KRT Goeree Verhaalkant Corr 2.Cdr
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
oeree-Overflakkee is een prachtig eiland met uiteindelijk het huidige Goeree-Overflakkee als resultaat. Met in totaal De meeste vijftiende-eeuwse dorpen op het Verbindingen met een boeiende geschiedenis. Het behoort ongeveer honderd grote en kleine polders is het eiland grotendeels door eiland zijn gebouwd als ringdijkdorpen. De Eeuwenlang was Goeree- G tot de Zuid- Hollandse eilanden, al denken mensenhanden gemaakt. Het dijkenpatroon, dat de opbouw van het eiland plattegrond van de dorpen heeft de vorm van Overflakkee zeer gunstig gelegen veel mensen dat het Zeeuws is. Dat laatste heeft toont, is nog altijd goed zichtbaar in het landschap. een sleutel. Zo’n sleuteldorp heeft een voor de scheepvaart. Daardoor ongetwijfeld te maken met de geografische ligging, kerkring met gracht, een Voorstraat tussen de was het eiland, ondanks het feit ring en de zeedijk, en achterwegen achter de dat het alleen bereikbaar was en het dialect. Dorpen en havens Voorstraat en de ring. Huizen bouwde men per boot, niet geïsoleerd. Tot het midden van de achttiende eeuw waren Goeree Bij het inpolderen aan de Voorstraat, de ring en op de zeedijk. Van isolement was pas sprake en Overflakkee twee eilanden. Daar kwam een eind legde men een dijk Door de gunstige ligging van de eilanden en in de loop van de twintigste aan in 1751. Toen werd, op initiatief van de Staten van om een plaat of de beschikbaarheid van vele havens, eeuw, toen het verkeer over de Holland en West-Friesland, de Statendam aangelegd. een schor. De kre- ontwikkelden zich welvarende plaatsen, zoals weg toenam. Vanaf dat moment was er sprake van één eiland: ken, restanten van Goedereede, Dirksland, Sommelsdijk en Een belangrijke verbinding óp Goeree-Overflakkee. de geulen in het Middelharnis. De jonge polders leverden goede oogsten. Daarnaast Vissersvloot in de haven van Middelharnis aan het eind van de het eiland was de tramlijn. In de geschiedenis van het eiland speelt het water een onbedijkte gebied, floreerde de visserij. Men had de voorspoed te danken aan het water, negentiende eeuw. (Fotocollectie Streekarchief Goeree-Overflakkee) De Rotterdamsche Tramweg belangrijke rol. Als vijand, maar ook als vriend. Van die gingen dienen als maar het water vormde ook een gevaar. De polders hadden regelmatig Maatschappij (RTM) exploiteerde geschiedenis is nog veel te zien op Goeree-Overflakkee. onderdeel van de te maken met overstromingen. Vooral die van 1530, 1570 en 1682 richtten deze lijn van 1909 tot 1956. De uitwatering van de veel schade aan. Hier en daar zijn de sporen van dijkdoorbraken nog Visserij en landbouw mobiliteit verbeterde, niet alleen polders. zichtbaar in de vorm van welen of wielen. Eeuwenlang was Middelharnis de belangrijkste vissersplaats op het tussen de dorpen, maar ook met eiland. Begin twintigste eeuw kwam daar een eind aan de visserij. ‘de overkant’, want tussen Rond de haven zijn nog visserspakhuizen, kleine visserswoningen en Middelharnis en Hellevoetsluis Havenkanalen een scheepswerf te zien. In de loop van de twintigste eeuw groeiden kwam een veerdienst. Door steeds nieuwe aanwassen en inpolderingen groeide het eiland. Stellendam, Goedereede-Havenhoofd en Ouddorp uit tot vissers- In 1964 kreeg het eiland de eerste vaste oeververbinding: de Haringvliet- Watersnood in Oude Tonge, 1 februari 1953. Dit dorp werd zeer De havens werden daardoor steeds lastiger bereikbaar. Dé oplossing was plaatsen van betekenis. brug. Later volgden er meer, als onderdeel van de Deltawerken. zwaar getroen door de Ramp met vele doden als gevolg. het graven van havenkanalen, die toegang gaven tot open water en dus naar Vanuit de havens werden vooral agrarische producten verscheept. (Fotocollectie Streekarchief Goeree-Overflakkee) ‘de overkant’ (Zuid-Holland), Zeeland en Brabant. Beurt- en marktschippers Zeker in het najaar, tijdens de suikerbietencampagne, was het een drukte voeren eeuwenlang vooral op Rotterdam en Dordrecht. van belang in en rond de havens. Iedere haven had wel een of twee ‘peekaden’. Daar lagen de Ramp en Deltawerken suikerbieten tijdelijk opgesla- De Watersnoodramp van 1 februari 1953 was een overstroming van gen om daarna met houten ongekende omvang. Vele dijken braken. Op Goeree-Overflakkee, kruiwagens in de schepen waar alleen Dirksland, Melissant en Ouddorp boven water bleven, geladen te worden. Langs de verdronken bijna vijfhonderd mensen. Oude-Tonge werd met 304 havens en haven-kanalen slachtoers het hardst getroen. Meerdere herdenkingsmonumenten, Sommelsdijk als sleuteldorp. Detail van een kaart staan hier en daar nog oude houten geschenkwoningen en straatnamen herinneren nog aan deze uit het Caert-bouck van de H. Geest en Kerkelanden, pakhuizen en loodsen voor grote natuurramp. getekend door Abraham Meulwerf in 1616. landbouwproducten als De Deltawerken moesten een nieuwe ramp voorkomen. De dijken (Streekarchief Goeree-Overflakkee) aardappelen, uien en, vooral in werden verhoogd en verzwaard en er kwamen meerdere dammen Ouddorp, cichorei. Ouddorp en sluizencomplexen, die Goeree-Overflakkee met het vasteland Waar de kreek de dijk raakte, kwam een uitwaterings- telde meerdere cichorei- verbonden. sluis die het overtollige polderwater bij eb kon lozen. drogerijen. Er is er nog één Op deze gunstige plaats stichtte men ook veelal een over: Ceres (1905). De Menheerse werf met beugsloepen op het eind van de negentiende De Zuid-Hollandse eilanden eind zestiende eeuw. Zacharias Heyns, dorp. Mét een haven, die voldoende diepte had doordat de uitwatering eeuw. De Beugsloep was een veel voorkomend scheepstype in deze Duvelandia et Vornia, 1598. (Streekarchief Goeree-Overflakkee) een geul vormde. Een haven was van levensbelang, want die vormde de In de loop van de jaren zestig periode. (Fotocollecte Streekarchief Goeree-Overflakkee) verbinding met de buitenwereld. en zeventig verloren de land- Verdedigingswerken Overigens stichtte men in de latere polders niet altijd een dorp. Het jongste bouwhavens hun betekenis In tijden van oorlog zijn op Goeree-Overflakkee verdedigings- Eilandjes, schorren, platen dorp op Goeree-Overflakkee is Stellendam. Het is eind achttiende eeuw voor de beroepsvaart. werken aangelegd. Het bekendst zijn de Schans bij Ouddorp, Het meest westelijke deel van het eiland, Goeree, heeft een respectabele gesticht. De andere dorpen dateren van vóór 1550. Op het eiland is één De meeste havens hebben nu Fort Prins Frederik bij Ooltgensplaat en de bunkers van de ouderdom. Er zijn restanten van Romeinse nederzettingen gevonden en stadje: Goedereede, dat in 1312 stadsrechten kreeg. een recreatieve functie. Atlantikwall langs de Goereese kust. Naast het water lagen zelfs sporen uit de IJzertijd. dus meer gevaren op de loer. In de late Middeleeuwen lag achter de resten van een vroegere strand- De aanleg van de asfaltdijk aan de zuidzijde van Goeree-Overflakkee Goedereede als een havenstad. J. Peeters en G. Bouttats uit Thoneel Cichoreidrogerij ‘Ceres’ uit 1905. In Ouddorp waren vijf van dergelijke wal een uitgestrekt veengebied met geulen. Door het uitschuren van in de jaren ’50. (Streekarchief Goeree-Overflakkee) der Stede ende Sterckten van ’t Vereenight Nederlandt, 1674. Het moet ‘fabrieken’. De ‘Ceres’ is nog de enige overgeblevene. (Foto Hans Villerius) die geulen en overstromingen ontstond daar een wirwar van eilandjes, de situatie van ongeveer 100 jaar eerder weergeven. schorren en platen. Op de eilandjes was permanente bewoning mogelijk. Maar op de schorren en platen waren alleen in de zomermaanden De havenkanalen, die in sommige gevallen keer op keer moesten worden mensen aanwezig. Zij hielden zich bezig met vissen, het weiden van verlengd, waren soms kilometers lang. Zo meet het havenkanaal van schapen en het winnen van zout, ook wel moeren genoemd. Door het Dirksland ruim 5,5 kilometer. Er zijn ook havenkanalen bij Goedereede, moeren daalde de bodem. Uiteindelijk, als een schor of plaat was Stellendam, Middelharnis, Ooltgensplaat en Oude-Tonge. Deze lijnen in het ‘uitgemoerd’, gaf men het land weer prijs aan de elementen. landschap vertellen het verhaal van het langzaam maar zeker groeiende Na de St. Elisabethsvloed (1421) versnelde de opslibbing van schorren eiland én de noodzaak om het vervoer over water blijvend mogelijk te maken. en platen en gingen de eigenaren steeds vaker over tot inpoldering. Een havenkanaal vergde voortdurende aandacht. Dit om de haven bevaar- De oudste polders, Dirksland en Herkingen, waren al voor de vloed baar te houden en de uitwatering van de polder te garanderen. Met het oog bedijkt (1416 en 1420). Daarna volgden Grijsoord (1438), Middelharnis- hierop kwam er in 1790 een schutsluis in de haven van Dirksland. Dit Sas van De Haringvlietbrug was in 1964 de eerste vaste oeververbinding Sommelsdijk (1465) en Ooltgensplaat (1483). Vruchtbare polders met Dirksland, samen met de sluiswachterswoning een van de mooiste plekjes van Goeree-Overflakkee met ‘de overkant’. De Schans bij Ouddorp. Ooit een machtig verdedigingswerk, een dorp. Vier eilandjes, omgeven door brede geulen. Toen die geulen op het eiland, is een Rijksmonument. (Foto Beeldbank Rijkswaterstaat, 1973) nu een natuurgebied in beheer bij Het Zuid-Hollands verzandden, ontstonden er aanwassen en volgden nieuwe inpolderingen. De haven bevaarbaar houden deed men ook door regelmatig te spuien. Bij Landschap. (Foto Hans Villerius) Zo groeiden de bedijkte schorren en platen naar elkaar toe, met hoogwater kwam de achter de haven gegraven spuikom vol water te staan en als het eb was liet men het met volle kracht weer weglopen. Zo spoelde het verzande kanaal weer schoon. Met water gevulde spuikommen