Fjalori Enciklopedik I Ri H.Indd
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
1 2 3 instituti i studimit të krimeve dhe pasojave të komunizmit fjalor enciklopedik i viktimave të terrorit komunist III GJ-H TIRANË, 2014 4 Fjalor enciklopedik i viktimave të terrorit komunist Redaktor përgjegjës: Agron Tufa Botim i Institutit të Studimit të Krimeve dhe Pasojave të Komunizmit © ISKK, 2014 Të gjithë librat e botuar nga ISKK janë miratuar nga Bordi Drejtues, pas recensioneve me shkrim të anëtarëve të Këshillit Shkencor të Institutit Sponsorizuar nga Fondacioni «Konrad Adenauer» Design & Loyout: Grafika Elzana Shtypur në shtypshkronjën: WestPrint 978-9928-168-01-6 ISBN: 978-9928-168- Ky botim shpërndahet falas Botuar në Tiranë, Shqipëri 5 PARASHTOJCË drini Riza idenë dhe organizimet për Çështjen Politikan i lartë, i biri i patriotit Dehar Mbarëkombëtare, duke mbështetur Struga-Drini, nga parësia e trevës. Komitetin për Lirinë e Shqipërisë. Lindi në qytetin e Strugës, më 30 Shkroi në shtyp një seri analizash dhjetor të vitit 1895. Kreu Shkollën politike, ku shtrohet çështja e Shqipërisë Normale në Elbasan dhe studimet e larta Etnike, si shkrimi “Shqypnija pa Kosovë, ushtarake në Stamboll. Pas kryerjes së ashtë trup pa duer e kambë”. studimeve, e braktisi karrierën ushtarake Më 1932 u zgjodh kryetar i komunës së dhe nisi veprimtarinë politike. Në vitet Voskopojës, ku vuri në jetë një “revolucion 1919-1921 është anëtar drejtues i Komitetit të vërtetë urbanistik, po dhe në mendësinë Mirëbërës të Kolonisë së Stambollit (Kolonisë e njerëzve”. Krijoi rrjetin infrastrukturor së shqiptarëve të Turqisë), të drejtuar të komunës, duke lidhur të gjithë fshatrat nga Fuat Dibra. Themeloi shoqërinë malore me rrugë automobilistike. Ndërtoi Djelmënia për ‘’bashkim e përpjekje në një bulevard me trotuare dhe me ndriçim, punëra atdhesie” dhe për “përhapjen e një park shumë modern me eksteriere gjuhës shqype dhe e arësimit’’. Ngriti ujore, krijoi rrjetin e furnizimit me ujë të disa shkolla shqipe, ku mësuan rreth 500 pijshëm në qytezën e Voskopojës, projektoi nxënës. Botoi gazetën E Vërteta, në shqip dhe filloi unazën e Voskopojës, projektoi e frengjisht, që kishte program kombëtar- dhe nisi punën për një spital të madh dhe etnik dhe mbronte vetëqeverimin e një hotel turistik. Shtypi e evidentoi me shqiptarëve kundër ndërhyrjeve të huaja. entuziazëm punën e tij (Nebil Çika, në Në fund të vitit 1921 u kthye në Shqipëri. revistën “Minerva”, 16 janar 1934). Sot një Më 1923 u zgjodh kryetar i Shoqërisë rrugë në Voskopojë mban emrin e tij. Bashkimi për degën e Durrësit. Pas vrasjes Më 7 prill 1939, kur tashmë ushtronte së Avni Rrustemit, në gazetën Politika funksionin e Nënprefektit në Kolonjë, bëri botoi kryeartikullin “Gjaku i Kombit”. thirje për qëndresë. Në vitet 1940-’41 është Mori pjesë në ngjarjet e Qershorit 1924. Prefekt në Shkodër, kurse nga shkurti deri Gjatë kësaj kohe bashkëpuoi dhe me në shtator 1942 Prefekt në Prishtinë, ku si Bajram Currin e Hasan Prishtinën. Në parashikoi humbjen e Boshtit dhe rikthimin qershor 1924 u emërua nënprefekt në e serbëve në Kosovë, i ftoi shqiptarët të Krumë. Pas dështimit të Revolucionit përgatiteshin për rezistencën e vështirë të Qershorit, emigroi me opozitën në të së nesërmes [kujtime të H. Tërprezës]. Itali dhe prej andej në Austri. Më 1925, Shpëtoi shumë hebrenj, duke i nisur drejt në Vjenë, është mis i grupit demokrat të Shqipërisë. Në janar 1942, u emërua Prefekt Nolit. Bashkë me të afërmin e tij, Abdullah në Tiranë. Pas vrasjes së Sh. Dishnicës nga Efendi Strugën-Gojëdrinin etj., përkrahu karabineria italiane, protestoi duke marrë DRINI 6 pjesë bashkë me popullsinë e Tiranës në dënimi në pesë vjet, u lirua në dhjetor ballë të demonstratës. Italianët e kaluan 1949. Pas ngjarjeve në Hungari, u internua në dispozicion. Shpëtoi jetë të rinjsh për periudhën 1956-1958. I lënë pa punë, atentatorë kundër italianëve dhe liroi me si njohës i gjashtë gjuhëve të huaja, kërkoi dhjetëra të burgosur politikë nga burgjet. të merret me përkthime historike, por iu Si nacionalist, bashkëpunoi me Ballin mohua edhe e drejta e përkthimit. Kombëtar dhe, pas Konferencës së Pezës, Vdiq në Shkodër, më 25 maj të vitit në shtator 1942, qe nga ata që e nxitën Ballin 1966. për luftë më aktive. Ishte i pranishëm në Vepra në dorëshkrim: Analiza politiko- Mukje. Pas dështimit të saj, në shtator 1943 historike të periudhave para 1920-ës, shkon në Dibër, ku organizohet Komiteti esetë Mendja ime tortura ime; Drejtësia që për Lirinë e Pavarësinë Etnike (Bashkimi ekziston vetëm në përfytyrimin njerëzor; etj., Dibran). U zgjodh nënkryetar i Komitetit. vëllime me poezi Vetmia, miku im, një seri Aty u arrit një marrëveshje edhe me N. shkrimesh publicistike, si dhe përkthimet Çl. për luftë kundër forcave naziste, që e disa veprave të letërsisë botërore, mbetur mund të quhet si përpjekje për një Mukje në dorëshkrim, për shkak të ndalimit të rajonale, që përsëri u tradhëtua nga N. botimit. Çl., kur Brigada III u urdhërua “të bëjë spastrime […] ’’në radhët e reaksionarëve”. Arkivi privat Riza Drini, Viti 1965, D. 18/36; Në bisedime i paraqiti Gjeneralit Davies AQSH, Fondi i Shtabit të Përgjithshëm, kërkesat për Qeverinë Britanike: - Njohjen D. 53, v. 1943. Letër e E. Hoxhës drejtuar e Shqipërisë me një qeveri të sajën; njohjen Haxhi Lleshit, U. Butka, Lufta Civile në e kufijve të vitit 1913; mbajtjen e një Shqipëri 1943-45, ”Drier edition”, 2006; referendumi në trojet shqiptare; njohjen e AMPB, f. 1. Hetimor Gjyqësor, D. 156, fl. Shqipërisë si partnere e barabartë krahas 2. R. Drini, dëshmi e N. Dishnicës (vëllai Serbisë dhe Greqisë. (H. Neuwirth, 96.) i të vrarit); Hubert Neuwirth: Qëndresë Mori pjesë në Lidhjen II të Prizrenit. dhe bashkëpunim në Shqipëri (1939-1944), Bashkëpunoi dhe me kolonel Fuat Dibrën- Tiranë, 2009, f. 96; Mustaf Xhemajli: Hysen Xhaferin, që luftonte për mbrojtjen e Tërpeza, një legjendë e gjallë për Kosovën Kosovës. Më 23 dhjetor 1944 u arrestua (Kujtime të Hysen Tërpezës), Prishtinë, në Shkodër. Gjatë kontrollit iu gjet 2004; Tahir Zajmi, Lidhje e Dytë e Prizrenit korrespondenca me M. Frashërin, H. (Kujtime), Bruxelles, 1964; Riza Drini, me Dostin, R. Mitrovicën, që do t’i “shërbente” pseudonimin G. G. (Guri i Gegës), gazeta akuzës. Më 26 gusht 1945, Gjykata Kosova, 16 gusht 1932, f. 1; Gazeta Politika Ushtarake e Tiranës e deklaroi fajtor se “… 8 maj 1924; Adnan Muka, I. Dizdari, ka qenë iniciator dhe organizator i Komitetit për Kumtesa me rastin e 100 vjetorit të lindjes Shpëtimin e Shqipnisë Etnike, i organizatës së Riza Drinit, Muzeu Historik i Shkodrës, së Ballit Kombëtar”, dhe e dënoi me 15 vjet Shkodër, 29 dhjetor 1996, f. 5; Gazeta burg, konfiskimin e pasurisë dhe humbjen Zyrtare, 9 maj 1946, f. 2; aiskk, F. 1, Viti e të drejtave civile dhe politike.” Me ulje 2013, D. 4, f. 793. 7 gllaVatoViç G gllavatoviç Dushan guraziu Pjerrin Lindi më 1961, Durrës. Arrestuar më Lindi më 1906, në Shkodër. Prej vitit 1912 15 tetor 1984. Dënuar me 12 burg me deri më 1929 jetoi në Itali, bashkë me akuzën për agjitacion e propagandë dhe familjen. U diplomua për ekonomi (Itali). armëbajtje pa leje. Liruar më 7 gusht 1990. Punoi për një kompani automobilash në Me kërkesën e tij, kur ishte në burg, gjithë Milano. Punoi mësues në Shkollën Tregtare familjes iu hoq nënshtetësia shqiptare. (Vlorë) dhe ministrinë e Finanacave. Kundërshtar i regjimit komunist, prej të gllavatoviç Millo cilit vlerësohej si “element me influencë Arrestuar më 11 tetor 1976, dënuar me 5 në elementin armik dhe i guximshëm. vjet burg, për motive politike. Më 1986, Gjatë luftës NÇ e ka urryer këtë dhe dhe internuar, së bashku me familjen, për 5 e ka luftuar materialisht dhe moralisht. vjet. Puna e tij mbas çlirimit jo e kënaqshme dhe sidomos nga mesi i vitit 1950 deri më gllavatoviç Liri sot ka propaganduar në favor të anglo- Më 1986 është internuar, së bashku me amerikanëve, duke paraqitur forcën e familjen, për 5 vjet. madhe të kampit imperialist dhe duke diskredituar atë kampit demokratik.” U gllavatoviç Bato arrastua më 11 shkurt 1951, me pretektin Më 1986 është internuar, së bashku me e bombës në ambasadën sovjetike. Nuk i familjen, për 5 vjet. pranoi akuzat për terrorizëm. U pushkatua pa gjyq, së bashku me 21 intelektualë golemi Zija të tjerë, më 26 shkurt 1951. Pas rënies së Ka vuajtur burg për arsye politike. komunizmit, është dekoruar me titujt Nderi i Kombit dhe Martir i Demokracisë. greca Sadik Është pushkatuar më 17 qershor 1945. Uran Butka, Bombë në ambasadën sovjetike, 44-46 gJaCi 8 Gj gjaci Ndue Frrok gjakova (vokshi) Shaban Lindi më 1924, në Xhuxhë, Mirditë. Më 20 Lindi më 1931, në Ishëm, Durrës. Arrestuar shtator 1950, me vendim nr. 402, Gjykata më 17 gusht 1959, liruar më 23 nëntor 1962. Ushtarake Tiranë e dënoi për «përgatitje Më 2 maj 1960, Gjykata e Durrësit e dënoi për arratisje dhe marrje pjesë në grup për «agjitacion e propagandë kundër kundërshtarësh», me 4 vjet burg punë pushtetit popullor», me 4 vjet burg. të detyruar dhe humbjen e të drejtës AISKK, F. 1, V. 2014, D. 11, Fl. 191-192 elektorale për 1 vit. AISKK, F. 1, V. 2014, D. 12, FL. 116-117 gjakova Xhemal Lindi në 1905, në Krujë. Është arrestuar gjaci Preng Bib më 4 prill 1945 nga Divizioni i Mbrojtjes së Lindi më 1950, në Kukës. Më 16 gusht 1979, Popullit, «si kriminel lufte». Më 14 nëntor me vendim nr. 53, Gjykata Lezhë e dënoi 1945, me vendim nr. 115, Gjykata Ushta- për “agjitacion e propagandë për përhapje rake e Durrësit e dënoi «si armik i popul- lit», me 3 vjet burg. sekreti shtetëror”, me 8 vjet burg. Më 13 nëntor 1986, me vendim nr. 251, Gjykata AISKK, F. 1, V. 2014, D. 9, Fl. 501; AMB, F: Divizioni Shkodër e dënoi për «tradhëti ndaj atdheut i Mbrojtjes Popullit, D.