MAGAZYN LOTNISKA i AIRPORT MAGAZINE ISSN 1644-4183

ŚWIATPODRÓŻE I KULTURA

POLSKA ZOBACZ WIĘCEJ... / see more...

TORUŃ sTOLICA PIERNIKA / CAPITAL OF GINGERBREAD

ŚLĄSK EFEKT UNESCO / THE UNESCO EFECT

Hawana w rytmach szczęścia / HavanaMariposa in the rhythms of happiness

www.magazynswiat.pl I jesień 2019 I nr 62

Drodzy Czytelnicy

Jesienią zatłoczone nadmorskie kurorty zamieniają In the autumn, crowded seaside resorts turn into się w oazy ciszy i spokoju. Kuszą turystów pustymi an oasis of peace and quiet. Tourists are tempted plażami, czystym powietrzem pełnym jodu i by empty beaches, fresh air filled with iodine and niższymi niż latem cenami. Warto pomyśleć o lower prices compared to the summer. It is worth jesiennym relaksie nad morzem. Znakomitym considering an autumn rest by the sea. A great place miejscem na wypoczynek po sezonie jest pełna for an off-season vacation is the charming city of uroku Ustka z historyczną zabudową starej osady Ustka, with historical buildings of a former fishing rybackiej, szachulcowymi kamienicami i dzielnicą settlement, wattle and daub tenement houses as uzdrowiskową z zabytkowym parkiem zdrojowym. well as a health resort district with a historical resort Osoby, które relaksują się w otoczeniu sztuki, park. koniecznie powinny wybrać się do Płocka, People who like relaxing while being surrounded by miasta o 1000-letniej historii. Tamtejsze Muzeum art should absolutely visit Płock, a city with 1,000 Mazowieckie jest najstarszym polskim muzeum years of history. The Mazovian Museum is the oldest powstałym z inicjatywy społecznej. Ze względu museum in built as part of a social initiative. na największą ekspozycję poświęconą sztuce Because the largest exhibition is dedicated to the art i rzemiosłu z przełomu XIX i XX wieku nazywane and craftsmanship of the turn of the 19th and 20th jest także Muzeum Secesji. Znajduje się tu również centuries, it is also called the Secession Museum. It imponująca kolekcja art déco z dziełami Tamary also contains an impressive art déco collection with Łempickiej i Zofii Stryjeńskiej. works of Tamara Łempicka and Zofia Stryjeńska. Z kolei niepowtarzalną atrakcją dla wielbicieli The only Robot Factory in Poland, which is located fantasy jest jedyna w Polsce Fabryka Robotów w in Moszna in the Opole Voivodeship, is, in turn, an Mosznej na Opolszczyźnie. Budowane są tu ogromne incredible attraction for the fans of fantasy. It is here stalowe roboty inspirowane filmami science-fiction that giant steel robots, inspired by sci-fi movies, are – od znanych z „Gwieznej Sagi” C-3PO i R2-D2 po built – from famous ones like C-3PO and R2-D2 from Transformersy! the Star Wars Saga, all the way to the Transformers!

Bożena Miller redaktor wydania

spacerem po... Slow life po kubańSku Duńska filozofia hygge, szweDzka postawa lagom, wreszcie fińskie podejście – sisu. koncepty życia w zgodzie z naturą negują wszechobecny pośpiech i stres. Niespieszny rytm dnia codziennego, ekologiczna żywność i nieskażone środowisko to dziś prawdziwy luksus. tymczasem jest on dostępny dla kubańczyków.

Julia sawicka-graNDía Fot.: Ingrid, fotolia.pl Fot.:

50 MAGAZYN ŚWIAT PODRÓŻE I KULTURA I WORLD TRAVEL AND CULTURE MAGAZINE 51

4 MAGAZYN ŚWIAT PODRÓŻE I KULTURA I WORLD TRAVEL AND CULTURE MAGAZINE STYL ŻYCIA Slow life po kubańsku Duńska filozofia hygge, szwedzka postawa lagom, wreszcie fińskie podejście – sisu. Koncepty życia w zgodzie z naturą negują wszechobecny pośpiech i stres. Niespieszny rytm dnia codziennego, ekologiczna żywność i nieskażone środowisko to dziś prawdziwy luksus. Tymczasem jest on dostępny dla Kubańczyków.

Julia Sawicka-Grandía Fot.: Ingrid, fotolia.pl Fot.:

6 MAGAZYN ŚWIAT PODRÓŻE I KULTURA I WORLD TRAVEL AND CULTURE MAGAZINE 7 nalnym. Baseball, boks, a przede wszystkim taniec z kubańską salsą i reggaetonem na czele to najpopularniejsze aktywno- ści na wyspie. Taniec i muzyka są nieodłącznymi elementami życia Kubańczyków. Podobnie jak wspólne spędzanie czasu przy partyjce domina. Na Kubie ludzie odwiedzają się sponta- nicznie, bez zapowiedzi. Wielopokoleniowe, często patchwor- kowe rodziny żyjące pod jednym dachem, są tutaj czymś naturalnym. Nieustanne narzekanie nie jest mile widziane. Ku- bańczycy zawsze szukają pozytywnych stron w najcięższych sytuacjach. Żyją chwilą, nie rozpamiętują przeszłości.

Recykling & inwencja twórcza Na Kubie nic się nie marnuje, wszystko może się przydać. Kubańczyk zanim wyrzuci jakąś rzecz do kosza, dwa razy ją obejrzy i zastanowi się, co można zachować i ewentualnie Wszyscy mamy wspólną szafę wykorzystać. Na wagę złota jest tu wiele dóbr. Pożądanymi Kubańczycy mimo ograniczonych możliwości przywiązują rzeczami są choćby… torebki foliowe. Śmiało można zaryzy- niebywałą wagę do ubioru. Potrafią przebierać się kilka razy kować tezę, że Kuba jest krajem wolnym od foliówek i nad- dziennie. Podczas gdy w zachodnim świecie stylistki w mo-

Fot.: Julia Sawicka Fot.: miaru plastiku. Kubańczycy, wybierając się na targ po warzywa, dowych pismach co rusz radzą, jak skompletować kapsułową owoce czy inne artykuły spożywcze, zabierają ze sobą własne garderobę, przeciętny mieszkaniec wyspy doskonale wie, jak Work and balance, dobrostan i harmonia, za którymi tęskni torby, często też towary pakują w papier. Skromne zasoby wy- zadać szyku, mając w szafie kilka rzeczy na krzyż. Wymiana, świat zachodni, to zasady, które Kubańczycy mimochodem muszają kreatywność i inwencję, która robi wrażenie. Kiedyś pożyczanie, cerowanie czy przerabianie starych ubrań jest na wcielają w swoje życie codziennie. Jeśli chcesz żyć w zgodzie uczestniczyłam w dużej imprezie z okazji pierwszych urodzin Kubie czymś naturalnym. „Wszyscy mamy jedną szafę” – śmiał ze sobą i z przyrodą, wybierz się w podróż do Perły Karaibów. dziecka. Na duży tort zostały zaproszone wszystkie dzieci z wio- się kiedyś mój kubański znajomy, gdy przyszedł na fiestę w ko- ski, dla dorosłych w ogromnym kotle przygotowano zupę na szuli swojego kolegi. Jeśli czegoś nie masz, po prostu poży- Lokalne produkty i minimalizm na talerzu mięsie i malandze. Nie dla wszystkich starczyło talerzy, dlatego czasz to od kogoś innego. Brak ciężkiego przemysłu, niezbyt dobrze rozwinięty transport podawano ją w… kubkach zrobionych z przeciętych plasti- Brak pośpiechu, optymizm, życie w zgodzie z naturą, spoży- oraz mała liczba samochodów emitujących spaliny paradok- kowych butelek. Tzw. vaso cubano, czyli „szklanki” zrobione wanie naturalnych produktów i głębokie relacje z innymi są salnie uchroniły Kubę przed zanieczyszczeniem środowiska na z przeciętych puszek po coli czy butelek, pojawiają się na ku- kubańską receptą na długowieczność – wyspiarze bowiem wielką skalę. Dzięki temu żywność dostępna na wyspie jest bańskich imprezach wówczas, gdy brakuje zastawy. często dożywają sędziwego wieku. naturalna i praktyczne pozbawiona chemikaliów. Być może Kubańczycy jedzą dość monotonie – ryż z czarną fasolą jest podstawą ich diety – ale za to zdrowo. Na Kubie je się dużo mięsa, którego ja coraz częściej unikam. Jednak do dziś mam w pamięci smak kurczaka, który przyrządziła dla mnie jedna z kobiet mojej kubańskiej rodziny. Naturalny, nienaszpikowa- ny chemią, piękny kawałek dobrze podpieczonego mięsa, taki, którego smak pamiętałam z dzieciństwa, teraz możliwy jest do Julia Sawicka Fot.: odnalezienia chyba tylko na karaibskiej wyspie. Kubańczycy za- zwyczaj spożywają te produkty, które są dostępne w najbliższej okolicy. Przerwy w dostawie prądu oraz wysokie temperatury sprawiają, że w kubańskich domach przygotowuje się codzien- nie świeży posiłek, nie gotuje się na zapas. Mieszkańcy wysypy dbają o nawadnianie organizmu, od małego uczą się chronić przed mocnym słońcem. Instynktownie eliminują z diety to, co im nie służy, a przede wszystkim jedzą o stałych porach.

W zdrowym ciele zdrowy duch Otyłość, która jest jedną z wiodących chorób cywilizacyjnych w zachodnim świecie, na Kubie jest problemem raczej margi- Fot.: Dorota Olendzka Fot.: dxs, fotolia.pl, Dorota Olendzka Fot.:

8 MAGAZYN ŚWIAT PODRÓŻE I KULTURA I WORLD TRAVEL AND CULTURE MAGAZINE 9 LIFESTYLE The Cuban way of slow life The Danish concept of hygge, the Swedish lagom and the Finnish sisu. The concepts of living in harmony with nature contradict the omnipresent hurry and stress. In this day and age life without hurry, eco-friendly food and unspoilt nature are a pure luxury. Cubans have it all, though.

Julia Sawicka-Grandía Fot.: Dorota Olendzka Fot.:

Work and balance, wellbeing and harmony relentlessly of all, dance, including Cuban salsa and reggaeton, rank pursued by the westerners are something that Cubans in- among the most popular activities here. For Cubans dance corporate into their daily lives unintentionally. If you want and form an integral part of life. Just like playing to be in harmony with yourself and the nature, embark on dominoes in a pleasant company. Cubans pop over for a a trip to the Pearl of the Caribbean. visit spontaneously, unannounced. Multiple generations of patchwork families living under the same roof are a natural Local products and minimalist menu thing here. Non-stop complaining is not appreciated. Cu- The absence of heavy industry, poor transport infrastructure and small number of cars saved Cuba from large-scale envi- ronmental contamination. With that, the foodstuffs available on the island are natural and free from chemicals. Admittedly, Cubans’ diet – based on rice and black beans – can be mo- notonous, but it is definitely a healthy one. Cubans eat a lot of meat, which I increasingly often try to avoid. Nevertheless, I still vividly remember the taste of the chicken prepared by one of the women in my Cuban family. A piece of natural, chemical- free roast meat whose taste reminded me of my childhood years and is nowhere else to be found. Cubans eat mostly food that they can get in their immediate vicinity. Frequent power outages and high temperatures taught Cubans to cook a fresh meal every day, they never cook for the days ahead. The is- landers try to stay adequately hydrated and as kids they are taught to avoid direct sunlight. They avoid foods that are bad for them by instinct and they eat at regular hours.

A healthy mind in a healthy body In Cuba obesity, one of the primary diseases of affluence in the , is marginal. Baseball, box and, most Fot.: Dorota Olendzka Fot.: Fot.: Dorota Olendzka Fot.:

10 MAGAZYN ŚWIAT PODRÓŻE I KULTURA I WORLD TRAVEL AND CULTURE MAGAZINE 11 Fot.: Dorota Olendzka Fot.: bans try to find a silver lining in every situation. They live in wardrobe essentials, ordinary Cubans know perfectly well świętuje the moment and don’t brood over the past. what to do to look stylish with just a few items in the closet. Exchanging, borrowing, mending or recycling old HAVANA IS CELEBRATING Recycling and creativity clothes is a natural part of life in Cuba. “We all have one To niezwykłe miasto obchodzi w tym roku 500. rocznicę powstania. Nothing in Cuba goes to waste and every little thing is closet”, my Cuban friend once told me when he came to Czujcie się zaproszeni na urodziny! put to good use. A real Cuban will think twice before he a fiesta wearing his friend’s shirt. If there’s something you throws away anything and he will spare everything that don’t have, you simply borrow it from someone else. Alina Woźniak might come in useful. Many things here are beyond price. One such thing are... plastic bags. You can safely say that The unhurried life, optimism, harmony with nature, natu- Założona w 1519 r. przez konkwistadora Diega Velazqu- This extraordinary city is celebrating the 500th anniversary of its Cuba is free from plastic bags and excess plastic. Cubans ral food products and close relations with other people are eza stała się wkrótce sercem całych Karaibów. Od lat founding this year. You are invited to the birthday party! bring their own reusable shopping bags when they go part of the Cuban recipe for longevity – for many of the fascynuje swym urokiem i autentyzmem, tętni życiem, Founded in 1519 by conquistador Diego Velazquez, it soon became the shopping for fruit, vegetables or other food. Sometimes islanders live a very long life! pobudza zmysły. Jest jak kolorowa i wibrująca mieszan- heart of the whole Caribbean. For years, it fascinated everyone with its they wrap goods in paper. Meagre resources force them ka kolonializmu z socjalizmem i karaibską spontanicz- charm and authenticity; it is full of life, it stimulates the senses. It is like to be admirably creative. I remember a large first birthday nością. Zachwyca głównie najstarsza część, wpisana na a colourful and vibrant mix of colonialism with socialism and Caribbean party in which I took part. listę Światowego Dziedzictwa Kultury. Spacer po krętych spontaneity. The oldest part of the city, which was entered onto the uliczkach, zwiedzanie barokowej katedry, zamku, Mu- World Cultural Heritage list, is also its most interesting part. Walking All kids from the village were invited for a piece of birth- zeum Rewolucji, Muzeum Rumu, okazałego Kapitolu, across winding streets, seeing the cathedral, castle, Museum day cake while grown-ups enjoyed a meat and malanga wizyta w fabryce cygar, relaks na plaży, podążanie po of the Revolution, Museum of Rum, flamboyant Capitol, visiting the soup cooked in a large pot. There weren’t enough plates miejscach, które ukochał Ernest Hemingway, przejażdżka cigar factory, taking a break at the beach, wandering around places for everyone so... the soup was served in cups made from zabytkowym chevroletem, partyjka szachów z mieszkań- beloved by Ernest Hemingway, riding an old Chevrolet, having a game plastic bottles! The so-called vaso cubano, i.e. ‘cups’ made cami, szklaneczka orzeźwiającego mojito przy nadmor- of chess with the residents, drinking a glass of refreshing mojito by of Coke cans or bottles, come to the rescue at Cuban par- skiej promenadzie Malecón, salsa w którymś z licznych the seaside Malecón promenade, salsa in one of the numerous bars or ties when there aren’t enough plates or cups for all guests. barów lub balet w Teatrze Wielkim – stolica Kuby nigdy ballet at the Great Theatre – the capital of Cuba will never be boring. się nie znudzi. Dawkę emocji zwiększa bogaty program The dose of emotions is increased by a rich programme prepared in We all have one closet z okazji 500-lecia miasta: imprezy, koncerty, przedsta- celebration of the city’s 500th anniversary: parties, concerts, shows, Despite limited resources Cubans pay a lot of attention wienia, wystawy, festiwale, taniec i fiesta. Viva Havana! exhibitions, festivals, dancing and fiesta. Viva Havana! to their looks. Some people change their clothes multiple times a day. While the stylists in western fashion maga- zines continuously advise their readers how to complete Program imprez jubileuszowych: „http://habana500.gob.cu/”http://habana500.gob.cu Schedule of anniversary events: HYPERLINK „http://habana500.gob.cu/”http://habana500.gob.cu

12 MAGAZYN ŚWIAT PODRÓŻE I KULTURA I WORLD TRAVEL AND CULTURE MAGAZINE 13 STYL ŻYCIA Moja osobista podróż miała zabrać mnie dalej – na wymarzoną chciałby zorganizować dla mnie zespół. – Oczywiście, siostro – od lat karaibską wyspę. Bo skoro już mieliśmy idealny dom i spo- odpowiedział mężczyzna – jesteś amatorką, więc potrzebujesz łeczność – to w końcu mogliśmy polecieć na zasłużone wakacje najlepszych. – wybraliśmy Kubę. Kilka miesięcy później, gdy drugi raz przyleciałam na Kubę, Rolan- Kilka pierwszych dni chodziliśmy po Starej Hawanie. Piękna archi- do Salgado Palacio (zwany przez przyjaciół „Niño”) wraz z tuzi- tektura, z której czas i tropikalne deszcze zrobiły dzieła w stylu nem swoich bliskich przyjaciół czekał tam na mnie. Byli to muzycy saudkowych fotografii. Bieda i komuna. Rozkopane ulice i ba- grający w kubańskich zespołach, takich jak Afro-Cuban All Stars łagan. Dwa rodzaje waluty – jeden dla turystów, drugi dla lo- i Chucho Valdes, Interactivo, a wśród nich 4 aranżerów gotowych kalnych. Prawie niczego nie można kupić. Butelkowana woda do pracy, by przerobić moje utwory na afro-kubańskie. Na 2 ty- za „dolary” w wybranych sklepach i drogie knajpy dla turystów. godnie wynajęte było legendarne studio nagraniowe EGREM. Do- Internet w kilku wybranych miejscach na mieście. Z grubsza ostra datkowo wystąpili gościnnie na płycie – na timbales sam Amadito walka o przetrwanie. Ale w tym wszystkim z jakiegoś dziwnego Valdes z Buena Vista Social Club i kubańska diwa operowa Mila- powodu ludzie uśmiechnięci i chętni do rozmowy. I co najważ- gros de los Ángeles Soto. A w Polsce do tego składu dołączyła niejsze – kluby pełne radosnej muzyki, która w magiczny sposób sama Urszula Dudziak. Ale zanim doleciałam do naszego kraju, przenosi do krainy, gdzie problemy nie istnieją. Tak jakby muzyka by dograć Polską Królową Jazzu i swoje wokale – to jeszcze na była drzwiami do wolności. Kubie Niño otworzył dla mnie swoje serce, dom i cały swój świat. Dbał o mnie jak o kogoś dla siebie ważnego. Gotował, obwoził Przypomniało mi się, że praktycznie od zawsze lubiłam muzykę po mieście, organizował imprezy na moją cześć. I może bym to kubańską. Buena Vista Social Club i inni wielcy artyści z tej wyspy wszystko była w stanie zrozumieć, gdyby nie jedna rzecz, która cieszyli moje uszy, ale dopiero w Hawanie ta muzyka dotknęła nie dawała mi spokoju. Dlaczego przed moim przyjazdem nie HAWANA W RYTMACH SZCZĘŚCIA mojej duszy. Zaczęłam przy niej improwizować i śpiewać swoje chciał usłyszeć moich piosenek? Dlaczego mi zaufał? Co takiego piosenki – te, które przyleciały ze mną z Polski na Karaiby. kryło się za jego decyzją? O historii powstania płyty Mariposa „Efekt Motyla” i odnalezieniu drogi do szczęścia opowiada nam Asia Pyrek. Wokalistka, a także kompozytorka i autorka tekstów. I nagle poczułam, że swoją płytę mam nagrać w Hawanie. Kiedy w końcu zapytałam „dlaczego?”, odpowiedział: „Byłem Materiał na płytę nagrany został w Hawanie z muzykami afro-kubańskiej sceny z takich zespołów, jak Buena Vista Social Club, u kubańskiej wiedźmy, by zobaczyć, co jeszcze w swoim życiu Afro-Cuban All Stars i Chucho Valdés, oraz z gościnnym udziałem Urszuli Dudziak Z mieszanymi uczuciami wyjechałam z Hawany do Trinidad i Vara- mam zrobić muzycznie. I ona powiedziała: – Przyjedzie do ciebie i kubańskiej diwy operowej Milagros de los Ángeles Soto. dero. Ale po tygodniu nie wytrzymałam – zostawiłam na plaży ro- kobieta zza morza i będzie kolorowa jak motyl”. dzinę, by wrócić do Hawany i poszukać zespołu. Bo skoro muzyka Odkąd pamiętam, interesowały mnie trzy rodzaje podróżowania. Tropiki wydawały nam się doskonałe. Ciepło przez cały rok. Moż- zagrała tak pięknie na moich wewnętrznych strunach, to musia- Dlatego moja płyta stanowi opis prawdziwej podróży, w którą Geograficzne, gdzie jestem w miejscach nieznanych i badam je na boso stąpać po ziemi i delektować się smakiem dojrzałego łam sprawdzić, co się za tym kryje i co mogę z tym dalej zrobić. rusza bohaterka. To historia mojego przebudzenia i odnalezie- zmysłami, wchodząc w doświadczenia, które są dostępne w okre- mango. Ale do pełni szczęścia potrzebni nam byli jeszcze ludzie nia swojej drogi do szczęścia. Ta płyta wydarzyła się dzięki mnie ślonym miejscu tylko w danym momencie. Podróż muzyczna, która ciekawi i otwarci – jakaś nowa „rodzina”, „plemię”. Z takim zało- Przez 10 dni chodziłam od klubu do klubu – przysłuchiwałam i Niño. Nieustannie zadaję sobie pytanie – dlaczego ta muzyka prowadzi mnie przez dźwięki – nie tylko te, które tworzę sama – żeniem polecieliśmy na Jukatan, by się rozejrzeć, gdzie czeka na się zespołom, przyglądałam ludziom. Niektórych łapałam po właśnie nas wybrała? Jak to się stało, że byliśmy w stanie usłyszeć, dotykając instrumentów czy wydobywając brzmienie z siebie, ale nas nowy dom i nowe życie. koncertach i opowiadałam łamanym hiszpańskim o swoim pro- czego od nas chce ta płynąca w eterze muzyka? A może ona ni- też nasłuchując tego, jakim echem odpowiada świat, w którym się jekcie. Znaleźli się chętni. Spotykaliśmy się nawet, by posłuchać czym żywa istota zawsze gra, dlatego wystarczy zacząć się w nią znajduję. Trzeci rodzaj podróży to wędrówka w głąb – do wnę- Jadąc lądem przez Amerykę Centralną w ciągu pięciu tygodni do- mojej muzyki i porozmawiać o szczegółach potencjalnej przyszłej wsłuchiwać i dać się jej poprowadzić? trza siebie samej – do swoich odczuć, myśli, przekonań. Ten ro- tarliśmy do Puerto Viejo na Kostaryce, gdzie znaleźliśmy nie tylko współpracy. I gdy miałam już wylatywać z wyspy, to ostatniego dzaj uważności, który dostępny jest przez świadome życie w „tu piękną i dziką przyrodę, ale też niezwykłych ludzi, bo aż 71 nacji dnia – jeden z poznanych przeze mnie muzyków przedstawił mi Historia bohaterki tej płyty, czyli na swój sposób mnie samej, i teraz”, sprawił, że pewnego dnia usłyszałam słowa, które chciały ekspatów mieszkających w dżungli nad Morzem Karaibskim. Do mężczyznę, który siedział przed klubem: jest tak uniwersalna, jak opowieść o Głupim Jasiu, który wędruje być zaśpiewane w rytm muzyki, którą wcześniej skomponowałam. tego niezliczone gatunki zwierząt – leniwce, małpy, pumy, kolibry, w poszukiwaniu wody życia. Zaś po Słowa te opowiadają o kobiecie zmęczonej słuchaniem innych i to- tukany. Wydawać by się mogło, że to raj. Bo przyroda obłędna, „To Niño – jeden z najlepszych kubańskich kongistów – grał 20 lat drodze do źródła ma wiele przygód. nięciem w chaosie dźwięków wielkiego miasta, gdzie samotność ludzie zrelaksowani i twórczy, ceremonie kakao, joga i muzyka w Afro-Cuban All Stars”. Musi stawić czoło i pokonać swoje i tempo życia nie dają spełnienia. Ta kobieta pewnej nocy śni o tym, reggae. Wszyscy kolorowi. Kostarykańscy Indianie i Murzyni, i do demony. Musi usłyszeć siebie. Odna- jak dowiaduje się, że jej życie może mieć sens, ale by go odnaleźć, tego mieszanka nas – ludzi przybyłych z całego świata. Nie wyglą- Zamurowało mnie… najwyższe możliwe progi, a ja przecież je- leźć swoją moc, osobistego Święte- ona sama musi wyruszyć w drogę, by samodzielnie odnaleźć naj- daliśmy na przyjezdnych. Nikt nikogo nie oceniał i nie dyskrymino- stem tylko amatorką ze wschodniej Europy… Przedstawiłam się go Graala. lepsze dla siebie miejsce. wał, bo wilgoć lasu tropikalnego sprawiała, że wszyscy mieliśmy jednak, wzięłam jego numer telefonu i tym razem nie powiedzia- tak samo zardzewiałe rowery i tak samo znoszone ciuchy. A za łam o sobie nic. Mam nadzieję, że ten i Was Właśnie wtedy, gdy tych 13 piosenek było wyśpiewanych, to wraz oknem najlepszy możliwy koncert – gadające cały dzień i całą noc Dopiero po kilku tygodniach przełamałam nieśmiałość i brak zaprowadzi w miejsce, gdzie będzie- z rodziną ruszyłam w świat, by odnaleźć idealne miejsce do życia. zwierzęta, wiatr i woda. Ale… wiary w siebie – zadzwoniłam do niego i zapytałam, czy może cie szczęśliwi i spełnieni.

14 MAGAZYN ŚWIAT PODRÓŻE I KULTURA I WORLD TRAVEL AND CULTURE MAGAZINE 15 LIFESTYLE mixture of us – people from all over the world. We didn’t look It was only after a couple of weeks that I’ve managed to over- like strangers. Nobody was judged or discriminated because the come my shyness and lack of self-confidence – I called him and humidity of the tropical forest meant that we all had equally as asked whether he would like to organise a for me. rusty bicycles and similarly worn-out clothes. And the best possi- ble concert outside our windows – animals singing all day and “Of course, Sister”, the man replied, “you’re an amateur so you all night, wind, water. But… my personal journey was meant to need the best of the best.” take me further – to a Caribbean island I’ve been dreaming of for years. Since we had our dream home and community, we could A couple of months later, when I visited Cuba for a second time, finally go on a vacation that we deserved – we’ve chosen Cuba. Rolando Palacio (called “Niño” by his friends) waited there for me together with a dozen of his friends. His friends included musi- During the first couple of days, we wandered around old Havana. cians who played in Cuban bands, such as Afro-Cuban All Stars Beautiful architecture, which was sculpted by time and tropical and Chucho Valdes, Interactivo, and among them, 4 arrangers re- rains into works of art in the style of Jan Saudek’s photographs. ady for work, to rework my into Afro-Cuban singles. We’ve Poverty and communism. Dug up streets and disorder. Two types rented the legendary EGREM recording studio for two weeks. In of currency – one for the tourists and one for the locals. Almost addition, we had some guests record the label with us – Amadito nothing can actually be bought. Bottled water in exchange for Valdes from Buena Vista Social Club himself playing on timbales as “dollars” in chosen shops and expensive bars for tourists. Inter- well as a Cuban opera diva Milagros de los Angels Soto. Whereas, net available in a few chosen spots across the city. In general, a in Poland, this line-up was joined by Urszula Dudziak. But before I serious fight for survival. And among all of this, for some weird went to our country to play the Polish Queen and my vocals – reason, people are smiling and willing to talk. And, what’s most still being in Cuba - Niño opened his heart towards me, his house important – clubs full of cheerful music, which in some magical and his entire world. He cared for me as though I was somebody way takes you to a place where problems don’t exist. Almost as if important to him. He cooked for me, drove me around town and music was a gateway to freedom. organised parties in my honour. And maybe I would’ve been able to understand all of this if it wasn’t for one thing that bothered me. Havana in the rhythms of happiness I remembered that I always liked Cuban music. Buena Vista Social Why didn’t he want to listen to my songs before I arrived? Why did Asia Pyrek, a vocalist, and lyricist recounts the history of the creation of the album Mariposa Club and other great artists from this island were music to my he trust me? What led him to make such a decision? “The Butterfly Effect” and the discovery of the path to happiness. ears, but it was in Havana that this music touched my soul. I star- ted partying to it and singing my own songs – those which flew When I finally asked “Why?”, he replied, “I visited a Cuban witch The contents of the record were recorded in Havana with of the Afro-Cuban scene from such bands with me from Poland all the way to the Caribbean. to see what else I had to do in my life in terms of music. And she as Buena Vista Social Club, Afro-Cuban All Stars and Chucho Valdés as well as with our guest Urszula Dudziak replied: ‘A woman from overseas will come to you and she will be and Cuban opera diva Milagros de los Ángeles Soto. I had mixed feelings when leaving Havana for Trinidad and Vara- colourful like a butterfly”. dero. But, after a week, I was done – I left my family on the beach Ever since I can remember, I was interested in three types of tra- It was then that those 13 songs were sung, and together with my only to return to Havana and search for a band. Since music has Hence my record is a description of a real journey that the pro- velling. Geographic, when I go to places that are unknown to me family, I went out into the world, to find a perfect place to live. played my inside chords so beautifully, I had to check what the tagonist goes on. It is a story of my awakening and finding my and examine them with my senses, entering experiences that are The tropics seemed perfect to us. Warmth all year long. You can meaning of this was and what else I could do with it. route to happiness. This record was possible thanks to me and available in a given place and at a specific time. A musical jour- walk barefoot and savour the taste of ripe mangos. But in order Niño. I’m constantly asking myself the same question – why did ney that leads me through sounds – not only those that I create to be fully happy, we still needed interesting and open people – For 10 days, I wandered from one club to another. I listened to this music choose us? Why were we able to hear what this music, myself – by touching instruments or by extracting sounds from some sort of a new “family”, a “tribe”. Having such an idea, we’ve bands and observed people. I used to catch some of them after played in the ether, wanted from us? Or maybe it’s like a living deep inside myself, but also by listening to the echo with which flown to the Yucatan Peninsula to look around where our new concerts and talk about my project in broken Spanish. Some of creature and it plays constantly, so all you have to do is listen to it the world that I’m in is answering me. The third type of travel- house and life would be. them were willing. We even met to listen to my music and discuss and allow it to lead you? ling is wandering deep inside – inside myself – to my feelings, details of potential future cooperation. And as I was about to le- thoughts, beliefs. This type of mindfulness, which is available by After five weeks, travelling on land through Central America, we ave the island, on the very last day, one of the musicians that I’ve The story of the record’s protagonist, in other words, the sto- consciously living “here and now”, meant that one day I’ve heard arrived in Puerto Viejo in Costa Rica, where we not only managed met introduced me to a man who was sitting in front of the club: ry of myself, is as universal as the story of Stupid John, who’s words, which wanted to be sung in the rhythm of music that I to find beautiful and wild nature, but also remarkable people, “That’s Niño – one of the best Cuban drummers – he played at wandering in search of the water of life, having many different have previously composed. These words tell the story of a woman over 71 nations of expats living in the jungle by the Caribbean Afro-Cuban All Stars for 20 years.” adventures on the way to the source. He has to face his demons tired of listening to others and drowning in the acoustic chaos Sea. On top of that, countless animal species – sloths, monkeys, and defeat them. He has to hear himself. He has to find his own of a large city, where loneliness and pace of life don’t provide pumas, hummingbirds, toucans. It seemed as though this was I was at a loss for words… the highest possible rungs, and after strengths, his own personal Holy Grail. accomplishment. One night, this woman dreams of finding out paradise. The nature is incredible, people are relaxed and creati- all, I’m only an amateur from Eastern Europe… However, I intro- that her life can be meaningful, but in order to find that meaning, ve, cacao ceremonies, yoga and reggae. Everyone is so colourful. duced myself, took his phone number and this time I haven’t told I hope that this album will lead you somewhere where you will be she must go on a journey to find the best possible place for her. Costa Rican Indians and Afro-Caribbeans and on top of that a him anything about myself. happy and fulfilled, too.

16 MAGAZYN ŚWIAT PODRÓŻE I KULTURA I WORLD TRAVEL AND CULTURE MAGAZINE 17 ręcznym autogra- fem na ścianie lokalu: „My moji- The flavours of Havana to in La Bodeguita, Cuba’s capital Havana is celebrating its 500th anniversary this year. What’s My daiquiri in El the best way to celebrate this occasion? Of course with a toast raised with Floridita”. Nic one of the famous cocktails based on Cuban rum. dziwnego, że żaden turysta nie The most famous and most popular Cuban drink Cuba Libre was created in honor of omieszka opuścić the friendship between Cuba and the United States. Cuba Libre, which means free tego „literackiego” Cuba, was born after the liberation war of the islanders, fighting in 1898 with the szlaku, nawet mimo Spaniards. The insurgents were bravely supported by the American army, and in re- faktu, że drink ten kosztuje tam nawet membrance of joint combat national drinks of both countries were mixed. The Ame- dwa razy więcej niż w innych miejscach ricans brought coca-cola, while the Cubans brought distilled spirit from sugar cane. Hawany. What should the proportions be? There is a lot of flexibility here, but the most popular recipe is as follows: pour 40 ml Havana Club Especial into a long glass filled with ice Może wynika to z tego, że słynny pisarz pił cubes, 5 ml of freshly squeezed lime juice and 100 ml of coca-cola. Mix and decorate swoją ulubioną wersję z domieszką trzech with a piece of lime. części szampana na jedną rumu. Drugim ulubionym kubańskim koktajlem pisarza On hot days and evenings, Cubans also enjoy Cuban Mojito. This refreshing rum-based było Daiquiri, które spożywał w innym ba- cocktail has been made famous by American writer and journalist Ernest Hemingway, who rze Starej Hawany, El Floridita. 50 ml trzy- lived in Cuba for several years. Many of Hemingway’s biographers believe that mojito was letniego rumu Havana Club blendujemy his favourite drink. How to prepare it: pour two teaspoons of white sugar into a long glass, Własnoręczny podpis Ernesta Hemingwaya w La Bodeguita del Medio – Hawana / Handwritten signature of Ernest Hemingway in La Bodeguita del Medio - Havana z kruszonym lodem, 20 ml syropu cukro- add 20 ml of lime juice and two sprigs of fresh mint. The most important ingredient here wego, 25 ml soku z limonki i 5 ml likieru will be 40 ml of three-year-old Cuban Havana Club rum. Complete the drink with ice cubes Marashino. Zmrożony koktajl podajemy and sparkling water. Mix it all together and decorate with a sprig of mint. w szklance koktajlowej. Ernest Hemingway pijał ten drink w wersji Papa Doble, czyli The most famous place in Havana, where they serve Cuban Mojito is the bar La Bode- SMAKI HAVANY z podwójną ilością rumu. guita del Medio. There, Ernest Hemingway was having his cocktail, which he confirmed Stolica Kuby Hawana świętuje w tym roku swoje 500-lecie. Czym najlepiej uczcić tę rocznicę? by leaving an autograph with a note on the bar’s wall: ‘My mojito in La Bodeguita, My Oczywiście toastem wzniesionym jednym ze słynnych koktajli na bazie kubańskiego rumu. W historii kubańskich koktajli na stałe za- daiquiri in El Floridita’. It’s no surprise that tourists won’t fail to miss this ‘literary’ route pisana jest też Canchanchara – w skrócie despite the fact that this drink costs even twice as much as in other places in Havana. MIECZYSŁAW PAWŁOWICZ Cancha. Jest to jedyny kubański koktajl, który nie narodził się w barze. Stworzy- This may be the result of the fact that the famous writer enjoyed his favourite version Najsłynniejszy i najpopularniejszy drink kubański Cuba na cały świat rozsławił amerykański pisarz li go Mambises – wojownicy kubańscy with a hint of three parts of champagne to one part of rum. The writer’s second favo- Libre powstał na cześć przyjaźni między Kubą a Sta- i dziennikarz Ernest Hemingway, który przez w 10-letniej wojnie o niepodległość Kuby. urite Cuban cocktail was Daiquiri, which he consumed in a different bar located in Old nami Zjednoczonymi. Cuba Libre, czyli wolna Kuba, wiele lat mieszkał na Kubie. Wielu biografów Oryginalna receptura zawierała kubański Havana - El Floridita. We blend 50 ml of three-year-old Havana Club rum with crushed narodziła się po wojnie wyzwoleńczej wyspiarzy, Hemingwaya uważa, że mojito było ulubio- rum, sok z limonki i miód. ice, 20 ml of sugar syrup, 25 ml of lime juice and 5 ml of Maraschino liqueur. We serve walczących w 1898 roku z Hiszpanami. Powstań- nym napojem słynnego pisarza. Jak go przy- the chilled cocktail in a cocktail glass. Ernest Hemingway enjoyed this drink in the Papa ców dzielnie wspierała amerykańska armia, a na rządzić? Do szklanki typu long wsypujemy Dzisiejsza Cancha to 50 ml 7-letniej Hava- Doble variant, i.e. with a double serving of rum. pamiątkę wspólnych walk zmieszano narodowe dwie łyżeczki białego cukru, dodajemy 20 ml na Club, 25 ml soku z limonki, 25 ml syropu napoje obu krajów. Amerykanie wnieśli coca-colę, soku z limonki oraz dwie gałązki świeżej mięty. miodowego. Wszystkie składniki wstrząsa- Canchanchara – Cancha in short – went down in the history of Cuban cocktails forever. It is a Kubańczycy alkohol destylowany z trzciny cukro- Najważniejszym składnikiem będzie tu 40 ml my w szejkerze z kostkami lodu, następnie the only Cuban cocktail that was created outside of a bar. It was created by the Mambises wej. Jakie powinny być ich proporcje? Dowolność trzyletniego kubańskiego rumu Havana Club. przecedzamy do szklanki typu – Cuban guerrilla fighters during the Tern Years’ War for the independence of Cuba. The jest tu dość duża, jednak najpopularniejszy przepis Całość uzupełniamy kostkami lodu, dodajemy short wypełnionej lodem. recipe contained Cuban rum, lime juice and honey. jest następujący: do szklanki typu long wypełnionej wody gazowanej, następnie mieszamy i deko- Dekorujemy kawał- kostkami lodu wlewamy 40 ml Havana Club Espe- rujemy gałązką mięty. kiem limonki. Opcjo- Today’s Cancha consists of 50 ml of 7-year-old Havana Club, 25 ml of lime cial, 5 ml świeżo wyciśniętego soku z limonki oraz nalnie można do- juice and 25 ml of honey syrup. We shake all the ingredients in a shaker and 100 ml coca-coli. Całość mieszamy i dekorujemy kawał- Najsłynniejszym miejscem w Hawanie, gdzie poda- pełnić koktajl wodą pour them into a long glass filled with ice. We decorate it with a piece of kiem limonki. W upalne dni i wieczory Kubańczycy raczą się ją Cuban Mojito, jest bar La Bodeguita del Medio. Tam swój gazowaną. lime. We can optionally top the cocktail up with sparkling water. także Cuban Mojito. Ten orzeźwiający koktajl na bazie rumu koktajl spożywał Ernest Hemingway, co potwierdził własno- Salud! Na zdrowie! Salud! Cheers!

18 MAGAZYN ŚWIAT PODRÓŻE I KULTURA I WORLD TRAVEL AND CULTURE MAGAZINE 19 Two onecity, countries, ajointmuseum...... D tur Do w Opole -tur USTKA POSEZONIE...... /Ustka off-season Take your picktourist the twelve “CieszynLand”...... inthe ‘Hot’ ...... summerandduring inthe Olsztyn: ST Olszt Toruń –Gothic Capital ofGingerbread...... TORUŃ –GOT ZOBACZPOLSKA WIĘCEJ... /P MIEJSCE /PLACE How to travel more...... eco-friendly J NA ST The flavours ofHavana ...... SMAKI HAVANY Havana rhythms inthe ofhappiness...... HAWANA WR The Cuban wa Slow lifepokubańsku ak podr wa miasto, jedno kraje YL ŻY y st YKU KULTUR /AT THEEDGEOFCULTURES yn „gorą yboru y CIA /LIFEST Magazyn Świat czna dwunastka w„CieszyńskiejKrainie” © CopyrightbyMagazynŚwiat.Wszystkie materiałóww jakiejkolwiekformie materiałysąobjęteprawem autorskim.Przedruk óżować bardziej eko y , dokoloru Wydawca numerówbieżącychi archiwalnychmagazynu„ŚwiatPodróże zabraniabezumownej sprzedaży iKultura”. st Y razie opublikowania zastrzega sobieprawodoichskracania. Niezamówionych materiałówredakcjaniezwraca,a wrazieopublikowaniazastrzega Y CKA STOLICA PIERNIKA TMAC y ofslow life...... y cy” niet czna lista przebojó YLE H SZCZĘŚCIA © nieponosiodpowiedzialnościzatreśćogłoszeńi reklammaprawoodmówićpublikacjibezpodaniaprzyczyny. ylko latem i wjakimkolwiek językubezwcześniejszejpisemnejzgodyWydawcy jestzabroniony. , wspólne muzeum oland -seemore...... Działanie wbrewpowyższemuzakazowiskutkujeodpowiedzialnościąprawną. modlinbus.pl Details on w...... 50 46 44 36 34 30 32 26 18 14 10 Przystanek w Warszawie przyPałacu Kultury i Nauki. Ekspresowy dojazdz centrumWarszawy modlinbus.pl Details on FESTIWAL KULTUR POGRANICZA „KARP feast– the for fans allgaming isbehindus!...... LAGFestivalProjekt /LAGFestival Project W MAZOVIA AIRPORT...... SECTIONof -MODLIN Regular PORTU LOTNICZEGO WARSZAWA-MODLIN STAŁY DODATEK MAZOWIECKIEGO exclusionFight transport against ...... W R Silesian Flavours onaplate...... Śląskie Smakina talerzu PLANETA SMAKóW OFTASTES /PLANET “The UNESCO works effect” inSilesia!...... UNESCO” działana Śląsku! „Efekt Walking Tour around Mine...... the Wędr w DobrzeSMAKUJE/MAZOVIA TASTES GOOD. Puław Elbląg...... Festival ofBorderland Cultures Climates” “Carpathian ...... ozmowa z alka z w YDARZENIA /EVENTS ypoczynek zpom Bezpośrednio i bezdodatkowychpostojów. ó y...... wka pokop ykluczeniem komunikacy ... /interview with... Express transferfromcenter Travel time–Only45min. of Warsaw toModlin Airport! Bus stopnexttoPalace ofCulture. Direct, EasyandNon-stop! alni słem /eventfulholida modlinbus.pl Details on Czas przejazdutylko45minut. na LotniskoModlin! ACKIE KLIMAT jnym y Y” modlinbus.pl Details on ... 56 64 86 83 76 70 66 65 63 58 PODRÓŻE ŚWIAT ISSN 1644-4183 © Copyright by Świat Magazyn 62-070 Dopiewo Ul Piastowska 2Dąbrówka TŁUMACZENIE B K [email protected] [email protected] Reklama Alina W MIECZY ANNA OLEJKOBUS KOLAWA JAGA Anna Kł W B Redaktordania Wy [email protected] DOROTA OLENDZKA dawcaWy [email protected] www.magazynswiat.pl tel.: +48228452924 redakcja: ul. Grażyny 13,lok. 318 02-548 Warszawa ADRES REDAKCJI orekta aRBARA D ożena Miller spółpraca SŁAW P oźniak ossowska YBICZ I modlinbus.pl AWŁ KULTURA Details on OWICZ

Fot.: © carloscastilla – Fotolia.pl modlinbus.pl Details on modlinbus.pl Details on modlinbus.pl Details on ERC European Rover World Travel Show Challenge Sacrum Profanum Nadarzyn, KALENDARIUM Kielce, Polska Kraków, Polska www.worldtravelshow.pl www.roverchallenge.eu www.sacrumprofanum.com Wrzesień 13-15.09.2019 27.09-04.10.2019 18-20.10.2019 September Jazz JamboreE Oasis Festival Festiwal Warszawa, Polska 2019 Marrakesz, Maroko Przygody WANOGA https://www.stodola.pl www.theoasisfest.com Wejherowo, Polska /koncert-13728 13-15.09.2019 www.wanoga.pl 24-27.10.2019 04-06.10.2019

POLAR CIRCLE MARATHON Outlook Festival Festiwal Grenlandia Pula, Chorwacja Filmowy w Gdyni https://polar-circle www.outlookfestival.com , Polska Narodowy Dzień Wina -marathon.com/ www.festiwalgdynia.pl Kiszyniów, Mołdawia 04-08.09.2019 www.vinconnexion.com 26-27.10.2019 16-21.09.2019 05-06.10.2019

Święto Diwali Festiwal Bombaj, Indie Skrzyżowanie Kultur www.grandmumbai.com/diwa-30li- Warszawa, Polska -festival-tour.html www.festival.warszawa.pl Międzynarodowa Insomnia Festival Fiesta Balonowa 27.10.2019 São Gião. Portugalia 18-22.09.2019 Albuquerque, USA www.insomnia-festival.com www.balloonfiesta.com 05-08.09.2019 05-13.10.2019

Oktoberfest Monachium, Niemcy www.oktoberfest.de Wine & Food Festival TAURON Nowy Jork, USA KALENDARIUM Festiwal Biegowy www.nycwff.org Krynica-Zdrój, Polska 21.09-6.10.2019 http://www.festiwalbiegowy.pl 10-13.10.2019 PAŹDZIERNIK 06-08.09.2019 October

Święto winobrania Babiogórska Jesień w Zielonej Górze Łemkowyna Ultra Trail Zawoja, Polska Krynica-Zdrój, Polska 2019 Zielona Góra, Polska www.babiogorskajesien.pl www.winobranie.zgora.pl www.ultralemkowyna.pl 27-29.09.2019 o7-15.09.2019 12-13.10.2019

22 MAGAZYN ŚWIAT PODRÓŻE I KULTURA I WORLD TRAVEL AND CULTURE MAGAZINE 23 Audio Video Show 2019 KALENDARIUM Warszawa, Polska http://www.audioshow.pl LISTOPAD 08-10.11.2019 November XI Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny 2019 im. I.J. Paderewskiego Bydgoszcz, Polska www.konkurspaderewskiego.pl 10-24.11.2019 Sting Tauron Arena Kraków Kraków, Polska www.facebook.com/ Parada Św. Marcina events/2063540737286578 Poznań, Polska www.poznan.pl 02.11.2019 11.11.2019

31. Bieg Niepodległości World Traveler Market Warszawa, Polska Londyn, Anglia www.aktywnawarszawa. www.wtmlondon.com waw.pl/pl/imprezy-spor- 04-06.11.2019 towe/30-bieg-niepodleglosci 11.11.2019

30. lecie upadku MURU BERLIŃSKIEGO Guru Nanak Jayanti Berlin, Niemcy Amritsar, Indie https://about.visitberlin.de www.indiaonlinepages.com/ festivals/gurunanak-jayanti/ 4-10.11.2019 guru-nanak-jayanti-date.html 12.11.2019

Lewes Bonfire Lewes, Anglia 500 lat Hawany www.lewesbonfirecouncil. Hawana, Kuba org.uk www.habana500.gob.cu 05.11.2019 16.11.2019

Konkurs Piosenki Iceland Airwaves Eurowizji dla Dzieci 2019 Reykjavík, Islandia , Polska www.icelandairwaves.is https://eurowizja.org 06-09.11.2019 19.11.2019

24 MAGAZYN ŚWIAT PODRÓŻE I KULTURA I WORLD TRAVEL AND CULTURE MAGAZINE NA STYKU KULTUR

zerów podróżnych. Czy na pewno musisz pakować swój (np. 5 albo 20 l). Są miejsca, gdzie ludzie potem chętnie bagaż w plastik na lotnisku? Zdecydowanie lepszy będzie od nas takie duże butelki wezmą i wykorzystają! Zabieram wielorazowy pokrowiec. też swoją słomkę (wielorazową), bo w podróży piję sporo wody z cytryną, a picie przez słomkę jest lepsze dla szkliwa 3 Kosmetyczka zębów. Jeśli jedziesz nad ciepłe morze, rozważ spakowanie biode- gradowalnego kremu przeciwsłonecznego. Im więcej tury- 8 Pamiątki stów przybywa w dane miejsce – tym bardziej zanieczysz- Temat rzeka, ale w największym skrócie: nie kupuj pamią- czone staje się morze od kremów przeciwsłonecznych. tek, wykonanych z części ciał zwierząt. To nie tylko mało Jeśli to możliwe, to zamiast chusteczek jednorazowych etyczne, ale też w wielu przypadkach zakazane przez pra- weź malutki ręczniczek. Można go suszyć, prać i wielo- wo. Np. do Polski nie wolno wwozić rzeczy zrobionych krotnie używać. Tam, gdzie jest mało wody, przydatne ze skóry zebry, kolców jeżozwierzy lub skóry krokodyla – bywa mydło w listkach i żele antybakteryjne. nawet jeśli kupiłeś to w sklepie i masz na to certyfikat. Np. w Zimbabwe znalazłam sklep pełen wyrobów z kości 4 Plastik słoniowej – tam ich zakup jest legalny, ale wwiezienie do Nie da się go wyeliminować całkowicie, ale można się Polski grozi sporym mandatem! Wystrzegaj się też pamią- postarać zmniejszać jego ilość. Zwłaszcza że część krajów tek „made in China” – niestety jest tego sporo na całym w Afryce już wprowadziła zakaz używania plastikowych to- świecie. Natomiast warto kupować od lokalnych twór- reb! Dlatego na zakupy zamiast jednorazowej reklamówki ców – są to zwykle niepowtarzalne przedmioty! Bywają zabierz plecaczek lub torebkę wielorazową. Przydadzą się też piękne pamiątki z recyklingu: bransoletki z PCV, ptaki też woreczki „zero waste” – możesz go sobie uszyć lub z papier mâché i kulek od dezodorantów lub oryginalne Jak podróżować bardziej eko kupić w internecie. Do wyboru, do koloru. A sprawdzają przedmioty z drutu i puszek :) Do pakowania pamiątek się świetnie! zamiast tony folii bąbelkowej warto wykorzystać kartony Warto starać się, by nasza podróż była less waste i bardziej świadoma nasze- (dostaniesz w każdym sklepie). go wpływu na otoczenie. Wreszcie do ludzi dociera, że nie mamy drugiej 5 Recykling planety i jeśli nie zadbamy o Ziemię – to nikt tego za nas nie zrobi! Jeśli już śmieci powstały – warto je segregować. Tam, gdzie Mam świadomość, że to, co robimy, to naprawdę niewie- jeżdżą turyści często, są kosze recyklingowe. Wakacje od le. Cytując „Atlas chmur”: „Twoje działania są jak kropla Anna Olej-kobus segregowania nie zwalniają! Wiem, to trochę męczące, ale w oceanie! Lecz czymże jest ocean, jeśli nie morzem kro- nie ma innego wyjścia... pel?”. Choć nie da się podróżować w 100% zero waste – to są bezlitosne. Mój ślad węglowy przy locie Polska – RPA –

można postarać się, by tych śmieci produkować mniej. To Zimbabwe – Polska to 1550 kg CO2. Aby zrozumieć, ile to 6 Jedzenie Wyruszając w podróż – postaraj się podejmować świado- naprawdę poważne wyzwanie, bo podróżuje coraz więcej jest, warto uświadomić sobie, że statystyczny Polak rocz- Im więcej na talerzu lokalnych produktów, tym bardziej me decyzje. Nie zawsze się udaje i często nie jest to proste,

osób. Statystyka jest nieubłagana: w latach 90. było ok. nie „produkuje” 8 ton CO2, Amerykanin wytwarza ok. 19 jest to przyjazne środowisku. Przy okazji wspierasz lokalne ale warto się starać. Naprawdę każde nasze działanie ma

25 milionów turystów, około roku 2000 ich liczba sięga- ton CO2 rocznie, zaś średnia roczna np. mieszkańca Ugan- społeczności, które to jedzenie wytwarzają. Czyli zamiast znaczenie.

ła miliarda, obecnie jest już blisko 1,5 miliarda turystów! dy to ok 230 CO2! owoców ściąganych z drugiego końca świata – lepiej jeść Dane pochodzą z The United Nations World Tourism Or- Aby zmniejszyć ten negatywny wpływ, można wykupić rosnące w danym kraju. Warto też pamiętać, że dieta we-

ganization (UNWTO) – czyli bardzo wiarygodnego źródła. „Carbon offset” – czyli przekazać wpłatę na organizację gańska to ok. 1,5 tony CO2 rocznie, podczas gdy dieta mię-

I KAŻDY z tych turystów wpływa na środowisko odwiedza- zajmującą się wspieraniem szeroko rozumianych projek- sna – ok. 3 ton CO2. Nie musisz podejmować radykalnych nego kraju. tów ekologicznych, przeciwdziałających negatywnym decyzji, ale więcej owoców i warzyw to samo zdrowie! zmianom klimatu. https://offset.climateneutralnow.org/ Warto zabrać łyżkowidelec (spork) i już nie musisz brać Podróż eko i less waste praktycznie: jednorazowej łyżeczki, by zjeść jogurt. Małe wielorazowe 2 Bagaż pudełko przyda się na kanapkę lub inne jedzenie na drogę. 1 Przelot Pamiętaj, że im mniejszy (lżejszy) bagaż weźmiesz – tym

Najczęściej na drugi koniec świata polecimy samolotem. mniej CO2 wyprodukujesz. A do tego w małej walizce ła- 7 Picie Praktycznie każda linia lotnicza na swoim bilecie podaje twiej wszystko znaleźć :) Same zalety! Zastanów się zatem Ja zawsze zabieram ze sobą kubek termiczny (jak wrzucę

Twój ślad węglowy, czyli kalkulację ilości CO2 na pasażera. dwa razy, nim spakujesz coś na wyjazd. Zwłaszcza że na lód, to picie jest dłużej zimne) oraz bidon do przelewa- Najbardziej szkodliwe dla środowiska są loty na krótkich miejscu możesz dokupić np. koszulkę, która będzie potem nia tam wody. W wielu miejscach można bezpiecznie pić dystansach (zużycie energii przy starcie i lądowaniu). Nie- świetną pamiątką. W bagażu głównym zamiast pakować kranówkę. Tam, gdzie trzeba pić wodę butelkowaną, i gdy co lepiej wychodzi to przy długich lotach, ale i tak dane rzeczy w torebki plastikowe – użyj wielorazowych organi- jedziemy w grupie, świetnie sprawdzają się duże butelki

26 MAGAZYN ŚWIAT PODRÓŻE I KULTURA I WORLD TRAVEL AND CULTURE MAGAZINE 27 AT THE EDGE OF CULTURES

since you can purchase e.g. a shirt when you get to your de- rather than eating products that must be imported from the stination, which will then prove to be a great souvenir. When other side of the world. It is also worth remembering that a

it comes to your main luggage, use reusable travel organisers vegan diet contributes to 1.5 tonnes of CO2 per year, whe-

instead of packing items into plastic bags. Do you really need reas a meat diet amounts to approx. 3 tonnes of CO2. You to pack your stuff into plastic in the airport? A reusable case do not have to make radical decisions, but eating fruits and will definitely turn out to be a better idea. vegetables is great for your health! It is worth taking a spork with you so that you do not use a single-use spoon in order 3 Toiletry bag to eat your yoghurt. A small reusable box will be perfect for a If you are travelling to a warm seaside destination, consider sandwich or other food during your journey. packing a biodegradable sunscreen. The more tourists there are in a given location, the more the sea is contaminated by 7 Drinking sunscreens. If possible, take a small towel with you instead of I always take a thermos flask (drinks stay cold for longer when disposable tissues. It can be dried, washed and used multiple I add ice to it) as well as a water bottle for pouring water into. times. Soap leaves and antibacterial gels come in handy where You can safely drink tap water in many places. Large bottles there is a water shortage. (e.g. 5l or 20l) come in handy when travelling in a group or when we are forced to drink bottled water. There are places 4 Plastic where people will be happy to take plastic bottles from us It cannot be eliminated completely, but we can try to decre- when we are done with them and make use of them! I always ase its amount, especially since some African countries have take my straw (reusable) with me because I drink a lot of wa- already introduced a ban on plastic bags! Therefore, when ter with lemon when I travel, and drinking through a straw is going shopping, take a backpack or a reusable bag instead of better for the enamel on your teeth. using disposable bags found at the store. “Zero waste” bags How to travel more eco-friendly will also come in handy when shopping – you can sew one 8 Souvenirs yourself or purchase one on the internet. Take your pick. They This topic is vast, but in summary: do not purchase souvenirs It is worth trying so that our travels are less wasteful and that we are more work great! made of animal body parts. This is not only unethical, but it is aware of our impact on our surroundings. People are finally realising that also often banned by the law. For example, you cannot enter we only have one planet and that if we do not take care 5 Recycling Poland with items made of zebra hide, porcupine spikes or of the earth, then no one will. It is worth recycling trash since it has already been created. crocodile skin – even if you purchased those items in a store There are often recycling bins in places where there are a lot and you have a certificate. For example, in Zimbabwe, I have of tourists. Vacation does not mean taking a break from re- found a store full of items made of ivory – it is legal to purcha- Although you cannot travel 100% zero waste – you can try landing). The issue appears slightly better when it comes to cycling! I know, this can become tedious, but there is no other se ivory there, but bringing ivory to Poland is subject to large producing less waste. This is a serious challenge because more long-haul flights, but the data is still ruthless. My carbon fo- choice… fines! Beware of “Made in China” souvenirs – unfortunately, and more people are travelling across the world. The statistics otprint during a Poland-South Africa-Zimbabwe-Poland trip there is plenty of those around the world. On the other hand,

are unrelenting: in the 1990’s, there were approx. 25 million was 1550 kg of CO2. In order to understand this number, it is 6 Food it is worth purchasing products from local creators – these are tourists; around the year 2000, this number rose to one bil- worth realising that the statistical Pole “produces” 8 tonnes of The more local products there are on your plate, the more usually unique items! There are also beautiful souvenirs made

lion; currently, it has reached almost 1.5 billion tourists! This CO2 per year, while an American produces approx. 19 tonnes environmentally friendly your meal. At the same time, you are of recycled materials: bracelets made of PCV, birds made of

data comes from The United Nations World Tourism Organi- of CO2 each year, whereas the annual average of a citizen of supporting local communities that produce those products. paper mache and deodorant balls or original items made from

zation (UNWTO) – which is an incredibly trustworthy source. e.g. Uganda is approx. 230 CO2! Therefore, it is better to eat fruits that grow in a given country wire and tin cans :) It is worth packing your souvenirs into And each – EACH – one of those tourists has an impact on In order to reduce this negative impact, you can purchase a cardboard boxes (found at every store) instead of using ton- the environment of the country that they are visiting. “Carbon offset” – i.e. make a payment towards an organisa- nes of bubble wrap. tion that supports broadly understood ecological projects and Eco and less waste travelling in practice: prevents negative climate changes. https://offset.climateneu- I am aware that what we do is really not much. Quoting “Clo- tralnow.org/ ud Atlas”: “No matter what you do, it will never amount to 1 Flight anything more than a single drop in a limitless ocean! What is More often than not, you will take a plane when travelling to 2 Luggage an ocean but a multitude of drops?”. the other side of the world. Almost every airline prints your Remember, the smaller (lighter) the luggage that you take,

CO2 footprint on its tickets, i.e. a calculation of the amount the less CO2 you will produce. And it is easier to find your stuff Try making conscious decisions when travelling. It does not

of CO2 emitted per every passenger. Short flights are the most in a small bag :) All benefits! You should, therefore, consider always work out and it often is difficult, but it is worth trying. harmful to the environment (energy use during take-off and twice before packing something when going away. Especially All our actions truly matter.

28 MAGAZYN ŚWIAT PODRÓŻE I KULTURA I WORLD TRAVEL AND CULTURE MAGAZINE 29 22-24 „POLSKA ZOBACZ WIĘCEJ November – WEEKEND ZA PÓŁ CENY”

Już po raz siódmy możesz zobaczyć w Polsce więcej – płacąc mniej. W ramach akcji „POLSKA ZOBACZ WIĘCEJ – WEEKEND ZA PÓŁ CENY” w dniach 22-24 listopada za wiele atrakcji POLAND zapłacimy tylko połowę ich normalnej ceny. HALF-PRICE Anna Olej-Kobus WEEKEND

22-24 LISTOPADA “Poland - see more – WEEKEND AT HALF-PRICE” It is for the seventh time that you can see more of Poland – by paying less. As part of the “Poland - see more – WEEKEND AT HALF-PRICE” initiative, on the 22-24th of November, for some attractions, you’ll pay as little as half of their normal price.

Jeśli zatem planujesz romantyczny pobyt w hotelu, relaks w Therefore, whether you’re planning a romantic stay at a hotel, took part in the last edition of the project so everyone will find SPA, odwiedzenie ciekawej restauracji lub wyjątkowego mu- aż 894 partnerów z całej Polski, więc każdy znajdzie tu coś dla relax in the SPA, visiting an interesting restaurant or an ama- what they are looking for in their chosen region. zeum – nie szukaj wymówek, tylko rezerwuj oferty! „Weekend siebie w wybranym przez siebie regionie. zing museum – don’t look for excuses, and reserve some offers! za pół ceny” to doskonała propozycja na rodzinny wyjazd lub Więcej informacji o akcji znajdziesz na stronie www.polska- “Weekend at half-price” is a great offer for a family vacation More information on the initiative can be found at www.pol- wypad z przyjaciółmi. Podczas wiosennej edycji akcji z obni- zobaczwiecej.pl. Tam również 30 października, w dniu, kiedy or a trip with your friends. During the spring edition of the skazobaczwiecej.pl. When sales commence, you will be able to żonych ofert skorzystało blisko 200 tys. turystów! Nawet jeśli ruszy sprzedaż, będzie można zapoznać się z listą partnerów project, almost 200,000 tourists used offers at discounted pri- view a list of partners at the website. It’s worth hurrying up pogoda nie dopisze, z pewnością nie będziesz się nudzić, bo akcji. Warto się pospieszyć, bo w niektórych miejscach tańsze ces! Even if the weather is bad, you’ll definitely not be bored, because in some places, cheaper tickets and stays sell out very różnorodność atrakcji (ze zniżkami!) czekających na miejscu bilety lub pobyty bardzo szybko się rozchodzą! Ta akcja to do- because the diversity of attractions (with discounts!) awaiting quickly! This initiative is a great excuse to take a short break jest imponująca. W ostatniej edycji tego projektu wzięło udział skonały pretekst, by jesienią wyskoczyć na krótki urlop! you is impressive! As much as 894 partners from all over Poland over the autumn!

30 MAGAZYN ŚWIAT PODRÓŻE I KULTURA I WORLD TRAVEL AND CULTURE MAGAZINE 31 spacerem po...

TORUŃ – GOTHIC CAPITAL OF GINGERBREAD

Only here history tastes of spices, stars shine with Co- pernicus’ glow, even frogs listen to music, and angels appear to every tourist.

The city charms with beautiful views, a magical atmosphere and old buildings, crowned with a perfectly preserved old town, in- scribed on the UNESCO list. A walk through the city situated by the is like a journey into the past; magnificent tenements, towers, gates, palaces, churches, castle ruins, town hall and mu- seums delight visitors. A panorama of Gothic buildings seen from the cathedral tower and the town hall tower, as well as from the island of Kępa Bazarowa on the other side of the river is very TORUŃ – GOTYCKA STOLICA PIERNIKA picturesque.

Tylko tu historia smakuje przyprawami korzennymi, gwiazdy świecą kowitą historię poznamy w Muzeum Toruńskiego Piernika The historic spatial in Toruń has not changed much kopernikowskim blaskiem, w muzykę wsłuchują się nawet żaby, i w Żywym Muzeum Piernika. Innym symbolem miasta jest since the time of Copernicus, who was born here. Today the Ho- a anioły ukazują się każdemu turyście. anioł, obecny także w herbie Torunia. use of (museum), the famous astronomer’s monument, the most modern planetarium in Poland, as well as Alina Woźniak W świat magicznych opowieści przenosi Dom Legend To- light and music show of the Cosmopolis fountain, referring to ruńskich – połączenie interaktywnego muzeum i teatru. the work “On the Revolutions of the Heavenly Spheres” remind Miasto czaruje pięknymi widokami, magiczną atmosferą Dziś przypomina o nim Dom Mikołaja Kopernika (muzeum), Znacie legendę o flisaku? Grając na skrzypcach, pozbył się us about him. i starą zabudową, której ukoronowaniem jest znakomicie słynny pomnik astronoma, najnowocześniejsze planeta- plagi żab. Jego pomnik stoi dziś na staromiejskim rynku, zachowana starówka, wpisana na Listę UNESCO. Spacer rium w Polsce, a także świetlno-muzyczne pokazy fontanny a żabki tryskające wodą podobno spełniają życzenia, szcze- The city founded by the Teutonic Knights in the 13th century is one po nadwiślańskim grodzie to jak podróż do przeszłości; Cosmopolis, nawiązujące do dzieła „O obrotach sfer niebie- gólnie te o kolejnym pobycie w Toruniu, bo przecież atrakcji of the oldest in Poland. It used to play an important role as a Hanse- zachwycają okazałe kamienice, baszty, bramy, pałace, ko- skich”. jest tu co niemiara; zabytki, wydarzenia kulturalne, bogata atic port at the intersection of commercial routes, it became richer ścioły, ruiny zamku, ratusz, muzea. Malowniczo prezentuje baza hotelowa i gastronomiczna. Toruń czaruje. and more beautiful, not only impressive buildings were built, but się panorama gotyckich budowli z wieży katedralnej i wie- Miasto założone przez Krzyżaków w XIII w. jest jednym also wonderful stained glass, furniture and ... gingerbread were ży ratuszowej, a także z wyspy Kępa Bazarowa po drugiej z najstarszych w Polsce. Niegdyś odgrywało ważną rolę jako made here. The latter is now a culinary symbol, and its tasty history stronie rzeki. port hanzeatycki na skrzyżowaniu szklaków handlowych, can be learnt at the Museum of Toruń Gingerbread and the Living bogaciło się, piękniało, powstawały nie tylko imponujące Museum of Gingerbread. Another symbol of the city is an angel, Zabytkowy układ przestrzenny w Toruniu nie zmienił się budowle, ale także wspaniałe witraże, meble i… pierniki. one of them appears in the coat of arms of Toruń. wiele od czasów Kopernika, który tu przyszedł na świat. Te ostatnie są dziś kulinarnym symbolem Torunia, a ich sma- The House of Toruń Legends - a combination of an interactive museum and theater - takes us into the world of magical stories. Do you know the rafter legend? Playing the violin, he got rid of the frog plague. His monument is situated today in the Old Town Square, and frogs gushing water are said to fulfill wishes, espe- cially those about the next stay in Toruń, because there are plenty of attractions here; monuments, cultural events, rich hotel and gastronomic base. Toruń is charming.

Więcej na: / more on: facebook.com/MiastoTorun, http://www.visittorun.com

32 MAGAZYN ŚWIAT PODRÓŻE I KULTURA I WORLD TRAVEL AND CULTURE MAGAZINE 33 MIEJSCE

Olsztyn „gorący” nie tylko latem Olsztyn: ‘Hot’ in the summer and during the rest of the year

Już czwarty sezon z rzędu Olsztyn notuje wzrost liczby turystów. Receptą na sukces okazało się zachęcanie turystów do przyjazdów przez cały rok.

Olsztyn jest idealnym miastem do przedłużenia sobie Olsztyn recorded a growth in the number of tourists for the fourth se- wakacji, bo ma czym „kusić” nie tylko latem. Centrum ason in a row. Encouraging tourists to visit all year round has proven to Rekreacyjno-Sportowe „Ukiel” szczyci się całorocz- be a recipe for success. ną bazą do uprawiania sportów wodnych i nie tylko, Olsztyn is the ideal destination to extend your holidays, because it has ogromny kompleks Lasu Miejskiego przyciąga infra- got a lot to offer when the summer season comes to an end. The Ukiel strukturą do różnych form rekreacji na świeżym powie- Sports & Recreation Centre boasts water sports infrastructure available trzu, a muzeum w zamku chlubi się unikalnymi pamiąt- all year round. The vast Municipal Forest ground offers a wide variety kami po jednym z najwybitniejszych Polaków w historii of leisure facilities for out-of-doors recreation and the castle museum – Mikołaju Koperniku. Słowem: jest tu co robić i przy houses unique memorabilia connected with one of the greatest in pięknej pogodzie, ale i wtedy, gdy aura nie dopisze. history – Nicolaus Copernicus. To put it briefly: you will never get bored Zapraszamy do Olsztyna przez cały rok! here, even on a gloomy day. Visit Olsztyn all year round!

Fot.: Marcin Kierul

34 MAGAZYN ŚWIAT PODRÓŻE I KULTURA I WORLD TRAVEL AND CULTURE MAGAZINE 35 spacerem po... WALKING AROUND... USTKA USTKA PO SEZONIE OFF-SEASON

Morza szum, ptaków śpiew, złota plaża… A do The sound of the sea, birdsong, a golden beach… and also tego święty spokój, wiele atrakcji i niższe ceny Ustka przyciąga turystów także dzięki licznym wydarzeniom orga- Ustka attracts tourists thanks to the numerous events that are organised peace and quiet, many attractions and lower prices. nizowanym w sezonie. W czerwcu zaprasza na Dni Morza, a wyścig there during the season. In June, Ustka invites everyone for the Mariti- Kurort, jakże popularny (i zatłoczony) w sezonie, przemienia motocyklowy Ustka Charlotta Enduro Extreme jest prawdziwą gratką me Days, whereas the Ustka Charlotta Enduro Extreme motorcycle race The resort is very popular (and crowded) during the season but turns się jesienią i zimą w oazę ciszy. Znika wakacyjny zgiełk, a po- dla miłośników sportów motorowych. Grand Lubicz Festiwal Światła is a real treat for fans of motorsports. The Grand Lubicz Festival of Light into an oasis of silence in autumn and winter. The holiday hustle and wiedzenie „złapać głęboki oddech” nabiera wreszcie sensu. łączy muzykę, efektowne pokazy laserowe oraz skomplikowane insta- combines music, breath-taking laser shows and complex light systems. bustle disappear, and the saying “take a deep breath” finally ma- Piękna, szeroka plaża, bryza morska, zapach sosen, czyste lacje świetlne. Z kolei Columbus Festiwal Wiatru to akrobacje lotnicze The Columbus Wind Festival, in turn, consists in aerobatics performed kes sense. The Beautiful, wide beach, sea breeze, the smell of pines, powietrze przesycone jodem (jego największe stężenie panu- i motoparalotniowe, loty balonów, a także zawody motoparalotniarzy. by airplanes and powered paragliders, hot air balloon flights as well as clean air saturated with iodine (its concentration is highest in cold je w chłodne i sztormowe dni), malownicze pejzaże, bliskość Amatorzy tańca mogą wziąć udział w Charytatywnym Zumba Marato- a paragliding competition. Dance lovers can participate in the Charity and stormy days), picturesque landscapes, proximity to nature - isn’t natury – czyż to nie wspaniała perspektywa urlopu poza sezo- nie. Na imprezie Bielsko-Biała i Beskidy w Ustce pojawiają się beskidzcy Zumba Marathon. The Bielsko-Biała & Beskidy party in Ustka will host that a great prospect of vacation in the off-season? Just the right nem? Coś w sam raz dla zdrowia, dobrego samopoczucia i na- górale ze swymi kulinarnymi specjałami i rękodziełem. Sound of Gravity Beskid highlanders with their culinary specialities and craftwork. Sound thing for your health and well-being, and to recharge your batteries. ładowania akumulatorów. Relaksowi sprzyjają oferty wellness to uczta dla amatorów sportów rowerowych w najbardziej ekstremalnej of Gravity is a feast for fans of bicycle sports in their most extreme form. The wellness and spa treatments of the local hotels, known for their i spa tutejszych hoteli, znanych z komfortu oraz wysokiego wersji. Podczas Mistral Festiwalu miasto staje się sceną plenerowych During the Mistral Festival, the city turns into a scene for open-air the- comfort and high standard, are ideal for relaxation. The prices also standardu. Wraz z opadaniem liści spadają też ceny. To kolej- spektakli teatralnych, a w czasie Bursztynowego Weekendu odbywają atre shows, whereas the Polish Amber Extraction Championship takes drop as the leaves fall. And that’ s another benefit of relaxation in ny plus wypoczynku po sezonie. Świetne restauracje i kafejki się tu Mistrzostwa Polski w Wypłukiwaniu Bursztynu. Podczas oficjalne- place during the Amber Weekend. In August, the official Ustka Festival the off-season. Great restaurants and cafés will nourish and enchant dobrze karmią i czarują klimatem. Ryba prosto z kutra? Nie ma go Święta Ustki w sierpniu organizowane są Dożynki Rybne z paradą po of Fish Harvest takes place along with a parade of Polish Navy street and you with their climate. Do you want fish fresh from the boat? No sprawy, przyda się aplikacja mobilna Fish Market. ulicy Marynarki Polskiej i mnóstwem atrakcji. Zainteresowani światem plenty of attractions. Those interested in fashion will be happy to visit problem, you can use the Fish Market mobile app. mody chętnie odwiedzają uliczny pokaz mody z Pierre Rene, na którym the street fashion show with Pierre Rene, during which famous Polish Ustka to nie tylko plaża i morze. Pełne uroku są tutejsze pa- swoje kolekcje prezentują znani polscy projektanci. designers will present their collections. Ustka is not all about the beach and the sea. The local monu- miątki przeszłości: szachulcowa zabudowa starej rybackiej ments of the past are full of charm: half-timbered buildings of an osady, zabytkowy port i jego dwa mola, dzielnica uzdrowi- old fishing village, a historic port and its two piers, a health resort skowa z malowniczym parkiem zdrojowym, eleganckimi wil- district with a picturesque spa park, elegant villas and a seaside lami i nadmorskim bulwarem, który powstał w 1875 r. Warto boulevard that was built in 1875. It is worth visiting the neo-Go- odwiedzić neogotycki kościół pw. Najświętszego Zbawiciela, thic church of the Most Holy Saviour, the Museum of the Ustka Muzeum Ziemi Usteckiej, Muzeum Chleba, Bunkry Blüchera Land, the Bread Museum, the Blücher Bunkers with an undergro- z podziemną galerią multimedialną, Centrum Aktywności und multimedia gallery, the Centre for Creative Activity, as well as Twórczej, a także wybrać się na dalsze wycieczki (np. rowe- take further trips (e.g. by bike) to Słowiński National Park, Kraina rem) do Słowińskiego Parku Narodowego, Krainy w Kratkę, w Kratkę (Land of half-timbered buildings), the open-air museum skansenu w Klukach, Doliny Charlotty. in Kluki, Dolina Charlotty etc.

36 MAGAZYN ŚWIAT PODRÓŻE I KULTURA I WORLD TRAVEL AND CULTURE MAGAZINE 37 spacerem po...

Poszukiwany partner do budowy A partner for the construction centrum sportowo-rekreacyjnego w Płocku of a sports and recreation center in Płock wanted

Centrum ma powstać nad zalewem Sobótka – jednym z najczystszych akwenów The center is to be built at the Sobótka reservoir - one of the cleanest na Mazowszu, malowniczo położonym u stóp nadwiślańskiej skarpy, w pobliżu reservoirs in Mazovia, picturesquely situated at the foot of the Vistula amfiteatru i bulwarów. Latem działa tam popularne kąpielisko miejskie escarpment, near the amphitheater and boulevards. In the summer, there z piaszczystą plażą, wypożyczalnią kajaków i rowerów wodnych, odbywają is a popular city swimming area with a sandy beach, canoe and pedal boat się zawody wioślarskie, turnieje siatkówki plażowej oraz triatlonu. rental, rowing competitions, beach volleyball and triathlon tournaments.

Inwestycja ma być realizowana w formule partnerstwa pu- The investment is to be implemented in the public-private bliczno-prywatnego. Z jednej strony to Miasto Płock, partnership formula. On one hand, it is the City of Płock Mu- a z drugiej – przedsiębiorca polski lub zagraniczny. Wkładem nicipality, and on the other - a Polish or foreign entrepreneur. miasta jest nieruchomość gruntowa (ok 4,6 ha), na której The city’s contribution is the land (about 4.6 ha), on which the powstanie obiekt. Odpowiedzialność partnera prywatnego facility will be built. The liability of the private partner relates dotyczy zaprojektowania, sfinansowania i wykonania robót to the design, financing and execution of construction works, budowlanych, a jego wynagrodzenie będzie pochodzić z and their remuneration will come from the exclusive right to wyłącznego prawa do eksploatacji i czerpania korzyści z po- operate and benefit from the resulting facility. The basis for co- wstałego obiektu. Podstawą współpracy będzie umowa o PPP, operation will be the PPP agreement, concluded for 25 years. zawarta na 25 lat. Czas ten ma umożliwić partnerowi prywat- This period is to enable the private partner to recover the in- nemu odzyskanie poniesionych kosztów inwestycji oraz póź- vestment costs incurred as well as the costs of the subsequent niejszego utrzymania i zarządzania obiektem. Przedsięwzięcie maintenance and management of the facility. This venture will to zapewni mieszkańcom Płocka i turystom całoroczny dostęp provide the residents of Płock and tourists with year-round ac- do nowoczesnego centrum sportowo-rekreacyjnego. cess to a modern sports and recreation center.

38 MAGAZYN ŚWIAT PODRÓŻE I KULTURA I WORLD TRAVEL AND CULTURE MAGAZINE 39 Muzeum Mazowieckie w Płocku - czar secesji, elegancja art déco Muzeum Mazowieckie w Płocku, ul. Tumska 8, 09-402 Płock, tel. +48 24 364 70 70, www.muzeumplock.eu POLAND Muzeum Mazowieckie w Płocku to najstarsze polskie muzeum powstałe z inicjatywy społecznej. Utworzono je w 1821 roku. Renoma tutejszych zbiorów Źródło zdrowia i wypoczynku znana jest w całej Polsce i sięga również daleko poza jej granice. A source of health and rest „MUZEUM SECESJI” POZOSTAŁE EKSPOZYCJE Nazwano je tak ze względu na największą ekspozycję poświę- Dodatkowo można też zwiedzić nowocześnie zaaranżowaną wy- WITAMY WELCOME coną sztuce i rzemiosłu z przełomu XIX i XX wieku, obejmującą stawę „X Wieków Płocka. Płock w przestrzeni kulturowej Mazow- W UZDROWISKU BUSKO-ZDRÓJ S.A. TO THE BUSKO-ZDRÓJ HEALTH RESORT Co. niezwykle wartościową kolekcję o randze europejskiej. Jej nie- sza, Polski, Europy” przedstawiającą 1000 lat bogatej historii mia- powtarzalność podkreśla fakt, że zbiory umieszczone zostały sta Płocka. Imponujący element ekspozycji stanowi makieta Płocka Możemy pochwalić się blisko 200-letnią tradycją We can boast of nearly 200 years of tradition in the w zaadaptowanej kamienicy secesyjnej, stanowiącej symbol z około 1800 r. o powierzchni 40 m2 i towarzyszące jej światła w leczeniu i rehabilitacji schorzeń ortopedyczno- treatment and rehabilitation of orthopaedic- urazowych, reumatologicznych, neurologicznych, kultury mieszczańskiej ówczesnej społeczności. Na dwóch i dźwięk. Jest to jedna z największych i najbardziej unikatowych ma- traumatic, rheumatic, neurological, cardiological and kardiologicznych i dermatologicznych. W kuracji dermatological diseases. In our therapy we use pierwszych piętrach zwiedzający mogą obej- kiet prezentowanych w polskich muzeach. Na te- wykorzystujemy unikalne w świecie lecznicze wody healing sulphide water and iodide brine which are rzeć aranżację wnętrz domów mieszczańskich renie miasta znajdują się dwa oddziały Muzeum siarczkowe oraz solanki jodkowe. Profesjonalna unique in the world. Our professional doctors, nurses z charakterystycznym układem poszczegól- Mazowieckiego w Płocku – Muzeum Żydów Ma- kadra lekarska, pielęgniarska oraz fizjoterapeuci and physiotherapists care about your health. The nych pomieszczeń. Na piętrach 3. i 4. znajdu- zowieckich, mieszczące się w budynku małej sy- zadbają o Państwa zdrowie. Baza zabiegowa Uzdrowiska Busko-Zdrój S.A. obejmuje blisko 110 treatment centre of The Busko-Zdrój Health Resort ją się galerie malarstwa i rzeźby okresu Mło- nagogi, oraz Spichlerz, w którym zaprezentowa- rodzajów zabiegów leczniczych uzupełnionych Co. provides nearly 110 types of healing treatments dej Polski, galeria szkła i ceramiki oraz galeria no dwie wystawy etnograficzne w nowoczesnej o ofertę SPA & Wellness. Korzystając z naszej with additional SPA & Wellness offerings. Embracing rzemiosła artystycznego – metal, medalier- aranżacji – „Kultura Mazowsza w ludowej wizji gościnności macie Państwo pewność, że jesteście our hospitality ensures that you are in safe hands. stwo, biżuteria secesyjna. Ekspozycja posiada świata” oraz „Sztuka Dalekiego Wschodu. Płoc- w dobrych rękach. Zapraszamy po zdrowie, We offer health, rest and relax. znaczące walory edukacyjne ze względu na kie skarby buddyjskiej Azji”, a także galeria rzeźby wypoczynek, relaks. charakterystyczne rozmieszenie obiektów we i malarstwa Bolesława Biegasa. wnętrzach, z którymi zwiedzający stykają się niemal bezpośrednio. Wchodząc do pomiesz- NIE TYLKO PŁOCK… czeń i oglądając obiekty z bliska, bez pośred- Muzeum Mazowieckie posiada także swoje nictwa gablot, mogą wyraźnie odczuć klimat oddziały poza Płockiem: Muzeum Wisły Środ- epoki. kowej i Ziemi Wyszogrodzkiej w Wyszogrodzie, które posiada eksponaty archeologiczne, m.in. naczynia, broń, monety oraz KOLEKCJA ART DÉCO militaria związane z bitwą nad Bzurą, a także Skansen Osad- Obok secesji znajduje się tu również imponująca kolekcja art nictwa Nadwiślańskiego w Wiączeminie Polskim, który po- déco, licząca ponad 1500 muzealiów, spośród których wyróż- święcony jest kulturze olendrów. Tu zwiedzać można Langhoff nić można prace malarskie (m.in. „Martwą naturę” Tamary (typowy dla olenderskiej zabudowy budynek łączący część Rezerwacja Pobytów Pełnopłatnych tel. +48 41 370 38 00 / +48 41 370 30 00 Łempickiej, „Zaloty” Zofii Stryjeńskiej) i graficzne, rzemiosło mieszkalną ze stodołą i oborą) z Kępy Karolińskiej, Langhoff Reservation of fully-paid stays e-mail: [email protected] artystyczne, ponad 20 kompletów unikatowych mebli, kolekcję z Białobrzegów, Dom Polski, kościół ewangelicko-augsburski mody – stroje i akcesoria – oraz biżuterii. oraz szkołę, powidlarnię i cmentarz. www.ubz.pl PAKIET ŚWIĘTA BOŻEGO NARODZENIA 2019 NA MAZURACH Mazury Cud natury pobyt od 23 do 27 grudnia /poniedziałek-piątek/ w AZS COSA Ośrodek w Wilkasach

Cena pakietu: Cena obejmuje: 4 noclegi 789 zł wyżywienie wg harmonogramu przy rezerwacji do 30.09.2019 10% ognisko z pieczeniem kiełbasek na hasło: „MAGAZYN ŚWIAT” uroczyste śniadanie przy rezerwacji do 30.10.2019 5% korzystanie ze SPA i siłowni na hasło: „MAGAZYN ŚWIAT” koncert świąteczny Cena pakietu dla dzieci od 4 do lat 12: 439 zł, darmowy parking Cena pakietu dla dzieci do 3 lat: 0 zł. Dodatkowy nocleg (-50%) na zabiegi rehabilitacyjne i kosmetyczne ze śniadaniem i obiadokolacją: 99 zł zł/69 zł (dzieci 4-12) w Centrum Rehabilitacji & SPA AZS Wilkasy

PAKIET SYLWESTER 2019 NA MAZURACH PAKIET ANDRZEJKOWY na MAZURACH pobyt 30.12.2019 – 2.01.2020 /poniedziałek – czwartek/ w AZS COSA Ośrodek w Wilkasach pobyt od 29 listopada do 1 grudnia /piątek-niedziela/ w AZS COSA Ośrodek w Wilkasach Cena obejmuje: Cena pakietu: 3 noclegi Cena pakietu: Cena obejmuje: wyżywienie wg harmonogramu ➦ 2 noclegi 699 zł ognisko z pieczeniem kiełbasek ➦ wyżywienie wg harmonogramu 10% przy rezerwacji do 30.09.2019 zabawa sylwestrowa z muzyką na żywo – „KORZUH” 369 zł ➦ ognisko z pieczeniem kiełbasek na hasło: „MAGAZYN ŚWIAT” noworoczny koncert akordeonowy ➦ 10% przy rezerwacji ➦ ➦ uroczystą kolację z muzyką na żywo – MARTINZ BAND 5% przy rezerwacji do 30.10.2019 pokaz sztucznych ogni, bal sylwestrowy i animacje dla dzieci do 30.09.2019 na hasło: „MAGAZYN ŚWIAT” na hasło: „MAGAZYN ŚWIAT” ➦ korzystanie ze SPA i siłowni toast noworoczny, 0,5 l wódki/na parę Cena samej imprezy: 120 zł dzieci 5-12 lat – 449 zł, dzieci 2-4 lata– 199 zł, korzystanie ze SPA i siłowni, - darmowy parking ➦ darmowy parking * Możliwość wykupienia dodatkowego dzieci do 2 lat – gratis (-50%) na zabiegi rehabilitacyjne i kosmetyczne ➦ (-50%) na zabiegi rehabilitacyjne i kosmetyczne obiadu w dniu wyjazdu w cenie 25 zł/osoba w Centrum Rehabilitacji & SPA AZS Wilkasy Dodatkowy nocleg ze śniadaniem: 80 zł w Centrum Rehabilitacji & SPA AZS Wilkasy

Rezerwacja pobytu: Recepcja Hotelu | +48 87 428 0 700 | [email protected] POSIADAMY: Wpis do Rejestru Organizatorów Turnusów Rehabilitacyjnych z dofinansowania ze środków PFRON nr OD/28/0003/18 w których mogą reha- bilitacyjne z uprawnieniem do przyjmowania zorganizowanych grup osób niepełnosprawnych OR/28/0004/17, w których uczestniczą osoby niepełnosprawne korzystające odbywać się turnusyWpis do rejestru podmiotów wykonujących działalność leczniczą (nr księgi 000000181790) w ramach, którego prowadzimy: a) 42 SZCZEGÓŁY NA www.azs-wilkasy.pl Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Zakład Rehabilitacji AZS Wilkasy, b) Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Ośrodek Rehabilitacji Dziennej AZS Wilkasy STO KILOMETRÓW PRZYGODY

być chowani jak faraonowie i poddawani mumifikacji. Obiekt dziwnego, że symbol Ozimka zaprojektował najsłynniejszy wówczas architekt Niemiec, to zabytek godny szerszego twórca Bramy Branderburskiej, Carl Gotthard Langhanson. rozpropagowania. Intrygująca piramida liczy 9 metrów wysokości i ma propor- cje podobne do tej najsłynniejszej w Gizie. 8 Syfon Kłodnicki 5 Paczków w Kędzierzynie-Koźlu Urokliwa miejscowość, nie bez kozery, nosi miano „polskie- Kolejną ciekawostką dla wielbicieli zabyt- go Carcassonne”. Bardzo dobrze zachowane średniowieczne ków industrialnych, a ściśle biorąc wodnych, jest mury obronne, miejscami wysokie na 7 metrów, zbudowane unikalne w skali kraju rozwiązanie hydrotechniczne. Przepust z kamienia łamanego, otaczają miasto regularnym owalem syfonowy przechodzący pod Kanałem Gliwickim, zbudowa- o długości 1200 metrów, dodatkowo stara zabudowa i układ ny w latach 30. XX wieku, wykorzystuje rozwiązania znane staromiejski miasteczka tworzą niesamowitą atmosferę śre- ze starożytnych akweduktów. Skrzyżowanie dróg wodnych

dniowiecznego miasteczka warownego. W Paczkowie znaj- pozwala na bezkolizyjne przeprowadzenie rzeki Kłodnicy pod foto arch. UM Opole duje się także Muzeum Gazownictwa urządzone w dawnej Kanałem Gliwickim. gazowni miejskiej, które posiada największą w Europie ko- lekcję gazomierzy. 9 Muzeum Blechhammer 1944 w Kędzierzynie-Koźlu 6 Opolska Amazonka Na Opolszczyźnie nie brakuje również śladów II wojny świa- Opole - turystyczna lista przebojów Rzeka Mała Panew to kolejny przyrodniczy fenomen – rze- towej. Wśród nich wyróżnia się monumentalna budowla ka nizinna o charakterze górskim. Jako jedna z nielicznych ze zbrojonego betonu, wzniesiona dzięki niewolniczej pra- Czy w najmniejszym województwie w Polsce można znaleźć ciekawe turystycznie w Polsce zachowała swój naturalny charakter. Bogata szata cy więźniów pobliskich obozów, mająca za zadanie chronić miejsca? Zgodnie ze znaną sentencją głoszącą, że „małe jest piękne”, Opolskie ma wiele roślinna i liczne gatunki zwierząt tworzą niezwykłą oprawę pracowników zakładów OHW Blechhammer przed bombar- atrakcji godnych odkrycia. Od oryginalnych przykładów dziedzictwa kulturowego przez do wypraw kajakowych, zarówno dla początkujących, jak dowaniami 15. Armii Powietrznej USAAF. W jednym obiekcie ciekawostki przyrodniczo-krajobrazowe po unikatowe obiekty muzealne. Przedstawiamy i zaawansowanych. Malownicza trasa z zakolami i starorze- łączą się wszystkie aspekty historii, znanej jako Śląska Bitwa Opolskie TOP TEN. czami to niejedyny atut okolicznej gminy Ozimek, gdzie są o Paliwo. Pozycja obowiązkowa dla fanów historii i milita- Jaga Kolawa również piękne lasy, idealne do spacerów, uprawiania jog- riów! gingu, korzystania ze ścieżek rowerowych czy dydaktyczno- 1 Fabryka Robotów w Mosznej 3 Wulkan na Górze św. Anny -przyrodniczych. 10 Głuchołazy Warto zejść z najbardziej oczywistych szlaków, by trafić To miejsce unikalne pod wieloma względami. Niewiele jest Wędrówki po Opolszczyźnie najlepiej zakończyć w miastecz- w miejsce niezwykłe. Miejscowość Moszna jest kojarzona w Polsce terenów, gdzie walory przyrodnicze i kulturowe 7 Zabytkowy most żeliwny w Ozimku ku uzdrowiskowym, malowniczo położonym na styku Gór z rezydencją śląskiego rodu potentatów przemysłowych, splatają się ze sobą, tworząc tak niepowtarzalny krajobraz. W Ozimku miłośnicy zabytków i historii przemysłu również Opawskich, Przedgórza Sudeckiego oraz Płaskowyżu Głub- Tiele-Wincklerów. Po zwiedzeniu pałacu z 99 wieżami i 365 Góra św. Anny jako jeden z 30 obiektów w Polsce została nie będą narzekać na brak atrakcji. W dolinie rzeki Mała Pa- czyckiego. Głuchołazy kultywują tradycje wodolecznictwa, pomieszczeniami, przypominającego bajkową architekturę uznana za pomnik historii. Oprócz sanktuarium i ogrodu new można znaleźć takie turystyczne perełki, jak unikatowy to tutaj działał wodny doktor Vincenz Priessnitz, od którego z filmów Disneya, warto zobaczyć coś kompletnie nowocze- klasztornego o powierzchni ponad 5 tysięcy hektarów i Po- na skalę światową most żelazny z XIX w. Najstarszy w Eu- nazwiska powstało słowo prysznic. Turyści odpoczną w Głu- snego. Fabryka Robotów to jedyne miejsce w Polsce, a na- mnika Czynu Powstańczego wyjątkowe są walory przyrodni- ropie, wiszący łańcuchowy most żelazny to dowód kunsztu chołazach także w parku zdrojowym oraz w jednej z najwyż- wet w Europie, gdzie budowane są ogromne stalowe roboty czo-krajobrazowe tego obszaru. Klasztor stoi na wierzchołku ozimeckich hutników i mistrza Carla Schotteliusa. Nic więc szych tężni solankowych w Polsce. inspirowane filmami science-fiction. Ze złomu i niepotrzeb- stromej góry, przypominającej kształtem stożek wulkanu. 7 Piramida w Rożnowie Syfon Kłodnicki nych części powstają prawdziwe dzieła sztuki i techniki – od mln lat temu na terenie dzisiejszej Góry św. Anny powstał znanych z „Gwieznej Sagi” C-3PO i R2-D2 po Transformersy! wulkan, do dzisiaj zachował się fragment jego krateru. W geoparku i terenach wokół widać wyjątkowe formy skalne 2 Wydmy w Stobrawskim i skamieniałości powstałe dzięki zlodowaceniom i innym zło- Parku Krajobrazowym żonym procesom geologicznym. Ze świata fantastyki warto przenieść się nad... „morze”. W Stobrawskim Parku Krajobrazowym można poczuć się jak 4 Piramida w Rożnowie nad Morzem Bałtyckim. W dorzeczu Stobrawy oraz Małej Wybitnie ekstrawagancką i wciąż mało znaną budowlą Panwi na Równinie Opolskiej występują wydmy nawet do Opolszczyzny jest piramida w Rożnowie k. Kluczborka. Na wysokości 20 m. W rejonie śródlądowych, piaskowych połaci fali fascynacji Egiptem powstała w 1780 roku jako grobo- rosną także rzadkie i chronione gatunki roślin. wiec rodu von Eben. Posiadacze ziemscy zamarzyli sobie, by foto arch. UM Opole foto arch. UM Opole foto arch. gminy w Wołczynie

44 MAGAZYN ŚWIAT PODRÓŻE I KULTURA I WORLD TRAVEL AND CULTURE MAGAZINE 45 STO KILOMETRÓW PRZYGODY... nie ratusz z XVII w. czy fontanna solankowa w parku miej- skim, a także nieskażona przyroda, wśród której „przycup- nęły” zabytkowe kościółki, kaplice, dawne dworki i stare chałupy – to niewątpliwe atuty Strumienia i okolicznych wiosek, które ze względu na obecność licznych stawów i akwenów wodnych są nazywane „Żabim Krajem”. W po- bliskim Chybiu można wybrać się na fotograficzne łowy nad Jezioro Goczałkowickie, by podglądać wodne ptac- two. Tutejszą osobliwością jest rezerwat torfowiskowy Rotuz, gdzie występuje chroniona owadożerna roślina – rosiczka okrągłolistna. Prężnie działający Gminny Ośrodek Kultury oraz Amatorski Klub Filmowy „Klaps” dostarczają kulturalnych wrażeń w czasie letniego Pikniku Filmowego czy Dożynek. Na tegoroczne Święto Plonów i rozstrzygnię- cie Konkursu na Najpiękniejszy Wieniec Dożynkowy – Chy- bie zaprasza już 8 września.

Sielski weekend wśród zabytków Swoim bogactwem historycznym i kulturowym może za- skoczyć… Skoczów. Na spacerowym szlaku skoczowskich zabytków znajduje się m.in. barokowy ratusz, kamienice z przełomu XVIII i XIX w. czy pyszniąca się na Rynku ka- mienna fontanna z rzeźbą Trytona. Warto też znaleźć czas na zwiedzenie obiektów na Szlaku Św. Jana Sarkandra i Szlaku Gustawa Morcinka. Katolicki święty i męczennik oraz śląski pisarz byli najsłynniejszymi mieszkańcami Sko- czowa. Miłośnicy pomników przyrody powinni odwiedzić pobliski Dębowiec. Wzdłuż przepływającej przez wieś rzeki Knajki i w pobliżu malowniczych stawów rybnych rośnie pięć dorodnych dębów, wiek każdego z drzew szacowany jest na ok. 300 lat! Spacer po Dębowcu warto zakończyć k. Urzędu Gminy, gdzie stoi tężnia solankowa. Biologicz- nie czysta substancja wdychanej solanki zawiera w 1 litrze prawie 20 razy więcej jodu niż w Bałtyku!

Rynek w Skoczowie Aż dwanaście podbeskidzkich gmin i miast skupia Lokal- na Grupa Działania – Cieszyńska Kraina. Od graniczących z Czechami Zebrzydowic, Hażlachu, Strumienia, Chybia, Dębowca, Skoczowa, Brennej czy Goleszowa i Istebnej po Do wyboru, do koloru bardziej znane miasta, takie jak: Wisła, Ustroń albo Szczyrk – cały Cieszyński obfituje w atrakcyjne turystycznie turystyczna dwunastka w „Cieszyńskiej Krainie” zakątki. Przemierzenie ich wszystkich to prawdziwa wypra- wa, w czasie której warto się zatrzymywać, by zobaczyć Góry otoczone lasami, polami i otulone rzeką Wisłą z bliska perełki „Cieszyńskiej Krainy” i wziąć udział w re- oraz Olzą, zabytki, lokalne muzea, a także liczne trasy gionalnych imprezach. dla miłośników „dwóch kółek” sprawiają, że „Cieszyńska Kraina” spełni oczekiwania nawet najbardziej wymagającego miłośnika turystyki. Odpoczynek na łonie natury w „Żabim Kraju” Jaga Kolawa Od czego zacząć? Może od jednego z najmniejszych miast województwa śląskiego – Strumienia? Najstarszy w regio-

46 MAGAZYN ŚWIAT PODRÓŻE I KULTURA I WORLD TRAVEL AND CULTURE MAGAZINE 47 ONE HUNDRED KILOMETERS OF ADVENTURE... Take your pick the tourist twelve in the “ Land” Mountains surrounded by forests, fields and engulfed by the Vistula and the Olza rivers, monuments, local museums, as well as numerous routes for lovers of “two wheels” mean that the “Cieszyn Land” will meet the expectations of even the most demanding tourism enthusiast.

As many as twenty counties and towns located in the Beskid region each is estimated to be approx. 300 years! It is worth ending your belong to the Local Action Group – Cieszyn Land. From the towns of walk around Dębowiec by the Municipal Office where a graduation Zebrzydowice, Hażlach, Strumień, , Dębowiec, Skoczów, Brenna, tower is located. The biologically pure substances of the inhaled brine Pałac w Kończycach Wielkich Park w Strumieniu Goleszów and , all located near the border with the Czech Repu- contain 20 times more iodine in one litre than the equivalent amount blic, to better-known towns, such as: Wisła, Ustroń or Szczyrk – the entire of water from the ! Rowerem przez dukty i ustronia Kiedy aura sprawi, że rower trzeba zamienić na narty, miej- is full of places that are attractive to tourists. Visiting them „Cieszyńska Kraina” z powodzeniem może nosić miano scem pierwszego wyboru jest Szczyrk. Położenie w dolinie all is an incredible journey, during which it is worth taking a break to see Cycling over ducats and retreats „rowerowej”. Na jej terenie krzyżują się setki kilometrów między górami, z najwyższym szczytem Beskidu Śląskiego the gems of the “Cieszyn Land” up close and take part in regional events. “Cieszyn Land” can successfully be considered as a dream for cyclists. tras dla zwolenników „dwóch kółek”. Przez sam Dębowiec – Skrzycznem, sprawia, że tutaj znajdują się wymarzone It contains a network of hundreds of kilometres of routes for lovers of i okoliczne wsie biegną trzy szlaki. Najdłuższa 80-kilome- warunki dla miłośników białego szaleństwa. Szczyrk Mo- Rest in the bosom of nature “two wheels”. Three trails go through Dębowiec and the local villages trowa ścieżka oznaczona kolorem zielonym prowadzi aż untain Resort to jeden z największych i najnowocześniej- in the “Frog Land” alone. The longest route, which is 80 km long and marked in green, do Ustronia. Po drodze wśród pól, stawów, leśnych dró- szych ośrodków narciarskich w Polsce. Dzięki wspólnemu Where to begin? Maybe with one of the smallest towns in the Silesian leads to Ustroń. On the way, among fields, ponds and forest trails, we żek mijamy przydrożne kapliczki i krzyże. W położonym skipassowi udało się połączyć wszystkie ośrodki w Szczyr- Voivodeship – Strumień? The oldest town hall in the region, construc- pass by roadsides chapels and crosses. In the town of Hażlach located w zachodniej części Powiatu Cieszyńskiego Hażlachu, przy ku (Beskid Sport Arena, COS, Małe Skrzyczne, Wierch Po- ted in the 17th century, or a brine fountain in the city park, as well as in the western part of the Cieszyn County, on the border with the granicy z Czechami, jest 5 tras rowerowych Euroregionu średni). 25 wyciągów i ponad 40 km tras zadowoli nawet unpolluted nature, among which historic churches, chapels, former , there are 5 cycling routes of the “” Eu- „Śląsk Cieszyński”. Ciekawostką na skalę Polski jest licząca najbardziej wymagających fanów sportów zimowych. manor houses and old cottages have “squatted down” - these are un- roregion. A Poland-wide phenomenon is a 20km-long tandem cycling 20 km tandemowa trasa rowerowa dla niewidomych i nie- doubtedly the assets of Strumień and the surrounding villages, which route for the blind and visually impaired located there. Tourists who are dowidzących. Turyści ciekawi przeszłości, chcący zarazem Niewątpliwie „Cieszyńska Kraina” ma wiele do zaoferowa- are called “Frog Land” due to the many ponds and water bodies that interested in the past, who simultaneously want to “taste” the beauty aktywnie „smakować” piękno malowniczych krajobrazów nia turystom ceniącym odkrywanie nowych, niebanalnych are located there. In the nearby Chybie, you can go on a photo hunt of the picturesque scenery in an active manner and find a place to relax, i znaleźć miejsce na relaks, mogą skorzystać z przebiega- zakątków województwa śląskiego. by the Goczałowice Reservoir and marvel at the local waterfowl. A may use the cross-border walking and cycling trails running through jących przez Zebrzydowice transgranicznych tras pieszo- local curiosity is the Rotuz bog reserve, where a protected species of Zebrzydowice – “Following the trail of castles on the Piotrówka River” -rowerowych – „Szlakiem zamków nad Piotrówką” czy a carnivorous plant can be found – the round-leaved sundew. The or “Cycling to the neighbours”. A nice stop will be the water sports „Rowerem do sąsiadów”. Miłym przystankiem będzie County Cultural Centre and the “Klaps” Amateur Film Club provide centre that has a swimming pool and the pier nearby the Baroque castle Zamek w Kończycach Małych ośrodek sportów wodnych z kąpieliskiem i molo nieopo- cultural experiences during the summer Film Picnic and the Harvest where cultural events often take place. In addition, the pond located by dal barokowego zamku, gdzie często odbywają się im- Festival. Chybie invites everyone to this year’s Harvest Festival and the the castle in the nearby Kończyce Małe is not only a paradise for water prezy kulturalne. Również staw przy zamku w pobliskich awards ceremony of the Contest for the Most Beautiful Harvest Festi- sports enthusiasts; in the interiors of the castle, the Cieszyn Kończycach Małych to raj nie tylko dla „wodniaków”. val Wreath, which will take place on the 8th of September. Village Regional Chamber is housed along with an inn, whereas the W renesansowych wnętrzach urządzono Izbę Regionalną castle square was, among others, the most singing place of the region, Wsi Cieszyńskiej oraz karczmę, a plac zamkowy był m.in. A rural weekend among monuments thanks to the participants of the International Student’s Folklore Festival. w sierpniu najbardziej roztańczonym i rozśpiewanym miej- You will be surprised by the historical and cultural richness of… Sko- When the aura makes it necessary to exchange your bicycle for a set of scem w okolicy, dzięki obecności uczestników Międzynaro- czów. The walking trail of the historical monuments of Skoczów con- skis, the town of Szczyrk will be your primary choice. Its location in a dowego Studenckiego Festiwalu Folklorystycznego. tains, among others, a Baroque town hall, tenements from the turn valley between mountains, with the tallest peak of the Silesian Beskid of the 18th and 19th centuries as well as a stone fountain with a – Skrzyczne – makes for the best conditions for lovers of snow fun. The statue of Triton that towers over the market square. It is also worth Szczyrk Mountain Resort is one of the largest and most modern ski re- finding some time to visit the structures located on the Trail of St. Jan sorts in Poland. Thanks to a shared skipass, it was possible to connect Sarkander and the Trail of Gustaw Morcinek; the Catholic saint and all of the resorts located in Szczyrk (Beskid Sport Arena, COS, Małe martyr as well as the Silesian writer were the most famous residents Skrzyczne, Wierch Pośredni). Twenty-five races and over 40 km of ro- of Skoczów. Aficionados of nature monuments should visit the nearby utes will make even the most demanding winter sports fans happy. Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Dębowiec. Along the River that flows through the village and The ”Cieszyn Land” undoubtedly has a lot to offer to tourists who va- Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie near picturesque fish ponds, there are five beautiful oaks, the age of lue discovering new, extraordinary corners of the .

48 MAGAZYN ŚWIAT PODRÓŻE I KULTURA I WORLD TRAVEL AND CULTURE MAGAZINE 49 Pocztówka z księciem zaś opisuje rzekę pod kątem przyrodniczym, przedstawia Ekspozycja „Open Air Museum Cieszyn. Český Tĕšín” te- mieszkające wokół niej zwierzęta i ptaki. matycznie związana jest z dziedzictwem i symboliką gra- nicznej rzeki Olzy oraz przypomina ważne wydarzenia Rzeka stała się granicą dzielącą miasto po I wojnie świato- związane z historią miasta. Na brzegu Olzy znajdują się wej. Czeski Cieszyn utworzono na podstawie decyzji w spra- zarówno tradycyjne tablice informacyjne, jak i podświetla- wie podziału Śląska Cieszyńskiego, podjętej na konferencji ne gabloty (city lighty). Każda z nich ma siedem paneli, na w Spa 28 lipca 1920 roku, a będącej wynikiem trwającego których umieszczone są informacje oraz kody QR, po ich dwa lata sporu pomiędzy Czechosłowacją i Polską o przyna- zeskanowaniu uzyskuje się dostęp do rozszerzonych wersji leżność państwową tego regionu. Połączono trzy cieszyń- informacji i galerii zdjęć na stronie internetowej www.ope- skie dzielnice położone na lewym brzegu Olzy – Saskiej Kępy nairmuseum.info. Ilustrowane treści, opracowane przez (Sachsenberg), Kamieńca (Steinplatz) i Brandysa (Brandeis), ekspertów, prezentowane są w polskiej, czeskiej i angiel- które przekształciły się w pełni funkcjonujące miasto dzięki skiej wersji językowej. Specjalna aplikacja mobilna pozwala realizacji wielkiego planu rozbudowy, finansowanego m.in. na urozmaicenie zwiedzania – za jej pomocą można wysłać z pożyczki rządu czechosłowackiego. internetową pocztówkę z muzeum ze swoim wizerunkiem jako pierwszy książę cieszyński Mieszko I, ostatnia księżna Po podziale

Fot.: Wojciech Wandzel Wojciech Fot.: z rodu Piastów Elżbieta Lukrecja lub najdłużej panujący W muzeum nie mogło zabraknąć oczywiście trudnej tema- w Cieszynie Habsburg Franciszek Józef I. tyki Zaolzia. Jeden z działów opowiada o Polakach pozo- stałych po podziale Śląska Cieszyńskiego po drugiej stronie Dwa kraje, jedno miasto, wspólne muzeum Rzeka graniczna Olzy, o szkolnictwie i kulturze w tym rejonie. Przybliżony Strefa muzealna opowiada o wielu aspektach dziejów został również temat miejsc pamięci, takich jak Cierlicko Brzegi Olzy po obu stronach Cieszyna wzbogacone zostały o niesamowitą, Cieszyna i płynącej tam Olzy; tłumaczy etymologię nazwy i Konteszyniec, a także zaolziańskich organizacji zrzesza- nowoczesną przestrzeń: „Open Air Museum. Cieszyn. Český Tĕšín” rzeki, ukazuje znaczenie Olzy w rozwoju gospodarki re- jących Polaków. Przedstawiono też sylwetki wybitnych – transgraniczne muzeum, które ukazuje fenomen podzielonego miasta. gionu i w świadomości mieszkańców. Historia miasta jest postaci pochodzących z Zaolzia, postaci, które wniosły To nowa atrakcja dla mieszkańców i turystów. nierozerwalnie związana z rzeką. Tuż przy niej, na wzgó- ogromny wkład w rozwój wielu dziedzin kultury i nauki. Po Alina Woźniak rzu, w IX wieku powstał gród obronny, który stał się póź- wybuchu II wojny światowej zlikwidowano polskie szkol- niej rezydencją książąt cieszyńskich. Rzeka, przepływająca nictwo, organizacje i instytucje, język polski zniknął z ofi- Ekspozycja usytuowana na granicy Polski i Czech pokazu- Museum Cieszyn. Český Tĕšín”, stanowiąca nową jakość przez stolicę Księstwa Cieszyńskiego, od najdawniejszych cjalnego życia publicznego, a w ratuszu urzędowała NSDAP. je dzieje miasta z różnych perspektyw, włącznie z historią produktu turystycznego, który oparty jest na fenome- czasów stanowiła element kultury regionalnej, występo- podziału i jego następstwami. Na zrewitalizowanych brze- nie podzielonego miasta. Strefa muzealna rozpościera wała w podaniach i opowieściach ludowych, stanowiła W Czeskim Cieszynie, na tzw. Konteszyńcu, znajdował się gach Olzy powstała atrakcyjna enklawa, świetnie nadająca się w szczególnym miejscu – na granicy dwóch państw. kanwę powieści, poezji i malarstwa. W czasach współcze- obóz jeniecki dla aliantów. Powstał w kwietniu 1941 roku się do wypoczynku i aktywnego spędzania czasu. Pośród Tak oryginalna koncepcja jest ewenementem na ska- snych często wykorzystywana jest jako symbol regionu, i przeznaczony był dla internowanych podoficerów oraz naturalnego krajobrazu ze ścieżką pieszo-rowerową i cie- lę europejską! Ekspozycja przybliża dawną i bliższą a z jej nazwy korzysta wiele cieszyńskich przedsiębiorstw szeregowych żołnierzy. Był to największy obóz jeniecki na kawymi elementami architektury harmonijnie wkompono- historię Cieszyna oraz Czeskiego Cieszyna i pokazuje i stowarzyszeń. Jeden z działów muzealnych poświęcony terytorium dzisiejszej Republiki Czeskiej, został później ro- wano unikatową ekspozycję muzealną połączoną kodami ją z różnych perspektyw. Ma wartość nie tylko eduka- jest istniejącym i nieistniejącym już mostom na Olzie. Inny zebrany, a na jego miejscu wybudowano dzielnicę domów QR ze stroną www.openairmuseum.info i aplikacją, która cyjną i turystyczną, ale także sportową i rekreacyjną. umożliwia wysyłanie oryginalnych pocztówek. Zrewitalizowane nadbrzeża Olzy są strefą parkową wyposażoną w elementy małej architektury miejskiej Muzealny fenomen w nowoczesnym stylu, np. specjalnie zaprojektowane Miasto szczycące się ponadtysiącletnią historią zostało Koła Czasu – siedziska w świecących nocą okręgach, podzielone w 1920 r. na dwie części: polską i czeską. Gra- na których umieszczono 28 ważnych dat w historii niczna rzeka Olza jest swoistym symbolem współczesnych od powstania Cieszyna do jego podziału w 1920 roku losów Cieszyna, gdyż jako element wspólny nie tylko dzie- (również w alfabecie Braille’a). Wzdłuż malowniczego li, ale i łączy. I choć od 2007 roku – od czasu wejścia do nabrzeża prowadzi ścieżka piesza i rowerowa. Obszar strefy Schengen – wiele przeszkód natury prawnej i ad- ten oświetlony jest za pomocą inteligentnego systemu ministracyjnej zostało zniesionych, wciąż istnieją bariery oświetlenia ulicznego, lampami LED z detektorami ru- mentalne, kulturowe i historyczne, wynikające z wielolet- chu i modułami wi-fi. Przestrzeń dopełniają artystycz- niej izolacji mieszkańców obu stron miasta. Wyjątkowym nie zaprojektowane domki dla ptaków oraz tabliczki łącznikiem stała się teraz kulturowa przestrzeń „Open Air informacyjne o ptakach. Fot.: Wojciech Wandzel Wojciech Fot.:

50 MAGAZYN ŚWIAT PODRÓŻE I KULTURA I WORLD TRAVEL AND CULTURE MAGAZINE 51 jednorodzinnych. Po wojnie w Polsce i Czechosłowacji na- decyzją. Na przełomie lat 70. i 80. było to miejsce, które mi stąpił czas dyktatury partii komunistycznych. W tym trud- poprzez kontakt z wielką i piękną polską kulturą umożliwiło nym dla obu krajów czasie kwitł „graniczny biznes” – grani- zaczerpnąć trochę świeżej wody z bogatego i życiodajnego ca na Olzie naturalnie generowała problemy przemytnicze. polskiego morza do mego zatęchłego czeskiego bajorka”.

Dziś to już odległa historia dwóch stron jednego miasta. Z brzegów puszczamy kaczki dla zabawy Warto ją poznać, zwiedzając doskonale zorganizowaną gdy jeden wygra drugi robi grandę ekspozycję „Open Air Museum Cieszyn. Český Tĕšín”. kręcą głowami czesko-polskie baby bo uprawiamy własną propagandę Polska i Czechy znajdują się w Unii Europejskiej i w strefie Co tydzień obaj na przeciwnych brzegach Schengen – obie części miasta aktywnie ze sobą współ- krzepimy siebie Chłopcze głowa w górę pracują, choć już wcześniej nie brakowało inicjatyw, które jaka to wielka piękna rzecz olewać miały na celu połączenie Cieszyna. Od 1989 roku działał wszelkie przepisy celne i cenzurę oddział Solidarności Polsko-Czesko-Słowackiej, w 1996

roku władze miast podpisały umowę o współpracy, zaczę- Jaromír Nohavica napisał piosenkę „Jacek” w okresie, gdy Wandzel Wojciech Fot.: to organizować wspólne imprezy i realizować transgra- Cieszyn polski i czeski dzieliły budynki celne i nie można niczne projekty, których „Open Air Museum Cieszyn. Český było bez odpowiednich dokumentów przekroczyć grani- Tĕšín” jest najlepszym przykładem. Oba miasta znów two- cy na rzece. Zabroniono też przebywania nad rzeką i za- Two countries, one city, a joint museum rzą jedną całość. Wspólna polsko-czeska rada programo- baw, pilnowali tego uzbrojeni żołnierze wojsk chroniących wa opracowała koncepcję muzeum, treści ekspozycji mu- pogranicze obu państw (tzw. pogranicznicy). Polski Jacek On both sides of Cieszyn, the banks of the Olza have been enriched with an zealnych oraz zapewniła prawidłową realizację projektu. i czeski Pepa, stojąc na dwu brzegach rzeki, mogli w tam- incredible and modern space: Open Air Museum. Cieszyn. Český Tĕšín – a trans- tych czasach najwyżej machać do siebie, a po 1989 roku border museum, which presents the phenomenon of a divided city. It is a new Nad przystanią puszczać symboliczne kaczki, tak jak zostało to przedsta- attraction for residents and tourists. Po czeskiej stronie muzeum powstała symboliczna przystań wione w czesko-polskim spektaklu muzycznym „Těšínské – miejsce do cumowania nad Olzą (na której na razie nie wi- niebo – Cieszyńskie nebe”: The exhibition is located on the Polish-Czech border and zone is located in a special place – on the border of two co- dać jednostek pływających). Inspiracją do jej powstania była presents the city’s history from various perspectives, inclu- untries. Such an original concept is rarely found in Europe! piosenka „Jacek”, której autorem jest pieśniarz Jaromír No- POLAK Ahoj, Pepo, kaczki puszczasz? ding the history of division and what followed. An attrac- The exhibition brings closer the former and the recent hi- havica, mieszkający wiele lat w Czeskim Cieszynie. Piosenka CZECH Kačky to jsou ptáci, plavou tam dole na Olši. Já tive enclave was built on the revitalised banks of the Olza, story of Cieszyn and Czech Cieszyn; it presents history from powstała wiosną 1989 roku, a jesienią Nohavica zaśpiewał ją házím žabky, Jacku. which is perfect for active leisure and rest. A unique mu- different perspectives. It not only holds an educational and na słynnym Festiwalu Niezależnej Kultury Czechosłowackiej POLAK Ty puszczasz żabki?? Przecież to jest to brzydkie seum exhibition was harmoniously embedded among the tourism value, but a sports and recreational one as well. The we Wrocławiu. W momencie otwarcia „Open Air Museum i zielone, co siedzi nad Olzą. natural landscape containing a walking and cycling path as revitalised banks of the Olza comprise a park zone equipped Cieszyn. Český Tĕšín” mija więc 30 lat od tamtych wydarzeń. OLZA Brzydkie i zielone… Celnik?? well as interesting architectural elements. It is interconnec- with modern elements of small municipal architecture, such ted using QR codes with www.openairmuseum.info and an as a specially designed Time Circle – seats that are arranged Na drugim brzegu rzeki Olzy Jacek żyje Dziś po jednej i drugiej stronie rzeki można spacerować, app, which allows to send unique postcards. in circles and illuminated at night, which contain 28 impor- niewiele metrów dzieli go ode mnie odpocząć na małej przystani czeskiej, karmić kaczki albo tant dates in history since Cieszyn was established right up machamy do siebie wyciągamy szyje puszczać „żabki” z czeskiego brzegu, a potem, po polskiej A museum phenomenon to when it was divided in 1920 (also written in Braille). There dwaj sojusznicy i dwie bliskie ziemie stronie usiąść w Kole Czasu, by powspominać minione cza- The city, with over a thousand years of history, was divided is a footpath and a cycling lane running along the picture- sy i spojrzeć na symboliczną polsko-czeską Wieżę Babel, in 1920 into two parts: Polish and Czech. The border river sque river bank. The area is lit with the help of an intelligent Pieśniarz tak wspomina lata spędzone w Czeskim Cieszy- która pozwoli zrozumieć, dlaczego po tej stronie rzeki čer- Olza is a peculiar symbol of the modern fate of Cieszyn street lighting system using LED lights with motion detectors nie: „Moje przenosiny po odbyciu służby wojskowej do stvý chleb jest świeży, a czeski květen to maj. because, as a shared element, it not only divides people but and WiFi modules. The space is completed by artistically de- Cieszyna, miasta, w którym przyszła na świat w rodzinie also brings them together. And despite the fact that since signed birdhouses as well as bird information signs. czeskich muzyków moja żona Martina, były bardzo szczęśliwą www.visitCieszyn.com 2007 – after entering the Schengen Area – many legal and administrative obstacles have been abolished, there are still A postcard with the prince mental, cultural and historical barriers, which result from The ‘Open Air Museum Cieszyn. Český Tĕšín’ exhibition is the many years of isolation that the residents of both cities thematically related to the heritage and of the were subjected to. Currently, a special link is comprised by border river Olza and it reminds of important events in the the cultural space of the Open Air Museum Cieszyn. Český city’s history. The bank of the Olza incudes traditional infor- Projekt: Kaj indzi inakszy u nas po naszymu – Kultura Ludowa Śląska Cieszyńskiego, nr CZ.11.2.45/0.0/0.0/15_003/0000332 Tĕšín, which provides a new quality for a tourism product, mation boards as well as illuminated cabinets (city lights). Projekt dofinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego based on the phenomenon of a divided city. The museum Each one includes seven panels that contain information w ramach Programu Interreg V-A Republika Czeska – Polska

52 MAGAZYN ŚWIAT PODRÓŻE I KULTURA I WORLD TRAVEL AND CULTURE MAGAZINE 53 and QR codes, which, when scanned, grant access to exten- was made during a conference in Spa on the 28th of July munist parties. During those times, which were incredibly a place that, thanks to me being close to the enormous and ded information and a photo gallery at www.openairmu- 1920, which was the result of a 2-year-long dispute betwe- difficult for both countries, “border business” flourished beautiful , allowed me to take some fresh seum.info. The illustrated contents were developed by en Poland and Czechoslovakia concerning which of the two – naturally, the border on the Olza generated smuggling water from the rich and life-giving Polish sea and pour it experts and are presented in Polish, Czech and English. A countries this region belonged to. Three boroughs located problems. into my musty Czech pond.” special mobile app allows to diversify your tours – by using on the left bank of the Olza were merged - Saska Kępa (Sach- We are skipping stones on its banks for fun it, you can send an online postcard from the museum with senberg), Kamieniec (Steinplatz) and Brandys (Brandeis), Today, this is a distant history of two sides of the same city. when one wins, the other brawls your own image as the first Cieszyn prince, Mieszko I, the which turned into a fully functioning city thanks to an enor- It is worth discovering when visiting the incredibly well-or- Polish and Czech women shake their heads last princess of the Piast Dynasty, Elżbieta Lukrecja, or the mous development plan that was financed, among others, ganised Open Air Museum Cieszyn. Český Tĕšín exhibition. because we make our own propaganda longest-ruling ruler in Cieszyn, Habsburg Franciszek Józef I. through a loan granted by the Czechoslovakian government. Poland and the Czech Republic are part of the European Both of them on separate banks every week Union and the Schengen Area – both parts of the city acti- we’re invigorating each other, Boy, head up Border river After the division vely cooperate with each other, despite there being many what a great and beautiful feeling it is The museum zone talks about many aspects in the history Of course, the museum exhibition has to mention the diffi- previous initiatives to merge Cieszyn. The Polish-Czech- to ignore censorship and customs regulations of Cieszyn and the Olza river flowing through it, it descri- cult topic of . One of the areas of the museum talks -Slovak Solidarity operated since 1989, and in 1996, the bes the etymology of the river’s name, shows the impor- about Poles who were left on the other side of the Olza authorities signed a cooperation agreement. Joint events Jaromír Nohavica wrote the ‘Jacek’ in times when the tance of Olza to the development of the region’s economy after the division of Cieszyn Silesia as well as about edu- were beginning to be organised along with the completion Polish Cieszyn and the Czech Cieszyn were divided by cu- and in the consciousness of residents. The city’s history is cation and culture in this region. The topic of memorial of transborder projects, of which the Open Air Museum stoms offices and no one could cross the border crossing inextricably related to the river. On a hill next to the river, a sites, such as Cierlicko and Konteszyniec, was also brought Cieszyn. Český Tĕšín is the best example. Both cities once over the river without appropriate documents. It was also defensive castle was constructed in the 9th century, which up, as well as Zaolzie organisations that united Poles living again create a common entity. A joint Polish-Czech pro- forbidden to spend time and play by the river, which was later became the residence of Cieszyn princes. From ear- there. The silhouettes of distinguished people from Zaolzie gramme council developed the concept for the museum, watched over by armed soldiers guarding the borderland liest times, the river, which flows through the capital of the were also presented – people who had great influence in the contents of museum exhibitions as well as ensured the between both countries (the so-called border patrolmen). Principality of Cieszyn, comprised an element of regional the development of numerous fields of culture and science. correct completion of the project. All that Polish Jacek and Czech Pepa could do those days culture and was found on applications and in folklore le- After the outbreak of World War II, the Polish education when standing on both banks of the river was to wave gends, constituting a canvas for novels, poems and pain- system, organisations and institutions were all eliminated, At the marina at each other, and after 1989, they could skip symbolic tings. In modern times, the river is often used as a symbol the vanished from official public life, and A symbolic marina was constructed on the Czech side of the “frogs”, just like it was presented in the Polish and Czech of the region, whereas its name is used by many companies the NSDAP ruled in the town hall. museum – a place for docking boats on the Olza (there are musical Těšínské niebo – Cieszyńskie nebe; and associations located in Cieszyn. One of the areas of the In the Czech Cieszyn, in the so-called Konteszyniec, there currently no vessels on the river). The inspiration for the con- museum is dedicated to bridges that currently cross the was a prisoner-of-war camp for the Allies. It was construc- struction of the marina was a song called ‘Jacek’, the author POLE Ahoj, Pepa, are you skipping stones? Olza as well as those that used to in the past. Another area ted in 1941 and was intended for petty officers and pri- of which is Jaromír Nohavica, who has been living in Czech CZECH Kačky to jsou ptáci, plavou tam dole na Olši. Já describes the river in terms of nature and presents animals vates. It was the largest prisoner-of-war camp located wi- Cieszyn for many years. The song was created in spring of házím žabky, Jacku. and birds that live around it. thin the current borders of the Czech Republic. It was later 1989 and Nohavica sang it during the famous Festival of POLE You’re skipping frogs?? What sits by the Olza is After the First World War, the river became a border di- demolished and a neighbourhood of single-family houses Independent Czechoslovak Culture in Wrocław. This means ugly and green. viding the city. The Czech Cieszyn was established on the was constructed in its place. After the war, both Poland that during the opening of the Open Air Museum Cieszyn. OLZA Ugly and green… a customs officer?? basis of a decision on the division of Cieszyn Silesia that and Czechoslovakia were faced with a dictatorship of com- Český Tĕšín, 30 years have passed since those events. Jacek lives on the other side of the Olza Today, one can walk down both sides of the river, take a a few metres divide both of us break in a small Czech marina, feed ducks or skip “frogs” from we wave at each other while extending our necks the Czech bank, and then, on the Polish side, have a sit inside two allies and two close lands the Time Circle to reminisce over bygone days and take a look The singer recalls the years that he spent in Czech Cieszyn at the symbolic Polish and Czech Tower of Babel, which will in the following manner: “After completing my military se- help you understand why bread is fresher on this side of river rvice, I moved to Cieszyn where my wife Martina was born čerstvý and the Czech květen is the month of May. to a family of Czech musicians, which was a very fortunate decision. At the turn of the 1970s and 1980s, Cieszyn was www.visitCieszyn.com

Projekt: Kaj indzi inakszy u nas po naszymu – Kultura Ludowa Śląska Cieszyńskiego, nr CZ.11.2.45/0.0/0.0/15_003/0000332 Projekt dofinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego Fot.: Wojciech Wandzel Wojciech Fot.: w ramach Programu Interreg V-A Republika Czeska – Polska

54 MAGAZYN ŚWIAT PODRÓŻE I KULTURA I WORLD TRAVEL AND CULTURE MAGAZINE 55 WYDARZENIA EVENTS

Projekt LAG Festival LAG Festival Project – święto miłośników gamingu za nami! – the feast for all gaming fans is behind us! Warsztaty projektowania gier, konkursy na koncepcję gry dla studentów Game design workshops, game concept competitions for students and pupils, i uczniów, wykłady profesjonalnych twórców gier, wystawy, koncerty lectures by professional game creators, exhibitions, concerts and shows i pokazy – to główne aktywności, które przez cztery lata odbywały się – these are the main activities that have been taking place for 4 years as part w ramach „Festival of Art and Independent Games LAG”. of the “Festival of Art and Independent Games LAG”.

Od października 2015 do września 2019 na uczelniach w Cieszynie, uczestników. Eksperci m.in. z Francji, USA, Meksyku, Holandii, Bel- From October 2015 to September 2019, the LAG Festival and Indepen- ted many participants. During conferences and workshops, experts Trnavie i Ostravie realizowany był projekt LAG Festiwal Sztuki i Gier- gii, Japonii czy Słowacji na konferencjach i warsztatach przybliżyli dent Games project was implemented at universities in Ciszyn, Trnava from, among others, France, USA, Mexico, Holland, Belgium, Japan Niezależnych. Przez cztery lata na partnerskich uczelniach odbywały problematykę branży gier od strony projektowej, biznesowej oraz and Ostrava. For four years, game design workshops as well as compe- and presented problems within the gaming industry when się warsztaty projektowania gier oraz konkursy dla uczniów i stu- artystycznej. Oprócz spotkań z profesjonalistami młodzi gamerzy titions for pupils and students for the best game project were hosted it comes to design, business and art. Apart from meeting the profes- dentów na projekt gry. Raz w roku na cieszyńskim rynku spotykali się mogli w trakcie czterech edycji LAG Arena, wykazać się swoją kre- at the partnering universities. Once every year, students and gaming sionals, during four editions of the LAG Arena, young gamers could studenci i pasjonaci gier podczas Festiwalu LAG, a do Cieszyna przy- atywnością w konkursie na projekt gry skierowanym do uczniów enthusiasts used to meet at the town square in Cieszyn during the LAG demonstrate their creativity during a game design competition aimed bywali eksperci i artyści oraz młodzież zainteresowana gamingiem. w kategorii indywidualnej i drużynowej. Kilkaset prac z całego świa- Festival, while experts and artists flocked to Cieszyn along with young at students in the individual and team categories. Several hundred To międzynarodowe przedsięwzięcie, współtworzone jest przez trzy ta spłynęło na konkurs na plakat pt. „Świat wirtualny – świat real- people interested in gaming. This is an international undertaking that pieces have been submitted to the poster competition entitled “Vir- ośrodki naukowe: Uniwersytet Śląski w Katowicach, Uniwersytet ny”, który był dodatkowym wydarzeniem finałowej edycji „święta has been co-created by three academic centres: the University of Silesia tual world – real world”, which was the last event of the final edition w Ostrawie oraz Uniwersytet Cyryla i Metodego w Trnavie – od 2016 gamerów”, oraz na wcześniejsze wystawy plakatu. in , the University of Ostrava as well as the University of SS. of the “World of Gamers”, as well as to previous poster exhibitions. r. w ramach projektu LAG. Pomysłodawcy postawili na zakrojoną na Zwieńczeniem Festiwalu co roku były koncerty LAG MUSIC. Publicz- Cyril and Methodius in Trnava – since 2016 as part of the LAG project. Every year, the culmination of the Festival is comprised of LAG MU- szeroką skalę próbę przybliżenia niezwykle nowatorskiej dziedziny, ność mogła wysłuchać ścieżek dźwiękowych z kultowych gier, a tak- The originators of the project made a large-scale attempt to present SIC concerts. The audience had the opportunity of listening to audio jaka jest realizowana na działającym od 2012 roku w Cieszynie na że muzyki elektronicznej prezentowanej przez Vj-ów i artystów scen this incredibly innovative field, which was realised at the Faculty of Arts tracks from famous games as well as presented by Wydziale Artystycznym UŚ kierunku studiów – „Projektowanie gier niezależnych. of the University of Silesia located in Cieszyn and has been operational DJs and artists of independent music scenes. i przestrzeni wirtualnej”. Interdyscyplinarność nowego medium oraz rozwój kultury wizualnej since 2012; major – “Designing games and virtual spaces”. The interdisciplinarity of the new medium, as well as the develop- Ambicją organizatorów projektu była edukacja młodego poko- gamingu, wykorzystywanej coraz powszechniej np. w reklamie, po- The project organisers have undertaken to educate young people ment of the visual culture of gaming, which is used increasingly lenia, dla którego świat AR/VR jest środowiskiem naturalnym i to zwala mieć nadzieję na powstanie kolejnego równie niezależnego, for whom the world of AR/VR is a natural environment. The orga- often in e.g. advertisements, gives rise to hope for the creation of zadanie, niewątpliwie, się powiodło. Wydarzenia przyciągnęły wielu wizjonerskiego projektu. nisers were undoubtedly successful at this task. The events attrac- another project that is equally as independent and visionary.

Projekt „Festival of Art and Independent Games” The “Festival of Art and Independent Games” jest współfinansowany w ramach programu project is co-financed under the “Creative Europe” Unii Europejskiej „Kreatywna Europa”. European Union programme.

56 MAGAZYN ŚWIAT PODRÓŻE I KULTURA I WORLD TRAVEL AND CULTURE MAGAZINE 57 WYDARZENIA EVENTS

FESTIVAL OF BORDERLAND CULTURES “CARPATHIAN CLIMATES”

For nearly two decades the Festival of Borderland Cultures “Carpathian Climates” has been held in Krosno. Its history demonstrates how well the festival is developing, offering residents and visitors a whole gamut of excitement and, from year to year, an increasingly rich programme of accompanying events.

BORDERLAND ART AND FLAVOURS The climates - focused on what is geographically closest to Krosno - is a meeting with music, dance and theatre, as well as art and craft from all corners of the Car- pathians. Four stages located at various points of the Krosno Old Town, with guests from Poland, Slovakia, the Czech Republic and tegrującym, zaskakującym i łączącym Hungary - over two hundred performers presenting a wszystkie dziedziny sztuki, pokolenia unique spectrum of music - from Polish, regional i historie. songs and dances dear to the inhabitants, to folk, Balkan and Klezmer climates. Partnerem wydarzenia Festiwal Kultur FESTIWAL KULTUR POGRANICZA Pogranicza „Karpackie Klimaty” jest For three days, the narrow streets transform Podkarpackie. Przestrzeń otwarta. into a gallery of art and delicious flavours, while the artists and artisans tell stories „KARPACKIE KLIMATY” about the most beautiful things in the bor- derland and offer everyone a piece of them- selves and their work. Od niemal dwóch dekad w Krośnie odbywa się Festiwal Kultur Pogranicza „Karpackie Klimaty”. Historia tego festiwalu pokazuje, Adults find their Carpathian Climates here - jak pięknie się on rozwija, oferując mieszkańcom i przyjezdnym całą gamę in the morning they rest from the crowds and wrażeń i z roku na rok coraz bogatszy program wydarzeń towarzyszących. the hustle and bustle, and during the day and in the evenings, they walk around Krosno with a glass of SZTUKA I SMAKI POGRANICZA wine in their hands. It is here, during the Carpathian Clima- Więcej na: / more on: Klimaty – zorientowane na to, co Krosnu geograficznie naj- Swoje Karpackie Klimaty znajdują tu dorośli – rano odpoczywa- tes, that the largest Hungarian wine festival, the Portius Festival, is bliższe – to spotkanie z muzyką, tańcem oraz teatrem, sztuką jąc od tłumów i zgiełku, a w ciągu dnia i wieczorami spacerując facebook.com/podkarpackie.przestrzen.otwarta/ held; the 17th edition already, in its history. Small Climates await the younger ones i rzemiosłem ze wszystkich stron Karpat. po Krośnie z lampką wina w ręku. To tutaj, podczas Karpackich http://podkarpacie.pl - workshops, performances and stories about how colourful the Borderland is, and Klimatów, odbywa się największy, siedemnasty już, festiwal how valuable it is to be familiar with its history and culture. Cztery sceny zlokalizowane w różnych punktach krośnieńskiej wina węgierskiego – Portius Festiwal. Na najmłodszych czeka- starówki, a na nich goście z Polski, Słowacji, Czech i Węgier – ją Małe Klimaty – warsztaty, spektakle i opowieści o tym, jak It is here in Krosno that you will find artisans with years of tradition arouse the sen- ponad dwustu wykonawców prezentujących niezwykły prze- barwne jest Pogranicze i jak cenna jest wiedza o nim. ses with the smell and taste of freshly baked bread and the view of freshly-smelted krój muzyczny – od polskich, regionalnych pieśni i tańców (world-famous) Krosno glass, at nearly every step. bliskich mieszkańcom po folkowe, bałkańskie czy klezmerskie To w Krośnie, niemal na każdym kroku, rzemieślnicy z wielo- klimaty. letnimi tradycjami kuszą wszystkie zmysły zapachem i sma- It is worthwhile to plan well for the end of August and visit Krosno to take part in kiem świeżo pieczonego chleba, widokiem tyle co wytopione- a festival with incredible potential that integrates, surprises and combines all fields Wąskie uliczki na trzy dni zamieniają się w swoistą galerię go (znanego na całym świecie) krośnieńskiego szkła. of art, generations and history. sztuki i dobrego smaku, a artyści-rękodzielnicy i rzemieślnicy snują opowieści o tym, co w Pograniczu najpiękniejsze, i ofe- Warto dobrze zaplanować koniec sierpnia i odwiedzić Krosno, The partner of the Borderland Culture Festival “Carpathian Climates”, is Podkarpac- rują każdemu cząstkę siebie i swojej pracy. by wziąć udział w festiwalu o niesamowitym potencjale in- kie. Open space

58 MAGAZYN ŚWIAT PODRÓŻE I KULTURA I WORLD TRAVEL AND CULTURE MAGAZINE 59 W krainie wina i czekolady, czyli… Dwór Kombornia Hotel&SPA**** perełka Beskidu Niskiego, którą warto odkryć

In the land of wine and chocolate Introducing. Dwór Kombornia Hotel&SPA**** – a pearl of the Low Beskids worth discovering

Małopolska wieś dla każdego W Komborni, malowniczej wsi na Podkarpaciu, In Kombornia, a picturesque village in Subcarpathian Katalog „Małopolska wieś dla każdego” prezentuje obiekty rekomendowane przez Polską Federację pośród wspaniałych krajobrazów, zlokalizowany jest voivodeship, among magnificent landscapes you will Turystyki Wiejskiej „Gospodarstwa Gościnne”. Oferuje szeroką gamę propozycji spędzania wolnego czasu, butikowy hotel – Dwór Kombornia, który oferuje swo- find a boutique hotel - Dwor Kombornia, which offers zawiera także wiele przydatnych informacji praktycznych. im gościom niepowtarzalne przeżycia. its guests a unique experience.

Błogi relaks w ChocoWine SPA Blissful relaxation in ChocoWine SPA W katalogu przedstawiono tylko wybrane gospo- i wczasowicze mogą wybierać obiekty według Mieści się tu jedyne w Polsce SPA, specjalizujące się It houses the only SPA in Poland which specializes in darstwa agroturystyczne w Małopolsce, których standardu noclegu i jakości obsługi. Im więcej w wykorzystywaniu dobroczynnych właściwości wina using the beneficial qualities of wine and chocolate. jakość usług została zweryfikowana zgodnie z za- słoneczek ma gospodarstwo, tym wyższy oferuje i czekolady. Doświadczysz tu m.in. kąpieli w winie czy Here you will experience bathing in wine or getting sadami określonymi przez Federację. standard noclegów, dostęp do łazienki, kuchni, masażu ciała belgijską czekoladą. a body massage with the use of Belgian chocolate. a także urozmaicone propozycje rekreacji, imprez W Dworze Kombornia dostępne są także strefa well- There is also a wellness area with a swimming pool, Turyści mają do wyboru dwa rodzaje ofert agro- regionalnych oraz możliwości aktywnego spędza- ness z basenem, saunami, łaźnią parową, jacuzzi saunas, steam room, jacuzzi and salt cave at Dwor turystycznych: „Wypoczynek na wsi” oraz „Wypo- nia czasu. Turysta, który wybiera gospodarstwo i grotą solną. Kombornia. czynek u rolnika”. Wybierając ten drugi wariant, oznaczone słoneczkami, wie dokładnie, czego można liczyć nie tylko na czysty pokój z łazienką, może oczekiwać. Kuchnia slow food oraz wspaniałe wina Slow food cousine and magnificent wines ale także na domowe posiłki czy udział w zajęciach Wielokrotnie nagradzana dworska Restauracja Magno- The award-winning Magnolia Restaurant manufac- w gospodarstwie rolnym, takich jak karmienie Zaprezentowane w kata- lia zaprasza na doskonałe menu, zgodne z ideą kuchni tures an excellent menu in line with the idea of slow zwierząt, zbieranie ziół, tradycyjny wyrób masła logu gospodarstwa po- slow food. Do dań serwowane jest wino, dobierane food cuisine. Wine is served with dishes selected by czy sera, pieczenie chleba lub smażenie konfitur. grupowano w zależności przez sommeliera Salonu Win Karpackich – XVIII- the sommelier of the Carpathian Wine Salon - an od położenia: w Krakowie wiecznej piwniczki po brzegi wypełnionej świetnymi eighteenth-century wine cellar filled with great wines. Wszystkim obiektom nadano kategorie ozna- i okolicach, Podbabiogó- winami. Salon Win zajmuje się importem The Wine Salon deals with the import and distribution czone symbolami od jednego do 3 słoneczek, rzu, wokół Tarnowa, w re- i dystrybucją najlepszych karpackich win. of the best Carpathian wines. w zależności od wyposażenia i poziomu ofero- gionie sądeckim, w Ta- wanych usług. Dzięki tej kategoryzacji turyści trach i na Podhalu. Dwór Kombornia Hotel & SPA**** 60 MAGAZYN ŚWIAT PODRÓŻE I KULTURA I WORLD TRAVEL AND CULTURE MAGAZINE Kombornia 1, 38-420 Korczyna k/Krosna www.dworkombornia.pl 61 SPACEREM PO... Grafika: Dawid Ryski

Puławy to miasto, które urzeka bogactwem Puławy is a city that enchants you with its kulturowym i przyjazną przestrzenią wealth of culture and friendly urban space. miejską. To jedno z najbardziej zielonych It is one of the greenest cities of the Lubelskie miast Lubelszczyzny. Turysta w Puławach region. A tourist is a welcomed jest mile widzianym gościem, na którego guest in Puławy with numerous attractions

fot. Archiwum UM Elbląg czeka wiele atrakcji. at their disposal.

Rowerowe eskapady oznakowanymi szlakami, spływy Cycling escapades along marked trails, kayaking on the Vistula, Do Elbląga jest po drodze kajakowe Wisłą, Wieprzem i Kurówką oraz rejsy łodziami Wieprz and Kurówka, as well as boat cruises at the Puławy w Marinie Puławy to tylko niektóre z pomysłów na ciekawe Marina are just some of the exciting ideas for can spend- To ciekawy punkt na mapie turystycznej Polski. Leży 50 km od Gdańska, przy krajowej „siódem- spędzenie wolnego czasu. Uroki Wisły można podziwiać, ing your free time. The charm of the Vistula can be admired ce”. Szczególnym upodobaniem turystów cieszy się wyjątkowe Stare Miasto – jedna z najlepiej spacerując bulwarem łączącym dwie przeprawy mostowe. by taking a walk along the boulevard connecting two bridges. przebadanych archeologicznie starówek w Europie. Dziedzictwo rodziny Czartoryskich można podziwiać The family legacy may be admired in the pal- Podczas II wojny starówka została doszczętnie zniszczo- Głównym elementem starówki jest gotycka katedra św. Mi- w kompleksie pałacowo-parkowym z monumentalnymi ace and park complex with monumental buildings: the na. Jej odbudowę poprzedzały gruntowne prace archeolo- kołaja z najwyższą wieżą kościelną po prawej stronie Wisły giczne. Stąd wiadomo, że przez wieki miasto było jednym (97 m), na której usytuowano punkt widokowy. budowlami: pałacem, Świątynią Sybilli i Domem Gotyckim, palace, the Sybil’s Temple and the Gothic House, which are still z najważniejszych portów na Bałtyku. I stąd też bogate, które wciąż stanowią atrakcję Puław. the attractions of Puławy. unikatowe zbiory nowoczesnego Muzeum Archeologiczno- Elbląg jest otwartą galerią sztuki. W różnych miejscach mia- -Historycznego w Elblągu. Są tam eksponaty z przełomu XVI sta ustawiono blisko 100 form przestrzennych i rzeźb, m.in. W pięknych wnętrzach pałacu puławskie Muzeum Czarto- In the beautiful interiors of the Palace, the Czartoryski Museum i XVII wieku, ale także ślady Wikingów i jeszcze wcześniejsze Magdaleny Abakanowicz. Spacer szlakiem form przestrzen- ryskich prezentuje niezwykłe w swej różnorodności ekspo- in Puławy presents an extraordinary variety of exhibitions in - Gotów, którzy przyczynili się do upadku Cesarstwa Rzym- nych może być „artystyczną ucztą”. Warto go rozpocząć od skiego. Centrum Sztuki Galeria EL, która mieści się w budynku daw- naty gromadzone od końca XVIII wieku po drugą połowę Puławy presents a remarkable variety of exhibit items collect- nego gotyckiego klasztoru. wieku XIX. Można tu podziwiać wysokiej klasy malarstwo, ed from the end of the XVIII century to the half of the XIX cen- W sercu starówki ma swój początek słynny Kanał Elbląski. Je- militaria, rzemiosło artystyczne czy pamiątki o charakterze tury. Here, you can admire high-class painting, military items, dyna na świecie wciąż działająca droga wodna z systemem po- Do Elbląga łatwo trafić, a miasto jest idealną bazą dla turystów. historyczno-sentymentalnym. artistic handicraft or historical and sentimental memorabilia. chylni i śluz. Dzięki niemu jachty i statki z turystami pokonują bli- sko 100-metrową różnice poziomu terenu i pozwalają dopłynąć z Elbląga do Krainy Wielkich Jezior Mazurskich. Trudno się dziwić, że to miejsce ukochali twórcy: It is no surprise that this place was loved by creators: writers, pisarze, poeci i kompozytorzy. poets and compositors. Nowoczesna przystań i zmodernizowane nadbrzeże na el- bląskiej starówce zapewniają doskonałe warunki dla wod- niaków.

Informacja Turystyczna Ul. Stary Rynek 25, 82-300 Elbląg, Tel. +48 55 239 33 77 [email protected], www.turystyka.elblag.eu www.facebook.com/MiastoElblag fot. Bartosz Rybaczewski Fot.: P. Kawka P. Fot.: M. Szeląg Fot.: A. Kozieł Fot.:

62 MAGAZYN ŚWIAT PODRÓŻE I KULTURA I WORLD TRAVEL AND CULTURE MAGAZINE 63 MAZOWSZE DOBRZE SMAKUJE MAZOVIA TASTES GOOD Województwo mazowieckie już od 11 lat należy do Europejskiej Regionalnej Sieci Dziedzictwa Kulinarnego, której celem jest zachowanie i rozwój lokalnych tradycji gastronomicznych.

To prestiżowe i znane na świecie zrzeszenie promuje re- The Mazovia Province has been a member of the Europe- gionalne smaki, a dzięki temu także dziedzictwo kultu- an Regional Culinary Heritage Network for 11 years, which rowe i turystykę. Przyczynia się do rozwoju przedsiębior- aims to preserve and develop local gastronomic traditions. czości. Obecnie mazowiecka sieć liczy 116 podmiotów, wśród których są m.in. rolnicy, ogrodnicy, przetwórcy This prestigious and world-famous association promotes regio- żywności, srestauracje, hotele. Mazowsze szczyci się nal flavors, and thus also cultural heritage and tourism. It con- wieloma produktami tradycyjnymi z długą historią i wy- tributes to the development of entrepreneurship. Currently, the jątkowymi cechami. Są to produkty rolne, środki spo- Masovian network has 116 entities, including farmers, gardeners, żywcze i napoje spirytusowe, których jakość i niepowta- food processors, restaurants, hotels. Mazovia boasts many tra- rzalny smak wynika ze stosowania tradycyjnych metod ditional products with a long history and unique features. These produkcji. are agricultural products, foodstuffs and spirits, which quality and unique taste result from the use of traditional production - Dbamy o to, aby jak największe grono odbiorców methods. poznało i zasmakowało wyjątkowych produktów wy- twarzanych na Mazowszu - podkreśla Adam Struzik, - We make sure that the largest possible group of recipients get Marszałek Województwa Mazowieckiego - Promujemy to know and taste the unique products produced in Mazovia - produkcję oraz sprzedaż lokalnych i regionalnych przy- emphasizes Adam Struzik, Marshal of the Mazowieckie Voivode- smaków, dofinansowujemy budowę nowoczesnych tar- ship - We promote the production and sale of local and regional gowisk, prezentujemy naszą żywność podczas wydarzeń delicacies, we subsidize the construction of modern markets, we kulinarnych i imprez folklorystycznych. Organizujemy present our food during culinary and folklore events. We also or- także wiele konkursów. Zachęcam do odwiedzenia Ma- ganize many competitions. I encourage you to visit Mazovia and zowsza i spróbowania naszej regionalnej kuchni. try our regional cuisine.

Informacje: www.mazovia.pl, www.mazowieckie.ksow.pl, www.culinary-heritage.com 64 MAGAZYN ŚWIAT PODRÓŻE I KULTURA I WORLD TRAVEL AND CULTURE MAGAZINE wypoczynek z pomysłem eventful holiday Walking tour around the mine A gold mine located in Złoty Stok at the foot of Góry Złote on Złotej street over Złoty Potok... Does is it sound like the beginning of an old fairy-tale? Yes, except that it is real. In Lower Silesia, in the Ząbkowice County. Alina Woźniak

wózki. Na koniec niespodzianka: spotkanie Once it was one of the most gold-bearing regions in Europe with 200 mines in z uśmiechniętym katem. operation, a dozen or so foundries, and in the 700 years of exploitation over 300 Aby poznać dzieje Złotego Stoku i jego km of corridors were excavated, and about 16 tons of this pure gold was extracted. mieszkańców, trzeba odwiedzić izbę pa- Excavation works lasted until the 60s of the XX century when it turned out that mine mięci, w której zgromadzono m.in. złote was unprofitable. The gold rush was revived 21 years ago after the establishment of dukaty bite w XVI w. w tutejszej mennicy, a museum. pocztówki sprzed II wojny światowej, a tak- że różne ciekawostki, np. drewnianą pralkę Walking tour around the mine. firmy Miele. The underground tourist route passes through the Gertruda drift with a mysterious Żądni wrażeń? Można płukać złoto (każ- labyrinth, Death pavement and slide, as well as a Gnome - the ghost of a missing da znaleziona grudka staje się własnością miner that looks a bit scary today and poses for photos. Here, you can also see old znalazcy), poszukiwać diamentów, wybijać tools, maps, mining lamps, a gold smelting furnace, laboratory of Schärfenberga złote monety i obejrzeć koprolit (skamienia- (he devised the method for obtaining arsenic from the local arsenic ores) and the łe odchody dinozaura) na wystawie minera- unique Museum of Warnings, Notes and Appeals. An additional attraction is the łów, a także rozwiązywać zagadki w escape underground boat ride. Wędrówka po kopalni room. Na turystów czekają punkty gastrono- The descent to the Black Upper Adit is via the XVII century, nearly 30-metre mine- miczne i klimatyczne noclegi w Złotym Jarze shaft. The mighty chambers and corridors are impressive! Here, apparently in 1945, Kopalnia Złota położona w Złotym Stoku, u podnóży Gór Złotych lub w Złotym Hoteliku. To prawdziwie złota the Germans hid treasures, which admittedly have not yet been found, but specula- na ulicy Złotej nad Złotym Potokiem… Brzmi jak początek starej baśni? Tak, kraina atrakcji. tions and emotions are many. A great attraction is Poland’s only underground water- tyle że dzieje się naprawdę. Na Dolnym Śląsku, w powiecie ząbkowickim. Alina Woźniak fall. Tourists exit the place to daylight via the famous orange tram. It is also worth visiting the Ochre Adit, which was flooded for decades, and today Niegdyś był to jeden z najbardziej złotonośnych regionów Do Sztolni Czarnej Górnej schodzi się XVII-wiecznym, pra- astonishes with its orange-yellow ochre dripstones and spring chamber. You can feel w Europie, działało tu prawie 200 kopalń, kilkanaście hut, wie 30-metrowym szybem. Potężne komory i korytarze robią like you are in a fantasy world! a przez 700 lat eksploatacji wydrążono ponad 300 km kory- wrażenie! Tu ponoć w 1945 r. Niemcy ukryli skarby, których tarzy i wydobyto ok. 16 ton czystego złota. Prace w wyrobi- co prawda do tej pory nie znaleziono, ale domysłów i emocji Kopalnia Złota w Złotym Stoku Not only underground skach trwały aż do lat 60. XX wieku, kiedy to okazało się, że jest wiele. Wielką atrakcję stanowi jedyny w Polsce podziem- Ul. Złota 7 To learn about the past of the region, it is worth going back in time to... the Medieval kopalnia jest nierentowna. 21 lat temu powstało tu muzeum ny wodospad. Turyści wyjeżdżają stąd na światło dnia słyn- tel 74 8175 574 Mining Settlement near the mine. It is the largest of such replica in Europe with life- i zaczęła się nowa gorączka złota. nym pomarańczowym tramwajem. Warto odwiedzić także www.kopalniazlota.pl -size mining machines. There is even a tank constructed based on the drawings of Le- Sztolnię Ochrową, która przez dziesięciolecia była zatopiona, onardo da Vinci. Keen visitors try to lift a hundred-kilogramme beam or pull carts we- Wędrówka po kopalni a dziś zadziwia pomarańczowo-żółtą szatą naciekową ochry ighing several tons, on ropes. In the end, a surprise: meeting with a smiling torturer. Podziemna trasa turystyczna wiedzie przez sztolnię Gertruda i komorą źródlaną. Można poczuć się jak w świecie fantazji! To learn the history of Złoty Stok and its inhabitants, you should visit the memorial z tajemniczym labiryntem, Chodnikiem Śmierci i ślizgawką chamber where you will find a golden ducat minted in the XVI century in the local oraz z Gnomem – duchem zaginionego górnika, który dziś Nie tylko podziemia mint, postcards from before World War II, as well as various curiosities, e.g. a trochę straszy i pozuje do zdjęć. Tu także można zobaczyć Aby poznać przeszłość regionu, warto cofnąć się w czasie wooden washing machine by the company Miele, among others. stare narzędzia, mapy, lampy górnicze, piec do wytopu zło- do… Średniowiecznej Osady Górniczej nieopodal kopalni. To Eager for an adventure? You can rinse gold (you get to keep every lump of ta, laboratorium Schärfenberga (wymyślił, jak pozyskiwać największa taka replika w Europie z maszynami górniczymi gold you find), search for diamonds, strike gold coins and see the coprolite arszenik z tutejszych rud arsenu) oraz unikatowe Muzeum naturalnych rozmiarów. Jest nawet czołg wykonany na pod- (fossilised dinosaur faeces) at the minerals exhibition, as well as solve puz- Przestróg, Uwag i Apeli. Dodatkową atrakcją jest podziemny stawie rycin Leonarda da Vinci. Chętni próbują podnieść zles in the escape room. Catering facilities and atmospheric accommoda- spływ łodzią. stukilogramową belkę lub wciągnąć na linach kilkutonowe tions in Złoty Jar (Golden Ravine) or Złoty Hotelik (Golden Hotel) are at the disposal of tourists. It is a real land of gold attractions.

66 MAGAZYN ŚWIAT PODRÓŻE I KULTURA I WORLD TRAVEL AND CULTURE MAGAZINE 67 a&o Hostels świętuje swoją premierę w Polsce Ponad 200 pokoi i 600 łóżek

Kontakt:

[email protected] [email protected]

Hostel od 12 €

a&o Warszawa Wola ul. Kasprzaka 18/20, Warszawa

aohostels.com wypoczynek z pomysłem Kopalnia Srebra Fot.: www.slaskie.travel, T.Renk www.slaskie.travel, Fot.:

„Efekt UNESCO” działa na Śląsku! Zabytki znajdujące się na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO jak magnes przyciągają turystów. Polska już od 40 lat jest jednym z czołowych reprezentantów na liście UNESCO i obecnie szczyci się posiadaniem aż 16 wpisanych na nią dóbr. Klejnotem w koronie zabytków światowego formatu jest unikatowa podziemna trasa turystyczna w Tarnowskich Górach.

Jaga Kolawa

W lipcu 2017 roku „Kopalnie ołowiu, srebra i cynku wraz z sys- nadszybia znajduje się multimedialne muzeum, gdzie mogą temem gospodarowania wodami podziemnymi w Tarnowskich zapoznać się z metodami wydobycia metali czy odwadniania Górach” jako pierwszy obiekt w województwie śląskim zosta- podziemi. Uwagę przyciąga zachowana XIX-wieczna przepom- ły wpisane na prestiżową listę UNESCO. To potwierdzenie, że pownia parowa, która jest świadectwem ciągłości prac nad zabytkowy kompleks odegrał ważną rolę w historii ludzkości odprowadzaniem wody z kopalni od ponad 300 lat. Można i zasługuje w pełni, aby być na równi z takimi obiektami, jak: tutaj zagubić się w labiryncie korytarzy – majstersztyku dawnej egipskie piramidy, ateński Akropol, zagłębie górnicze Nord- inżynierii górniczej. Kopalnia to podziemna wędrówka przez -Pas-de-Calais czy japońska kopalnia srebra Iwami Ginzan. chodniki i komory wykute na przełomie XVIII i XIX w., część Wpis obejmuje 28 obiektów położonych w Tarnowskich Gó- dawnej kopalni kruszców srebra, cynku i ołowiu , na- rach, jak również w Bytomiu i Zbrosławicach, stanowiących tomiast Sztolnia to jeden z najdłuższych w Polsce podziemnych pozostałości po dawnych kopalniach rud srebra, cynku i oło- korytarzy, które można przepływać łodziami. Spływ o długo- wiu – kopalniane wyrobiska, szyby górnicze, cały system od- ści 600 m odbywa się chodnikiem odwadniającym kopalnię i wadniania i wykorzystania wody pogórniczej oraz elementy stanowi niewielką część wybudowanej w 1834 r. Sztolni Głę- krajobrazu kulturowego. bokiej Fryderyk. W podziemnej przystani przewodnik, niczym wenecki gondolier, przeprawia turystów od jednego szybu do Na tropie srebra drugiego, snując opowieści o historii tarnogórskich podziemi, i czarnych… pstrągów legendarnych gwarkach (górnikach), a także o Skarbniku (du- Na turystów odwiedzających Tarnowskie Góry czekają: Zabyt- chu zamieszkującym podziemia) i żyjących tu pstrągach, które kowa Kopalnia Srebra i Sztolnia Czarnego Pstrąga. W budynku w ciemnych korytarzach wydają się być czarne...

Sztolnia Czarnego Pstrąga SMZT Fot.:

70 MAGAZYN ŚWIAT PODRÓŻE I KULTURA I WORLD TRAVEL AND CULTURE MAGAZINE 71 leisure WITH IMAGINATION

Rava Blues Festiwal Sztolnia Czarnego Pstrąga Fot.: A. Czarnocka - Kanik Fot.: Fot.: arch. ŚOT Fot.:

Dla miłośników turystyki industrialnej przygotowano dodatko- akustykę i salę koncertową, jak i architekturę samego bu- wą atrakcję – „Srebrny pociąg”. W ramach wspólnego biletu dynku. Gmach otrzymał m.in. nagrodę Ministerstwa Kultury i można dotrzeć pociągiem z Katowic do Bytomia, gdzie mieści Dziedzictwa Narodowego dla najlepszej realizacji w dziedzinie “The UNESCO effect” works in Silesia! się największa i najstarsza w Polsce stacja kolei wąskotorowej. kultury. W Katowicach odbywa się rocznie ok. 27 festiwali mu- Przejażdżka „wąskotorówką” do Tarnowskich Gór to dosko- zycznych. Najbardziej znane to: – święto muzyki nałe preludium przed zwiedzaniem dawnej kopalni srebrono- alternatywnej, zdobywca European Festival Award for Best Monuments that are listed on the UNESCO World Heritage List attract tourists like a magnet. śnych kruszców. Medium Festival w 2011 r., i Tauron Nowa Muzyka – festiwal Poland has been one of the leaders on the UNESCO list for over 40 years and currently has prezentujący muzykę z pogranicza jazzu, elektroniki i tanecz- 16 sites listed on it. The unique underground tourist trail in Tarnowskie Góry is a jewel in the Od górniczych orkiestr dętych nych rytmów, trzykrotny zdobywca European Festival Awards crown of world heritage sites. po elektroniczną muzykę for the Best Small Festival. W październiku po raz 39. spotykają UNESCO to nie tylko zabytki, ale również sieć miast kreatyw- się fani muzyki bluesowej na jednej z najstarszych i najwięk- In July 2017, the “Tarnowskie Góry Lead-Silver-Zinc Mine miliarise yourself with metal mining or underground draina- nych w różnych dziedzinach sztuki. W 2015 roku tytuł Miasta szych tego typu imprez na świecie – Rawa Blues Festival. and its Underground Water Management System” were en- ge methods. Tourists are attracted by the preserved 19th- Kreatywnego UNESCO w dziedzinie muzyki otrzymały Katowi- tered onto the prestigious UNESCO list as the first site in the -century steam pumping station, which is a testimony to ce. Stolica województwa śląskiego została doceniona za inten- Osoby, które po muzycznych doznaniach chcą poznawać uni- Silesian Voivodeship. This is a confirmation that the historic the continuity of drainage operations at the mine for over sywność i różnorodność muzycznego potencjału. Miasto może kalne perełki dziedzictwa przemysłowego regionu, powin- complex played an important role in human history and it 300 years. Here, you can get lost in the labyrinth of corridors się poszczycić cenionymi festiwalami muzyki poważnej, alter- ny odwiedzić inne trasy podziemne znajdujące się na Szlaku fully deserves to be on the same level as sites such as: the – a masterpiece of former mining engineering. The mine is natywnej i elektronicznej, prężną działalnością Narodowej Or- Zabytków Techniki województwa śląskiego. Na pewno warto Egyptian pyramids, the Acropolis of Athens, the Nord-Pas- an underground journey through walkways and chambers kiestry Symfonicznej Polskiego Radia oraz twórczością artystów wybrać Kopalnię GUIDO w Zabrzu, uznawaną za jedną z naj- -de-Calais mining basin, or the Japanese Iwami Ginzan silver constructed at the turn of the 18th and 19th centuries, a stanowiących część historii miasta – kompozytorów muzyki lepszych podziemnych atrakcji turystycznych w Polsce. Tutaj mine. The entry includes 28 sites located in Tarnowskie Góry, part of the former ‘Fryderyk’ silver, zinc and lead ore mine, poważnej i filmowej, Henryka Mikołaja Góreckiego i Wojciecha można zjechać prawdziwą górniczą szolą (windą) na poziom and Zbrosławice, comprised of the remains of former whereas its adit is one of the longest underground corridors Kilara. Katowice są dumne ze swojej ponad 150-letniej, bogatej 170 m lub 320 m i po zaopatrzeniu w rynsztunek górnika – silver ore, zinc ore and lead ore mines – mining excavations, in Poland traversed by boat. The 600m-long journey takes tradycji muzycznej, sięgającej początków założenia miasta. poczuć klimat autentycznej szychty! Na koniec wyprawy na mine shafts, an entire system for drainage and using post- place through a mine drainageway and comprises a small turystów czeka zimne piwo w najniżej położonym pubie w Eu- -mining waters as well as elements of the cultural landscape. section of the Fryderyk Deep Adit, which was constructed in W 300-tysięcznym mieście działają 24 mniejsze lub większe ropie! Na poziomie 320 m działa także scena teatralna, gdzie 1834. In an underground harbour, the guide, like a Venetian sale koncertowe, 30 klubów muzycznych, 7 wytwórni płyto- odbywają koncerty, w ramach projektu „Muzyka na poziomie”, On the track gondolier, leads tourists from one shaft to another, telling wych, 11 sklepów muzycznych i 12 studiów nagrań. Otwarta a także przedstawienia w „Teatrze na poziomie”. of silver and black… trout stories of the undergrounds of Tarnowskie Góry, legendary w październiku 2014 r. nowa siedziba Narodowej Orkiestry Tourists visiting Tarnowskie Góry are awaited by the Historic miners, as well as the Treasurer (a ghost inhabiting the un- Symfonicznej Polskiego Radia od razu zaskarbiła sobie serca W Śląskim wszystko jest możliwe, tutaj można połączyć indu- Silver Mine and the Black Trout Adit. The elevator shaft top dergrounds) and the trout living here, which appear black melomanów, którzy doceniają zarówno najwyższej jakości strialne eskapady z doznaniami kulturalnymi! building houses a multimedia museum, where you can fa- in the dark corridors…

72 MAGAZYN ŚWIAT PODRÓŻE I KULTURA I WORLD TRAVEL AND CULTURE MAGAZINE 73 NOSPR Fot.: UMK Fot.:

An additional attraction was prepared for fans of industrial as well as the architecture of the building itself. The edifice tourism – “Silver train”. As part of a shared ticket, you can was awarded, among others, for the best cultural project by get to Bytom from Katowice where the largest and oldest the Minister of Culture and National Heritage. There are ap- narrow-gauge railway station in Poland is located. Riding prox. 27 music festivals taking place in Katowice each year. the narrow-gauge railway to Tarnowskie Góry is a great pre- The most famous ones include: OFF Festival – an alternative lude before taking a tour of the former silver ore mine. music festival, winner of the European Festival Award for al Sylwestrowy the Best Medium Festival in 2011 as well as Tauron Nowa B From miner’s brass bands Muzyka (Tauron New Music) – a festival presenting music on -wiecznym Za to electronic music the borderline of jazz, electronic music and dance rhythms, w XV mku UNESCO should not only be associated with heritage sites, three-time winner of the European Festival Awards for the W PROGRAMIE: Rozpoczęcie balu o godz. 20.00 but also with a network of cities that are creative in various Best Small Festival. For the 39th time, October will see fans fields of art. In 2015, Katowice was awarded the title of a of blues meet at one of the oldest and largest festivals of · uroczyste otwarcie balu i powitanie gości, “UNESCO Creative City” in of music. The capital of this type in the world - Rawa Blues Festival. · sylwestrowe menu ze specjałami kuchni staropolskiej, the Silesian Voivodeship was appreciated for the intensity · efektowny pokaz gotowania na żywo w wykonaniu Szefa Kuchni, and diversity of its musical potential. The city can take pride People who, after their musical experiences, are willing to · wyjątkowa atrakcja – występ iluzjonisty Pawła Szretera uczestnika programu „Mam Talent”, in the praised festivals of classical, alternative and electronic discover the unique gems of the industrial heritage of the · wystrzały armatnie i pokaz sztucznych ogni w wykonaniu Zamkowych Kanonierów, music, the resilient operation of the Polish National Radio region should visit other underground trails in Silesia, which Symphony as well as the creativity of artists that create a are located on the Industrial Monuments Route of the Sile- · wspólne powitanie Nowego Roku toastem – kieliszkiem szampana, part of the city’s history – classical and film music compo- sian Voivodeship. It is definitely worth choosing the GUIDO · akompaniament muzyczny w wykonaniu zespołu VENUS & VENTUS. sers, Henryk Mikołaj Górecki and . Katowice Mine in , considered one of the best underground – krótka rekonstrukcja is proud of its over 150 years of rich music tradition, which tourist attractions in Poland. Here, you can descend down WYJĄTKOWA ATRAKCJA – ZAMKOWA REDUTA W OGNIU dates back to the city’s founding. the mine shaft to 170 m or 320 m after getting a miner’s kit bitwy pod Pułtuskiem z 1806 r. w wykonaniu Pułtuskiej Chorągwi Husarskiej. – feel the atmosphere of an authentic work shift! At the 320 The city has 300,000 residents as well as 24 smaller or lar- m level, there is a theatre scene where concerts are hosted CENA – 350 zł/od osoby ger concert halls, 30 music clubs, 7 record labels, 11 music as part of the “Music on a level” project, along with shows Informacje dodatkowe: stores and 12 recording studios. The new headquarters of in the “Theatre on a level”. • promocyjne ceny na noclegi w Zamku*** - 240 zł/za pokój 2-os. ze śniadaniem, za dobę the Polish National Radio Symphony Orchestra, which was • opłata za parking 25 zł/za dobę, za auto opened in October 2014, is beloved by music lovers who ap- Everything is possible in Silesia; here you can combine indu- Rezerwacje przyjmuje Dział Marketingu i Sprzedaży preciate the highest-quality acoustics and the concert hall, strial escapades with cultural experiences! ★★★ Hotel Zamek Pułtusk dom polonii 06-100 Pułtusk, ul. Szkolna 11, tel. +48 23 692 9107 / 9108, 728 224 498 74 MAGAZYN ŚWIAT PODRÓŻE I KULTURA I WORLD TRAVEL AND CULTURE MAGAZINE e-mail: [email protected], www.zamekpultusk.pl

2019-11-09 SYLWESTER REKLAMA 168x240 mm.indd 1 11/13/19 11:44 Process CyanProcess MagentaProcess YellowProcess Black PLANETA SMAKóW Lista restauracji biorących udział w konkursie Śląskie Smaki

Browar CzenstochoviA, ul. Korczaka 14, Częstochowa Restauracja Pod Ratuszem, al. NMP 45, Częstochowa na talerzu Zajazd Hetman k. Zawiercia Lgota Murowana 29c, Kroczyce Restauracja Szyb Maciej, ul. Srebrna 6, Zabrze Czerpiąc pełnymi garściami z kulinarnego bogactwa, Śląskie i jego kuchnia Restauracja Sunlight Hotel Vienna House Easy Katowice należą do najbardziej rozpoznawalnych kuchni regionalnych w Polsce ul. Sokolska 24, Katowice i znajdują się wśród liderów kulinarnych tradycji. Restauracja Kuchnia Otwarta (Hotel Park Inn by Radisson) Jaga Kolawa ul. Bytkowska 1A, Katowice Restauracja Moodro, ul. Dobrowolskiego 1, Katowice Restauracja Dwór Bismarcka ul. Oświęcimska 29, Mysłowice Cukiernia Cichoń, ul. Zamkowa 6, Ornontowice Restauracja Pod Prosiakiem, ul. Armii Krajowej 105A, Restauracja Ośrodka Szkoleniowo-Wypoczynkowego Stodoły ul. Cisowa 2, Restauracja Orzech i Miód (Hotel Spa Laskowo***) ul. Raciborska 62, Jankowice Restauracja Rączka Gotuje ul. Wyszyńskiego 50, Wodzisław Śląski Restauracja Smak Regionu, ul. Katowicka 15, Pawłowice Restauracja Zacisze ul. Ofiar Faszyzmu 4, Pszczyna-Brzeźce Karczma Wiejska ul. Żubrów 112, Jankowice k. Pszczyny Restauracja Frykówka, Rynek 3, Pszczyna Karczma Rogata, ul. Leszczyńska 40, Bielsko-Biała Zagłębie Smaku (Hotel Holiday Inn Dąbrowa Górnicza) al. Róż 1a, Dąbrowa Górnicza Chata Olimpijczyka Jasia i Helenki al. Ks. Bp. J. Bursche 33, Wisła Zielony Ogród, ul. Roberta Miki 3, Zabrze Restauracja SmaQ Food & Wine (Q Hotel Plus Katowice) ul. Wojewódzka 12, Katowice Restauracja Liburnia, ul. Liburnia 10, Cieszyn Gospoda Złoty Garniec, ul. Iglasta 8, Częstochowa Restauracja Leśna Perła, ul. Leśna 1, Rudziniec Restauracja Hotel Opera, ul. Zamkowa 1, Tarnowskie Góry Restauracja Collina, ul. Wolności 17, Zbrosławice

76 MAGAZYN ŚWIAT PODRÓŻE I KULTURA I WORLD TRAVEL AND CULTURE MAGAZINE 77 Taki wniosek można wyciągnąć m.in. na podstawie Listy Pro- raz piętnasty, wielbiciele lokalnych specjałów mogą sami na- duktów Tradycyjnych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. uczyć się przyrządzać oryginalne dania. Pomocna w tym będzie Listę tworzą wyroby charakteryzujące się co najmniej 25-letnią bez wątpienia książka kucharska oraz miniksiążka kucharska tradycją ich wytwarzania. Znajduje się na niej niemal 2000 pro- Śląskich Smaków. Wszystkie przepisy znajdują się również na duktów, z których ponad 140 pochodzi ze Śląskiego! Trzeba stronie internetowej: www.SlaskieSmaki.pl pamiętać, że Śląskie to nie tylko Górny Śląsk, ale także Żywiec- czyzna, Beskidy czy okolice Częstochowy. Wśród rarytasów kuchni województwa śląskiego można zna- leźć wiele inspiracji na zbliżające się święta Bożego Narodzenia. Miłośnikom dobrej kuchni wybór ułatwi jedna z pierwszych ku- linarnych tras turystycznych w Polsce – Szlak Kulinarny Śląskie Smaki, który powstał w trosce o kulinarne dziedzictwo regionu. Jego celem jest utrwalanie, przekazywanie i promowanie boga- MAKÓWKI KARP PO ŚLĄSKU tych tradycji kulinarnych województwa śląskiego, uwzględnia- Przygotowywane od ponad 150 lat, należą do tradycyjnych Karp, który pojawił się na stole wigilijnym na Śląsku w okre- Moczka to potrawa wigilijna. Trudno bez niej wyobrazić jąc przy tym ich lokalne odmiany i koloryt. A kuchnia regionalna potraw wigilijnych i były najbardziej oczekiwanym daniem. sie międzywojennym, zyskał sobie dużą przychylność, a sobie tradycyjną śląską Wigilię. Przyrządzana na wiele spo- województwa śląskiego to prawdziwa skarbnica smaków i tra- Wierzono, że po ich spożyciu rodzina będzie się trzymać ra- śląskie gospodynie potrafiły wspaniale przyrządzić tę rybę, sobów, mogła być bardziej słodka lub lekko osolona. Domi- dycji. Swą różnorodność zawdzięcza rozległym terenom – od zem. Jadło się je przez całe święta. uprzednio obłożywszy dzwonka karpia cebulą i krążkami nujący mógł być piernik, czekolada, owoce lub cytryna. W Jury aż po Beskidy. Dzięki temu w menu restauracji znajdziecie pora, a także marchewką i pietruszką. powiecie rybnickim, raciborskim i wodzisławskim nazywana doskonale znaną śląską roladę, jurajskiego pstrąga, zagłębiow- Składniki (na 10 porcji): bryją. ską zalewajkę czy beskidzkie placki z blachy ze szpyrkami. 500 g maku, 2,5 l mleka do obgotowania Składniki (na 10 porcji): 200 g cukru, 250 g miodu naturalnego 2000 g karpia oczyszczonego i wypatroszonego przez Składniki (na 10 porcji): Szlak Kulinarny Śląskie Smaki tworzy 27 restauracji serwujących po 100 g migdałów, orzechów włoskich, rodzynek, fig, dak- otwór po obcięciu głowy, aby otrzymać dzwonka 250 g migdałów obranych ponad 100 tradycyjnych potraw. Dania w menu Śląskie Smaki tyli, 1/2 porcji olejku migdałowego 750 g włoszczyzny (biała kapusta, seler, biały por, marchew, 150 g orzechów laskowych łuskanych całych są związane z tradycją miejsca, z którego pochodzą, oraz są 2 paczki sucharków słodkich pietruszka) 100 g orzechów włoskich łuskanych przygotowane według starych receptur z naturalnych skład- cukier waniliowy 200 g cebuli, 1 l jasnego piwa, 250 g utartego piernika 200 g śliwek suszonych z pestkami, 150 g małych fig su- ników. Dzięki Śląskiej Organizacji Turystycznej, która zarządza 200 g cytryny, 150 g margaryny, 150 g rodzynek szonych, 150 g rodzynek, 200 g suszonego piernika miodo- Szlakiem, idea tradycyjnego gotowania w regionie żyje przez Opis przygotowania: sól, cukier, jałowiec, szczypta suszonego tymianku wego, sok z cytryny, cukier, sól, 250 ml ciemnego piwa, 2 l cały rok. Wcześniej namoczyć rodzynki, sparzyć migdały i obrać. Ba- ocet winny kompotu owocowego (np. z truskawek lub agrestu) kalie pokroić. Mak drobno zemleć. Ugotować litr mleka, za- Festiwal Śląskie Smaki lać nim mak i gotować aż do zaparzenia. Dodać cukier, miód Opis przygotowania: Opis przygotowania: – najsmaczniejsza impreza kulinarna w regionie! i cukier waniliowy, cały czas mieszając na małym ogniu. Od- Do płaskiego rondla włożyć oczyszczoną, pokrojoną Do gotującego się kompotu dodać całe obrane migdały, Tradycją organizowanego od 2006 roku festiwalu jest konkurs cedzone rodzynki i pozostałe bakalie oraz olejek migdało- włoszczyznę, cebulę, jałowiec, tymianek, liść laurowy. Za- gotować 15 minut, następnie w kolejności: całe orzechy la- kulinarny drużyn rywalizujących o Złoty Durszlak i zaszczytny wy wymieszać z makiem. W oddzielnym naczyniu gotować lać to piwem i litrem wody, gotować 50 minut. Marchew skowe, po chwili śliwki suszone z pestkami, rodzynki, figi, na tytuł Eksperta Śląskich Smaków. Dodatkowo celem imprezy jest pozostałe mleko, w którym krótko maczać sucharki. Przy- i pietruszkę usunąć, resztę jarzyn zmiksować i przetrzeć końcu polówki orzechów włoskich. Piernik zetrzeć na tarce promowanie atrakcji turystycznych regionu. Do tej pory miło- gotowaną masę makową i sucharki układać na przemian przez sito, wsypać utarty piernik i rodzynki, przyprawić lub rozkruszyć, rozprowadzić zimnym piwem, dodać do cało- śników dobrej kuchni gościły Ogrodzieniec, Cieszyn, Racibórz, warstwami w dużej salaterce, każdą warstwę przelewając solą, cukrem, octem winnym (sos powinien być słodko- ści. Przyprawić sokiem z cytryny, cukrem, solą i całość zagoto- Pszczyna, Złoty Potok, Wisła, Katowice, Gliwice czy Rudy koło pozostałym mlekiem. Makówki należy podawać na zimno. -kwaśny). Pokrojonego na 10 dzwonek karpia obsmażyć wać. Po czasie moczka nabierze konsystencji budyniu. Można Raciborza. Impreza odbywa się w pięknych plenerach, a zma- W zależności od regionu zamiast sucharków używa się słod- na margarynie, włożyć do gorącego sosu i gotować na ma- podawać na ciepło i na zimno. Pierwotnie bazą był wywar z gania kucharzy przebiegają w klimacie wesołej biesiady, kaba- kiej strucli lub czerstwej bułki. łym ogniu. Gdy będzie miękki, ostrożnie wyjąć, ułożyć na karpia i warzyw, obecnie bardziej popularne jest przyrządza- retowych skeczy i występów gwiazdy wieczoru – Zespołu Pieśni półmisku, polać sosem i udekorować cytryną. nie moczki z kompotu owocowego i miodowego piernika. i Tańca „Śląsk”.

Więcej informacji na profilu Facebook Śląskie Smaki Festiwal doceniła Polska Organizacja Turystyczna, przyznając mu Certyfikat na Najlepszy Produkt Turystyczny w 2007 r. Sam Szlak Kulinarny Śląskie Smaki został laureatem tego Certyfikatu w 2013 roku, wygrał również w konkursie na Najlepsze Euro- pejskie Destynacje Turystyczne EDEN 2015. Artykuł pod patronatem Śląskiej Organizacji Turystycznej Zanim w czerwcu 2020 roku smakosze poczują aromat potraw ul. Mickiewicza 29, 40-085 Katowice, tel. 32 207 207 1, warzonych przez drużyny, które wystartują w konkursie już po [email protected] www.slaskie.travel, www.slaskiesmaki.pl

78 MAGAZYN ŚWIAT PODRÓŻE I KULTURA I WORLD TRAVEL AND CULTURE MAGAZINE 79 PLANET OF TASTES

Prior to June 2020, when gourmets will smell the aromas of di- come in handy. All of the ingredients can also be found at: www. shes prepared by the teams that will be taking part in the compe- SlaskieSmaki.pl tition for the 15th time, admirers of local specialities will be able to learn how to prepare original dishes on their own. A cookbook Many inspirations for the upcoming Christmas can be found as well as the Silesian Flavours mini-cookbook will undoubtedly among the delicacies of the Silesian Voivodeship.

SILESIAN CARP MOCZKA MAKÓWKI Carp, which appeared on the Christmas (Silesian Christmas Dessert Soup) (Silesian Poppy Seed Eve table in Silesia during the interwar Moczka is a Christmas Eve dish. It is Bread Pudding) period, became a beloved dish, and Si- hard to imagine traditional Silesian Served for over 150 years, Makówki be- lesian housewives were great at prepa- Christmas without it. Moczka is prepa- long to traditional Christmas Eve dishes ring this fish, the steaks of which must red in many ways; it can be sweet or and are one of the most anticipated first be wrapped in onions and leek slightly salty. It can be dominated by meals. It was believed that the family rings as well as carrot and parsley. gingerbread, chocolate, fruit or lemon. will stay together after eating Maków- It is called “bryja” in the Rybnik, Raci- ki. They were served throughout Chri- Ingredients (10 servings): bórz and Wodzisław counties. stmas. 2000 g of carp cleaned through the Silesian Flavours on a plate opening left after cutting off the head Ingredients (10 servings): Ingredients (10 servings): in order to obtain fish steaks 500 g of poppy seeds 750 g of mirepoix (white cabbage, cele- 250 g of peeled almonds 2.5 l of milk for boiling Taking full advantage of its culinary richness, Silesia and its cuisine belong ry, white leek, carrot, parsley) 150 g of whole husked hazelnuts 200 g of sugar to the most recognisable regional cuisines in Poland and are among the 200 g of onion 100 g of husked walnuts 250 g natural honey leaders of culinary traditions. 1 l of lager beer 200 g of dry plums with pits 100 g of almonds, walnuts, 250 g of creamed gingerbread 150 g of small dried figs raisins, figs, dactyls each Such a conclusion can be made, among others, on the basis of the Silesian Flavours menu relate to the tradition of the place 200 g of lemon 150 g of raisins 1/2 serving of almond oil the List of Traditional Products published by the Ministry of Agri- that they are from and are prepared according to old recipes 150 g of margarine 200 g of dried honey gingerbread 2 packs of sweet hardtacks culture and Rural Development. The list is comprised of articles from natural ingredients. Thanks to the Silesian Tourism Organi- 150 g of raisins Lemon juice Vanilla sugar characterised by at least 25 years of tradition in their production. sation, which manages the Trail, the idea of traditional cooking salt, sugar Sugar, Salt, 250 ml of dark beer It includes almost 2,000 products, of which over 140 come from stays alive in the region all year long. juniper 2 l of fruit compote (e.g. from strawber- Preparation: Silesia! It must be remembered that Silesia is not only comprised The Silesian Festival of Flavours– the most delicious culinary event a dash of dried thyme ries or gooseberries) First, soak the raisins as well as scald of but also of Żywiecczyzna, the Beskid Mountains in the region! wine vinegar and peel the almonds. Cut up the as well as the Częstochowa area. Preparation: dried fruits. Fine-grind the poppy se- A tradition of the festival, which is being organised since 2006, Preparation: Add whole, peeled almonds to boiling eds. Boil a litre of milk, pour it over Lovers of good cuisine will have an easy choice to make thanks to is a culinary competition of teams competing for the Golden Co- Place clean and sliced mirepoix, onions, fruit compote, boil for 15 minutes, and the poppy seeds and boil to brew. one of the first culinary tourism trails in Poland – the Culinary Tra- lander and the honorary title of the Expert of Silesian Flavours. In juniper, thyme and bay leaf inside a flat add the following ingredients in order: Add sugar, honey and vanilla sugar, il of Silesian Flavours, which was created to preserve the culinary addition, the goal of the event is to promote tourist attractions saucepan. Pour beer and one litre of wa- whole hazelnuts, then dried plums with constantly stirring on a small fire. Mix heritage of the region. Its goal is to perpetuate, pass down and within the region. So far, lovers of good cuisine were hosted by ter into the saucepan and boil for 50 mi- pits after a while, followed by raisins, the strained raisins and other fruits promote the rich culinary traditions of the Silesian Voivodeship, Ogrodzieniec, Cieszyn, Racibórz, Pszczyna, Złoty Potok, Wisła, nutes. Remove the carrots and parsley. figs and walnut halves. Grate or crum- as well as almond oil with the poppy while taking into consideration local variants and colours. The Katowice, Gliwice as well as Rudy near Racibórz. The event is Blend the remaining vegetables and rub ble the gingerbread, spread using cold seeds. Boil the remaining milk in a regional cuisine of the Silesian Voivodeship is a true repository hosted in beautiful locations, while chefs compete in the climate through a strainer. Pour out the creamed beer and add to the rest of the ingre- separate pot and soak the hardtacks of flavours and traditions. It owes its diversity to its vast lands of a cheerful feast, stand-up comedy acts and performances by gingerbread and raisins, season with dients. Season with lemon juice, sugar, for a short while in it. The prepared – from the Jura Mountains all the way to the Beskid Mountains. the star of the evening – the “Śląsk” Song and Dance Ensemble. salt, sugar and wine vinegar (the sauce salt and boil. After a while, the soup poppy seed mass and hardtacks must Thanks to this, the menus of restaurants include the well-known must be sweet and sour). Cut the carp will take on the consistency of pudding. be placed alternately in layers inside a Silesian roulade, Jura trout, Zagłębie potato soup as well as the The festival was appreciated by the Polish Tourism Organisation, into 10 steaks and fry it in margarine, Serve cold or hot. Initially, the basis of large salad bowl; pour the remaining Beskid crumpets with lard. which awarded it with a Certificate for the Best Tourism Product placed in the hot sauce and boil on a the soup was comprised of a carp and milk over each layer. Makówki must be in 2007. The Culinary Trail of Silesian Flavours itself has won this small fire. When it is soft, gently take it vegetable brew; however, it is currently served cold. Depending on the region, The Culinary Trail of Silesian Flavours is comprised of 27 restau- certificate in 2103, followed by a win in the European Destina- out, place it on a serving plate, douse it more popular to prepare the soup using either a sweet loaf or stale bread rolls rants serving over 100 traditional meals. The dishes that are on tion of Excellence (EDEN) contest in 2015. in sauce and decorate it with a lemon. fruit compote and honey gingerbread. are used.

80 MAGAZYN ŚWIAT PODRÓŻE I KULTURA I WORLD TRAVEL AND CULTURE MAGAZINE 81 RoZmowa z...

o naszej polityce zrównoważonego rozwoju. Drogi, tak o Ministerstwo Infrastruktury objęło swoim patro- jak i koleje stanowią swoisty krwiobieg polskiej gospodar- natem projekt konsolidacji polskich przewoźników ki. Będąc członkiem Unii Europejskiej, korzystamy z moż- autokarowych pod wspólną marką Polonus Part- liwości, jakie niesie ze sobą swobodny przepływ towarów ner. Jak ocenia Pan działanie polskich firm zmie- Rozmowa czy osób. Jednak aby był on możliwy, potrzebna jest in- rzające do współpracy wobec działań zagranicznej z ministrem infrastruktury frastruktura. Temu służą wspomniane duże, międzynaro- konkurencji? dowe inwestycje. Ale równie ważne jest, abyśmy mogli Andrzejem Adamczykiem równie szybko i wygodnie podróżować i przewozić towa- Kryzys w branży pasażerskich przewozów drogowych, ry na mniejszych odległościach. To nie tylko kwestia na- z którym musieliśmy się zmierzyć i na który jedną z odpo- szego komfortu, ale także bezpieczeństwa. Przez lata stan wiedzi jest wspomniany wcześniej fundusz autobusowy, polskich dróg był tematem przykrych żartów i porównań, w dużej części spowodowany jest działaniami naszych aktualnie dzięki przeznaczanym przez nas środkom i pro- poprzedników, którzy lekką ręką sprzedawali PKS-y zagra- wadzonym inwestycjom ta sytuacja ulega znacznej po- nicznym firmom. Te natomiast nie były zainteresowane Walka z wykluczeniem prawie. dotychczasową działalnością, często widząc większy po- tencjał w nieruchomościach przejętych przedsiębiorstw. o Czy możliwa jest współpraca narodowych polskich Dlatego cieszę się, że polscy przewoźnicy wykazali ini- komunikacyjnym przewoźników w zakresie np. wspólnej oferty dla cjatywę, by porozumieć się ponad biznesowymi podzia- pasażerów? łami. Takie projekty jak Polonus Partner są korzystne dla wszystkich. Przede wszystkim dla zaangażowanych prze- Możliwości współpracy jest więcej i cieszę się, że to się woźników, którzy bezpośrednio nie konkurują ze sobą, już dzieje. Zaawansowane prace nad tzw. wspólnym bile- ale współpracują dla maksymalizacji swoich celów bizne- tem to tylko jedna z możliwości, lecz należy przyznać, że sowych. Wygranymi takich działań są także pasażerowie, najbardziej wymierna. Narodowi przewoźnicy, a więc pol- którzy otrzymują dostęp do szerokiej, zróżnicowanej ofer- o Panie Ministrze, niedawno weszła w życie ustawa ważne jest to zagadnienie z punktu widzenia roz- skie firmy wiodące w swoich gałęziach transportu, oprócz ty połączeń. Bardzo dobrze wpisuje się to w hasło, któ- o Funduszu rozwoju przewozów autobusowych woju gospodarczego i społecznego Polski? spełniania się na polu własnej działalności angażują się re przyświecało ostatnim latom naszych działań, a więc o charakterze użyteczności publicznej. Kto skorzy- również w szereg akcji promujących Polskę jako atrakcyj- „Łączymy Polskę”. sta najbardziej na wprowadzonych w niej rozwiąza- Stawiamy na zrównoważony rozwój i wyrównywanie ny kierunek turystyczny czy osiągnięcia polskiej branży niach? szans całego społeczeństwa, a nie jest to możliwe, kie- transportowej. Nie musimy szukać daleko, we wrześniu o Panie Ministrze, na koniec pytanie podróżnicze. dy część mieszkańców nie może dojechać do sąsiedniego w Warszawie oraz Krakowie odbywają się Dni Transportu, Czy ma Pan swoje ulubione miejsce na turystycznej Głównymi beneficjentami będą mieszkańcy miejscowości, powiatu czy nawet gminy bez własnego samochodu. Dla- organizowane przez Ministerstwo Infrastruktury. Wśród mapie Polski, do którego z chęcią Pan wraca w wol- w których dotychczas likwidowano lokalne połączenia tego systematycznie przywracamy zarówno połączenia współorganizatorów są nasi narodowi przewoźnicy, któ- nych chwilach? autobusowe. Bez własnego samochodu lub pomocy ro- kolejowe, jak i autobusowe. Mówiłem przed chwilą o fun- rzy poprzez wspólne działania promują transport publicz- dziny czy sąsiadów nie mogli dojechać do szkoły, pracy, duszu autobusowym, natomiast na kolei prowadzimy naj- ny. Szczególnie bliska jest mi Małopolska. Codzienne obo- lekarza lub kościoła. To był ogromny problem i niestety większy program modernizacyjny w historii. Remontujemy wiązki w Warszawie oraz wynikająca z nich potrzeba smutna codzienność osób z mniejszych miejscowości. tysiące kilometrów torów, modernizujemy dworce i tabor. Z zadowoleniem zauważam, że wspomniane firmy od częstych podróży sprawiają, że tym chętniej czas wolny Dzięki utworzonemu tzw. funduszowi autobusowemu już Nowoczesne pociągi zatrzymują się w miejscowościach, lat współpracują również przy inicjatywie Polskiej Orga- spędzam w rodzinnych stronach, których mieszkańcy po- niedługo przejdzie to do historii. Samorządy mogą ubie- w których nie robiły tego od lat. Dzięki takim działaniom nizacji Turystycznej „Polska Zobacz Więcej – Weekend za wierzyli mi mandat posła. Mam to szczęście, że okolica gać się nawet o 90% dofinansowania do połączeń, które możliwe jest zatrudnienie czy zdobywanie wykształcenia pół ceny”, podczas której turyści mogą korzystać z pol- obfituje we wspaniałe zabytki, które są nie tylko pamiąt- w przeszłości okazały się nierentowne, ale miały charak- w innym mieście bez martwienia się o dojazd. To napędza skiej bazy turystycznej w wyjątkowo korzystnej cenie. To ką minionych czasów, ale również dzisiaj zapierają dech ter użyteczności publicznej, czyli mówiąc wprost – służy- gospodarkę oraz sprawia, że społeczeństwo jest bardziej niezwykle ważne zarówno dla rozwoju polskiej branży w piersiach. Takim miejscem są ruiny zamku w Ojcowie, ły mieszkańcom. Pierwszy nabór wniosków mamy już za mobilne. Nie zapominajmy także o przewagach komuni- turystycznej jako gałęzi gospodarki, ale także budowania zbudowanego przez Kazimierza Wielkiego, jednego sobą, do programu zostało zgłoszonych prawie 1400 linii, kacji zbiorowej nad indywidualną pod kątem ekologii. pozytywnego wizerunku naszego kraju wśród zagranicz- z wielu słynnych Orlich Gniazd. To klasztor w Czernej ze od września na polskie drogi wróciła już część autobusów. nych gości, a także rodzimych turystów którzy dopiero św. Rafałem Kalinowskim, patronem polskiego transpor- W tym roku na przywracanie połączeń autobusowych o Ministerstwo Infrastruktury koordynuje budowę za- poznają piękno różnych zakątków naszej Ojczyzny. Taka tu. To także znajdujące się w Rudnie ruiny zamku Tęczyń- przeznaczyliśmy 300 milionów złotych, w przyszłym bę- równo wielkich projektów drogowych, takich jak Via współpraca, zwłaszcza przewoźników kolejowego i au- skich – rodu wielce zasłużonego dla Polski Piastów i Oboj- dzie to aż 800 milionów. Carpatia czy Via Baltica, jak również patronuje wydat- tobusowego, ma także dodatkowy wymiar, o którym już ga Narodów. kowaniu środków z Funduszu Dróg Samorządowych. wspominałem w naszej rozmowie – transport publiczny o Walka z wykluczeniem komunikacyjnym zdaje się Czy między tymi działaniami zachodzi synergia? może być dobrą alternatywą dla podróży samochodem, być jednym z priorytetów obecnego rządu. Jak Oczywiście, również w tym wypadku należy wspomnieć kiedy wybieramy się w krajoznawczą podróż. Rozmawiała Alina Woźniak

82 MAGAZYN ŚWIAT PODRÓŻE I KULTURA I WORLD TRAVEL AND CULTURE MAGAZINE 83 interview with...

ble. National carriers – i.e. Polish companies that are lead- previously mentioned bus fund, is largely caused by the A conversation with the Minister of Infrastructure, Andrzej Adamczyk. ers in their respective branches of transport – apart from actions of our predecessors, who without much thought being fulfilled in the field in which they function them- have sold bus stations to foreign companies. Those selves, also engage in numerous initiatives that promote companies, in turn, were not interested in previous op- Poland as an attractive destination for tourists or the erations, often seeing larger potential in the properties achievements of the Polish transport industry. We do not of the companies that they took over. Therefore, I am Fight against have to look far – in September, the Ministry of Infrastruc- glad that Polish carriers have taken the initiative to make ture is organising the Days of Transport in both Warsaw agreements despite their business divisions. Projects like and Kraków. The co-organisers of the event include our Polonus Partner are beneficial to everyone, and especially transport exclusion national carriers, who promote public transport through to the carriers in question, who do not compete with each their joint operations. I am gladly noticing that the men- other directly, but instead cooperate to maximise their tioned companies have been cooperating for years, also business goals. Passengers are also among the winners of o Minister, we have recently witnessed the introduction stations and rolling stock. Modern trains are stopping on the initiative of the Polish Tourism Organisation called such initiatives because they gain access to a broad and of the Act on the Fund for the development of bus in towns where they have not been stopping for years. “Polska Zobacz Więcej – Weekend za pół ceny” (Poland, diverse range of connections. This goes well with a slogan transport of a public use character. Who will benefit Thanks to this, it is now possible to pursue work or educa- See More – Weekend at half price), during which tourists that accompanied our actions in recent years – “We are the most from the changes introduced by this act? tion in a different town without worrying about accessing can make use of the Polish tourism base at favourable uniting Poland”. it. This fuels the economy and makes society more mo- prices. This is especially important for the development The main beneficiaries will be the residents of towns in bile. Also, let us not forget about the advantages of public of the Polish tourism industry as a branch of the economy o Minister, we will end with a question on traveling. Do which local bus connections were terminated. Without transport over private one when it comes to ecology. as well as for native tourists who are only beginning to you have a favourite place on the tourist map of Po- their own car or the assistance of their family or neigh- discover the beauty of different parts of our nation. Such land to which you happily go back during free time? bours, they were unable to go to school, work, church o The Ministry of Infrastructure coordinates the con- cooperation, especially when it comes to rail and bus car- or see their doctor. This proved to be a great issue and struction of large road projects, such as Via Carpatia riers, also has another dimension, which I have already Małopolska is particularly close to my heart. My daily re- it, unfortunately, was the sad everyday reality for people or Via Baltica, as well as supervises the spending of mentioned during this conversation – public transport can sponsibilities in Warsaw, which result in a lot of travel- from smaller towns. This will soon be history thanks to funds from the Self-Government Road Fund. Is there be a great alternative to car travel when we are going on ling, make me even more eager to spend my free time the creation of the so-called bus fund. Self-governments any synergy between these departments? a sightseeing trip. in my hometown, the residents of which have entrusted can apply for as much as 90% funding towards connec- me with a seat in the parliament. I am lucky that the area tions which turned out to be unprofitable in the past, but Of course, our policy of sustainable development must o The Ministry of Infrastructure offered its patronage is teeming with great monuments, which are not only a were of a public use character, or to put it straight – they also be mentioned in this case. Roads and railways make to the project of consolidating Polish bus carriers un- souvenir of the past, but also manage to take my breath served the residents. The first enrolment of applications is up a literal bloodstream of the Polish economy. As an EU der the joint brand of Polonus Partner. What do you away to this day. Those places include the ruins of a cas- over, and almost 1400 bus lines have been submitted to member, we make use of the possibilities resulting from think about the actions of Polish companies that are tle located in Ojców, built by Casimir III the Great, which the programme. A large part of buses has returned to the the free movement of goods and people. However, we leading to cooperation in contrast to the actions of belongs to many of the famous Eyries. It is the Monastery Polish roads since September. This year, we have allocated need infrastructure for this to be possible. This is what their foreign competitors? in Czerna with St. Rafał Kalinowski, the patron of Polish PLN 300 million to bring back bus connections; next year, the previously mentioned large, international investments transport. It is also the ruins of the Tęczyński castle lo- this number will rise to as much as PLN 800 million. are for. But it is also important that we are able to travel cated in Rudna – a family with great accomplishments for and transport goods over shorter distances equally as fast The crisis in the road passenger transport industry, which Poland, the Piast Dynasty and the Polish-Lithuanian Com- o Fighting against transport exclusion seems to be one and comfortably. This is not only a matter of our comfort we had to face and one of the answers to which was the monwealth. of the priorities of the current government. How but also of safety. For years, the condition of Polish roads important is this issue in terms of the economic and was the subject of laughter and comparisons. Currently, social development of Poland? this situation has been greatly improved thanks to the funds that we have allocated and the investments that We are focusing on sustainable development and balanc- are underway. ing opportunities for the whole society, which is not pos- sible when some of the residents are not able to travel o Is cooperation between national Polish carriers in to neighbouring boroughs or counties without a car. This providing a shared offer to passengers possible? is why we are systematically bringing back rail and bus connections. I have talked about the bus fund, but when There are more possibilities for cooperation and I am glad it comes to railways, we are the largest mod- that this is happening already. Advanced work concerning ernisation programme in history. We are renovating thou- the so-called shared tickets is only one of the possibilities, sands of kilometres of tracks; we are modernising train but it must be acknowledged that it is the most measura-

84 MAGAZYN ŚWIAT PODRÓŻE I KULTURA I WORLD TRAVEL AND CULTURE MAGAZINE 85 STAŁY DODATEK MAZOWIECKIEGO PORTU LOTNICZEGO Warszawa/Modlin

Regular SECTION of WARSAW/MODLIN MAZOVIAN AIRPORT Parkingi Portu Lotniczego Warszawa/Modlin Warsaw/Modlin Car Parks

PARKING 1 PARKING 3 PARKING 7 600 miejsc parkingowych 200 miejsc parkingowych Długoterminowy obok terminala pasażerskiego ok. 500 m od terminala pasażerskiego bezpłatny transport na i z lotniska

600 parking places, ca. 500 m of the passenger Long-term, free transport next to passenger terminal terminal from and to the Airport

Idealny na jednodniowe podróże Najlepszy Najkorzystniejszy służbowe i weekendowe wypady na kilkudniowe podróże na długie wakacje

A perfect solution for 1-day business The best The most favorable alternative trips and weelend outings for several day trips for long holidays

Automatyczny system poboru opłat na wszystkich parkinach Wygodna płatność kartą lub gotówką Automatic toll collection system at all parkings lots. Convinient payment methods - card / cash

506 455 743 parking@modlin airport.pl GOŚCIE SPECJALNI NA LOTNISKU GOŚCIE SPECJALNISpecial guests at our NA airport LOTNISKU Reprezentacja Polski w Piłce Nożnej Reprezentacjawracająca Polski z meczów w Piłce eliminacyjnych Nożnej wracającaReprezentacjado Mistrzostw z meczów Polski Europyeliminacyjnych w Pi2020łce Nor. żnej do mistrzostwwracaj8 czerwcaąca Europyz2019 meczów r. 2020 eliminacyjnych 7 września 2019 r. do11 Mistrzostw października Europy 2019 r. 2020 r. The 8Polish czerwca National 2019 r. Football Team returning7 wrze śfromnia 2019 UEFA r. Euro 2020 qualifiers 11 października 2019 r. 08 VI 2019, 07.IX 2019, 11.X 2019

CzłonkowieCzłonkowie zespo zespołułu Metallica Metalica przedprzed koncertem koncertem w Warszawiew Warszawie Członkowie zespo21ł usierpnia Metallica 2019 r. przed koncertemMembers w Warszawie of Metallica before a21 concert sierpnia in2019 Warsaw r.

21.VII.2019

Lądujący kibice zespołu piłkarskiego LądującyRangers kibiece FC zespołu ze Szkocji piłkarskiego Rangers FC ze SzkocjiLąpodródują podróżującycyż ujkibiceący na zespo mecz na meczłu zpi Legiłkarskiego z Legiąą Warszawa Warszawa Rangers22 sierpnia FC ze2019 Szkocji r. Supporterspodróżuj ofą Rangerscy na mecz FC zlanding Legią Warszawafrom Scotland travelling22 sierpnia for a 2019 match r. with Legia Warszawa

22.VIII.2019

90 MAGAZYN ŚWIAT PODRÓŻE I KULTURA I WORLD TRAVEL AND CULTURE MAGAZINE 91 Bramki biometryczne na Lotnisku Warszawa/Modlin Tel Awiw Pn Śr Pt Nd Biometric gates at the Warszawa/Modlin Airport

Od czerwca 2019 w Porcie Lotniczym Warszawa/Mo- From June 2019, at the Warsaw/Modlin Airport, dlin pasażerowie powyżej 18. roku życia, posiadający passengers over 18 years of age, who are in posses- paszporty lub nowe dowody biometryczne, korzystają sion of a passport or a new biometric ID card, will z automatycznej odprawy granicznej. Lotnisko Warsza- use the automatic border check-in. The Warsaw/ wa/Modlin jest pierwszym portem regionalnym w Pol- Modlin Airport is the first regional airport in Poland sce wyposażonym w system odprawy z użyciem bramek equipped with a check-in system that uses biome- biometrycznych. tric gates. Bramki ABC (ang. Automated Border Control) mają za za- ABC gates (Automated Border Control) are set to automa- danie automatycznie, bez konieczności kontaktu z funkcjo- tically verify data saved inside a biometric passport with nariuszem Straży Granicznej, weryfikować dane zapisane the facial image of the person in question, without the w paszporcie biometrycznym z wizerunkiem twarzy podróż- involvement of Border Guard officers. This form of control nego. Ten sposób kontroli wyklucza możliwość posłużenia makes it impossible to use fake, altered or someone else’s się podrobionym, przerobionym czy cudzym dokumentem. documents. Thanks to a connection with databases han- Dzięki podłączeniu do baz danych obsługiwanych przez Straż dled by the Border Guard, it is also capable of detecting Graniczną pozwala także wykryć, czy podróżny nie stanowi whether the passenger poses a serious safety threat. zagrożenia dla bezpieczeństwa. The border check-in process has been automated and Proces odprawy granicznej został maksymalnie zautomaty- simplified as much as possible. Before border control, NOWY KIERUNEK zowany i uproszczony. Pasażer przed przystąpieniem do kon- passengers have the chance to watch a training video troli ma możliwość obejrzenia filmu instruktażowego oraz and follow through with subsequent stages of the prześledzenia kolejnych etapów odprawy na monitorach check-in process on screens placed in front of gates. umieszczonych przed bramkami. Launching the five barometric gates at the Warsaw/Mo- Uruchomienie pięciu bramek na Lotnisku Warszawa/Modlin dlin Airport allowed to increase the throughput of the WMI TLV pozwoliło zwiększyć przepustowość odpraw oraz znacząco check-in process and significantly decrease the time of skróciło czas samej odprawy granicznej Realizowana z wy- the border control. A single control with the use of a bio- korzystaniem bramki biometrycznej pojedyncza kontrola metric gate takes anywhere from a couple to a dozen trwa od kilku do kilkunastu sekund. Dzięki temu możliwe or so seconds. Thanks to this, it is possible to safely and jest sprawne i bezpieczne przeprowadzenie kontroli granicz- effectively conduct border control of all medium-haul nej wszystkich pasażerów samolotu średniego zasięgu typu airliners such as the Boeing 737 or the Airbus A320 in Boeing 737 czy Airbus A320 w czasie około 12-13 minut. a time of approx. 12-13 minutes. od 27.10.2019 Inwestycja została zrealizowana dzięki wspólnym działa- The investment was implemented thanks to the joint ac- niom Wojewody Mazowieckiego, Komendy Głównej Straży tivities of the Voivode of the Mazovia province, the Bor- Granicznej oraz Mazowieckiego Portu Lotniczego Warszawa- der Guard Headquarters as well as the Warsaw-Modlin -Modlin Sp. z o.o. Airport.

92 MAGAZYN ŚWIAT PODRÓŻE I KULTURA I WORLD TRAVEL AND CULTURE MAGAZINE

AS_Modlin_Grafika_Kreacja_Lwów_Kijów_MOD95_2018_168x240new.indd 1 2019-10-11 15:20:36 Tel Awiw, Bolonia i Walencja to fantastycz- Tel Aviv, Bologna and Valencia are fantastic ne miasta, w których można wypoczywać, cities, where you can relax, explore, have fun zwiedzać, bawić się i dobrze zjeść. Idealne and eat well. Perfect for a city break as well as na city-break i na dłuższy pobyt. Polecicie a longer stay. You will fly there from tam z lotniska Warszawa/Modlin. Warsaw/Modlin Airport.

ALINA WOŹNIAK

Stare Miasto w Jaffie

Dzielnica Białe Miasto - to prawie 4 tys budynków w stylu Bauchaus Tel Awiw Tel Aviv

Najbogatsze miasto Izraela zadziwia otwartością i ko- dynków w stylu Bauhaus, zostało ono wpisane na listę The richest city in Israel astonishes with its openness world’s largest complex of Bauhaus architecture and is smopolityczną atmosferą, porywa energią, zachwyca światowego dziedzictwa UNESCO. Inny charakter ma and cosmopolitan atmosphere; it captivates with its a UNESCO World Heritage Site. Jaffa, however, the an- atrakcjami. Od początku istnienia (1909 r.) wyróżniało Jaffa – starożytne portowe miasto (wspominane w Sta- energy and attractions. cient port city (mentioned in the Old Testament), one się stylem i architekturą, przyciągało imigrantów, arty- rym Testamencie), jedno z najstarszych na świecie. Jest From its beginnings (1909) it stood out for its style and of the oldest in the world, is of a different charm. It stów, dusze niepokorne. Dziś skupia finansjerę, dyplo- dziś dzielnicą Tel Awiwu z orientalną atmosferą, magią architecture, attracting immigrants, artists and unru- is today a district of Tel Aviv with an oriental ambien- mację, nowe technologie, jest magnesem dla turystów, zaułków i krętych uliczek, z pchlim targiem i pięknym ly souls. Today, it focuses on finance, diplomacy, new ce, magical backstreets and winding streets, as well as imprezowiczów i… środowisk LGBT. Tel Awiw nigdy punktem widokowym. technologies, and is a magnet for tourists, partygoers a flea market and a beautiful vantage point. nie zasypia – ten slogan wyraża najlepiej istotę miasta. Tel Awiw to doskonałe miejsce na relaks, zabawę i spo- and... the LGBT community. Tel Aviv never falls asleep Tel Aviv is the perfect place to relax, have fun and Kuszą zadbane plaże, wypożyczalnie sprzętów do spor- tkanie ze sztuką. To także dogodna baza wypadowa na - this slogan best expresses the essence of the city. The explore art. It is also a convenient starting point for tów wodnych, ścieżki rowerowe, ogrody, parki, marina, wycieczki po Izraelu. city is inviting with its well-kept beaches, water sports excursions to Israel. sklepy, butiki, bazary, galerie sztuki, muzea, luksusowe rentals, bicycle routes, gardens, parks, marina, shops, restauracje i klimatyczne knajpki, hotele, kluby i dysko- boutiques, bazaars, art galleries, museums, luxurious teki. Tutejsza kuchnia jest wyborna, lista imprez i wyda- Tel Awiw restaurants and climatic cafés, hotels, clubs and discos. Tel Aviv rzeń kulturalnych przyprawia o zawrót głowy, podobnie 27.10.2019-27.03.2020 The local cuisine is exquisite; the list of festivities and 27.10.2019-27.03.2020 jak mieszanka religijna, językowa i architektoniczna. cultural events makes you giddy, as does the religio- Miasto szczyci się największym na świecie zespołem bu- poniedziałki, środy, piątki, niedziele us, linguistic and architectural mix. The city boasts the Mon, Wed, Fri, Sun

95 94 MAGAZYN ŚWIAT PODRÓŻE I KULTURA I WORLD TRAVEL AND CULTURE MAGAZINE Kompleks edukacyjno-rozrywkowy Ciudad de las Artes

Katedra w Walencji WALENCJA VALENCIA To hiszpańskie miasto reklamuje się hasłem: „Niewia- do Central w modernistycznej hali targowej. Wybór This Spanish city advertises itself with the tagline: dernist market hall. The choice of fish, seafood, meats rygodne, ale prawdziwe”. Stare i nowoczesne budow- ryb, owoców morza, mięsiwa i lokalnego jadła jest “Unbelievable, but real”. Old and modern buildings, and local food is enormous here. A modern symbol of le, ogrody, muzea, historia i legendy tworzą wyjątko- tu ogromny. Nowoczesnym symbolem Walencji jest gardens, museums and legends create an extraordi- Valencia is the education and entertainment complex wą mieszankę. kompleks edukacyjno-rozrywkowy Ciudad de las Artes nary blend. of Ciudad de las Artes y las Ciencias constructed inside Jesienią i zimą mieszanka ta jest jeszcze bardziej wy- y las Ciencias, powstałe w dawnym korycie rzeki Turia. This blend is even more extraordinary during au- the former Turia river bed. borna; bez tłumów, zgiełku i bez żaru można delek- tumn and winter; without hordes of people, tumult tować się zarówno zabytkami, jak i awangardową Jego futurystyczna architektura robi wrażenie. We- and pressure, you can savour the monuments and Its futuristic architecture is impressive. Inside, there are architekturą, spacerować po klimatycznych zaułkach wnątrz kryje się wiele atrakcji, m.in. kino IMAX, Mu- avantgarde architecture, wander across atmospheric plenty of attractions, such as an IMAX cinema, Science i krętych uliczkach, odwiedzać ogrody, parki i plaże, zeum Nauki, Pałac Sztuki Królowej Zofii, planetarium alleyways and winding streets, visit gardens, parks Museum, Queen Sofia Palace of the Arts, a planetarium przysiąść przy Plaza de la Reina, raczyć się doskona- i największe w Europie oceanarium. and beaches, have a seat by Plaza de la Reina, en- as well as the largest oceanarium in Europe. łym winem, spróbować, jak smakuje tutejsza paella – joy great-tasting wine and try the local paella – this potrawa ta pochodzi właśnie z Walencji. Bogactwem dish is from Valencia. The city’s wealth is comprised miasta są jego dostojne budowle: owiana tajemnica- Walencja of its impressive buildings: the mysterious Chapel of VALENCIA mi katedra ze Świętym Graalem, stare kościoły, fan- 26.10.2019-26.03.2020 the Holy Grail, old churches, a fanciful silk market, city 26.10.2019-26.03.2020 tazyjnie zdobiona giełda jedwabiu, ratusz, muzea, hall, museums, Gothic churches. You absolutely have gotyckie mosty. Koniecznie trzeba zajrzeć do Merca- poniedziałki, czwartki to visit Mercado Central, which is located inside a mo- Mon, Thu

96 MAGAZYN ŚWIAT PODRÓŻE I KULTURA I WORLD TRAVEL AND CULTURE MAGAZINE 97 Bolonia – Ratusz na Piazza Maggiore

Bolonia – Neptun Bolonia Bologna

Niegdyś miasto miało ponad sto wież, dziś ma ich kil- z lokalnymi specjałami, trattorie, ścieżki tematyczne, The city used to have over one hundred towers; today, park in the world - FICO Eataly World – which houses kanaście. Warto wspiąć się np. na Torre degli Asinelli, muzeum żywności, warsztaty kulinarne, a nawet pola it has a dozen or so. For example, it is worth climbing small shops with local specialities, trattoria, educational by podziwiać panoramę czerwonych dachów. Bolonia uprawne. TorreT degli Asinelli to marvel at the panorama of red paths, culinary workshops as well as crop fields. z dołu też wygląda znakomicie. Urocze place i ulice, roofs. Bologna also looks remarkable from the ground. zabytkowe kościoły, najstarszy europejski uniwersytet, Miasto jest wytworne i modne. Tutejsze butiki oferują Adorable squares and streets, historic churches, the ol- The city is glamorous and fashionable. The local bouti- średniowieczny ciąg arkad, znakomite muzea, ruiny odzież i dodatki z najwyższej półki, a także unikatowe dest European university, a medieval row of arcades, in- ques offer clothes and accessories of the highest quali- rzymskich budowli są jak magnes. Koniecznie trzeba rzeczy i rękodzieło regionu Emilia-Romania, którego credible museums as well as ruins of Roman buildings ty, as well as unique items and craftwork of the Emilia- obejść piękny Piazza Maggiore, zobaczyć historyczne Bolonia jest stolicą. are like a magnet. You absolutely need to walk around -Romagna region, of which Bologna is the capital. budynki, wejść do bazyliki św. Petroniusza, przyjrzeć the beautiful Piazza Maggiore square, see the historical się słynnej XVI-wiecznej fontannie Neptuna, wypić buildings, enter the San Petronio Basilica, see the famous espresso i zjeść bolońską pastę w klimatycznej restau- Bolonia 16th-century Fountain of Neptune, have a sip of espres- Bologna racji. Koneserzy włoskiej kuchni będą szczęśliwi. Jedną 28.10.2019-27.03.2020 so as well as eat some Bologna pasta at an atmospheric 28.10.2019-27.03.2020 z atrakcji jest pierwszy na świecie park rolno-gastrono- restaurant. Lovers of Italian cuisine will be delighted. One miczny FICO Eataly World, w którym czekają sklepiki poniedziałki, środy, piątki, niedziele of the attractions is the first agricultural and gastronomic Mon, Wed, Fri, Sun

98 MAGAZYN ŚWIAT PODRÓŻE I KULTURA I WORLD TRAVEL AND CULTURE MAGAZINE 99 Domy Konesera - Koneser’s Houses - A place where time stopped Miejsce gdzie, zatrzymał się czas

Stylowa agroturystyka, ukryta w dolinie gór morenowych. Pokoje rozlokowane w 6 domkach i chatach, na terenie ok 14 ha w otoczeniu górzystego terenu Welskiego Parku Krajobrazowego, nieustępującemu urodą włoskiej Toskanii. Pokoje wyposażone w autentyczne stare meble, lampy i bibe- loty, książki. Wokół świeże powietrze, cisza, odgłosy natury sprzyjające wy- poczynkowi slow, bez smogu i zgiełku. Miejsce idealne również na szkolenia, wesela, warsztaty. Odbywają się tu także kilka razy w roku koncerty i spektakle.

Stylish agritourism, hidden in the valley of moraine mountains. Rooms located in 6: cottages and cottages, on the area of about 14 ha surrounded by the mountainous area of Welski Landscape Park, not giving way to the beauty of Italian Tuscany. Rooms equipped with authentic old furnitu- re, lamps and trinkets, books. Around the fresh air, silence, nature sounds conducive to rest slow, without smog and noise. The place is also ideal for training, weddings, workshops. The- re are also concerts or theater several times a year.

Informacja i rezerwacja: Tel: 511 332 400, Email: [email protected], Facebook: https://www.facebook.com/koneserhouse

LOFT / MID / SMART COLLECTIONS

LOFT / MID / SMART COLLECTIONSPodróże przybliżają świat Miior przybliża lustra

Opatentowana technika, nagradzany design: z Polski w cały świat Dla komfortu, precyzji, urody…

miior.com