JA Archiwalne fotografie zabytków powiatu sieradzkiego. Czytaj na s. 58 Witów – pałac. Zródło:´ allegro.pl Ro˙zd˙zały– pałac. Zródło:´ sieradzkiewsie.blogspot.com Złoczew – spichlerz. Zródło:´ fotopolska.eu Pyszków – dwór. Zródło:´ sieradzkiewsie.blogspot.com Niechmirów – dwór. Zródło:´ sieradzkiewsie.blogspot.com Barczew – dwór. Zródło:´ sieradzkiewsie.blogspot.com Brzeznio´ – plebania. Zródło:´ fotopolska.eu Tumidaj – karczma. Zródło:´ fotopolska.eu SPIS TRESCI´ Starosta Mariusz B ˛adzior– Słowo wst˛epne .................... 2 WSPÓŁCZESNOS´ C´ Tomasz Oszcz˛eda– Rada Powiatu Sieradzkiego w latach 1999–2019 . 2 Tomasz Oszcz˛eda– Starostowie i wicestarostowie sieradzcy (noty informa- 3/139/2020/XXXV cyjne) ........................................ 7 Izabela Lorczyk – Zasłu˙zenidla Ziemi Sieradzkiej ............... 9 WYDAWCA Zygmunt Kaminski´ – Powiat sieradzki w latach 2009–2019 . 14 Oddział PTTK w Sieradzu Artur Musiał – Trakt Imienia Teodora Gozdzikiewicza´ – długa droga od pomysłu do jego realizacji ............................ 28 ADRES REDAKCJI ul. Zwirki˙ i Wigury 4, 98–200 Sieradz DYDAKTYKA tel. (043) 827 16 41 Tomasz St˛epinski´ – Moja przygoda z genealogi ˛a.Cz ˛es´c´ 1 . 29 [email protected] Janusz Ziarnik – „Kurier Zamkowy” ....................... 30 www.unibel.nazwa.pl/nasieradzkichszlakach GEOGRAFIA I OCHRONA PRZYRODY www.facebook.com/nasieradzkichszlakach Janusz Ziarnik – Barc´ z pyszkowskiego lasu ................... 31 Archiwalne numery kwartalnika mo˙znanabyc´ w Aleksandra Orzechowska – Walory kompozycyjne i botaniczne przykosciel-´ redakcji lub obejrzec´ w Cyfrowej Ziemi nego terenu zieleni w Charłupi Małej ..................... 34 Sieradzkiej Zofia Wypych – Zaproszenie do zabytkowego parku w Kliczkowie Małym . 36 www.cyfrowa.pbp.sieradz.pl POZNAJEMY WŁASNY REGION REDAKCJA Zygmunt Kaminski´ – Zagospodarowanie turystyczne powiatu sieradzkiego Jakub Jurek – przewodnicz ˛acy – stan i perspektywy rozwoju .......................... 39 Andrzej Ruszkowski – zast˛epca ARCHEOLOGIA Bo˙zennaAntoszczyk Jacek Zi˛etek – Cmentarzysko „Walecznych Wandalów” w Chojnem . 51 Rafał Bogusławski Grzegorz Teske – Pózno´ sredniowieczna´ i nowo˙zytnafortalicja w Charłupi dr Mariusz Gławenda Wielkiej koło Sieradza .............................. 53 ks. dr Kamil K˛esik Marek Urbanski´ – Statery z Zakrzewa – komunikat . 54 El˙zbietaNejman Marek Urbanski´ – Skarb z Kłocka, gmina Sieradz – komunikat . 55 Wiesława Sujecka ZABYTKI Michał Szymanski´ Marta Cichecka – Wycieczka po mniej znanych zabytkach sieradzkiego (na Józef Szubzda obrze˙zachpowiatu) ................................ 58 dr Zdzisław Włodarczyk Janusz Ziarnik HISTORIA Leszek S. Pr˛ecikowski – Z dziejów lasów i lesnictwa´ okolic Sieradza . 67 Zygmunt Kaminski´ – Powiat sieradzki – geneza i zmiany terytorialne na STALI WSPÓŁPRACOWNICY Krystyna Brodowska przestrzeni wieków ................................ 81 Jakub Jurek – Olendry Du˙zei Małe w Sieradzu. Cz ˛es´c´ 2 . 89 Marta Cichecka dr Marek Urbanski´ ETNOGRAFIA Zygmunt Kaminski´ Paweł J. Kieron´ – Rzecz o kilku zwyczajach i przes ˛adachw sieradzkim bu- Robert Kielek downictwie ludowym .............................. 92 Artur Musiał Lucyna Bobrowska-Lewandowska – Wspomnienie o mojej rodzinnej wiosce, Maciej Rataj jej mieszkancach´ i historycznym Krzy˙zu– na podstawie przekazów słow- nych najstarszego pokolenia i obrazów zapami ˛etanych z dziecinstwa´ . 94 Redakcja nie wypłaca honorariów, zastrzega sobie prawo do skracania i adiustacji tekstów ST ˛ADICH RÓD Maciej Rataj – W słu˙zbie Zielonego Krzy˙za. Doktor Józef Komza oraz zmiany tytułów. (1904–1951) ..................................... 97 Jakub Jurek – Urz ˛edyi urz ˛ednicyw obwodzie, powiecie i okr˛egusieradzkim KOREKTA Irena Kulesza w latach zaborów ................................. 99 RECENZJE SKŁAD Zdzisław Włodarczyk – Rafał Bogusławski, Scibor-Bogusławscy´ herbu Ostoja. Jakub Jurek Linia szadkowska od XVII do XX wieku, Wielun´ 2020, ss. 368 . 112 DRUK Z MINIONYCH LAT – PRZEDRUKI Zakład Graficzny “Rysik” Dariusz Kazmierczak´ – Zwi ˛azekStrzelecki na terenie okr˛egusieradzkiego Kilinskiego´ 70, 98–220 Zdunska´ Wola w miescie´ Warta i okolicach . 113 Z ZYCIA˙ PTTK Wiesława Sujecka, Joanna Chachuła – Wrzesniowe´ w˛edrówki ˙zołnierskim sla-´ dem ......................................... 119 Na Sieradzkich Szlakach, wydanie 3/2020 1 Szanowni Panstwo,´ mieszkancy´ powiatu sie- ˙zejego stolic ˛ajest byłe miasto wojewódzkie. Skutkuje radzkiego! to takim podziałem kompetencji, i˙zna terenie Sieradza działaj ˛adwa samorz ˛ady:powiatowy i miejski. Publikacja, któr ˛aoddajemy do Panstwa´ r ˛ak, jest kontynuacj ˛ajednego z wydan´ „Na Sieradzkich Szla- kach” sprzed 11 lat. Wówczas to na łamach tego popu- larnego w naszym regionie kwartalnika podsumowy- walismy´ 10 lat istnienia powiatu sieradzkiego, reakty- wowanego po reformie administracyjnej z 1998 roku. Mijaj ˛acadruga dekada – to bardzo dobry czas. Chodzi o to, by niektóre tematy rozwin ˛ac,´ inne uj ˛ac´ nieco ina- czej – bo przez 10 lat bardzo wiele si˛ewydarzyło – a jeszcze inne zapocz ˛atkowac.´ Niniejsze wydanie miało powstac´ wczesniej,´ ale pan- demia koronawirusa zmieniła nasze plany i opózniła´ działania przewidziane na wiosn˛e.Wyj ˛atkowa i bezpre- cedensowa sytuacja, w jakiej wszyscy si˛e znalezli´ smy´ kilka miesi˛ecy temu, i w której wci ˛a˙z trwamy, niepo- dziewanie postawiła przed nami cele du˙zejwagi i zmu- siła do przeło˙zenianiektórych przedsi˛ewzi˛ec´ na bli˙zej nieokreslon´ ˛aprzyszłos´c.´ Ta przyszłos´c´ własnie´ nade- szła i teraz, u progu czwartego kwartału 2020 roku, mo˙zemy obwiesci´ c´ zakonczenie´ prac nad wydaniem poswi˛econym´ naszemu powiatowi. Znajd ˛aw nim Pan-´ Starosta Mariusz B ˛adzior stwo mnóstwo wiadomosci,´ informuj ˛acych o stanie in- stytucji powiatowych i ich osi ˛agni˛eciach,i inwestycjach Pragn˛egor ˛acopodzi˛ekowac´ samorz ˛adowcom, któ- w zakresie drogownictwa, szkolnictwa itd., o historii re- rzy przez 20 lat tworzyli i tworz ˛aPowiat Sieradzki. To gionu, a tak˙zeo tym, jak kształtował si˛eskład organów dzi˛eki ich zaanga˙zowaniu, inicjatywie i pracowitosci´ samorz ˛adupowiatowego od pocz ˛atku jego istnienia po – od starostów po pracowników obsługi starostwa i reformie administracyjnej. wszystkich jednostek podległych – udało si˛eosi ˛agn˛ac´ Powiat sieradzki jest powiatem wyj ˛atkowym – z co dzisiejszy wysoki poziom rozwoju naszego samorz ˛adu. najmniej dwóch powodów. Po pierwsze – jest obsza- Chciałbym równie˙z zło˙zyc´ serdeczne podzi˛ekowania rowo najwi˛ekszysposród´ powiatów le˙z˛acych w grani- autorom tekstów zamieszczonych w tym wydaniu kwar- cach województwa łódzkiego. Ma w swoim składzie talnika „Na Sieradzkich Szlakach”. Przekrojowe spoj- a˙z11 gmin wszystkich rodzajów: 1 miejsk ˛a(Sieradz), 3 rzenie na 20 lat istnienia powiatu wymagało od nich miejsko-wiejskie (Błaszki, Warta i Złoczew) oraz 7 wiej- ogromu pracy, a rozległos´c´ tematów wymusiła synte- skich (Br ˛aszewice, Brzeznio,´ Burzenin, Goszczanów, tyczne uj˛ecieopisywanych problemów. Klonowa, Sieradz i Wróblew). Wi ˛a˙ze si˛e z tym drugi Zycz˙ ˛ePanstwu´ przyjemnej lektury. powód: po reformie, jako jeden z trzech powiatów w kraju, stalismy´ si˛ew całosci´ powiatem ziemskim, mimo Mariusz B ˛adziorStarosta Powiatu Sieradzkiego WSPÓŁCZESNOS´ C´ Rada Powiatu Sieradzkiego w latach jest w wyborach powszechnych, co oznacza, ˙zemiesz- 1999–2019 kancy´ maj ˛arealny wpływ na ich skład osobowy. Rada Powiatu pierwszej kadencji (1998–2002) li- Tomasz Oszcz˛eda czyła 46 osób. W drugiej liczba radnych zmniejszyła si˛e do 25 i była stała przez kolejne trzy kadencje. Ustawa z 5 czerwca 1998 r. wprowadzała trójstop- W zwi ˛azkuze spadkiem liczby mieszkanców´ powiatu niowy podział administracyjny – z gminami, powiatami poni˙zej 120 tysi˛ecy, skład rady zmniejszył si˛e o dwie i województwami. Po ponad 20 latach na samorz ˛adowej kolejne osoby, i w 2014 r. społecznos´c´ lokalna wybrała mapie Polski znów pojawiły si˛epowiaty, a wraz z nimi 23 radnych powiatowych. Składy rad poszczególnych organa stanowi ˛ace– Rady Powiatów. Ich zadaniem jest kadencji kształtowały si˛enast˛epuj˛aco: tworzenie prawa, obowi ˛azuj˛acego na terenie powiatu oraz kontrolowanie zarz ˛adupowiatu. Rada wybierana 2 Na Sieradzkich Szlakach, wydanie 3/2020 KADENCJA I – 1998–2002 • Wyrwas Barbara – Przewodni- • Zubrowski˙ Krzysztof cz ˛acaRady Powiatu po wyborze ZARZ ˛ADPOWIATU • Bitner Łukasz Krystyny Grabickiej na posła na • Czarnecki Zbigniew Sejm RP * Koscielny´ Kazimierz – Starosta • Darul Barbara • Zalc-Swierczewska´ Ewa * Kłos Michał – Wicestarosta * Zubrowski˙ Krzysztof – Członek • Fengler Janusz • Zawisza Jan Zarz ˛aduPowiatu • Zołyniak˙ Janusz • Galus Jan * Maciuszonek Lech – Członek • Gorczyca Michał ZARZ ˛ADPOWIATU Zarz ˛aduPowiatu • Gotkowicz Kazimiera * Olejnik Dariusz – Sekretarz Po- * Koscielny´ Kazimierz – Starosta • Gozdziewicz´ Witold wiatu * Grobelny Wojciech – Wicestaro- * Zi˛ebaJan – Skarbnik Powiatu • Grobelny Wojciech † sta KADENCJA III – 2006–2010 • Grabicka Krystyna – Przewodni- * Musiałczyk Jan – Członek Za- cz ˛acaRady Powiatu rz ˛aduPowiatu • Balinski´ Tomasz • Hankiewicz Jan * Sapiejka Tomasz – Członek Za- • Banasiak Agnieszka • Kaczmarski Bogdan rz ˛aduPowiatu • Deka Robert • Kłos Michał * Tomaszewicz Andrzej – Członek • Gotkowicz Kazimiera • Kopacki Grzegorz Zarz ˛aduPowiatu • Grenda Robert • Kopytek Jan * Jagusiak Jan – Sekretarz Powiatu • Hankiewicz Jan – Wiceprzewod- nicz ˛acyRady Powiatu • Krauze Mirosław * Zi˛ebaJan – Skarbnik Powiatu • Hołubowicz Jan • Król Marek KADENCJA II – 2002–2006 • Kołodziejczyk Maria • Kubicki Krzysztof