wewntrz DVDmagazynu 2,22 GB SAMPLI DUBSTEP, MINIMAL HIP-HOP i RETRO

Sandy Vee o nagrywaniu Magazyn muzyków i realizatorów Nr 5/2011 (176) cena 16,50 z (w tym 5% VAT) Firework Katy Perry Stylowy PLUS wokal prezentacje rónych technik Nagrywanie cieek wokalnych obróbki wokalu w stylu Motown, pop, rock i jazz. na pycie Co zrobi, by zabrzmie jak Imogen Heap czy Kanye West DVD

JESZCZE GONIEJ Róne sposoby na ostateczne zwycistwo we wci trwajcej wojnie gonoci

Nowoci Musikmesse 2011

Roland Jupiter-80, Yamaha MOX8, SPL Neos Korg Monotribe, Steinberg Cubase Elements i inne produkty pokazane na targach we Frankfurcie TTESTYESTY INDEX 345369 * ISSN 1427-0404 AkaiAk i MPKM mini | Doepfer Dark Energy | Roland SPD-30 Octapad JBL LSR2325P | Korg Kaoss Pad Quad | NI Traktor Kontrol S4 Synapse Audio Orion 8.02 | sE Electronics Voodoo VR1 i VR2 Nakład 12.000 egz.

okladka_05_psm.indd 1 2011-04-18 11:24:53 Nowa rodzina ultraszybkich interfejsów audio USB

RME Fireface UFX

 30 wejść / 30 wyjść  połączenie z komputerem poprzez USB lub FireWire !!!  możliwość rejestracji audio na nośnikach pamięci USB / HDD !!!  12 wejść / 12 wyjść analogowych [przetwarzanie w technologii ADI-8 QS]  4 preampy mikrofonowo – instrumentalne [klasa Micstasy]  2 niezależne wyjścia słuchawkowe  2 x ADAT, AES/EBU  2 x MIDI  wyświetlacz LCD [ustawienia interfejsu oraz miksera DSP]  praca w trybie stand-alone [edycja wszystkich ustawień]  rekordowo niska latencja oraz RME Steady Clock  nowy TotalMix FX z efektami DSP [reverb, delay, EQ, kompresor, expander]

RME Fireface UC RME Babyface

 18 wejść / 18 wyjść  10 wejść / 12 wyjść  8 wejść / 8 wyjść analogowych  2 wejścia / 4 wyjścia analogowe  2 preampy mikrofonowe  2 preampy mikrofonowe [klasa Micstasy]  ADAT, S/PDIF  ADAT, S/PDIF  MIDI  2 x MIDI  wejście instrumentalne Hi-Z  nowy TotalMix FX  nowy TotalMix FX  praca w trybie stand-alone  solidna, metalowa obudowa

MADE IN GERMANY

www.audiostacja.pl

okladki.indd 2 2011-04-18 16:58:17 WSTĘP N

rzyznaję, że byłem sceptycznie nastawiony wobec zabawkowych syntezatorów, ubranych w dziwaczne formy, np. śpiewającego robota, przeznaczonych na telefony iPhone. Mojego pożądania nie wzbudziła też od razu pierwsza Pwersja iPada – wszak koncepcja dotykowego ekranu nie była wówczas już niczym nowym, a urządzenie – ni to telefon, ni to laptop – wobec początkowo niewielkiej liczby dostępnych aplikacji muzycznych wydawało się mieć potencjał głównie jako dotykowy kontroler MIDI/USB. Nie trzeba było jednak długo czekać na pojawienie się interesujących instrumentów wirtualnych, przeznaczonych na tę platformę. Kiedy światło dzienne ujrzała wierna replika sprzętowej maszyny perkusyjnej/grooveboksu Korg Electribe (iElectribe), a następnie klon syntezatora MS20, zrozumiałem, że iPad nie musi być wyłącznie zabawką. Potem spra- wy potoczyły się już bardzo szybko: Tascam udostępnił przepięknie odwzorowane, 8-ścieżkowe PortaStudio, a firmy Line 6 i IK Multimedia zaczęły ścigać się w tworzeniu symulatorów gitarowych dla posiadaczy apple’owskich urządzeń przenośnych. Do pędzącego peletonu przyłączyło się wiele młodych firm z całego świata, np. polska firma BeetStreet stworzyła m.in. interesujący sekwencer iSequence, którego obsługa do złudzenia przypomina popularne w latach 90. kom- puterowe trackery. Z duchem czasu poszła także firma Moog, która w zeszłym roku zaskoczyła wszystkich zestawem wir- tualnych narzędzi do modelowania dźwięku, pod postacią aplikacji Filtraton dla produktów iPhone, iPad oraz iPod Touch. Szał na punkcie iPadów opanował także rynek nagłośnieniowy: inżynierowie FOH mogą nareszcie wyjść na widownię i zdalnie sterować mikserem za pośrednictwem specjalnych aplikacji. Tego rodzaju rozwiązania wypromowały w ostatnim czasie firmy takie, jak Allen & Heath (Live MixPad) czy Presonus (StudioLive Remote). Popularność wyżej opisanych aplikacji muzycznych sprawiła, że w tym roku dziennika- rze fachowej prasy muzycznej z całego świata wyróżnili nagrodą M.I.P.A. – w kategorii na najlepszą klawiaturę sterującą – Akai Synth Station49, która w duecie w iPadem zamienia się w potężny syntezator. Podobno jeszcze przed oficjalną premierą pierwszej inkarnacji Synth Station pewna amerykańska sieć sklepów zamówiła „w ciemno” kilkadziesiąt tysię- cy sztuk... A jeśli ktoś woli przekształcić swojego iPada w studio muzyczne, gotowe rozwią- zanie ma już firma Alesis – jej iO Dock to nic innego jak stacja dokująca ze zintegrowanym interfejsem audio/MIDI. Maciej Polaski Nie da się jednak ukryć, że dużą część aplikacji muzycznych stanowią produkty nieprze- redaktor prowadzcy znaczone dla wykształconych muzyków. Nie przeszkadzało to chińskiemu pianiście Lang Lang, podczas koncertu symfonicznego w Davies Symphony Hall w San Francisco, wyko- nać Lot Trzmiela na iPadzie za pomocą pełnej „ułatwień”, specjalnej aplikacji. Nie byłoby to jednak możliwe przy użyciu nieczułej na dotyk klawiatury na, bądź co bądź, niewielkich rozmiarów ekranie. Czy wobec tego tablety zmienią oblicze muzykowania w zespołach? Trudno jednoznacznie odpowiedzieć na to pyta- nie, ale wystarczy obejrzeć występy iPadowej Orkiestry bądź wykonanie wokalno-ipadowe utworu Madonny Material Girl, by przekonać się, jak duży potencjał tkwi w tej technologii. Ba, formacja Gorillaz dowiodła niedawno, że za pomocą iPada można nagrać płytę. Jej najnowszego wydawnictwa pt. The Fall można posłuchać na oficjalnej stronie zespołu, gdzie dostępna jest również lista aplikacji wykorzystanych w procesie jego nagrywania. Nie obyło się bez miksu i maste- ringu w profesjonalnym studiu, ale to wszystko miało miejsce przed premierą iPada 2, z myślą o którym opracowano specjalną wersję sekwencera GarageBand. Podczas konferencji prasowej Steve Jobs stwierdził, że „teraz każdy może two- rzyć muzykę”. Najlepszym przykładem tego, jak szybko technologie wymagające niegdyś zastosowania specjalistycznej aparatury przenikają do urządzeń powszechnego użytku, jest wprowadzenie na rynek kultowego syntezatora Fairlight z początku lat 80. w formie programu na iPad. Aplikacja, wyposażona w tę samą bibliotekę barw co słynny model CMI IIx z 1981 roku, dostępna będzie w cenie ok. 0,1% ceny pierwowzoru! Dopracowany ekran dotykowy, wydajny procesor połączony z szybkim układem graficznym oraz bogata biblioteka aplikacji sprawia, że z dnia na dzień liczba użytkowników iPadów rośnie – ponoć sprzedano ich już ponad 15 milionów. Niewątpliwie przyczynia się do tego również legalny kanał dystrybucji oprogramowania i ich niskie ceny. Przejęcie przez tablety wielu funkcji w domowych i profesjonalnych studiach nagrań oraz w warunkach scenicznych wydaje się nieunik- nione. EiS

Nasza okładka Używając wyłącznie niedrogich wtyczek i popularnego oprogramowania postaramy się pokazać Ci, w jaki sposób mik- sować i przetwarzać ścieżki wokalu, aby zabrzmiały niemal dokładnie tak jak w nagraniach znanych milionom ludzi na całym świecie.

Estrada i Studio • maj 2011 3

wstepniak 05-11_psm.indd 3 2011-04-18 16:30:48 WNUMERZE TECHNOLOGIA 28 Akademia Dwiku Akademia Dwiku to niekomercyjny, eduka- 74 Stylowy wokal cyjny projekt realizowany przez warszawskie Praktyczne porady dla tych, którzy chc nagrywa Stowarzyszenie 16 Wersów, którego pocztki wokal w okrelonej stylistyce lub o brzmieniu po- sigaj 2008 roku chodzcym z konkretnego przedziau czasowego 30 Musikmesse/Prolight + Sound 2011 84 Jeszcze goniej! Rytm wiatowej brany instrumentów i sprztu Zwikszanie gonoci nagrania nie polega jedynie na muzycznego wyznaczaj dwie wielkie imprezy przekrceniu w prawo gaki Volume. W artykule za- targowe, z których drug po NAMM jest nie- prezentujemy Wam róne sposoby na to, by odnie zmiennie Musikmesse/Prolight + Sound zwycistwo we wci trwajcej wojnie gonoci

102 Struktura domowego studia nagra Wszystko o monitorach – na co zwraca uwag? Omówienie szczegóów zwizanych z budow monitorów studyjnych i prezentacja ich wpywu ROZMOWY na finalny efekt brzmieniowy 80 40-lecie firmy D.A.S. Podczas tegorocznych targów we Frankfurcie TEMATY Z OKADKI: RELACJE hiszpaska firma D.A.S. obchodzia podwójn Stylowy wokal ...... 74 Jeszcze goniej ...... 84 24 rocznic – 40-lecie powstania oraz 15-lecie Akademia TRIASU 2011 Musikmesse/Prolight+Sound 2011 ...... 30 W dniach 10-11 marca 2011 r. odbya si 7 edy- dziaalnoci na rynku amerykaskim Sekrety realizatorów – Sandy Vee ...... 96 cja Akademii TRIASU – corocznego spotkania ludzi z brany eventowej oraz osób zaintereso- 96 Sekrety realizatorów wanych staymi instalacjami audiowizualnymi Sandy Vee – Katy Perry, Firework Na przeomie ostatnich dwóch lat Vee, jako 80 26 My Band kompozytor, realizator, muzyk i producent za- Show biznes – skandal, komercja czy sztuka? angaowany by w produkcj co najmniej sied- Na poprzedzajcej tegoroczn edycj My Band miu hitów, w tym Higher Taio Cruz, Hey Baby konferencji „Show biznes – skandal, komercja (Drop It To The Floor) Pitbulla, S&M i Only Girl czy sztuka?” w roli prelegentów wystpili Robert (In The World) Rihanny, a w kocu Firework Leszczyski, Stanisaw Trzciski i Adam Sztaba Katy Perry

30

96

4 Estrada i Studio • maj 2011 fot. MFE Jochen Günther

SPIS TRESCI 05-11_psm.indd 4 2011-04-18 16:29:55

®

Miejsce||| Wyzwanie Rezultat

           !!"# %     &  # '

(') T    + , (!%,-) 

SPIS TRESCI 05-11_psm.indd 5 2011-04-18 16:29:58 TESTY Akai MPK mini ...... 60 kontroler MIDI dla laptopa

Doepfer Dark Energy ...... 70 syntezator analogowy

JBL LSR2325P/LSR2310SP ...... 56 aktywny system monitorowy

Korg Kaoss Pad Quad ...... 62 procesor efektów

Native Instruments Traktor Kontrol S4 ...... 42 60 komputerowy system dla dideja

Roland SPD-30 Octapad ...... 66 62 kontroler perkusyjny i modu brzmieniowy sE Electronics Voodoo VR1 i VR2 ...... 54 mikrofony wstgowe

Synapse Audio Orion 8 ...... 48 wirtualne studio

42

STAE RUBRYKI 3 Wstp Kiedy wiato dzienne ujrzaa wierna replika Korga Electribe, a nastpnie klon syntezatora MS20, zrozumiaem, e iPad nie musi by wycznie za- bawk

10 Mieszanka Najnowsze informacje ze wiata producentów oraz dystrybutorów sprztu i oprogramowania przeznaczonego na scen i do studia 70 108 Recenzje

110 Przylij nam swoje demo

112 Zaprenumeruj EiS Prenumerata EiS jest najtasz i najprostsz form zakupu naszego mie- sicznika. Przy okazji mona te otrzyma prezent (patrz str. 8)

113 Rynek EiS Chcesz co kupi, sprzeda bd zamieni? A moe zaproponowa swoje usugi lub da prac? To miejsce jest dla Ciebie!

122 Spis DVD Spis zawartoci pyty DVD: sample, filmy, programy oraz materiay bdce uzupenieniem artykuów publikowanych w tym numerze EiS

6 Estrada i Studio • maj 2011

SPIS TRESCI 05-11_psm.indd 6 2011-04-18 16:29:59 SPIS TRESCI 05-11_psm.indd 7 2011-04-18 16:30:01 MIESZANKA

KONKURS WYGRAJ UNIKALNY SYNTEZATOR OMG-1 Firma Spectrasonics, w ramach hodu dla Roberta Mooga, podja szereg interesujcych inicjatyw

myślą o użytkownikach swojego flagowego instrumentu Omni- Z sphe re firma Spectrasonics ogłosiła konkurs, w którym główną na- grodą jest jedyny jak dotąd, unikalny egzemplarz sprzętowo-programo- wego syntezatora OMG-1, który stworzył Eric Persing. Na zamknięty w pięknej, klonowej obudowie instrument składają się: syntezator ana- Wszystkie zyski ze sprzedaży tego pakietu, dostępnego w okrą- logowy Moog Little Phatty, oprogramowanie Omnisphere uruchamiane głej cenie 100 dolarów, zostaną przeznaczone na rozwój Fundacji im. na komputerze Apple Mac Mini, a obsługiwane dodatkowo za pomocą Boba Mooga, której cele obejmują stworzenie laboratorium MoogLab dwóch iPadów i iPodów, które z kolei służą do sterowania – za pośred- i swoistego, interaktywnego Moogseum w Asheville w Stanach nictwem dedykowanej aplikacji Omni TR – innowacyjnym systemem Zjednoczonych. Pytany o powód zaangażowania w działalność funda- modulacji brzmienia (wprowadzony w wersji 1.5 wspomnianego pro- cji, założyciel firmy, Eric Persing, powiedział krótko: „Bez Boba Mooga gramu – więcej na ten temat pisaliśmy w marcowej Mieszance). nie byłoby Spectrasonics!” Co należy zrobić, aby wygrać ten fantastyczny instrument? Kupić bi- www.spectrasonics.net bliotekę Bob Moog Tribute Library i do 15 lipca przesłać utwór skompo- www.audiostacja.pl nowany z wykorzystaniem pochodzących z niej brzmień. Jury, w którym (poza przedstawicielami Spectrasonics) zasiądą arty- ści zaangażowani w proces kreacji biblioteki, wyłoni zwycięzcę, któremu firma zafunduje lot do Asheville, gdzie w październiku podczas MoogFest zostanie mu wręczona nagroda. Biblioteka, wyprodukowana przez Erica Persinga w hołdzie dla Roberta Mooga, zawiera ponad 700 barw do wykorzystania z pokładu Omnisphere. W tworzeniu brzmień wzięło udział kil- kudziesięciu słynnych artystów, remikserów i sound-designe- rów, m.in. Hans Zimmer, Vince Clarke, Jean Michel Jarre, Jordan Rudess, Money Mark (Beastie Boys/Beck), Jan Hammer (Jeff Beck/Mahavishnu Orchestra) czy Richard Devine (Aphex Twin). Licząca blisko 2,5 GB biblioteka powstała w wyniku zaanga- żowania nie tylko instrumentów Moog, ale również systemów modularnych i analogowych urządzeń innych firm. Producent zapewnia, że dzięki temu omawiany zbiór jest niezwykle różno- rodny i inspirujący.

INTERFEJS DLA TRAKTORA (I NIE TYLKO) wyposażonywy w port MIDI In/Out i wejście mikro- W ofercie sopockiej firmy Mega Music, dystrybutora Native Instrumentsstruments, ffonowe.on Co ważne, 2 i 4 pary wejść (odpowiednio pojawia si nowa rodzina interfejsów Traktor Audio ddla modeli 6 i 10) mogą działać w trybie Phono, cco oznacza, że do Traktor Audio 10 można pod- jej skład wchodzą trzy modele: Traktor Audio 2, Traktor łłąłączyć jednocześnie nawet 4 gramofony analogo- W Audio 6 i Traktor Audio 10. Jak nietrudno się domyślić, wwe. Dzięki opcji Direct Thru sygnał z podłączonych pierwszy człon nazwy oznacza, że nabywca otrzymuje wersję ddekdekówów (cyfrowych lub analogowych) można skiero- LE aplikacji dla didżejów Traktor. I choć to podstawowaodstawowa wersjawersja,, wwać bezbezpośrednio na mikser. Zarówno 6-, jak i 10-ka- w zupełności wystarczy do miksowania z użyciemyciem dwóch wirtu-wirtu- nnałnałowaowa wwersjae urządzenia może być zakupiona w pa- alnych deków, przy wykorzystaniu wszelkichh uułatwień,łatwień, kkietachietach ScratchScr Duo 2, wraz z systemem obsługującym w szczególności detektora tempa i automatycznejcznej sygnasygnałł z płyt z kodem czasowym. Na dodatkowe wyj- synchronizacji. ścśścia można skierować sygnał z samplera lub reje- Kieszonkowy Traktor Audio 2 powstał sstratora pętli. w wyniku rozwinięcia koncepcji Audio 2 DJ Wszystkie trzy interfejsy zostały wyposażo- i jest reklamowany przez producenta jako naj-aj-- nne w przetworniki A/C i C/A Cirrus Logic, mo- mniejszy didżejski interfejs audio USBB na śwświe-wiie-- ggą rerejestrować/odtwarzaćjestro dźwięk o parametrach cie – na jego przedniej listwie zmieściłyły się tytyl-yl- 996 kHz/24-bitykkHzz/24-bit i według zapewnień producenta działają ko dwa stereofoniczne wyjścia w formaciemacie TRSTRS 1/4”,1/44”,” z jjeszczeeszcze nniższą latencją niż dotychczas. Z punktu z których jedno pełni rolę słuchawkowego.wego. Z mmy-y- widwidzeniaz wykorzystania interfejsów w mroku ślą o tych, którzy chcieliby korzystać z urzą- kluklubowej sceny znaczenie mogą mieć pod- dzeń zewnętrznych, powstał Traktor świetlane wskaźniki trybu pracy każde- Audio 6, oferujący 6 analogowych go z wejść i wyjść. Interfejsy są już do- we/wy w formacie RCA (w tym jedno za-zaa- stępne w Polsce w cenach: 400 zł, 949 zł miennie z wyjściem słuchawkowym). i 1.549 zł (za Traktor Audio 2, 4 i 10). Poza odpowiednio większą liczbą wejść/ść/ www.native-instruments.com wyjść Traktor Audio 10 został dodatkowoowo www.megamusic.pl

10 Estrada i Studio • maj 2011

mieszanka 05-11_psm.indd 10 2011-04-18 18:46:50 mieszanka 05-11_psm.indd 11 2011-04-18 18:47:03 RELACJERELACJARELACJA MusikmesseMuM sisikmkmesessese FFrankurtraranknkururt 20220110111 DVD

Maciej Polaski ferta elektronicznych instru- Nawet jeśli nie do końca wierzyć za- mentów i urządzeń wszelkie- pewnieniom organizatora, że tego- Rytm wiatowej brany instru- O go rodzaju nigdy chyba nie roczne targi pod pewnymi względami była tak ogromna. Dlatego, aby nie były największe w historii, zgroma- mentów i sprztu muzycznego wy- zginąć w morzu informacji praso- dzenie w jednym miejscu ludzi i firm znaczaj dwie wielkie imprezy tar- wych z początku roku, wielu produ- z całego świata wywołuje niezmien- centów postanowiło zwrócić uwagę nie uśmiech na twarzy chyba każdego gowe, z których drug, po NAMM, na swoje produkty na Musikmesse. pasjonata dźwięku. Pomimo autobu- jest niezmiennie Musikmesse/ Pomimo smutnego nastroju, zwią- sów i ruchomych chodników, niewąt- zanego ze skutkami trzęsienia zie- pliwie ułatwiających przemieszczenie Prolight + Sound. Niewielki okres mi w Japonii, kraju szczególnie liczą- się pomiędzy ogromnymi halami, ma- czasu dzielcy te dwa wakie dla cego się na międzynarodowej mapie jąc grafik pełen spotkań i konferen- muzyków i realizatorów wydarze- ośrodków badawczych i produkcyj- cji prasowych, zawsze spędzamy ten nych, targom towarzyszyła atmos- czas w pośpiechu, a dni targowe upły- nia pozwala przyrówna je do po- fera zdrowej konkurencji i ciągłego wają niepostrzeżenie. Na szczęście, dwójnego dwiku uderzenia serca spoglądania w przyszłość. Piękna, odwiedzając targi po raz kolejny, nie wiosenna pogoda sprzyjała ożywio- mieliśmy problemów z odnalezieniem – bo potem na kolejne przychodzi nym rozmowom i pierwszym oglę- większości stoisk, których położenie nam czeka do nastpnego roku. dzinom nowinek. nie zmienia się od lat.

30 Estrada i Studio • maj 2011

RELACJE Frankfurt 2011_psm.indd 30 2011-04-18 13:02:49 Monitory wa ny na bazie modelu A7X, lecz Mile zaskoczeni byliśmy nowo- wyposażony nie w jeden, a w dwa ściami na stoisku polskiej firmy APS 7-calowe głośniki. W istocie jest to (Audio Pro Solutions) 5. Pierwszą konstrukcja trójdrożna, ponieważ z nich jest Nano – monitor z tej sa- jeden z głośników przejął rolę wo- mej kategorii cenowej co IO, ale ofera (podział częstotliwości przy o nieco innej konstrukcji i barwie. 400/3.000 Hz). Oba głośniki zasilane Wyposażony w 16-centymetrowy są wzmacniaczami 100 W RMS, głośnik norweskiej firmy SEAS, z me- a przetwornik wysokotonowy (wyko- talową membraną (w przypadku IO nany w technologii X-ART) wzmac- mamy do czynienia z 18-centymetro- niaczem 50 W RMS. A77X będzie 5 wą membraną celulozową), Nano zo- bisko dwukrotnie droższy od A7X stał zaprojektowany z myślą o sze- (4.500 zł/szt.), jednak jego skutecz- rokim spektrum zastosowań: jako ność jest aż o 8 dB większa niż u po- odsłuch bliskiego pola w projekto- przednika i osiąga imponujący, biorąc wych studiach nagrań oraz głów- pod uwagę stosunkowo niewielkie ne narzędzie pracy podczas wielo- gabaryty, poziom 122 dB. Szersze godzinnych sesji muzycznych przy jest także pasmo przenoszenia, które postprodukcji dźwiękowej do filmu/ rozciąga się od 38 Hz w dole aż do multimediów, jak również jako ele- 50 kHz, czyli tak samo jak w przy- ment hi-endowego zestawu audio. padku znacznie większego A8X. Dlatego jego brzmienie, choć z zało- Ciekawą konstrukcję zaprezento- żenia niezwykle szczegółowe i trans- wała także firma Focal 7. Nowy, fla- parentne, ma być odrobinę łagodniej- gowy model SM 9 przedstawiany 6 sze. Z uwagi na niewielkie rozmiary jest jako połączenie dwóch monito- to także ciekawa oferta dla tych, któ- rów w jednej obudowie: trójdrożne- rzy chcieliby angażować te kolumien- go i dwudrożnego. Na całość składają ki do prac w terenie. Przewidywana się 1-calowy przetwornik wysokoto- cena za parę o standardowym wy- nowy o wklęsłej, berylowej kopuł- kończeniu obudowy w kolorze czar- ce, 6,5-calowy głośnik średniotono- nym oscylować będzie w granicach wy, 8-calowy woofer oraz ogromna, 3.500 zł. jak na tego rodzaju monitor, 11-ca- Drugą z nowości APS prezentowa- lowa pasywna membrana. W trybie nych na targach był interesujący pro- 3-drożnym pasmo przenoszenia za- totyp pierwszej w historii firmy APS wiera się w przedziale od 30 Hz do konstrukcji trójdrożnej, będącej roz- 40 kHz, a w trybie dwudrożnym (bez winięciem bardzo popularnego ION-a. udziału głośnika niskotonowego) Nowy model, nazwany po prostu 90 Hz–20 kHz. Na pokładzie znalazły 3Way, wyposażony będzie w 26-cen- się dwa wzmacniacze o mocy 100 W tymetrowy woofer i 15-centymetro- oraz jeden o mocy 400 W – wszyst- wy średniotonowy głośnik celulozo- kie pracują w klasie AB. Monitor wy- wy, który obsługiwać ma krytyczne posażono w zwrotnicę o przełącza- 7 pasmo od 300 Hz do 4 kHz, a tweeter, nym punkcie podziału (pełne pa- podobnie jak w przypadku wszyst- smo/25/60/90 Hz) oraz 3-pasmowy kich produktów APS, będzie do wybo- korektor. Producent twierdzi, że każ- NAGRODA M.I.P.A. DLA MEYERÓW ru: tekstylny lub tytanowy. Głośniki dy komponent tego imponujące- Helen i John Meyer odebrali napędzane będą trzema wzmac- go monitora został zaprojektowa- nagrod M.I.P.A. Lifetime niaczami mocy: 300 W RMS przy ny od podstaw, na bazie 30-letnich Achievement Award. 8 omach oraz dwoma 100 W RMS doświadczeń firmy. Za parę trze- przy 6 omach. Pasmo przenoszenia ba będzie zapłacić 4.600 euro net- będzie się zawierać w przedziale od to, a pierwsze egzemplarze powin- 25 Hz do 30 kHz. Monitor przezna- ny pojawić się na rynku w czerwcu czony będzie do pracy w wolnym polu tego roku. (nie do zabudowy), lecz może funk- Swoją ofertę rozszerzyła także fir- cjonować zarówno w pozycji piono- ma KRK. Nowością jest wyposażony wej, jak i poziomej – wówczas można w 10-calowy woofer, 4-calowy gło- obrócić jego „górny” panel. Ponieważ śnik średniotonowy i 1-calowy twe- dla konstruktorów APS priorytetem eter model Rokit RP10-3. I choć spe- zawsze są własności akustyczne, mo- cyfikacja wskazuje na rozszerzone nitor ma słuszne rozmiary i ważyć bę- w dolnym zakresie pasmo do 35 Hz W tym roku nagrod za caoksztat dziaalnoci i spektakularne osignicia technologiczne dzie blisko 50 kg. Naszym zdaniem i moc 140 W RMS (głośniki zasilają (Lifetime Achievement Award) otrzymali Helen i John Meyer, zaoyciele firmy Meyer monitory te, zwłaszcza że ich cena wzmacniacze pochodzące w prostej Sound, dla której obecnie pracuje ponad 300 osób w siedzibach w Meksyku, Kanadzie nie powinna przekroczyć 15.000 zł za linii z serii VXT), te monitory śred- i Niemczech. Inspiracj do dziaa na rzecz rozwoju brany by dla Meyerów zawsze bez- parę, mogą odnieść duży sukces ryn- niego pola zaprojektowane zostały poredni kontakt z przedstawicielami rodowiska akademickiego i artystycznego. Obecnie Meyer Sound uznawany jest za jednego z wiodcych dostawców systemów nagonienio- kowy – trzymamy kciuki. przede wszystkim z myślą o precyzji wych dla teatrów, stadionów, kin, centrów konferencyjnych i innych obiektów uytecznoci ADAM prezentował monitor A77X 6 w przekazywaniu transjentów i tzw. publicznej. – jak nietrudno się domyślić, zbudo- szybkim basie. Dlatego do prezentacji

Estrada i Studio • maj 2011 31

RELACJE Frankfurt 2011_psm.indd 31 2011-04-18 13:02:51 TEST DVD Native Instruments Traktor Kontrol S4 komputerowy system dla dideja

Maciej Polaski ontroler został przystosowany górnoprzepustowego, a także przy- do obsługi czterech wirtualnych ciski odsłuchu sygnałów z poszcze- S4 stanowi zwieczenie ponad K deków programu Traktor Pro gólnych deków w kanale słuchawko- 10 lat prac zespou Native Ins tru- S4. Jeśli pominąć na chwilę górny wym. Centralnie zlokalizowane są: ments nad rozwojem komputero- rząd potencjometrów, służący do regulator sygnału na wyjściu głów- wych systemów dla didejów. To obsługi dwóch bądź czterech wir- nym, sekcja przeglądarki, kwantyza- hybryda, na któr skada si spe- tualnych bloków efektów i kontroli cji (Snap/Quant), rejestrator pętli oraz cjalna wersja programu Traktor wzmocnienia na poszczególnych ka- tłumik krzyżowy (crossfader). Pro, rozszerzona o funkcje sam- nałach, jego lewa i prawa strona są Niemal wszystkich połączeń doko- ZAKRES ZASTOSOWA plera/loopera, oraz dedykowany identyczne i służą do obsługi deków nujemy na panelu tylnym. Do dyspo- • system dla dideja (opro- do jego obsugi kontroler, bdcy – odpowiednio – A/C i B/D. Pomiędzy zycji mamy dwa wyjścia stereofonicz- gramowanie/kontroler/in- jednoczenie wysokiej klasy inter- nimi zlokalizowany jest czteroka- ne, z których jedno jest symetryczne terfejs audio) fejsem audio/USB. Pono jest to nałowy mikser, w którym poza tłu- (TRS 1/4”), a drugie niesymetryczne • kreacja remiksów/ mash-upów urzdzenie od pocztku do koca mikami i 7-stopniową linijką LED (RCA), oraz dwa niesymetryczne wej- • interfejs audio do produk- zaprojektowane przez zespó ludzi znajdziemy potencjometry służące ścia (RCA), służące do podłączenia cji w rodowisku kompu- odpowiedzialnych za rozwój apli- do obsługi trzyzakresowej korekcji odtwarzaczy CDJ bądź gramofonów na terowym kacji Traktor. i sprytnie rozwiązanego filtru dolno-/ kanałach 3 i 4 (w miejsce wirtualnych

42 Estrada i Studio • maj 2011

TEST Native Instruments Traktor Kontrol S4_psm.indd 42 2011-04-18 13:52:50 deków C i D). Podłączenie mikrofonu ciemnościach. Kolor podświetlenia przerwy w działaniu systemu ani 3.599 z (wejście z osobną regulacją wzmoc- klawiszy CUE zależy od tego, czy żadnych niepożądanych trzasków 699 z (dedykowana nienia) rozłącza sygnał podłączony do przechowujemy jedynie odnośniki do – i to jest najważniejsze. Nieco cich- walizka – opcja) wejść RCA na kanale D, co oznacza, że wybranych miejsc w utworze, czy też nie jedynie sygnał w słuchawkach. PRODUCENT osoby z zacięciem wodzirejskim czy, odnośniki do zapętleń. Native Instruments www.native-instruments.com jak kto woli, ambicjami do bycia MC Rozpoczynamy mogą korzystać maksymalnie z trzech Instalacja Aby rozpocząć pracę z programem DOSTARCZY Mega Music deków. Oczywiście, sygnał mikrofono- W pakiecie, poza kontrolerem, należy załadować utwory do od- Sopot wy można poddawać obróbce w taki znajdziemy płytę instalacyjną DVD twarzania na wirtualnych dekach. tel. 58-551 18 82 sam sposób, jak sygnał z pozosta- ze specjalną wersją Traktora oraz Za pomocą umieszczonego w sekcji www.megamusic.pl łych deków, co daje spore możliwości garścią użytecznych pętli, próbek, centralnej enkodera BROWSE można Przetwarzanie C/A/C: kształtowania barwy głosu, np. wy- a także stworzonych na ich bazie przeglądać nasze zasoby utworów 44,1/48/82,2/96 kHz przy 16/24 bitach. stępującej z didżejem wokalistki. Na utworów demonstracyjnych w kilku bądź określone jego podzbiory za- Wejcia liniowe: 2 pary z- przedzie umieszczono jedynie gniaz- popularnych gatunkach (techno, mknięte w predefiniowanych listach. czy RCA; dynamika 105 dBu, do słuchawkowe wraz z regulacją tech-house, house, dubstep itd.). Te ostatnie tworzone są na drodze stosunek sygna-szum wzmocnienia (CUE VOL), ilości sygnału Instalacja oprogramowania zajmuje przeniesienia ulubionych nagrań do 98,5 dBu; THN+N 0,01%; pa- smo przenoszenia pojawiającego się na głównym wyjściu od kilku do kilkunastu minut i jego jednej z dwunastu wolnych komórek, 20 Hz–40 kHz (±1 dBu). (CUE MIX) oraz, dodatkowo, w torze integracja z interfejsem/kontrolerem a dostęp do nich uzyskujemy po przy- Wejcia gramofonowe: mikrofonowym (MIC VOL). Co ciekawe, nie wymaga żadnych dodatkowych ciśnięciu klawisza SHIFT. Dociśnięcie 2 pary zczy RCA; stosu- te trzy wymienione potencjometry są procedur. Następnie należy połączyć enkodera BROWSE skutkuje urucho- nek sygna-szum 85,5 dBu; THN+N 0,026%. „wciskane”: można je w ten sposób kontroler z komputerem za pomocą mieniem odtwarzania w kanale Cue. Wejcie mikrofonowe: zrównać z powierzchnią obudowy, co kabla USB oraz podłączyć zasilanie. Ładowaniu wybranych utworów do TS 1/4”; dynamika 105 dBu, zapobiega przypadkowej zmianie ich Kontroler może wprawdzie dzia- deków następuje w wyniku wciśnię- stosunek sygna-szum 92 dBu; pozycji lub uszkodzeniu. łać bez dodatkowego zasilania, ale cia przycisku LOAD lub, co wydaje się THN+N 0,01%. CUE Wyjcia liniowe niesy- Kontroler jest wystarczająco duży, wówczas należy liczyć się z mniejszą wygodniejsze, dla poszczegól- metryczne: 2×RCA; dy- by zapewnić wygodny dostęp do intensywnością podświetlenia oraz nych kanałów. namika 105 dBu, stosu- wszystkich narzędzi pracy, a jedno- brakiem obsługi portu MIDI. Jest ono Okno przeglądarki można powięk- nek sygna-szum 99,5 dBu; cześnie na tyle kompaktowy i lekki, tak słabe, że w świetle dziennym wi- szyć do rozmiarów całego ekranu za THN+N 0,01%; impedan- cja 82 ; poziom maksymal- że zmieści się w plecaku (o upako- doczne są jedynie podświetlone przy- pomocą dedykowanego przycisku ny 13 dBu. waniu go do torby na ramię należy ciski i linijki LED, trudno natomiast z emblematem lupy, a rodzaj wyświe- Wyjcia liniowe syme- raczej zapomnieć). zorientować się co do aktywności tlanych informacji o plikach dźwię- tryczne: 2×TRS 1/4”; dy- Opór i bezwładność magnetyczna sekcji samplera. Warto zaznaczyć, kowych dostosować do własnych po- namika 105 dBu, stosu- nek sygna-szum 99,5 dBu; kół Jog jest w mojej ocenie zbliżona że nieoczekiwane odłączenie laptopa trzeb, np. ograniczyć listę wyników THN+N 0,01%; impedancja do tego, co oferują sprzętowe odtwa- i kontrolera od prądu nie spowodują do ostatnio granych utworów. 164 ; poziom maksymal- rzacze CDJ. Ich górna powierzchnia ny 13 dBu. nie jest wprawdzie dotykowa, lecz Wymiary: 500×322×52 mm. Waga: 3,4 kg. wystarczy niewielki nawet nacisk, by zatrzymać odtwarzanie i niejako automatycznie przejść do trybu skreczowania. Muszę przyznać, że byłem pod wrażeniem szybkości ich reakcji i precyzji działania. Ponoć to zasługa opatentowanej przez Native Instruments technologii, która za- pewnia nie tylko szybszą komunika- cję z komputerem, ale i większą roz- dzielczość: na jeden obrót przypada ok. 1.000 punktów „kontrolnych”. Nie będę jednak przekonywać nikogo, że wrażenia z obcowania z nimi są toż- same w konfrontacji z prawdziwym gramofonem. I choć powierzchnia talerzy ma fakturę płyty winylowej, ich niewielki rozmiar sprawia, że trzeba trochę czasu, by się do nich przyzwyczaić.  Centrum dowodzenia wir- Bardzo przyjemna jest obsługa po- tualnymi dekami. Od dou tencjometrów, których środek zakresu widoczne s: sekcja trans- portu, cztery przyciski do za- jest wyraźnie wyczuwalny i pozwala rzdzania punktami Cue (ko- szybko powrócić do neutralnych lor niebieski) i ptlami (ko- ustawień filtrów i korekcji. Przyciski lor zielony), sekcja samplera sprawiają wrażenie bardzo solidnych, (dwustopniowe podwietle- nie wskazuje na zapenienie a ich dociskaniu towarzyszy cichy komórek/odtwarzanie pró- i wyczuwalny pod palcem „klik”. bek), narzdzia do zaptla- Wszystkie przyciski są podświetlane, nia fragmentów nagra oraz okienko z kontrolkami aktyw- więc łatwo zorientować się w usta- noci deków i ustawie syn- wieniach, nawet w kompletnych chronizacji.

Estrada i Studio • maj 2011 43

TEST Native Instruments Traktor Kontrol S4_psm.indd 43 2011-04-18 13:52:58 TEST DVD Synapse Audio Orion 8 wirtualne studio

799 z 299 z (rozszerzenie z wersji 7.0) • przy zakupie rabat do 25% na syntezatory Dune, EKS-9, Hydra, X-Poly PRODUCENT Synapse Audio www.synapse-audio.com [email protected] (kontakt w jzyku polskim) Wymagania systemowe: Windows XP/Vista/7, P4/1,4GHz, SSE2, 512 MB RAM, grafika 1.280×800. Sterowniki: MME, DX, ASIO. Protokoy: VST/VSTi 2, DX/DXi, ASIO, ReWire 2.

Tomasz Wróblewski elementy, z których następnie, tak moduł z brzmieniami typu piano jak z klocków, budujemy kompletny lub dowolny instrument VSTi/DXi. Orion, jakiego niektórzy z Was utwór. Wywołanie Generatora (z menu by moe pamitaj, poniewa Na rynku znajdziemy kilka aplika- Insert lub kliknięciem programu na kilka lat temu opisywalimy jed- cji typu „wirtualne studio”, a wśród pulpicie prawym klawiszem myszy) n z jego wczeniejszych wersji, nich m.in. Propellerhead Reason, automatycznie otwiera nową ścieżkę to obecnie zupenie inny program. FL Studio, Steinberg Sequel, zapo- w naszym projekcie, która pojawia W dalszym cigu jest to zintegro- mniany już trochę Cakewalk Project się na Playliście oraz w Mikserze (te wane rodowisko typu wirtual- 5 oraz przedmiot niniejszego testu, dwa ostatnie wywołujemy dedyko- ne studio, ale przy zachowaniu tej czyli Synapse Audio Orion. Ten wanymi przyciskami w pasku narzę- samej, wyjtkowo prostej obsu- ostatni istnieje na rynku od wielu lat dzi, z menu View lub odpowiednimi gi oferuje obecnie zupenie now i zawsze był trochę w cieniu dwóch skrótami klawiszowymi, które jed- jako, jeli chodzi o dostpne in- najbardziej znanych konkurentów, nak nie podlegają edycji. strumenty, efekty i funkcje zwi- czyli Reasona i FL Studio. Teraz po- zane z obsug. jawił się w zupełnie nowej wersji 8, Paterny która ma wszystkie najlepsze cechy Zanim zaczniemy pracować nad rogramy w rodzaju „wirtualne poprzedników, a jednocześnie szereg całą kompozycją, najpierw musimy studio” cieszą się niesłabnącym nowych funkcji (z zupełnie nowym stworzyć jej elementy, czyli paterny. P powodzeniem wśród twórców mikserem na czele). Każdy Generator w lewym górnym muzyki, głównie z uwagi na ich in- Program oferuje trzy podstawowe rogu ma przyciski A-H i 1–8, których tuicyjną obsługę i strukturę typu środowiska pracy nad naszym utwo- kombinacja jest jednocześnie ozna- „wszystko w jednym”. Mając pomysł rem: Pattern, Playlist i Mixer. Zanim czeniem danego paternu. Najpierw na nowy utwór, kilkoma kliknięciami jednak zaczniemy omawiać każdy więc wybieramy numer paternu, jesteśmy w stanie naszkicować jego z nich, zajmijmy się podstawową domyślnie jest to A1, a potem kli- ZAKRES ZASTOSOWA koncepcję, a potem tylko dopracowy- jednostką naszego wirtualnego kamy przycisk z wizerunkiem kla- • kompletne wirtualne stu- wać szczegóły. Praca z takimi apli- studia, jaką jest Generator. W cha- wiatury, otwierając w ten sposób dio, pozwalajce na two- kacjami opiera się na nieco innej za- rakterze Generatora może wystąpić edytor danego paternu. Wygląda on rzenie muzyki od podstaw sadzie niż w przypadku programów każdy z wbudowanych w Oriona identycznie jak edytory pianolowe • szybki w obsudze notat- nik pomysów muzycz- DAW, które swą strukturą bardziej dziewięciu syntezatorów, sampler, w sekwencerach MIDI i w taki też nych przypominają wieloślady taśmowe. maszyna perkusyjna (najnowsza sam sposób programuje się w nim • aplikacja do kreowania Tutaj, podobnie jak w programach Pro-9 lub standardowa, z gotowym partie muzyczne. Wcześniej jednak ptli, sampli i brzmie typu tracker, tworzymy oddzielne zestawem różnego rodzaju próbek), musimy określić długość danego

48 Estrada i Studio • maj 2011

TEST Synapse Audio Orion 8_psm.indd 48 2011-04-18 13:57:47 paternu w ćwierćnutach, ponieważ tylko w tym zakresie będziemy mogli wstawić dźwięki. Wspomnieć należy, że edytowany patern odnosi się tylko do danego Generatora, ale można go skopiować i wkleić do innego pa- ternu – tak w ramach tego samego Generatora, jak i innego. Nutki mo- żemy humanizować, kwantyzować oraz stosować funkcję aplikowania wzorców groove do zaznaczonych zdarzeń, z możliwością edycji jej głębokości. Bardzo przydatną funkcją, zwłasz- cza gdy brakuje nam pomysłów, jest opcja generowania partii losowych, np.,np by w danym paterniepaternie, obejmu- wyjątkowo świeżo i nowocześnienowocześnie,  Sampler programu Orion które mogą być automatycznie wy- jącym dwa takty, filtr w partii basu choć zwolennicy nieco starszych to bardzo funkcjonalne, ale i proste w obsudze, wszech- tworzone z uwzględnieniem określo- przestrajał się od najniższej częstotli- brzmień także znajdą w nim coś dla stronne narzdzie. nych reguł muzycznych (typ akordu, wości do najwyższej, wówczas odnaj- siebie. Wirtualny fortepian Acoustic tryb, skala itp.) lub algorytmu dujemy ten parametr na rozwijanej Grand bazuje na 24-bitowych sam- (Trance 1 i 2 oraz całkowicie przy- liście w dolnej części edytora, wy- plach z kolekcji renomowanej firmy padkowa seria zdarzeń). Jeszcze inną bieramy funkcję LFO Tool i kilkoma Yellow Tools, dysponuje trzema ban- funkcją, wprowadzającą do naszego kliknięciami ustawiamy parametry kami brzmień (Grand, Upright, Bar) dzieła odrobinę kreatywnej przy- zmian, cały czas mając podgląd na oraz możliwością regulacji jasności, padkowości, jest funkcja Genetics, kształt edytowanej krzywej i słysząc czasu wybrzmiewania oraz efektu pozwalająca na kreowanie brzmienia efekt działania modulacji. Nie spotka- chorus. Całkowitą nowością jest instrumentu z dwóch jego ustawień łem jeszcze programu, w którym tego syntezator perkusyjny Pro-9, który fabrycznych. Wszystko odbywa się typu edycji dokonywałoby się równie zastąpił wcześniejszy instrument w czasie rzeczywistym, więc mo- szybko i intuicyjnie. XR-909. Pro-9 dostępny jest w wersji żemy wielokrotnie i na różne sposoby z jednym, sześcioma lub jedenastoma kojarzyć ze sobą brzmienia, cały czas Generatory wyjściami stereo, z których korzy- słuchając efektów tych działań. Kolekcja instrumentów Oriona nie stamy, gdy chcemy mieć kontrolę W ramach każdego paternu mo- jest przesadnie duża, ale ich moż- nad każdym z instrumentów z po- żemy edytować nie tylko nuty, ale liwości brzmieniowe są naprawdę ziomu miksera Oriona. Poszczególne również wszystkie parametry da- imponujące. Wśród syntezatorów dźwięki perkusyjne można w dość nego Generatora, takie jak Velocity, znajdziemy wzorowany na TB-303 szerokim zakresie edytować, a szcze- Pitch, Aftertouch, oraz ustawienia Monobass, świetny emulator brzmie- gólnie ciekawie pod tym względem każdej jego kontrolki udostępniającej nia gitary akustycznej Plucked String, prezentuje się Bass Drum i Snare. swoje sterowanie z poziomu MIDI. dwuoscylatorowy, przeznaczony Do dyspozycji mamy siedem różnych Nic zatem nie stoi na przeszkodzie, do barw solowych i wzorowany na zestawów perkusyjnych o wybitnie by ustawić przestrajanie i głębokość Korgu MS-20 syntezator Screamer, elektronicznym charakterze, dobrze DrumRack to szybka w ob- sprzężenia filtru czy dowolne zmiany fantastyczny i dający dostęp do sprawdzających się w nowoczesnych sudze maszyna perkusyj- parametrów oscylatorów, generato- wszelkiego typu barw syntezator FM stylach muzycznych. na/sampler, umoliwiajca rów obwiedni itp. Orion udostępnia Toxic oraz oferujący dodatkowo mo- Na pokładzie wirtualnego studia intui cyjne kreowanie partii rytmicznych w oparciu o go- nam też narzędzie o nazwie LFO Tool, duł modelowania analogowego Toxic nie mogło też zabraknąć samplera, towe banki brzmie lub wa- które automatyzuje proces edycji III, jednogłosowy syntezator perku- który tu występuje w wersji stereo sne sample.  parametrów, jeśli mają one zmieniać syjny Tomcat, bazujący na próbkach się zgodnie z określoną krzywą. i ich morfingu Ultran, wirtualny ana- Wybieramy sobie jeden z pięciu do- log Wasp oraz syntezator typu wave- stępnych przebiegów, ustawiamy table WaveFusion. Choć na pierwszy szybkość, offset, parametry począt- rzut oka może się to wydawać nie- kowe i końcowe oraz głębokość od- wiele, ale jakość tych instrumentów kształcenia krzywej. Tempo zmian oraz oferowana przez nie paleta barw można zsynchronizować z tempem z dużym zapasem wystarczą do two- projektu, jeśli chcemy, żeby zmiany rzenia każdej odmiany muzyki. Jeśli odbywały się synchronicznie. chcemy poszerzyć paletę dostępnych Sposób organizacji edycji pater- brzmień, możemy zakupić opcjonalne nów, a zwłaszcza łatwość, z jaką instrumenty Synapse Audio: najnow- możemy wprowadzać zachodzące szy, rewelacyjny syntezator Dune w czasie rzeczywistym zmiany pa- oraz znane już wcześniej EKS-9, rametrów instrumentu i samych nut, Hydra i X-Poly (wszystkie dostępne sprawia, że proces kreowania okre- w wersjach VST dla Windows i Mac ślonej struktury muzycznej jest wy- OS X oraz Audio Unit dla Mac OS X). jątkowo intuicyjny. Wszelkie pomysły Wbudowane instrumenty Oriona możemy natychmiast wprowadzać mają swój niepowtarzalny charakter, w życie, bez zagłębiania się w skom- a szczególne wrażenie zrobił na mnie plikowane struktury. Jeśli chcemy rewelacyjny Toxic III, który brzmi

Estrada i Studio • maj 2011 49

TEST Synapse Audio Orion 8_psm.indd 49 2011-04-18 13:57:48 TEST DVD

966 z – LSR2325P 1.703 z – LSR 2328P (monitor z 8-calowym wooferem) JBL LSR2325P/LSR2310SP 1.936 z – LSR2310SP (subwoofer aktywny) PRODUCENT aktywny system monitorowy JBL Professional www.jblpro.com Tomasz Wróblewski ciekawy, że może działać z każdym Konstrukcja DOSTARCZY systemem monitorowym, nie tylko Monitory 2325P mają obudowę E.S.S. Audio omianki Mao która firma moe si po- JBL, dlatego postanowiliśmy poświę- wykonaną z MDF i front z tworzywa tel.: 22-751-42-46 chwali takim dowiadczeniem cić mu oddzielny artykuł. W tym mie- sztucznego. Są przy tym zaskaku- www.essaudio.pl w zakresie produkcji zestawów siącu zajmiemy się natomiast 5-calo- jąco ciężkie, bowiem jedna sztuka Monitor LSR2325P gonikowych jak JBL. Jej monito- wymi 2325P i subwooferem 2310SP, waży 7,7 kg. Od pierwszego kontaktu Pasmo przenoszenia: ry funkcjonuj na rynku od poczt- które mogą zainteresować wiele osób w oczy rzucają się efektowny kształt 43 Hz–20 kHz. SPL: 101 dB (maks. cigy), ków nowoczesnego przemysu na- z uwagi na atrakcyjną cenę – za cały i wysokiej jakości wykonanie. Na tyl- 112 dB (szczytowy). graniowego, a sama firma co jaki system 2.1 zapłacimy bowiem nieco nym panelu znajdziemy symetryczne Konstrukcja akustyczna: czas wprowadza na rynek nowe ponad 3.800 zł. Jak na produkt tak wejścia XLR i TRS 1/4” (akceptujące dwudrona, bass-reflex, woo- rozwizania w tym zakresie. renomowanego producenta jest to także wtyki TS 1/4”) oraz niesy- fer 5”, driver 1”. Konstrukcja elektryczna: kwota bardzo interesująca. metryczne wejście RCA. Regulacji bi-amp, LF – 55 W, HF – 35 W, eria LSR2300 to monitory prze- Filozofia stojąca za technologią czułości wejściowej dokonuje się za czstotliwo podziau 1,7 kHz. znaczone do pracy w różnego Linear Spatial Reference zakłada pomocą potencjometru mającego Czuo wejciowa: –10 dBV typu aplikacjach, ze szczegól- dbałość o wyrazisty, niczym nieza- szereg pozycji stabilnych, co ułatwia (wejcie symetryczne, 92 dB S SPL/1 m). nym wskazaniem na domowe i pro- kolorowany dźwięk nie tylko w osi ustawienie tych samych poziomów Obudowa: MDF 15 mm. jektowe studia nagrań oraz stanowi- samego monitora, ale też poza osią w różnych monitorach pracujących Wymiary: 303×187×258 mm. ska multimedialne. Są to najnowsze i z uwzględnieniem dźwięków odbi- w ramach jednolitego systemu. Waga: 7,7 kg. Subwoofer LSR2310SP zestawy z rodziny monitorów LSR tych, występujących w pomieszczeniu Nominalna czułość wejściowa moni- Pasmo przenoszenia: (Linear Spatial Reference), a w skład odsłuchowym. Przekładając marke- tora to –10 dBV. Przy takim poziomie 28 Hz–2 kHz. całej serii wchodzą aktywne szero- tingowo poprawne sformułowania na efektywność pojedynczego monitora SPL: 104 dB (maks. cigy), kopasmowe 2325P (z 5-calowym język zrozumiały dla użytkowników wynosi 92 dB SPL/1 m. 113 dB (szczytowy). wooferem) i 2328P (z wooferem 8”), wygląda na to, że celem konstruk- Za przetwarzanie niskich tonów Konstrukcja akustyczna: bass-reflex, przetwornik 10”. aktywny subwoofer 2310SP (10-ca- torów było takie zaprojektowanie odpowiada 5-calowy głośnik JBL Konstrukcja elektryczna: lowy głośnik), a także system auto- układu driver-falowód, by uzyskać 235G z ferrytowym, ekranowanym aktywna, wzmacniacz 180 W, matycznej korekcji dźwięku pod ką- spójne rozproszenie dźwięku z jak obwodem magnetycznym i papie- wbudowana zwrotnica 80/120 Hz tem akustyki wnętrza MSC1, którym najmniejszymi zniekształceniami rową, utwardzaną membraną z buty- z trybem podziau zewntrznego. Czuo wejciowa: –10 dBV zajmiemy się dokładniej w przyszłym i jak najbardziej wyrównaną charak- lowym wypełnieniem. Przetwornik (wejcie symetryczne, 92 dB miesiącu. Ten ostatni jest o tyle terystyką przetwarzania poza osią. wysokotonowy (model 231H) to SPL/1 m). driver z neodymowym magnesem Obudowa: MDF 18 mm. i 1-calową kopułką jedwabno- Wymiary: 415x×381×438 mm. Waga: 20,7 kg. epoksydową. Wylot drivera ma charakterystyczny, obły kształt, którzy następnie przechodzi w eliptyczny falowód. Głośnik niskotonowy umieszczony jest w zagłębieniu dla zminimali- zowania różnic fazowych przy przetwarzaniu sygnału w okoli- cach częstotliwości podziału. Ta ostatnia wynosi 1,7 kHz i reali- zowana jest za pomocą zwrot- nicy Linkwitza-Rileya z 24-de- cybelowym nachyleniem. Przetworniki zasilane są z dedykowanych wzmacnia- czy monolitycznych (w postaci układów scalonych), pracu- jących w klasie A/B – tor ni- skotonowy o mocy 55 W, a tor wysokotonowy o mocy 35 W. Pojedynczy monitor zasilany z tych wzmacniaczy pozwala osiągnąć maksymalny ciągły poziom SPL wynoszący 101 dB i szczytowy sięgający 112 dB (o 6 dB więcej w przypadku pary monitorów), co na wa- runki małego studia w zupełno- ści wystarczy. Użytkownik może

56 Estrada i Studio • maj 2011

TEST JBL LSR2325P_LSR2310SP_psm.indd 56 2011-04-18 14:03:51  Charakterystyka caociowa JBL LSR2325P (krzywa zielona) oraz charakterystyki po- szczególnych elementów monitora: woofera (krzywa fioletowa), przetwornika wysokotonowe- go (krzywa niebieska) oraz otworu bass-reflex (krzywa pomaraczowa). Warto zwróci uwag na symetryczn prac zwrotnicy przy czstotliwoci podziau (1,7 kHz) i sposób, w jaki bass- reflex wspópracuje z gonikiem niskotonowym w zakresie 42–60 Hz.

zmienić we własnym zakresie poziom  W monitorze znajdziemy trzy typy wej: sygnału kierowanego na wzmac- XLR, TRS i RCA. Przecznikami LF Trim i HF Trim moemy zwikszy lub zmniejszy go- niacze sprawiając, by był on o 2 dB no przetwornika niskotonowego i wysokoto- większy lub 3 dB mniejszy dla ni- nowego, a skokowym potencjometrem Volume skich tonów albo 2,5 dB większy lub regulujemy czuo wejciow monitorów. mniejszy dla tonów wysokich. Wylot bass-refleksu umieszczono od charakterystyk mierzonych pod na tylnym panelu, na wysokości różnymi kątami względem osi. Jak przetwornika wysokich tonów, widać na zamieszczonej obok ilustra- i zaopatrzono w charakterystyczny cji, jest lepiej niż dobrze. Mamy tu do „grzebień”, którego zadaniem jest czynienia z typowym spadkiem efek- prawdopodobnie zmniejszenie po- tywności, ale krzywa zachowuje ten ziomu turbulencji i redukcja rezo- sam kształt, bez względu na to, czy nansu tunelu wylotowego. Cały tylny pomiaru dokonujemy w osi monito-  panel monitorów jest wykonany rów, czy też pod kątem 45 stopni. Jest Charakterystyka JBL LSR2325P mierzona w osi (krzywa zielona) oraz charakterystyki mie- rzone w odchyleniu 15 stopni (filetowa), 30 stopni (óta) i 45 stopni (pomaraczowa). Ksztat z metalu i funkcjonuje także jako ele- to zatem przykład wzorcowo rozwią- krzywej zostaje zachowany a sama charakterystyka dy do wyrównania, z bardzo nieznaczn ment chłodzący dla zamontowanych zanego falowodu, dającego realizato- strat efektywnoci w zakresie najwyszych tonów. wewnątrz wzmacniaczy mocy. rowi pełen komfort słuchania w miej- Pod spodem obudowy znajdziemy scu pracy, bez konieczności siedzenia dość grubą warstwę pianki neopre- dokładnie w jednej pozycji. nowej, na której spoczywają moni- Przyglądając się wykresom po- tory podczas pracy w pozycji piono- szczególnych driverów wyraźnie wej, izolując obudowę od podłoża. widać efekt pracy symetrycznej, Producent nie zaleca pracy w pozycji 24-decybelowej zwrotnicy, której czę- poziomej z uwagi na wyprofilo- stotliwość został idealnie dobrana wanie falowodu współpracującego do charakterystyk obu przetwor- z przetwornikiem wysokotonowym. ników. Częstotliwość rezonansowa Instrukcja obsługi sugeruje też, by bass-refleksu wynosi 50 Hz, a jego monitory pracowały ustawione na działanie rozszerza pasmo przeno- statywach, a nie bezpośrednio na szenia niskich tonów do 45/70 Hz (ze blacie biurka czy na konsolecie. Na spadkiem 10/3 dB). Otwór bass-reflex spodzie obudów znajdziemy cztery trochę rezonuje przy 450 i 700 Hz, ale gwintowane otwory M6, za pomocą dzięki temu, że został umieszczony których można przymocować moni- z tyłu, rezonanse te nie nakładają się tory do opcjonalnych uchwytów. na ogólną charakterystykę przetwa- rzania i są zupełnie niesłyszalne. Pomiary Chcąc sprawdzić deklaracje pro- Subwoofer  Charakterystyki poszczególnych elementów subwoofera LSR2310SP. Krzywe zielona i fiole- ducenta odnośnie kierunkowości Zadaniem aktywnego subwo- towa prezentuj prac gonika ze zwrotnic wczon na 120 i 80 Hz natomiast krzywa poma- monitorów, rozpocząłem pomiary ofera 2310SP jest poszerzenie pasma raczowa prezentuje charakterystyk czstotliwociow otworu bass-reflex.

Estrada i Studio • maj 2011 57

TEST JBL LSR2325P_LSR2310SP_psm.indd 57 2011-04-18 14:03:53 TEST DVD Akai MPK mini kontroler MIDI dla laptopa

Wojciech Chabinka Tu uważam, że jak najbardziej tak, Arpeggiator bo pomimo niepozornego wyglądu Arpeggiatora każdy używa do ZAKRES ZASTOSOWA Najnowszy MPK mini jest pocze- tkwi w nim ukryta siła. czegoś innego. W moim przypadku • mobilne, sprztowe stero- niem znanych ju wczeniej mo- bardzo przydaje się przy budowie wanie urzdzeniami/pro- deli LPD8 i LPK25 w jednej obu- Klawiatura brzmień syntezatorowych i zwykle gramami MIDI • dodatek do laptopa w apli- dowie. Ju sam fakt, e cena przy Mając do dyspozycji dwie pełne oddaje mi w tym temacie dużą przy- kacjach live zakupie kadego z osobna prze- oktawy nie zagramy dzieł Chopina. sługę. W naszym sterowniku, biorąc • przydatny element kracza kwot, jak zapacilibymy Ponadto białe klawisze zapadają się pod uwagę, że jego klawiatura ra- w szkolnej pracowni kom- za jednego MPK mini, powodu- w niej znacznie głębiej niż czarne, czej nie służy szybkim zagrywkom, puterowej je, e caa sprawa godna jest za- przez co korzystając z dobrodziej- jest jej doskonałym uzupełnieniem. stanowienia. Czy jednak decydu- stwa ich wszystkich mamy wrażenie, Załączamy go podświetlanym przy- jc si na taki zakup sprawimy so- że podróżujemy przez góry i doliny. ciskiem ARPEGGIATOR. Ten sam przy- bie urzdzenie, z którego bdzie- Do tego akcja klawiszy dla muzyka cisk, w połączeniu z naciśnięciem my naprawd zadowoleni? Warto pracującego z klawiaturami, nawet dedykowanego klawisza, służy do to sprawdzi. półprofesjonalnymi, będzie wybit- wyboru jego opcji oraz sterowania nie „gumowa”. Klawisze reagują na nim. Dodatkowo znajdziemy też terownik MPK mini nie powali velocity (szybkość uderzenia), ale przycisk TAP TEMPO, dzięki któremu nas na kolana ani swymi ga- nie mamy możliwości zmiany jej (uderzając w niego) możemy zmie- 390 z S barytami, ani też wyglądem. charakterystyki, co powoduje, że bę- niać tempo przebiegu arpeggiatora PRODUCENT Jego design nawiązuje do ostatnich dziemy musieli się przyzwyczaić do w przedziale 30-240 BMP (tryb Clock Akai Professional www.akaipro.com serii Akai (trudno się tu pomylić), takiej, jaka jest. Sporym problemem Internal). Tempem możemy sterować DOSTARCZY a wymiary niewiele odbiegają od będzie tu wydobywanie cichszych też za pomocą MIDI Clock (tryb Clock Audiostacja standardowych dla netbooka. Oprócz dźwięków i choć nie jest to proste, to External). Arpeggiator zareaguje rów- Warszawa gniazda USB nie znajdziemy na jego jednak możliwe. Całą klawiaturę mo- nież na komunikaty Song Position tel. 22-616-13-86 obudowie już nic więcej, na podłą- żemy łatwo przestrajać w górę i w dół Pointer, Start, Continue i Stop prze- www.audiostacja.pl czenie zewnętrznego pedału sustain za pomocą dwóch podświetlanych syłane z zewnątrz za pośrednictwem Klawiatura i manipulatory: lub footswitcha nie mamy co liczyć. przycisków OCTAVE. Transpozycja MIDI USB. 25 dynamicznych mini klawi- szy, 8 podwietlanych progra- Urządzenie nie ma też gniazda za- z poziomu sterownika obejmuje mowalnych dynamicznych pa- silacza ani miejsca na baterie – za- tylko oktawy, ale łatwo można ją Pady dów, 8 programowalnych po- silanie pobierane jest z portu USB wyłączyć, naciskając oba przyciski Jeśli chodzi o pady urządzeń Akai, krte. komputera. Czyli bez tego ostatniego jednocześnie. to do tej pory nie mogę pogodzić się Arpeggiator: podzia od 1/32 do 1/4 (z uwzgldnieniem ani rusz. Sterownik nie ma wyjścia na ża- z ich numeracją. Bo czemu to niby triol); Up, Down, Inclusive, Wydawać by się też mogło, że po den nożny kontroler zewnętrzny, ale startuje ona od dolnego ich rzędu? Exclusive, Order, Random. 8 padów i pokręteł oraz raptem 25 na jego panelu znajdziemy przycisk Oczywiście, jest to pewnie sprawa Zasilanie: zewntrzne przez klawiszy to niewiele – to też jest SUSTAIN, którego naciśnięcie powo- przyzwyczajenia, wszak sprzęty tej port USB, ok. 100 mA. Wymiary: 306×180×43 mm. prawdą. Czy zatem jest sens w tym, duje wybrzmiewanie dźwięku po firmy mają miliony zadowolonych Waga: 0,7 kg aby sprawić sobie takie urządzenie? puszczeniu klawisza. użytkowników na całym świecie.

60 Estrada i Studio • maj 2011

TEST Akai MPK mini_psm.indd 60 2011-04-18 13:43:14 Mnie jednak zawsze było ciężko zli-  Z poziomu samego ste- czać wiersze w górę i pewnie przez to rownika nie jestemy w sta- nie edytowa adnego z jego jakoś bliżej mi do filozofii prezento- parametrów. Do tego celu wanej np. przez Korga. musimy zastosowa bezpat- W MPK mini mamy do dyspozycji ny program edycyjny MPK Mini Editor. 8 padów w dwóch bankach, prze- łączanych dwoma podświetlanymi przyciskami PAD BANK1/2. Podobnie jak klawiatura, tak i one reagują na dynamikę. W przeciwieństwie jed- nak do niej robią to znacznie lepiej. W ich przypadku nie ma większego problemu z graniem zarówno cicho, jak i bardzo głośno. Uderzając w pad jednak swe zadanie spełnia znako- znako spowodujemy jego podświetlenie. micie. Zanim jednak ją uruchomimy, Wszystkie pady oprócz nut (Note sprawdźmy, czy aby porty MIDI (In/ On/Off) potrafią wysyłać także ko- Out) USB, którymi będziemy się ko- munikaty Program Change i Control munikować z naszym sterownikiem, Change. Wystarczy w tym celu naci- nie są już zajęte przez inny program. snąć przycisk PROGRAM CHANGE lub I jeszcze jedno, program pracuje po- CC. W tym przypadku aktywne przy- prawnie tylko wtedy, gdy nawiąże ciski są podświetlane. Jeśli nie świeci komunikację ze sterownikiem. „Na się żaden z nich, znaczy to, że ste- sucho” nic nie zdziałamy. rownik swymi padami będzie wysy- Za pomocą edytora możemy po- łał nuty. Zmiana rodzaju wysyłanych brać wszystkie parametry z kontro- komunikatów dotyczy wszystkich lera, wyedytować je i odesłać ponow- padów w obu bankach. Nie można nie do urządzenia jako tzw. Program skonfigurować ich tak, aby część (ustawienie globalne). W urządzeniu z nich wysyłała nuty, a pozostałe np. mieszczą się cztery takie programy, komunikaty CC lub PC. a wybieramy je trzymając wciśnięty W przypadku nut każdy z padów przycisk PROGRAM i uderzając w je- może pracować w dwóch trybach: den z czterech ostatnich klawiszy Momentary (naciśnięcie spowoduje klawiatury. To, co w urządzeniu wysłanie komunikatu Note On, nazywa się Program, w edytorze a puszczenie Note Off) oraz Toggle funkcjonuje jako Preset. Za pomocą (po uderzeniu padu dźwięk trwa edytora owe programy/presety mo- żadnych oporów przed zabraniem  Sterowniki MIDI nie su- do czasu ponownego uderzenia). żemy zarówno zapisać, jak i pobrać go wraz ze swym netbookiem na wycznie do pracy w stu- diu. Istnieje caa masa pro- Wszystkie pady pracują na jednym, z pliku. każdą wyprawę. Po przytomnym gramów, w tym take edu- dowolnie wybranym kanale MIDI. Korzystając z edytora możemy zaprogramowaniu potrafi pokazać kacyjnych, w których te s dokonać dowolnej transpozycji kla- naprawdę ostre pazurki. Osobiście one nieodzowne. Zdaniem gimnazjalistów odwiedzaj- Pokrta wiatury, ale będzie ona na trwałe oczyma wyobraźni widzę dla niego cych nasze redakcyjne stu- Pokrętła potrafią wysyłać tylko zapisana w danym Programie, bez miejsce w każdej szkolnej pracowni dio Akai MPK mini spisze si komunikaty typu Control Change. możliwości jej zmiany z poziomu komputerowej. Szkoda tylko, że nie w takiej roli wrcz idealnie. Każdemu z ośmiu możemy indywi- urządzenia. pomyślano w nim także o kontroli dualnie przypisać zarówno dowolny komunikatów Pitch Bend. Gdyby tak numer kontrolera CC, jak i zakres jego Podsumowanie było, to testowany egzemplarz za- regulacji (minimum/maksimum). MPK mini jest bez wątpienia gościłby na stałe również i w moim Podobnie jak pady, wszystkie mogą przemyślanym, intuicyjnym w ob- domu. Czy jednak każdemu ów pracować tylko na jednym, wspólnym słudze i mobilnym, sprzętowym Pitch Bend będzie aż tak bardzo po- + dua funkcjonalno kanale MIDI – tu jednak dodatkowo sterownikiem MIDI. Nie miałbym trzebny? EiS + maa waga i wymiary + prostota obsugi i progra- tożsamym z kanałem MIDI dla kla- mowania wiatury. Gałki pokręteł rozmiesz- czone są ergonomicznie, a same po- – przecitna jako kla- tencjometry pracują bardzo płynnie. wiatury – brak kóka Pitch Bender i wyjcia dla Sustain MPK MINI Editor – brak standardowego por- Z poziomu urządzenia nie jeste- tu MIDI śmy w stanie zaprogramować żad- nej jego funkcji. Do tego celu służy edytor dostarczany na krążku CD (dostępny także na serwisie inter- netowym Akai). MPK MINI Editor jest prostą aplikacją, pracującą pod kontrolą Max Runtime (darmowe,  Kontroler moe okaza uniwersalne środowisko uruchomie- si wietnym uzupenieniem przenonego systemu mu- niowe dla MaxMSP/Jitter). Może nie zycznego, opartego na kom- jest ona najpiękniejsza graficznie, puterze typu netbook.

Estrada i Studio • maj 2011 61

TEST Akai MPK mini_psm.indd 61 2011-04-18 13:43:16 TEST DVD

1.099 z PRODUCENT Korg Korg Kaoss Pad Quad www.korg.com DOSTARCZY Mega Music procesor efektów Sopot tel. 58-551-18-82 www.megamusic.pl Maciej Polaski wskazuje na to, że Quad przezna- Bloki (algorytmy) efektów: czony jest do gry na żywo. Wygląda zaptlajce (Looper, Rev Pierwszy Kaoss Pad firmy Korg pojawi si na rynku 12 lat temu i niemal też na to, że druga wersja Kaossa Looper, Loop Slicer, Grain od razu sta si hitem. I cho adne jego wcielenie nie moe si równa była ostatnią, jaką wyposażono Shifter, Vinyl Break), modula- z najwyszej klasy procesorami cyfrowymi, wielu wiatowej sawy pro- w przedwzmacniacz gramofonowy. cyjne (Dist, Decimator, Ducking Comp, Flanger, ducentów chtnie umieszcza efekt Korga gdzie pod rk, obok wielko- Kaoss Quad pozbawiony jest również Phaser), filtracyjne (LPF, HPF, formatowej konsolety analogowej. Trafia do nas najnowsza, czwarta od- syntezatora i samplera fraz. To, co BPF+, Jet, Pitch Shifter), prze- sona tego popularnego efektora. Tym razem z pokadu Kaossa mona pozostaje wspólne dla wszystkich strzenne (1 Delay, Delay, Tape jednoczenie uruchomi a cztery bloki efektów. urządzeń z rodziny Kaoss Pad, to do- Echo, Reverb, Delay Reverb). Wejcia: liniowe (2×RCA), tykowy panel służący do modulacji mikrofonowe (TS 1/4”). org Kaoss Pad Quad to całko- pierwszy rzut oka podobny, jednak z góry określonych par parametrów Wyjcia: liniowe (2×RCA), wicie nowy procesor, o nieco nie znajdziemy tu portów MIDI ani efektów. suchawkowe (TRS 1/4”). innym przeznaczeniu i moż- USB, a jedynie stereofoniczne wej- Obudowa urządzenia wykonana Przetwarzanie A/C/A: K 48 kHz/24 bity. liwościach. Zestaw złączy jest na ście/wyjście (w formacie RCA), co jest z tworzywa, a ono samo zasilane Zasilacz: zewntrzny, jest za pomocą zewnętrznego zasila- DC 9V/1,7A. cza sieciowego: tym razem znacznie Wymiary: 185×213×44 mm. mniejszego, bo wielkością przypomi- Waga: 0,75 kg. Wyposaenie opcjonalne: nającego ładowarki do telefonów ko- statyw ST-MICRO Stand. mórkowych. Plusem jest możliwość wymiany samej wtyczki, np. z euro- pejskiej na amerykańską, lecz nie znalazłem dodatkowych „koń- cówek” w pudełku. Bardzo po- dobny w dotyku jest także pad, lecz zupełnie inny jest sposób jego podświetlenia. Producent zrezygnował z podziału pada na mniejsze, podświetlane osobnymi diodami pola na rzecz świecących różnokolorowym światłem diod umieszczonych w jego rogach. Zwiększając poziom sygnału na wejściu oraz liczbę aktywnych blo- ków można pobudzić oświetlenie do większej aktywności. Umieszczona nad potencjometrem INPUT VOLUME dioda informuje o obecności sygnału, ryzyku jego przesterowania, a zbyt duży jego poziom sygnalizowany jest kolorem czerwonym. Wejście mikro- fonowe z regulacją czułości oraz złą- cze słuchawkowe umieszczono tym razem na panelu tylnym. Efekty podzielone zostały po- między cztery bloki, ze względu na charakter: zapętlające, modulacyjne/ przesterowania, filtracyjne i prze- strzenne. Jednocześnie można uru- chomić po jednym efekcie z każdej grupy. W każdej z nich znalazło się 5 efektów, a ich przełączanie odbywa się za pomocą dedykowanych przyci- sków (20 efektów = 20 przycisków). Jeśli przyjąć, że każdy z bloków może być wyłączony albo obsługiwać jeden z pięciu efektów, daje to łącznie 64 – 1 (bo nie liczy się sytuacja, w której żaden z bloków nie jest aktywny), a więc 1.295 kombinacji!

62 Estrada i Studio • maj 2011

TEST Korg Kaoss Pad Quad_psm.indd 62 2011-04-18 13:48:56 SterowanieSterowanie wykorzystaniawykorzystania efektówefektów przestrzen-przestrzen- zazapętlającypętlający jejedyniedynie wywybranebrane frfrag-ag-  TyTymmr razemazemw wszystkieszystkie W jaki sposób odbywa się sterowa- nych oraz wtedy, gdy zechcemy po- menty frazy (Loop Slicer) oraz nieco gniazda znalazy si na tyl- nym panelu urzdzenia. nie, gdy jednocześnie pracuje kilka woli wprowadzać bardziej drastyczną bardziej ekstremalna, granularna efektów? Domyślnie, jeżeli urucho- modulację, budując tym samym odmiana powyższych (Grain Shifter), mimy jednocześnie np. filtr i flanger, napięcie w aranżacji. Podobnie jak pozwalająca zapętlać bardzo krótkie zmianom częstotliwości odcięcia tego ostatnie wersje Kaoss Padów, tak fragmenty sygnału podanego na wej- pierwszego będzie towarzyszyć mo- i Quad może pracować w trybie Direct ście instrumentu. Maksymalna dłu- ZAKRES ZASTOSOWA dulacja drugiego efektu. Za pomocą lub Send. W przypadku tego dru- gość pętli to jeden takt. Ponieważ pad • wystpy didejskie przycisków FREEZE możemy jednak giego sygnał na wyjściu pojawi się nie został podzielony na żadne strefy, • live-acty • przetwarzanie ptli „zamrozić” współrzędne na padzie, tylko wówczas, gdy dotkniemy pada uruchomienie pożądanej długości • kreowanie brzmie osobno dla każdej grupy efektów. i będzie to zawsze sygnał wyłącznie zapętlenia wymaga pewnej wprawy. • jako efekt pomocniczy Wówczas efekty uruchamiane są przetworzony. I choć większość didże- Grain Looper najlepiej sprawdza się w procesie produkcji z ustawieniami odpowiadającymi jów zapewne nie będzie sobie nawet w trybie wysyłkowym, jako efekt nagra współrzędnym, pod którymi ostatnio zawracać głowy możliwością przełą- służący do tworzenia tekstur i nie- znajdował się nasz palec. Oznacza czenia urządzenia w tryb wysyłkowy, typowych zatrzymań w warstwie to, że zapętlony w cyklu ćwierćnuto- można go wykorzystać do szybkiego rytmicznej. Ostatnim efektem w tej wym fragment możemy filtrować, nie „wyzwalania” różnych efektów, grupie jest Vinyl Break, który – jak martwiąc się o długość odbić, jakie z określonymi ustawieniami, za po- sama nazwa wskazuje – pozwala generuje delay. Szkoda jednak, że mocą przycisków FREEZE. Przełącznik emulować efekt zatrzymania płyty zrezygnowano w funkcji Pad Motion, DIRECT/SEND wyjątkowo łatwo można winylowej. Możliwe jest także skre- która pozwalała w przypadku Kaoss bowiem zlokalizować na tylnej czowanie, jednak dość duża bezwład- Pada 2 i 3 zapamiętać ruch palca po ściance urządzenia (wystarczy oprzeć ność/opóźnienie, jakie towarzyszy padzie, bo dzięki temu można byłoby palec o złącza RCA), więc nic nie stoi modulacji tego efektu, wyklucza tworzyć bardziej złożone sekwencje na przeszkodzie, by raz na jakiś czas częste jego stosowanie podczas gry modulacyjne. podczas występów na żywo zmienić na żywo. Dobra wiadomość jest natomiast na chwilę tryb z Direct na Send. Najbardziej różnorodną grupą efek- taka, że większość efektów podlega tów jest jednak druga w kolejności. synchronizacji z tempem. Tempo Cztery bloki Poza typowym, nie powalającym na można ustalić ręcznie (pokrętło BPM), Pierwszą grupę efektów stano- kolana, algorytmem „gitarowego” poprzez nabicie (przycisk TAP) lub ko- wią efekty zapętlające, na które przesterowania (Dist), znalazłem rzystając z funkcji automatycznej de- składają się: podstawowy zapętlacz tutaj mój ulubiony efekt „niszczący” tekcji tempa. Funkcja działa bardzo (Looper), efekt odtwarzający zapę- typu bit-crusher (tu: Decimator), sprawnie, wyświetlając odpowiednią tloną frazę od tyłu (Rev Looper), efekt bardzo przydatny w didżejskiej grze wartość zwykle już po dwóch ude- rzeniach bitu. Urządzenie ma jedy- nie problem z identyfikacją tempa pętli nagranych w tempie powyżej ok. 140 uderzeń na minutę, podając zwykle połowę poprawnej wartości,  Tempo mona ustali np. w przypadku drum’n’bassowych rcznie, poprzez nabicie rytmów. Niekiedy jednak, zwłaszcza przyciskiem TAP lub przy w przypadku nagłej zmiany tempa, wykorzystaniu algorytmu automatycznej detekcji. do poprawnej detekcji konieczne może być zatrzymanie odtwarzania, co jednak nie zdarzyło się ani razu podczas kreacji didżejskiego setu w rytmach house.  Mienice si rónokolo- Za pomocą pokrętła FX DEPTH mo- rowym wiatem naroniki ż na ustalić stosunek sygnału prze- dotykowego pada wzmaga- j przyjemne wraenia z ob- tworzonego do nieprzetworzonego, co cowania z urzdzeniem i do- jest szczególnie istotne w przypadku wietlaj stanowisko dideja.

Estrada i Studio • maj 2011 63

TEST Korg Kaoss Pad Quad_psm.indd 63 2011-04-18 13:48:58 TEST DVD Roland SPD-30 Octapad kontroler perkusyjny i modu brzmieniowy

Micha Lewandowski zdjcia:www.saldat.pl

ZAKRES ZASTOSOWA Octapad nie jest nowoci. Ma niemiłosiernego traktowania mem- polega jednak na tym, że ciężko gra • kontroler perkusyj- swoj do bogat histori i jako bran. Dość powiedzieć, że po ponad się pałką to, co zwykle gra się nogą, ny z wasnym zesta- jedno z niewielu urzdze o prze- miesięcznym użytkowaniu SPD-30 zatem SPD-30 ma serię gniazd po- wem brzmie przystoso- wany do pracy na scenie znaczeniu scenicznym i studyjnym nie ma nawet drobnej rysy. zwalających podłączyć zewnętrzne i w studiu podlega ewolucji. Sw premier Górną część Octapada stanowi kontrolery stopy, talerza hi-hatu oraz • kompaktowy ekwiwa- Octapad mia w 1985 i kiedy dzi osiem gumowych padów, czułych mechanizmu jego otwierania, werbla lent zestawu perkusyjne- mu si przygldam, to z podziwem na siłę uderzenia i izolowanych od i talerza ride. go w warunkach estra- dowych stwierdzam, e ten sprzt ma bez siebie na tyle skutecznie, by nie wy- SPD-30 jest instrumentem gene- • uniwersalny kontroler maa trzydzieci lat, a tak nie- woływać niepożądanych dźwięków. rującym dźwięki perkusyjne poprzez MIDI do wszelkiego typu wiele si w nim wizualnie zmie- Prawą część panelu górnego zajmuje grę pałkami (lub dłońmi) na gumo- zastosowa nio. Znaczy to moe tylko jed- sekcja kontrolerów wraz ze sporym wych padach, które są w rzeczy- • zestaw do wicze dla perkusistów no: koncept od pocztku by zna- wyświetlaczem monochromatycz- wistości triggerami odpowiedzial- komity i jedyne, co go ogranicza- nym. Kontrolery, umieszczone ponad nymi za konwersję uderzenia na o, to technologia, wraz z rozwo- wyświetlaczem, służą do obsługi komunikat MIDI, niosący informację 2.600 z jem której pojawiay si kolejne, funkcji nagrywania i odtwarzania o wywołanej nucie i sile uderzenia. PRODUCENT doskonalsze wersje: Octapad II pętli. Te, które umieszczono poniżej, Komunikaty te wyzwalają odtwo- Roland Corporation w 1988 roku, oraz SPD-11 w 1993 pozwalają na obsługę menu oraz od- rzenie próbek perkusyjnych zaszy- www.roland.com i SPD-20 w 1998. powiadają za podstawowe polecenia. tych w pamięci Octapad. Próbki te DOSTARCZY Roland Polska Najczęściej używanym przyciskiem są wielowarstwowe, co oznacza, że Warszawa becnie trzymam w rękach jest QUICK, którym wywołuje się li- brzmienie danego zestawu próbek tel. 22-678-95-12 wersję z 2010 roku, czyli stę pożytecznych poleceń np.: Undo, zależeć będzie od siły uderzenia lub www.rolandpolska.pl O SPD-30. Powtórzę: w rękach! Save, Load, włączanie metronomu innych dodatkowych czynników (np. Wejcia/wyjcia audio: Mix Jest to o tyle ważne, że gdy przed itp. Aby jednak zaakceptować wybór, wygaszenie ręką talerza). Każdy pad In (TRS 1/4”), Line Out (2) Octapadem siada wprawny perku- trzeba użyć przycisku ENTER, znaj- można indywidualnie skonfigurować TRS 1/4”, suchawkowe TRS 1/4” Inne zcza: MIDI In/Out sista, to efekt jest taki, jakby sie- dującego się zupełnie gdzie indziej, pod kątem reakcji na siłę uderzenia. (DIN), USB, wejcia sterujce dział za przeogromnym zestawem a konkretnie ponad rzędem obroto- Mamy tu prawie nieograniczone (stopa, werbel, hi-hat, hi-hat prawdziwych bębnów. Octapad ma wych enkoderów. Efekt jest taki, że możliwości kształtowania krzywej pedal, ride, foot switch). rozmiary turystycznej kuchenki ga- np. podczas rejestracji pętli „skakać” velocity. Ma to znaczenie o tyle, że Zestawy fabryczne: 50. Parametry regulacji: zowej i podobny wygląd, co wynika trzeba ponad pokrętłami. SPD-30 może być również użyty Tuning, Muffling, Soft Attack, z użycia emaliowanych na biało Octapad jest kompletnym zesta- jako sterownik dla zewnętrznego Tone, Pitch Wweep, Volume, boczków. Od razu muszę podzielić się wem perkusyjnym, tzn. sam z siebie, samplera perkusyjnego. W takiej roli Pan, Reverse. obawą: od początku wątpiłem w to, za pomocą gry na padach, „obsłuży” SPD-30 używa tradycyjnego połą- Efekty globalne: Ambience (7 typów), EQ, Limiter, jak owa emalia wytrzyma przypad- osiem elementów zwykłego zestawu czenia kablem MIDI z zewnętrznym Multieffect (30 typów). kowe uderzenia pałką perkusyjną. perkusyjnego. Fabrycznie wbudo- urządzeniem bądź komunikując się Looper: 3 lady. Wytrzymała, a powiem nawet, że nie wane brzmienia przewidują przypi- komputerem via USB. Zasilanie: zewntrzny zasi- nosi śladów użytkowania, mimo że sanie typowych elementów zestawu Każdy pad, oprócz możliwości lacz sieciowy. Wymiary: 54×27×8 cm. testujący SPD-30 perkusista sporym do ośmiu padów, w tym również obsługi wielowarstwowej próbki, Waga: 3,8kg. chłopem jest, przywykłym raczej do stopy i pedału hi-hatu. Trudność ma możliwość przypisania dwóch

66 Estrada i Studio • maj 2011

TEST Roland SPD-30 Octapad_psm.indd 66 2011-04-18 13:54:37 wariantówi ó brzmieniowych.b i i h Przejściejś i własnychł h zestawówó jjest niebywała:i b ł edycją,d j kkorzystającj z ffunkcjik ji Protect.  Aby zwikszy funkcjonal- z jednego wariantu do drugiego od- wystarczy przejść do trybu edycji, W tym trybie elementy zestawu pod- no SPD-30 jako kontrole- ra perkusyjnego, mona do- bywa się po przekroczeniu pewnej uderzyć pad, który chcemy modyfiko- legają edycji, lecz po restarcie SPD-30 czy do niego zewntrz- siły uderzenia. Klasycznym przy- wać, i z listy wybrać potrzebny nam nie są zapisywane. A skoro już jeste- ne sterowniki, odpowiedzial- kładem jest skojarzenie z padem instrument. Szybka zamiana padów śmy przy starcie – Octapad urucha- ne za wyzwalanie dwi- ków stopy, hi-hatu i talerzy obsługującym hi-hat: grając zatem miejscami, bez zmiany „zawartości”, mia się dosłownie w kilka sekund. – wszystkie gniazda znaj- z normalną siłą talerze są zamknięte, możliwa jest dzięki mechanizmowi dziemy na tylnym panelu. a mocniejsze uderzenie powoduje ich Pad Exchange. Docenią go perkusiści Brzmienia otworzenie. Jest to przydatna opcja, leworęczni, potrzebujący odwrotnego Brzmieniowo SPD-30 oferuje per- zwłaszcza gdy nie dysponujemy do- ustawienia poszczególnych elemen- kusje dosłownie z każdej bajki: od datkowym kontrolerem sprzętowym. tów. Zamiana padów przydaje się typowo rockowych, przez popowe, Atrakcyjne brzmieniowo jest również wtedy, gdy istnieje ryzyko contry, jazz i etniczne, do symfo- zestawienie w wariantach dwóch (zwłaszcza przy szybszych tempach) nicznych i elektronicznych (tu oczy- rodzajów werbla, w którym mocniej- przypadkowego uderzania pałką wiście królują brzmienia kultowych sze uderzenie wywołuje np. werbel o pałkę – pamiętać bowiem trzeba, bitmaszyn Rolanda). Osobną działkę wyżej strojony. Indywidualność że to, co zwykle znajduje się na ob- stanowią efekty specjalne oraz próbki każdego z padów posunięta jest do szarze kilku metrów kwadratowych, melodyczne. Jakość próbek jest zado- tego stopnia, że każdy z nich może w Octapad mieści się na obszarze walająca. Najlepiej, na tle reszty, wy- mieć własny efekt (np. dub echo dwóch laptopów – łatwo wtedy o ko- padają brzmienia etniczne. Nic dziw- tylko z werblem czy pogłos tylko lizję. Oczywiście, nic nie stoi na prze- nego, zwłaszcza że do ich eksplo- z side-stickiem). Rozlokowanie kon- szkodzie, aby stworzyć własny ze- atacji nie potrzebujemy w zasadzie kretnych instrumentów jest również staw od podstaw. Efekt takich zabie- niczego poza samym Octapadem. dowolne. Co prawda SPD-30 oferuje gów możemy zapisać jako własny kit Czasem nawet pałki są zbędne, pięćdziesiąt fabrycznych zestawów, w pamięci USB, której port znajduje zwłaszcza gdy zechcemy użyć dźwię- które można potraktować jako bazę, się z tyłu SPD-30. Zestawy można ków afrykańskich czy wschodnich. jednak frajda z konstruowania zabezpieczyć przed przypadkową Brzmią one na tyle przekonująco,

Estrada i Studio • maj 2011 67

TEST Roland SPD-30 Octapad_psm.indd 67 2011-04-18 13:54:38 TEST DVD Doepfer Dark Energy 1.856 z syntezator analogowy PRODUCENT Doepfer www.doepfer.de Dariusz Mazurowski wielkie i niespełnione marzenie...) Czym więc jest omawiane urządze- DOSTARCZY wydają się w miarę przystępne. nie? Jest klasycznym syntezatorem MusicToolz Wiele osób sdzi, e analogowe Stosowane komponenty, wzornictwo analogowym, w pełnym tego słowa Warszawa syntezatory modularne s urz- paneli nie zawsze budzi zachwyt znaczeniu – zatem analogowe są nie ul. Zota 9/4 tel. 22-423-90-96 dzeniami bardzo drogimi i sta najbardziej wymagających, ale jeśli tylko składniki odpowiedzialne za www.musictoolz.pl na nie tylko garstk szczliw- ktoś chce luksusu, niech za niego generowanie i obróbkę dźwięku, ale Synteza: analogowa, VCO, ców. Jeli mówimy o duych sys- płaci. Tymczasem testowany instru- także wszystkie modulatory – oba VCF i VCA, dwa LFO i pojedyn- temach, ta opinia jest (niestety) ment może być pierwszym krokiem LFO i obwiednia. Jedynym cyfrowym cza obwiednia ADSR. raczej prawdziwa. Ale mona te w świat analogów, jest bowiem nie komponentem jest tu wspomniany Wejcia i wyjcia: 5 (cz- zdoby, za stosunkowo niewiel- tylko mały, ale i wyjątkowo prosty konwerter. Instrument ma bardzo stotliwo VCO, szeroko im- pulsu VCO, czstotliwo VCF, kie kwoty, urzdzenia budetowe w obsłudze. prosty tor syntezy: pojedynczy oscy- amplituda VCA, gate), wyjcia – znacznie skromniejsze, ale tak- Kiedy wyciągałem syntezator lator, filtr i wzmacniacz. Wbrew LFO 1 i obwiedni, wejcie au- e oferujce tak podany, analo- z pudełka, w ręce wpadł mi kabel pozorom jednak da się z tym zro- dio do VCF, interfejs (konwer- gowy dwik. USB i przyznam, że przez chwilę bić naprawdę niezwykłe rzeczy, to ter) MIDI/CV z czterema wyj- ciami napiciowymi i wyj- uważałem to za niezły żart. Analog tylko kwestia inwencji i odrobiny ciem gate. o tej kategorii należy Doepfer z USB? Może da się podłączyć dru- doświadczenia. Zasilanie: zewntrzny zasi- Dark Energy, zresztą większość karkę? Nic z tych rzeczy. Dark Energy Dark Energy wizualnie odbiega lacz sieciowy. produktów niemieckiej firmy wyposażono w konwerter MIDI/CV od tego, do czego przyzwyczaił nas Wymiary: 185×145×75 mm. D Waga: 1,2 kg. okupuje raczej niższe półki cenowe. i jego programowanie, czy też aktu- Doepfer – obudowa i panel są czarne, Oczywiście, nie oznacza to, że jej alizacja systemu, odbywa się właśnie zastosowano także znacznie bardziej modularne syntezatory są tanie – po za pomocą komputera. Ponadto do eleganckie gałki potencjometrów prostu w porównaniu z kilkoma sterowania można wykorzystać dwie innymi (zwłaszcza Buchla Series metody transmisji – standardowe 200e – obok pewnej pięknej, zresztą złącza MIDI (DIN) i właśnie USB. Cóż, rodzimej aktorki to moje drugie XXI wiek...

70 Estrada i Studio • maj 2011

TEST Doepfer Dark Energy_psm.indd 70 2011-04-18 13:45:10 (przywodzące na myśl klasyczne modele z przeszłości). Nie miałbym nic przeciwko temu, gdyby producent dalej podążał tą drogą i taki design przeniósł na inne urządzenia. W na- szym przypadku całości dopełniają drewniane boki. Niech mi ktoś powie, że to nie jest najlepiej wyglądające zestawienie – czarny metal i drewno. W ogóle instrument robi wrażenie naprawdę solidnego i chyba nie mu- simy się martwić o jego trwałość. Niewielkie rozmiary sprawiają jed- ggngniazdaiazda popozwalająozwwalajają naa ddostarczenieoso taarczenin e oroorazazaz sygnałsyggnan ł zewnętrzny.zez wnwnęttrzr ny PonadtoPoPonaadtd o  GnGniazdoiazdoo USBUSB w synsysynte-te-- nak, że potencjometry i przełączniki napięć sterujących częstotliwością można powiązać ten parametr z wy- zatorze analogowym? Bez obaw, suy ono jedynie do są raczej ciasno rozlokowane, co i szerokością impulsu. Jako cie- sokością granego dźwięku (czyli programowania przetworni- pogarsza komfort obsługi – kręcąc kawostkę dodam, że po włożeniu klawiaturą), do czego służy dedyko- ka MIDI/CV, aktualizacji sys- jedną gałką można niechcący poru- wtyczki do pierwszego z nich nie wany przełącznik. Oczywiście, mamy temu i odbioru komunika- tów MIDI. szyć inną, tym samym burząc mozol- odłączamy interfejsu MIDI/CV (a tak do dyspozycji wejście dla zewnętrz- nie wypracowane brzmienie. często bywa w przypadku innych nego sygnału audio, który trafia do W zależności od potrzeb możemy urządzeń) i oba sygnały sterujące są filtru i jest sumowany z oscylatorem. syntezator ustawić w pionie lub po prostu sumowane, co można wy- Tor syntezy zakończony jest poziomie, choć przy stosunkowo korzystać na różne sposoby. wzmacniaczem sterowanym napię- niewielkiej masie pierwsza pozycja Syntezator wyposażono w kla- ciem, który, jak deklaruje producent, nie będzie zbyt stabilna – a przecież syczny filtr dolnoprzepustowy charakteryzuje się bardzo specy- będziemy wtykać i wyciągać kable, o nachyleniu 24 dB/oktawę, ale jest ficznymi własnościami. Przyznam, manipulować potencjometrami itd. to własna konstrukcja Doepfera że nie wnikałem w to zagadnienie Zgodnie z powszechnie obowiązu- i doszukiwanie się podobieństw, i darowałem sobie naukowe analizy. jącym standardem (w modularnym choćby z filtrem Mooga, nie ma Istotne są wrażenia słuchowe. VCA ZAKRES ZASTOSOWA • monofoniczny instrument świecie) gniazda umieszczono na pa- sensu. Brzmienie jest dość charak- testowanego instrumentu ma dobrą do zastosowa studyj- nelu, pod wszystkimi regulatorami. terystyczne, z ostrym rezonansem dynamikę, brzmi czysto i klarownie. nych i estradowych Jedynie wyjścia interfejsu MIDI/CV (jego potencjometr wyskalowano, Czy jest w jakiś sposób niezwykły? • element bardziej zoone- znajdują się z tyłu (lub z góry – za- podobnie jak pozostałe, od 0 do 10 Nie zauważyłem. go systemu modularnego leży jak ustawimy instrument). Od i już w okolicach wartości 7 nastę- Do sterowania amplitudą wyniko- razu jednak spieszę z wyjaśnieniem puje wzbudzenie) i wyrazistym do- wego dźwięku można wykorzystać – by sterować syntezatorem za po- łem. Użytkownik nie ma dostępu do obwiednię, pierwszy LFO lub napięcie mocą MIDI, nie trzeba niczego łączyć poziomu, z jakim sygnał oscylatora zewnętrzne. Ponadto znajdziemy po- kablami, podstawowe powiązania trafia do VCF, ale z testów wynika, że tencjometr pozwalający na ustawie- zostały bowiem poprowadzone we- producent zastosował maksymalny. nie innego niż minimalny poziomu wnętrznie. Dotyczy to impulsu bram- Wyraźnie zauważalna jest saturacja, inicjalnego wzmacniacza. Ta funkcja kującego (gate) oraz napięcia sterują- a w pewnych wypadkach nawet lekki bardzo przydaje się w przypadku cego częstotliwością oscylatora. overdrive, skądinąd przyjemny dla obróbki zewnętrznego materiału ucha. Dzięki temu dynamika jest im- audio, na przykład gdy nie chcemy Synteza ponująca, choć pozostaje żałować, że korzystać z obwiedni. Należy jednak Dark Energy dysponuje jednym nie mamy wpływu na wspomniany liczyć się z tym, że na wyjściu będzie oscylatorem o stosunkowo szerokim parametr, bo jest on jednym z ele- obecny także sygnał VCO, choć na zakresie częstotliwości, generują- mentów kształtowania barwy. szczęście można go całkowicie stłu- cym równocześnie dwa przebiegi, Do sterowania częstotliwością mić. W tym celu ustawia się przełącz- których suma trafia potem do filtru. odcięcia (rezonansu nie można mo- nik przebiegu na Off, a szerokość im- Jednym jest zawsze impuls z re- dulować) wykorzystujemy LFO (z nu- pulsu na 0. Zauważyłem jednak, że gulacją szerokości (parametr ten merem drugim), obwiednię, przebieg w niektórych wypadkach oscylator W przypadku syntezatorów można także modulować), podczas trójkątny VCO (bardzo cenna funkcja) jednak jakoś „przecieka”, szczególnie analogowych drewno i czar- gdy drugim piła lub trójkąt (wybie- ne pyty czoowe to zdecydo- wanie najciekawsze zesta- rane przełącznikiem albo w ogóle wienie materiaowo-kolory- tłumione). Częstotliwość oscylatora styczne.  możemy modulować za pomocą LFO lub obwiedni, a przełącznik zakresu pozwala na transpozycję o oktawę w górę i w dół. Mamy zatem do dyspozycji peł- nowartościowy moduł VCO ze wszystkimi składnikami, przy tym jego brzmienie jest dość interesu- jące i bogate w składowe. I choć to tylko pojedynczy oscylator, oferuje zaskakująco szerokie spektrum prze- biegów, zwłaszcza gdy zastosujemy zewnętrzną modulację. Dodatkowe

Estrada i Studio • maj 2011 71

TEST Doepfer Dark Energy_psm.indd 71 2011-04-18 13:45:12 ROZMOWA 40-lecie firmy D.A.S. odczas tegorocznych targów we Frankfurcie Phiszpaska firma D.A.S. obchodzia podwójn rocznic – 40-lecie powsta- nia firmy oraz 15-lecie jej dziaalnoci na rynku ame- rykaskim. To dobra oka- zja, eby przybliy naszym Czytelnikom histori i osi- gnicia tego producenta, który gównie dziki wyso- kiej jakoci swoich wyro- bów osign w ostatnich kilkunastu latach bardzo wysok pozycj na rynku systemów nagonienio- wych pro-audio.

Tomasz Wróblewski do Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (późniejszej Unii Europejskiej) w 1986 roku Dynamic And Sound oraz związany z tym napływ zewnętrznych Sukces firmy D.A.S. Audio zwią- środków finansowych otworzyły przed tym zany był z rozwojem infrastruktury krajem zupełnie nowe perspektywy. Coraz Hiszpanii jako miejsca wypoczynku częściej zaczęli tu występować światowi wy- dla milionów osób z całej Europy. konawcy, a sama Hiszpania stała się jednym Pełna zabytków, położona w regionie z najważniejszych ośrodków rozwoju kultury Costa Blanca Walencja przyciągała w Europie. D.A.S. był jedną z tych firm, które turystów, dla których, jak grzyby po zaspokajały wewnętrzne potrzeby w zakresie deszczu, powstawały różnego typu systemów nagłośnieniowych – tak stacjo- kluby, w których nagłośnienie insta- narnych, jak i mobilnych, dedykowanych do lował między innymi Juan Alberola pracy przy nagłaśnianiu dużych koncertów i jego firma Dynamic And Sound plenerowych. (stąd właśnie wzięła się nazwa Na przełomie lat 80. i 90. firma D.A.S., już D.A.S. Audio). Już pod koniec lat 70. mająca nowoczesną siedzibę i świetnie wy- Systemy D.A.S. Audio firma zatrudniała ponad 60 osób, posażony park maszynowy, rozpoczęła ak- Aero s chtnie uy- wane zarówno w klu- a w jej ofercie można było znaleźć tywne poszukiwania nowych dróg rozwoju. bach, jak i na duych nie tylko systemy nagłośnieniowe, Pojawiły się koncepcje zastosowania nowo- terenach otwartych. ale także, a może przede wszystkim, czesnych materiałów do produkcji przetwor- zestawy głośnikowe przeznaczone ników oraz wykorzystania tworzyw sztucz- na szybko rozwijający się wówczas nych jako bazy do konstrukcji zestawów. rynek hi-fi. D.A.S. Audio był europejskim pionierem, jeśli Od samego początku zdecydowano chodzi o wykorzystanie gęstych polimerów się na produkcję wszystkich pod- strukturalnych w charakterze materiału do zespołów, w tym przetworników produkcji obudów głośnikowych. Wszystkie oraz zwrotnic, we własnym zakresie te czynniki, w połączeniu ze znaczącym i w oparciu o własny park maszy- zwiększeniem możliwości w zakresie tworze- nowy. Na tym polu firma D.A.S. nia nowych konstrukcji, kontroli jakości oraz Audio zdobyła sporą popularność budowania nowoczesnych zestawów głośni- w całej Europie, stając się jednym kowych, sprawiły, że lata dziewięćdziesiąte z najważniejszych dostawców to czas szybkiego wzrostu znaczenia firmy głośników dla różnych sektorów D.A.S. na międzynarodowym rynku produ- przemysłu. Włączenie Hiszpanii centów systemów PA.

80 Estrada i Studio • maj 2011

ROZMOWA 40-lecie firmy D.A.S_psm.indd 80 2011-04-18 13:24:52 Nowe technologie  Legendarna grupa Ma- Do produkcji swoich systemów firma D.A.S. Audio wy- nowar na scenie klubu Union Halle we Frankfurcie. korzystuje najnowsze osiągnięcia technologii w zakresie System nagonieniowy, projektowania oraz wytwarzania. Oprogramowanie do zrealizowany w oparciu modelowania 3D, pomiary akcelerometryczne oraz techni- o zestawy D.A.S. Audio Aero 2, zapewnia SPL na ki szybkiego wdrażania rozwiązań prototypowych to stan- poziomie 120 dB przy za- dardowe narzędzia, z których korzystają projektanci tej fir- chowaniu czystego i klarow-  my. Aplikacje do symulacji zachowania elementów magne- nego brzmienia. Fragment Wszystkie koncerty grupy Manowar, w ramach trasy Battle Hymns wideo z tego koncertu, zare- 2011, naganiane s z wykorzystaniem systemu firmy D.A.S. Audio. tycznych pomagają w tworzeniu nowych przetworników, jestrowany przy pomocy re- Joey DeMaio, basista i lider grupy, okreli go jako „najbardziej niesa- a specjalistyczne programy projektowe umożliwiają dosto- jestratora Zoom Q3HD, mowity system PA, jakiego kiedykolwiek uywa”. sowanie optymalnie rozwiązanych systemów akustycz- znajdziecie na naszym kr- ku DVD, w katalogu Wideo\ nych, w których przetworniki te będą pracować. Firma ma Musik messe 2011. sceny. Na każdym jej końcu pracowało też po osiem sub- również zaawansowaną bazę projektową i produkcyjną wooferów aktywnych LX-218A. W charakterze monitorów w zakresie układów elektronicznych, dzięki której może zastosowano również sprzęt hiszpańskiej firmy, a mia- wytwarzać wysokiej klasy wzmacniacze mocy, systemy nowicie zestawy aktywne SM-12A i SM-15A, zaś jako podziału częstotliwości i cyfrowe procesory sygnałowe front-fill pracowało pięć systemów line array Aero 12A, DSP. W odniesieniu do całych systemów nagłośnieniowych rozmieszczonych wzdłuż całej szerokości sceny. wykorzystywane jest oprogramowanie EASE Focus. Cały system nagłośnieniowy musiał spełniać wymaga- nia riderowe grupy, które sprowadzają się do określenia D.A.S. i Manowar „ekstremalnie głośno i krystalicznie czysto”. W efekcie W czasie trwania targów we Frankfurcie nad Menem, uzyskano poziom od 118 dB SPL wzwyż w odległości 30 gdzie firma D.A.S. obchodziła 40. rocznicę swego powsta- D.A.S. Audio Aero 50 to metrów od sceny, z którym system pracował przez prawie trzydrony modu wielko- nia i 15-lecie działalności na rynku amerykańskim, miało formatowego systemu li- dwie godziny. Biorąc pod uwagę dodatkowe okoliczności, miejsce interesujące wydarzenie, jakim był koncert zespołu ne-array zbudowany na ba- jakimi była wysoka temperatura otoczenia oraz wysoka Manowar. Odbył się on podczas przyjęcia dla zaproszonych zie dwóch 15-calowych wilgotność, pracujący w takich warunkach sprzęt miał gości, we frankfurckim klubie Union Halle, i muszę przy- goników niskotonowych, niełatwe zadanie. Jakość aparatury zrobiła wrażenie za- czterech goników 8-ca- znać, że był to jeden z najgłośniejszych, o ile nie najgłośniej- lowych i dwóch potnych równo na ekipie technicznej grupy Manowar, jak i na sa- szy koncert, na jakim kiedykolwiek byłem. Przy swej niesa- driverów cinieniowych mych członkach zespołu, którzy postanowili użyć jej także mowitej głośności dźwięk zachowywał jednak doskonałą z 1,5-calowym wylotem. podczas kolejnych hiszpańskich koncertów tej trasy, ma- Wszystkie goniki wypo- czytelność i przejrzystość, co jest cechą charakterystyczną saone s w neodymowe jących miejsce w Madrycie i Barcelonie, a w konsekwencji systemów nagłośnieniowych z najwyższej półki jakościowej. obwody magnetyczne.  także na całejj trasie. Joey DeMaio, basista i założyciel grupy Manowar, a jed- nocześnie prezes firmy promocyjnej Magic Circle Music, tak komentuje pracę z systemem D.A.S.: „Naszym celem jest ustanowienie zupełnie nowych standardów, jeśli cho- dzi o reprodukcję dźwięku podczas koncertów – brzmienie ma być najgłośniejsze z możliwych, a jednocześnie krysta- licznie czyste”. Współpraca grupy Manowar z firmą D.A.S. rozpoczęła się od hiszpańskiego koncertu tej formacji dla wieloty- sięcznej widowni podczas Feria de Muestras de Durago. Na potrzeby tego wydarzenia firma D.A.S. Audio zainsta- lowała dwa systemy liniowe, złożone z ośmiu modułów line array Aero 50, zamontowanych po każdej stronie

Estrada i Studio • maj 2011 81

ROZMOWA 40-lecie firmy D.A.S_psm.indd 81 2011-04-18 13:24:56 TECHNOLOGIA DVD Jeszcze

Zwikszanie gonoci nagrania nie polega jedynie na przekrceniu gaki Volume w prawo. W niniejszym artykule zaprezentujemy Wam róne sposoby na to, by odnie zwycistwo we wci trwajcej wojnie gonoci.

ho artyku ten traktuje przede brzmiący utwór z gitarą akustyczną miał głoś- masteringiem, są znacznie ważniejsze w kon- wszystkim o sposobach miksowania ność większą niż mocny numer zespołu death tekście głośności nagrania niż sam mastering. Cpod ktem uzyskania odpowiedniej metalowego. Co więcej, logicznym jest, że ze- Pisząc ten artykuł założyliśmy, że orientujecie gonoci nagra, a nie o masteringu, spół grający death metal będzie chciał nagry- się w dziedzinie wykorzystania podstawowych którego celem jest jej zwikszenie, to oba wać swoje utwory z zabójczą wręcz głośno- narzędzi produkcyjnych. Na wszelki wypadek te tematy s ze sob powizane. Nie jest ścią. A zatem sposób, w jaki będziemy reje- staramy się jednak wyjaśniać niektóre pojęcia, tajemnic, e skutkiem wszechobecnej strować poszczególne ślady, zdeterminowany z którymi mogliście się wcześniej nie spotkać. wojny gonoci jest nacisk na reali- jest w dużej mierze tym, z jaką muzyką mamy Naszym celem jest zachęcenie Was do zdobywa- zatorów masteringu, by zwikszali oni do czynienia, i decyzje w tej sprawie muszą nia informacji oraz rozwijania swoich umiejęt- gono nagra do poziomu, przy którym być podejmowane jeszcze przed rozpoczęciem ności w zakresie nagrywania i obróbki śladów jako dwiku czsto musi ustpi pracy. pod kątem głośności, jeszcze na etapie przed sa- subiektywnemu wraeniu postrzeganej Zakładając, że Wasze nagrania muszą być mym masteringiem. Niektóre opisywane przez gonoci. wyjątkowo głośne, przynajmniej w niektórych nas techniki mogą wydawać się niekonwencjo- fragmentach, końcowy efekt pracy realizato- nalne, ale taka jest ich natura – chodzi w grun- Zdecydowanie się na zwiększanie głośności ra masteringu w znacznym stopniu będzie za- cie rzeczy o wygospodarowanie miejsca na na etapie masteringu nie jest jednak najlep- leżał od tego, jak poszczególne partie i ścież- większą głośność. W trakcie lektury warto mieć szym rozwiązaniem, ponieważ niektóre sty- ki zostały skomponowane, zaaranżowane, wy- otwarty ulubiony program DAW i płytę DVD le muzyczne z założenia są głośniejsze niż produkowane i zmiksowane. Zaryzykujemy z naszego magazynu umieszczoną w napędzie. inne, choćby z uwagi na sposób ich produk- stwierdzenie, że wszystkie kroki, podejmo- W ten sposób od razu będziecie mogli sprawdzić cji. Naiwnością jest wymaganie, by intymnie wane podczas produkcji na etapach przed efekty opisywanych przez nas działań.

84 Estrada i Studio • maj 2011

TECHN Jeszcze glosniej_psm.indd 84 2011-04-18 13:31:46 Każdy producent musi dążyć do utrzymania nas na trwałe uszkodzenie słuchu. Jeśli jed- kontroli nad głośnością swojego miksu na każ- nak producentom muzycznym uda się sprawić, dym etapie jego produkcji. Biorąc to pod uwagę, że słuchacze będą mieli wrażenie głośnej mu- możemy podzielić producentów na dwie grupy. zyki przy niższym poziomie SPL, wtedy będzie Pierwsza to osoby, które chcą, by ich produkcja to znaczący krok w stronę ochrony ich słuchu, była tak głośna, jak to tylko możliwe. Druga przy jednoczesnym zapewnieniu odpowiednio grupa to producenci, którzy pracują nad zróżni- interesujących doznań estetycznych. Jest za- cowaniem dynamicznym poszczególnych frag- skakująco dużo prostych sposobów uzyskania mentów utworu. zabójczo głośnego dźwięku – wystarczy choć- Dla tych pierwszych wartościowa jest każ- by włączyć kilka wtyczek typu distortion. Cała da technologia lub technika, która pomoże sztuka polega jednak na tym, by ową głośność im w realizacji głośnej produkcji, przy jak naj- zwiększać w sposób, dzięki któremu dźwięk za- mniejszym negatywnym wpływie na integral- chowa swą naturalność. Skutkiem ubocznym ność samego utworu. W przypadku drugiej stosowania zbyt wielu efektów jest taka sytu- grupy osób muszą one walczyć z ograniczenia- acja, w której efektywność procesorów zwięk- mi współczesnej technologii w odniesieniu do szających głośność znacząco spada, ponieważ cichszych fragmentów, ale także posiąść umie- tego typu efekty, aplikowane indywidualnie jętność maksymalizacji poziomu tych głośniej- w odniesieniu do poszczególnych śladów, nie szych. Jeśli tylko uda im się pogodzić oba te zostawiły już miejsca na zwiększenie głośno- skrajnie różne podejścia do pracy, wówczas ści całości. w efekcie mogą otrzymać naładowaną dynami- Należy zauważyć, że postrzegana przez nas ką, bardzo interesującą produkcję. głośność jest bardzo subiektywnym zjawi- A zatem, czym większy macie wpływ na od- skiem, często niemającym wiele wspólnego czuwaną głośność, tym większa możliwość za- z tym, co pokazują nam wyskalowane w decy- panowania nad separacją i klarownością w mik- belach mierniki naszej aparatury. Jak dowie- sie; nawet wtedy, kiedy elementy tego miksu cie się z dalszej części tego artykułu, odczuwa- mają stosunkowo nieduży poziom głośności. nie głośności dźwięku zależy od wielu różnych Z tego właśnie względu rozwijanie umiejętności czynników i są to często rzeczy, które zdają się w tym zakresie bardzo się przydaje, także w sy- nie mieć ze sobą zbyt wiele elementów wspól- tuacji, gdy Wasza muzyka nie musi od początku nych. Dzieje się tak, ponieważ w procesie sły- do końca grać z ekstremalną głośnością. szenia dominującą rolę odgrywa nasz mózg, ale tą tematyką zajmuje się już szerzej nauka Dlaczego tak gono? zwana psychoakustyką. Głośny miks ma wiele potencjalnych zalet. Wrażenie głośności jest czymś, co bardzo Słuchacze zawsze zwracają uwagę na głośniej- trudno zmierzyć lub opisać. Na szczęście mo- sze dźwięki. Gdyby ludzie pierwotni nie re- żecie mieć wpływ na jej postrzeganie przez agowali na głośne sygnały akustyczne, wów- słuchacza – jest szereg różnego typu technik czas ich szansa na przetrwanie w otaczającym i zabiegów, dzięki którym można zwiększać ich świecie byłaby znacznie mniejsza. Z uwa- głośność niemal do maksimum, przy jednocze- gi na nieliniową charakterystykę naszego słu- snym znikomym zajmowaniu tak istotnego ob- chu głośniejsza muzyka niesie w sobie więcej szaru zapasu dynamiki. szczegółów w zakresie wysokich i niskich to- Warto też spojrzeć na sprawę pod innym ką- nów. To wpływa także na jej postrzeganie, po- tem: zostawiając maksymalnie dużo zapasu NA PYCIE DVD nieważ lepiej słyszalne góra i dół pasma popra- dynamiki zyskujecie możliwość zwiększenia Na naszym krążku DVD, w folderze Magazyn\ wiają czytelność i dodatkowo zwiększają wy- głośności na dalszym etapie prac nad utworem. Jeszcze głośniej, znajdziecie materiały do opi- miar planu dźwiękowego. Jeśli odpowiednio kontrolujecie zależności po- sanego w artykule eksperymentu związanego między różnymi elementami Waszego miksu, z postrzeganiem głośności oraz wszystkie przy- Iluzja dwikowa wówczas praca nad masteringiem całości bę- kłady dźwiękowe odnoszące się do prezentowa- Chyba nikomu nie trzeba przypominać, że dzie zdecydowanie łatwiejsza i, przede wszyst- nych tu technik. słuchanie dźwięków o dużej głośności naraża kim, efektywniejsza.

Krok po kroku Testowanie koncepcji odczuwalnej gonoci

Dla potrzeb tego eksperymentu przygotowa- Słuchając plików stwórzcie własny ranking Teraz można już zaimportować pliki do pro- 1liśmy pięć wersji pętli perkusyjnej, z których 2ich głośności, porządkując je od najgłośniej- 3gramu DAW lub edytora i obejrzeć ich ob- każda została przetworzona z wykorzysta- szych do najcichszych. Warto na tę czynność wiednię. Czy coś Was zaskoczyło? Na na- niem różnych wtyczek. Wszystkie znajdziecie na poświęcić trochę czasu i uważnie słuchać pę- szym krążku znajdziecie też plik tekstowy ze sta- naszym krążku DVD w folderze Eksperymenty tli. Jeśli nie jesteście pewni kolejności, zanotuj- tystyką poszczególnych plików, a na kolejnych z głośnością. Posłuchajcie ich, ale nie importujcie cie ten fakt, by później móc bliżej przyjrzeć się stronach wyjaśnimy znaczenie jej konkretnych ich jeszcze do swoich programów DAW, by nie su- problemowi. elementów. gerować się widokiem ich obwiedni.

EstradaEstrada i StudioStudio • mmamajj 20120111 85

TECHN Jeszcze glosniej_psm.indd 85 2011-04-18 13:32:25 ROZMOWA

Paul Tingen Firework został nominowany jakojak współautor, współprodu- do Grammy, a Only Girl otrzy- cecent i realizator przy utworze Waciciel jednej z najwikszych mał już tę nagrodę. Cztery wy- KKaty Perry Firework. Ten 35-let- amerykaskich wytwórni fono- żej wspomniane utwory cha- nni Francuz od ubiegłego sierp- graficznych ostatnio powiedzia rakteryzuje przyspieszone tem- nnia mieszka w Nowym Jorku, do Sandy Vee, e Francuzi po oraz stylistyka nawiązująca a rozmawia ze mną przez tele- zmienili oblicze amerykaskiej do utworów typu house. Listy ffon ze swojego nowego domu, muzyki. Wprawdzie francuskich przebojów w Wielkiej Brytanii a później z pokoju hotelowego nazwisk nie znajdziemy na ame- i Stanach Zjednoczonych zdają w Los Angeles, zaczynając od rykaskich listach przebojów, ale się być dziś mocniej ukierunko- odpowiedziodpowi na proste pytanie: to Vee jest tym, który wypyn wane na muzykę taneczną niż jesz- Utwór: Firework na szerokie wody dwa lata temu cze kilka lat temu. Czy to dzięki Vee Wykonawca: Katy Perry „Skd si tu wzie?” przy okazji produkcji albumu One ta tendencja ulega zmianie, czy ra- Autorzy: Katy Perry, Ester Dean, „Pochodzę z Tuluzy na południu Sandy Vee, Mikkel Eriksen, Tor Love Davida Guetty (szczególnie czej posiada on umiejętność przewi- Hermansen Francji” odpowiada Vee. „Studiując dziki dwóm singlom: Sexy Bitch dywania trendów? Dowiedzmy się Produkcja: Stargate i Sandy Vee kontrabas oraz muzykę klasyczną i Gettin’ Over You). A ten chopak u źródła. Miks: Sandy Vee w programie i harmonię na tamtejszym konserwa- dopiero zaczyna! Vee aż do tej pory pozostaje nie- Nuendo w swoim studiu w Pa ry- torium grałem jednocześnie inną mu- u i Phil Tan w SouthSide Stu- co w cieniu, ale jeśli w dalszym cią- dios (Atlanta). zykę, w różnego typu zespołach, od a przełomie ostatnich dwóch gu będzie głównym kreatorem prze- Pierwsza publikacja: rocka do funk jazzu. W pewnym mo- lat Vee, jako kompozytor, reali- bojów na podobną skalę jak te wyżej padziernik 2010. mencie kupiłem komputer oraz syn- N zator, muzyk i producent, za- wymienione, to już niedługo wszę- tezator i zacząłem produkować utwo- angażowany był w produkcję co naj- dzie pojawią się artykuły, w któ- ry klubowe. Podobało mi się to, że mniej siedmiu hitów, w tym Higher rych jego nazwisko i zwrot „osza- wszystko mogłem robić sam, to było Taio Cruz, Hey Baby (Drop It To łamiająca kariera” będą występo- niesamowite. Wtedy też zrozumia- The Floor) Pitbulla, S&M i Only Girl wać obok siebie. Na okoliczność tego łem, że jeśli sam chcę produkować (In The World) Rihanny, a w koń- wywiadu, pierwszego tak obszerne- muzykę, to muszę poznać zagad- cu Firework Katy Perry. Podczas go, jaki przeprowadzono z tym nie- nienia związane z realizacją dźwię- gdy S&M powstawał, a potem piął zwykłym człowiekiem, Vee odsło- ku, więc spędziłem sporo czasu ucząc się po szczeblach list przebojów, ni przed nami kulisy swojej pracy się o kompresji, limiterach, korek- cji i wszystkich tych rzeczach. Po roku zajmowania się produkcją mój utwór King of House został nume- Sekrety realizatorów: rem jeden we Francji. To była klubo- wa wersja coveru Michaela Jacksona Billy Jean. Kiedy teraz tego słucham, to myślę sobie, że to było bardzo sła- be nagranie... Zaraz potem zbudo- Sandy Vee wałem własne studio, w którym pra- cowały dwie konsolety Yamaha 02R oraz syntezatory Prophet 5, Juno 106 Firework – Katy Perry i Korg Poly 6”. fot. Anna Webber Anna fot.

96 Estrada i Studio • maj 2011

ROZMOWA Tingen - Vee - Katy Perry_psm.indd 96 2011-04-18 13:27:13 Pocztki Prawdziwe nazwisko Vee to Wilhelm. Aby rozwijać swoją karie- rę, przybierał wiele różnych pseu- donimów i przeprowadził się do Paryża w 2005 roku. Podczas wi- zyty w Szwecji pracował z formacją Swedish House Mafia, którzy uznali jego nazwisko za zbyt trudne do wy- mówienia i nazywali go „Sandy W” – litera W po szwedzku wymawiana jest jak V po angielsku. Przydomek się przyjął i tak się narodził Sandy Vee. W 2008 roku Vee umieścił na klubowych listach przebojów utwór o nazwie Bleep, w którym wykorzy- stał sample Roberta Planta ze wstę- pu do utworu Immigrant Song gru- py Led Zeppelin. Z tej okazji bywał często zapraszany do pracy w cha- rakterze didżeja, raz nawet wystą- W drodze na szczyt  Duet producencki Star- Apple. Jako odsłuch służy mi para pił przed publicznością liczącą sobie Spotkanie Mikkela Eriksena gate i Sandy Vee w studiu świetnie brzmiących Dynaudio Westlake. pół miliona osób. Dzięki Bleep i di- i Tora Hermansena w należącym Acoustics BM15A oraz, w charak- dżejowaniu Vee spotkał się na Ibizie do Jay-Z nowojorskim studiu Roc- terze monitorów alternatywnych, z Davidem Guetta, z którym rozpo- The-Mic sprawiło, że tych trzech Avantone Cube, które świetnie spraw- czął współpracę. Europejczyków szybko znalazło dzają się do odsłuchu skończonych Vee: „Nie wziąłem tej sprawy zbyt wspólny język. Ich umiejętności do- miksów. Mam też kilka syntezato- poważnie, bo ludzie różne rzeczy mó- skonale się uzupełniały, co świetnie rów, takich jak V-Synth, Virus TI, wią w czasie imprez. Po pół roku di- słychać w trzech największych hitach, Korg M3, Motif XS i Korg Radias”. dżejowania zacząłem zdawać sobie jakie wspólnie stworzyli: Only Girl „Mówiąc szczerze, coraz częściej sprawę, że to nie jest to, co chciałem (In The World) i S&M Rihanny oraz pracuję z syntezatorami wirtualnymi robić. Wiedziałem, że moje miejsce Firework Katy Perry. Choć wiele wcze- i generalnie miksuję całość w kom- jest w studiu. Mogłem zarobić spo- śniejszych przebojów Stargate utrzy- puterze. Muszę jednak przyznać, że ro pieniędzy jako didżej, ale nigdy nie manych było w stylistyce uptempo, to brakuje mi suwaków i przycisków, było to moją motywacją. Uwielbiam jednak najbardziej znani są ze swo- i rozmawiam z firmą SSL na temat tworzenie muzyki – chciałem to ro- ich ballad (So Sick Ne-Yo i Broken- ustawienia w moim nowym studiu bić codziennie i mieć z tego satys- Hearted Girl Beyoncé). Dla kontrastu, konsolety AWS924. To świetne roz- fakcję. Wróciłem więc do mojego stu- S&M i Only Girl (In The World) ubra- wiązanie, bo pozwoli mi również na dia w Paryżu, gdzie odwiedził mnie ne są w koszulkę z napisem „muzy- sterowanie mojego programu DAW. David z projektami kilku piosenek. ka klubowa”, a refren Firework ma ty- Używam obecnie Nuendo 5, zresz- Skończyło się na tym, że współpraco- powy dyskotekowy klimat „na czte- tą z programu Nuendo korzystam od wałem z nim przy powstaniu ośmiu ry”, który podkreślony jest dodatkowo wielu lat. Teraz, przebywając w USA, utworów z płyty One Love. Nasza przez partię instrumentów klawiszo- mam cały czas do czynienia z Pro współpraca odbywała się w bardzo wych. Wyraźnie widać tutaj wpływ Tools, więc mam w swoim kompute- naturalny sposób, a jednym z powo- Vee na dotychczasową stylistykę du- rze także Pro Tools 9. Mimo to wolę dów takiego stanu rzeczy było to, że etu Eriksen-Hermansen. pracować na Nuendo. Wszystkie moje obaj pracujemy szybko – potrafię zło- Sandy tak wspomina to spotkanie: utwory powstają w tym programie żyć utwór w ciągu jednej godziny”. „Coś się wydarzyło w momencie, kie- i zazwyczaj eksportuję ścieżki w po- Utwory Sexy-Bitch (Sexy-Chick dy zaczęliśmy działać razem. Nasza staci grup do Pro Tools, używając w ocenzurowanej wersji) oraz współpraca nie ogranicza sie wyłącz- formatu AAF [Advanced Authoring Getting’ Over You spędziły sporo cza- nie do sfery zawodowej – jesteśmy te- Format – przyp. red.] i cały czas za- su w czołówkach amerykańskich list raz niemal jak rodzina”. chowując znakomite brzmienie”. przebojów, co sprawiło, że Vee podpi- W sierpniu ubiegłego roku sta- „Doskonale wiemy, w którą stronę sał umowę z menadżerem w Nowym ło się oczywiste, że Vee nie może bez zmierzamy, więc praca w dwóch pro- Jorku, który przedstawił go wie- przerwy przemieszczać się między gramach nie jest tu żadnym ograni- lu ważnym graczom amerykańskie- Francją a USA, więc sprzedał swo- czeniem. Po dodaniu reszty śladów go przemysłu muzycznego – sze- je studio oraz mieszkanie w Paryżu w Pro Tools jeszcze raz zaznaczam fom A&R, prezesom firm płytowych, i przeniósł się na Manhattan, gdzie wszystko i eksportuję całość w for- artystom i producentom. Vee spo- jeszcze raz tworzy studio, tym ra- macie AAF do nowej sesji w Nuendo. tkał się też z zespołem producentów zem w oparciu o system DAW. „W W ten sposób mam w Nuendo tę Stargate, anomalią na mapie przemy- moim mieszkaniu jest duże pomiesz- samą aranżację, którą miałem w Pro słu muzycznego USA – jasnowłosy- czenie, które zostało zaadaptowa- Tools. Wszystko jest oczywiście bez mi Norwegami, którzy od pięciu lat ne akustycznie przez firmę Whisper żadnej obróbki, czyli wtyczek itp., ale nie robią nic innego, tylko pokonują Room. Mam w nim też ustawioną tego właśnie chcę, gdy zabieram się Amerykanów na ich własnym teryto- kabinę do nagrań wokalu. Studio ba- za pracę nad miksem utworu”. rium i w ich narodowej specjalności, zuje na 12-rdzeniowym komputerze „Doskonale znam Pro Tools, ale, czyli produkcji muzyki R&B i pop. Macintosh z 27-calowymi ekranami jak dla mnie, ten system jest trochę

Estrada i Studio • maj 2011 97

ROZMOWA Tingen - Vee - Katy Perry_psm.indd 97 2011-04-18 13:27:15 TECHNOLOGIA Struktura domowego studia nagra Wszystko o monitorach: na co zwraca uwag?

Tomasz Wróblewski Zanim zajm si szczegóami zwizanymi z budow moni- torów studyjnych i zaprezentuj ich wpyw na finalny efekt brzmieniowy, przyjrzyjmy si elementowi, który z naszego punktu widzenia jest nie mniej wany ni same monitory (a moe nawet waniejszy) i który nie pozostaje bez wpywu na to, na jakie monitory si zdecydujemy.

ielu specjalistów podkreśla, że znaczącą rolę w ja- W kości odsłuchu odgrywa samo pomieszczenie. Jest to dla nas czytelna informacja, że inwestycja w wy- sokiej klasy zestawy monitorowe bez właściwej adaptacji wnętrza zupełnie mija się z celem. Przeznaczając za- tem odpowiednio dużą kwotę na nowe monitory musimy upewnić się, czy pomieszczenie, w ja- kim będą one pracować, pozwoli monitorom zaprezentować wszystkie swoje zalety.

102 Estrada i Studio • maj 2011

TECHN Struktura studia nagran 7_psm.indd 102 2011-04-18 13:40:10 Kilka najczciej spotykanych rozwiza pomieszcze studyjnych, przeznaczonych do odsuchu stereofonicznego (wg. Recording Studio Design, Philip Newell, Focal Press/Elsevier 2008)

Typy pomieszcze odsuchowych Podczas projektowania pomiesz- czeń przeznaczonych do krytyczne- go odsłuchu muzyki reprodukowanej za pośrednictwem zestawów głośni- kowych (w domyśle: pomieszczeń do realizacji dźwięku) przyjmuje się, że do obszaru odsłuchowego nie może dotrzeć żaden sygnał odbity w czasie krótszym niż 15 milisekund po do- tarciu dźwięku bezpośredniego lub o poziomie większym, niż 15 dB po- niżej poziomu sygnału bezpośred- niego. To założenie leży u podstaw projektowania wszelkiego typu po- Pomieszczenie studyjne oparte na filozofii Live End, Dead mieszczeń studyjnych, służących do 2End (LEDE). Opracowali je Don i Carolyn Davis pod koniec realizacji dźwięku, i w praktyce spro- lat 70. (a dopracowali inni znani projektanci na przeomie wadza się do zachowania takiej geo- lat 70. i 80.). ciany w czci martwej akustycznie zapewniaj metrii pomieszczenia, która pozwala pochanianie caego pasma akustycznego za wyjtkiem najni- Typowe pomieszczenie studyjne, opracowane przez Wolfganga szych czstotliwoci; tylna, ywa cz pomieszczenia wyoona na rozpraszanie pierwszego odbicia 1W. Jensena w poowie lat 70. minionego wieku. Zakada ono jest materiaem o duej zdolnoci do odbijania dwiku, ale uo- jak najdalej od słuchacza. Jeśli część uycie absorberów klinowych z powierzchni odbijajc, któ- onym tak, by nie powodowa skumulowanych odbi w okrelo- energii, która nie została pochłonięta re pochaniaj fale bezporednie, a jednoczenie sprawiaj, e po- nych pasmach czstotliwoci. Do istotne jest takie skonstru- przez dedykowane ustroje akustycz- mieszczenie pozostaje ywe z punktu widzenia realizatora. Tylna owanie cian w martwej akustycznie czci pomieszczenia, by ciana ma konstrukcj odbijajco-rozpraszajc, kontrolujc finaln w pozycji odsuchowej nie pojawiay si pierwsze odbicia, które ne, pozostała w pomieszczeniu i wra- akustyk pomieszczenia. mog cakowicie zaburzy odsuch. ca do słuchacza, to powinna być ona rozproszona za pośrednictwem od- powiednio skonstruowanych płasz- czyzn odbijających. Na tej zasadzie budowane są wnętrza studyjne typu LEDE (Live End, Death End), w któ- rych głośniki i miejsce odsłuchu znaj- dują się w martwej akustycznie czę- ści pomieszczenia, a pozostałą jego część stanowi obszar o żywej akusty- ce, bazujący na rozproszeniu. Niektórzy projektanci pomieszczeń studyjnych stosują też inną filozofię, w której dopuszczalne są jedynie od- bicia dźwięku od podłogi – wszelkie Pomieszczenie jest skonstruowane tak, by nie miao wa- Pomieszczenie studyjne, opracowane w poowie lat 90. inne płaszczyzny w pomieszczeniu, 3snej akustyki; autorem tej koncepcji jest Tom Hindley, któ- 4przez Boba Walkera na potrzeby BBC. Filozofia tego wn- za wyjątkiem przedniej ściany, pełnią ry opracowa jej zaoenia na pocztku lat 80. – przednia trza bazuje na cakowitej kontroli rozproszenia dwiku funkcję pochłaniającą każdy dźwięk. ciana, na której znajduj si goniki (zazwyczaj wbudowane) przez odpowiednie ustawienie paneli odbijajcych. Pod pewny- ma waciwoci odbijajce, podczas gdy reszta pomieszczenia mi wzgldami rozwizanie to przypomina projekt Jensena po- Owa przednia ściana ma natomiast cakowicie pochania dwik za pomoc absorberów szeroko- przez zastosowanie elementów absorbujcych dwik pomidzy właściwości pozwalające na odbicie pasmowych; obecno paszczyzny odbijajcej pozwala te na- panelami odbijajcymi. dźwięku, dzięki czemu w pomiesz- grywa w tak skonstruowanym pomieszczeniu, dlatego jest ono czeniu panują warunki akustyczne szczególnie polecane w sytuacji, gdy reyserka jest jednocze- nie miejscem pracy muzyków, a tak zazwyczaj bywa w domo- pozwalające na normalne funkcjono- wych studiach nagra. wanie pracujących tam osób. Jeśli te- raz na tej ścianie znajdzie się źródło dźwięku, czyli monitory, mogą one promieniować wyłącznie w kierunku wnętrza pomieszczenia, a ponieważ dźwięk nie ma powierzchni, od któ- rej mógłby się odbić, nie ma też żad- nych jego zakolorowań ani rozmycia obrazu stereo. Powodzeniem wśród wielu projek- tantów cieszy się też konstrukcja po- mieszczenia, w której dwie nierów- noległe ściany wyłożone materiałem tłumiącym zawierają odpowiednio rozmieszczone elementy odbijają- ce dźwięk, które wprowadzając kon- trolowane rozproszenie pozwala- Pomieszczenie hybrydowe Ishii-Mizutoni, opracowane jąc zachować optymalną akustykę 5na pocztku lat 80. Zapewnia stosunkowo neutralne wa- Standardowe pomieszczenie odsuchowe IEC (International wnętrza. runki odsuchowe, a proporcje pomidzy sygnaem bez- 6 Electrotechnical Commission), zalecane jako pomieszczenie do te- porednim a odbitym od elementów akustycznych regulu- stowania zestawów gonikowych przeznaczonych do pracy w wa- je si przez zmian pozycji goników i odlego suchacza runkach domowych. Ma ono charakteryzowa si czasem pogosu 0,4 s od róda dwiku. Przednia ciana ma struktur odbijajc, dla czstotliwoci 250 Hz–4 kHz i maksymalnie 0,8 s dla czstotliwoci Estrada i Studio • maj 2011 a monitory powinny by umieszczone stosunkowo blisko niej, niszych. Typowe wymiary tego pomieszczenia to 6,5×4,5×2,8 m, czy- dlatego naley unika rozwiza typu bass-reflex z wylotem li do dalekie od standardowych pomieszcze, w których funkcjonuj za- na tylnym panelu. zwyczaj domowe studia nagra.

TECHN Struktura studia nagran 7_psm.indd 103 2011-04-18 13:40:12 DEMO Posłuchaj na www.eis.com.pl Przylij nam swoje demo

NOA13 LIES TONE T YCIA CZAS JESTE JAK IN DA GROOVE

Kontakt: Adam Batruch, tel. 721-002-051, [email protected] Skład: Pawe Idzik, Maciek Wolanin, ukasz Dere. Kontakt: http://soundcloud.com/achrem Kontakt: [email protected] Zespó Noa13 rozpocz swoj dziaalno w 2004 roku, Pod pseudonimem ToneT ukrywa si tajemniczy pro- ale dopiero jesieni 2010 roku zacz koncertowa. Zespó Lies powsta w 2009 roku. Panowie rozpoczli ducent Arkadiusz Achrem, który nie napisa o sobie W zeszym roku na rynku ukazaa si druga mini-pyta od grania coverów, a od niedawna tworz wasny nic, a tylko przesa nam link do konta na serwisie formacji, o intrygujcej nazwie: Ponce Gowy. Warto repertuar w stylistyce pop-rock. Inspiracj zespou Soundcloud, gdzie prezentuje ca mas elektro- te doda, e czonkowie zespou udzielali si w innych jest brytyjska grupa McFly. „Piosenk nagrywalimy nicznych utworów wasnego autorstwa, utrzymanych projektach, m.in.: Rastan Noa, Emptv, Kamikadze w domowych warunkach, przy uyciu programu Reaper. w do zrónicowanej stylistyce. Projekt czy Pigface Beauty. Poddany naszej ocenie Gitary zostay zarejestrowane poprzez multiefekt utwór pochodzi z obszernego materiau nagrywanego Korg AX3G, wokale za pomoc starego mikrofonu w niewielkich, projektowych studiach nagra Norush dynamicznego Shure oraz 4-kanaowy mikser marki i Studnia. Wród urzdze sprztowych i programo- Phonic. Perkusja zaprogramowana zostaa w progra- wych uywanych w procesie produkcji zespó wymie- mie Drumsite”. nia: Pro Tools, Mesa Boogie, gitary Gibson i bas Fender.

Kayanis: Muzycznie do sprawnie, cho irytuje mnie ten werbel na „raz” przez cay utwór, taki zabieg najlepiej sprawdza Kayanis: Tym razem tylko uwaga techniczna, dotyczca Kayanis: Jak zwykle w podobnych sytuacjach nie rozu- si jako urozmaicenie, a nie jedyny pomys na parti perkusyj- zaniedbywanych czsto drobiazgów realizacyjnych. Droga miem, co ma podlega mojej ocenie. Zrczno w zaado- n. Natomiast liryka… Tu miabym do powiedzenia znacznie modziey, podanie instrumentu harmonicznego do odsuchu waniu do chaotycznie posklejanych sampli na redakcyjny wicej. Nie tyle nawet o samym twórcy tego arcydziea, ile wokalicie podczas nagrania znacznie poprawia intonacj, serwer? Mistrzostwo wiata, doprawdy. A na powanie o naszym systemie edukacji, mediach „misyjnych” i wielu piewanie bez kontekstu aranacyjnego zawsze skoczy si – Jerzy Kordowicz powiedzia kiedy o muzyce elektro- innych czynnikach, które powoduj, e mody czowiek nie le, jak w omawianym przypadku. Ta sesja musiaa wanie nicznej, i (cytuj z pamici): dostpno rodków do jej czuje, e granica enady zostaa przekroczona z hukiem. Uwaga tak przebiega, no bo przecie nie zakadam, e mona tworzenia skutkuje czsto wicej ni tylko biernym uczest- natury ogólnej: dlaczego nie znamy przypadku, gdy wietn a tak bardzo nie sysze, a mimo to próbowa piewa. nictwem. Pozwol sobie doda: niepotrzebnie. kompozycj napisa kto, kto adnego innego utworu wczeniej W kwestiach literackich prosz przeczyta recenzj ze- TH: Miciutko brzmicy i dobrze poprowadzony housik. nie sysza? I jak to si ma do liryki w piosenkach? No jak? spou Noa13 i ostatnie zdania odnie równie do wasnej Numer wprowadzi mnie w dobry humor. Podczas odsuchu TH: To sprawnie zagrany kawaek i dlatego mam tylko trzy twórczoci. odniosem wraenie, e cieka basowa chwilami za bardzo uwagi. Po pierwsze, cieka gitary basowej wyranie prosi TH: wietny numer. Bardzo mi si podoba taka surówka, „wystaje” w miksie, a partie syntezatorów i piana, mimo e si o to, by wczy dla niej efekt overdrive. Wtedy bas bdzie mimo e nagranie jest zdecydowanie amatorskie. Wokal aran trzeba nazwa zdecydowanie oszczdnym, momenta- przyjemnie mrucza i wtopi si w miks. Po drugie, basicie od razu do poprawy, bo w zbyt wielu momentach jest mi troch si gryz. Ten kawaek moe lepiej zabuja. Moe zespou proponuj sign po pyty U2 i posucha jak Adam nieczysto. Sycha, e wokalista ma dobr dykcj, a piewa warto sign po kompresor z funkcj kluczowania? Clayton prowadzi wszystkie utwory, nie wychylajc si przed niewyranie. Dlaczego? Warto si przyoy do wykonania, MP: Od samego pocztku utworowi towarzyszy bardzo szereg. Chodzi mi o to, e bas nie jest instrumentem solo- nawet piewajc punkowy kawaek, bo zarejestrowane przyjemny klubowy bit, cho raczej mikki jak na dzisiejsze wym i zazwyczaj, pomijajc wirtuozerskie wyjtki mistrzów dwiki zostan przecie dla potomnych. Jako demo to na- standardy. Sycha, e warsztat aranacyjny i produkcyjny tego instrumentu, ma inn rol do spenienia. Tutaj basista granie jest OK, bo sycha, e skad ma potencja. Panowie, masz opanowany. wietnie panujesz te nad przestrzeni pooy cae nagranie, grajc za duo dwików w wyszych wecie si do pracy, wypracujcie brzmienie i nagrajcie stereo. Obawiam si jednak, e do ograne brzmienia syn- rejestrach zamiast zagra równo cztery nuty w dole. Ostatnia porzdnie numer w profesjonalnym studio, a fanki zaczn tezatorowe, w szczególnoci house’owe organy i piewana uwaga dotyczy cieki wokalnej. Wypadaoby troch j na- puka do drzwi. Brawa za chórek w refrenie. Tego patentu niemiao fraza „gotta get in da groove”, to za mao, by za- stroi, czyciej zapiewa albo doda wicej dubli i osadzi naley si koniecznie trzyma! wojowa kluby. Jeszcze 10 lat ten utwór miaby szans zro- gos w miksie za pomoc efektów przestrzennych. W obecnej, MP: Pomimo niezego zbalansowania energii w poszcze- bi sporo zamieszania w radiu i pojawi si na popularnych suchej postaci partia wokalisty piewajcego tekst o niczym gólnych pasmach nagranie wymaga wielu szlifów, by skadankach z polsk muzyk klubow – obecnie nie jest to odrobin razi („do ogrodu”). Po za tymi szczegóami uwaam, zabrzmiao profesjonalnie. Najsabszym jego elementem ju moliwe, nie tylko ze wzgldu na zmiany organizacyjne e zespó brzmi intrygujco. jest niestety wokal, piewany bardzo nieczysto, niedbale w mediach (czyt. krótkie playlisty), ale take ogromn MP: Podobnych tekstów syszaem ju wiele, ale musz i niepoddany odpowiedniej obróbce. Peen humoru tekst konkurencj. Moim zdaniem potencja taneczny utworu jest przyzna, e utwór broni naprawd wcigajca aranacja. i dynamiczna gra sekcji rytmicznej maskuje w pewnym niewielki i aranacja powinna by w wikszym stopniu pod- Wykonanie jest przekonujce, a muzyka zagrana z lekkoci stopniu te niedocignicia, ale takim wykonaniem trudno porzdkowana odsuchowi utworu w domu, samochodzie typow dla bardzo dobrze zgranych zespoów. Dziki dbaoci bdzie Wam trafi na wiksz scen. Mimo tych wszystkich itd. Zamiast sztampowego wstpu, opartego na „pustym” o szczegóy brzmienia i dobry miks to nadzwyczaj czytelne niedocigni suchaem tego nagrania z wielk przyjem- bicie, mona byoby wymyli co ciekawszego, by cho nagranie. adnie, soczycie brzmi gitary. Nagranie nie jest noci – sysz w nim modzieczy entuzjazm i zapa. Ta troch zaskoczy suchacza, moe wyduy break itd. przeadowane efektami i przesadnie szerokie – znakomicie piosenka ma moim zdaniem potencja, który szkoda byoby GP: Potencja jest, ale ta propozycja mnie nie przekonuje. brzmi zarówno przy odsuchu stereo, jak i w mono. zmarnowa. Za mao si dzieje. Fajny zapiew zaczyna budowa ciekawy GP: Jako demo propozycja spenia swoj rol, mnie jednak nie GP: Bardzo podobna do pierwszej propozycja, lecz troch nastrój, ale niestety brak dalszego rozwinicia rozczarowu- przypada do gustu. Wykonanie wokalne wydaje si by pozba- lepiej zrealizowana. Niestety, maniera i nieczystoci je. Jedynie zakoczenie pozwala mie nadziej, e nastpne wione przekonania. Pasmowo wszystko pozostaje w najlepszym w piewie wokalisty pozbawiaj jakiejkolwiek przyjemnoci propozycje bd lepsze. Jeli chodzi o pasma – cao ma porzdku, ale dobrze opracowane lady nie klej si. Razi mnie ze suchania tej propozycji. Technicznie wszystko „klipuje”, przyjemny, klubowy charakter. Nie dostrzegam jaki dra- jedynie ogromna kompresja, zwaszcza w refrenach. pasmo OK, ale nie idzie tego sucha. stycznych braków.

110 Estrada i Studio • maj 2011

DEMO 05-11_psm.indd 110 2011-04-18 12:53:03 PRZYLIJ NAM SWOJE DEMO BEZ WYCHODZENIA Z DOMU Materiay demo naley przysya za pomoc formularza wprowadzajc podstawowe dane osobowe. Zachcamy Was publikowanych na amach miesiczników Estrada i Studio zamieszczonego w dziale Wylij nam swoje demo naszego do przesyania Waszych nagra do surowej oceny naszych oraz Gitarzysta. serwisu www.eis.com.pl. Aby dosta si do dziau, nale- recenzentów! • Grzegorz Piwkowski (GP) – inynier masteringu, prowadzcy y klikn na odnonik Wylij demo na stronie gównej W tym miesicu Wasze nagrania oceniaj: studio High End Audio (www.highendaudio.pl) serwisu. Ogólne zasady konkursu zostay ujte w zwile • Kayanis – muzyk, kompozytor, producent, czoowy przedsta- • Maciej Polański (MP) – redaktor prowadzcy EiS. napisanym Regulaminie, po którego akceptacji wystarczy wiciel polskiej sceny elektronicznej, www.kayanis.com. Prace naszych Demowiczów znajdziecie take w dziale E-media wysa plik ZIP zawierajcy utwór w formacie MP3 wraz • Tomasz Hajduk (TH) – producent, muzyk, remikser, wa- na stronie www.eis.com.pl. Poszczególne nagrania mona od- ze zdjciem w pliku JPG oraz doczy stosowny opis, ciciel studia nagra, autor niezliczonej iloci artykuów sucha oraz ocenia.

SENB SENPAI BILSON KRZYSZTOF DYA CHERRY LADY SZKLANA PUAPKA MADHATTER BRAK SÓW

Kontakt: www.myspace.com/sen-b _ senpai _ bilson; „Utwór pod tytuem Madhatter jest cakowicie mojego Kontakt: [email protected]; tel. 603-501-582 mail: sen _ [email protected] autorstwa. Nagraem go w domu, za pomoc interfejsu Line 6 TonePort UX1, gitary elektrycznej Vintage Zip, Zespó, a waciwie duet, powsta w padzierniku 2010 SeN-B, znany te jako Senpai Bilson, rozpocz swoj gitary basowej Cort C1 i automatu perkusyjnego marki roku. Autorem muzyki do nadesanego utworu jest dziaalno w 2005 roku. Sukcesy i popularno na Alesis. Wszystkie lady trafiy do obróbki w programie Artur Robert Lemaski, a sów – Magdalena Szczsna. lokalnej scenie zachciy go do dalszych dziaa. Cool Edit Pro. Moim jedynym narzdziem odsuchu byy „Zaproponowaem Magdalenie Szczsnej, by zapie- Obecnie Artysta pracuje nad solow pyt, która ma suchawki, std taki, a nie inny, miks”. waa w moim zespole QXSANDERULAAR, a w zamian si ukaza w listopadzie 2011 roku. Tytu nadesanego miaem skomponowa utwory w stylu pop-rock i to do naszej redakcji utworu ma stanowi metafor Kayanis: I tym razem moje uwagi dotyczy bd spraw jest wynik tej pracy”. Utwór goci na I miejscu listy nagannych zachowa, które niewiadomie odbieramy podstawowych – dobrze jest, programujc parti perkusyjn, przebojów interaktywnego radia www.spradio.com.pl. jako norm. Autor przekonuje, e piosenka powstaa przygotowa si do tego wyzwania dwukierunkowo. Po pierw- lady zarejestrowane zostay i nastpnie zmiksowane pod wpywem chwili: „Wane byo, by stworzy prosty sze – i prosz nie by tu zaskoczonym – naley przeczyta za pomoc wieloladu Yamaha AW4416 w studiu Artura bit, który by wpada w ucho, a zosta wykonany w par instrukcj obsugi automatu/programu. Nie sposób wówczas w Paterku k. Naka. Gitary nagrywano za pomoc minut. […] Mona usysze, e cay utwór zosta na- nie zauway rozdziau zatytuowanego „Kwantyzacja”. Ten kilku rónych urzdze: m.in. Marshall Valvestate grany na tak zwanym jednym oddechu”. Wokal zosta magiczny proces sprawia, e w mig uzyskujemy wyrównany 8080, 8100, a bas za pomoc sprztu marki Ashdown. nagrany w studiu MDK w Suwakach. rytm. Po drugie – i tu te mam wiadomo obrazoburczoci W nagraniach wzili udzia muzycy z zespou The moich zalece – naley posucha jakiej partii perkusyjnej. Crumpets: Przemysaw Repczyski (gitara basowa), Wiem, wiem, jad tu po bandzie... Ale trudno. Woam zatem Artur Cwudziski (perkusja) oraz gitarzyci: Marcin na puszczy, nie tylko do Autora omawianego dziea: przed Kamiski i Maciej Piszczek. Duet szuka muzyków, któ- napisaniem tekstu przeczytajcie cho jeden wiersz! Przed rzy chcieliby doczy do zespou i koncertowa. Kayanis: Litoci... prosz. skonstruowaniem partii perkusyjnej posuchajcie jakiej! TH: Wykonawca niepotrzebnie zdziera gardo. Si gosu, Czytajcie instrukcje obsugi! powiedzmy w stylu Eminema, osiga si piewajc, to TH: Automat perkusyjny si zaci podczas nagrania? Jest znaczy rapujc z przepony, nie z krtani, a potem jeszcze niezy klimat, autor ma ciekaw barw gosu, gitary napraw- Kayanis: Waciwie nic nie stoi tu na przeszkodzie, abym dublujc poszczególne partie. Wolabym usysze tekst d dobrze graj i ogólnie mamy tu jaki pomys na brzmienie w przypadku tej propozycji spróbowa posili si popularn, podany lekko i rytmicznie, bez wysilonej maniery. A tak caoci. Tylko te kulejce bbny... Sugeruj przestudiowa nawet wród znacznie wyej ode mnie urodzonych, meto- na marginesie – o czym jest ten kawaek? O Polsce? Bo znany kawaek w podobnym stylu i sprawdzi, jak graj dologi pracy badawczej i korzystajc ze zbawiennych (dla ciko zrozumie przekaz, pomimo i jest w jzyku polskim. w nim stopa, werbel, koty i czynele. A waciwie to znam kreatywnych inaczej) kombinacji klawiszy CTRL+C oraz Kolejnemu raperowi w tej rubryce polecam sign po jeszcze prostsze rozwizanie. Wystarczy cign z sieci CTRL+V powkleja tu kilka napisanych ju dzi zda. Po sowniki i dogbnie pozna zasady akcentowania w jzyku darmow wersj programu perkusyjnego Addictive Drums krótkim namyle zdecydowaem si jednak na inny zabieg polskim. Skoro kto bawi si sowem, powinien zna za- i wykorzysta zapisane w niej podziay rytmiczne MIDI we formalny, cytat z przyjaciela (te ju dzi zastosowany sady. Inaczej, czyli tak jak to jest akcentowane teraz, ten wasnych aranacjach. Kawaki od razu nabior sensu. zabieg – wiem, sam jestem twórczy jak niemiecki mini- rap jest do niczego. A szkoda, bo podkad niezy i intencje MP: Interesujcy wstp, po którym Autor serwuje nam dawk ster!). Otó znany i lubiany Wiesaw Krawczykiewicz zwyk autora wyranie szczere. amerykaskiego brzmienia. Niestety, do szybko ujawniaj mawia, i zespó gra nieczysto, ale za to nierówno. A ja MP: adnie, sprawnie, rzekbym „klasycznie” wysamplo- si niedostatki wykonawcze. Gdybym mia ocenia zespó, znów pozwol sobie dorzu swoje trzy grosze: ale za to wany podkad . Technicznie jest bardzo dobrze. Ten utwór zastanawiabym si, czy to gitarzysta si spieszy, czy te z jak liryk! mógby bez problemu funkcjonowa w szerszym obiegu. perkusista si spónia, bo chwilami jest strasznie nierówno. TH: Po usyszeniu tego nagrania odczuwam tytuowy „brak Pozostaje tylko pytanie, czy nadal kto chce sucha narze- Wiedzc jednak, e nagranie jest dzieem jednej osoby, mog sów” i mam nieodparte wraenie, e nie bd w tym ka i nasyca si niewtpliwie znieksztaconym obrazem doradzi: jeli perkusja bya, jak si wydaje, programowana osamotniony. Wydaje mi si, e to parodia i jeli tak jest polskiej rzeczywistoci. „Zo, strach, chamstwo, zdrada do nagranych wczeniej partii, naley t kolejno odwróci. faktycznie, to si udao. Mona wrzuca numer do sieci [...]” – ycie przecie nie musi tak wyglda! Przyznaj, W tym nagraniu sysz talent do chwytliwych linii i gust i czeka na milion wesoych komentarzy. Jeeli ta piosenka e nagrany z duym zaangaowaniem i pewn charyzm do dobrego, gitarowego brzmienia. Tego rodzaju autorska zostaa stworzona i nagrana na serio, to z wypowiedzi wokal przyciga uwag. Gdybym jednak mia podsumowa muzyka wci niele si sprzedaje, jest take poszukiwana poczekam do nastpnej propozycji twórców. swoj ocen w jednym zdaniu, powiedziabym, e zarówno przez speców od reklam, wic warto zrobi to porzdnie. MP: Do przesuchania w caoci tego nagrania musiaem w warstwach „lirycznej”, wykonawczej (mam na myli Nieodpowiednia kompresja wokalu sprawia, e tekst jest si zmusi. To przekompresowane, jazgotliwe nagranie jest pewien styl, manier rapowania), jak i muzycznej to poziom niezrozumiay – trzeba nad tym popracowa. W nagraniu przykadem caej masy bdów wykonawczych i realiza- profesjonalnie zrealizowanych nagra z poowy lat 90. przeszkadzay mi take nagrane w przeciwfazie gitarowe cyjnych. By moe bardziej jajcarskie bd zdystansowane A mamy rok 2011... dwiki – po prostu brzmi nieprzyjemnie. wykonanie tego tekstu sprawioby, e utwór zalniby GP: Romantyczny bit i socjologiczne teksty to chyba dzi za GP: Kompozycyjnie cakiem fajne – odwanie, ekspery- nowym blaskiem. Jak powiedziaby juror znanego programu mao, by odnie sukces. Ale warto pochwali twórców za mentalnie. Nagranie w warstwie bbnów jest jednak bardzo telewizyjnego – jestem na nie. te propozycje. Jedynie pewne niezgrabnoci w tekcie su- sabe – jasne blachy, ciemne bbny, a w konsekwencji caa GP: Prawdziwe demo – nie ma co pisa o wartociach geruj debiutancki charakter utworu. Na etapie masteringu reszta ma niedostatek góry. Najlepiej brzmi gitara, wokale realizacji i produkcji. To wszystko jeszcze jest do zrobienia. rozwaybym dodanie 1 dB dla 60 Hz, odjcie 2,5 dB dla zyskayby na lepszej kontroli rodka i dodaniu otwierajcej Stylistyka niezbyt oryginalna, modny – female nu-metal 280 Hz, dodanie rodka pomidzy 1 a 3 kHz o 2,5dB i ujcie „górki”. Sugerowabym ponowny miks – waciwe ukszta- – tak to chyba naley okreli. Biorc pod uwag skromny 2,5dB w pamie 6 kHz. Wyrówna to nagranie i przygotuje do towanie pasm bbnów i blach, w nastpnej kolejnoci prac zasób sprztowy, sowa uznania dla realizatora, który spra- lepszej reprodukcji na rónego rodzaju odsuchach. na brzmieniem wokalu, a dopiero na kocu – gitar. wi, e wietnie sycha, co ma do zaprezentowania zespó.

Estrada i Studio • maj 2011 111

DEMO 05-11_psm.indd 111 2011-04-18 12:53:04