Het Sint-Maartensfonds
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Faculteit Letteren & Wijsbegeerte Thomas Peeters Het Sint-Maartensfonds Een Vlaamse hulporganisatie en vereniging van voormalige vrijwilligers in nazi-Duitse (para-)militaire organisaties Masterproef voorgedragen tot het behalen van de graad van Master in de Geschiedenis 2013 Promotor Dr. Koen Aerts Vakgroep Geschiedenis Universiteit Gent Examencommissie Geschiedenis Academiejaar 2012-2013 Verklaring in verband met de toegankelijkheid van de scriptie Ondergetekende, Thomas Peeters afgestudeerd als master in de Geschiedenis aan Universiteit Gent in het academiejaar 2012-2013 en auteur van de scriptie met als titel: Het Sint-Maartensfonds. Een Vlaamse hulporganisatie en vereniging van voormalige vrijwilligers in nazi-Duitse ( para-)militaire organisaties. verklaart hierbij dat zij/hij geopteerd heeft voor de hierna aangestipte mogelijkheid in verband met de consultatie van haar/zijn scriptie: o de scriptie mag steeds ter beschikking worden gesteld van elke aanvrager; o de scriptie mag enkel ter beschikking worden gesteld met uitdrukkelijke, schriftelijke goedkeuring van de auteur (maximumduur van deze beperking: 10 jaar); o de scriptie mag ter beschikking worden gesteld van een aanvrager na een wachttijd van … . jaar (maximum 10 jaar); o de scriptie mag nooit ter beschikking worden gesteld van een aanvrager (maximumduur van het verbod: 10 jaar). Elke gebruiker is te allen tijde verplicht om, wanneer van deze scriptie gebruik wordt gemaakt in het kader van wetenschappelijke en andere publicaties, een correcte en volledige bronverwijzing in de tekst op te nemen. Gent, ………………………………………(datum) ………………………………………(handtekening) iii Dankwoord Ik realiseer mij terdege dat ik zonder de hulp van een aantal mensen nooit op de positie waarin ik nu verkeer terecht had kunnen komen. Ik wil deze gelegenheid dan ook gebruiken om die mensen hier in het bijzonder te noemen en te bedanken. Ik dank bij deze: Mijn promotor, Dr. Koen Aerts, die mij de kans geboden heeft dit onderzoek te doen en mij de goede richting getoond heeft. De medewerkers van het Archief- en Documentatiecentrum voor het Vlaams- Nationalisme. Mijn vriendin Sofia voor haar geduldig oor en bemoedigende woorden in moeilijke tijden. Mijn mama en mijn papa, voor hun onvoorwaardelijke steun, niet alleen bij het maken van deze scriptie, maar gedurende mijn volledige studies waarin zij steeds in mij geloofden en alle kansen gaven. En tot slot en niet in het minst, Mevr. Saskia Boelens, door haar deskundigheid en vaardigheid is deze thesis op een hoger niveau getild. Het uitwerken van deze masterthesis heeft een volledig semester in beslag genomen. Ik ben trots op het eindresultaat, en hoop dat ik met dit onderzoek een bescheiden maatschappelijke en wetenschappelijke bijdrage heb kunnen leveren aan het onderzoeksveld. Thomas Peeters. iv Lijst gebruikte afkortingen Belgische partijen in interbellum en tijdens de Tweede Wereldoorlog BWP Belgische Werkliedenpartij DeVlag Deutsch-Vlämische Arbeitsgemeinschaft Verdinaso Verbond van Dietsche Nationaal Solidaristen VNV Vlaamsch Nationaal Verbond Organisaties tijdens Duitse bezetting ASSVL Algemeene-SS Vlaanderen DM-WB Dietsche Militie-Wachtbrigade DM-ZB Dietsche Militie – Zwarte Brigade DRK Duitse Rode Kruis NSB Nationaal Socialistische Beweging (NL, vz. Anton Mussert) NSDAP Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei NSJV Nationaal-Socialistische Jeugd Vlaanderen NSKK Nationalsozialistisches Kraftfahrer Korps OKW Oberkommando der Wehrmacht OT Organisation Todt (bouwafdeling) SS SchutzStaffel Organisaties na WOII AVNJ Algemeen Vlaamsch Nationaal Jeugdverbond BSP-(PSB) Belgische Socialistische Partij-Parti Socialiste Belge CVP-PSC Christelijke Volkspartij-Parti Social Chrétien DRK Vlaams-nationaal Direktorium FDF Front démocratique des Francophones HIAG Hilfsgemeinschaft auf Gegenseitigkeit der Soldaten der ehemaligen Waffen-SS (Duits) HINAG Hulp aan Invalide Oud oostfrontstrijders, nabestaanden, politieke gevangenen e.a. HJvB Hertog Jan van Brabant NVVOS Nieuw Verbond der Vlaamse Oud-strijders SMF Sint-Maartensfonds v TAK Taal Aktie Komitee VABT Vlaams Aktiekomitee voor Brussel en Taalgrens VMO Vlaamse Militanten Orde VNP Vlaams-Nationale Partij VNR Vlaams Nationale Raad VNVV Vlaamsch Nationaal Vrouwenverbond VOS Verbond der Vlaamse Oud-strijders VU Volksunie VUM Volksunie Militanten VVOOS Deze afkorting staat, afhankelijk van de bron, voor Verbond van Vlaamse Oud-oostfrontstrijder, Vlaams Verbond van Oud- oostfrontstrijders of Vlaamse Vereniging voor Oud- oostfrontstrijders Vlaamse Oud-oostfrontstrijders VVP Vlaams Volkspartij Bibliografische verwijzingen ADVN Archief- en Documentatiecentrum voor het Vlaams- nationalisme (Antwerpen) BEG Bijdragen aan de Eigentijdse Geschiedenis BTNG Belgisch Tijdschrift voor Nieuwste Geschiedenis WT Wetenschappelijke Tijdingen vi Inhoudstafel Dankwoord ..........................................................................................................iv Lijst gebruikte afkortingen .................................................................................. v Inhoudstafel.......................................................................................................vii Inleiding............................................................................................................... 1 DEEL I : DE COLLABORATIE EN REPRESSIE IN BELGIË ROND DE TWEEDE WERELDOORLOG: EEN VLAAMS-NATIONALISTISCH GEGEVEN ?........................... 5 1 Waarom deze contextualisering? .................................................................... 6 2 Het fenomeen collaboratie met de Duitse bezetter tijdens WOII ..................... 1 2.1 Collaboratie algemeen ...................................................................... 1 2.2 Specificiteit van het Vlaams-nationalisme binnen de collaboratie met de Duitse bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog........................................................................ 3 2.2.1 Historische context: de Duitse inval............................................................................. 3 2.2.2 Politieke collaboratie: het Vlaams-nationalisme plaatst zich onder Duits gezag.................................................................................................................................. 4 2.2.3 De Vlaamse collaboratie: een spectrum....................................................................... 7 2.3 Militaire collaboratie.......................................................................12 2.3.1 Inleiding: wat is militaire collaboratie? ..................................................................... 12 2.3.2 De eerste vrijwilligers: de Vlaamse militaire collaborateurs vóór Operatie Barbarossa ...................................................................................................................... 12 2.3.3 Operatie Barbarossa: intensivering van de militaire collaboratie......................... 17 2.4 Motieven..........................................................................................30 2.4.1 Ideologische motieven.................................................................................................. 32 2.4.2 Economische motieven................................................................................................. 33 2.4.3 Andere motieven ........................................................................................................... 34 2.5 Besluit ............................................................................................36 vii 3 Het naoorlogse verhaal: repressie en amnestie ............................................. 38 3.1 Repressie algemeen (wat?)...............................................................38 3.2 Evolutie in België.............................................................................39 3.2.1 De voorbereiding van de repressie............................................................................. 39 3.2.2 Straatrepressie............................................................................................................... 40 3.2.3 De georganiseerde repressie........................................................................................ 42 DEEL II: Het Sint-Maartensfonds: surrogaat-OCMW voor de oostfrontgemeenschap........................................................................................ 44 0 Inleiding........................................................................................................ 45 1 De oostfrontgemeenschap na WO II............................................................... 47 1.1 De re-integratie in de samenleving..................................................47 1.2 Het ontstaan van een subcultuur .....................................................49 1.3 Ontstaan van een gemeenschap van oud-oostfronters .....................50 1.4 Het VVOOS.......................................................................................52 1.5 Politiek-ideologische erfenis binnen de naoorlogse oostfrontgemeenschap ........................................................56 2 De afscheuring van het Sint-Maartensfonds en de ontbinding van het VVOOS................................................................................................................ 59 3 Het Sint-Maartensfonds van 1953 tot 1960 .................................................... 67 3.1 Politieke context .............................................................................68 3.2 Interne werking...............................................................................71