Sint-Gillis-Waas 2009

NACHTVLINDERS IN DE BROEKSTRAAT- AAN DE WATERGANG

Macro –en Micro Lepidoptera

Jaarverslag 2009

Samensteller: Dirk Baert

1

INLEIDING:

Dit verslag geeft een overzicht van de resultaten verkregen door veldonderzoek naar het voorkomen van macro –en micronachtvlinders van een in de Broekstraat gelegen privé-tuin.

OPZET ONDERZOEK EN DOELSTELLINGEN:

Om een beter inzicht van de diversiteit te krijgen is een gestructureerd onderzoek noodzakelijk. Dit is mogelijk door elke week 1maal een nachtvlinderval op een vaste plaats te plaatsen en de gegevens te verzamelen.

Dit is een statistisch verantwoorde methode en de verkregen resultaten kunnen dan vergeleken worden met die van de volgende jaren. Door deze opzet kunnen eventuele conclusies over bijvoorbeeld de diversiteit worden getrokken.

Deze onderzoeken worden in samenwerking met Natuurpunt toegevoegd aan het “Nachtvlindermeetnet”.

Met het nachtvlindermeetnet wil Natuurpunt lange tijdsreeksen opbouwen van (macro-) nachtvlinderwaarnemingen. Ook trachten ze na te gaan welke verschillen in soortendiversiteit er zijn tussen bijv. agrarische en natuurlijke landschappen.

Hiervoor worden op heel wat locaties in Vlaanderen (veelal in tuinen)op regelmatige basis nachtvlinders gevangen op een gestandaardiseerde methode (met een skinnerval). Alle soorten worden nauwkeurig gedetermineerd, en met het precieze aantal genoteerd en ingevoerd. Een projectscherm op het invoerportaal waarnemingen.be fungeert hier als meldpunt.

2

GEBRUIKTE VANGMETHODEN:

Als vlinderval wordt een Jacobs-skinnerval met een 125W HPL-lamp gebruikt.

Deze val bestaat uit een kwikdamplamp met daaronder een trechter gevormd door twee schuine plexiglazenplaten. Onder de doorzichtige platen staan eierkartons zodat de vlinders er tot rust kunnen komen.

RESULTATEN:

Dit jaar werden de eerste waarnemingen pas vastgelegd in april. Het is de bedoeling de volgende jaren deze waarnemingen te starten van begin maart.

Dit jaar werd er over een periode april – oktober, 27 waarnemingsdatum vastgelegd.

Met als resultaat 3567 nachtvlinders.

176 soorten macronachtvlinders ( waarvan 5 zeldzame soorten )

- Bosbesbruintje ( Macaria brunneata ) - Sneeuwbeer ( Spilosoma urticae ) - Kajatehoutspanner ( Pelurga comitata ) - Koekoeksbloemspanner ( Perizoma affinitata ) - Paddenstoeluil ( Parascotia fuliginaria )

3

67 soorten micronachtvlinders

De waarnemingen werden vooral gericht op de macronachtvlinders, vandaar het lage micro nachtvlinders soortenaantal.

Er waren ook een aantal bijvangsten: - meikever, zwarte doodgraver, zweefvliegen, vliegen, muggen, langpootmuggen, gaasvliegen, kokerjuffers, sluipwespen en andere keversoorten.

VERVOLG VELDONDERZOEK:

De gevolgde methodiek en bijhorende vangstresultaten geven een beter inzicht in de diversiteit in het gebied aan de watergang te Sint-Gillis-Waas.

We zien de dit jaar waargenomen soorten rijkdom dan ook als basis voor verder onderzoek de volgende jaren.

DANKWOORD:

Mijn dank gaat uit naar Natuurpunt Waasland-Noord voor de aangeboden mogelijkheid om dit onderzoek naar nachtvlinders te kunnen bewerkstelligen. Dit via de aankoop van een Jacobs- Skinnerval.

Ook bedank ik Hugo De Beuckeleer voor de opleiding en hulp bij het determineren en het maken van foto’s.

GEBRUIKTE LITERATUUR:

- Paul Waring en Martin Townsend Nachtvlinders: veldgids met alle in Nederland en België voorkomende soorten. - Website voor alle in Nederland voorkomende dagvlinders en macronachtvlinders: www. vlindernet.nl - Website voor alle in Nederland voorkomende micronachtvlinders: www.microlepidoptera.nl

BIJLAGE:

Lijst met macronachtvlinder waarnemingen

Lijst met micro-nachtvlinderwaarnemingen

4

BIJLAGE: LIJST MET MACRO-NACHTVLINDER WAARNEMINGEN:

- A W : aantal waarnemingen op 27 waarnemingsbeurten - A V : aantal vlinders in totaal

Wetenschappelijke Nederlandse naam A W A V naam

HEPIALIDAE WORTELBOORDERS

1 Triodia sylvina Oranje wortelboorder 3 4

COSSIDAE HOUTBOORDERS

2 Zeuzera pyrina Gestippelde houtvlinder 1 1

LASIOCAMPIDAE SPINNERS

3 Euthrix potatoria Rietvink 1 1

DREPANIDAE EENSTAARTEN

4 Drepana falcataria Berkeneenstaart 3 3 5 Thyatira batis Braamvlinder 1 1 6 Habrosyne pyritoides Vuursteenvlinder 1 2

GEOMETRIDAE SPANNERS

7 Ligdia adustata Aangebrande spanner 3 3 8 Campaea margaritata Appeltak 7 7 9 Eulithis mellinata Bessentakvlinder 1 1 10 Macaria brunneata Bosbesbruintje 1 3 11 Cabera exanthemata Bruine grijsbandspanner 12 18 12 Xanthorhoe spadicearia Bruine vierbandspanner 9 46 13 Macaria alternata Donker klaverblaadje 6 21 14 Lycia hirtaria Dunvlerkspanner 1 1 15 Idaea fuscovenosa Dwergstipspanner 2 5 16 Eupithecia absinthiata Egale dwergspanner 3 3 17 Eupithecia tantillaria Fijnspardwergspanner 1 1 18 Hydria undulata Gegolfde spanner 1 2 19 Xanthorhoe montanata Geoogde bandspanner 1 1 20 Lomaspilis marginata Gerande spanner 11 39 21 Macaria liturata Gerimpelde spanner 1 1 22 Camptogramma bilineata Gestreepte goudspanner 1 2 23 Epirrhoe alternata Gewone bandspanner 8 13 24 Eupithecia vulgata Gewone dwergspanner 2 3 25 Ectropis crepuscularia Gewone spikkelspanner 2 2 26 Idaea aversata Grijze stipspanner 6 28

5

27 Acasis viretata Groene blokspanner 1 1 28 Pasiphila rectangulata Groene dwergspanner 1 1 29 Opisthograptis luteolata Hagedoornvlinder 11 39 30 Perizoma alchemillata Hennepnetelspanner 8 43 31 Selenia dentaria Herculesje 3 4 32 Ennomos autumnaria Iepentakvlinder 1 1 33 Pelurga comitata Kajatehoutspanner 2 2 34 Chiasmia clathrata Klaverspanner 4 4 35 Colostygia pectinataria Kleine groenbandspanner 2 2 36 Hemithea aestivaria Kleine zomervlinder 3 15 37 Perizoma affinitata Koekoeksbloemspanner 1 1 38 Xanthorhoe designata Koolbandspanner 2 2 39 Crocalis elinguaria Kortzuiger 3 5 40 Timandra comae Lieveling 8 14 41 Selenia lunularia Lindeherculesje 2 2 42 Ecliptopera silaceata Marmerspanner 12 25 43 Angerona prunaria Oranje iepentakvlinder 2 3 44 Idaea seriata Paardenbloemspanner 7 13 45 Biston betularia Peper-en zoutvlinder 3 4 46 Dysstroma truncata Schimmelspanner 3 3 47 Apeira syringaria Seringenvlinder 1 1 48 Peribatodes rhomboidaria Taxusspikkelspanner 14 53 49 Petrophora chlorosata Varenspanner 1 1 50 Chloroclystis v-ata V-dwergspanner 1 3 51 Xanthorhoe ferrugata Vierbandspanner 9 19 52 Idaea dimidiata Vlekstipspanner 7 16 53 Eupithecia abbreviata Voorjaarsdwergspanner 3 3 54 Cabera pusaria Witte grijsbandspanner 1 1 55 Lomographa temerata Witte schaduwspanner 4 4 56 Eupithecia succenturiata Witvlakdwergspanner 2 2 57 Xanthorhoe fluctuata Zwartbandspanner 12 20 58 Gymnoscelis rufifasciata Zwartkamdwergspanner 8 44 59 Eupithecia centaureata Zwartvlekdwergspaner 15 35

SPHINGIDAE PIJLSTAARTEN

60 Sphinx pinastri Dennenpijlstaart 1 1 61 Deilephila elpenor Groot avondrood 1 1 62 Sphinx ligustri Ligusterpijlstaart 1 1 63 Mimas tilae Lindepijlstaart 1 1 64 Smerinthus ocellatus Pauwoogpijlstaart 2 2 65 Laothoe populi Populierenpijlstaart 4 5

NOTODONTIDAE TANDVLINDERS

66 Pheosia gnoma Berkenbrandvlerkvlinder 1 1 67 Pheosia tremula Brandvlerkvlinder 10 16 68 Clostera curtula Bruine wapendrager 6 14 69 Notodonta dromedarius Dromedaris 1 1 70 Notodonta ziczac Kameeltje 1 1

6

71 Furcula furcula Kleine hermelijnvlinder 1 1 72 Ptilodon capucina Kroonvogeltje 1 1 73 Pterostoma palpina Snuitvlinder 6 6 74 Phalera bucephala Wapendrager 6 10 75 Cerura erminea Witte hermelijnvlinder 1 2

LYMANTRIIDAE DONSVLINDERS

76 Euproctis similis Donsvlinder 2 2 77 Calliteara pudibunda Meriansborstel 1 1

NOLIDAE VISSTAARTJES

78 Meganola albula Groot visstaartje 1 1

THAUMETOPOEIDAE PROCESSIERUPSVLINDERS

79 Thaumetopoea processionea Eikeprocessierups 1 1

ARCTIIDAE BEERVLINDERS

80 Eilema sororcula Geel beertje 3 4 81 Spilosoma lutea Gele tijger 7 69 82 Eilema griseola Glad beertje 2 3 83 Phragmatobia fuliginosa Kleine beer 7 32 84 Diaphora mendica Mendicabeer 7 14 85 Eilema depressa Naaldboombeertje 1 2 86 Tyria jacobaeae Sint-jacobsvlinder 3 3 87 Spilosoma urticae Sneeuwbeer 4 6 88 Spilosoma lubricipeda Witte tijger 12 107 89 Atolmis rubricollis Zwart beertje 1 1

NOCTUIDAE UILEN

90 Hydraecia micacea Aardappelstengelboorder 6 15 91 Phlogophora meticulosa Agaatvlinder 7 10 92 Mythimna pallens Bleke grasuil 4 6 93 Apamea lithoxylaea Bleke grasworteluil 2 4 94 Herminia grisealis Boogsnuituil 1 1 95 Noctua fimbriata Breedbandhuismoeder 3 3 96 Hypena proboscidalis Bruine snuituil 15 119 97 Abrostola triplasia Donker brandnetelkapje 10 13 98 Oligia latruncula Donker halmuiltje 1 5 99 Protodeltote pygarga Donkere marmeruil 3 4 100 Cryphia algae Donkergroene korstmosuil 1 2 101 Xestia triangulum Driehoekuil 3 8 102 Perigrapha munda Dubbelstip voorjaarsuil 2 2 103 Arenostola phragmitidis Egale rietboorder 2 2 104 Hoplodrina blanda Egale stofuil 9 26 105 Autographa gamma Gamma-uil 12 80

7

106 Oligia strigilis Gelobd halmuiltje 6 50 107 Agrotis clavis Geoogde worteluil 5 18 108 Macdunnoughia confusa Getekende gamma-uil 1 1 109 Diarsia mendica Gewone breedvleugeluil 12 159 110 Gewone grasuil Gewone grasuil 1 1 111 Hoplodrina octogenaria Gewone stofuil 7 77 112 Agrotis segetum Gewone velduil 11 26 113 Agrotis exclamationis Gewone worteluil 10 59 114 Plusia festucae Goudvenstertje 4 6 115 Lycophotia porphyrea Granietuil 1 1 116 Apamea monoglypha Graswortelvlinder 5 15 117 Apamea remissa Grauwe grasuil 1 1 118 Cucullia umbratica Grauwe monnik 1 2 119 Lacanobia oleracea Groente-uil 18 171 120 Agrotis ipsilon Grote worteluil 1 1 121 Ochropleura plecta Haarbos 21 175 122 Mesapamea secalis Halmrupsvlinder 6 38 123 Mesa.s / Mesa didyma Halmrupsvlinder/Weidehalmuiltje 7 31 124 Rhizedra lutosa Herfstrietboorder 2 3 125 Hypena rostralis Hopsnuituil 1 1 126 Axylia putris Houtspaander 11 195 127 Noctua pronuba Huismoeder 16 54 128 Paradrina clavipalpis Huisuil 5 6 129 Cosmia trapezina Hyena 3 4 130 Xylocampa areola Kamperfoelie-uil 2 3 131 Noctua janthina Kleine breedbandhuismoeder 2 12 132 Earias clorana Kleine groenuil 7 28 133 Noctua interjecta Kleine huismoeder 3 8 134 Orthosia cruda Kleine voorjaarsuil 2 5 135 Leucania comma Komma-uil 2 3 136 Mamestra brassicae Kooluil 8 12 137 Diachrysia chrysitis Koperuil 12 25 138 Apamea sordens Kweekgrasuil 4 14 139 Euplexia lucipara Levervlek 2 5 140 Cryphia domestica Lichte korstmosuil 5 7 141 Zanclognatha tarsipennalis Lijnsnuituil 6 23 142 Nonagria typhae Lisdoddeboorder 1 1 143 Omphaloscelis lunosa Maansikkeluil 3 13 144 Trachea atriplicis Meldevlinder 2 4 145 Apamea ophiogramma Moeras-grasuil 3 51 146 Caradrina morpheus Morpheusstofuil 5 22 147 Orthosia gothica Nunvlinder 3 14 148 Noctua janthe Open breedbandhuismoeder 7 53 149 Pyrrhia umbra Oranje o-vlinder 1 1 150 Oligia fasciuncula Oranjegeel halmuiltje 7 24 151 Parascotia fuliginaria Paddenstoeluil 2 2 152 Melanchra persicariae Perzikkruiduil 3 6 153 Amphipyra pyramidea Piramidevlinder 3 4 154 Acronicta psi / A. tridens Psi-uil / Drietand 2 3 155 Agrotis puta Puta-uil 16 89

8

156 Apamea unanimis Rietgrasuil 3 4 157 Scoliopteryx libatrix Roesje 4 7 158 Craniophora ligustri Schedeldrager 2 2 159 Acronicta megacephala Schilddrager 4 5 160 Hadula trifolii Spurrie-uil 4 8 161 Macrochilo cribrumalis Stippelsnuituil 1 1 162 Mythimna favicolor Stompvleugelgrasuil 6 99 163 Rivula sericealis Stro-uiltje 13 102 164 Ipimorpha subtusa Tweekleurige heremietuil 2 2 165 Orthosia cerasi Tweestreepvoorjaarsuil 3 8 166 Lacanobia suasa Variabele w-uil 7 11 167 Diarsia mendica Variabele breedvleugeluil 4 7 168 Variabele grasuil Variabele grasuil 5 9 169 Orthosia incerta Variabele voorjaarsuil 4 10 170 Xestia xanthographa Vierkantvlekuil 6 49 171 Noctua comes Volgeling 10 41 172 Mythimna albipuncta Witstipgrasuil 8 26 173 Mesoligia furuncula Zandhalmuiltje 5 19 174 Deltote bankiana Zilverstreep 1 1 175 Acronicta rumicis Zuringuil 4 6 176 Xestia c-nigrum Zwarte-c-uil 20 380

BIJLAGE LIJST MET MICRO-NACHTVLINDERWAARNEMINGEN:

Wetenschappelijke naam Nederlandse naam

1 Acentria ephemerella Duikermot 2 Acrolepiopsis assectella Preimot 3 Adaina microdactyla Dwergvedermot 4 Aethes smeathmanniana Kommabladroller 5 Agapeta hamana Distelbladroller 6 Agonopterix arenella Bleke kaartmot 7 Agonopterix heracliana Gewone kaartmot 8 Agonopterix propinquella Zwartvlekkaartmot 9 Agriphila straminella Blauwooggrasmot 10 Agriphila tristella Variabele grasmot 11 Amblyptilia acanthadactyla Scherphoekvedermot 12 Anania hortulata Bonte brandnetelmot 13 Anthophila fabriciana Brandnetelmot 14 Antispila treitschkiella Kleine kornoeljegaatsjesmaker 15 Aphelia paleana Gele bladroller 16 Archips podana Grote appelbladroller 17 Argyresthia brockeella Sierlijke pedaalmot

9

18 Argyresthia spinosella Bloesempedaalmot 19 Argyresthia trifasciata Cipresmineermot 20 Argyrotaenia ljungiana Bruinbandbladroller 21 Bryotropha terrella Oranje mospalpmot 22 Cacoecimorpha pronubana Anjermot 23 Cataclysta lemnata Kroosvlindertje 24 Celypha lacunana Brandnetelbladroller 25 Celypha striana Paardenbloembladroller 26 Chilo phragmitella Rietmot 27 Choristoneura hebenstreitella Reuzenbladroller 28 Chrysoesthia drurella Gloriemot 29 Chrysoteuchia culmella Gewone grasmot 30 Clepsis consimilana Tuinbladroller 31 Clepsis spectrana Koolbladroller 32 Crambus pascuella Zilverstreepgrasmot 33 Cydia pomonella Fruitmot 34 Elachista maculicerusella Grijsgevlekte grasmineermot 35 Elophila nymphaeata Waterleliemot 36 Emmelina monodactyla Windevedermot 37 Endotricha flammealis Strooiselmot 38 Endrosis sarcitrella Witkopmot 39 Ethmia quadrillella Kleine zwartwitmot 40 Eucosma cana Distelknoopvlekje 41 Evergestis extimalis Aangebrande valkmot 42 Evergestis forficalis Lijnvalkmot 43 Evergestis pallidata Bonte valkmot 44 Gracillaria syringella Seringensteltmot 45 Harpella forficella Bruine molmboorder 46 Hofmannophila pseudospretella Bruine huismot 47 Hypsopygia costalis Triangelmot 48 Lathronympha strigana Hertshooibladroller 49 Limnaecia phragmitella Lisdoddeveertje 50 Myelois circumvoluta Distelhermelijntje 51 Niditinea fuscella Bruingevlekte klerenmot 52 Nomophila noctuella Luipaardlichtmot 53 Notocelia uddmanniana Bramenbladroller 54 Ocrasa glaucinalis Tweelijnmot 55 Ostrinia nubilalis Maïsboorder 56 Pandemis heparana Leverkleurige bladroller 57 Parornix fagivora Beukenzebramot 58 Phlyctaenia coronata Gewone coronamot 59 Pleuroptya ruralis Parelmoermot 60 Plutella xylostella Koolmot 61 Pterophorus pentadactyla Sneeuwwitte vedermot 62 Sciota adelphella Bandlichtmot 63 Sitochroa palealis Bruidsmot 64 Tinea trinotella Gele pelsmot 65 Tortrix viridana Groene eikenbladroller 66 Yponomeuta evonymella Vogelkersstippelmot 67 Yponomeuta padella Meidoornstippelmot

10

11