Kuchnia I Stół W Komunikacji Społecznej Kuchnia I Stół [...]Tematyka Kulinarna Zadomowiła Się Na Dobre W Prasie, Radiu, Telewizji I Internecie
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Dyskurs, tekst, kultura tekst, Dyskurs, społecznej w komunikacji i stół Kuchnia Kuchnia i stół [...]Tematyka kulinarna zadomowiła się na dobre w prasie, radiu, telewizji i Internecie. Poradnictwo kulinarne zdominowało także blogosferę. W logosfe- rze wirtualnej obserwujemy ewolucję dyskursu kulinarnego w kierunku tekstów w komunikacji o nieostrym, eklektycznym wzorcu gatunkowo-stylistycznym, odwzorowującym indywidualne preferencje i upodobania wynikające z autorskich doświadczeń. Prezentowana monografi a gromadzi publikacje poddające obserwacji badaw- społecznej czej scenę kulinarną w perspektywie ewolucyjnej, aktualizowanej w komunikacji językowej i kulturowej. Analizie poddano zarówno zagadnienia sposobów rea- lizacji konkretnych gatunków mowy, jak też wzajemne ich zależności oraz uwa- Dyskurs, tekst, kultura runkowania. Książka uwzględnia wyniki badań nad problematyką kulinarną pro- wadzonych przez językoznawców, historyków, antropologów kultury, fi lozofów, bibliologów, historyków sztuki, literaturoznawców i medioznawców, postrzega- Redakcja naukowa jących jedzenie jako składnik dziedzictwa kulturowego w wymiarze domowym, regionalnym, narodowym i uniwersalnym. [...] Waldemar Żarski przy współpracy Ze wstępu. Tomasza Piaseckiego Kuchnia i stół w komunikacji społecznej Tekst, dyskurs, kultura Kuchnia i stół w komunikacji społecznej Tekst, dyskurs, kultura redakcja naukowa Waldemar Żarski przy współpracy Tomasza Piaseckiego Wrocław 2016 REDAKCJA NAUKOWA prof. dr hab. Waldemar Żarski przy współpracy dr. Tomasza Piaseckiego RECENZJA NAUKOWA prof. dr hab. Anna Piotrowicz, prof. dr hab. Bogdan Walczak REDAKCJA I KOREKTA Anna Dymek PROJEKT OKŁADKI Ewa Kutkowska DTP Ewa Kutkowska, Bartosz Harlender Publikacja dofi nansowana ze środków Wydziału Filologicznego i Instytutu Filologii Polskiej Uniwersytetu Wrocławskiego © Copyright by Waldemar Żarski, Tomasz Piasecki & Ofi cyna Wydawnicza ATUT ISBN 978-83-7977-212-4 Ofi cyna Wydawnicza ATUT – Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe ul. Tadeusza Kościuszki 51a, 50-011 Wrocław, tel. +48 71 342 20 56...58 http://www.atut.ig.pl, e-mail: ofi [email protected] 4 Spis treści SŁOWO WSTĘPNE . .9 JĘZYK I KOMUNIKACJA 11 ELŻBIETA BIARDZKA Narzędzia badawcze francuskiej analizy dyskursu na przykładzie zdrowej żywności w dyskursie medialnym . .13 ADAM DOMBROWSKI Przepisy kulinarne św. Hildegardy z Bingen . .23 EWA FICEK Medialne wcielenia (transformacje?) porady kulinarnej – kilka wybranych zagadnień . .35 KATARZYNA JACHIMOWSKA Przepis kulinarny w perspektywie nadawcy z dysfunkcją słuchu – tekstowe aktualizacje wzorca gatunkowego. .43 EWA GARSTKA „W czasach, gdy cierpi i wali się w gruzy całe społeczeństwo, prosperuje tylko jedno przedsiębiorstwo: obsługa żołądka”. Zmiany społeczno-kulturowe dostrzegalne dzięki analizie wstępów wybranych polskich książek kucharskich od połowy XIX do początku XXI wieku . .55 MONIKA KACZOR Semiwegetarianizm czy be active i be fi t motivation? Dieta – propozycja rekonstrukcji znaczeń (na podstawie programu TVN Meteo Active). .65 JAN KAMIENIECKI „Kto miłuje tłuste potrawy a wino, ten nie zbogacieje...” Wykorzystanie motywów kulinarnych w staropolskim dyskursie religijnym . .77 PIOTR KŁADOCZNY Co dziś w jedzeniu jest niezdrowe i jak o tym mówimy?. .93 WIOLETTA KOCHMAŃSKA, MARIA KRAUZ Wokół biesiadnego stołu – nazwy potraw w menu biesiadnym. Biesiada i stół w języku i kulturze . .103 ELIZA KOWAL „To, że ileś tam osób powiedziało, że nie może się wegetarianką nazywać, to nie znaczy, że rzeczywiście nie może” – tendencje w konstruowaniu i negocjowaniu tożsamości przez wegetarian i wegan . .115 5 ALEKSANDRA ZOFIA KOWALCZYK From sugar, cukrik, bonboana, ciacho to ‘sweet person’: some remarks on how edible physical substances become inedible traits and qualities . .125 ANNA MOMOT Kuchnia śląska we współczesnych poradach kulinarnych. .135 PAWEŁ NOWICKI Wspólnota stołu a problem dialogu w świecie współczesnych mediów . .145 TOMASZ PIASECKI „Nasze piersi są pełne miodu i mleka”. Symbolika jedzenia we współczesnych rytuałach magicznych. .155 MAŁGORZATA RYBKA, MARTA WRZEŚNIEWSKA-PIETRZAK „Stoliczku, nakryj się” – kulinaria w podręcznikach do nauczania języka polskiego jako obcego. .165 ELŻBIETA SĘKOWSKA Rytuały „stołu” ziemiańskiego na podstawie pamiętników . .177 JOACHIM SNOCH Kilka uwag nad przepisem kulinarnym XVI wieku . .189 JOANNA SZCZĘK, MARCELINA KAŁASZNIK „Jak nas widzą, tak nas piszą” – o postrzeganiu kuchni polskiej w krajach niemieckojęzycznych słów kilka . .197 KAROLINA WALISZEWSKA „Tak, szef!” – formy (nie)grzecznościowe w polskim i niemieckim medialnym dyskursie kulinarnym . .209 SARA WILKIEWICZ Ciekawostki kulinarno-językowe na podstawie rękopisu Gall. Fol. 220 z kolekcji berlińskiej w Krakowie . .219 ALEKSANDRA WILKOS Mężczyzna jak brzoskwinia, kobieta jak cebula – metaforyka gastronomiczna w języku portugalskim . .227 JAN WIECZOREK Enologia i przymiotniki: semantyka określeń aromatów wina . .235 WALDEMAR ŻARSKI Ewolucja dyskursu kulinarnego i jego uwarunkowań kulturowych w polszczyźnie . .243 ANTROPOLOGIA, HISTORIA I KULTURA 253 ANNA DZIAŁAK-SZUBIŃSKA „Wydawać Ci się może, że wszystkich tych [zaleceń] ciężko jest przestrzegać, lecz, gdy już się przyzwyczaisz, lżej Ci przyjdzie żyć z nimi w zgodzie”. O średniowiecznej dietetyce słów kilka. Dobry doradca króla Portugalii Edwarda (1391–1438). .255 ANETA FIRLEJ-BUZON „Tłuszczu i cukru tu nie brakuje i wcale się go nie szczędzi dla odżywiania pracowników”, czyli kuchnia „przesiedleńcza” w czasach niedosytu. .263 6 ALEKSANDRA GRĄBKOWSKA Kobiecy i męski wymiar kuchni bałkańskich Słowian postrzegany przez pryzmat teorii „trójkątów kulinarnych” Claude’a Lévi-Straussa i Warrena Belasco oraz rozważań Dževada Karahasana. Krótka geneza kuchni bałkańskich Słowian . .275 PAWEŁ HAMERA Mistrz kuchni Alexis Soyer i Wielki Głód Irlandii . .287 AGNIESZKA JANIAK Współczesna „śmiertelna” kuchnia. Funkcje, formy i ich przemiany gotowania dla umierających, zmarłych i osieroconych . .299 DOROTA KOCZANOWICZ Reżimy smaku: kultura i gusty kulinarne . .309 PAULINA KOLEBSKA „Kraj to lesisty, ale niemało przecież obfi tuje w chleb i mięso, w ryby i miód”. Polska kuchnia w przekazach zagranicznych kronikarzy i podróżników. Historia a pragmatyka przekazu . .317 RADOSŁAW ŁAZARZ Uczta z Barankiem. Rola posiłku eucharystycznego w kościołach reformacji wieków XV i XVI . 325 ANNA MATRAS Promocja polskiego smaku. Koncepcja performatywności smaku w badaniach nad kulturą kulinarną. W poszukiwaniu natury smaku . .335 MAŁGORZATA MISIAK Biesiada łemkowska. Rzecz nie tylko o kuchni . .343 JAN MUSIAŁ „Program na imieniny Mamine” w lwowskiego Sylwestra 1920 . .353 KATARZYNA NAJMROCKA Nowe odczytywanie tradycji przez kulinaria w świetle antropologicznych rozważań . .359 MARCIN R. ODELSKI Not only kaszëbsczi bùlwë, purcle or kaszëbskô malëna – in Search for Traditional Kashubian Dishes in Selected Contemporary Kashubian Restaurants . .369 ANTONI PŁOSZCZYNIEC Analiza pojęcia pokarmu duchowego . .383 ALEKSANDRA PRZYBYLSKA Funkcja i kompozycja stołu w obrzędach i rytuałach polskiej kultury – kuchnia w pałacach i dworach polskich w XVIII i XIX w. .393 MARCIN SKIBICKI Bulion KUB w każdej dobrej kuchni! Magia produktów Maggi w dawnej reklamie francuskiej . .403 BOGUMIŁA STANIÓW Książki popularnonaukowe o tematyce kulinarnej dla dzieci i młodzieży w Polsce w latach 1945–1989 jako odzwierciedlenie kultury kuchni i stołu . .415 MAŁGORZATA STASZCZAK-CIAŁOWICZ Kluby kolacyjne jako element kosmopolitycznej kultury, która łączy ludzi . .427 7 MARIOLA TYMOCHOWICZ Funkcje stołu w kulturze tradycyjnej . .435 MAŁGORZATA WÓJCIK-DUDEK Matka – depozytariuszka sytości i głodu. Literatura dla dzieci i młodzieży wobec Zagłady. .449 LITERATURA I SZTUKA 459 MAŁGORZATA ANDRZEJAK-NOWARA Jedzą, piją, weselą się. Dwanaście stacji w dwunastu księgach . .461 RAFAŁ AUGUSTYN Rytuał, forma i przemiany materii. Akt konsumpcji w strukturze świata przedstawionego w operze .. .473 TERESA BANAŚ-KORNIAK Staropolski bankiet. Motywy pijaństwa i biesiadowania w twórczości poety barokowego – Daniela Bratkowskiego . .487 JOLANTA FISZBAK Najnowsza literatura dla młodego odbiorcy jako transfer wiedzy kulturowej o kulinariach, spożywaniu posiłków i towarzyszących im „okolicznościach” . .499 RENATA GADAMSKA-SERAFIN: „Kosmiczny patriotyzm-kapusty-kwaśnej” i „jajecznica narodowa”, czyli kulinaria w dyskursie Norwidowskim . .513 MAGDALENA JONCA „Heavy metal na kotletach, rapowana zapiekanka…” Poetyka i pragmatyka współczesnego, dziecięcego przepisu kulinarnego . .549 MARTA KAPRZYK Dekonstruowanie tradycji. Stół w narracjach fi lmowych najnowszego kina hiszpańskiego . .561 MAŁGORZATA MIESZEK Kulinaria w łódzkiej serii książek dla dzieci „Wojny dorosłych – opowieści dzieci” . .569 ANNA ODRZYWOLSKA-KIDAWA Jedzenie i jego kulturowa rola u Mikołaja Reja. .581 GRZEGORZ SOBEL „Hej szynkarzu, przynieś szklaneczkę, przynieś piwa biskupiego ćwiarteczkę!” O rymach w dawnej gastronomii Wrocławia . .593 BEATA STEFANIAK Zatrute jabłko i chatka z piernika – o jedzeniu w zbiorze baśni braci Grimm i w ich najnowszych wersjach . .609 TATJANA VOLOGDINA Wino i zielone wino w świadomości ludowej Litwinów . .621 RYSZARD WAKSMUND Historia dzieciństwa – historia jedzenia (na materiale wspomnieniowym). .633 Indeks . .649 8 SŁOWO WSTĘPNE Najważniejszą cechą jedzenia jest jego pozycja na pograniczu światów natury i kultury. Postrzeganie go wyłącznie w wymiarze mechanizmów biologiczno-chemicznych pozo- stawia ogromny niedosyt – poznawczy, emocjonalny, duchowy. Bez odwołania do świata kultury nie można w pełni opisać chociażby wieczerzy wigilijnej,