Rok 15 Nr 1 (114) styczeń 2011

Domena 12 stycznia 2011 r. Publiczna 2011

W programie spotkania:

Kalkulatory domeny publicznej – Tomasz Ganicz Domena publiczna w praktyce projektów Wikimedia – Tomasz Ganicz Twórczość autorów znajdujących się w domenie publicznej w Bibliotece Cyfrowej – Regionalia Ziemi Łódzkiej Informacja o realizacji przez WiMBP im. Marszałka J. Piłsudskiego dotacji Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w 2010 r. na zadanie „System do archiwizacji materiałów zdigitalizowanych”

Domenę publiczną tworzą utwory twórców, które nie podlegają już ochronie prawnej rów poprzez internet jest najprostszą i (70 lat po śmierci twórców). Zasoby domeny publicznej gwarantują nieograniczony najtańszą metodą dostępu do kultury. dostęp do utworów, które stają się własnością publiczną i można je wykorzystywać w Możliwość wykorzystania tych informa- dowolnym celu. W naszym wspólnym interesie leży podtrzymywanie i stałe poszerzanie cji jest kluczem do budowania kapitału zasobów domeny publicznej. społecznego, wzmacniania kompetencji kulturowych i rozwijania innowacyjno- Dlaczego świętujemy Dzień Domeny Publicznej? ści. Domena publiczna jest także klu- czowa dla istnienia cyfrowych biblio- ultura to tradycja. Nie istnieją dzie- skiemu i przeszły do domeny publicznej. tek i archiwów, które muszą liczyć się z Kła powstałe w kulturowej próżni, Obecnie obowiązujący w Polsce okres ograniczeniami wynikającymi z prawa wszystkie w ten czy inny sposób wynika- trwania praw autorskich to 70 lat po autorskiego podczas archiwizowania i ją z dorobku intelektualnego przeszło- śmierci autora. To oznacza, że 1 stycz- upubliczniania dzieł. Intensywny proces ści: wykorzystują stare tropy, dialogują, nia każdego roku (bo prawa wygasają digitalizacji zasobów bibliotecznych i przekraczają granice. Kultura to żywa ze skutkiem na koniec roku kalendarzo- archiwalnych ma sens tylko w świecie, w tkanka myśli, idei, poglądów, które roz- wego) do domeny publicznej przejdą którym istnieje domena publiczna. wijane są z pokolenia na pokolenie. Jej utwory twórców zmarłych 70 lat temu. Prawo autorskie to system, dzięki które- rozwój jest ściśle zależny od domeny Od tego momentu będą one mogły mu twórcy mają monopol na wykorzy- publicznej – zasobu tekstów kultury, któ- być swobodnie wykorzystywane przez stywanie swoich utworów, co pozwala re są otwarte do wykorzystania, podle- scenarzystów, którzy na ich podstawie na czerpanie korzyści finansowych z ich gają twórczemu przetworzeniu, adap- chcieliby pisać scenariusze filmowe, dystrybucji. Od tego monopolu istnieje tacji, krytyce. Dlatego w Dniu Domeny przez artystów grafików, którzy tworzą szereg wyjątków, takich jak prawo do Publicznej, wspólnie świętujemy istnienie kolaże, przez twórców filmów dokumen- cytatu, tworzenia parodii i pastiszu, tego fundamentu kultury – otwartej dla talnych, którzy chcieliby wykorzystywać czy wykorzystania dla celów edukacyj- wszystkich skarbnicy dzieł, których wy- materiały archiwalne, przez historyków nych. W ciągu ostatnich kilkudziesięciu korzystanie nie podlega restrykcjom i i nauczycieli, którzy chcą tworzyć pod- lat okres obowiązywania prawa au- ograniczeniom. ręczniki. torskiego był wielokrotnie przedłużany, Co roku 1 stycznia na całym świecie ot- Domena publiczna jest szczególnie istot- od 25 do 75 lat po śmierci autora, a wiera się dostęp do nowych zasobów, na w czasach społeczeństwa informa- zakres wyjątków ograniczany. Efektem które przestały podlegać prawu autor- cyjnego, bo rozpowszechnianie utwo- tych zmian jest skurczenie się zasobów 2 BIBiK domeny publicznej i uniemożliwienie Ikonografia PUBLIC DOMAIN DAY 2011 dostępu do większości dzieł współczes- nych. Niewielka część z nich znajduje się w obiegu komercyjnym, większość czeka aż minie okres monopolu i będą mogły one być udostępnione w cyfrowych bi- bliotekach. To zjawisko nazywane jest przez bibliotekarzy cyfrowych „czarną dziurą XX wieku”. Obchody Dnia Dome- ny Publicznej są więc także okazją do refleksji nad kondycją prawa autorskie- go i zadania pytania, czy obecnie do- brze ono służy twórcom i użytkownikom http://www.law.duke.edu/cspd/publicdomainday kultury. Ponadto domena publiczna może być że dany utwór jest wolny od ograniczeń Dzień Domeny Publicznej obchodzony zdefiniowana w relacji do różnych form wynikających z praw autorskich. W jest na całym świecie, bo prawo autor- własności intelektualnej, np. domena praktyce niezbędna jest również moż- skie jest już prawem globalnym. Obcho- publiczna obejmująca dzieła niechro- liwość digitalizacji (jeśli jest to koniecz- dy Dnia Domeny Publicznej organizuje w nione prawem autorskim to inny zakres ne), a przede wszystkim udostępnienie Polsce Koalicja Otwartej Edukacji, sku- utworów niż w przypadku domeny pub- utworu z pomocą mediów cyfrowych, piająca organizacje i instytucje tworzą- licznej w obszarze patentów czy zna- przede wszystkim Internetu. Szczególnie ce otwarte zasoby edukacyjne. Dzień ków towarowych[1]. Niektórzy teoretycy jest to ważne przy masowej digitalizacji, Domeny Publicznej to radosne święto. prawa, próbując uściślić pojęcie public z punktu widzenia powszechnego do- Cieszymy się, że spędzamy je razem. domain, twierdzą, że domeny publiczne stępu, poprawy nauczania i postępu w są różne, jak różne są obszary prawne, nauce. Cyt.: Dlaczego świętujemy Dzień Domeny Pub- po których się poruszamy[2]. W opozycji licznej / Karolina Grodecka. – 2010, 7 grud- do tego inni prawnicy argumentują, że Domena publiczna jako zbiór utwo- nia. – Dostęp: http://domenapubliczna.org/ domena publiczna jest tylko jedna[3]. rów powinna być swobodnie dostęp- dlaczego/ na w sposób bezwarunkowy. Utwo- O domenie publicznej mówi się najczęś- ry z domeny publicznej nie powinny ciej w opozycji do utworów, których wy- podlegać przepisom dozwolonego Bożena Bednarek-Michalska, korzystanie jest ograniczone. Zgodnie użytku, regulującym wyjątki od ochro- Alek Tarkowski, Barbara Szczepańska ze współczesnym prawem autorskim ny przez system praw autorskich – ale Domena publiczna – co to takiego? oryginalne prace literackie, dzieła sztu- w odniesieniu do utworów objętych tym ki, utwory muzyczne itp. są chronione systemem. Z tego powodu kontrower- Pojęcie domena publiczna (ang. public prawem od momentu ich stworzenia syjne jest funkcjonowanie technicz- domain) już dawno temu pojawiło się na aż do czasu wyraźnie określonego w nych zabezpieczeń czy też „zawłasz- gruncie anglosaskich systemów prawa przepisach prawa (może się on różnić czanie” utworów przez odpłatne bazy – jednak dopiero pod koniec XX w. zo- w zależności od kraju). Kiedy wygasa danych, które mogą ograniczać dostęp stało poddane dokładnej analizie przez prawo autorskie, utwór wchodzi do do utworów w domenie publicznej, badaczy prawa. W tym samym czasie, domeny publicznej. W Polsce jest to, niezależnie od zasad prawa. Obrońcy ze względu na wzrost zainteresowania w większości przypadków, 70 lat po domeny publicznej przyjmują założenie, swobodną wymianą treści z jednej stro- śmierci autora. W domenie publicznej że nic nie może hamować dostępu do ny oraz rozwojem nowych technologii znajdują się również materiały nieobję- utworów w niej zawartych i określać za- cyfrowych z drugiej, pojęcie to stało te na mocy ustawy prawami autorskimi kresu ich wykorzystania. się popularne na całym świecie – tak- – w Polsce są to na przykład dokumenty urzędowe. Szacuje się, że obecnie spo- Istotnym dla rozwoju cyfrowej dome- że w Polsce. Domena publiczna defi- ny publicznej jest także dokładne opi- niowana jest jako abstrakcyjny zbiór śród wszystkich książek znajdujących sywanie utworów (metadane schematu utworów, które nie są kontrolowane, się w bibliotekach świata tylko około 15% znajduje się w domenie publicz- DublinCore mają element opisu rights), zabezpieczone czy zawłaszczone opatrywanie ich wszelkimi oznacze- przez kogoś na mocy systemu włas- nej. Pozostałe 75% to książki, które po- zostają niedostępne, ponieważ są nadal niami, które wyraźnie wskazują, co ności intelektualnej. Określenie to ma wolno użytkownikowi z utworem ro- wskazywać, że utwory są „własnoś- pod ochroną praw autorskich, wiele z nich to utwory osierocone[4]. Na domenę bić, jak go cytować i wykorzystywać, cią publiczną”, dostępne dla każdego aby być pewnym, że działa się w zgo- z nas, do wykorzystania w dowolnym publiczną składają się również utwo- ry, które powstały zanim prawo autor- dzie z prawem. Komputery muszą być celu. Prawo poszczególnych państw skie istniało (choć mogą także w stanie analizować metadane określa w różny sposób zakres dome- , np. Antygona istnieć prawa autorskie do tłumacze- utworu i rozpoznawać jego status oraz ny publicznej, przez co koniecznym jest nia i wydania). […] przydatność dla użytkownika. Bibliote- wskazanie, której jurysdykcji podlegają karze polscy digitalizujący dzieła, które W polskim wykorzystywane materiały. W dobie Internetu musimy domenę pub- przeszły do domeny publicznej nie są systemie prawnym nie mamy definicji liczną traktować jako cyfrową domenę pewni, w jaki sposób je oznaczać myląc public domain. publiczną[5] i nie wystarczy stwierdzić, prawa autorskie osobiste z majątkowy- BIBiK 3 mi wpisują w pole opisu różne dane, np. do wolnych licencji, mechanizm oznacza- Lista autorów zmarłych w roku nazwę swojej własnej biblioteki. Ponie- nia utworów domeny publicznej. Prace 1940 i przechodzących do dome- waż nie ma jasnych instrukcji, co do tego, nad nim ciągle trwają; początkowo miał ny publicznej w styczniu 2011 jaka informacja powinna się tam zna- on postać certyfikatu dla utworów z do- leźć, należy je jak najszybciej opraco- meny publicznej – Public Domain Certi- Na stronie Koalicji Otwartej Edukacji do- wać i wdrożyć. W przypadku utworów, fication (http://creativecommons.org/li- stępna jest lista autorów polskich i za- dla których czas ochrony minął, czy do- censes/publicdomain/). Obecnie rozwa- granicznych przechodzących do domeny kumentów rządowych można by zrobić ża się raczej model protokołu pozwala- publicznej w styczniu 2011. Lista zawie- zapis: publiczna domena, ale z objaśnie- jącego opisywać utwory jako będące w rająca 767 nazwisk i oddzielna lista niem co to znaczy, ponieważ termin nie domenie publicznej lub też zrzekać się autorów polskich licząca 269 nazwisk jest powszechnie znany. W bibliotekach wszelkich praw do utworów (tam gdzie została wygenerowana z Narodowe- amerykańskich zaleca się by w tym polu to możliwe), przenosząc je do domeny. go Uniwersalnego Katalogu Centralnego wyraźnie określić status dzieła: copyrig- NUKAT przez Wojciecha Sachwanowicza Warto na koniec dodać, że polskie roz- hted, not copyrighted, podać dokładny i opracowane przez Bożenę Bednarek-Mi- wiązania stosowane w ustawie o prawie opis wyjaśniający, jak trzeba, nazwisko chalską z Biblioteki Uniwersyteckiej w To- autorskim budzą pewne kontrowersje. właściciela praw a nawet kontakt do runiu 20 września 2010. Lista oparta jest Art. 40 ustawy reguluje tzw. domaine niego. o Kartotekę Haseł Wzorcowych tworzoną public payant, czyli Fundusz Promocji przez NUKAT działający przy Uniwersy- Niektórzy badacze domeny publicznej Twórczości[6]. Producenci lub wydaw- tecie Warszawskim. Lista jest niepełna, przyjmują przy tym, że zbiór utworów cy utworów literackich, muzycznych, ponieważ nie ma na niej autorów, którzy dostępnych na wolnych licencjach – plastycznych, fotograficznych i karto- nie znaleźli się dotychczas w wymienionej choć pewne prawa są do nich ciągle graficznych, dla których okres ochro- kartotece. Pozostałych autorów można zastrzeżone – można traktować jako ny autorskich praw majątkowych już ustalić w oparciu o katalogi poszczegól- element domeny publicznej. Projekt upłynął, obowiązani są do przekazy- nych bibliotek. Creative Commons, który rozwija dome- wania na konto Funduszu Promocji Na liście znaleźli się m. in.: nę publiczną poprzez promocję licen- Twórczości od 5% do 8% wpływów cjonowania na zasadzie „pewne pra- brutto ze sprzedaży egzemplarzy tych Babel', Isaak Èmmanuilovič (1894-1940) wa zastrzeżone”, oferuje standardową utworów, pochodzących z wydań Berent, Wacław (1873-1940) specyfikację dla materiałów cyfrowych publikowanych na terytorium Polski. Boznańska, Olga (1865-1940) Creative Commons Rights Expression Domena publiczna w Polsce nie jest Bulgakov, Mihail Afanas'evič (1891-1940) Language (ccREL), która pomaga opa- zatem zupełnie wolna, a stosowane Chrzanowski, Ignacy (1866-1940) trzyć utwór licencją i pokazywać ją – w rozwiązanie unikalne na skalę europej- Del Soldato, Camilla (1862-1940 sposób czytelny nie tylko dla ludzi, ale ską. Dlatego postuluje się zmianę bądź Fitzgerald, Francis Scott (1896-1940) także dla programów przetwarzających usunięcie art. 40 z ustawy o prawie au- Godlewska, Janina (1858-1940) dane – razem z utworem. W ramach torskim. Karpiński, Światopełk (1909-1940) projektu powstaje również, analogiczny Lagerlöf, Selma (1858-1940) Lorentowicz, Jan (1868-1940) Przypisy Niedziałkowski, Mieczysław (1893-1940) [1] Public domain. W: Wikipedia. The Free Encyclopedia [on-line], [dostęp 5 stycznia 2009]. Do- Rataj, Maciej (1884-1940) stępny w World Wide Web: http://en.wikipedia.org/wiki/Public_domain. Sebyła, Władysław (1902-1940) Tetmajer, Kazimierz Przerwa (1865-1940) [2] SAMUELSON, P. Enriching discourse on public domains. Duke Law Journal 2006, Vol. 55, s. 783. Trockij, Lev Davidovič (1879-1940) Wielopolska, Maria Jehanne (1882-1940) [3] BOYLE, J. Foreword: The Opposite of Property? Law & Contemporary Problems [on-line] 2003, http://koed.org.pl/2010/09/kto-w-domenie- nr 1 (66) [dostęp 15 grudnia 2008], s. 29-30. Dostępny w World Wide Web: publicznej-w-2011/ http://www.law.duke.edu/journals/lcp/. Lista autorów polskich i zagranicznych [4] KELLY, K. Scan this Book! New York Times [on-line]. 14 May 2006 [dostęp 15 grudnia 2008]. zmarłych w roku 1939, którzy przeszli do Dostępny w World Wide Web: domeny publicznej 1 stycznia 2010 r. http://koed.org.pl/wp-content/uploads/2009/09/ http://www.nytimes.com/2006/05/14/magazine/14publishing.html?pagewanted=print. dp_autorzy_19391.pdf

[5] Carrollogos, A blog about Law, Technology, and Music. Blog Michaela Carrol- Lista autorów polskich i zagranicznych la [on-line]. Washington [dostęp 9 stycznia 2009]. Dostępny w World Wide Web: zmarłych w roku 1938, których utwory w http://carrollogos.blogspot.com/2008/12/digital-public-domain.html. roku 2009 wchodzą do domeny publicz- [6] Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych [on-line], [dostęp 12 nej, czyli ich utwory mogą być zdigitalizo- styczeń 2009]. Dostępny w World Wide Web: wane i upublicznione w Internecie. http://koed.org.pl/2008/12/lista-dyskusyjna/ http://isip.sejm.gov.pl/servlet/Search?todo=open&id=WDU19940240083 Cyt.: Domena publiczna – co to takiego? / Bożena Bednarek-Michalska, Alek Tarkowski, Barbara Listy zostały wygenerowane z NUKAT i Szczepańska// W: Biuletyn EBIB [Dokument elektroniczny] / red. naczelny Bożena Bednarek- opracowane przez Bożenę Bednarek-Mi- Michalska - Nr 1/2009 (101) luty. – Dostęp: chalską oraz Wojciecha Sachwanowicza z http://www.ebib.info/2009/101/a.php?bednarek_tarkowski_szczepanska Biblioteki Uniwersyteckiej w Toruniu. 4 BIBiK

Przydatne terminy i adresy translations/polish-translation oznaczony.

Creative Commons Koalicja Otwartej Edukacji Open Access http://creativecommons.org/ http://koed.org.pl/ Otwarty dostęp (ang. Open Access, Creative Commons – organizacja typu Koalicja Otwartej Edukacji jest porozu- „OA”) - termin oznaczający wolny, po- non-profit utworzona w 2001 roku, która mieniem organizacji pozarządowych i wszechny, trwały i natychmiastowy do- postawiła sobie za zadanie uzyskanie instytucji działających w obszarze edu- stęp dla każdego do cyfrowych form za- kompromisu pomiędzy pełną ochroną kacji, nauki i kultury. Celem jej działania pisu danych i treści naukowych oraz edu- praw autorskich a niczym nieskrępowa- jest budowanie, promocja i aktywizm na kacyjnych. Pierwotnie pojęcie to zostało nym korzystaniem z twórczości innych rzecz otwartych zasobów edukacyjnych przyjęte dla tych czasopism naukowych, osób. Głównym celem organizacji jest rozumianych jako materiały, które są które zdecydowały się całkowicie otwo- stworzenie umiarkowanych, elastycznych udostępnione w sposób otwarty i gwa- rzyć w Internecie dostęp do zawartych zasad w obliczu coraz bardziej restryk- rantujący ich odbiorcom wolność wyko- w nich publikacji naukowych, jednak cyjnych domyślnych reguł prawa autor- rzystywania i odtwarzania utworu, wol- pojęcie to zostało z czasem rozszerzone skiego, które stawiają coraz większe ba- ność poznawania dzieła oraz stosowa- na udostępnianie wszelkich publikacji na riery wolnemu przepływowi informacji. nia zawartych w nim informacji, wolność podobnych zasadach. Otwarty dostęp redystrybucji i wolność dystrybucji dzieł nie jest równoznaczny z domeną publicz- Creative Commons Polska pochodnych. Członkowie – założyciele ną, gdyż twórcy publikacji nie muszą się http://creativecommons.pl/ Koalicji: Fundacja Nowoczesna Polska, zrzekać swoich praw autorskich i mogą W 2005 roku rozpoczął działalność pol- Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich, stawiać różnego rodzaju warunki udo- ski oddział Creative Commons. Zespół Stowarzyszenie Wikimedia Polska, In- stępniania swojej twórczości, o ile tylko polskiego oddziału tworzą koordyna- terdyscyplinarne Centrum Modelowa- nie ograniczają one wcześniej wspomnia- torzy Alek Tarkowski i Justyna Hofmokl nia Matematycznego i Komputerowego nej wolności do swobodnego korzystania oraz prawnik Krzysztof Siewicz. Uniwersytetu Warszawskiego, Creative z niej. Od strony prawnej publikowanie Commons Polska. Prezydium Koalicji: Ja- treści na zasadach otwartego dostępu Dzień Domeny Publicznej rosław Lipszyc – przewodniczący, Boże- oznacza zazwyczaj objęcie nich jedną na Bednarek-Michalska, Tomasz Ganicz, z licencji typu copyleft. Licencje te sta- Public Domain Day - Międzynarodowa Alek Tarkowski. nowią rodzaj umowy między autorami i strona Dnia Domeny Publicznej potencjalnymi czytelnikami, zezwalając http://www.publicdomainday.org/ Licencje Creative Commons im na wszystko co mieści się w pojęciu http://creativecommons.pl/licencje- otwartego dostępu, jednak narzucające Kapsztadzka Deklaracja Otwartej Edu- praw-autorskich-creative-commons/ różnego rodzaju obowiązki takie jak np: kacji Licencje Creative Commons wykorzystują dołączanie do kopii tekstu informacji o Kapsztadzka Deklaracja Otwartej Edu- prawo autorskie, aby umożliwić przeka- źródle i autorach, udostępnianie kopii na kacji – międzynarodowa deklaracja zanie innym części praw przysługujących tych samych zasadach co oryginał, czy poświęcona zagadnieniom otwartego autorowi. Nie oznaczają one zrzeczenia nakaz jednoznacznego zaznaczania, że dostępu, otwartej edukacji i otwartych się praw autorskich. Dzieła objęte licen- treść kopii została znacząco zmodyfiko- materiałów edukacyjnych. Jej najważ- cjami CC nie trafiają do domeny - pub wana w stosunku do pierwowzoru. niejsze punkty to wezwanie nauczycieli licznej – prawa autorskie pozostają za- http://pl.wikipedia.org/wiki/Otwarty_ i uczniów do aktywnego włączenia się chowane, ale umożliwiają udostępnienie dost%C4%99p do procesu otwartej edukacji, zachęta dzieła szerokiemu gronu użytkowników. do tworzenia i rozpowszechniania mate- Licencje CC zostały opracowane z myślą Otwarte Zasoby Edukacyjne riałów edukacyjnych na otwartych licen- o wszelkiego rodzaju materiałach: stro- Otwarte Zasoby Edykacyjne (ang. Open cjach oraz apel do władz państwowych i nach internetowych, muzyce, zdjęciach, Educational Resources – OER) – wspólna instytucji edukacyjnych o nadanie otwar- filmach, literaturze czy materiałach nazwa dla wszelkich zasobów eduka- tej edukacji najwyższego priorytetu. De- edukacyjnych i artykułach naukowych cyjnych, do których istnieje w pełni ot- klaracja powstała jako wynik spotkania – przede wszystkim tych rozprowadza- warty dostęp dzięki objęciu ich wolnymi na temat otwartej edukacji w Kapszta- nych przez Internet. licencjami lub przeniesieniu do domeny dzie zorganizowanego w dniach 14-15 Decydując się na standardową licencję publicznej i udostępnieniu za pomocą września 2007 przez Open Society Insti- Creative Commons, autor podejmuje de- dowolnych technologii informacyjnych i tute i Shuttleworth Fundation. Pierwotnie cyzje co do czterech różnych warunków komunikacyjnych. Termin ten został stwo- została podpisana 15 września 2007 udostępniania utworu. Ich kombinacje rzony na zebraniu UNESCO w 2002, na przez 27 osób reprezentujących organi- tworzą razem sześć podstawowych li- którym uczestnicy wyrazili swoje życze- zacje związane z działaniami edukacyj- cencji utworzonych przez amerykański nie stworzenia wspólnie uniwersalnych za- nymi z różnych krajów, w tym m.in. przez oddział Creative Commons. Wraz z po- sobów edukacyjnych dostępnych dla całej Jimmy’ego Walesa (Wikimedia Founda- wstawaniem narodowych wersji Creati- ludzkości i nadzieję, że to otwarte źródło tion) oraz Jarosława Lipszyca (Fundacja ve Commons autorzy uzyskują również w przyszłości zmobilizuje całą światową Nowoczesna Polska). Oficjalna premie- możliwość wybrania jednej z lokalnych społeczność nauczycieli. ra deklaracji miała miejsce 22 stycznia licencji. Licencje Creative Commons obo- Przykłady OER w Polsce: projekty 2008. Polskie tłumaczenie Deklaracji wiązują na całym świecie jako licencje tworzone w ramach Fundacji Nowoczesnej http://www.capetowndeclaration.org/ nie wyłączne zawierane na czas nie- Polski: Wolne Podręczniki http://wiki. BIBiK 5 wolnepodreczniki.pl/Podręczniki, Wolne inicjatywą założenia Stowarzyszenia zytorium mediów Wikimedia Commons Lektury http://www.wolnelektury.pl/ wyszedł Dariusz Siedlecki 23 kwietnia oraz katalog gatunków biologicznych katalog/, 2005, który zapoczątkował stronę – Wikispecies. Wszystkie projekty są Czytamy Słuchając http:// dyskusyjną o stowarzyszeniu na Meta- koordynowane przez Meta-Wiki. czytamysluchajac.pl/, Biuletyn EBIB Wiki (http://meta.wikimedia.org/ Wikimedia Foundation współpracuje z (czasopismo fachowe bibliotekarzy wiki/Strona_g%C5%82%C3%B3wna) kilkudziesięcioma fundacjami i stowa- dostępne pod adresem http://ebib. Fundacji Wikimedia. Na Zlocie rzyszeniami lokalnymi. Nie są to jednak info/biuletyn/ (numery 1-117) oraz Wikimedia Poska 2005, który miał oddziały Fundacji bezpośrednio przez (od numeru 118 (grudzień 2010) miejsce w Krakowie 13-14 sierpnia nią zarządzane, lecz partnerzy Funda- pod adresem http://www.nowyebib. 2005, powstała 26-osobowa grupa cji, którzy otrzymali od Fundacji prawo info/biuletyn, polskojęzyczne projekty członków założycieli, którzy ustalili używania nazwy „Wikimedia”, mają Wikimedia. wstępną wersję statutu i wybrali podobne do Fundacji logo i realizują władze przyszłego Stowarzyszenia. podobne cele. Żaden z oddziałów lokal- Projekt Communia Stowarzyszenie zostało zarejestrowane nych nie jest prawnym reprezentantem Projekt COMMUNIA, “The European 15 listopada 2005 w Łodzi. 28 marca projektów, może jedynie na terenie swo- Thematic Network on the Public Domain 2007 Stowarzyszenie Wikimedia Polska jego kraju i na prośbę Fundacji wspierać in the Digital Age”. Zadaniem projektu otrzymało status organizacji pożytku niektóre jej działania. jest utworzenie sieci współpracy pomię- publicznego. Prezesem Zarządu http://pl.wikipedia.org/wiki/ dzy ośrodkami współpracującymi na Stowarzyszenia jest Tomasz Ganicz. Wikimedia_Foundation rzecz ruchu Open Access oraz wypraco- Stowarzyszenie liczy 117 członków http://wikimediafoundation.org/wiki/ waniu zasad funkcjonowania materiałów zwykłych i dwóch wspierających. cyfrowych w domenie publicznej. W Rok 2011 to dwie szczególne rocznice, Wikiźródła 3-letnim projekcie od roku 2007 uczest- 15 stycznia minie 10 lat od powstania http://pl.wikisource.org/wiki/ niczy Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu angielskojęzycznej Wikipedii i w tym Wikiźródła to społecznościowy projekt, oraz Interdyscyplinarne Centrum Mode- dniu jest także obchodzony na całym którego celem jest utworzenie wolnego lowania Matematycznego Uniwersytetu świecie Dzień Wikipedii, natomiast 26 repozytorium tekstów źródłowych oraz Warszawskiego. Koordynatorem projek- września będziemy świętować 10 uro- ich tłumaczeń w formie stron wiki. Gro- tu jest Politechnika w Turynie dziny polskojęzycznej Wikipedii. madzone są i przechowywane tutaj w http://www.bu.umk.pl/communia.html http://pl.wikimedia.org/wiki/ postaci cyfrowej wcześniej opublikowane Stowarzyszenie_Wikimedia_Polska teksty (np. utwory literackie). W polskich Ruch wolnej kultury http://opp.wikimedia.pl/ Wikiźródłach jest obecnie [9.01.2011] Ruch wolnej kultury – ruch społeczny pro- 14876 tekstów 498 autorów – zamiesz- mujący wolność dystrybucji i modyfikacji Wikimedia Foundation Inc. czone materiały należą do domeny różnego rodzaju utworów, za pomocą Organizacja stworzona w celu opieki publicznej lub dostępne są na wolnej Internetu oraz innych mediów. Ruch ten nad projektami opartymi na idei Wiki. licencji. sprzeciwia się nadmiernym – w opinii Jest spółką typu non profit założoną zwolenników ruchu – ograniczeniom za- zgodnie z prawem stanu Floryda, jej ist- Wolne Lektury wartym w prawie autorskim, które wielu nienie zostało oficjalnie ogłoszone przez www.wolnelektury.pl zwolenników ruchu uważa za czynnik ha- Jimbo Walesa 20 czerwca 2003 roku. Biblioteka internetowa z lekturami mujący kreatywność . System taki jest Nazwa Wikimedia została zapropono- szkolnymi „Wolne Lektury” to projekt przez nich nazywany „kulturą zezwoleń”. wana przez Sheldona Ramptona na an- realizowany przez Fundację Nowoczesna Organizacją związaną z rozwojem tego gielskiej liście dyskusyjnej Wikipedii w Polska. Działa od 2007 roku i udostępnia ruchu jest Creative Commons (CC), któ- marcu 2003 roku. Nieco później Daniel w swoich zbiorach lektury szkolne, rego założycielem jest Lawrence Lessig, Mayer zarejestrował domeny http://wi- które są zalecane do użytku przez profesor prawa na Uniwersytecie Stan- kimedia.org/ i http://wikimediafounda- Ministerstwo Edukacji Narodowej i które forda (USA), autor książki Wolna kultu- tion.org/ na potrzeby Wikimedii. trafiły już do domeny publicznej. Są one ra (wyd. polskie 2005). Specyficznym Celem fundacji jest sprzyjanie tworzeniu opracowane, opatrzone komentarzem elementem ruchu wolnej kultury są Ot- i rozwojowi projektów o otwartej treści i udostępnione w kilku formatach (html, warte Zasoby Edukacyjne (ang. Open opartych na technologii WikiWiki oraz epub, mp3, ogg, odt, txt i pdf). Można Educational Resources, w skrócie OER) dostarczanie społeczności internetowej je zgodnie z prawem, bezpłatnie – nieinstytucjonalny ruch społeczny, któ- pełnej zawartości wymienionych projek- przeglądać, ściągać na swój komputer, a rego celem jest popularyzacja ideałów tów za darmo i bez zamieszczania re- także udostępniać innym i cytować. Jeśli dzielenia się wiedzą w sferze edukacji i klam. Oprócz istniejącej już wielojęzycz- teksty te są opatrzone dodatkowymi i popularyzacji nauki. nej, wciąż rozwijanej, ale już bardzo ob- materiałami (przypisy, motywy literackie szernej encyklopedi Wikipedia, powsta- etc.) które podlegają prawu autorskiemu, Stowarzyszenie Wikimedia Polska ły również słownik o nazwie Wikisłownik to te dodatkowe materiały udostępnione Stowarzyszenie, którego celem jest (Wiktionary), zbiór cytatów Wikicytaty są na licencji Creative Commons Uznanie promocja i wspieranie projektów (Wikiquote), serwis z podręcznikami o Autorstwa - Na Tych Samych Warunkach Fundacji Wikimedia, rozwój otwartej treści Wikibooks, serwis z teks- 3.0 PL http://creativecommons.org/ powszechnego dostępu do wiedzy, tami źródłowymiWikiźródła (Wikisour- licenses/by-sa/3.0/deed.pl propagowanie wolnych licencji. Z ce), serwis informacyjny Wikinews, repo- 6 BIBiK

Zapisy filmowe wystąpień (w wyborze) o domenie publicznej Brak formalności związanych i prawie autorskim dostępne w Internecie z rejestracją dzieła na potrze- by ochrony praw autorskich. 18 czerwca 2010 r. w siedzibie Biblioteki Narodowej odbyło się zorganizowane w Zgodnie z prawem międzynarodowym i porozumieniu z EBIB seminarium prawne dla bibliotekarzy cyfrowych. Na stronie polskim, dzieło staje się chronione pra- BN udostępniony został pełen zapis audiowizualny seminarium (zapis filmowy i linki wem autorskim już w momencie jego do prezentacji w programie PowerPoint) utrwalenia w jakiejkolwiek materialnej http://www.bn.org.pl/programy-i-uslugi/centrum-kompetencji-w-zakresie- postaci (oczywiście musi posiadać ce- digitalizacji-materialow-bibliotecznych chy oryginalności). Nie jest wymagana jakakolwiek rejestracja czy zgłoszenie Materiały dotyczą następujących wystąpień: utworu, a zatem nie istnieje żadna baza, Bibliotekarz wobec nowych wyzwań prawnych / Monika Curyło w której można by szukać informacji o Domena Publiczna w praktyce projektów Wikimedia / Tomasz Ganicz autorze dzieła. Status prawny dzieła w polskich bibliotekach cyfrowych / Bożena Bednarek-Mi- Przedłużenie czasu trwania praw au- chalska torskich. Typy i formy wydawnicze wyróżnione w polskim prawie autorskim / Tymoteusz Wydłużenie okresu ochrony do 70. lat Barański skutkuje trudnościami z odnalezieniem Czasopismo, książka, fotografia - metodologia podejścia do obiektu i określenia właścicieli i dysponentów praw autor- jego statusu prawnego / Tymoteusz Barański, Joanna Potęga skich. Dzieła, zamiast trafiać do domeny Biblioteki cyfrowe w europejskich dyskusjach o prawie autorskim / Barbara Szcze- publicznej, pozostają chronione prawem pańska autorskim nawet po śmierci autora, a Polskie prawo autorskie dla bibliotek cyfrowych / Sybilla Stanisławska-Kloc prawa do nich są często dziedziczone. Domena publiczna w Polsce i na świecie : aspekty prawne / Piotr Waglowski. Sytuacja ta nie sprzyja łatwemu lokali- - Wystąpienie Piotra Waglowskiego w trakcie konferencji zorganizowanej przez zowaniu dysponentów praw autorskich. Koalicję Otwartej Edukacji w Bibliotece Narodowej w Warszawie z okazji Dnia Rosnące zasoby dzieł on-line. Domeny Publicznej 2010. Warszawa, 30 grudnia 2009. – Dostęp: http://vimeo. Powstanie i rozwój bibliotek cyfrowych, com/8466670 a także zasobność Internetu przyno- si dwojaki problem dla korzystania z dzieł. Z jednej strony niemożliwość od- Barbara Szczepańska (ang. untraceable by reasonable enqui- nalezienia właściciela praw autorskich [2] Dzieła osierocone : ry) . Ciekawą definicję dzieł osiero- powoduje, że część utworów nie trafia palące problemy, conych stosuje się w Danii. Uznano, że do zasobów cyfrowych. Z drugiej zaś propozycje rozwiązań dzieła osierocone to takie, dla których strony Internet sam w sobie jest pełen odnalezienie autorów jest niemożliwe dzieł, których właścicieli praw autor- (ang. impossible) bądź niewykonalne Wraz z powstawaniem i rozwojem bi- skich nie można zlokalizować, a zatem (ang. impracticable). Wydawcy w swo- bliotek cyfrowych coraz częściej w dys- ich utwory nie mogą być wykorzystane im stanowisku z października 2007 r., kursie bibliotecznym zaczął pojawiać się w sposób, który narusza monopol autor- za osierocone uznali te dzieła, których [4] termin dzieła / utwory osierocone, dzie- ski . właściciele praw autorskich nie mogą ła / utwory sieroce (ang. orphan works). być odnalezieni (ang. cannot be found) Podstawowa, najczęściej spotykana de- Biblioteki, muzea, archiwa i inne insty- nawet po wyszukiwaniu wykonanym z finicja terminu brzmi: dzieła osierocone tucje kulturalne wraz z interesariuszami należytą starannością i w dobrej wie- to takie, które pozostają pod ochroną reprezentującymi autorów rozpoczęły rze (ang. diligent good faith search)[3]. praw autorskich, ale dysponent bądź debatę nad sposobem dotarcia do au- Podsumowując, aby dzieło można właściciel praw autorskich nie może torów dzieł osieroconych, a w dalszej było uznać za osierocone, musi ono być zidentyfikowany (ang. identified), kolejności nad zapewnieniem dostępu spełniać jeden bądź kilka poniższych bądź odnaleziony (ang. located) lub do danych o autorach dzieł. Pierwszym warunków. Właściciel praw autorskich też nie można się z nim skontakto- pomysłem było prowadzenie staranne- nie może być zidentyfikowany, musi wać[1]. Tym samym nie można uzy- go, wykonanego dużym nakładem sił, być nieznany, niemożliwy do wykry- skać od niego zgody na takie wyko- poszukiwania właścicieli praw autor- cia, nie może być odnaleziony bądź rzystanie dzieła, które owej zgody skich (ang. diligent search). Nadal jest jego odnalezienie jest niewykonalne wymaga (np. umieszczenie dzieła w ono forsowane przez różne grupy, choć mimo starannego poszukiwania. Jak dostępnych poprzez Internet zbiorach bibliotekarze uważają je za niezbyt widać, ramy definicji nie są ostre, a biblioteki cyfrowej). funkcjonalne. Przede wszystkim trudno już najwięcej wątpliwości budzi frag- Nie jest to jedyna definicja dzieł osie- jest zdefiniować, co trzeba zrobić, aby ment dotyczący rzetelnego wyszuki- roconych. Dzieło osierocone to dzieło, wyszukiwanie uznać za odpowiednio wania. Kwestia ta zostanie szczegółowo którego obecny właściciel jest nie- staranne? Ile czasu powinno zająć, ja- omówiona w dalszej części tekstu. znany (ang. unknown) bądź niemoż- kie źródła powinny być przeszukiwane? liwy do wykrycia (odnalezienia) w Kiedy skończyć wyszukiwanie? Co praw- Problem, jaki mamy z dziełami osieroco- procesie starannego wyszukiwania da, wydawcy sugerowali, że interesariu- nymi, jest wynikiem kilku czynników: sze powinni przygotować ogólnie do- BIBiK 7 stępne wytyczne, które określą, na czym roconych poświęciła podgrupa eksper- których dysponenta nie można zlokali- polega poszukiwanie wykonane dużym tów ds. praw autorskich (Copyright Sub- zować. Każdy, kto występuje o przyzna- nakładem sił. Wytyczne powinny być group), powołana przez Wysoką Grupę nie licencji, musi wypełnić formularz, w elastyczne, dopasowane do różnych ty- Ekspertów ds. Bibliotek Cyfrowych (High którym opisuje wszelkie działania, jakie pów publikacji, a także regulacji i zwy- Level Expert Group on Digital Libraries). podjął w celu odnalezienia dysponen- czajów panujących w poszczególnych Podgrupa ta, będąc w trakcie prac nad ta praw autorskich. Jeśli rada uzna, że krajach. Natomiast podmioty dokonują- wytycznymi, opublikowała kilka rapor- podjęte zostały „odpowiednie wysiłki” ce wyszukiwania zobowiązane byłyby tów ze swoich prac[7]. Proponuje mię- (ang. reasonable efforts), wówczas sama do gromadzenia archiwów poszukiwań, dzy innymi tworzenie baz danych dzieł zdecyduje o warunkach licencji, czyli a po wykorzystaniu dzieła osieroconego osieroconych oraz centrów wydających czasie użytkowania dzieła i wysokości zmuszone do udowodnienia, że doko- licencje na korzystanie z dzieł. Jest to opłat. Jeśli w ciągu pięciu lat dysponent nały skrupulatnego poszukiwania jego zaledwie część z postulowanych i możli- praw autorskich nie zgłosi się po odbiór autora[5]. wych rozwiązań. Zarówno bazy danych, opłat, zostaną one przekazane właści- Kolejne proponowane przez wy- jak i centra powinny spełniać określone wej organizacji zbiorowego zarządza- dawców rozwiązanie, to tworzenie warunki, m.in. być niezależne, przestrze- nia prawami autorskimi. Jednakże tego baz danych, rejestrów dzieł osiero- gać norm interoperacyjności[8] i przej- rodzaju rozwiązanie stosuje się wyłącz- conych[6]. Rozwiązanie to ma pewne rzystości. Obecnie eksperci powołani nie w sytuacji, kiedy dysponent praw wady: jest kosztowne, zwłaszcza jeśli przez podgrupę pracują nad kryteria- autorskich jest znany, ale nie może być chodzi o zbieranie i administrowanie mi, jakie powinna spełniać wszechstron- zlokalizowany. Nie stosuje się go do sy- danymi. Musiałaby również powstać na analiza (due diligence) starannego tuacji, gdy dysponent praw autorskich wiarygodna dla wszystkich stron instytu- wyszukiwania dla różnych typów dzieł jest nieznany. cja, do której zadań należałoby prowa- (np. drukowanych, muzycznych, audiowi- W raporcie na temat dzieł osieroco- dzenie takich rejestrów. zualnych, etc.). nych, który wydało amerykańskie biu- W stanowisku wydawców, w tym wy- Jednocześnie bibliotekarze uważają, ro ds. praw autorskich, zaleca się, aby dawców naukowych, postulowano zobo- że digitalizacja na masową skalę po- przyszły wydawca dzieła osieroconego wiązanie się użytkowników dzieł osie- winna odbywać się bez diligent search, przeprowadził odpowiednio staranne roconych do informowania o autorstwie które nie zawsze jest efektywne. O ile poszukiwanie dysponenta praw autor- dzieła w sposób jasny i zadowalający bowiem wyszukiwaniu autorów jed- skich. Jeśli dzieło osierocone zostało (ang. clear and adequate attribution). nej monografii można poświęcić wiele ponownie opublikowane (np. zdigitali- W sytuacji, gdy dzieło osierocone zo- czasu, to odnalezienie wszystkich au- zowane), a dysponent praw autorskich stanie wykorzystane bez zgody właś- torów przy masowej digitalizacji cza- zgłosił się po wynagrodzenie z tytułu ciciela praw autorskich, a on nagle się sopism i dzienników jest praktycznie wykorzystania jego utworu, ma prawo odnalazł, proponuje się, aby wpro- niemożliwe. do odpowiedniego wynagrodzenia. Nie wadzić regulację, która pozwoli na Biblioteki powinny być przygotowane jest to jednak wynagrodzenie będące wynagrodzenie go w sposób właści- na wypłatę rekompensat w razie zwró- zadośćuczynieniem za naruszenie jego wy i zadowalający. Należy przy tym cenia się do nich osób, których prawa praw autorskich. [9] wziąć pod uwagę interesy użytkownika, zostały wykorzystane . Można też wy- Komisja Europejska w Rekomendacji o zwłaszcza w kontekście dalszego wy- płacać należne kwoty na rzecz organi- digitalizacji i dostępności on-line dzieł korzystywania dzieła. W przypadku zacji zbiorowego zarządzania prawami kultury i o zachowaniu dziedzictwa cy- gdy dzieło jest wykorzystywane przez autorskimi, ale ta opcja jest przeznaczo- frowego[11] wyraziła przekonanie, że w niekomercyjne instytucje kulturalne, np. na tylko dla krajów, w których istnieje in- przypadku dzieł osieroconych i dzieł o biblioteki, powinna istnieć możliwość stytucja licencji rozszerzonej (ang. exten- wyczerpanych nakładach powinno się [10] jego sprawnego (szybkiego) wycofa- ded collective societies licence) . Przede zachęcać do rozwoju modelu licencjo- nia z użytkowania (ang. expeditious wszystkim należy wprowadzić rozwią- nowania wypracowanego we współ- termination). Każdy, kto dokonał sta- zanie, które nie będzie zbyt kosztowne. pracy z dysponentami praw autorskich. rannego poszukiwania właściciela W kilku krajach stosuje się już pewne Dlatego też komisja zaleca państwom praw autorskich, nie powinien być rozwiązania w kwestii dzieł osieroco- członkowskim, aby poprzez udostęp- karany za wykorzystanie dzieła bez nych. nianie spisów znanych dzieł osiero- zgody autora. W Holandii biblioteki przygotowujące conych i dzieł znajdujących się w do- Wielu wydawców naukowych proponu- się do digitalizacji starają się jak naj- menie publicznej, poprawiły warunki je opcję, zwaną bezpieczna przystań szerzej informować o swoim projekcie digitalizacji dzieł osieroconych. (ang. safe harbour). Zezwalają oni na i zasobach, które zamierzają zdigita- Termin dzieła osierocone nie istnieje korzystanie z dzieł, które opublikowali. lizować. Autorom pozostawiają prawo w polskiej ustawie o prawie autor- Rozwiązanie to jednak nie zabezpie- do skorzystania z opcji wyjścia (ang. skim i prawach pokrewnych. Wydaje cza bibliotek, jeśli bowiem właścicielem opt-out), czyli możliwości wycofania ich się jednak, że również w Polsce problem praw autorskich do tekstu jest jego au- dzieła z procesu digitalizacji. utworów osieroconych zostanie dostrze- tor, to może on zwrócić się do biblioteki W Kanadzie Copyright Board ma pra- żony. Borykają się z nim już biblioteka- o wypłacenie należności licencyjnych za wo udzielić licencji niewyłącznej dla rze a jeśli Komisja Europejska przyjmie wykorzystanie jego tekstu. dzieł chronionych prawem autorskim, w tej sprawie jakiekolwiek rozwiązana, Wiele miejsca zagadnieniu dzieł osie- 8 BIBiK na pewno będą one wprowadzone do statements-public-correspondence/ Dzieła osierocone polskiego prawa. STM%20Position%20Orphan%20 - stanowisko dyrektorów Works%20Dec06.pdf. Inne źródła bibliotek narodowych STANISŁAWSKA-KLOC, S. Utwory „osie- [6] IFRRO Statement on Orphaned Works (maj 2007) http://www.ifrro.org/upload/ rocone”. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu documents/IFRRO%20Statement%20on%20 Europejskie biblioteki narodowe doma- Jagiellońskiego. Prace Instytutu Prawa Orphan%20Works%20May%202007.pdf. gają się od Komisji Europejskiej wspar- Własności Intelektualnej. Prawo własności [7] Report on Digital Preservation, cia procesów digitalizacji obiektów intelektualnej wczoraj, dziś i jutro 2007 Orphan Works, and Out-of-Print Works. stanowiących dziedzictwo kulturalne Selected Implementation Issues (kwiecień z. 100, s. 453-476. Europy poprzez zapewnienie finanso- 2007) http://ec.europa.eu/information_ Association of Research Libraries: wania oraz jak najszybsze rozwiązanie http://www.arl.org/info/frn/copy/ society/newsroom/cf/document. cfm?action=display&doc_id=295; The problemu dzieł osieroconych. orphanedworks/. European Digital Libraries Initiative Dzieła osierocone to utwory, które American Library Association: http:// High Level Group/Copyright Subgroup są chronione prawem autorskim, ale www.ala.org/ala/washoff/WOissues/ Stakeholders Seminar, Brussels, September niemożliwe jest ustalenie tożsamości copyrightb/orphanworks/orphanworks. 14, 2007 Short Report and Possible Follow- właściciela praw autorskich. Bada- htm. Up http://ec.europa.eu/information_society/ nia wykazują, że ponad 21% filmów Center for the Study of the Public activities/digital_libraries/doc/seminar_14_ september_2007/final_report.pdf. przechowywanych w archiwach i 31% Domain, Duke Law School: http://www. książek mających więcej niż 90 lat, law.duke.edu/cspd/orphanworks.html. [8] Interoperacyjność. W: Wikipedia. Wolna encyklopedia [on-line]. [Dostęp uważanych jest za dzieła osierocone. Copyright Board Canada Unlocatable 28 stycznia 2008]. Dostępny w World W praktyce oznacza to, że nie można copyright owners: http://www.cb-cda. Wide Web: http://pl.wikipedia.org/ ich upublicznić np. wydać drukiem czy gc.ca/unlocatable/index-e.html. wiki/Interoperacyjno%C5%9B%C4%87_ umieścić w wirtualnych bibliotekach. The Library of Congress, US Copyright us%C5%82ug. Dlatego w przygotowywanej przez Ko- Office: http://www.copyright.gov/ [9] British Library postuluje możliwość misję Europejską Dyrektywie dotyczącej orphan/. informowania o planach digitalizacyjnych za pośrednictwem prasy, w tym prasy praw autorskich niezbędne jest wpro- wadzenie zapisów, które wytyczą zasa- Przypisy branżowej. Postuluje także przyjęcie kryterium wieku publikacji (ang. historical dy postępowania z takimi obiektami. [1] Taka definicja znajduje się w IFLA/IPA cut-off points) na mocy umowy między Dr Elizabeth Niggemann, w imieniu dy- Joint Statement on Orphan Works (czerwiec interesariuszami a instytucjami kulturalnymi. 2007) http://www.ifla.org/VI/4/admin/ rektorów bibliotek narodowych z Eu- W tym rozwiązaniu dzieła, których wartość ifla-ipaOrphanWorksJune2007.pdf; IFRRO ropy, m.in. dyrektora BN dr. Tomasza merytoryczna, naukowa i społeczna jest nadal Statement on Orphaned Works (maj 2007) Makowskiego, wystosowała do Prze- wysoka, natomiast wartość ekonomiczna http://www.ifrro.org/upload/documents/ wodniczącego Komisji Europejskiej Jose stosunkowo niska, mogłyby uniknąć statusu IFRRO Statement on Orphan Works May dzieł osieroconych, a tym samym być masowo Manuela Barroso i członków Komisji list 2007.pdf; STM Position The Use of Orphan digitalizowane. Orphan Works and Mass z propozycjami zmian w zapisach Dy- Works (grudzień 2006) http://www.stm- Digitisation. EBLIDA news [on-line] 2007, rektywy. Podkreślając wagę dostępu do assoc.org/documents-statements-public-co/ nr 17 [dostęp 28 stycznia 2008]. Dostępny w 2006-documents-statements-public- wiedzy dla rozwoju nowoczesnego spo- World Wide Web: http://www.eblida.org/ correspondence/STM%20Position%20 łeczeństwa informacyjnego, CENL postu- uploads/eblida/1/1193909947.pdf. Orphan%20Works%20Dec06.pdf. luje by Dyrektywa w części dotyczącej [10] Rozszerzona licencja obejmuje swoją [2] LACA statement of orphaned work. postępowania z dziełami osieroconymi ochroną dysponentów praw autorskich nie- [3] Orphan Works The PA Position (The spełniała cztery podstawowe warunki: będących członkami organizacji. Zabezpie- Publisher Association) (październik 2007) cza ona prawo użytkowników do legalnego Powinna obejmować wszystkie typy do- http://www.publishers.org.uk/download. kopiowania bez obawy o roszczenia tych kumentów, począwszy od materiałów cfm?docid=20B7AAE3-9BA0-41ED- dysponentów, którzy nie są członkami orga- drukowanych, przez fotografie skoń- 90EAA65C79AFAAFF. nizacji. Ten typ licencji powstał pierwotnie w [4] Monopol autorski oznacza, że autor ma czywszy na nagraniach dźwiękowych i krajach skandynawskich, obecnie jest stoso- wyłączne prawo do dysponowania swoim wideo. wany w niewielu państwach. dziełem na wszystkich polach eksploatacji; W celu ochrony praw twórców i unik- [11] Zalecenia Komisji w sprawie digitalizacji podmiot zamierzający dokonać działań, któ- nięcia w przyszłości problemu dzieł i udostępniania w Internecie dorobku re wychodzą poza zakres wyjątków i ograni- kulturowego oraz w sprawie ochrony osieroconych powinna jasno definiować czeń od praw autorskich, musi uzyskać zgodę zasobów cyfrowych. W: European Commission zasady opisu obiektów - tak by możliwe autora. [on-line] [dostęp 25 marca 2008]. Dostępny było precyzyjne przypisanie dzieła kon- [5] IFLA/IPA Joint Statement on Orphan Works w World Wide Web: http://europa. kretnemu twórcy. (czerwiec 2007) http://www.ifla.org/VI/4/ eu.int/information_society/activities/ admin/ifla-ipaOrphanWorksJune2007. Powinna mieć zasięg międzynarodowy digital_libraries/doc/recommendation/ pdf; IFRRO Statement on Orphaned - przyjęte rozwiązania muszą stanowić recommendation/pl.pdf. Works (maj 2007) http://www.ifrro. solidną podstawę w obszarze legislacji org/upload/documents/IFRRO%20 i finansowania dla wszystkich instytucji w Cyt: Dzieła osierocone / Barbara Statement%20on%20Orphan%20 Szczepańska// W: Biuletyn EBIB [Dokument Europie, zaangażowanych w digitaliza- Works%20May%202007.pdf; STM Position elektroniczny] / red. naczelny Bożena cję i udostępniania dziedzictwa kultural- The Use of Orphan Works (grudzień 2006) Bednarek-Michalska - Nr 3/2008 (94) nego. http://www.stm-assoc.org/documents- kwiecień. – Dostęp: http://www.ebib. Powinna dążyć do usprawnienia ma- statements-public-co/2006-documents- info/2008/94/a.php?szczepanska sowej digitalizacji, która jest procesem BIBiK 9 niezwykle kosztownym. Równie kosz- Dzieła osierocone Polska obejmie półroczną prezyden- towne są poszukiwania właścicieli praw priorytetem polskiej prezydencji cję w Unii Europejskiej 1 lipca 2011 r. autorskich oraz pozyskiwanie licencji. Jak mówił Żuchowski, minister kultury Przyjęte rozwiązania muszą równowa- Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Na- Bogdan Zdrojewski zaproponował, by żyć interes twórców i korzyści jakie no- rodowego chce, by problematyka zwią- właśnie temat dzieł osieroconych był woczesnemu społeczeństwu daje otwar- zana z tzw. dziełami osieroconymi, czyli tematem polskiej prezydencji. - Chcemy ty dostęp do wiedzy. takimi, które podlegają ochronie praw przygotować się tak, by podczas naszej 16.09.2010 autorskich, choć właściciela praw do nich prezydencji spróbować wypracować nie można zidentyfikować lub odnaleźć, rozwiązanie, które będzie możliwe do Cyt.: http://www.bn.org.pl/aktualnosci/184- była priorytetem polskiej prezydencji w zastosowania w całej przestrzeni euro- dziela-osierocone---stanowisko-dyrektorow- Unii Europejskiej. pejskiej. Wiemy, że już dzisiaj w ramach bibliotek-narodowych.html Komisji Europejskiej rozpatrywana jest - W czwartek w Sejmie wiceminister propozycja przygotowania specjalnej dyrektywy dotyczącej dzieł osieroco- kultury Piotr Żuchowski odpowiadał na nych - zaznaczył wiceminister. pytanie posłów PO Macieja Orzechow- Poinformował także, że wprowadzaniem skiego i Jerzego Fedorowicza, dotyczą- problematyki dzieł osieroconych do pol- ce problemów prawnych związanych z skiego systemu prawnego ministerstwo dziełami osieroconymi. kultury chce się zająć po zakończeniu Jak powiedział Orzechowski, nierozwią- prac legislacyjnych nad obecnie pro- zanie sprawy praw autorskich do dzieł cedowaną w parlamencie nowelizacją osieroconych powoduje, że są problemy prawa autorskiego. Problematyka ta z udostępnianiem ich publicznie, wy- ma być ujęta w planowanej dużej, kom- korzystywaniem i cyfryzacją, gdyż nie pleksowej nowelizacji prawa autorskie- można uzyskać zgody na takie działa- go. Obecnie w polskich przepisach nie nia. Dotyczy to np. fotografii, utworów ma nawet definicji dzieła osieroconego. muzycznych, tekstów. Zwrócił też uwagę na to, że problem dzieł osieroconych jest Cyt.: PAP, 20-05-2010 problemem ogólnoświatowym. http://www.e-teatr.pl/pl/artykuly/94660.html

Tomasz Ganicz Więcej informacji o Tomaszu Ganiczu można znaleźć m. in. pod adresami: – (ur. 1966), chemik, dr hab., pracownik naukowy w Centrum Badań Molekularnych http://pl.wikimedia.org/wiki/U%C5%BCytkownik:Polimerek i Makromolekularnych Polskiej Akademii http://pl.wikipedia.org/wiki/Wikipedysta:Polimerek Nauk w Łodzi. Od grudnia 2007 prezes i http://pl.wikipedia.org/wiki/Tomasz_Ganicz członek – założyciel Stowarzyszenia Wiki- http://www.cbmm.lodz.pl/work.php?id=29&title=tomasz-ganicz (Centrum Badań media Polska. Wikipedysta od roku 2001, Molekularnych i Makromolekularnych PAN) wieloletni administrator i autor przeszło http://pl.wikimedia.org/wiki/Stowarzyszenie_Wikimedia_Polska (Stowarzyszenie 1000 artykułów w Wikipedii. Populary- Wikimedia Polska) zator idei domeny publicznej. Członek http://www.poli.toya.net.pl/poli/index.html (strona prywatna autora) prezydium Koalicji Otwartej Edukacji. W http://polimerek.blogspot.com/ (blog Polmierka – Wikimeryzacja) sieci używa nicka Polimerek. http://www.goldenline.pl/tomasz-ganicz

"Mnie to po prostu kręci": wywiad z Tomaszem Ganiczem, prezesem nowania logo Wikipedii i innych projek- Stowarzyszenia Wikimedia Polska tów Wikimedia. Oprócz tego Fundacja [przeprowadzony 2 lutego 2008 r. przez wikireporterów na kanale IRC] uznaje za swojego jedynego partnera w Polsce właśnie Stowarzyszenie. Nato- Fragmenty wywiadu Fundacji. Być może nawet przybędzie miast Stowarzyszenie nie prowadzi pro- […] na to Jimbo (współzałożyciel Wikipedii jektów - nie opłaca serwerów, na któ- Czy mógłbyś wytłumaczyć w kilku sło- - przyp. red.) - ale to nie jest jeszcze rych np. działa Wikipedia-pl ani też nie wach co to jest Wikiakademia? pewne. Polska Wikiakademia ma być ma żadnej władzy nad tym projektem. TG: To się nazywa dokładnie Wikime- skierowana do środowisk akademickich Jest to zresztą wszystko szczegółowo dia Academy i jest organizowane przez - zwłaszcza w tych obszarach, gdzie wyjaśnione na stronie Stowarzyszenia: amerykańską Fundację Wikimedia we polska Wikipedia jest słaba - np. w Fundacja Wikimedia a Stowarzyszenie współpracy z lokalnymi przedstawicie- ekonomii. Wikimedia Polska. lami takimi jak Wikimedia Polska. Idea […] […] polega na tym, że gromadzi się grupę Stowarzyszenie jest polskim stowarzy- osób - nie edytujących dotąd Wikipedii szeniem - prawnie niezależnym od Fun- Jak Ty trafiłeś na Wiki, i dlaczego wy- i pokazuje się im jak to się robi, przy dacji. Fundacja dała Stowarzyszeniu brałeś akurat taki pseudonim? czym oprócz lokalnych wikipedystów prawo do korzystania z nazwy "Wiki- TG: Dołączyłem do Wikipedii po apelu - instruktorami mogą być też ludzie z media" oraz ograniczone prawo dyspo- Kpjasa, który on wysłał na grupę newso- 10 BIBiK wą pl.sci.chemia. Nick polimerek używa- go ja miałem malutki promil, ale jakby to likację muszę pisać w MS Office – bo łem od dawna na IRC-u i na tej grupie nie zostało zrobione to by ta firma nie Open Office nie potrafi skutecznie im- newsowej. Byłem znany pod tym nickiem zbankrutowała, a ludzie korzystający portować i eksportować dokumentów już od 1995 r., czyli na 5 lat przed po- z produktów tej firmy tego by w ogóle MS Office. Mimo to do używania Outlo- wstaniem Wikipedii. A nick pochodzi od nie odczuli. Natomiast Wikipedia na- oka czy Explorera nikt mnie nie przy- tego czym się zawodowo zajmuję, czyli prawdę zmienia świat - korzysta z niej musi i wolę zdecydowanie Firefoksa i polimery. (w polskiej wersji) ponad 5 milionów ludzi Thunderbirda. miesięcznie - dla tych ludzi jest to czę- […] Jesteś chemikiem? sto najwygodniejsze TG: No tak - pracuję w Centrum Badań źródło informacji i jest Odder: Jak oceniasz Molekularnych i Makromolekularnych to flagowy przykład kwestię bezpieczeń- PAN - na stanowisku adiunkta. W mar- tzw. wolnej kultury - stwa i prywatności cu tego roku zrobiłem habilitację. Bez czyli pokaz tego, że za użytkowników serwi- zaangażowania w Wikipedię pewnie darmo da się napraw- sów należących do zrobiłbym tę habilitację jakieś 2 lata dę dużo zrobić. Fundacji Wikimedia? wcześniej... Pytam w związku z Co do twoich publikacji powstaniem narzę- Jak twoja rodzina znosi, że jesteś tak i liczby osób, które się dzia Wikiscanner, zaangażowany w projekty Wikimedia? z nimi mogą zapoznać umożliwiającego ła- TG: Rodzina to aż tak bardzo na tym - czy twoje prace na- twe zlokalizowanie nie traci - gorzej praca. Na pewno gdy- ukowe są wykorzysty- użytkowników wyko- by nie Wikipedia to bym napisał wię- wane jako źródła do rzystujących adresy IP cej publikacji naukowych i robił szybsze wzbogacania treści w Wikipedii? należące do firm/instytucji/koncernów postępy zawodowe, ale z drugiej strony TG: Co do pracy naukowej, to w paru itp.) mam poczucie, że Wikipedia jest waż- hasłach w Wikipedii są linki do moich TG: Numer IP jak powszechnie wiadomo niejsza od kolejnej publikacji naukowej, publikacji, część teoretyczną mojego nie ujawnia bezpośrednio niczyjej tożsa- która interesować będzie może z 20-30 doktoratu wykorzystałem przy pisaniu mości, nawet jak ktoś pisze z kompute- osób na całym świecie i nic ważnego w hasła o ciekłych kryształach. Również rów jakieś firmy - to nie da się udowod- gruncie rzeczy nie zmieni. swój wykład dla doktorantów na temat nić na podstawie numeru IP, że to akurat chemii metaloorganicznych przerobiłem on. Z drugiej strony podnoszone są ar- W jaki sposób jest ważniejsza i jak za- na kilkanaście haseł w Wikipedii. Mnie gumenty, że ogólnie anonimowość w in- chęciłbyś zwykłych ludzi do dzielenia osobiście to po prostu kręci - poznaje ternecie jest czymś złym, że np. w naszej sie wiedzą w ramach projektów Wiki- się przy okazji wielu ciekawych ludzi, -klasie można się podszyć pod kogoś, a media? którzy chcą coś zrobić razem fajnego i w Wikipedii można dodać anonimowo TG: Co do ważności - to ja akurat nie je- robią to dla "idei". No i ta satysfakcja, negatywne informacje w czyjejś biogra- stem aż tak wybitnym naukowcem, żeby że np. twój art medalowy jest na stronie fii i nie ponieść odpowiedzialności za mieć poczucie, że to co robię naukowo głównej, którą czyta ok 5 milionów ludzi naruszenie dóbr osobistych. zmienia jakoś zasadniczo świat. To, co miesięcznie. Toż to jest w pewnym sensie robię nie jest nieprzydatne - np. wyko- bestseller - żeby coś przeczytało tylu lu- Czy Wikipedię na pewno edytują nor- nywałem sporo prac dla przemysłu - ale dzi w tradycyjnych mediach - to jest chy- malni ludzie ? to były np. prace które umożliwiły firmie ba niewykonalne. Ilu ludzi przeczytało TG: Wikipedyści to sami zboczeńcy - zarobić 100 000 USD rocznie - z cze- dobrowolnie wiersze Szymborskiej? 2 zasuwają za darmochę i nawet nie chcą miliony? Wielu wikipedystów moim zda- za to, co robią, uznania - to nie jest niem nie zdaje sobie sprawy z siły "ra- normalne - przynajmniej w kategoriach żenia" Wikipedii - czyli z tego, że jeśli typowego Kowalskiego. Normalny Ko- coś napiszą, to przeczyta to naprawdę walski przecież robi tylko za pieniądze mnóstwo ludzi. i jeszcze strajkuje jak mu płacą za mało […] + kombinuje jak tu dużo zarobić i się nie narobić. A tu masz kilkaset osób, które Działasz aktywnie na Wikipedii, a co ciężko pracują za nic - to niesamowity sądzisz o idei wolnego oprogramowa- fenomen - aczkolwiek np. Wielka orkie- nia? stra Świątecznej Pomocy działa na po- TG: Jestem jak najbardziej za rozwojem dobnych zasadach i to na dużo większą wolnego oprogramowania - zresztą sam skalę. […] w miarę możności staram się z niego korzystać gdzie się da, aczkolwiek w Cyt.:http://pl.wikinews.org/wiki/%22Mnie_ pracy np. muszę ze względu na kompa- to_po_prostu_kr%C4%99ci%22:_ tybilność z kolegami i szefem korzystać wywiad_z_Tomaszem_Ganiczem,_prezesem_ Stowarzyszenia_Wikimedia_Polska/ z Windowsów i Microsoft Office. Mam pe%C5%82na_wersja w komputerze też Ubuntu - ale np. pub- BIBiK 11

Biblioteka Cyfrowa – Regionalia Ziemi Łódzkiej

Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publicz- na im. Marszałka J. Piłsudskiego digitali- 2010 r. – 60.727 skanów Archiwum Państwowego w Łodzi otrzyma- zację zbiorów bibliotecznych rozpoczę- Ponieważ dla zdecydowanej większości liśmy nie posiadane przez Bibliotekę rocz- ła w roku 2001. Digitalizacja umożliwia zbiorów, jeden skan odpowiada jednej niki „Rozwoju” i „Dziennika Łódzkiego”, ochronę zbiorów zagrożonych zniszcze- stronie zdigitaizowanego egzemplarza, które wprowadzono do BC. niem wynikającym z jakości papieru oraz liczba zeskanowanych stron wyniosła Na podkreślenie zasługuje również współ- częstego wykorzystywania zbiorów. Udo- 109.056. praca z Towarzystwem Genealogicznym stępnienie zdigitalizowanych zbiorów na Centralnej Polski, którego członkowie stanowiskach komputerowych w sieci lo- Liczba publikacji w Bibliotece Cyfrowej opracowują indeksy do zeskanowanych kalnej Biblioteki a następnie w Internecie według rodzajów zbiorów ogółem 12.126 akt urzędników stanu cywilnego od XVI zapewnia wszystkim zainteresowanym (wg stanu 31 XII 2010), w tym: czasopis- do XIX w., które są udostępniane w Dziale nową jakość dostępu. Istnieje możliwość ma – 11.967 (jeden numer czasopisma Zbiorów Specjalnych. nagrania zeskanowanych tytułów na noś- to statystycznie jedna publikacja), jedno- niki cyfrowe oraz ich wydruk. Oprogra- dniówki – 10, książki – 64, mapy i plany Systematycznie rośnie zainteresowanie mowanie OCR umożliwia rozpoznawanie – 12, pocztówki – 73. zbiorami Biblioteki Cyfrowej – Regionalia zeskanowanego tekstu i jego przeszuki- Ziemi Łódzkiej. Od XII 2008 r. do XII 2010 wanie. W grudniu 2008 r. dzięki uzyska- Poza zbiorami dostępnymi w Internecie, r. zarejestrowano 309.897 wejść, w tym: nej dotacji Ministra Kultury i Dziedzictwa WiMBP zapewnia dostęp do zbiorów w w XII 2008 roku – 524, w roku 2009 – Narodowego oraz dotacji z Urzędu Mar- sieci lokalnej Biblioteki na komputerach w 102.214, w roku 2010 - 207.159. szałkowskiego w Łodzi WiMBP im. Mar- czytelniach. Dostępne są tam zbiory zdi- W okresie od 1 do 10 stycznia 2011 r. szałka J. Piłsudskiego zakupiła wydajny gitalizowane do grudnia 2008 roku oraz zrejestrowano 10.372 wejścia. skaner, wykonujący także kolorowe skany. po tym okresie. Są wśród nich tytuły, które Zakup ten przyspieszył podjęcie decyzji nie mogą być udostępnione w Internecie o uruchomieniu Biblioteki Cyfrowej – Re- ze względu na ustawę o prawie autorskim gionalia Ziemi Łódzkiej, która znajduje się lub oczekują na włączenie do BC. pod adresem http://bc.wimbp.lodz.pl . Aby poszerzyć ofertę Biblioteki Cyfrowej Liczba umieszczonych skanów w Bibliotece WiMBP nawiązała współpracę z Archi- Cyfrowej – Regionalia Ziemi Łódzkiej w wami Państwowymi w Łodzi i Piotrkowie okresie od XII 2008 do XII 2010 wyniosła Trybunalskim. Dzięki temu udostępniany 106.367 w tym: jest w BC „Tydzień” wydawany w Piotro- 2008 r. - 1.983 skanów wie Trybunalskim w latach 1872-1914. Z 2009 r. – 43.657 skanów Dotacja dla Biblioteki ze środków Ministra Kultury Biblioteka Cyfrowa – Regio- i Dziedzictwa Narodowego nalia Ziemi Łódzkiej należy do Federacji Bibliotek Cyfrowych i W 2010 r. Wojewódzka i Miejska Biblioteka jej zasoby są widoczne w tym serwisie (http://fbc.pionier.net.pl/ ). Publiczna im. Marszałka J. Piłsudskiego uzyska- Wśród 58 bibliotek cyfrowych, pod względem liczby publikacji, Biblioteka Cyfro- ła dotację w ramach programu Zasoby cyfro- wa – Regionalia Ziemi Łódzkiej zajmuje 11 miejsce. we – Digitalizacja materiałów bibliotecznych ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodo- wego pochodzących z Funduszu Promocji Kultu- Europeana umożliwia przeszukiwanie zasobów cyfro- ry. Za kwotę łączną w wysokości 142.740 zł wych europejskich muzeów, bibliotek, archiwów i kolek- zakupiono system do archiwizacji materiałów cji audiowizualnych. Tworzy wielojęzyczną przestrzeń, zdigitalizowanych, w tym kwota dotacji MKiDN w której użytkownicy mogą korzystać z bogactwa i wyniosła 98.434 zł. Zakupiono urządzenia za- różnorodności europejskiego dziedzictwa kulturowego pewniające bezpieczne przechowywanie i ar- i naukowego: badać, odkrywać, aktywnie dzielić się chiwizację dużej liczby digitalizowanych zbio- wiedzą i czerpać inspirację. W Europeanie znajduje rów w Bibliotece Cyfrowej – Regionalia Ziemi się dotychczas ponad 14.6 milionów obiektów. Należą Łódzkiej. Do czasu złożenia wniosku w 2010 r. do nich: obrazy - malarstwo, rysunki, mapy, fotografie o dotację zasób zeskanowanych przez WiMBP i zdjęcia obiektów muzealnych, im. Marszałka J. Piłsudskiego zbiorów prze- • Teksty - książki, czasopisma, listy, pamiętniki i archi- kroczył 1 TB danych, w tym do czasu zakupu w walia skanera w IV kw. 2008 r. WiMBP digitalizując • Dźwięki - muzyka i nagrania głosowe uwiecznione na zgromadziła 200 GB danych, a po zakupie wałkach, taśmach i płytach oraz audycje radiowe wymienionego skanera nastąpił znaczny przy- • Filmy - obrazy filmowe, kroniki i audycje telewizyjne. rost danych w wielkości 800 GB. 12 BIBiK

Biblioteka Cyfrowa stvennogo šelka. - [Tomašov Mazoveckij], Pogotowia Ratunkowego w Łodzi. – Łódź, – Regionalia Ziemi Łódzkiej 1911. 1927

Do 31 grudnia 2010 r. w Bibliotece Cy- Przewodnik po Wystawie Rzemieślniczo- Karpińska-Woyczyńska, Ludwika (1872- frowej – Regionalia Ziemi Łódzkiej znaj- Przemysłowej w Łodzi - 1912 : zorgani- 1937). dowały się 64 książki, w tym: 33 książki zowanej przez Stowarzyszenie "Resursa Miejska Pracownia Psychologiczna w Ło- z kolekcji pn. Muzeum Książki Dziecięcej, Rzemieślnicza" / zestawił E. K. [krypt.]. – dzi : (szkic działalności od założenia do 27 książek dotyczących Łodzi i regionu Łódź, 1912 października 1927 roku) / L. Karpińska- łódzkiego, 4 o innej tematyce. Do 7 stycz- Woyczyńska. - [Łódź], [1927]. nia 2011 roku umieszczono w Bibliotece Souvenir de Lodz. – [Łódź, ante 1912] Cyfrowej 5 kolejnych tytułów. Dziesięć lat Odrodzonej Polski Niepodle- I-sze dziesięciolecie eksploatacji Łódzkich głej w życiu powiatu łódzkiego : 1918- Książki dotyczące Łodzi Elektrycznych Kolei Dojazdowych 1901- 1928 : [księga pamiątkowa / wydana i regionu łódzkiego 1910. pod red. Aleksego Rżewskiego]. – Łódź, (w układzie chronologicznym, wg daty Łódź , 1913 1928 wydania książki umieszczonej w Bibliotece Cyfrowej) Rżewski, Aleksy (1885-1939) Pierwszy powszechny spis Rzeczypospoli- Nad opisami podano nazwy osobowe au- W walce z przemocą : wspomnienia / tej Polskiej z dnia 30 września 1921 roku torów, opracowujących, tłumaczy, ilustra- Aleksy Rżewski. - Warszawa, 1919 : mieszkania, ludność, stosunki zawodowe : torów oraz w większości przypadków lata Z treści: Z walk kainowych w Łodzi ; Na województwo łódzkie. – Warszawa, 1928 ich życia. barykadach (1905 rok w lipcu) ; Rycerz niezłomny ; Poległym cześć ; Rżewski, Aleksy (1885-1939) Flatt, Oskar (1828-1872) Z szeregu najdzielniejszych 18) Przemówienia na grobach straconych Opis miasta Łodzi pod ; Z dziejów łódzkiej prowo- przez rząd carski rewolucjonistów polskich względem historycznym, sta- kacji. Śmierć Fremla ; Z nie- w Łodzi w latach 1906/7/8 / Aleksy tystycznym i przez Oskara dawnej przeszłości ; Starym Rżewski. – Łódź, 1929 Flatt. - Warszawa, 1853 szlakiem ; Zgrzyty ; Wspo- Wykorzystano przedr. foto- mnienia z emigracji ; Na Księga pamiątkowa dziesięciolecia Samo- offs. Warszawa : Wydawni- obczyźnie ; Z krwawych dni. rządu Miasta Łodzi : 1919-1929 / [kom. ctwa Artystyczne i Filmowe, (Z czasów oblężenia Łodzi) red. Jan Holcgreber i in.]. – Łódź, 1930 1980 ; Z więziennych wspomnień ; Dziwy ; Ucieczka. Rżewski, Aleksy (1885-1939) Führer durch Łódź. – Lodz, W walce z trójzaborcami o Polskę niepod- 1893 Rżewski, Aleksy (1885- ległą : wspomnienia / Aleksy Rżewski. - Księga adresowa 1939) Łódź, 1931 Za wolność i lud : wspomnie- Z treści: Na barykadach Łodzi ; Pamiątki Wilkoszewski, Bronisław nia. T. 2 / Aleksy Rżewski. - po Piłsudskim w Łodzi ; Z walk Kainowych (1847-1901) Warszawa, 1920 Łodzi ; Łódzka Golgota ; Z dziejów łódz- Pierwsza Wystawa Przemy- kiej prowokacji ; Oblężenie Łodzi - w wal- słowa w Łodzi : 1895 r. / [fot. Karpińska-Woyczyńska, Lu- ce z okupacją niemiecką ; Dole i niedole B. Wilkoszewski]. - Łódź, 1895 dwika (1872-1937) prezydenta miasta Łodzi. Badanie dzieci umysłowo niedorozwinię- Wilkoszewski, Bronisław (1847-1901) tych ze szkół powszechnych w Łodzi / Lu- Młodzież łódzka patrzy w przyszłość / Vidy g. Lodzi = Widoki m. Łodzi = Ansich- dwika Karpińska-Woyczyńska. – Warsza- [Polska Y.M.C.A. w Łodzi]. – Łódź, [post ten d. S. Lodz / [B. Wilkoszewski]. - War- wa, 1921 1934] szawa, 1896 Album fotograficzny. Lorentowicz, Jan (1868-1940) Dobrzyński, Konstanty (1908-1939) Ladislas Reymont : (essai sur son oeuvre) Czarna poezja / Konstanty Dobrzyński. - Führer durch Lodz = Putevoditel' po Lodzi. / Jean Lorentowicz. – Varsovie, [ca 1924] Poznań, 1936 – Lodz, 1898 Z treści: Zadymiony gród ; Wiosna w Ło- Księga adresowa W setną rocznicę założenia Zgromadze- dzi ; Łódź w nocy ; Katedra łódzka ; Park nia Majstrów Tkackich w Łodzi : 1824- Poniatowskiego ; Na Chojnach. Spisok eksponentov i eksponatov Gigie- 1924, 9 listopada / [pamiętnik niniejszy ničeski-Potrebitelnoj Vystavki v g. Lodzi oprac. został przez Roberta Klikara i in.] Rżewski, Aleksy (1885-1939) 1903 g. = Spis wystawców i okazów Łódź, 1924 Szlakami walki i buntu : wspomnienia z wystawy higieniczno-spożywczej w Łodzi walk rewolucyjnych z trójzaborcami / 1903. – Łódź, 1903 Koleczko, Walenty (1842-1938) Aleksy Rżewski. - Łódź, 1936 Dla ciebie Polsko, dla twojej wolności i Z treści: Łódź w latach rewolucji 1905- Fest-Schrift zur 40-jährigen Jubiläums- chwały : ze wspomnień powstania stycz- 1907 ; Spojrzenie w przeszłość ; Rok Feier der Fahnenweiche der Evangelisch niowego : ku uczczeniu pamięci poległych 1905 ; Lokaut łódzki ; Walki bratobój- -Augsburgischen Kirchengesangvereins bohaterów męczenników, żołnierzy po- cze w Łodzi w r. 1906/1907 ; W walce zu Pabianice / Louis Wolff. – [Lodz, ca. wstańców w grodzie Trybunalskim 1863- z caratem ; Pierwszy chrzest bojowy ; 1907] 1865 roku / Walenty Koleczko. Pierwsze zebranie konspiracyjne ; Oblę- Piotrków Trybunalski, 1926 żenie kościoła św. Krzyża ; Na cmentarzu Ustav Akcìonarnago Obsestva Tomašov- ; Szlakami konspiracji ; Masówka z prze- skoj (Petrokovskoj gubernìu) fabriki iskus- Księga pamiątkowa 25-cio lecia pracy szkodami ; W więzieniach carskich ; Z roz- BIBiK 13 ważań więziennych ; Rekolekcje więzienne Państwa Rosyjskiego w ciągu roku 1825, Książki z kolekcji ; Ostatni wykład więzienny przed zesła- to jest od dnia 1-go stycznia do końca Muzeum Książki Dziecięcej niem ; Na Sybirze ; Głos krwi ; Straszli- grudnia r. 1825-go ; Wykaz dochodów (w układzie chronologicznym, wa egzekucja ; Po ucieczce z zesłania ; konsumpcyjnych z miast i osad fabrycz- wg daty wydania książki Ostrzeżenie ; Na emigracji ; Niemy wiec nych wynikłych z wydzierżawienia w roku w Bochum w r. 1910 ; Kij w mrowisku ; Na 1827 ; Wykaz wyekspediowanych przez umieszczonej w Bibliotece Cyfrowej) ziemi francuskiej - w Nancy ; W walce z Komisję Wojewódzką wyrobów z fabryk Nad opisami podano nazwy osobowe au- okupacją niemiecką 1915-1917 ; Jak to tutejszo-krajowych do Państwa Rosyjskie- torów, opracowujących, tłumaczy, ilustra- było za okupantów ; Manifestacja robot- go w ciągu roku 1826, to jest od dnia nicza podczas okupacji niemieckiej w Ło- 1-go stycznia do końca grudnia t. r. 1826 torów oraz w większości przypadków lata dzi ; Pięć minut przed dwunastą ; Egzamin ; Wykaz ogólny stanu fabryk wojewódz- ich życia. Zamieszczono również uwagę o na granicy ; W walce z okupacją austria- twa mazowieckiego z końcem roku 1826. braku informacji o autorze. cką 1917-1918 ; Fermenty lubelskie - rok 1918 ; Jak umarłem w Lublinie ; Kartki z Książki o innej tema- Genlis, Stéphanie Félicité pamiętnika ; W wyzwolonej ojczyźnie ; Z tyce du Crest (1746-1830) księgi przeznaczeń ; Kiedy melodje muzy- Skrzetuski, Kajetan ki płyną ; Po drugiej stronie barykady ; Lorentowicz, Jan (1868- (1743-1806) Refleksje. 1940) Wieczory zamkowe, albo Młoda Polska. 1 / Jan Lo- ciąg nauki obyczaiow do Drugi Powszechny spis ludności z dn. 9 XII rentowicz. – Warszawa, poięcia młodzi przysto- 1931 r. : mieszkania i gospodarstwa do- 1908 sowany. Cz. 3 / z fran- mowe, ludność, stosunki zawodowe : mia- cuzkiego dzieła Hrabiny sto Łódź / [przewodn. kom. red. Edward Grabowski, Ignacy de Genlis na oyczysty ię- Szturm de Sztrem] ; Główny Urząd Staty- (1866-1933) zyk przełożył X. Kaietan styczny Rzeczypospolitej Polskiej. – War- Grunwald [dramat] / Ig- Skrzetuski S. P. – War- szawa, 1937 nacy Grabowski. – War- szawa, 1791 szawa, 1910 Rżewski, Aleksy (1885-1939) Campe, Joachim Heinrich Prace statystyczne Zarządu Miejskiego Bartoszewicz, Kazimierz (1746-1818) w Łodzi 1918-1934 : na tle zagadnień (1852-1930) Biblioteczka dziecinna. T. statystyki i polityki komunalnej / Aleksy Hołd Grunwaldowi : album pamiątkowe[!] 3 / przez Pana Kampe ; [przedm. tłoma- Rżewski. – Łódź, 1937 / zebrane staraniem "Straży Polskiej" ; cza francuzkiego]. – Wrocław, 1816 [red. i wstęp K. Bartoszewicz]. – Kraków, Dobrzyński, Konstanty (1908-1939) 1910 Krasicki, Ignacy (1735-1801) Żagwie na wichrach [poezja] / Konstanty Bayki i przypowieści tudzież Bayki nowe Dobrzyński. - Poznań, 1938 Lorentowicz, Jan (1868-1940) Ignacego Krasickiego z przydaniem ba- Z treści : Ojczyzna ; Facjatka ; Dwa miasta Spojrzenie wstecz / Jan Lorentowicz. – iek z różnych autorów : dla użytku dzieci ; Miasto śpi ; Cham ; Upał ; Droga ; Zdo- Warszawa, 1935 przedrukowane. – Warszawa, [1821] bywca ; Akwarele ; Witraż ; Wiersz wio- Z treści: Reymont w Paryżu ; Nocny napad senny ; Mróz ; Melodia świtu ; Alarm ; Ba- na filologa ; Powszednie troski Żerom- Waga, Antoni (1799-1890) teria ; Pociąg ; Burza ; Alkazar ; Dynamit skiego ; Nagroda, która go nie doszła ; Xiążka dla dobrego chłopca : ułożona w ; Trzeci Maj ; Pięści ; Lucyfer ; Cmentarze "Na tym padole" ; Walka z cieniem ; Ka- drukarni Łątkiewicza czterdziestu odmien- ; Mój Chrystus ; Gethsemani ; Gorączka ; tastrofa Bolesława Prusa ; Bohaterski ży- nemi gatunkami charakterów, ozdobio- Ballada o kamienym mieście ; Do świętych wot ; "Sztandar ze spódnicy " ; Zapolska na obrazkami illuminowanemi i znaczną wisielców. w "Theatre Libre" ; Połamane skrzydła ; liczbą winiet / [Antoni Stanisław Floryan Narodziny programu ; Walka o prochy Waga]. – Warszawa, 1826 Rembieliński , Rajmund (1774-1841) wieszcza ; Starzy i młodzi ; Tragedja re- Raporty prezesa Komisji Województwa wolucjonisty ; Dola zapomnianego mścicie- Mazowieckiego z lat 1823-1830 / [Raj- la ; List Augusta Bebla ; Francuzi ; W zło- Dmochowski, Franciszek Salezy (1801- mund Rembieliński]. - [1939?] conej klatce ; Ahaswery polskie ; Świetny 1871) Z treści: Wykaz fabryk sukiennych w ob- interes ; Osobliwa licytacja ; Dedykacje ; Podarunek dla dobrych dzieci : wiado- rębie województwa mazowieckiego ist- Ibuś ; Frak Reymonta. mości z mitologii i historyi starożytney / niejących, sporządzony z końcem r. 1823 ułożony przez F. S. D. – Warszawa, 1829 ; Wykaz ogólny fabryk znajdujących się Wielopolska, Maria Jehanne (1882- w województwie mazowieckim z końcem 1940) [brak autora] roku 1824-go ; Wykaz wyekspediowa- Pliszka w jaskini lwa : rozważania nad Małe muzeum dla pilnych dzieci. T. 1-2. – nych przez Komisję Województwa Ma- książką panny Iłłakowiczówny „Ścieżka Warszawa, 1830 zowieckiego wyrobów z fabryk tutejszo obok drogi” / Maria Jehanne-Wielopol- -krajowych do Państwa Rosyjskiego w ska. - Warszawa, 1939 Sierociński, Teodozy (1789-1857) ciągu roku 1824, to jest od dnia 1-go Wiszniewski, Michał (1794-1865) stycznia 1824, do dnia 31 grudnia t. r. ; Wielopolska, Maria Jehanne (1882- Pamiątka po dobrym ojcu / z rękopis- Wykaz ogólny fabryk znajdujących się w 1940) ma bezimiennego trzeci raz wydana dla województwie mazowieckim z końcem r. Więzienne drogi Komendanta : Gdańsk- użytku młodzieży przez T. Sierocińskiego. 1825 ; Wykaz wyekspediowanych przez Szpandawa-Wesel-Megdeburg / Maria – Warszawa, 1838 Komisję Województwa Mazowieckiego Jehanne-Wielopolska. - Warszawa, 1939 wyrobów z fabryk tutejszo-krajowych do Nowosielski, Teofil (1812-1888) 14 BIBiK

Bajki i powiastki : oryginalne i naśladowa- V. Monniot ; przekł. z fr. F. B. – Warszawa, Oppman, Artur (1867-1931) ne / Teofila Nowosielskiego. – Warszawa, 1879 Abecadło polskich dzieci w krajobrazach 1842 / opisał wierszem Or – Ot. – Warszawa, Lerue, Adam (1825?-1863) 1906 [brak autora] Abecadlnik z historyi polskiej / [ułożony i Lalka : podarunek młodym panieneczkom rysowany przez A. Lerue]. – Lwów, 1880 Szczęsny, Aleksander (1885-1929) z obrazkami : rozmowy, powiastki, bajecz- Spadkobierca skarbów ojcowskich : opo- ki dla dzieci. – Lwów, [1844] Biart, Lucien (1829-1897) wiadanie dla młodzieży na tle przeszłości Rzętkowski, Stanisław Marek (1843- / A. Szczęsny. – Warszawa, 1908 Lamé Fleury, Jules Raymond (1797-1878) 1897) Elsenberg, Jakub (1820?-1886) Podróż mimowolna / przez Lucyana Biart Konopnicka, Maria (1842-1910) Mitologija dla dzieci / z francuzkiego (La- ; tł. St. M. Rzętkowskiego. – Warszawa, Poezje dla dzieci / Marja Konopnicka ; me-Fleury) przez J. E. przełożona. – War- 1881 wybór zrobiony przez autorkę. – Warsza- szawa, 1846 wa, 1911 Krakowowa, Paulina (1813-1882) Nodier, Charles (1780-1844) Wspomnienia wygnanki / przez Paulinę Wilkanowicz, Roman (1886-1933) Johannot, Tony (1803-1852) Kraków. – Warszawa, 1884 Pieszczoch i niebożątko / napisał Roman Bobrowicz, Jan Nepomucen (1805-1881) Wilkanowicz. – Lwów, [1925] Skarb bobowy i kwiatek groszku ; Poczci- [brak autora] wy geniusz ; Historya psa Holzmanowego Mirandola, Franciszek (1871-1930) Harding, Emily J. (1877-1902) / przez Karola Nodier ; ze 120 drzewo- Stokrotka i inne bajki / przeł. F. Mirando- Złoty wiek dziecięcy : wierszyki i obrazki rytami przez Tonny Johannot ; wydanie J. la. – Poznań, [1925] dla małych dziatek / [il. Emily J. Harding]. N. Bobrowicza. – Lipsk, 1846 pseud. tł.: Franciszek Mirandola, nazwa - Kraków, [1890] właśc. tł.: Franciszek Pik. [brak autora] Gry i zabawki dla dzieci : naśladowane z Konopnicka, Maria (1842-1910) Del Soldato, Camilla (1862-1940) francuzkiego : z dziesięcią rycinami kolo- O Janku Wędrowniczku / dzieciom opo- Steinbergowa, Ela (1899- ?) rowanemi. – Warszawa, 1851 wiedziała Marya Konopnicka. - Powieść o czternaściorgu dzieciach / Ca- Warszawa, [1893] milla del Soldato ; [autoryzowany przekł. Hoffmanowa, Klementyna (1798-1845) dokonany przez Elestę]. – Łódź, [1928]. Pamiątka po dobrej matce czyli Ostatnie Hoffmanowa, Klementyna (1798-1845) - Na s. tyt. dod.: Odznaczona 1-szą na- jej rady dla córki / [Klementyna z Tańskich Druga książeczka Helenki : powieści dla grodą na konkursie książki dla młodzieży Hoffmanowa]. – Warszawa, 1855 dzieci zaczynających już czytać gładko / szkolnej w Medjolanie. przez autorkę „Pamiątki po dobrej mat- Elesta [pseud.] nazwa właściwa Steinber- Nowosielski, Teofil (1812-1888) ce”. – Warszawa, [1895] gowa, Ela (1899- ?) Illustrowany abecadlnik historyczny dla dzieci polskich / przez Teofila Nowosiel- Oppman, Artur (1867-1931) Segur, Sophie de (1799-1874) skiego. – Warszawa, 1862 O Jasiu dręczycielu, o Józiu gapicielu, o Orwicz, Jerzy (1861-1931) Cesi cmokosi i o spalonej Zosi / [Or-Ot]. – Stroynowski, Marian Boczarska, Rozalia Warszawa, [18-?] Przykładne dziewczątka : zajmująca po- Mały naturalista czyli Sposoby zapo- wieść dla panienek / hr. de Segur ; wolny znawania się z naturą / streszcz. z niem. Króliński, Kazimierz (1874-1938?) przekł. z fr. Jerzego Orwicza ; il. Marjan przez R. B. - ABC / z tekstem Kazimierza Królińskiego. Stroynowski. – Warszawa, 1928 Warszawa, 1874 – Lwów, [ca 1900] Dzierżkówna Natalia, pseudonim Jerzy Orwicz (1861-1931) Jeske, August (1835-1875) Kamiński, Zbigniew (1847-1915) Świat i dzieci czyli Nauka o rzeczach wy- Don Kiszot z La Manczy j jego przygody / Hoffmann, Heinrich (1809-1894) łożona na podstawie nauki poglądowej, Michał Saavedra Cervantes ; dla młodzie- Der Struwwelpeter : oder Lustige Ges- obejmująca w czterech oddzielnych częś- ży streścił Zbigniew Kamiński ; z 5 obraz- chichten und drollige Bilder für Kinder ciach: I. Najbliższy światek dziecka, II. Na- kami kolorowymi. – Warszawa, [1900] von 3 bis 6 Jahren / Heinrich Hoffmann. ukę o zwierzętach i roślinach, III. Naukę o – Frankfurt am Main, [ca 1929] krajach i ludach, IV. Naukę o zjawiskach Oppman, Artur (1867-1931) przyrody i wynalazkach. Cz. 3, Nauka o Śpiąca królewna : baśń wierszem / napi- Godlewska, Janina (1858-1940) krajach i ludach dla dzieci od lat 10 do sał Or – Ot. – Warszawa, [1900] Szubert-Prądzyńska, Irena 12 / [August Jeske] ; oprac. przez S. – Ninka / Janina Godlewska ; il. Ireny Szu- Warszawa ; Lublin, 1876 Kalinowski, Kazimierz (1874-1940) bertówny. – Warszawa, [1930] Za siedmiu górami : baśnie i klechdy ory- Alcott, Louisa May (1832-1888) Wielopolska, Maria Jehanne (1882- ginalne i naśladowane / wybrał dla mło- Grabowska, Zofia (?-1929) 1940) dzieży Kazimierz Kalinowski. – Warsza- Mali mężczyzni : powieść / L. Alcott ; tł. z Żeromski, Stefan (1864-1925) wa, 1900 ang. przez Zofję Grabowską. – Warsza- Kryjaki : o sześćdziesiątym trzecim roku wa, 1877 opowieść / Maria Jehanne-Wielopolska Oppman, Artur (1867-1931) ; z przedmową Stefana Żeromskiego. – Kot w butach / tekst Or-ota. – Warszawa, Monniot, Victorine (1824-1880) Londyn, 1945 [19-?] Dziennik Małgorzatki. T. 1 / przez pannę BIBiK 15

Czasopisma Rocznik Oddziału Łódzkiego Polskie- Zbiory specjalne w Bibliotece Cyfrowej go Towarzystwa Historycznego. – T. 1 w Bibliotece Cyfrowej - Regionalia Ziemi Łódzkiej (1928), T. 2 (1929-1930), T. 3 (1939) - Regionalia Ziemi Łódzkiej (wg lat ukazywania się). Dziennik Łódzki. – 1931-1933 W Bibliotece Cyfrowej – Regionalia Zie- mi Łódzkiej znajdują się poza książkami Czasopisma dostępne przez Internet (wg i czasopismami również pozostałe zbio- stanu na 31 XII 2010 r.) Księga Adresowa Miasta Łodzi i Woje- wództwa Łódzkiego : z informatorami m. ry, czyli zbiory specjalne. W Internecie, Łódzkie Ogłoszenia = Łodźer Anzeiger. stoł. Warszawy, wojew. krakowskiego, w grupie „Materiałów regionalnych” – 1863-1864 wojew. kieleckiego, wojew. lwowskiego, są dostępne fotografie z Pierwszej Wy- wojew. poznańskiego, wojew. pomor- stawy Przemysłowej w Łodzi w 1895 r., Tydzień. – [Piotrków Trybunalski]. – skiego z m. Gdynią i wojew. Śląskiego. pocztówki różnych obiektów w Łodzi z 1873-1879, 1881-1906 – Rocznik 1937-1939 okresu okupacji 1939-1945. W dzia- le Mapy są plany Łodzi z XIX i XX Dziennik Łódzki : pismo przemysłowe, Amtliches Fernsprechbuch für den Bezirk w. W Dziale Rękopisy są już pierwsze handlowe i literackie. – 1884-1892 der Reichspostdirektion Posen. – Posen, dwa scenopisy utworów Ludwika Szeje- [1942] ra (1874-1940) pochodzące ze zbioru Rozwój : dziennik polityczny, przemy- Książka telefoniczna licznych teatraliów tego autora znajdu- Kraj Warty - książka telefoniczna słowy, ekonomiczny, społeczny i literacki jących się w zbiorach WiMBP. W 2011 Łódź (woj. łódzkie) - 1939-1945 r. - ilustrowany. – 1897-1901, 1903-1915, r. zostaną w „Materiałach regionalnych” książka telefoniczna 1918-1924 umieszczone nuty, grafiki, dokumenty Łódź (woj. łódzkie ; okręg) - 1939-1945 życia społecznego. Łodzianka : kalendarz humorystyczny. – r. - książka telefoniczna 1903, 1910 Poznań (woj. wielkopolskie) - 1939- 1945 r. - książka telefoniczna Do pozostałych zbiorów specjalnych dostęp jest w Bibliotece na wydzielo- Gazeta Łódzka : organ narodowy. – Poznań (woj. wielkopolskie ; okręg) - nych stanowiskach komputerowych w 1914-1917 1939-1945 r. - książka telefoniczna czytelniach. Informacja o tych zbiorach uzyskamy klikając w poniższy napis na Dziennik Zarządu m. Łodzi. – 1919- Ponadto, na komputerach w sieci lokal- stronie Biblioteki Cyfrowej - Regionalia 1939 nej Biblioteki im. Piłsudskiego dostępnych jest (wg stanu 31 XII 2010 r.) ponad 80 Ziemi Łódzkiej. Rocznik Łódzki Poświęcony Historii Łodzi tytułów innych zdigitalizowanych czaso- i Okolicy. – T. 1 (1928), T. 2 (1931), T. pism. Większość z nich będzie stopniowo Znajdują się wśród nich (wg stanu na 31 3 (1933) również dostępna w Internecie. XII 2010): - dokumenty życia społecznego, czyli afisze, obwieszczenia, ulotki dotyczące głównie wyborów samorządowych w roku 1917 r. wyborów do Sejmu w roku 1919 r. i 1928. - grafiki od XVII w. do XX w. - mapy z XVII-XX w. - nuty, w tym kilka z lat 90.tych XIX w. - rękopisy. Wśród nich są: akta urzędnika sta- nu cywilnego z XVI-XIX w z kilkunastu parafii woj. łódzkiego oraz z parafii z powiatów tureckiego i włoszczowskiego; tygodnik w formie rękopisu wydawany w Łodzi przez członków drużyny har- cerskiej w 1944 r. pn. „Humor i Zgro- za”, który zmienił od numeru 11 tytuł na „Askańczyk”; Listy z Egiptu – materiały Augusta Krasickiego (1873-1946) z podróży z lat 1903-1904. 16 BIBiK

Dzień Domeny Publicznej systemowej ochrony praw- w Polsce nej domeny publicznej mają swoje uzasadnienie Polsce po raz pierwszy obcho- w aktach prawnych. Zanie- Wdy Dnia Domeny Publicznej chanie tych działań grozi zorganizowała w roku 2007 Funda- erozją całego systemu do- cja Nowoczesna Polska. Konferencja stępu i wykorzystania dóbr prasowa omawiająca ten dzień miała kultury. miejsce 17 stycznia w Warszawie w Cyt.: Obchody Dnia Domeny Bibliotece Narodowej. Inicjatorami po- wysiłki digitalizowania i udostępniania Publicznej 2010 / Karolina mysłu byli Jarosław Lipszyc i Piotr Wa- kultury nie zostaną zniweczone poprzez Grodecka. – Dostęp: http://koed.org. glowski . np. kolejne przedłużenie okresu obowią- pl/2010/01/obchody-dnia-domeny- W 2008 obchody Dnia Domeny Pub- zywania praw autorskich. Przykładem publicznej-2010/ licznej, które koordynowała Koalicja mogą być choćby dzieła twórców, któ- Otwartej Edukacji odbyły się 30 grud- rzy do domeny publicznej przeszli w tym nia, ponownie w Bibliotece Narodowej. roku. Utwory Stanisława Ignacego Wit- Tradycyjnie więc kolejne obchody Dnia W ramach obchodów omówiono kilka kiewicza już były w domenie publicznej Domeny Publicznej zorganizowane projektów wykorzystujących utwory z i można je było swobodnie wykorzysty- przez Koalicję Otwartej Edukacji od- domeny publicznej, przedstawiono listę wać. Po raz pierwszy trafiły do domeny były się 30 grudnia 2010 w Bibliotece twórców, do których dzieł wygasają publicznej w roku 1964, kiedy upłynął Narodowej. prawa autorskie 1 stycznia 2009. 25 letni okres obowiązujących wówczas W 2009 obchody Dnia Domeny Pub- praw autorskich. Kiedy w roku 1994 W relacji ze obchodów stwierdzono: licznej przygotowane ponownie przez prawa przedłużono do lat 50 nie zosta- Tegoroczne obchody Dnia Domeny Pub- Koalicję Otwartej Edukacji miały miej- ły one objęte, ale w roku 2001 prawa licznej upłynęły pod znakiem projektów sce również 30 grudnia w siedzibie autorskie ponownie przedłużono do lat i inicjatyw realizowanych przez instytu- Biblioteki Narodowej. Podczas obcho- 70 po śmierci autora i dzieła Witkace- cje szeroko rozumianej kultury. Wszyst- dów zaprezentowano multimedialną go przez ostatnie 8 lat nie mogły być kie zaprezentowane pomysły bazują na prezentację na temat domeny publicz- swobodnie wykorzystywane. Problemy z zasobach domeny publicznej i wyko- nej stworzoną przez członków Koalicji, tym związane dotknęły m.in. teatry, któ- rzystują je na różnych poziomach i na odbyły się warsztaty z zakresu udo- re chciały wystawiać jego sztuki, ale nie różne sposoby. Tytułem wstępu dyrektor stępniania zasobów kultury prowadzo- miały pewności w jaki sposób uzyskać Biblioteki Narodowej Tomasz Makow- ne przez dr. Alka Tarkowskiego (Cre- odpowiednie zgody. Innym problemem ski oraz Bożena Bednarek-Michalska ative Commons Polska) i Jarosława Lip- jest funkcjonowanie technicznych zabez- z Biblioteki Uniwersyteckiej w Toruniu szyca (Fundacja Nowoczesna Polska), pieczeń czy też ‘zawłaszczanie’ utwo- przedstawili powody, dla których warto a Piotr Waglowski - twórca serwisu rów przez odpłatne bazy danych, które podkreślać wagę Domeny publicznej w prawo.vagla.pl przedstawił analizę mogą ograniczać dostęp do utworów w Polsce i na świecie. Bożena Bednarek- prawną problemów związanych z do- domenie publicznej, niezależnie od za- Michalska zwróciła uwagę na ważny meną publiczną. sad prawa. Działania takie są kontro- cytat z książki James’a Boyle’a ‚The W relacji ze spotkania stwierdzono: wersyjne, ponieważ wg globalnie przy- Public Domain’, w którym autor zazna- Wśród problemów zdefiniowanych w jętych założeń nic nie może hamować cza, że Domena publiczna nie jest rodza- toku dyskusji najważniejsze dotyczą bra- dostępu i określać zakresu wykorzysta- jem resztek, które pozostały po objęciu ku ochrony domeny publicznej. W Polsce nia dzieł, do których wygasła ochrona. wszystkich dobrych treści ochroną przez domena publiczna jest słabo rozumiana i Jak wskazywali prelegenci niepokojący prawa własności. Domena publiczna wspierana. W polskim prawie brak na- trend wydłużania okresu obowiązywa- to miejsce, z którego pobieramy części wet używanej na całym świecie nazwy nia praw autorskich grozi zniweczeniem składowe naszej kultury. W gruncie rze- “domena publiczna”, bo autor tłumacze- dotychczasowych wysiłków instytucji czy Domena publiczna stanowi znaczą- nia konwencji berneńskiej (której Polska edukacji i kultury, utrudnieniem dostępu cą jej część . Podczas obchodów odbyła jest sygnatariuszem) użył w odpowied- do zasobów kultury i wzrostem kosztów się premiera licznika Domeny publicznej nim jej miejscu sformułowania “własność edukacji. Wskazywano przy tym, że np. opracowanego w ramach projektu Wol- publiczna państwa”. Z braku systemowej w związku z równym dostępem do rynku ne Lektury – największej internetowej bi- ochrony prawa do dysponowania dzie- ceny książek będących w domenie pub- blioteki tekstów lektur szkolnych dostęp- łami nie objętych ochroną wynika szereg licznej są wielokrotnie niższe od książek nych w Domenie publicznej. Magdalena trudności i problemów. Kluczowym za- z treściami prawnie zastrzeżonymi. Ob- Biernat i Radosław Czajka z Fundacji grożeniem jest brak gwarancji dla same- chody Dnia Domeny Publicznej dowiod- Nowoczesna Polska przedstawili działa- go dalszego istnienia domeny publicznej. ły, że problematyka domeny publicznej nie licznika, który po wpisaniu nazwiska W Polsce instytucje takie jak biblioteki obejmuje szereg złożonych i wzajemnie twórcy informuje nas jak długi jest okres cyfrowe nie mogą być pewne, czy podej- zależnych od siebie regulacji prawnych. oczekiwania na przejście jego twórczo- mowane przez nie niezmiernie kosztowne Działania mające na celu wprowadzenie ści do zasobów Domeny publicznej (w BIBiK 17 latach, dniach, godzinach, minutach i udostępnianie w Domenie publicznej Manifest Domeny Publicznej sekundach). Obecnie w bazie licznika utworów finansowanych z funduszy pub- znalazło się około800 nazwisk twórców licznych, poza prawem autorskim lub na anifest Domeny Publicznej głównie literatury pięknej i poezji, któ- wolnych licencjach, a więc warunkach Mzostał opracowany w 2010 r. rych twórczość wchodzi do kanonu lektur zezwalających na wykorzystanie w po- w ramach projektu Unii Europejskiej szkolnych. Tomasz Ganicz ze Stowarzy- dobnym zakresie co utwory w Domenie zatytułowanego COMMUNIA: szenia Wikimedia Polska zaprezentował publicznej. W zakresie zmian legisla- europejska sieć tematyczna związana z Wikiźródła, kolejną oddolną inicjatywę cyjnych Koalicja postuluje, aby autorzy domeną publiczną w świecie cyfrowym mająca na celu cyfryzację zasobów z uzyskali prawo do przenoszenia utwo- (COMMUNIA, the European Thematic Domeny publicznej lub udostępnianych rów do Domeny publicznej oraz aby Network on the digital public domain na wolnych licencjach. Zakres działania utwory, do których prawa należą do http://communia-project.eu/). Wikiźródeł pokrywa się po części z dzia- skarbu państwa były dostępne w Dome- Każdy, kto zgadza się z nimi, może zo- stać sygnatariuszem Manifestu. łaniami bibliotek cyfrowych, które także nie publicznej. Dyskutowaną kwestią jest http://www.publicdomainmanifesto. digitalizują twórczość. Jednak Wikiźród- także zasadność istnienia Funduszu Pro- org/ ła udostępniają nie tylko skany orygina- mocji Twórczości, który w swojej obecnej Dostępne jest tłumaczenie polskie Mani- łów lecz pełne teksty źródłowe w postaci formie jest podatkiem od komercyjnego festu. hipertekstu wyposażonego w spis treści. wykorzystania zasobów Domeny pub- http://publicdomainmanifesto.org/ Stanowi to prawdopodobnie największą licznej. Zdaniem Koalicji równie istot- sites/www2.publicdomainmanifesto. wartość dodaną projektu. Joanna Derka- ne dla rozwoju Domeny publicznej jest org/files/Public_Domain_Manifesto_ czew, krytyk teatralny Gazety Wybor- rozpoczęcie debaty nad stanem praw pl.pdf czej, opowiadała o problemach młode- autorskich, które według regulacji praw- Tekst Manifestu zarchiwizowano w Ku- go pokolenia dramaturgów (Jan Klata, nych obowiązują 70 lat od śmierci auto- jawsko-Pomorskiej Bibliotece Cyfrowej Natalia Korczakowska, Monika Strzęp- ra, podczas gdy według konwencji ber- w dwóch wersjach językowych, by prze- ka, Paweł Demirski i wielu innych), któ- neńskiej najkorzystniejszy okres ochrony trwał dłużej niż strony internetowe, na rzy adaptując klasykę dramatu, narazili prawem autorskim to 50 lat. Coroczne których dziś jest dostępny: się na głosy sprzeciwu konserwatywnych obchody Dnia Domeny Publicznej są http://kpbc.umk.pl/dlibra/ twórców, niedopuszczających zbyt duże- istotne ponieważ przypominają opinii docmetadata?id=45362. go odstępstwa od wersji oryginalnej lub publicznej i użytkownikom kultury, że po- pierwotnej adaptacji dzieł. Według mło- przez tworzenie i dbanie o silną Domenę Preambuła [fragment] dego pokolenia reżyserów teatralnych publiczną, budujemy prestiż i szacunek wierne trzymanie się jednej wersji orygi- dla jej wartości, zaznaczamy, że posze- Książka, jako książka należy do autora, nału hamuje twórczość i rozwój kultury. rzanie Domeny publicznej i jej ochrona ale jako myśl, należy - i nie ma w tym Ostatnim zaprezentowanym projektem wyzwala kreatywność drzemiącą w nas przesady - do ludzkości. Każdy rozum ma była Społeczna Pracownia Digitalizacji wszystkich, szczególnie w nowym poko- do niej prawo. Jeśli jedno z dwóch praw, (SPD) działająca przy Śląskiej Bibliotece leniu. Obchody Dnia Domeny Publicz- prawo pisarza i prawo ludzkiego rozu- Cyfrowej od 2007 roku. Remigiusz Lis nej 2011 zostały zorganizowane przez mu musiałoby ulec, byłoby to z pewnoś- przedstawił podstawowe założenia SPD Koalicję Otwartej Edukacji przy wsparciu cią prawo pisarza, ponieważ naszą jedy- ną troską jest dobro wspólne, i wszyscy, jakim jest wykorzystanie zaangażowa- Open Society Institute oraz współpracy oświadczam, są ważniejsi od nia społecznego do działania profesjo- Biblioteki Narodowej. nas. nalnego (zgodnie z ideą sieci 2.0) oraz (Victor Hugo, Przemówienie na otwarcie udostępnienie stanowisk do digitalizacji i Cyt.: Tak było na obchodach Dnia Domeny Międzynarodowego kongresu literackie- tworzenia zasobów cyfrowych dla ŚBC. Publicznej 2011 / Karolina Grodecka. – Dostęp: http://koed.org.pl/2011/01/tak-bylo-na- go w 1878 r) W efekcie działania SPD powstało po- obchodach-dnia-domeny-publicznej-2011/ nad 4 tys. cyfrowych kopii zasobów, co Nasze rynki, nasza demokracja, nasza stanowi 23% zasobów ŚBC (przy udzia- nauka, nasza tradycja wolności słowa le 13 wolontariuszy). Podsumowaniem oraz nasza sztuka zależą dużo bardziej obchodów DDP było wystąpienie Jaro- od Domeny publicznej - swobodnie do- sława Lipszyca, który w imieniu Koalicji stępnych treści - niż od informacji objętych sformułował kilka postulatów, mających prawami własności. Domena publiczna nie na celu skuteczny rozwój i ochronę Do- jest rodzajem resztek, które pozostały po meny publicznej. objęciu wszystkich dobrych treści ochroną Kluczową kwestią jest przyjęcie ochrony przez prawa własności. Domena publicz- Domeny publicznej jako zasady działa- na to miejsce, z którego pobieramy części nia instytucji kultury (szeroko rozumia- składowe naszej kultury. W gruncie rze- nej). Za tym idzie kolejny krok, jakim czy Domena publiczna stanowi znaczącą jest systemowe wspieranie tworzenia i jej część. udostępniania zasobów Domeny pub- (James Boyle, The Public Domain, s. 40f, licznej. Druga postulowana zasada to 2008) 18 BIBiK

Wirtualne wystawy w WiMBP

Zapraszamy do odwiedzania wirtualnych wystaw zamieszczonych na stronie Wojewódzkiej i Miejskiej Bibliotece Publicznej im. Marszałka J. Piłsudskiego i jej Biblioteki Cyfrowej.

Problematyka dobroczynności i opieki społecznej

À MADAME LA COMTESSE....czyli dedykacje Chopina

Wydawnictwa dla dzieci i młodzieży z kolekcji Muzeum Książki Dziecięcej

Wojna Polsko - Bolszewicka w 1920 r.

100 lat temu, rok 1910; 500. rocznica Bitwy pod Grunwaldem

Śmierć Marszałka Józefa Piłsudskiego i żałoba narodowa w prasie łódzkiej w 1935 roku

Problematyka teatralna na łamach wybranych czasopism łódzkich do roku 1939 BIBiK 19

Czy 100 lat temu w Łodzi było bezpiecznie? W roku 1900 "Rozwój" m. in. odnotował ...

Problematyka alkoholizmu w wybranych zbiorach Biblioteki Cyfrowej - Regionalia Ziemi Łódzkiej

Musical w zbiorach WiMBP w Łodzi

Książeczki dla niegrzecznych dzieci

Prasa kobieca w zbiorach WiMBP w Łodzi

Łódzkie parki na pocztówkach z okresu okupacji (1939-1945)

Ulica Piotrkowska na pocztówkach Plany starej Łodzi z okresu okupacji WiMBP zaprasza

Od 17 stycznia do 5 lutego 2011 zapraszamy do obejrzenia w holu na parterze Biblioteki wystawy pt.:

„Morderca przychodzi nocą…” - kryminał i sensacja w zbiorach Książnicy Łódzkiej

25 stycznia 2011 (wtorek) o godz. 17.00 na spotkanie Dyskusyjnego Klubu Książki przy WiMBP im. Marszałka J. Piłsudskiego Cafe „Fraszka” I piętro Biblioteki, ul. Gdańska 100/102.

Zapraszamy do dyskusji o książce „Nagrobek z lastryko” Krzysztofa Vargi.

17 lutego 2011 o godz. 17.00 na spotkanie z Tomaszem Grzywaczewskim, Bartoszem Malinowskim, Filipem Drożdżem, którzy od maja do listopada 2010 r. w ramach wyprawy Long Walk Plus Expedition pokonali 6,5 tys. km z Jakucka na Syberii do Kalkuty w Indiach. Była to wyprawa śladami Witolda Glińskiego, który w 1941 roku wraz z kilkoma więźniami zorganizował zakończoną powodzeniem ucieczkę z sowieckiego łagru. http://www.longwalk.pl/ MBP w Radomsku

Wybór, opracowanie materiałów: Piotr Bierczyński Skład: Dział Metodyki, Analiz i Promocji WiMBP w Łodzi Nakład: 100 egz. Numery BIBiKa dostępne są na stronie www.wimbp.lodz.pl w dziale Wydawnictwa własne. Bezpośredni link do archiwum BIBiK-ów bibik.wimbp.lodz.pl