Jaarverslag Nederlands Letterenfonds 2018
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
ederlands N letterenfonds dutch foundation for literature Jaar verslag 2018 Inleiding 3 Hoofdstuk 1 4 Missie en samenwerkingsverbanden Hoofdstuk 2 7 2.1 Creatie Creatie, productie, — Regelingen 7 innovatie, zichtbaarheid — Programma’s 9 Binnenland 2.2 Productie — Regelingen 15 — Programma: Schwob 15 2.3 Innovatie — Regelingen digitale literatuur 16 — Programma: Literatuur op het Scherm 16 2.4 Zichtbaarheid — Regelingen voor festivals 17 en manifestaties — Programma’s 17 — Residenties 19 — Prijzen 20 3.1 Vertaalsubsidies 22 Hoofdstuk 3 22 3.2 Talen, genres en schrijvers in cijfers 23 Internationalisering 3.3 Activiteiten van de afdeling buitenland Buitenland — Boekenbeurzen 23 — Stedenbezoeken 24 3.4 Fellowships en bezoekersprogramma 25 3.5 Focuslanden 26 3.6 Literaire manifestaties in 30 Frankrijk en Duitsland 3.7 Auteurs naar het buitenland 33 3.8 Netwerk vertalers 34 3.9 Vertalershuis Amsterdam 34 Hoofdstuk 4 36 4.1 Communicatie 36 Communicatie, kwaliteitsbeleid 4.2 Kwaliteitsbeleid en onderzoek 37 en onderzoek Hoofdstuk 5 44 5.1 Bestuur en beheer 44 Organisatie en personeel 5.2 Bezwaar, beroep en klachten 45 5.3 Personeelsbeleid / 45 Code Culturele Diversiteit 5.4 ICT 46 5.5 Huisvesting 46 5.6 Exploitatieresultaat, financiële positie, 47 realisatie doelstellingen 5.7 Risicomanagement 47 5.8 Recoupment 48 Hoofdstuk 6 49 Vooruitzichten 2019 en verder Hoofdstuk 7 50 Samenwerking rijkscultuurfondsen Bijlagen 54 1 Verslag Raad van Toezicht 54 2 Raad van advies, externe lezers & bureau 57 3 Subsidies 2018 65 4 Literaire programma’s binnenland: 99 tournees en reeksen Fotoverantwoording & colofon 108 5 Publicaties, website, sociale media 103 en voorlichting 6 Balans & exploitatierekening 106 7 Private stichtingen 110 “Ik heb in mijn vertaalleven een groot aantal kansen gekregen, op allerlei manieren van alles mogen leren, en daarvoor ben ik dankbaar. Zij die mij de kansen gaven kon ik hier niet allemaal om me heen verzamelen, maar wel een aantal. Kansen heb ik gekregen van het Nederlands Letterenfonds, dat me projectwerkbeurzen en reisbeur- zen toekende. Collega’s die bereid waren samen met mij een boek te vertalen, hebben me ook veel geleerd. [...]” Jeanne Holierhoek bij het aanvaarden van de Martinus Nijhoff Vertaalprijs 2018 Ook bekroond in 2018 Biograaf René van Stipriaan ontving de Gerrit Komrij-prijs 2018 voor De hartenjager. leven, werk en roem van Gerbrandt Adriaensz. Bredero. Jan van Aken won de F. Bordewijkprijs voor zijn historische “kathedraal van een roman”, De ommegang. De Tzum-prijs ging naar Pieter Waterdrinker voor Tsjaikovskistraat 40. Christine Otten werd Woutertje Pieterse Prijs bekroond met de Reinaerttrofee voor haar roman We hadden liefde, Gouden Griffel we hadden wapens, vertaler Bernadette Custers werd met haar auteur De Boekenleeuw & De Boekenpauw Mette Eike Neerlin bekroond met de BruutTAAL Gouden Lijst voor voor illustrator Marit Törnqvist Paard, paard, tijger, tijger; beide boeken werden door jongerenjury’s geselecteerd. Dichter des Vaderlands Ester Naomi Perquin kreeg in Biografieprijs Vlaanderen de Herman de Coninckprijs voor haar bundel Meervoudig afwezig, Menno Wigman werd postuum bekroond met de Ida Gerhardt Poëzieprijs voor Slordig met geluk, en voor haar filosofische dichtbundel voor kinderen Was de aarde vroeger plat? ontving Bette Westera zowel de Gouden Poëziemedaille als de Zilveren Griffel. De bloemlezing Bij mij op de maan. Een keuze uit de Russische kindergedichten vanaf de zeventiende eeuw viel voor de tweede keer in de prijzen; samen- steller en vertaler Robbert-Jan Henkes ontving na de Filter Vertaalprijs 2017 ook de Aleida Schotprijs. Dichter en schrijver Remco Campert ontving de Akademie van Kunstenpenning. Mustafa Stitou ontving de driejaarlijkse oeuvreprijs voor poëzie van het A. Roland Holstfonds. De Halewijnprijs 2017, een oeuvreprijs voor literair talent, is maart 2018 uitgereikt aan Eva Meijer, schrijver van fictie en non-fictie. Ook vier grote oeuvreprijzen gingen naar vrouwelijke auteurs: dichteres Judith Herzberg ontving de Prijs der Nederlandse Letteren, “Uw werk is een viering van onze taal” aldus Koning Willem-Alexander bij het overhandigen van de prijs; het oeuvre van Nelleke Noordervliet werd gelauwerd met de Constantijn Huygens-prijs vanwege „haar aanzienlijke stilistische en ver- telkwaliteiten om in literatuur iets wezenlijks te zeggen over de wereld”, Bibi Dumon Tak ontving de Theo Thijssen-prijs, de prestigieuze driejaar- lijkse prijs voor kinder- en jeugdliteratuur, voor haar poëtische non-fictie over het dierenrijk, en eind 2018 werd bekend dat Marga Minco de P.C. Hooftprijs 2019 zal ontvangen. “Een oeuvre dat bescheiden is in toon en omvang, maar dat met iedere generatie blijft winnen aan zeggings- Gouden Strop De Inktaap VSB Poëzieprijs kracht”, aldus de jury die Minco dé Nederlandse stem in de Europese oorlogsliteratuur noemt. Filter Vertaalprijs BNG Bank Literatuurprijs BNG Bank Lezersprijs Dr. Elly Jaffé Prijs 2 Inleiding Het is verheugend om te constateren dat dit streven van het fonds breed wordt gedeeld. Ook uit het sta- keholdersonderzoek blijkt dat gevestigde uitgeverijen steeds meer doordrongen raken van de noodzaak om (cultureel) divers talent aan zich te binden. Dit alles Eens in de vier jaar wordt het functioneren van de laat onverlet dat doelgerichte, minder vrijblijvende zes rijkscultuurfondsen, waaronder het Nederlands actie geboden is. Letterenfonds, in opdracht van het ministerie van OCW beoordeeld door een onafhankelijke visitatie- Een andere grote uitdaging binnen de letteren ligt op commissie. In het najaar van 2018 vond wederom het gebied van de leesbevordering. Het aantal lezers zo’n visitatie plaats. Het oordeel van de commissie loopt al jaren gestaag terug, evenals de leestijd. over de cultuurfondsen was zeer positief; in haar Bij gelijkblijvende trends kunnen de gevolgen voor rapport, dat op 20 december 2018 aan het ministerie schrijvers, vertalers en uitgevers verstrekkend zijn; werd aangeboden, concludeerde ze dat de zes fond- hetzelfde geldt voor de maatschappelijke en econo- sen ‘goed tot uitstekend functioneren’. mische consequenties van dalende leesvaardigheid en verminderde belezenheid. De commissie was zeer te spreken over de positieve ontwikkeling die het Letterenfonds de afgelopen vier In het buitenland zijn vergelijkbare ontwikkelingen jaar heeft doorgemaakt. Geconstateerd werd dat het waarneembaar. We kunnen leren van de manier functioneren sterk is verbeterd. Het fonds is zowel waarop in het Verenigd Koningrijk inclusie en diversi- nationaal als internationaal succesvol actief en stelt teit in de letterenwereld worden gestimuleerd, zowel daarbij schrijvers en vertalers centraal in het beleid. door publieke partijen als door commerciële organi- ‘Zij weten zich serieus genomen door een professio- saties zoals Penguin Random House. De trend van nele en betrokken organisatie,’ aldus de commissie. dalende boekverkopen en ontlezing is een nagenoeg wereldwijd fenomeen, dat ons noopt onze inspannin- Dat positieve beeld is mede gebaseerd op de resulta- gen ter promotie van de Nederlandse literatuur over ten van de stakeholders- en gebruikersonderzoeken de grens te intensiveren. die het fonds in 2018 liet uitvoeren. Ook daaruit blijkt dat het fonds met gepaste tevredenheid mag In dit jaarverslag vindt u een weerslag van wat het terugkijken: het Letterenfonds wordt door aanvragers fonds in 2018 (mede) mogelijk heeft gemaakt en de en partners gezien als een toegankelijke en professio- wijze waarop het Nederlands Letterenfonds aan de nele organisatie die met een hoge mate van kennis en bovengenoemde en andere beleidsthema’s aandacht inhoudelijke betrokkenheid actief en coöperatief ope- heeft besteed. reert. Een fonds dat met een relatief bescheiden bud- get veel tot stand brengt en daarmee een belangrijke Raad van Toezicht, bestuur en medewerkers dan- bijdrage levert aan het werk van schrijvers, vertalers, ken het ministerie van OCW voor zijn steun en voor uitgevers, tijdschriften en festivals. De kerntaken zijn de meerjarensubsidie die de activiteiten van het op orde, de informatievoorziening op de website en Nederlands Letterenfonds mogelijk maken. het individueel contact met de medewerkers worden zeer gewaardeerd. Deze waardering ontslaat ons echter niet van de plicht kritisch naar onszelf te blijven kijken. Er zijn natuurlijk terreinen waarop naar onze mening nog te weinig vooruitgang is geboekt en waar werk aan de winkel is. Het behoeft evenmin betoog dat de letterensector voor belangrijke uitdagingen staat, die dringend aandacht behoeven. Op het gebied van diversiteit en inclusie valt in de let- teren en de letterensector (evenals in de andere cul- tuursectoren) nog behoorlijk wat te verbeteren. Nog steeds vormen de Nederlandse letteren geen spiegel van de Nederlandse samenleving. Diversiteit blijft een belangrijk aandachtspunt voor het Letterenfonds en de collega-cultuurfondsen. Niet voor niets publi- ceerden de rijkscultuurfondsen samen met Unesco in augustus 2018 een pleidooi om een inclusieve cultuursector, diversiteit van makers en publiek en pluriformiteit van uitingen topprioriteit te maken. 3 Inleiding Hoofdstuk 1 tot een substantiële stijging van het aantal aanvragen Missie en samenwerkings- voor translation grants, die op termijn zullen leiden tot publicaties van Nederlandse titels in buitenlandse verbanden vertalingen. In totaal ontving het Letterenfonds 316 aanvragen (ten opzichte van 294 het jaar ervoor). Het aantal Nederlandse titels dat in 2018 bij buitenlandse uitgevers verscheen bedroeg 543, een stijging