Sunucu/İstemci

Bilgisayar Ağları

Prof. Dr. Resul KARA 3. Bölüm: Uygulama Katmanı 3. Bölüm: Uygulama Katmanı



 Uygulama Katmanı Görevleri  Uygulama Katmanı Yazılımları  Son Kullanıcı Cihazları Çalışma Modelleri

Uygulama Katmanı Protokolleri Uygulama Katmanları Görevleri

 7

6 Uygulama (Application)

Uygulama, sunum ve 5 Sunum (Presentation) oturum katmanları  4 Oturum (Session) birlikte 3 Aktarım (Transport) Son kullanıcı verilerinin 2 Ağ (Network)

hazırlanması 1 Veri Bağı (Data Link)

Fiziksel (Physical) Uygulama Katmanları Görevleri





Sunum katmanının üç ana görevi: Verinin kodlanması ve dönüştürülmesi Verinin sıkıştırılması ve alıcı tarafta geri  açılması Kriptolama ve alıcı tarafta kriptonun geri çözülmesi Uygulama Katmanı Yazılımları



 Uygulama yazılımları

Servis yazılımları Uygulama Katmanı Yazılımları



 Uygulama yazılımları  Kullanıcıya görünen yazılımlar  İşletim sistemindeki tüm uygulama yazılımları Ağ ile haberleşen yazılımlar (network aware  software)  Servis yazılımları Kullanıcıya görünmeyen yazılımlar Uygulama Katmanı Yazılımları Son Kullanıcı Cihazları Uygulama Modelleri



 - peer to peer İstemci/sunucu (client/server) modeli Eşe eş ( ) modeli Son Kullanıcı Cihazları Uygulama Modelleri



 İstemci/sunucu (client/server) modeli  Tüm istekler istemciden çıkar  Yetkilendirme  Kimliklendirme Upload/download request İstek ( )

Cevap ( ) Son Kullanıcı Cihazları Uygulama Modelleri

İstemci/sunucu (client/server) modeli

Bir cihaz nasıl sunucu olur? İstemci_1

dinleyici_1

dinleyici_2. dinleyici_3. İstemci_2

. dinleyici_n Sunucu İstemci_3.

İstemci_n Son Kullanıcı Cihazları Uygulama Modelleri - to Peer –

 - Eşe eş (Peer P2P) modeli  Eşe eş ağlar

İstemci_1 P2P uygulamaları dinleyici_1

dinleyici_2. dinleyici_3. İstemci_2

. dinleyici_n Sunucu İstemci_3.

İstemci_n Son Kullanıcı Cihazları Uygulama Modelleri Eşe-eş Ağlar   Avantajlar  Merkezi depolama ihtiyacı yok Dağıtık saklama  Dezavantajlar  Merkezi hesap yönetimi ve yetkilendirmesi yok Güvenlik ve erişim politikalarını uygulamak zor  Kullanıcı hesapları ve izinleri her bir cihazda tek tek uygulanmak zorunda Telif hakkı, virüs, solucan, Truva atı riski Son Kullanıcı Cihazları Uygulama Modelleri P2P Uygulamaları



 Bir cihaz hem istemci hem sunucu olabilir  , , , , EmuleDosya …ve çoklu ortam verileri paylaşılır Gnutella Bittorrent LimeWire eDonkey Son Kullanıcı Cihazları Uygulama Modelleri

Gnutella P2P çalışmaBana prensibi Aradığın müzik.mp3 dosya dosyası ABC’de var lazım İndeks Sunucu

Bana müzik.mp3 dosyasını gönder

ABC Uygulama Katmanı Protokolleri

 DNS (Domain Name Service):

 HTTP (Hypertext Transfer Protocol):İnternet adreslerinin veya host adreslerinin IP adreslerine dönüştürülmesi  SMTP ( Simple Mail Transfer Protocol):Web sayfalarının web sunucu ile web gözatıcısı arasında transfer edilmesi  DHCP (Dynamic Host Configuration Protocol):Elektronik postaların transfer edilmesi  FTP (File Transfer Protocol): İstemcilerin dinamik adres yapılandırması  Telnet: Dosya sunucu ve istemciler arasında dosya transferi Terminal emülasyon protokolü, sunucu ve ağ cihazlarına uzaktan erişim Uygulama Katmanı Protokolleri

Adres İsim Çözümleme (DNS) - Alan Adları





www.duzce.edu.tr . biçiminde En sağda . (nokta), kök DNS sunucusu  tr: Ülke kodu  edu: Alan adı türü  duzce: Alan adının sahibi  Fully - www: Alt alan adı  Tam alan adı ( Qualified Domain Name FQDN) Alan adıyla birlikte bilgisayar adını da içerir Uygulama Katmanı Protokolleri

Adres İsim Çözümleme (DNS) - Alan Adları

Alan Adı Türü Açıklaması Örnek com google. net Ticari kuruluşlar com .net.tr gov İnternet servis sağlayıcılar osymturktelekom. .tr edu Devlet kuruluşları .gov .tr k12 Üniversiteler duzce edu . 12.tr mil Lise ve altı eğitim kurumları anadolulisesi. .tr k org AskeriKar kuruluşlar tsk mil .org.tr amacı toplumgütmeyen dernek, mehmetcik vakıf ve sivil kuruluşları Uygulama Katmanı Protokolleri Uygulama Katmanı Protokolleri

Adres İsim Çözümleme (DNS) - DNS Veritabanı

Kayıt Türü Kullanım Amacı

NS (Name Server)

MX (Mail eXchanger) AlanE- adı sunucuları

A (Address) posta sunucuları

Son kullanıcı cihazları (sunucu,

CNAME (Canonical Name) bilgisayar gibi)

Takma ad, www, w3, mail gibi Uygulama Katmanı Protokolleri

Adres İsim Çözümleme (DNS) - nslookup ile çözümleme Uygulama Katmanı Protokolleri

Adres İsim Çözümleme (DNS) - DNS Sistemi Uygulama Katmanı Protokolleri

Adres İsim Çözümleme (DNS) - DNS Sistemi 1.

Bilgisayar DNS ön belleğinde www.osym.gov.tr’ye ait bir kayıt olup olmadığını kontrol eder. 1.1. Eğer kayıt varsa bunu alıp kullanır ve işlemi sonlandırır. 2. 1.2. Eğer kayıt yoksa 2. Adıma geçilir. 3. Bilgisayar, yerel DNS sunucusuna www.osym.gov.tr için DNS istek paketi 4. gönderir. 5. Yerel DNS sunucu, kök alan adı sunucusuna tr’nin adresini sorar. 6. tr,Kök alan adı sunucusu, tr’nin IP adresini yerel DNS sunucuya gönderir. 7. Yerel DNS sunucu, tr’ye gov’un adresini sorar. 8. gov’un adresini yerel DNS sunucuya gönderir 9. Yerel DNS sunucu, gov’a osym’nin IP adresini sorar. 10. gov, osym’nin IP adresini yerel DNS sunucuya gönderir. Yerel DNS sunucu, osym’ye www’nun IP adresini sorar. Yerel DNS sunucu, öğrendiği www’ya ait olan adresi DNS cevap paketi içine yazıp, bilgisayara gönderir. Uygulama Katmanı Protokolleri

Web Sayfalarını Görüntüleme (HTTP/HTTPS)

 Hyper

 HTML ( Text Trasfer Protocol)  Web sunucu Web gözatıcısı (Internet Explorer, Google Chrome, Safari,  Mozilla Firefox, Opera gibi)  http, açık metin (clear text) transfer  https, kriptolu metin transfer URL (Uniform Resource Locator) adresleri ile sayfa görüntüleme Uygulama Katmanı Protokolleri

HTTP/HTTPS – Web Sayfa görüntüleme işleyişi 

 İstemci web gözatıcısının adres satırına https://obs.duzce.edu.tr/ogrenci/sinavsonuc.html Web gözatıcısı yazılan URL adresini yorumlar:  Kullanılacak protokolün https olduğu Çözülmesi gereken alan adının obs.duzce.edu.tr olduğu  Sunucudan istenecek web sayfasının ogrenci dizini içindeki sinavsonuc.html dosyası  DNS istemcisinden obs.duzce.edu.tr için isim çözme isteğinde bulunulur. Alan adına karşılık gelen IP adresi elde edilir  Web istemcisi, GET komutu ile sinavsonuc.html dosyası için istek  oluşturur Web sunucu PUT komutu ile istemciye cevap verir İstemci, aldığı html içeriği web gözatıcısına teslim eder ve kullanıcıya görüntüler. Uygulama Katmanı Protokolleri

HTTP/HTTPS – Web Sayfa görüntüleme işleyişi

GET, POST

PUT Web İstemcisi Web Sunucusu Uygulama Katmanı Protokolleri

Dosya Transferi (FTP)

Upload

Download FTP İstemcisi FTP Sunucusu Uygulama Katmanı Protokolleri

Dosya Transferi (FTP) – İşleyiş  İstemci: -DOS , , Voyager, , MS FTP komutu, CuteFTP FileZilla WinSCP, Smart FTP, Ftp CoffeeCup Core  Sunucu: FTP LE

FileZilla Server, Xlight FTP Server, Complete FTP, CoreUploadFTP

Download FTP İstemcisi FTP Sunucusu Uygulama Katmanı Protokolleri

Dosya Transferi (FTP) – Roller



 Aktarım katmanında kullanılan protokoller; dosya transferi komutları ve cevaplarını gönderip almak  için UDP 21 servis numarası ile dosya alma veya gönderme için TCP 20 servis numarası ile kullanılır PUT Upload

GET Download FTP İstemcisi FTP Sunucusu Uygulama Katmanı Protokolleri

Elektronik Postaların İletimi(SMTP/POP3/IMAP)

 - -posta - Outlook gibi e posta yazılımları aracılığıyla e gönderme alma işlemi için SMTP ve POP3  - - protokolleri Web gözatıcıları aracılığıyla e posta gönderme alma işlemi için IMAP protokolü Uygulama Katmanı Protokolleri

Elektronik Postaların İletimi(SMTP/POP3/IMAP) Cihaz Rolleri  E-posta Kullanıcı Ajanı (Mail User Agent-MUA): E-

 E-posta Transfer Ajanı (Mail Transfer Agent-MTA) postaE- gönderen veya alan- istemci bilgisayar :  E-postalarıposta Dağıtım bir başka Ajanı e posta (Mail sunucusuna Delivery Agent transfer-MDA) eden sunucu - - : MTA’dan aldığı e postaları istemci bilgisayara gönderen e posta sunucusu Uygulama Katmanı Protokolleri

Elektronik Postaların İletimi(SMTP/POP3/IMAP) Cihaz Rolleri Uygulama Katmanı Protokolleri

Elektronik Postaların İletimi(SMTP/POP3/IMAP) Sistemin işleyişi Uygulama Katmanı Protokolleri

Elektronik Postaların İletimi(SMTP/POP3/IMAP) Sunucu/İstemci



Sunucu yazılımları: Microsoft Exchange Server, Zimbra, IBM Lotus Domino, Oracle  Communication Suite, gibi, Microsoft Outlook, Outlook Express, eM Client, MailBird Lite Hiri Mozilla Thunderbird gibi Uygulama Katmanı Protokolleri

Elektronik Postaların İletimi(SMTP/POP3/IMAP) Servis Numaraları



 Aktarım katmanında; SMTP protokolü TCP protokolünü 25 servis  adresiyle,  POP3 protokolü TCP’yi 110 servis adresiyle, IMAP protokolü TCP veya UDP’yi 143 servis adresiyle kullanır. Uygulama Katmanı Protokolleri

Elektronik Postaların İletimi(SMTP/POP3/IMAP) Servis Numaraları



Dinamik Adres Yapılandırma (DHCP)



 Ağdaki istemcilerin adres yapılandırması İşletim sistemlerinin varsayılan  yapılandırma biçimi  Yapılandırılacak adresler;  IP adresi ve Alt Ağ Maskesi  Ağ geçidi adresi DNS sunucu adresi Uygulama Katmanı Protokolleri

Dinamik Adres Yapılandırma (DHCP)

Uygulama Katmanı Protokolleri

Dinamik Adres Yapılandırma (DHCP)– Kira İsteği

Uygulama Katmanı Protokolleri

Dinamik Adres Yapılandırma (DHCP)– Kira Tablosu

Fiziksel Adres IP Adresi Kira Başlangıç Zamanı 00:A1:B2:91:23:12 192.168.1.100

0A:22:23:43:FA:31 192.168.1.101 12.01.2019 12:35 12:A2:B3:C4:23:78 192.168.1.102 12.01.2019 14:29 23:13:A1:02:00:15 192.168.1.103 13.01.2019 00:13 13.01.2019 01:34 Uygulama Katmanı Protokolleri

Dinamik Adres Yapılandırma (DHCP) – Ağda DHCP Sunucu yoksa



 Ağda DHCP sunucu bulunamazsa; 169.254.X.Y ağından bir IP adresi ve 255.255.0.0 Alt ağ maskesi ile otomatik  67 yapılandırılır

DHCP, aktarım katmanında UDP’nin servis numarasını kullanır Uygulama Katmanı Protokolleri

Ağda Cihazların Uzaktan Yönetimi (Telnet/SSH)

 - transfer Telnet, sunucu istemci arasında açık metin  - transfer SSH, sunucu istemci arasında şifreli metin 

 Putty, Komut satırı ara yüzünden (CLI) çalışma TeraTerm gibi istemciler Uygulama Katmanı Protokolleri

Ağda Cihazların Uzaktan Yönetimi (Telnet/SSH)



 Telnet, TCP 23 servis numarası SSH, TCP 22 servis numarası Bölüm Özeti



 Uygulama katmanının görevleri  Uygulama katmanı protokolleri  Adres isim çözümleme  E- -alma Web sayfalarını görüntüleme  posta gönderme  Dinamik IP adresi yapılandırma

Ağ cihazlarının uzaktan yönetimi