Objaśnienia Do Mapy Geośrodowiskowej Polski 1:50 000
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
PAŃ STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA Ś RODOWISKA OBJAŚNIENIA DO MAPY GEOŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000 Arkusz ZDUŃSKA WOLA (662) Warszawa 2004 Autorzy: Izabela Bojakowska****, Krystyna Bujakowska***, Jacek Gruszecki*, Grażyna Hrybowicz***, Leonard Jochemczyk**, Katarzyna Olszewska**, Anna Pasieczna****, Hanna Tomassi-Morawiec****, Krystyna Wojciechowska*** Główny koordynator Mapy geologiczno-gospodarczej Polski: Małgorzata Sikorska-Maykowska**** Redaktor regionalny: Albin Zdanowski**** Redaktor tekstu: Iwona Walentek**** * - Przedsiębiorstwo Geologiczne we Wrocławiu „PROXIMA” S.A., ul. Wierzbowa 15, 50-056 Wrocław ** - Katowickie Przedsiębiorstwo Geologiczne w Katowicach, al. W. Korfantego 125a, 40-157 Katowice *** - Przedsiębiorstwo Geologiczne „POLGEOL” S.A. ul. Berezyńska 39, 03-908 Warszawa **** - Państwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa Copyright by PIG and MŚ, Warszawa 2004 Spis treści I Wstęp (J. Gruszecki) .......................................................................................................... 4 II Charakterystyka geograficzna i gospodarcza (K. Olszewska, L. Jochemczyk) .................. 4 III Budowa geologiczna (K. Olszewska, L. Jochemczyk).................................................... 6 IV Złoża kopalin (J. Gruszecki) .......................................................................................... 8 1. Kruszywo naturalne........................................................................................................ 8 2. Piaski kwarcowe........................................................................................................... 12 3. Surowce ilaste ceramiki budowlanej............................................................................ 13 4. Fosforyty ...................................................................................................................... 13 V Górnictwo i przetwórstwo kopalin (J. Gruszecki) ........................................................... 14 VI Perspektywy i prognozy występowania kopalin (J. Gruszecki)................................... 14 VII Warunki wodne (K. Olszewska, L. Jochemczyk).......................................................... 15 1. Wody powierzchniowe................................................................................................. 15 2. Wody podziemne.......................................................................................................... 16 VIII Geochemia środowiska ................................................................................................ 18 1. Gleby (A. Pasieczna).................................................................................................... 18 2. Osady wodne (I. Bojakowska)...................................................................................... 20 3. Pierwiastki promieniotwórcze w glebach (H. Tomassi-Morawiec)............................. 22 IX Składowanie odpadów (K. Bujakiewicz, G. Hrybowicz, K. Wojciechowska) .............. 24 X Warunki podłoża budowlanego (J. Gruszecki) ................................................................ 32 XI Ochrona przyrody i krajobrazu (J. Gruszecki)............................................................. 33 XII Zabytki kultury (J. Gruszecki) ..................................................................................... 38 XIII Podsumowanie (J. Gruszecki)...................................................................................... 39 XIV Literatura ...................................................................................................................... 40 I Wstęp Przy opracowywaniu arkusza Zduńska Wola Mapy geośrodowiskowej Polski w skali 1:50 000 (MGP) wykorzystano materiały archiwalne arkusza Zduńska Wola Mapy geologicz- no-gospodarczej Polski w skali 1:50 000, wykonanej w roku 1999 w Katowickim Przedsię- biorstwie Geologicznym (Olszewska, Jochemczyk, 1999). Niniejsze opracowanie powstało w oparciu o instrukcję opracowania i aktualizacji MGGP (Instrukcja..., 2002). Mapa geośrodowiskowa zawiera dane zgrupowane w sześciu warstwach informacyj- nych: kopaliny, górnictwo i przetwórstwo kopalin, wody powierzchniowe i podziemne, ochrona powierzchni ziemi (obecnie tematyka geochemii środowiska i warstwa składowania odpadów), warunki podłoża budowlanego oraz ochrona przyrody i zabytków kultury. Do opracowania treści mapy zbierano materiały w wydziałach Łódzkiego Urzędu Wo- jewódzkiego Oddział Zamiejscowy w Sieradzu oraz w Regionalnej Dyrekcji Lasów Pań- stwowych w Łodzi. Wykorzystano też informacje uzyskane w starostwach powiatowych, urzędach gmin i od użytkowników złóż. Zostały one zweryfikowane w czasie wizji terenowej. Dane dotyczące poszczególnych złóż kopalin zestawiono w kartach informacyjnych do bazy danych, ściśle związanej z realizacją Mapy geośrodowiskowej Polski w skali 1:50 000. II Charakterystyka geograficzna i gospodarcza Położenie arkusza Zduńska Wola wyznaczają współrzędne: 18o45’-19o00’ długości geograficznej wschodniej i 51o30’-51o40’ szerokości geograficznej północnej. Obszar arkusza leży w granicach województwa łódzkiego i obejmuje powiaty: zduń- skowolski (gminy: Szadek, Zapolice oraz miasto i gmina Zduńska Wola), sieradzki (gminy: Warta, Burzenin oraz miasto i gmina Sieradz) i łaski (gmina Sędziejowice). Według podziału fizycznogeograficznego (Kondracki, 1998) teren arkusza leży w cało- ści w prowincji Niżu Środkowoeuropejskiego i podprowincji Nizin Środkowopolskich. Ar- kusz obejmuje swym zasięgiem makroregion Nizinę Południowowielkopolską z fragmentami czterech mezoregionów: Kotlina Sieradzka, Wysoczyzna Łaska, Wysoczyzna Złoczewska i Kotlina Szczercowska (Fig. 1). W krajobrazie omawianego terenu dominują obszary wysoczyznowe o rzędnych terenu malejących ku dolinie Widawki, od ponad 180 m n.p.m. do około 130 m n.p.m. Najwyższym punktem jest wzniesienie w pobliżu miejscowości Mostki o rzędnej 192,5 m n.p.m. Północna, wschodnia i południowo-wschodnia część powierzchni arkusza znajduje się na Wysoczyźnie Łaskiej, zdenudowanej peryglacjalnie równinie morenowej, którą w połu- 4 dniowo-wschodniej części arkusza rozcina dolina rzeki Grabi. Rzeźbę terenu urozmaicają pagóry kemowe, pooddzielane obniżeniami wytopiskowymi po bryłach martwego lodu. Fig. 1 Położenie arkusza Zduńska Wola na tle jednostek fizycznogeograficznych wg J. Kondrackiego (1998) 1 − granica mezoregionu Prowincja: Niż Środkowoeuropejski Podprowincja: Niziny Środkowopolskie Makroregion: Nizina Południowowielkopolska Mezoregiony Niziny Południowowielkopolskiej: 318.17 – Wysoczyzna Turecka; 318.18 – Kotlina Sieradzka; 318.19 – Wysoczyzna Łaska; 318.22 – Wysoczyzna Złoczewska; 318.23 – Kotlina Szczercowska Znaczną część terenu objętego arkuszem Zduńska Wola zajmuje Kotlina Sieradzka, w której skład wchodzi dolina Warty oraz ciągnąca się wzdłuż niej równina morenowa. Na odcinku znajdującym się w granicach arkusza Zduńska Wola, na wschód od doliny Warty, występują szerokie tarasy zalewowe, natomiast na zachodzie rzeka płynie blisko krawędzi, ponad którą wznoszą się wysoczyzny i pagóry morenowe. Przedłużeniem Kotliny Sieradzkiej w kierunku południowym jest Kotlina Szczercowska, obejmująca na obszarze arkusza Zduń- ska Wola ujście Widawki do Warty. 5 Południowo-zachodnią część obszaru arkusza stanowi fragment Wysoczyzny Złoczew- skiej. Odznacza się ona deniwelacjami sięgającymi 30 m. Związane są one z ciągiem pagórów kemowych położonych równolegle do osi doliny Warty, tuż przy jej krawędzi. Klimat na terenie arkusza charakteryzują średnie roczne temperatury od 7,5oC do 7,8oC oraz średnia roczna wielkość opadów około 550 mm. Pokrywa śnieżna zalega przez około 30- 60 dni, a okres wegetacyjny trwa od 211 do 240 dni (Kondracki, 1988). Obszar arkusza ma rolniczy charakter, gdzie gleby dobrych klas bonitacyjnych I-IVa zajmują 15% jego powierzchni. Sprzyja to uprawom pszenicy, jęczmienia oraz buraków. Gle- by niższych klas bonitacyjnych obsiewane są mieszankami pastewnymi i żytem, sadzi się również ziemniaki. Jest to rejon uprawy truskawek, wiśni i tytoniu oraz intensywnego rozwo- ju pszczelarstwa. W hodowli dominuje bydło mięsne, mleczne i trzoda chlewna. Na obszarze arkusza znajduje się kilkanaście udokumentowanych złóż kruszywa natu- ralnego, z czego eksploatowane są dwa złoża piasków. Jedynym, a zarazem największym ośrodkiem przemysłowym na terenie arkusza jest miasto Zduńska Wola. Pełni ono rolę centrum gospodarczo-administracyjnego dla sąsiadują- cych z nią gmin. Miasto leży na skrzyżowaniu ważnych magistrali kolejowych: Śląsk-Porty oraz Moskwa-Warszawa-Praga i drogi krajowej Wrocław-Łódź. Na terenie miasta działa po- nad pięćset zakładów przemysłowo-produkcyjnych, a do największych zalicza się te z branży włókienniczej. III Budowa geologiczna Budowę geologiczna obszaru arkusza Zduńska Wola przedstawiono na podstawie Szczegółowej mapy geologicznej Polski w skali 1:50 000 (Bezowska, 1993). Obszar tego arkusza położony jest w obrębie zachodniego skrzydła niecki mogileńsko- łódzkiej, zbudowanej ze słabo zaburzonych osadów mezozoicznych. Wychodnie mezozoicz- nego podłoża stwierdzono w postaci niewielkich izolowanych płatów wapieni i margli górnej kredy na południe od Męckiej Woli (Fig. 2). Pozostałą część terenu pokrywają utwory czwartorzędowe o zmiennej miąższości od kilkunastu centymetrów na tarasach nadzalewowych Warty w okolicy Sieradza do 86 m na wysoczyźnie w rejonie Zduńskiej Woli. Osady czwartorzędowe reprezentowane są przez utwory związane ze zlodowaceniami środkowopolskim i północnopolskim oraz osadami