej produkcji naturalnej (150 - 250 kg/ha), przeznaczone do produkcji materiału obsadowego (narybku, kroczka). Stawy te zdecydowanie ustępują pod względem możliwości 124 Gmina Skoczów - podmioty rybackie produkcyjnych stawom z ww. kompleksów. Ich wartość hodowlaną i pro- dukcyjną może zdecydowanie obniżyć niedobór wody w sezonie, spowo- dowany powstającymi wyżej, na tym samym cieku wodnym, stawami pro- dukcyjnymi. Możliwości produkcyjne obiektów stawowych w Stadninie Koni Ochaby są duże, pozwalają osiągnąć całkowitą produkcję karpia w ilości ponad 100 ton rocznie, co daje średnioroczną produkcję z 1 ha w ilości 1200-1300 kg. Karp z ochabskiej hodowli znany jest powszechnie z doskonałej jakości swego mięsa. Odżywia się głównie skorupiakami i zooplanktonem zgromadzonym na dnie stawów, a także tylko najlepszej jakości ziarnami zbóż, pochodzącymi z wła- snej produkcji, głównie pszenicą i kukurydzą. Stadnina koni prowadzi bowiem również produkcję roślinną na powierzchni 294,4 ha, z myślą o zapewnieniu bazy paszowej dla hodowli koni i produkcji karpia. Już od września rozpoczynają się odłowy i hurtowa sprzedaż karpia. Najwięk- sza ilość sprzedawana jest jednak w drugiej połowie grudnia.

Koło PZW Ochaby ul. Wędkarzy 19 43-430 Ochaby Małe tel. do gospodarza łowiska: 33/ 853 58 69 kom. do prezesa: 694 067 420 www.pzw.org.pl/skoczow Łowiska: „Stara żwirownia” i „Nowa żwirownia”

Oferta: karp, amur, karaś, płoć, lin, leszcz, kromp, okoń, sumik karłowaty, szczupak, sandacz, węgorz. Połów ryb dozwolony jest wyłącz- nie za zezwoleniem KPZW Skoczów. Łowisko „Stara żwirownia”. Fot. EM Lustro wody łowiska ma powierzchnię ok. 10 ha, którą zajmuje 5 niezwykle malowniczo zlokalizowanych stawów. 125 Gmina Skoczów - podmioty rybackie Dodatkowo na terenie łowiska znajduje się duża wiata grilowa z zapleczem sanitarnym. Istnieje też możliwość przenocowania w jednym z 3 kampingów. Teren łowiska „Stara żwirownia” znajduje się przy trasie ze Skoczowa, po lewej stronie drogi DK-81 Katowice-Wisła (oznakowane tablice), zaś „Nowa żwirownia” znajduje się przy trasie ze Skoczowa, po prawej stronie tejże drogi. Na skrzyżowaniu świetl- nym należy skręcić w prawo i dalej kierować się za strażnicą OSP w stronę Kiczyc. Koło PZW Skoczów jest organizatorem wielu zawodów. Szczegółowe informacje można znaleźć na stronie internetowej.

Łowisko „Nowa żwirownia. Fot. EM” Koło PZW Pogórze Beskid Pogórze 111 43-430 Skoczów kom. do prezesa: 502 399 176 www.pzwbeskid.pl

Koło PZW „Beskid” Pogórze posiada 7 bardzo atrakcyjnych stawów oraz dzikie łowisko zwane „Karasiówką”. Położone są one w Pogórzu, w pobliżu Skoczowa. Na wodach tych połów dozwolony jest za specjalną, dodatkową opłatą oraz obowią- zuje odrębny regulamin. Stawy od wielu lat są zagospodarowywane w celu stwo- 126 Gmina Skoczów - podmioty rybackie rzenia dogodnych warunków połowu oraz wypoczynku. Brzegi są łatwo dostęp- ne, stanowiska są usytuowane na płaskim i lekko pochylonym terenie. Na stawach jest bogaty drzewostan, dzięki temu można tam doskonale wypocząć i odetchnąć od życia codziennego. Przy wszystkich łowiskach są wyznaczone miejsca parkin- gowe. Aby uatrakcyjnić wędkowanie i zapewnić dobre wyniki, wody zarybiane są kilkakrotnie w ciągu sezonu. Brzegi na stawach nr 4 i 5 przystosowane są do roz- grywania zawodów. Głębokość stawów wynosi od 0,5 m - 6 m. Jest także bardzo szeroki rybostan – występują tutaj takie ryby jak: amur, boleń, białka, jazgarz, jaź, jesiotr, karaś, karp, kiełb, kleń, leszcz, lin, okoń, płoć, sandacz, sum, szczupak, toł- pyga, ukleja oraz węgorz. Więcej szczegółowych informacji można znaleźć na stronie www.pzwbeskid.pl Dojazd do łowiska w Pogórzu jest dogodny. Choć łowisko w Pogórzu jest otoczone bujnie porastającą roślinnością, a hałas życia codziennego i jeżdżących po- jazdów do niego prawie nie dociera, to dojazd na stawy jest bardzo łatwy z każdej strony, m. in. dzięki niedaleko położonej drodze ekspresowej S1. Jadąc przykłado- wo z Cieszyna należy skręcić w kierunku Brennej, a następnie w pierwszą drogę w lewo. Natomiast jadąc ze Skoczowa w kierunku Brennej, po przejechaniu wia- duktem nad drogą S1 również należy skręcić w pierwszą drogę w lewo.

Łowisko PZW w Pogórzu. Fot. EM 127 Gmina Skoczów - podmioty rybackie Park Rozrywki i Edukacji Dream Park w Ochabach ul. Hodowlana 2 43-430 Ochaby Wielkie kom. 665 201 065 www.dream-park.pl Dream Park to pierwszy tego typu park rozrywki w Polsce, który łączy w sobie dwa parki w jednym miejscu – Park Miniatur oraz Park Dinozaurów. Jedną z najciekawszych atrakcji jest z pewnością pierwsze w Europie Oceanarium Prehi- storyczne, umożliwiające poznanie pradawnego świata podwodnych stworzeń. Miłośnicy filmów mogą zasiąść w wygodnych fotelach i oddać się nie- samowitej zabawie w Kinie 6D, naszpi- kowanym efektami specjalnymi. Dla najmłodszych gości przygotowano Namiot Małego Odkrywcy, gdzie każdy może wcielić się w rolę paleon- tologa i wykopać szkielet dinozaura. Ciekawą atrakcją Jeden z eksponatów w Dream Parku jest również park linowy oferujący trzy trasy, w tym jedną przygotowaną specjalnie dla dzieci. Park jest w pełni bezpieczny, dzięki zastosowaniu najnowocześniejszych uprzęży, umoż- liwiających uczestnikom pokonanie całej trasy bez konieczności przepięć, będąc tym samym w systemie ciągłej asekuracji. Do dyspozycji gości jest także 1500m2 strefy zabaw: kule sferyczne, euro-bungee, trampoliny, dmuchańce, bezpłatne place zabaw i animacje. W parku duży nacisk położono na edukację. Przygotowana została specjalna sala multimedialna umożliwiająca prowadzenie zajęć z tematyki dziejów ziemi, ży- cia dinozaurów i najciekawszych historii powstania zabytków. Zajęcia prowadzone są przy użyciu wielu pomocy naukowych łącząc doskonałą zabawę z edukacją. 128 Gmina Zebrzydowice Gmina Zebrzydowice Zebrzydowice to gmina położona w południowej, cieszyńskiej części wojewódz- twa śląskiego, nad rzeką Piotrówką, w Bramie Morawskiej. Od 1 stycznia 1999 r. w wyniku reformy administracji państwa, stała się częścią powiatu cieszyńskiego. Leży na ważnym szlaku komunikacyjnym, posiada węzeł kolejowy, przejście graniczne międzynarodowej linii kolejowej wiodącej na południe Europy oraz drogowe przejście graniczne w Marklowicach Górnych. Przejście w Kaczycach ob- sługuje mały ruch graniczny. Walorem gminy jest jej przygraniczne położenie oraz urokliwy, pagórkowaty krajobraz z dużą ilością lasów i stawów. Jadąc od strony Cieszyna w kierunku Jastrzębia-Zdroju przejeżdża się przez Kaczyce. Miejscowość ta położona jest w odległości 12 km od Cieszyna i 25 km od Jastrzębia-Zdroju.

Zamek i staw w Kończycach Małych. Fot. arch. UG Zebrzydowice

Rys historyczny, zabytki Początki miejscowości tworzących gminę Zebrzydowice sięgają XIV w. Pierw- sze pisemne wzmianki pochodzą z 1305 r. W okresie panowania czeskiego, a potem Habsburgów wchodziły one w skład Księstwa Cieszyńskiego. W 1918 r. znala- zły się w odrodzonej Rzeczypospolitej. 130 Gmina Zebrzydowice W Kaczycach warto zobaczyć drewniany kościół parafialny z 1620 r., który zo- stał tam przeniesiony w latach 70. XX w. z Ruptawy koło Jastrzębia-Zdroju. Kolejną miejscowością gminy Zebrzydowice są Kończyce Małe. Tam znajduje się najwięk- sza atrakcja turystyczna gminy - renesansowy zamek z XVI w. Swoją obecną formę zawdzię- cza rozbudowie w połowie XVI w. przez ówczesnego właścicie- la Jerzego Sedlnickiego. W bez- pośrednim sąsiedztwie zamku znajduje się barokowy kościół. Kąpielisko w Zebrzydowicach. Fot. EM Pierwsza pisemna wzmianka o Kończycach Małych znajduje się w wykazie wsi płacących dziesięcinę biskupom wrocławskim z 1305 r. Przypuszczalnie już wtedy istniał we wsi dwór. Będący właścicielami zamku w latach 1538-1656 ród Czelów z Czechowic, rozbudował zachowany w tym stanie - w znacznym stopniu po dziś dzień – zamek, któremu nadano renesansową formę z reprezentacyjnym arkado- wym dziedzińcem. Z rąk rodu Czelów kończycki zamek przeszedł pod władanie Peł- ków (1657-837) z Nowego Miasta. Utracił też wtedy swoje znaczenie obronne – za- sypano fosy, a na zewnątrz zamku utworzono romantyczny ogród w stylu angiel- skim. Trzecią rodziną posiadającą zamek byli Folwarczni, z których Jan w 1880 r. przeprowadził generalny remont i przebudowę siedziby. Podczas II wojny świato- wej zamek uległ znacznym uszkodzeniom. Wyremontowano go po wojnie w latach 1956-57. Kolejny generalny remont przeprowadzono w latach 1993-95 przez gminę Zebrzydowice. Obecnie w zamku znajduje się „Gościniec Zamkowy” – restauracja, karczma i hotel. Przywrócony do dawnej świetności obiekt, składa się z dwóch pro- stopadłych do siebie, kamienno-ceglanych, prostokątnych skrzydeł. W Zebrzydowicach godnymi zwiedzenia są zamek oraz kościół parafialny. Za- mek został wzniesiony w XVI w. przez rodzinę Liszków, a przebudowany w poło- wie XVIII w. w stylu barokowym przez rodzinę baronów Mattencloit. Pierwotnie zebrzydowicki zamek był budowlą obronną wzniesioną w stylu go- tyckim, o czym świadczą datowane na XV–XVI w. zachowane fragmenty murów oraz jego dogodne usytuowanie do obrony. 131 Gmina Zebrzydowice Pierwszym, znanym rodem władającym Zebrzydowicami był staropolski szczep Korniców. Ich następcami byli Liszkowie z nie- mieckiej Lutyni – właściciele Ze- brzydowic w latach 1524-1583. Najświetniejszy okres zamku przy- pada na lata 1747-1888. Wtedy to Zebrzydowice były własnością rodu baronów de Mattencloit. Dziedziniec zamku w Zebrzydowicach. Fot. EM Z tego okresu datuje się też gruntowna przebudowa zamku. Zatracił on wtedy cechy obronne na rzecz funkcji reprezentacyjno-mieszkalnych. Po stronie północno-zachodniej pałacu rozciągał się, ukształtowany w formie dwóch tarasów, prawie dwuhektarowy park. W 1888 r. Zebrzydowice, w związku ze znacznym zadłużeniem majątku, zostały wystawione na sprzedaż. Nabył je, wraz z zamkiem hrabia Henryk Larisch von Mönnich. Uszkodzony w znacznym stopniu podczas działań wojennych, zamek został odbudowany w latach sześć- dziesiątych XX w. Obecnie w zamku mieści się siedziba Gminnego Ośrodka Kultury i Gminnej Biblioteki Publicznej. W ostatnich latach gmina Zebrzydowice przeprowadziła ro- boty remontowe budynku i jego otoczenia przy udziale środków Unii Europej- skiej. W 2009 r. oddano do użytku kąpielisko i przystań wodną na stawie „Młyńsz- czok”, natomiast w 2010 r. rozbudowano i nadbudowano salę widowiskową z po- czątku lat 70. XX w., poszerzając jej funk- cję. W efekcie budynek nawiązuje teraz do stylu architekto- nicznego historycznej części zamku. Opracowanie: Biuro Promocji UG w Zebrzydowicach

Festiwal Regionalny „Złoty Kłos” w Zebrzydowicach. Fot. arch. UG 132 Gmina Zebrzydowice

Zebrzydowice Młyńszczok. Fot. arch. UG

Kontakt: Urząd Gminy w Zebrzydowicach ul. Ks. Antoniego Janusza 6 43-410 Zebrzydowice tel. 32/ 475 51 00 fax 32/ 469 32 66 www.zebrzydowice.pl

133 Podmioty rybackie gminy Zebrzydowice

Gospodarstwo Rybackie Lech Hławiczka ul. Spółdzielcza 9 43-252 Jarząbkowice kom. 501 263 693 stawy: gmina Zebrzydowice, punkt sprzedaży Kończyce Małe, ul. Jagiellońska

Oferta: hurtowa i detaliczna sprzedaż karpia, dodatkowo amura, tałpygi, lina i szczupaka. Po wcześniejszym ustaleniu szczegółów zamówienia – sprzedaż narybku i kroczka.

Staw hodowlany w gospodarstwie. Fot. EM

134 Lokalne Grupy Działania Lokalne Grupy Działania Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania „Cieszyńska Kraina”

LGD „Cieszyńska Kraina” jest stowarzyszeniem, które łączy podmioty gospodarcze, samorządy, organizacje pozarządowe oraz osoby fizyczne we wspólnym działaniu na rzecz rozwoju lokalnego. Swoim zasięgiem obejmuje 8 gmin powiatu cieszyńskiego: Brenna, Chybie, Dębowiec, Goleszów, Hażlach, Skoczów, Stru- mień i Zebrzydowice. Od 2008 r. stowarzyszenie podejmuje wiele działań, które nie tylko dostarczają wiedzy o funduszach europejskich, ale przede wszystkim ak- tywizują mieszkańców. LGD zapewnia prawidłową realizację założeń osi 4 – LEADER w ramach Progra- mu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007-2013. Terminem LEADER określa się europejski program wspierający społeczności wiejskie, funkcjonujący w Unii Europej- skiej od 1991 r., stanowiący nowe podejście do rozwiązywania problemów wystę- pujących na obszarach wiejskich. Głównym celem tego programu jest budowanie kapitału społecznego na wsi, poprzez aktywizację mieszkańców oraz przyczynianie się do powstawania nowych miejsc pracy oraz lepsze wykorzystanie posiadanych zasobów przyrodniczych, historycznych, kulturowych, gospodarczych, itp. Mieszkańcy obszaru LGD, firmy i instytucje mogą ubiegać się o pomoc finan- sową w zakresie następujących działań: - różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej, - odnowa i rozwój wsi, - tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw, - małe projekty. LGD „Cieszyńska Kraina” realizuje również szereg innych działań informacyjno- promocyjnych, które mają zachęcić do sięgnięcia po unijne dotacje. Co kwartał ukazuje się biuletyn informacyjny, w którym można znaleźć m.in. porady dla be- neficjentów, najświeższe informacje o podejmowanych działaniach i realizowa- nych projektach, prowadzone są też liczne szkolenia, warsztaty oraz doradztwo dla beneficjentów. Opracowanie: LGD „Cieszyńska Kraina” 136 Lokalne Grupy Działania Kontakt: Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania „Cieszyńska Kraina” ul. Mickiewicza 9 43-430 Skoczów tel./fax 33/ 487 49 42 www.cieszynskakraina.pl

Lokalna Grupa Działania „Ziemia Pszczyńska”

Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania „Ziemia Pszczyńska” łączy podmioty gospodarcze, samorządy, organizacje pozarządowe oraz osoby fizyczne we wspólnym działaniu na rzecz rozwoju lokalnego. Swoim zasięgiem obejmuje 6 gmin powiatu pszczyńskiego: Kobiór, Pszczyna, Goczałkowice Zdrój, Miedźna, Pawłowice i Suszec. LGD zapewnia prawidłową realizację założeń osi 4 – LEADER w ramach Progra- mu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013. Misją Lokalnej Grupy Działania „Ziemia Pszczyńska” jest stworzenie warunków wspierających: - budowanie aktywnych i odpowiedzialnych postaw społeczności lokalnych po dejmujących działania na rzecz efektywnego, przedsiębiorczego, zgodnego z zasadami rozwoju zrównoważonego wykorzystywania potencjałów obszaru; - zawiązywanie partnerstwa między lokalnymi podmiotami, którego rezulta tem będzie zwiększenie możliwości realizacji nowych projektów, ważnych dla podnoszenia jakości życia i poprawiania pozycji obszaru w otoczeniu; - tworzenie i wdrażanie innowacyjnych koncepcji na rzecz rozwoju Ziemi Pszczyńskiej oraz odkrywanie przez mieszkańców nowych ścieżek rozwoju obszaru przyczyniających się do pozytywnych przemian społeczno-gospodar czych obszaru. 137 Lokalne Grupy Działania W ostatnim roku stowarzyszenie zrealizowało szereg ciekawych inicjatyw, m.in.: . Projekt: „Perły Ziemi Pszczyńskiej” . Pszczyńskie Centrum Organizacji Pozarządowych . KREATOR - Kreatywnie Razem Eksponujemy Ambitnie Tworzone Oryginalne Rękodzieła Prócz powyższych projektów, LGD stara się aktywnie włączyć w życie społecz- ności lokalnych, towarzyszy poszczególnych gminom w obchodach ich świąt i wydarzeń, promując założenia podejścia LEADER. Angażuje się w różnego rodzaju inicjatywy takie jak: występ amatorskich zespołów teatralnych, turniej recy- tatorski, wydawanie publikacji. Swoje statutowe założenia stowarzyszenie stara się wypełniać jak najlepiej, promując obszary wiejskie, jako miejsca w których warto spędzać czas i które poprzez swoje zasoby historyczno-kulturowe, ludzkie czy przyrodnicze, są niebywałym skarbem każdego terenu. Opracowanie: LGD „Ziemia Pszczyńska”

Kontakt: Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania „Ziemia Pszczyńska” ul. 3 Maja 11 43-200 Pszczyna tel. 32/ 210 02 12 www.lgdziemiapszczynska.pl

138 Dane teleadresowe Wykazy Dane teleadresowe

URZĘDY:

Urząd Gminy w Chybiu Urząd Miejski w Skoczowie ul. Bielska 78 Rynek 1 43-520 Chybie 43-430 Skoczów tel. 33/ 856 10 96 tel. 33/ 853 38 54 fax 33/ 852 26 36 fax 33/ 853 91 52 www.chybie.pl www.skoczow.pl Urząd Gminy w Dębowcu www.um.skoczow.pl ul. Katowicka 6 Urząd Gminy w Zebrzydowicach 43-426 Dębowiec ul. Ks. Antoniego Janusza 6 tel. 33/ 853 38 81 43-410 Zebrzydowice tel./fax 33/ 856 22 83 tel. 32/ 475 51 00 www.debowiec.cieszyn.pl fax 32/ 469 32 66 Urząd Gminy w Goczałkowicach-Zdroju ul. Szkolna 13 43-230 Goczałkowice-Zdrój tel. 32/ 210 71 85 fax 32/ 210 73 06 www.goczalkowicezdroj.pl Urząd Gminy w Pawłowicach ul. Zjednoczenia 60 43-250 Pawłowice tel. 32/ 475 63 00 fax 32/ 475 63 01 Urząd Miejski w Strumieniu Rynek 4 43-246 Strumień tel. 33/ 857 01 42 fax 33/ 857 02 47 www.strumien.pl

140 Dane teleadresowe

KOORDYNATORZY GMIN: STOWARZYSZENIA: Gmina Chybie: Stowarzyszenie Lokalna Grupa Andrzej Bura Rybacka „Żabi Kraj” tel. 33/ 856 10 96 wew. 23 ul. Mickiewicza 9 e-mail: [email protected] 43-430 Skoczów www.zabikraj.pl Gmina Dębowiec: e-mail: [email protected] Krystian Iskrzycki tel./fax 33/ 487 49 55, tel. 33/ 853 38 81 wew. 28 kom. 797 410 135 e-mail: [email protected] Stowarzyszenie Ekologiczne „Eko – Życie” Gmina Goczałkowice-Zdrój: ul. Bielska 82 Gabriela Placha 43-520 Chybie tel. 32/ 210 71 85 kom. 696 249 700 e-mail: [email protected] www.ekozycie.poek.pl Gmina Pawłowice: Stowarzyszenie Lokalna Grupa Marcin Musiał Działania „Cieszyńska Kraina” tel. 32/ 475 63 37 ul. Mickiewicza 9 e-mail: [email protected] 43-430 Skoczów tel. 33/ 487 49 42 Gmina Skoczów: www.cieszynskakraina.pl tel. 33/ 853 38 54 e-mail: [email protected] Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania „Ziemia Pszczyńska” Gmina Strumień: ul. 3 Maja 11 Magdalena Fajkier 43- 200 Pszczyna tel. 33/ 857 01 82 tel. 32/ 210 02 12 e-mail: [email protected] www.lgdziemiapszczynska.pl Gmina Zebrzydowice: Jadwiga Gabzdyl tel. 32/ 475 51 22 e-mail: [email protected]

141 Wykaz podmiotów rybackich

PODMIOTY RYBACKIE Gmina Chybie - Polska Akademia Nauk – Zakład Doświadczalny Gospodarki Stawowej Gołysz; - Polska Akademia Nauk – Zakład Ichtiobiologii i Gospodarki Rybackiej; - Gospodarstwo Rybackie Jan Smolarz - Stowarzyszenie Ekologiczne „Eko – Życie” Gmina Dębowiec - Gospodarstwo Rybackie Maria Fryda - Gospodarstwo Rybackie Ryszard Maciejewski - Gospodarstwo Rybackie Katarzyna Maciejewska-Zemanek - Gospodarstwo Rybackie Anna i Jan Tomica Gmina Goczałkowice-Zdrój - Górnośląskie Przedsiębiorstwo Wodociągów S.A. Gmina Pawłowice - Gospodarstwo Rybackie Tomasz Król - Hodowla suma afrykańskiego Marek Król - Gospodarstwo Rybackie Adela i Bronisław Chmiel - Gospodarstwo Rybackie Anna i Emil Holesz - Gospodarstwo Rybackie Irena i Stanisław Czakon - Gospodarstwo Rybackie Piotr Kawik - Gospodarstwo Rybackie Maria i Romuald Brandys - Gospodarstwo Rybackie Bogusław Wacławik - Gospodarstwo Rybackie Penkala Gmina Strumień - Gospodarstwo Rybackie „Leśny staw” Marzanna i Kazimierz Akus - Gospodarstwo Rybackie, łowisko Teresa i Piotr Hansel - Gospodarstwo Rybackie „Wodna Dolina” Anna i Stanisław Gabzdyl - Gospodarstwo Rybackie Leszek Łukosz Gmina Skoczów - Przedsiębiorstwo Produkcji i Hodowli Ryb Słodkowodnych w Krakowie o/Pogórze

142 Wykazy - Gospodarstwo Rybackie Tadeusz Goszyk - Gospodarstwo Rybackie Piotr Goszyk - Gospodarstwo Rybackie Maria i Józef Waleczek - Gospodarstwo Rybackie Marzena Tobiczyk - Gospodarstwo Rybackie, łowisko Dorota Pietraszek-Kryjak i Paweł Kryjak - Fishmax Michał Kryjak - Hurtownia ryb Maciej Jaworski - FHU Sklep rybny Aleksandra i Bogdan Kozieł - Zajazd pod Delfinem Leszek Jaworski - Zajazd pod Delfinem 2 Lucyna Korzonek - Sklep rybny Lucyna Korzonek - Stadnina Koni w Ochabach Sp. z o. o. - Koło PZW Ochaby - Koło PZW Pogórze Beskid

Gmina Zebrzydowice - Gospodarstwo Rybackie Lech Hławiczka

GOSPODARSTWA AGROTURYSTYCZNE, NOCLEGI Gmina Dębowiec - Radecki Dwór - Dwór Dębowiec

Gmina Pawłowice - Gospodarstwo Agroturystyczne Penkala - Agroturystyka Barbara Wacławik

Gmina Strumień - Gospodarstwo Rybackie i Agroturystyczne „Wodna Dolina” Anna i Stanisław Gabzdyl - Agroturystyka „Leśny staw” Marzena i Kazimierz Akus

Gmina Skoczów - Zajazd pod Delfinem Leszek Jaworski - Gospodarstwo Agroturystyczne „Olszynka” Roman i Tadeusz Goszyk - Ekskuzywna Agroturystyka „Gajówka” Renata Żabińska - Agroturystyka - noclegi „Mustang” Bogusław Deda 143 SPIS TREŚCI

Wstęp 3 Wykaz skrótów 4

I. Stowarzyszenie Lokalna Grupa Rybacka „Żabi Kraj” 5 1. Powstanie Stowarzyszenia LGR 6 2. Cele i działalność 8 3. Członkowie Stowarzyszenia LGR 10 4. Obszar działania 11 5. Uwarunkowania przestrzenne 11 6. Uwarunkowania geograficzne i przyrodnicze 12 7. Działalność Stowarzyszenia LGR 15 Foto: Dni Rybactwa - Skoczów 2011 21

II. Rybactwo - historia i współczesność 25 1. Historia rybactwa 25 2. Rybactwo na obszarze działania LGR 27

III. Gminy i podmioty rybackie:

Gmina Chybie 32 - PAN 37 1. Zakład Ichtiobiologii i Gospodarki Rybackiej 37 2. Zakład Doświadczalny Gospodarki Stawowej Gołysz 41 Foto: Archiwalne fotografie z kroniki PAN 43 - Gospodarstwo Rybackie Jan Smolarz 45 - Stowarzyszenie Ekologiczne „Eko – Życie” 45

Gmina Dębowiec 48 - Gospodarstwo Rybackie Maria Fryda 54 - Gospodarstwo Rybackie Ryszard Maciejewski 54 144 Spis treści - Gospodarstwo Rybackie Katarzyna Maciejewska-Zemanek 54 - Gospodarstwo Rybackie Anna i Jan Tomica 56 - Radecki Dwór 56 - Dwór Dębowiec 57

Gmina Goczałkowice-Zdrój 60 - Górnośląskie Przedsiębiorstwo Wodociągów S.A. 69

Gmina Pawłowice 84 - Gospodarstwo Rybackie Tomasz Król 89 - Hodowla suma afrykańskiego Marek Król 89 - Gospodarstwo Rybackie Adela i Bronisław Chmiel 90 - Gospodarstwo Rybackie Anna i Emil Holesz 90 - Gospodarstwo Rybackie Irena i Stanisław Czakon 90 - Gospodarstwo Rybackie Piotr Kawik 91 - Gospodarstwo Rybackie Maria i Romuald Brandys 91 - Gospodarstwo Rybackie Bogusław Wacławik 91 - Agroturystyka Barbara Wacławik 92 - Gospodarstwo Rybackie i Agroturystyczne Penkala 92

Gmina Strumień 96 - Gospodarstwo Rybackie, łowisko Teresa i Piotr Hansel 99 - Gospodarstwo Rybackie Leszek Łukosz 100 - Gospodarstwo Rybackie Agroturystyka „Leśny staw” Marzanna i Kazimierz Akus 100 - Gospodarstwo Agroturystyczne „Wodna Dolina” Anna i Stanisław Gabzdyl 101

Gmina Skoczów 104 - Przedsiębiorstwo Produkcji i Hodowli Ryb Słodkowodnych w Krakowie o/Pogórze 110 - Gospodarstwo Rybackie Tadeusz Goszyk 110 - Gospodarstwo Rybackie Piotr Goszyk 110 - Gospodarstwo Rybackie Maria i Józef Waleczek 111 - Gospodarstwo Rybackie Małgorzata Tobiczyk 111 145 Spis treści - Gospodarstwo Rybackie, łowisko Dorota Pietraszek-Kryjak i Paweł Kryjak 112 - Fishmax Michał Kryjak 112 - Hurtownia ryb Maciej Jaworski 113 - FHU Sklep rybny Aleksandra i Bogdan Kozieł 113 - Zajazd pod Delfinem Leszek Jaworski 114 - Zajazd pod Delfinem 2 116 - Sklep rybny Lucyna Korzonek 117 - Gospodarstwo Agroturystyczne „Olszynka” Roman i Tadeusz Goszyk 117 - Ekskuzywna Agroturystyka „Gajówka” Renata Żabińska 119 - Agroturystyka „Mustang” Bogusław Deda 121 - Stadnina Koni w Ochabach 122 - Koło PZW Ochaby 125 - Koło PZW Pogórze Beskid 126 - Park Rozrywki i Edukacji Dream Park w Ochabach 128

Gmina Zebrzydowice 130 - Gospodarstwo Rybackie Leszek Hławiczka 134

IV. Lokalne Grupy Działania 136 1. Lokalna Grupa Działania „Cieszyńska Kraina” 136 2. Lokalna Grupa Działania „Ziemia Pszczyńska” 137

V. Dane teleadresowe, wykazy 140 - Urzędy 140 - Koordynatorzy gmin 141 - Stowarzyszenia 141 - Wykaz podmiotów rybackich 142 - Wykaz gospodarstw agroturystycznych, noclegów 143

146 Powołanie Stowarzyszenia Lokalna Grupa Rybacka „Żabi Kraj” było konsekwencją wieloletniej aktywności lokalnych środowisk, przede wszystkim rybackich, placówek Polskiej Akademii Nauk w Gołyszu, ale i samo- rządów, gospodarstw agroturystycznych i innych podmiotów działających na obszarze nazywanym od dawna „Żabim Krajem”. Na tym wyjątkowo bogatym w tradycje rybackie terenie, związek ludności z gospodarką sta- wową sięga wielu wieków wstecz. Wraz z nadejściem perspektywy bu- dżetowej 2007-2013 wyczekiwano na instrumenty wsparcia Wspólnej Polityki Rybackiej Unii Europejskiej, uruchomione w Polsce w ramach Programu Operacyjnego „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich”, co stworzyło szansę rozwoju szeroko pojętej tematyki rybactwa. Publikacja ta prezentuje nie tylko działalność Lokalnej Grupy Rybackiej „Żabi Kraj”, ale również gminy członkowskie oraz podmioty prowadzące działalność rybacką na obszarze działania tego stowarzyszenia.

Ewa Machej