Bildverzeichnis

Quellen und Urheber der Abbildungen. Zahlreiche Abbildungen wurden nach Vorlagen der Autoren oder nach originalen Objekten von Hans-Jürgen Ehricht, Brigitte Mehle und Hans- Joachim Behrendt angefertigt. 16/2 E. G. Schmidt in Exkursionsfauna Bd. 2 (2011); 16/3 aus Klausnitzer (1991–1999) Bd. L1; 22/1 Arndt (1928); 22/2 Brümmer; 22/3 Ehricht; 22/4 Arndt (1928); 23/1–2 Ehricht; 23/3 Arndt (1928); 23/4 Arndt (1928); 24/1–2 Brümmer; 24/3 Arndt (1928); 25/1 Arndt (1928); 25/2 Ehricht; 26/1–4 Brümmer; 27/1,3,6,7 Kükenthal u. Matthes (1953); 27/2,4,5 Brümmer; 28/1,2,7 Kükenthal u. Matthes (1953); 28/3–6,8 Brümmer; 34/1 Ehricht; 34/2 Krumbach (1930); 34/3 Riedl (1983); 34/4 Kükenthal u. Matthes (1953); 34/5–6 Ehricht; 36/1–3 Naumov (1960); 36/4 Broch (1928); 39/1–3 Ehricht; 39/4 Naumov (1960); 39/5 Schuchert; 41–1/1–4 Schuchert; 41–2/1 Ehricht; 41–2/2–4 Schuchert; 42/1–8 Schuchert; 43/1 Naumov (1960); 43/2–3 Broch (1928); 43/4 Russell (1939); 43/5 Naumov (1960); 45/1 Russell (1953); 45/2,4,5,6 Schuchert; 45/3 Naumov (1960); 45/7 Broch (1928); 46/1,3–7 Schuchert; 46/2 Naumov (1960); 46/8 Ehricht; 48/1–4 Schuchert; 49/1–4 Schuchert; 50/1 Naumov (1960); 50/2 Riedl (1983); 50/3 Naumov (1960); 50/4 Schuchert; 51/1 Naumov (1960); 51/2–3 Rus- sell (1963); 51/4 Naumov (1960); 52–1/1–2 Ehricht; 52–1/3 Riedl (1983); 52–1/4 Schuchert; 52–2/1 Ehricht; 52–2/2 Campbell (1977); 53/1,3,5–8 Ehricht; 53/2,4 Campbell (1977); 57/1–2 Ehricht; 57/3 Krumbach (1926); 57/4–5 Schuchert; 60/1 Hartwich, G. (1970). In: Stresemann, E. (Hrsg.), Exkursionsfauna von Deutschland, Wirbellose I, Volkseigener Verlag, Berlin, Abb. 77/1; 60/2 Hoffmann, J. A. (1964). Faune des triclades paludicoles du Grand-Duché de Luxembourg. Institut Grand-Ducal de Luxembourg, Section des Sciences naturelles physique et mathématiques, Archives, nouv. sér. 30: 181–261, Abb. 26 (verändert); 60/3–4 Sluys; 62/1–4 Sluys; 63/1–2 Sluys; 63/3 Ball, I. R. (1976). Les caryotypes de trois planaires marines nord-américaines; contribution à la phylogénie et à la classification du groupe (Platyhelmin- thes, Turbellaria, Tricladida). Canadian Journal of Zoology 54: 644–651, Abb. 2 (verändert); 63/4 Sluys; 64/1–4 Sluys; 65/1–3 Reynoldson, T. B. (1958). The quantitative ecology of lake-dwelling triclads in northern Britain. Oikos 9: 94–138, Abb. 4 (verändert); 66/1–2 Sluys; 66/3 Arndt, W. (1934). Die Landplanarienfunde in Deutschland – Mit einer Übersicht über die zurzeit aus Europa bekannten Terricolen. Zoogeographica 2: 375–392, Abb. 5b; 67/1 Hyman, L. (1940). Land planarians from the Palau and Caroline Islands, Micronesia. Annals and Magazine of Natural History, ser. 11, vol. 5: 345–362, Abb. 13; 67/2 Sluys; 67/3 Arndt, W. (1934), Abb. 1b; 67/4 Arndt, W. (1934), Abb. 4; 68/1 Sluys; 68/2 Faubel, A. & S. Gollasch (1996). Cryptostylochus hullensis sp. nov. (Polycladida, Acotylea, Platyhelminthes): a pos- sible case of transoceanic dispersal on a ship’s hull. Helgoländer Meeresuntersuchungen 50: 533–537, Abb. 1A; 68/3–4 Prudhoe, S. (1982). British Polyclad Turbellarians. Cambridge University Press, 77pp, Abb. 7, 12A (verändert); 68/5 Hartwich, G. (1992). In: Stresemann, E., H-J. Hannemann, B. Klausnitzer & K. Senglaub (Hrsg.), Exkursionsfauna, Bd. 1, Abb. 86/1; 68/6 Prudhoe, S. (1982), Abb. 10A (verändert); 70/1–3 Lühe (1909); 73/1 nach Malmberg; 73/2 Kollmann (1970); 73/3–5 Bychovskij (1957); 74/1–4 Bychovskij (1957); 76/1–2 Kükenthal u. Matthes (1949); 76/3–4 Wardle u. McLeod (1952); 76/5–6 Fiebiger (1947); 76/7–8 Lühe (1910); 79/1–3 Kuhlow (1953); 79/4 Wikgren (1956); 79/5 nach Ku- perman; 79/6–7 Bychovskaja-Pavlovskaja (1962); 79/8 Odening; 79/9–10 nach Schulz u. Dikov (1964); 82/1–2 nach Dubinina; 82/3 nach Kuperman; 84/1 nach Schulz; 86/1 nach Mattes; 87/1–3 Schulz u. Dikov (1964); 88–1/1–2 nach Vogel; 88–2/1 Schulz u. Dikov (1964);

© Springer-Verlag GmbH Deutschland, ein Teil von Springer Nature 2019 B. Klausnitzer, Stresemann - Exkursionsfauna von Deutschland. Band 1: Wirbellose (ohne Insekten), https://doi.org/10.1007/978-3-662-55354-1 670 Bildverzeichnis

89/1–2 Odening; 90/1 Kükenthal u. Matthes (1949); 90/2 Fiebiger (1947); 90/3,5,6 Lühe (1909); 90/4 Delphy (1935); 91/1 Schäperclaus (1979); 92–1/1–2 Odening (1963); 92–1/3 Odening (1970); 92–2/1–2 Odening (1964); 92–2/3–4 Odening (1961); 94/1 Odening (1965); 95–1/1–2 Odening (1963); 95–1/3 Odening (1962); 95–1/4 Odening (1970); 95–2/1–4 Ode- ning (1964); 95–2/5 Odening (1962); 107/1 Odening (1963); 107/2 Odening, Mattheis u. Bockhardt (1970); 109/1–2 Odening (1962); 110/1 Odening (1962); 110/2 Odening (1963); 110/3 Odening (1961); 110/4 Odening (1963); 111/1–5 Odening (1962); 111/6 Odening (1965); 114/1–6 Odening (1961); 117/1–3 Odening (1964); 117/4 Odening u. Gräfner (1979); 117/5 Odening (1960); 124/1 Hyman (1951); 124/2 Hartwich (1981); 124/3 Reisinger (1926); 124/4 Wilfert u. Gibson (1974); 124/5 Bürger (1895); 124/6,7 Joubin (1894); 124/8,9 McIntosh (1873); 128/1–6 Emschermann; 129/1–2 Emschermann; 133/1–2 Schmidt-Rhaesa; 134/1,3 Weber (1898); 134/2 Bartos (1959); 134/4 Jurczyk (1925); 135/1,3 Petrocenko (1956); 135/2 Lühe (1911); 135/4 Travasso (1917); 140/1 Rudescu /1967); 140/2 Remane (1929); 141–1/1 Kaestner (1954/55); 141–2/1 Goffart (1951); 141–2/2 Filipjev (1934); 141–2/3 Chitwood u. Chitwood (1950); 143 Sudhaus; 144 Sudhaus; 145 Sudhaus; 147/1–3 Heinze (1941); 148– 1-2 Schmidt-Rhaesa; 151/1–2 Lorenzen; 154/1–2 Brigitte Mehle; 156 Brohmer, Ehrmann, Ulmer (1933); 167/1–5 Ziegelmeier (1966); 168/1–3, 169/1–5, 170/1–2 Stocker in Exkur- sionsfauna I (1992); 172/1–7 Ziegelmeier (1966); 174/1–4 Ziegelmeier (1966); 175/1–5 Ziegelmeier (1966); 176/1–6 Ziegelmeier (1966); 177/1–3 Ziegelmeier (1966); 178/1–3 Stocker in Exkursionsfauna I (1992); 182/1–4 Ziegelmeier (1966); 183/1–4 Ziegelmeier (1966); 185/1–4 Ziegelmeier (1966); 186/1–3 Ziegelmeier (1966); 187/1–4 Stocker in Exkur- sionsfauna I (1992); 188/1–6 Nordsieck (1972); 190/1–4 Thompson u. Brown; 191–1/1–4 Nordsieck (1972); 191–1/5 Thompson u. Brown; 191–2/1–3 Thompson u. Brown; 193/1–3 Thompson u. Brown; 193/4–5 Alder u. Hancock (1845–1855); 194–1/1–3 Thompson u. Brown; 194–1/4 Hertling (1930); 194–2/1–4 Thompson u. Brown; 195/1 Nordsieck (1972); 195/2 Riedl (1963); 195/3 Sars (1878); 195/4 Hoffmann (1939); 196/1–3 Alder u. Hancock (1845–1855); 197/1, 3 Jaeckel in Stresemann (1986); 197/2 Brigitte Mehle; 197/4 Alder u. Hancock (1845–1855); 198/1–3 Alder u. Hancock (1845–1855); 199/1–3 Alder u. Hancock (1845–1855); 200/1–3 Alder u. Hancock (1845–1855); 201/1, 3, 4 Alder u. Hancock (1845– 1855); 201/2 Thompson u. Brown; 202/1–3 Alder u. Hancock (1845–1855); 202/4 Brigitte Mehle; 203/1, 3 Alder u. Hancock (1845–1855); 203/2 Thompson u. Brown; 204/1–4 Alder u. Hancock (1845–1855); 206/1–4 Stocker in Exkursionsfauna I (1992); 207/1–5 Stocker in Exkursionsfauna I (1992); 208 Brohmer, Ehrmann, Ulmer (1933); 209/1–5, 212/1–5, 213/1– 6, 215/1–5, 216/1–4 Stocker in Exkursionsfauna I (1992); 217 Brohmer, Ehrmann, Ulmer (1933) und Brigitte Mehle; 218/1–6, 223/1–5, 225/1–3, 227/1–4, 228/1–5, 229/1–6, 230/1–4, 233/1–3, 235/1–6, 239/1–4, 240/1–4, 241/1–2, 243/1–4, 246/1–5, 248/1–4, 250/1–4, 253/1– 4, 254/1–3, 255/1,2,4 Stocker in Exkursionsfauna I (1992); 255/3 Stocker (unveröffentlicht); 256/1–5, 258/1–6 Stocker in Exkursionsfauna I (1992); 259/1–9 nach Exkursionsfauna I (1992); 260/1–4 Stocker in Exkursionsfauna I (1992); 261/1, 4 Brigitte Mehle; 261/2–3 Jae- ckel in Stresemann (1957); 265/1, 2 Ziegelmeier (1962); 265/3, 4, 5 Jagnow u. Gosselck (1987); 266/1, 3 Ziegelmeier (1962); 266/2, 4, 5 Jagnow u. Gosselck (1987); 268/1–3 Zie- gelmeier (1962); 269/1, 2, 3 Brigitte Mehle; 269/4 Ziegelmeier (1962); 270/1, 2 Stocker in Exkursionsfauna I (1992); 270/3 v.Knorre (unveröffentlicht); 272/1–4 Stocker in Exkursions- fauna I (1992), Wirbel ergänzt v.Knorre (unveröffentlicht); 273/1, 2,3 Stocker in Exkursions- fauna I (1992); 274/1 Jagnow u. Gosselck (1987); 274/2, 3,4 Ziegelmeier (1962); 275/1, 4 Ziegelmeier (1962); 275/2 Brigitte Mehle; 275/3, 5 Jagnow u. Gosselck (1987); 276/1 Zie- gelmeier (1962); 276/2–6 Jagnow u. Gosselck (1987); 278/1–4 van Benthem Jutting (1943); 279/1–3 van Benthem Jutting (1943); 281/1–5 Ziegelmeier (1962); 282/1–6 Jagnow u. Gosselck (1987); 283/1–4 Ziegelmeier (1962); 285/1, 3 Stocker in Exkursionsfauna I (1992); 285/2 v.Knorre (unveröffentlicht); 286/1–2 Gunnar Brehm (unveröffentlicht); 287/1–4 Stocker in Exkursionsfauna I (1992); 288/1–5 Ziegelmeier (1962); 291/1–4 van Benthem Jutting (1943); 292/1, 2, 3 van Benthem Jutting (1943); 292/4, 5 Ziegelmeier (1962); 293/1, 2 van Benthem Jutting (1943), Jagnow u. Gosselck (1987); 294/1, 3, 4 Tebble (1966); 294/2 Zie- gelmeier (1962); 295 Brigitte Mehle, Jaeckel in Stresemann (1986); 297/1–3 Rober, Sweeney Bildverzeichnis 671 u. Nauen (1984); 299/1–4 Rober, Sweeney u. Nauen (1984); 300/1–4 Rober, Sweeney u. Nauen (1984); 301/1–5 Rober, Sweeney u. Nauen (1984); 303/1 Riedl (1963); 303/2,3 Jatta (1896); 306/1–5 Gibbs (2001); 319/1 Jouin (1971); 319/2–4, 6, 7, 9 Westheide (1990); 319/5 Swedmark (1955); 319/8 Kristensen & Niilonen (1982); 320/1 Fauvel (1923); 320/2–4 McIn- tosh (1908), 320/5 McIntosh (1910); 321/1, 2, 4 Hartmann-Schröder (1971); 321/3 Hempel- mann (1931); 321/5 Hartmann-Schröder u. Stripp (1968); 323/1, 3 Fauvel (1923); 323/2 Hartmann-Schröder (1971); 323/4, 5 Friedrich (1938); 323/6 Bick & Gosselck (1985); 323/7– 10 Böggemann (1998); 324/1 Fauvel (1923); 324/2,3 Hartmann-Schröder (1971); 327/1,7,9 Hartmann-Schröder (1971); 327/2 McIntosh (1910); 327/3 Friedrich (1938); 327/4,5 Fauvel (1923); 327/6 Bick & Gosselck (1985); 327/8 Böggemann (1998); 328/1,6 Böggemann (1998); 328/2 Friedrich (1938); 328/3–5 Uschakov (1955); 330/1 Hartmann-Schröder (1971); 330/2 Böggemann (1998); 330/3 Fauvel (1923); 333/1–3, 5 Hartmann-Schröder (1971); 333/4 McIntosh (1915); 334/1 Hartmann-Schröder (1971); 334/2 Fauvel (1927); 334/3 Fried- rich (1938); 334/4 Bick & Gosselck (1985); 336/1, 2 Fauvel (1927); 336/3 Hartmann-Schrö- der (1971); 337/1, 2 Uschakov (1955); 337/3 Hartmann-Schröder (1971); 337/4 Leunis (1886); 337/5 Friedrich (1938); 337/6 Hempelmann (1931); 338/1,2 Hartmann-Schröder (1971); 338/3 Fauvel (1927); 338/4 Blick (1985); 338/5,6 Remane (1932); 343/1 Fauvel (1927); 343/2 Schlieper (1927); 343/3 Uschakov (1955); 343/4 Hartmann-Schröder (1971); 347/1,2 Uschakov (1955); 347/3, 4 Hartmann-Schröder (1971); 348/1,3 Hartmann-Schröder (1971); 348/2 Fauvel (1927); 349/1 Uschakov (1955); 349/2 Fauvel (1927); 349/3 Bick & Gosselck (1985); 351/1 Fischer (1925); 353/1–3,7,8 Timm (2009); 353/4–6 Schmelz; 356/1–7 Timm (2009); 357/1,7 Schmelz; 357/2–6 Timm (2009); 358/1,2 Bunke (1967); 358/3 Pizl & Chalupsky (1984); 358/4 Schmelz; 358/5 Timm (2009); 358/6 Michaelsen (1909)/Schmelz; 359/1–5 Timm (2009); 359/6 Brinkhurst (1971); 361/1–5,7 Timm (2009); 361/6 Schmelz; 363/1–7 Timm (2009); 365–1/1 Knöllner (1935), 365–1/2 Timm (2009); 365–1/3 Schmelz; 365–2/1 verändert nach Curt Scholze in Stresemann et al. (1967); 366/1–4 Michaelsen (1909); 372/1 Lukin (1976); 372/2, 4 Pawlowski (1936); 372/3 Herter (1968); 373/1, 2 Jo- hannson (1929); 373/3, 4 Autrum (1958); 374/1 Autrum (1958); 375/1, 3, 5, 7 Johannson (1929); 375/2 Pawlowski (1936); 375/4, 6 Autrum (1936); 376/1 Lukin (1976); 376/2,3 Gros- ser (2004); 377/1 Autrum (1936); 377/2, 3 Lukin (1976); 378/1 Grosser (unveröff.); 383/1–3 Ehricht; 385/1 Brohmer (1977); 385/2 Heymons (1935); 390–1/1,2 Kaston (1953); 390–1/3 Locket u. Millidge (1951); 390–2/1,3 Bristowe (1958); 390–2/2 Wiehle (1953); 391/1,3 Eh- richt; 391/2,4 Bristowe (1958); 392–1/1 Ehricht; 392–1/2,3 Bristowe (1958); 392–1/4 Wiehle (1953); 392–2/1–4 Bristowe (1958); 393/1–2 Brohmer (1977); 394/1 Crome (1954); 394/2 Wiehle (1953); 394/3–5 Ehricht; 395–1/1,5 Ehricht; 395–1/2,3,4 Bristowe (1958); 395–2/1,2 Locket u. Millidge (1951); 395–2/3 Bristowe (1958); 397–1/1,2 Dahl (1926); 397–1/4 Wiehle (1931); 397–2/1–4, 6 Bristowe (1958); 398/2 Wiehle (1953); 398/3 v. Broen (1965); 398/4,5 Kraus u. Baur (1974); 399/1–3 Ehricht; 399/4 Bristowe (1958); 401/1,5 Wiehle (1953); 401/2 MacCook (1889); 401/3 Locket u. Millidge (1951); 401/4 Ehricht; 403–1/1,2,4 Wiehle (1953); 403–1/3 Locket u. Millidge (1951); 403–2/1,3,4 Ehricht; 403–2/2 Miller (1971); 404/1–3 Wiehle (1953); 405/1 Bristowe (1958); 405/2 Moritz (1973); 405/3 Wiehle (1953); 407/1,2,10 Wiehle (1953); 407/3,7 Locket u. Millidge (1953); 407/4 Bristowe (1958); 407/5 Miller (1963); 407/6,8 Ehricht; 407/9 Heimer (1980); 408/1,3 Ehricht; 408/2,4,5 Wiehle (1937); 411/1,3,5– 7,9 Ehricht; 411/2,4,8 Wiehle (1937); 413/1,5,6 Ehricht; 413/2 Wiehle (1953); 413/3,4 Bris- towe (1958); 414/1,2 Crome (1970); 414/3,4 Levi (1981); 415/1–5 Ehricht; 415/6,7 Crome (1954); 417/1,2,4 Ehricht; 417/3 Wiehle (1931); 419/1 Nielsen (1932); 419/2,3,8,9 Wiehle (1931); 419/4 Crome (1955); 419/5–7 Ehricht; 423/1,2 Crome (1970); 423/3,4,7 Ehricht; 423/5,6 Wiehle (1931); 424/1–3 Wiehle (1931); 424/4–6 Ehricht; 425/1,8 Wiehle (1931); 425/2–4,6,7,9 Ehricht; 425/5 Crome (1970); 427/1–6 Ehricht; 428/1–5 Ehricht; 428/6,7 Wiehle (1963); 429/1,2,6–9 Ehricht; 429/3–5 Wiehle (1931); 430/1–5 Ehricht; 433–1/1,2,4 Wiehle (1931); 433–1/3 Bristowe (1958); 433–2/1,2,5–11 Ehricht; 433–2/3,4 Crome (1970); 436/1–9 Ehricht; 436/10 Loksa (1969); 436/11 Roberts (1985); 438/1,4 Bristowe (1958); 438/2,3 Ehricht; 439/1–9 Ehricht; 443/1,2,4–6 Ehricht; 443/3 Grimm (1985); 443/7 Crome (1970); 443/8 Wunderlich (1979); 444/1–3,7 Ehricht; 444/4,6 Bristowe (1958); 444/5 Grimm 672 Bildverzeichnis

(1985)/Bristowe (1958); 444/8 Grimm (1985); 447/1–6 Ehricht; 449/1–4 Ehricht; 449/5 Rei- moser (1937); 449/6 Locket u. Millidge (1951); 450/1 Locket u. Millidge (1951); 450/2,3 Dondale u. Redner (1978); 452/1 Locket u. Millidge (1951); 452/2 Crome (1970); 452/3– 7,9,10 Ehricht; 452/8,11,12 Crome (1962); 454/2, 3 Locket u. Millidge (1951); 455/1 Beier (1941); 455/2 Weygoldt (1966); 455/3 Brohmer (1977); 456/1–2 Brohmer (1977); 457/1 Kaestner (1928); 457/2 Brohmer (1977); 458/1–2 Spoek (1963); 459/1–3 Martens (1978); 460–1/1 Spoek (1963); 460–1/2 Martens (1978); 460–1/3,4 Ehricht; 460–2/1–3 Ehricht; 461/1 Kaestner (1928); 461/2 Spoek (1963); 461/3 Martens (1978); 462/1 Brohmer (1977); 462/2 Dahl (1926); 462/3 Vitzthum (1931); 463/1 Vitzthum (1931); 463/2 Berlese (1896); 463/3 Brohmer (1977); 464/1,2 Vitzthum (1931); 464/3 Türk u. Türk (1957); 465–1/1, 4 Brohmer (1977); 465–1/2 Pritchard u. Baker (1955); 465–1/3 Hirschmann (1980); 465–2/1, 3 Hirst (1922); 465–2/2 Vitzthum (1931); 465–3/1 Hirst (1922); 465–3/2 Brohmer (1977); 469/1 Ehricht; 471/1–4 Wagler (1937); 472/1–3, 7–9 Flössner, D. (1972): Krebstiere, Crustacea/ Kiemen- und Blattfüßer, Branchiopoda/Fischläuse, Branchiura. — Fr. Dahl : Die Tierwelt Deutschlands und der angrenzenden Meeresteile, 60. Teil. Mit 201 Abb., 506 S. — Jena: VEB Gustav Fischer Verlag; 472/4–6 Wagler (1937); 473/1–6 Wagler (1937); 475/1–6 Wag- ler (1937); 475/7,8 Flößner (1972); 476/1–3 Flössner (1972); 477/1–6 Flössner (1972); 478/1–2 Wagler (1937); 480/1–5 Ehricht; 480/6–8 Wagler (1937); 482/1–4 Wagler (1937); 483/1–4 Nilsson-Cantell (1978); 483/2, 3 Southward, A. J. (2008): Barnacles: Keys and Notes for the Identification of British (Synopses of the British Fauna, New Series), 57, 140 S.; published for the Linnean Society and the Estuarine and Coastal Sciences As- sociation by Field Studies Council (Shrewsbury, Shropshire); 483/5 Hayward & Ryland (1995) (Handbook of the Fauna of North-West Europe), umgezeichnet und verändert; 483/6–13 Luther, G. (1987): Seepocken der deutschen Küstengewässer. Helgoländer Meeresunters. 41: 1—43; 485/1–4 Hoeg u. Lützen (1985); 487/1 Gruner, H.-E. (1993): Crustacea. – In: Kaestner - Lehrbuch der speziellen Zoologie I/4: Band I: Wirbellose Tiere. Teil 4: Arthropoda (ohne Insecta), 4. Auflage, 1279 S., Spektrum Akademischer Verlag; 488–1/1 Wagler (1937); 488–2/1 Tattersall, W. M. & Tattersal, O. S. (1951): British Mysidacea, VIII + 460 S.; London, Ray Society; 489/1 Tattersall (1951); 491/1 sehr stark verändert nach Tattersall & Tattersall (1951); 491/2 verändert nach Wittmann (2007) und stark verändert nach Wittmann, K. J., (2002). Weiteres Vordringen pontokaspischer Mysidacea (Crustacea) in die mittlere und obere Donau: Erstnachweise von Katamysis warpachowskyi für Ungarn, die Slowakei und Österreich, mit Notizen zur Biologie und zum ökologischen Gefährdungspotential. Lauter- bornia, 44: 49–63. (Erik Mauch Verlag, Dinckelscherben, ISSN 0935–333-X). Wittmann, K. J., (2007). Continued massive invasion of Mysidae in the Rhine and Danube river systems, with first records of the order Mysidacea (Crustacea: : ) for Switzerland. Revue suisse de Zoologie, 114 (1): 65–86. (Muséum d’histoire naturelle de la Ville de Ge- nève, ISSN 0035–418X); 491/3 verändert nach Stresemann et al. (1952); 491/4 sehr stark verändert (korrigiert) nach Tattersall & Tattersall (1951). The British Mysidacea. Ray Society, Monograph, no. 136: 1–460. (The Ray Society, London); 493/1–5 Prof. Karl Wittmann. Ver- ändert nach Stresemann et al. (1992: Abb. 501): Stresemann, E. (founder ed.), 1992. Wir- bellose (ohne Insekten). In: Hannemann, H.-J., B. Klausnitzer & K. Senglaub (eds.), Exkur- sionsfauna von Deutschland: Bd. 1, 8. Aufl., S. 1–637. (Volk und Wissen, Berlin); 493/6–11 original; 494/1, 3–5 Prof. Karl Wittmann. Verändert nach Stresemann et al. (1992: Abb. 501). Stresemann, E. (founder ed.), 1992. Wirbellose (ohne Insekten). In: Hannemann, H.-J., B. Klausnitzer & K. Senglaub (eds.), Exkursionsfauna von Deutschland: Bd. 1, 8. Aufl., S. 1–637. (Volk und Wissen, Berlin, ISBN 3–06-012533–3); 494/2, 6–9 original; 498/1–4 Lincoln, R. G. (1979): British marine Amphipoda: Gammaridea, VI + 658 S., 280 text-figs.; London (British Museum, Natural History) u. Schellenberg (1942); 499/1, 2 Schellenberg, A. (1942): Krebstiere oder Crustacea. IV: Flohkrebse oder Amphipoda,. In: Die Tierwelt Deutschlands und der angrenzenden Meeresteile, IV + 252 S., 204 Abb.; Jena (G. Fischer); 499/3 Köhn, J. & Gosselck, F. (1989): Bestimmungsschlüssel der Malakostraken der Ostsee. – Mitt. zool. Mus. Berlin, 65: 3–114, Taf. 1–32; 500/1 Schellenberg, A. (1927): Amphipoda des Nordischen Planktons. In: Brandt & Apstein [Hrsg.]: Nordisches Plankton, (Zool)3: 589– Bildverzeichnis 673

722, Abb. 1–104 (Darin Abb. 37, Themisto abyssorum); Kiel und Leipzig (Lipsius & Tischler). – Neudruck 1964 durch Asger & Co. Amsterdam; 500/2 Schellenberg (1942); 501/1–5 Schellenberg (1942); 501/6 Lincoln (1979); 501/7–10 Schellenberg (1942); 504/1–13 Schel- lenberg (1942); 504/ 14, 15 Lincoln (1979); 504/16–20 Schellenberg (1942); 507/1–3 Schel- lenberg (1942); 507/4, 5, 11 Eggers, O. & Martens, A. (2001): Bestimmungsschlüssel der Süßwasser-Amphipoda (Crustacea) Deutschlands. – Lauterbornia, 42: 1–68, Abb. 1–95; 507/12–14 Schellenberg (1942); 508/1–2 Lincoln (1979) u. Schellenberg (1942); 511/1–3 Lincoln (1979) u. Schellenberg (1942); 512/1 Lincoln (1979) u. Schellenberg (1942); 513/1– 12 Schellenberg (1942); 515/1, 4 Lincoln (1979); 515/2, 3, 5–14 Schellenberg (1942); 519/1–6 Schellenberg (1942); 519/7 Eggers & Martens (2007); 519/8, 9 Eggers, O. & Mar- tens, A. (2004): Ergänzungen und Korrekturen zum «Bestimmungsschlüssel der Süßwasser- Amphipoda (Crustacea) Deutschlands». – Lauterbornia, 50: 1–13, Abb. 1–18; 519/10–13 Schellenberg (1942); 520/1–5 Lincoln (1979) u. Schellenberg (1942); 522/1–3 Lincoln (1979) u. Schellenberg (1942); 523/1–8 Schellenberg (1942); 525–1/1–2 Jones (1976) u. Sars (1900); 525–2/1–4 Ehricht; 527/1–14 Zimmer, C. (1933): Cumacea. – In: Grimpe, G. & Wagler, E.: Die Tierwelt der Nord- und Ostsee, Xg4, S. 70–120; Leipzig (Akademische Ver- lagsgesellschaft); 527/15 McCarthy, A. M., Gerken, S., McGrath, D. & McCormack, G. P. (2006): Monopseudocuma a new genus from the North East Atlantic and redescription of Pseudocuma gilsoni Băcescu (Cumacea: Pseudocumatidae). – Zootaxa, 1203: 39–56; 527/16, 17 Zimmer (1933); 528/1–2 Sars (1896); 529 Nierstrasz, H. F. & Schuurmans Steck- hoven, J. H. (1930): Crustacea Anisopoda. – In: Grimpe, G. & Wagler, E.: Die Tierwelt der Nord- und Ostsee, Xe3, S. 134–167; Leipzig (Akademische Verlagsgesellschaft); 530/1–6 Gruner, H.-E. (1965/66): Krebstiere oder Crustacea. V: . In: Die Tierwelt Deutsch- lands und der angrenzenden Meeresteile, XII + 380 S., 262 Abb.; Jena (G. Fischer); 532/1–4 Gruner (1965/66); 533–1/1–6 Gruner (1965/66); 533–2/1–2 Gruner (1965/66); 534/1–10 Gruner (1965/66); 538–1/1–5 Ehricht; 538–2/1–3 Gruner (1965/66); 538–2/ 4 Allspach, A. (1989): Neunachweise von vier Landasselarten (Isopoda: Oniscidea) für Deutschland. – Stuttgarter Beiträge zur Naturkunde, (A)436: 1–8, Abb. 1–9; 538–2/5, 6 Gruner (1965/66); 539/1–11 Gruner (1965/66); 541/1–4 Ehricht; 542/1–6 Ehricht; 543/1–4 Gruner (1965/66); 543/5 Schmalfuss, H. (1996): Die Land-Isopoden Griechenlands. 17. Beitrag: Gattung Por- cellium, Neufassung (Trachelipodidae). — Stuttgarter Beiträge zur Naturkunde, (A)543: 1–40, Abb. 1–68; 543/6–9 Gruner (1965/66); 544/1–3 Ehricht; 546/1–6 Aus Mauchline, J. (1984). Euphausiid, Stomatopod and Leptocostracan . Synopses of the British Fauna (New Series), 30, 91 S.; published for the Linnean Society and the Brackish-water Sciences Association by Brill & Backhuys; 547/1–2 Ehricht; 548/1–5 Smaldon, G. (1979): British coastal Shrimps and prawns: keys and notes for the identification of the species. - Synopses of the British fauna, 15, III+126 S, London (Academic Press). – ISBN 0–12- 649250–6; 549/1–3 Holthuis (1950); 550–1/1 Schellenberg, A. (1928): Krebstiere oder Crustacea. II: Decapoda, Zehnfüßer. In: Die Tierwelt Deutschlands und der angrenzenden Meeresteile, IV + 146 S., 110 Abb.; Jena (G. Fischer); 550–1/2–5 Smaldon (1979); 550– 2/1–2 Holthuis (1950); 552/1–6 Smaldon (1979); 552/7 Ashelby, C. W., Worsfold, T. M. & Fransen, C. H. J. M. (2004): First records of the oriental prawn Palaemon macrodactylus (Decapoda: Caridea), an alien species in European waters,with a revised key to British Palaemonidae. – Journal of the marine biological Association of the United Kingdom, 84: 1041–1050, table 1, text-figs. 1–4; 552/8–14 Smaldon (1979); 553/1–3 Holthuis (1950); 556/1–4 Schellenberg (1928); 556/6, 11 Hobbs, H. H. (1962): La presencia de Procambarus clarkii (Girard) en los estados de Chihuahua y Sonora, Mexico (Decapoda, Astacidae). – Anales del Instituto de Biologia (Universidad de Mexico), 33(1/2): 273–276, Abb. 1–2; 556/7, 10 Kawai, T., Scholtz, G, Morioka, S., Ramanamandimby, F, Luckhaup, C & Hanamura, Y. (2009): Parthenogenetic alien crayfish (Decapoda: Cambaridae) spreading in Madagascar. – Journal of Biology, 29(4): 562–567, Abb. 1–3, Tab. 1–2; 556/5, 8, 9, 12 Hobbs., H. H. (1989): An illustrated checklist of the American crayfishes (Decapoda: Astacidae, Cam- baridae, and Parastacidae). – Smithsonian contributions to zoology, 480: I- IV, 1–236, Abb. 1–379; 557/1–6 Ehricht; 559/1 Schellenberg (1928); 559/2–4 Hayward, P. J. & Ryland, 674 BILDVERZEICHNIS

J. S. [eds.] (1995): Handbook of the marine fauna of North-West Europe, X + 800 pp.; Oxford (Oxford University Press); 561/1–4 Holthuis (1950); 562/1 Pesta, O. (1918): Die Decapoden- fauna der Adria. Versuch einer Monographie, X + 500 S.; Leipzig & Wien (Deuticke); 562/2–4 Hayward (1995); 562/5–10 Bull, H. O. (1937): Notes on the British species of the genus Galathea Fab. – Report Dove Marine Laboratory Cullercoats, (3)4: 38–52, pls. 1–6; 564/1–5 Christiansen (1969); 565/1–5 Schellenberg (1928); 566/1–3 Christiansen (1969) u. Ingle (1983); 567/1–3 Ehricht; 568/1 Holthuis, L. B. (1987): Vrais crabs. – In: Fischer, W, Schnei- der, M. & Bauchot [eds.]: Fiches FAO d’identification des espèces pour les besoins de la pêche. Mediterrané et Mer Noire. Zone de Peche 37, Révision 1, 1: 321–367; Rome (FAO); 568/2–5 Schellenberg (1928); 570/1 Hayward (1995); 570/2 Haan, W., de (1833–1849): Crustacea.- in: Siebold, P. F. von [ed.]: Fauna japonica, 4: XVII + XXXI + 244 S., 70 pls.; Lugduni Batavorum; 570/3–6 Breton, G., Faase, M., Noël, P. & Thierry, V. (2002): A new alien crab in Europe: Hemigrapsus sanguineus (Decapoda: Brachyura: Grapsidae). – Jour- nal of Crustacean Biology, 22(1): 184–189, Abb. 1–3; 574–1/2 N. Akkari (unveröff.); 574–1/3 Barber, A. (2009): Centipedes. Key and Notes for the Identification of the Species. – Sy- nopses of the British Fauna (New Series), no. 58. London & FSC Shrewsbury, 228 pp; 574–1/4 Koren (1986); 574–2/1–3 Eason (1964); 575–1/1–4 Barber (2009); 575–2/1-Eason (1964); 575–2/2, 3 Barber (2009); 575–2/4 Koren (1986); 577–1/4 Dunger, W. (1966): Litho­ bius microps Meinert (Chilopoda) in Sachsen. – Abhandlungen und Berichte des Natur- kundemuseums Görlitz 41, 15: 33–38.; 577–1/5 Barber (2009); 577–2/1 Barber (2009); 579/1–2 Koren (1992); 580–1/1 Koren (1992); 580–1/2, 3 Voigtländer, K. (1994): A contri- bution to our knowledge of the and distribution of Lithobius austriacus Verhoeff, 1937 (Chilopoda, Lithobiidae) in Germany. – Abhandlungen und Berichte des Naturkunde- museums Görlitz 68, 1: 23–37.; 580–2/6 Barber (2009); 582–1/1 Barber (2009); 583/1, 4 Barber (2009); 585/3, 4 Hopkin, S. P. & Read, H. J. (1992): The biology of . – Ox- ford University Press; Oxford, New York, Tokyo, 233 pp.; 587/1–6, 9 Hoess (2001); 587/7 Schubart (1934); 587/8 Hauser & Voigtländer (2009); 588/1–2 Hoess (2001); 589/1 Schubart (1934); 589/2, 3 Hoess (2001); 590/4 Hauser & Voigtländer (2009); 592/1 Voigtländer (unver- öff.); 593/1–3 Blower (1985); 599/1 Blower (1985); 599–2/1–5 Blower (1985); 599–2/4 An- dersson et al. (2005); 600/1 Schubart (1934); 600/1–3 Andersson et al. (2005); 601/1–3, 5, 10 Schubart (1934); 601/9 Andersson et al. (2005); 606/1–8 Behrendt; 607/1 Braem (1951); 607/2 Ristedt 1985; 618/11 Hayward & Ryland (1998); 614/1–6 Behrendt; 615/1–8 Behrendt; 618/1–10 Behrendt; 620/1–9 Behrendt; 620/10 Nikulina (2007); 620/11 Ryland & Hayward 1977; 624/1–5 Behrendt; 624/6 Matsuyama; 624/7–9 Hayward & Ryland (1998); 625/1–5 Behrendt; 627/1–8 Behrendt; 627/9; Hayward & Ryland (1998); 630/1–8 Behrendt; 630/9 Osburn (1952); 630/10 Osborn (1952); 630/11 Hastings (1929); 633/1–10 Behrendt; 633/11 Hincks (1880); 636/1–5 Behrendt; 637/1–5 Behrendt; 637/6 Scholz; 607/1 Braem (1951); 607/2 Ristedt 1985; 618/11 Hayward & Ryland (1998); 620/10 Nikulina (2007); 620/11 Ryland & Hayward 1977; 624/6 Matsuyama; 624/7–9 Hayward & Ryland (1998); 627/9; Hayward & Ryland (1998); 630/9 Osburn (1952); 630/10 Osborn (1952); 630/11 Hastings (1929); 633/11 Hincks (1880); 637/6 Scholz; 642/1–5 Kapp; 643/1–5 Lieberkind (1928); 645/1–2 Southward, E. C. & Campbell, A. C. (2005): Echinoderms. In: Synopses of the British Fauna (New Series), no. 56. London & Shrewsbury; 646–1/1–4 Lieberkind (1928); 646–2/1 Southward & Campbell (2005); 646–2/2, 3 Lieberkind, I.: Echinodermata in Dahl: Die Tierwelt Deutschlands und der angrenzenden Meeresteile, 4. Teil. Jena 1928; 647/1 Southward & Campbell (2005); 648/1–3 Southward & Campbell (2005); 649/1–6 Lieberkind (1928); 650–1/1–6 Lieberkind (1928); 650–2 Southward & Campbell (2005); 651/1 David Nichols in Southward &Campbell (2005); 652/1 Southward & Campbell (2005); 653–1/1 Southward & Campbell (2005); 653–2/1 Southward & Campbell (2005); 653–3/1 Southward & Campbell (2005); 654/1–6 Southward & Campbell (2005); 658/1–3 Groepler; 659/1–3 Groepler; 660/1–15 Groepler; 663/1–11 Groepler. Index

A Acicula fusca 169 Abida 118, 209 Acicula gracilis 169 Abida secale 208, 209 Acicula lineata 169 Abludomelita obtusata 515, 516 Acicula lineolata banki 169 Abra 283, 284 Acicula polita 169 Abra alba 282, 283, 284, 290 Aciculidae 159, 169 Abramis 79 Acidostoma obesum 505, 513 Abranchus microstomus 373 Acidostomidae 502, 505 Abra nitida 282, 283, 284 Acker­­schnecken 234 Abra prismatica 282, 283, 284 –– Einfarbige Acker­schnecke 235 Abra tenuis 282, 283, 284 –– Genetzte Acker­schnecke 235 Acanthinula 214, 215 –– Mittelmeer-Acker­schnecke 236 Acanthinula aculeata 158, 214, 215 –– Sichel-Acker­schnecke 236 Acanthobdella 371 Acmaea 166 Acanthobdella peledina 371 Acmaeidae 166 Acanthocardia 275, 276 Acme inchoata 169 Acanthocardia echinata 275, 276 Acochlidiacea 193 Acanthocephala 4, 133, 135 Acoetidae 311 Acanthocephalus lucci 135 Acrania 5, 667 Acanthocephalus lucii 136 Acrobeles 145 Acanthocephalus ranae 137 Acrocirridae 312, 342 Acanthocolpidae 96, 102 Acrocnida brachiata 648 Acanthodoris 196 Acroloxidae 160, 260 Acanthodoris pilosa 162, 196, 197 Acroloxus 261 Acantholycosa 438, 439 Acroloxus lacustris 260, 261 Acanthomysis 490 Acrothoracica 482, 483, 485 Acanthomysis longicornis 496 Acteon 189, 190 Acanthostomidae 100 Acteon tornatilis 161, 189, 190 Acanthostomum balthicum 100 Acteonidae 189 Acarapis woodi 464 Actinia equina 53, 55 Acari 389, 462 Actinulida 36, 38 Acaridae 463 Aculepeira 420 Acartia 480 Aculepeira ceropegia 420, 425 Acarus siro 463, 464 Adalaria 196 Accipiter 84, 112 Adalaria proxima 163, 196, 197 Acervochalina 27 Adernegel 104 Achaearanea 407, 409 Aega psora 531, 534 Achaeridion conigerum 406, 407 Aegidae 530, 531 Achaeta 362 Aeginina longicornis 498, 499 Achtarmer 302 Aegopinella 157, 225, 229 Achteres percarum 480 Aegopinella epipedostoma 226 Achtfüßer 302 Aegopinella minor 227 Achtheres percarum 481 Aegopinella nitens 226 Acibula lineata 169 Aegopinella nitidula 226, 227 Acicula 169 Aegopinella pura 228 676 Index

Aegopinella ressmanni 226 Alinda 217 Aegopis 225 Alinda biplicata 217, 218, 219, 223 Aegopis verticillus 157, 225, 227 Alitta succinea 327 Aeolidia 201 Alitta virens 327 Aeolidia papillosa 163, 201 Alkmaria romijni 347 Aeolidiidae 201 Allajulus groedensis 596 Aeolosoma 351, 358 Allajulus nitidus 596 Aeolosomatidae 317, 350, 354, 358 Allajulus punctatus 595 Aequipecten 268 Allassogonoporidae 96, 116 Aequipecten opercularis 268 Allassogonoporus amphoraeformis 116, Aequorea forskalea 50 117 Aequorea vitrina 51 Allochernes 456 Aetea 617 Allochernes dubius 456 Aetea truncata 609, 617, 618 Allochernes wideri 456 Aeteidae 617 Allocreadiidae 96, 101 Afterskorpione 389, 454 Allocreadioidea 96 –– Bücherskorpion 456 Allocreadium isoporum 101 Agalenatea 421 Allolobophora chlorotica 369 Agalenatea redii 425 Allolobophoridella eiseni 370 Agelena 434, 435, 436 Allopauropus 600 Agelena gracilens 433, 435 Allorossia 298 Agelena labyrinthica 433, 435 Alloteuthis 300 Agelena similis 435 Alloteuthis media 296, 300, 301 Agelenidae 394, 432, 447 Alloteuthis subulata 296, 300, 301 Aglantha digitale 36, 37 Aloididae 290 Aglaophamus agilis 327, 329 Alopecosa 440, 441 Agriolimacidae 157, 234 Alopecosa cuneata 439 Agrion 99, 103 Alopecosa inquilina 441 Agroeca 395, 447, 448 Alopecosa pulverulenta 441 Agroeca brunnea 447 Alopia 219 Agroeca proxima 447 Alopia monacha 218, 219 Aix 113 Alpen-Federkiemen­schnecke 187 Akera 194 Alpheidae 548 Akera bullata 162, 191, 194 Alt­schnecken 166 Akeridae 194 Alvania 175 Alaria alata 119 Alvania lactea 176 Alboglossiphonia heteroclita 379 Alveococcus multilocularis 88 Alboglossiphonia hyalina 375, 379 Amathia gracilis 615 Alboglossiphonia striata 379 Amathia imbricata 608, 614 Alburnus 77 Amathia pustulosa 614 Alciopidae 315 Amathia pustulosa-Stockes 614 Alcyonidiidae 612 Amaurobiidae 394 Alcyonidiina 612 Amaurobius 392, 399, 400 Alcyonidium 611, 612, 613 Amaurobius fenestralis 399, 400 Alcyonidium diaphanum 613 Amaurobius similis 400 Alcyonidium gelatinosum 606, 613 Amauropsis 183 Alcyonidium hirsutum 613, 614 Ameisenjäger 405 Alcyonidium parasiticum 613, 614 Amerikanischer Riesenleberegel 118 Alcyonidium polyoum 606, 613 Amhiura 648 Alcyonium 199, 200 Amhiura chiajei 648 Alcyonium digitatum 52, 53 Amhiura filiformis 648 Alderia 192 Ammothea 387 Alderia modesta 163, 193 Amoebotaenia cuneata 84 Index 677

Ampelisca 503 Ancula 197 Ampelisca brevicornis 503 Ancula cristata 197 Ampelisca diadema 501, 503, 504 Ancula gibbosa 162, 193, 197 Ampelisca macrocephala 503 Ancylidae 160, 260 Ampelisca spinipes 503 Ancylus 260 Ampelisca tenuicornis 503 Ancylus fluviatilis 260 Ampelisca typica 503 Ancyrocephalus paradoxus 74, 75 Ampeliscidae 500 Androniscus 545 Ampharete 337, 349 Androniscus dentiger 545 Ampharete acutifrons 348 Androniscus roseus 545 Ampharete baltica 348 Anelasmocephalus 458 Ampharete finmarchica 348 Anelasmocephalus cambridgei 458 Ampharetidae 313, 347 Anelosimus 408, 409 Amphibalanus improvisus 483, 484 Anelosimus vittatus 408, 409 Amphiblestrum 620 Anguillidae 71 Amphiblestrum auritum 620, 621 Anguina tritici 141 Amphiblestrum flemingii 618, 621 Angulus 280, 281 Amphiblestrum solidum 618, 621 Angulus fabula 281 Amphichaeta leydigi 364 Angulus tenuis 281 Amphichaeta sannio 363, 364 Anisus 117, 119, 255, 257 Amphicteis midas 348 Anisus (Anisus) 256 Amphictene auricoma 348 Anisus (A.) spirorbis 257 Amphilectus lobatus 26 Anisus (Disculifer) 256 Amphilochidae 500, 503 Anisus leucostoma 257, 258 Amphilochoides boecki 504 Anisus septemgyratus 257 Amphilochoides serratipes 504 Anisus vortex 104, 120, 257, 258 Amphilochus 503 Anisus vorticulus 257 Amphilochus brunneus 504 Annelida 4, 309, 341 Amphilochus manudens 504 Anobothrus gracilis 348 Amphilochus neapolitanus 504 Anodonta 101, 102, 261, 262, 271, 272 Amphinomidae 315 Anodonta anatina 272, 273 Amphioxus 654 Anodonta cellensis 273 Amphipholis squamata 644, 647 Anodonta cygnea 270, 273 Amphipoda 84, 486, 497 Anodonta piscinalis 273 Amphiporus lactifloreus 124, 125 Anomalodesmata 293 Amphistomida 90, 91, 93, 102, 117, 120 Anomia 261, 268 Amphitrite cirrata 350 Anomia ephippium 268, 269 Amphiura chiajei 648 Anomiidae 263, 268 Amphiura filiformis 644, 648 Anomopoda 477 Ampithoe gammaroides 505 Anomura 547, 560 Ampithoe rubricata 501, 505 Anopheles 103 Ampithoidae 501, 504 Anoplocephala magna 86 Amptithoe rubricata 520 Anoplocephala perfoliata 86 Anabolia 101 Anoplocephalidae 85, 86 Analgesidae 463 Anoplocephaloides dentata 85 Analgopsis passerinus 464 Anostraca 470 Anarrhichas lupus 373 Anser 116 Anas 106, 113, 114, 116 Anseriformes 84, 106 Anaspidea 189, 194 Antalis 295 Anatopynia 115 Antalis entalis 295 Anchialina agilis 491 Antennophoridae 463 Anchistropus emarginatus 477 Antennophorus pubescens 463 Ancistrosyllis fioronii 328 Anthoathecata 36, 38, 43 678 Index

Anthozoa 3, 34, 52 Aporrectodea cupulifera 368 Anthuridae 530, 532 Aporrectodea georgii 367 Antistea 437 Aporrectodea handlirschi 368 Antistea elegans 437 Aporrectodea icterica 367 Antrobathynella stammeri 487, 488 Aporrectodea jassyensis 370 Anyphaena 449 Aporrectodea limicola 369 Anyphaena accentuata 394, 449 Aporrectodea longa 367 Anyphaenidae 393, 449 Aporrectodea rosea 369 Aonides paucibranchiata 335 Aporrectodea smaragdina 369 Aora 505 Aporrhaidae 181 Aora gracilis 505 Aporrhais 181, 306 Aora typica 504, 505 Aporrhais pespelecani 164, 181, 182 Aoridae 502, 505 Apostenus 446, 447 Apatemon annuligerum 98 Apostenus fuscus 447 Apatemon gracilis 98, 113 Appendicularia 5, 657 Apatemon somateriae 113 Aquiloniella scabra 623, 624 Apatronemertes albimaculosa 123, 124 Arachnida 4, 462 Aphalloides timmi 101 Araneae 389, 390 Aphanoneura 354 Araneidae 396, 418 Apharyngostrigea cornu 98, 113 Araneus 397, 418, 420, 421, 427, 428 Apharyngostrigea flexilis 113 Araneus alsine 430 Aphelenchoidea 146 Araneus angulatus 397, 420, 428, 429 Aphelenchoides 146 Araneus circe 428, 429 Aphelochaeta marioni 344 Araneus diadematus 395, 419, 427, 428, Aphelochaeta multibranchis 344 430 Apherusa 507 Araneus grossus 429 Apherusa bispinosa 507 Araneus marmoreus 430 Apherusa clevei 507 Araneus marmoreus var. pyramidatus 430 Apherusa jurinei 507 Araneus nordmanni 429 Apherusa ovalipes 507 Araneus pyramidatus 430 Aphrodita aculeata 46, 320, 321 Araneus quadratus 430 Aphroditidae 311, 321 Araneus saevus 428, 429 Apistobranchidae 314, 318 Araneus zimmermanni 429 Apistobranchus tullbergi 318 421, 425 Aplexa 254, 255 Araniella alpica 425 Aplexa hypnorum 255 426 Aplidium glabrum 663, 665 Araniella displicata 425 Aplopecosa 438 Araniella inconspicua 425 Aplysia 195 Araniella opisthographa 425 Aplysia punctata 162, 191, 195 Araniella proxima 425 Aplysia rosea 195 Archaeogastropoda 166 Aplysiidae 195 Archanida 389 Apocheiridium 455 Archiacanthocephala 136 Apocheiridium ferum 455 Archiboreoiulus pallidus 593, 594 Apocorophium lacustre 508 Archigetes sieboldi 76, 77 Apodemus 115 Architaenioglossa 168 Apohyale prevostii 511, 522 Arcitalitrus sylvaticus 523 Apophallus 97 Arcoida 266 Apophallus donicus 97, 115 Arcopagia 280, 281 Apophallus muehlingi 92, 97, 115 Arcopagia crassa 280, 281 Apopharynx bolodes 108 Arctica 285 Aporocotyle simplex 99 Arctica [Cyprina] islandica 285 Aporrectodea caliginosa 370 Arctica islandica 264, 275 Index 679

Arcticidae 285 Armadillidium versicolor 538, 539 Arctosa 438, 440, 441 Armadillidium vulgare 538, 539 Arctosa cinerea 441 Armadillidium zenckeri 538, 539 Arctosa lutetiana 439, 440 Armfüßer 4 Arctosa perita 441 Artacama proboscidea 349 Arcturidae 529, 532 Artemia 471 Ardeiformes 106 Artemia salina 471 Arenicola marina 328, 346, 352 Arthropoda 4, 469, 478 Arenicolidae 316, 346 Articulata 4, 383, 632 Arenotrocha minuta 333 Arvicola 85, 119 Argas reflexus 464 Asagena 408 Argasidae 464 Asbjornsenia pygmaea 280, 282 Argiope 418, 421 Ascidiacea 5, 481, 658 Argiope bruennichi 419, 421 Ascidiella aspersa 662 Argissa hamatipes 504, 506 Ascidiella scabra 662 Argissidae 500, 506 Ascophyllum 49 Argulus 481 Asellidae 529, 530, 532 Argulus coregoni 481 Asellus aquaticus 532, 533 Argulus foliaceus 481 Asio 84 Argulus japoniceus 481 Asio flammeus 112 Argyroneta 437 Aspidelectra 619, 626 Argyroneta aquatica 394, 437 Aspidelectra melolontha 619, 627 Argyronetidae 437 Aspidobothrii 59, 91 Arhynchobdellida 372 Aspidogaster conchicola 89, 90 Arianta 120, 159, 246 Aspidogaster limacoides 89 Arianta arbustorum 159, 246 Aspidosiphon muelleri 306 Ariantinae 246 Asseln 529 Aricidea 342 –– Bohrassel 536 Aricidea cerrutii 342 –– Kellerassel 542 Aricidea minuta 342 –– Kugelassel 537 Aricidea suecica 333, 342 –– Landassel 537 Arion 120, 232 –– Meeres- und Süßwasserasseln 531 Arion ater 232 –– Wasserassel 532 Arion brunneus 234 Asselspinnen 4, 387 Arion circumscriptus 233 Assiminea 177 Arion distinctus 234 Assiminea grayana 165, 177 Arion fasciatus 233 Assimineidae 177 Arion fuscus 232, 233 Astacidae 555 Arion hortensis 234 Astacidea 547, 555 Arion intermedius 233, 234 Astacilla longicornis 532, 533 Arion lusitanicus 232, 233 Astacus astacus 351, 556, 557 Arion obesoductus 234 Astarte 274 Arion rufus 232, 233 Astarte belti 275 Arion silvaticus 233 Astarte borealis 274, 275 Arion simrothi 232 Astarte elliptica 274, 275 Arion subfuscus 232, 233 Astarte falteri 275 Arion vulgaris 232, 233 Astarte montagui 275 Arionidae 156 Astarten 274 Armadillidiidae 531, 537 –– Elliptische oder Gerippte Astarte 274 Armadillidium nasatum 538 –– Kugel-Astarte 275 Armadillidium opacum 538 –– Nördliche Astarte 274 Armadillidium pictum 538 –– Sandkorn-Astarte 274 Armadillidium pulchellum 538 Astartidae 47, 264, 274 680 Index

Asterias rubens 644, 645, 646 Azygia lucii 99, 100 Asteroida 4, 644 Azygia mirabilis 99 Astropecten irregularis 645 Azygiida 91, 93, 99, 100 Asymphylodora demeli 101 Azygiidae 93, 99, 100 Atea 421, 424 Azygioidea 93 Atea redii 421 Atea sturmi 425 B Atea triguttata 424, 425 Balanomorpha 484 Atentaculata 3 Balanus 483, 612 Athanas nitescens 548, 549 Balanus balanus 483, 484 Athene noctua 105 Balanus crenatus 483, 484 Atractosoma meridionale 591 Baldachinspinnen 413 Attemsiidae 586, 591 Balea 217 Atyaephyra desmaresti 548, 549 Balea biplicata 218, 223 Atyidae 192, 548 Balea perversa 160, 217, 218, 222, 223 Atylidae 500, 506 Ballon-Faden­schnecken 203 Atylus 506 –– Dreifarbige Ballon-Faden­schnecke 203 Atylus guttatus 506 Bandfüßer 598 Atylus swammerdami 506 Bandwürmer 3, 59, 75 Atylus vedlomensis 501, 506 –– Breiter Bandwurm 86 Atypidae 391, 396 –– Grubenkopf 86 390, 396 –– Monozoische Bandwürmer 76 Atypus affinis 390, 398 –– Nelkenwürmer 76 Atypus muralis 396, 398 –– Polyzoische (Echte) Bandwürmer 76, 398 77 Augenegel 105 –– Rattenbandwurm 85 Aulodrilus pluriseta 355, 356 –– Zwergbandwurm 86 Aulonia 438, 440 Barbronia weberi 378, 379 Aulonia albimana 440 Barbus 77 Aulophorus furcatus 357 Barbus barbus 374 Aurelia 51 Barentsia benedeni 128, 129 Aurelia aurita 34, 35, 499 Barentsia elongata 128, 130 Austern 269 Barentsia gracilis 128, 130 –– Europäische Auster 269 Barentsia matsushimana 128, 130 –– Gemeine Auster 269 Barentsia ramosa 129 –– Pazifische Auster 269 Barentsiidae 128 Australapatemon anseris 113 Barnea 291, 292 Australapatemon fuhrmanni 113 Barnea candida 291, 292 Australapatemon minor 113 Bärtierchen 4, 383 Austrominius modestus 483, 484 Basommatophora 250 Austropotamobius pallipes 556 Bathynellacea 486, 487 Austropotamobius torrentium 555, 556 Bathynella natans 487 Autonoe longipes 504, 505 Bathyomphalus 99, 117, 119, 255, 259 Avenionia 178 Bathyomphalus contortus 255, 256, 259 Avenionia bourguignati 178 Bathyporeia 506 Avenionia roberti 178 Bathyporeia elegans 506 Axionice maculata 349 Bathyporeia gracilis 506 Aythya 106, 113, 114, 115, 116 Bathyporeia guilliamsoniana 506, 519 206 Bathyporeia nana 506 Azeca goodalli 160, 206, 207 Bathyporeia pelagica 506 Azeca menkeana 206 Bathyporeia pilosa 506 206 Bathyporeia sarsi 506 Azygia 99 Bathyporeia tenuipes 506 Index 681

Bathyporeiidae 502, 506 –– Moosblasen­schnecke 255 Batracobdelloides moogi 380 –– Quell-Blasen­schnecke 254 Bauchhärlinge 4, 139 –– Spitze Blasen­schnecke 254 Bäumchen­schnecken 200 Blättchen­schnecken 182 –– Zottige Bäumchen­schnecke 200 –– Zarte Blättchen­schnecke 182 Bayerische Federkiemen­schnecke 187 Blattfußkrebse 473 Bdella 463 Blattkiemer 270 Bdellidae 463 Blumentiere 3, 52 Bdellocephala punctata 63 –– Dickhörnige Seerose 55 Bdellocephala schneideri 65 –– Lederkoralle 53 Bdelloidea 134 –– Meerhand 53 Becherquallen 34 –– Pferdeaktinie 55 –– Breite Becherqualle 34 –– Purpurrose 55 –– Schlanke Becherqualle 35 –– Seemannsliebchen 54 Bergamosoma canestrinii 591 –– Seenelke 54 Berlandina 443 –– Zylinderrose 54 Berlandina cinerea 443, 444 Blutwürmer 99 Bernstein­schnecken 98, 205 Boccardiella ligerica 335 –– Dunkers Bernstein­schnecke 206 Boden­schnecken 224 –– Gemeine Bernstein­schnecke 205 –– Blind­schnecke 224 –– Kleine Bernstein­schnecke 206 Bodotria 524 –– Rötliche Bernstein­schnecke 205 Bodotria arenosa 524, 527 –– Salzbernstein­schnecke 206 Bodotria pulchella 524, 527 –– Schlanke Bernstein­schnecke 206 Bodotria scorpioides 524, 525, 527 Beroe cucumis 57 Boettgerilla 238 Bicellariella 624 Boettgerilla pallens 235, 238 Bicellariella ciliata 609, 625, 626 Boettgerillidae 157, 238 Bielzia 234 Bohrkrebse 470 Bielzia coerulans 236 Bohr­muscheln 291 Bienenmilben 464 –– Dattel­muschel 292 Bilateria 4 –– Krause Bohr­muschel 291 Bilharziella polonica 92, 104 –– Weiße Bohr­muschel 292 Bimastos parvus 366, 367 Bohr­schnecken 183 Bipalium kewense 66 Bolinopsis 57 Bitectiporidae 629 Bolinopsis infundibulum 58 Bithynia 101, 103, 108, 116, 161, 177 Bolinopsis unfundibulum 57 Bithynia leachi 119 Bombus muscorum 456 Bithynia leachii 178 Bonellia 351 Bithynia leachii troschelii 178 Bopyridae 529, 533 Bithynia limosa 178 Boreochiton ruber 155 Bithynia producta 177 Boreoiulus tenuis 593 Bithynia tentaculata 103, 106, 108, 109, Boreotrophon 184 116, 177, 178 Boreotrophon truncatus 165, 184 Bithynia transsilvanica 178 Borysthenia 186 Bithyniidae 177 Bosmina 477 Bittium 171 Bosmina longiristris 477 Bittium reticulatum 164, 171, 172 Botaurus 104 Bivalvia 4, 153, 261 Bothriocephalus 83 Blaniulidae 586, 593, 594 Bothriocephalus acheilognathi 82, 83 Blaniulus guttulatus 593 Bothriocephalus claviceps 83 Blasen­schnecken 192, 254 Bothriocephalus scorpii 83 –– Amerikanische Blasen­schnecke 255 Bothrioneurum vejdovskyanum 359, 360 –– Ausgebuchtete Botrylloides leachi 663, 665 Tönnchen­schnecke 192 682 Index

Botrylloides violaceus 665 Bubo 84 Botryllus schlosseri 663, 665 Buccinidae 184 Bougainvillia britannica 45 Buccinum 184, 341 Bougainvillia muscus 42, 43, 45 Buccinum undatum 100, 164, 185, 485 Bougainvilliidae 38, 42, 44, 45 Bucephala 113, 115, 116 Brachiopoda 4 Bucephalidae 100 Brachychaeteuma bagnalli 592 Bucephaloidea 93 Brachychaeteuma bradeae 592 Bucephalus polymorphus 100 Brachychaeteuma melanops 592 Buchholzia 362 Brachychaeteumatidae 586, 592 Buddelundiella cataractae 539 Brachycladiidae 96, 118 Buddelundiellidae 531, 539 Brachycoeliidae 96, 102, 103 Bugula 624 Brachycoelium salamandrae 102, 103 Bugula avicularia 624 Brachydesmus superus 598, 599, 601 Bugula neritina 624, 625 Brachydistomum olssoni 95, 106 Bugulidae 610, 623 Brachyiulus pusillus 594 Bugulina flabellata 625 Brachylaima erinacei 120 Bugulina simplex 624, 626 Brachylaima fuscata 115 Bugulina stolonifera 624, 625 Brachylaimata 94 Bulbella abscondita 606, 612 Brachylaimida-Brachylaimata 98, 108, Bulbovitellus fusiformis 115 115, 120 Bulgarica 217, 219, 223 Brachylaimidae 108, 115, 120 Bulgarica cana 223 Brachylaimida-Fellodistomata 102, 106, Bulgarica vetusta festiva 223 108, 115 Bunodera luciopercae 101 Brachylaimoidea 94 Burhinus 114 Brachylecithum lobatum 95, 107 Bushiella (Jugaria) granulata 340 Brachyphallus crenatus 100 Buskia nitens 614 Brachystomia scalaris 165, 188 Buteo 84 Brachyura 485, 546, 547, 563 Byblis gaimardii 503, 504 Brada villosa 343 Bylgides sarsi 322 Bradybaena 118, 159, 205 Bythinella 179, 180 Bradybaena (Eulota) fruticum 238 Bythinella austriaca 180 Bradybaena fruticum 159 Bythinella badensis 180 Bradybaenidae 238 Bythinella bavarica 180 Branchellion torpedinis 372 Bythinella compressa 169, 180 Branchiobdella 361, 362 Bythinella dunkeri 118 Branchiobdellida 354, 355, 362 Bythinella dunkeri 169, 180 Branchiobdellidae 354, 362 Bythiospeum 179, 180 Branchiomma bombyx 338 Bythiospeum acicula 180 Branchiostoma lanceolatum 667 Bythotrephes longimanus 478 Branchiostomidae 667 Branchipus schaefferi 471, 472, 474 C Branchiura 470, 481 Caberea 622 Branchiura sowerbyi 353, 355 Caberea ellisii 623, 624 Brandesia turgida 103 Cadlina 195 Brania pusilla 325 Cadlina laevis 162, 195, 196 Brettkanker 458 Cadlina repanda 195 Brissopsis lyrifera 651 Cadlinidae 195 Brunnen­schnecken 180 Caecidae 177 –– Kleine Brunnen­schnecke 180 Caecum 177 Bryocryptellidae 628 Caecum glabrum 164, 177 Bryodrilus 362 Caenorhabditis 142 Bryozoa 4, 605, 606 Cainocreadium labracis 101 Index 683

Calanoida 480 Caprella 498 Calanus 480 Caprella linearis 498 Calcarea 3 Caprella mutica 498 Calidris 114 Caprella penantis 498 Caligus lacustris 481 Caprella septentrionalis 498 Caligus rapax 481 Caprella tuberculata 498 Callianassa subterranea 559, 560 Caprellidae 486, 497 Callianassa tyrrhena 561 Caprellidea 497 Callianassidae 559, 560 Carassius 77, 79 Callilepis 443, 445 Carbasea carbasea 620, 622 Callilepis nocturna 443, 445 Carcinus maenas 485, 564, 568 Callinectes sapidus 568 Cardiidae 264, 275 Calliobdella lophii 373 Cardiocephaloides longicollis 114 Calliobdella nodulifera 373 Cardium 123 Calliopaea 192 Cardium edule 116 Calliopaea bellula 163, 193 Caridea 546, 547 Calliopiidae 501, 506 Caridion gordoni 548, 551, 552 Calliopius laeviusculus 506, 507, 520 Carychiidae 250 Calliostoma 165, 167 Carychium 160, 250 Calliostoma zizyphinum 167 Carychium minimum 250 Callochiton 154 Carychium tridentatum 250 Callochiton septemvalvis 154 Carychium tridentum 250 Callopora 620 Caryophyllaeus fimbriceps 77 Callopora dumerilii 620, 621 Caryophyllaeus laticeps 76, 77 Callopora lineata 618, 621 Caryophyllidea 76 Calloporidae 609, 620 Caspiobdella fadejewi 374 Calopteryx 102, 103 Castor fiber 380 Calyptraeidae 181 Catascopia 251 Cambaridae 555, 557 Catatropis verrucosa 90, 108 Campanulariidae 47, 48 Cathaemasia hians 107 Campanulinidae 47, 49 Cathaemasiidae 107 Campula oblonga 118 Catinella arenaria 206 Campulidae 96, 118 Caucasotachea 158 Campylaspis costata 526, 527 Caucasotachea vindobonensis 248 Cancer pagurus 564 Caudofoveata 4 Cancridae 563, 564 Caulleriella caputesocis 344 Candacia 480 Caulleriella parva 344 Candidae 622 Caulleriella zetlandica 344 Candidula 118, 244 Causa 247 Candidula caperata 245 Causa holosericea 158, 247 Candidula gigaxii 245 Cecilioides 224 Candidula intersecta 245 Cecilioides acicula 159, 223, 224 Candidula unifasciata 118, 240, 245 Cellaria 613 Candidula unifasciata f. rugosiuscula 245 Cellepora pumicosa 610, 629, 630 Candona 479 Celleporella 627 Candona candida 478 Celleporella hyalina 610, 627 Canidae 80, 86, 87, 88, 89, 118, 119, 120 Celleporidae 629 Cantareus 249 Centraloecetes kroyeranus 513 Cantareus apertus 249 Centrodorididae 196 Capitella capitata 336, 345 Centropages 480 Capitella giardi 345 Cepaea 120, 158, 205, 240 Capitella minima 345 Cepaea fuscolabiata 248 Capitellidae 316, 345 Cepaea hortensis 248, 249 684 Index

Cepaea nemoralis 248, 249 Cheiracanthium punctorium 449 Cephalaspidea 189 Cheiridium 455 Cephalobidae 145 Cheiridium museorum 455 Cephalogonimidae 96, 103 Cheirocratidae 503, 507 Cephalogonimus retusus 103 Cheirocratus 507 Cephalopoda 4, 154, 295 Cheirocratus assimilis 507 Cephalothrix linearis 124 Cheirocratus intermedius 507 Cephalothrix rufifrons 124 Cheirocratus sundevalli 507 Cerastoderma 275, 276 4 Cerastoderma edule 275, 276, 277 Chelicorophium curvispinum 508 Cerastoderma glaucum 275, 276, 277 Chelicorophium robustum 508 Cercidia 418, 419 Chelifer 456 Cercidia prominens 419, 425 Chelifer cancroides 455, 456 Cereus pedunculatus 53, 54 Chelura terebrans 508 Ceriantharia 54 Cheluridae 499, 508 Cerianthus lloydii 52, 54 Chernes 456 Cerithiidae 171 Chernes cimicoides 456 Cernosvitoviella 361 Chilopoda 573 Cernuella 244 158, 246 Cernuella cisalpina 244 Chilostoma (Campylaea) planospirum 247 Cernuella jonica 244 Chilostoma (Chilostoma) achates 247 Cernuella neglecta 244 Chilostoma cingulatum 158, 246 Cernuella virgata 244 Chilostoma (Cingulifera) cingulatum 247 Cervidae 88 Chione ovata 289 Cestoda 3, 14, 59, 75 Chirocephalus diaphanus 471, 472, 473 Ceto 446 Chironomus 115 Ceto laticeps 446 Chlamys varia 268 Cetonana latipes 449 Chondrina 208, 209 Chaetogaster 354, 360, 364 Chondrina arcadica clienta 209 Chaetogaster diaphanus 360 Chondrina avenacea 209 Chaetogaster diastrophus 359, 360 Chondrinidae 160, 207, 209 Chaetogaster limnaei 360 Chondrostoma 77 Chaetognatha 4, 641 Chondrula 118, 216 Chaetonotida 140 Chondrula tridens 160, 216, 217 Chaetopteridae 312, 318 Chone duneri 338 Chaetopterus variopedatus 318, 328, 616 Chone infundibuliformis 339 Chaetopteryx 101 Choneiulus palmatus 586, 593 Chaetozone christiei 344 Chorda 35 Chaetozone setosa 344 Chordata 3, 4, 5 Chalinula limbata 27 Chordatiere 5 Chamelea 287, 289 Chordeuma silvestre 592 Chamelea gallina 288, 289 Chordeumatidae 585 Chamelea gallina gallina 289 Chromadorida 144 Charadriiformes 84, 97, 106, 107, 108, Chromodorididae 195 109, 110, 115, 116 Chrysallida 189 Charadrius 114 Chrysallida obtusa 189 Charpentieria 217, 218 Chrysallida spiralis 189 Charpentieria (I.) itala brauni 220 Chrysaora hysoscella 34, 35 Charpentieria (Itala) 220 Chrysopetalidae 311 Chaunocephalus ferox 109, 110 Chthonius 456, 457 Cheilostomata 609, 616 Chydoroida 477 Cheiracanthium 448, 449 Chydorus sphaericus 477 Cheiracanthium erraticum 449 Cicurina 434 Index 685

Cicurina cicur 434 Cochlicopa 108, 118, 160, 206 Ciocalypta penicillus 25 Cochlicopa lubrica 207 Ciona intestinalis 481, 661 Cochlicopa lubricella 207 Circeis paguri 341 Cochlicopa nitens 207 Circeis spirillum 341 Cochlicopa repentina 207 Circus 84, 112 206 Cirolanidae 530, 534 Cochlodesma 293 Cirratulida 342 Cochlodesma praetenue 263, 293, 294 Cirratulidae 313, 343 Cochlodina 217, 218, 219 Cirratulus cirratus 343, 344 Cochlodina costata franconica 220 Cirripedia 482 Cochlodina fimbriata 219 Cirripedia (Acrothoracica) 470 Cochlodina laminata 218, 220 Cirripedia (Rhizocephala) 470 Cochlodina orthostoma 219 Cirripedia (Thoracica) 470 Cochlostoma 159, 168 Cittotaenia denticulata 85 Cochlostoma septemspirale 160, 168 Cladocera 473, 474, 476, 478 Cochlostomatidae 168 Cladocopa 478 Codonocephalus urniger 104 Cladonia 443 Coelenterata 3 Cladorchiidae 102 Coelotes 434, 436 Cladotaenia globifera 84 Coelotes atropos 433 Cladothyridium 84 Cognettia 359, 362 Clangula 106, 113, 115, 116 Cognettia glandulosa 361, 362 Clathrina coriacea 24 Cognettia sphagnetorum 361, 362 Clausilia 108, 217, 219, 221 Coleoidea 297 Clausilia bidentata 222, 223 Coleoptera 85, 120 Clausilia cruciata 222 Collyriclidae 96, 105 Clausilia dubia 222 Collyriclum faba 105 Clausilia obsoleta 222 Coloniales 128 Clausilia pumila 222 Columella 159, 209, 211 Clausilia rugosa 221 Columella aspera 211 Clausilia rugosa parvula 221 Columella columella 211 Clausilia sejuncta 222 Columella edentula 208, 211, 212 Clausiliidae 160, 217 Colus 184 Clava multicornis 41, 42 Colus gracilis 164, 185 Clavelina lepadiformis 663, 664 Colus jeffreysianus 185 Clethrionomys 85 Conchostraca 473, 474 Clinopodes flavidus 582 Congeria cochleata 284 Clinostomida 93, 107 Conidae 186 Clinostomidae 107 Conopeum 609, 618 Clinostomoidea 93 Conopeum reticulum 618 Clinostomum complanatum 107 Conopeum seurati 608, 618, 619 Cliona celata 28 Copepoda 79, 80, 83, 84, 99, 470, 479, Cliona lobata 28 480 Clitellata 309, 352, 354 Corbicula 285 Clitellio arenarius 364 Corbicula fluminalis 285, 286 Clubiona 395, 448, 449 Corbicula fluminea 286 Clubiona stagnatilis 448, 449 Corbiculidae 262, 285 Clubionidae 394, 401, 446, 448, 449 Corbula 290 Clupeidae 71, 75 Corbula gibba 263, 290, 291 Clytia 51 Corbulidae 290 Clytia hemisphaerica 46, 48 stebbingi 543 Cnidaria 3, 33 Cordylophora 505 Cobitis 77 Cordylophora caspia 42, 43, 204 686 Index

Coregonidae 71, 79 Cressidae 500, 509 Corella parallelogramma 661 Cribrilina annulata 626, 627 Coriarachne 453 Cribrilina punctata 626, 627 Coriarachne depressa 452, 453 Cribrilinidae 610, 626 Cornu 249 Crinoida 4 Cornu aspersum 249 Crisia aculeata 633, 634 Corophiidae 499, 508 Crisia eburnea 633, 634 Corophium arenarium 508 Crisidia cornuta 632, 633 Corophium multisetosum 508 Crisiella producta 633 Corophium volutator 508 Crisiidae 609 Corymorpha nutans 40, 41, 44 Cristatella 638 Corymorphidae 38, 40, 44 Cristatella mucedo 608, 637, 638 Coryne eximia 44 Cristatellidae 638 Coryne pusilla 39, 40 Crisularia plumosa 625 Corynidae 38, 40, 43, 44 Crocidura 85, 118 Coryphella verrucosa 202 Crocidura russula 85 Corystes cassivelaunus 564, 565 Crossaster papposus 646 Corystidae 563, 564 Crustacea 4, 469 Cossura longocirrata 342 Crustulina 407, 410 Cossuridae 316, 342 Crustulina guttata 407, 410 Cottus 98 434, 436 Cottus scorpius 373 Cryphoeca silvicola 433, 434, 436 Cotylurus cornutus 114 Cryptocotyle 97 Cotylurus hebraicus 95, 113 Cryptocotyle concava 97, 115 Cotylurus tardus 114 Cryptocotyle jejuna 97, 115 Cradoscrupocellaria 622 Cryptocotyle lingua 97, 114, 115 Cradoscrupocellaria ellisi 623 Cryptogonimidae 101 Cradoscrupocellaria reptans 623 Cryptopidae 575, 581 Crangon 549 Cryptops 574, 581 Crangon allmanni 549, 550 Cryptops anomalans 581, 582 Crangon crangon 547, 549, 550 Cryptops hortensis 574, 581, 582 Crangonidae 547, 549 Cryptops parisi 581, 582 Crangonyctidae 503, 508 Cryptorchestia 522 Crangonyx pseudogracilis 507, 509 Cryptorchestia garbinii 522 Crangonyx subterraneus 507, 509 Cryptostylochus hullensis 68 Craspedacusta sowerbii 36, 38 Cryptosula 631 586 Cryptosula (Lepralia) pallasiana 631 Craspedosoma rawlinsii 591, 592 Cryptosula pallasiana 630 Craspedosoma taurinorum 591 Cryptosulidae 631 Craspedosomatidae 586 Ctenodrilidae 317, 344 Crassicorophium bonellii 508 Ctenodrilus serratus 344 Crassicorophium crassicorne 508 Ctenophora 3, 57 Crassostrea 269 Ctenopoda 476 Crassostrea gigas 632 Ctenostomata 608, 611 Craterolophus convolvulus 34, 35 Cubozoa 3 Crenella 266 Culicoides 115 Crenella decussata 263, 266 Cumacea 486, 524 Crenobia alpina 62 Cumella pygmaea 526, 527 Crepidostomum farionis 101 Cumopsis goodsir 525, 526 Crepidostomum metoecus 101 Cuspidaria 294 Crepidula 181 Cuspidaria cuspidata 263, 294 Crepidula fornicata 164, 181, 182 Cuspidariidae 294 Cressa dubia 507, 509 Cuthona 204, 205 Index 687

Cuthona longicauda 164 Cypris pubera 478 Cuthonella concinna 164, 204, 205 Cystobranchus mammillatus 374 Cuthonidae 203 Cytherura 479 Cyanea capillata 34, 35, 499 Cyzicus tetracerus 475 Cyanea lamarckii 35 Cyathocephalus truncates 82 D Cyathocotyle prussica 111 Dactylochelifer 456 Cyathocotylidae 111 Dactylochelifer latreilli 456 Cyathura carinata 530, 532 Dactylogyrus 70, 73, 75 393, 437 Dactylogyrus amphibothrium 75 394, 432, 434 Dactylogyrus anchoratus 73, 74 Cybaeus angustiarum 433, 434 Dactylogyrus auriculatus 74 Cybaeus tetricus 433, 434 Dactylogyrus baueri 74 Cyciopterus lumpus 373 Dactylogyrus borealis 74 Cyclocoelida 90, 93, 105 Dactylogyrus crassus 74 Cyclocoelidae 105 Dactylogyrus crucifer 74 Cyclocoeloidea 96 Dactylogyrus ctenopharyngodonis 74 Cyclocoelum mutabile 105 Dactylogyrus difformis 74 Cycloneritomorpha 167 Dactylogyrus extensus 73 Cyclooina 480 Dactylogyrus lamellatus 73 Cyclophyllidea 78, 80, 83, 85, 86, 87 Dactylogyrus macracanthus 74 Cyclopoida 480 Dactylogyrus minutus 73 Cyclopoidea 480 Dactylogyrus propinquus 75 Cyclops 480 Dactylogyrus tincae 74 Cyclosa 418, 419, 421 Dactylogyrus vastator 73 Cyclosa conica 419, 422 Dajidae 529, 535 Cyclosa oculata 419, 422 Damaeus 463 Cyclostomata 632 Damaeus onustus 463 Cygnus 116 Daphnia 477 Cyindroiulus vulnerarius 594 Daphnia longispina 476 Cylichna 190 Daphnia magna 477 Cylichna alba 191 Darwinula 479 Cylichna cylindracea 161, 190, 191, 194 Daudebardia 225, 229 Cylichnidae 190 Daudebardia brevipes 230 Cylindroiulus arborum 595 Daudebardia rufa 230 Cylindroiulus boleti 595 Daudebardien Cylindroiulus britannicus 595 –– Kleine Daudebardie 230 Cylindroiulus caeruleocinctus 595 –– Rötliche Daudebardie 230 Cylindroiulus fulviceps 597 Daudebardiinae 157 Cylindroiulus latestriatus 595 Davainea proglottina 84 Cylindroiulus luridus 597 Davaineidae 84 Cylindroiulus meinerti 597 Decapoda 482, 486, 546 Cylindroiulus parisiorum 595 Deckennetzspinnen 413 Cylindroiulus punctatus 596, 597 Deflexilodes subnudus 518 Cylindroiulus truncorum 595 Demodex folliculorum 464 Cylindroiulus zinalensis 596 Demodex ovis 465 Cylisticidae 531, 540 Demodicidae 464 Cylisticus convexus 539, 540, 542 Demospongiae 3 Cyprideis 479 Dendritobilharzia pulverulenta 104 Cypridopsis 479 Dendrobaena attemsi 368 Cyprina 123 Dendrobaena auriculata 368 Cyprinidae 71, 73, 285 Dendrobaena cognettii 366 Cypris 479 Dendrobaena hortensis 368 688 Index

Dendrobaena illyrica 369, 371 Dexamine thea 509 Dendrobaena octaedra 368 Dexaminidae 500, 509 Dendrobaena pygmaea 367 Diadumene lineata 53, 54 Dendrobaena vejdovskyi 369 Diaea 452 Dendrobaena veneta 368, 370 Diaea dorsata 452 Dendrobeania 624 Diaphana 189 Dendrobeania fruticosa 626 Diaphana minuta 161, 189, 191, 194 Dendrobeania murrayana 625, 626 Diaphanidae 189 Dendrochernes 456 Diaphoreolis viridis 163, 204 Dendrochernes cyrneus 455, 456 Diaptomus 480 Dendrocoelum boettgeri 65 Diastoporidae 609 Dendrocoelum bohemicum 65 Diastylis 526 Dendrocoelum cavaticum 65 Diastylis boecki 528 Dendrocoelum hercynicum 65 Diastylis bradyi 528 Dendrocoelum lacteum 60, 61 Diastylis cornuta 528 Dendrocoelum mrazeki 65 Diastylis laevis 528 Dendrocoelum romanodanubiale 64 Diastylis lucifera 528 Dendrodrilus rubidus 366 Diastylis rathkei 525, 527, 528 Dendrodrilus rubidus rubidus 368 Diastylis rugosa 528 Dendrodrilus rubidus subrubicundus 369 Diastyloides biplicatus 526, 527 Dendromonomeron oribates 586, 591 Dibranchiata 295 Dendronotidae 200 Diclidophora merlangi 75 Dendronotus 200 Diclybothrium armatum 73, 75 Dendronotus frondosus 163, 200 Dicrocoeliidae 96, 104, 106, 107, 118 Dentaliida 295 Dicrocoelium dendriticum 90, 118, 244 Dentaliidae 295 Dicrocoelium dentriticum 216 Dentalium 306 Dicrocoelium lanceatum 216 Dermanyssidae 464 Dicrocoelium soricis 118 Dermanyssus 464 Dictyna arundinacea 399 Dermanyssus gallinae 465 Dictynidae 394, 399 Dermatophagoides pteronyssinus 464 Didemnum maculosum 663, 665 Dero 357 Didemnum vexillum 665 Dero digitata 357 Didymozoida 93, 102 Deroceras 234 Didymozoidae 102 Deroceras agreste 235 Didymozoon faciale 102 Deroceras caruanae 236 Didymozoon scombri 102 Deroceras invadens 236 Digene Saugwürmer 59, 90 Deroceras juranum 235 90 Deroceras klemmi 236 Dignathodontidae 576, 583 Deroceras laeve 235 Digramma 83 Deroceras laeve sandwichiense 235 Digramma alternans 79, 83 Deroceras lothari 236 Dikerogammarus 510 Deroceras panormitanum 236 Dikerogammarus bispinosus 510 Deroceras reticulatum 235 Dikerogammarus haemobaphes 507, 510 Deroceras sturanyi 235 Dikerogammarus villosus 510 Derogenes varicus 100 Dilepididae 84, 85 Derogenidae 100, 102 Dina 377 Deropristiidae 96, 101 Dina apathyi 378 Deropristis hispida 101 Dina lineata 377 Deropristis inflata 101 Dina mauchi 378 Deshayesorchestia deshayesii 522 Dina pseudotrocheta 378 Deuterostomia 4 Dina punctata 378 Dexamine spinosa 509, 520 Dinocheirus 456 Index 689

Dinocheirus panzeri 456 Discus perspectivus 224 Dinophilidae 317, 341 Discus rotundatus 224, 225 Dinophilus gyrociliatus 319, 341 Discus ruderatus 224, 225 Dinophilus taeniatus 341 Disporella 635 Diogenes pugilator 560, 562 Disporella hispida 633, 635 Diogenidae 560 Diurodrilidae 317, 342 Diotocardia 166 Diurodrilus minimus 319, 342 Diphyllobothrium 80 Diurodrilus subterraneus 342 Diphyllobothrium dendriticum 79, 80, 83 Dodecaceria concharum 336, 344 Diphyllobothrium ditremum 79, 80, 84 Doderiidae 584 Diphyllobothrium latum 76, 79, 80, 86, 87 Dolch­schnecken 225 Diphyllobothrium vogeli 79, 80, 84 –– Britische Dolch­schnecke 228 Diplocephalus cristatus 413 –– Gewächshaus-Dolch­schnecke 228 Diplocirrus glaucus 343 –– Glänzende Dolch­schnecke 228 Diplodiscidae 102 Dolichoplana feildeni 66 Diplodiscus subclavatus 102 Dolichoplana striata 66, 67 Diplogastridae 146 Doliolida 658 Diplopoda 573, 584 Doliolum nationalis 658 Diploscapter 146 Dolomedes 438 Diplosolen obelium 633, 635 Dolomedes fimbriatus 438 Diplosoma listerianum 663, 666 Dolomedes plantarius 438 Diplosoma migrans 663, 666 Donacidae 282 Diplostomidae 90, 97, 98, 104, 107, 111, Donax 282 119 Donax vittatus 264, 282, 283 Diplostomoidea 93 Doppelfüßer 584 Diplostomum 97, 111 –– Bandfüßer 598 Diplostomum baeri 111 –– Getüpfelter Tausendfuß 593 Diplostomum commutatum 111 –– Pinselfüßer 586 Diplostomum erythrophthalmi 97 –– Saft­kugler 587 Diplostomum indistinctum 97 –– Schnurfüßer 594 Diplostomum mergi 97, 111 –– Zwerg­kugler 586 Diplostomum phoxini 98, 111 Doppelschaler 474 Diplostomum spathaceum 95, 97, 111 Dorididae 195 Diplostraca 473, 474 Doris 195 Diplozoon 70 Doris pseudoargus 162, 195, 196 Diplozoon bliccae 71 Dorvilleidae 314, 317, 333 Diplozoon ergensi 71 Dorydrilidae 354 Diplozoon homoion 71 Dorylaimida 143 Diplozoon megan 71 Dosima fascicularis 483, 484 Diplozoon nagibinae 71 Dosinia 287, 288 Diplozoon paradoxum 70 Dosinia exoleta 288, 289 Diplozoon pavlovskii 71 Dosinia lupinus 288, 289 Diplozoon rutili 71 Dotidae 200 Diplozoon sapae 71 Doto 200 Diplozoon vojteki 71 Doto coronata 163, 200 Dipoena 407, 410 Doto fragilis 163, 200, 201 Dipoena tristis 410 Dotos 200 Dipylidium caninum 86, 87 –– Fragile Doto 201 Discocelides langi 68 Drassodes 395, 444, 445 Discocotyle sagittata 73, 75 Drassodes lapidosus 444, 445 Discodorididae 196 Drechsel­schnecken 189 Disculifer 257 –– Gemeine Drechsel­schnecke 189 Discus 157, 224 690 Index

Dreikant­muscheln 284 Echinogammarus trichiatus 510 –– Brackwasser-Dreiecks­muschel 284 Echinoida 5, 644, 649 –– Quagga-Dreikant­muschel 285 Echinoparyphium recurvatum 109, 110 –– Wander­muschel 285 Echinostoma echinatum 109, 119 Dreissena 284 Echinostoma grande 110 Dreissena polymorpha 101, 102, 285 Echinostoma revolutum 109 Dreissena. rostriformis bugensis 285 Echinostomatida 95, 99, 105, 106, 107, Dreissenidae 262, 284 108, 109, 110, 116, 118, 119 Drepanidotaenia lanceolata 84 Echinostomatidae 99, 109, 119 Drepanorchis neglecta 485 Echinostomatoidea 95 Drobacia 158, 246 Echinus acutus 649 Drobacia banatica 246 Echinus esculentus 644, 650 Dugesia gonocephala 62 Echiurida 351 Dulichia falcata 507, 509 Echiurus echiurus 351, 352 Dulichiidae 501, 509 Echte Kraken 302 Dynamena pumila 48, 49 –– Gemeiner Krake 302 Dyopedos 509 –– Nördliche Krake 302 Dyopedos monacanthus 507, 509 –– Polyp 302 Dyopedos porrectus 509 –– Zirrenkrake 302 Dysdera 401 Echte Weberknechte 461 Dysdera crocata 391, 402, 403 Ecrobia 179 Dysdera erythrina 402 Ecrobia ventrosa 175, 179 Dysderidae 391, 401, 402 Ectopleura 45 Dysderina 406 Ectopleura dumortieri 43, 45 Dysderina loricatula 404 Ectopleura larynx 41 Dysidea fragilis 26 Ectoprocta 606 Egel 4, 371 E –– Bach-Schneckenegel 379 Ebala 189 –– Barbenegel 374 Ebala nitidissima 166, 188, 189 –– Bernsteinfarbener Schneckenegel 379 Ebalia cranchii 565, 566 –– Brauner Fischegel 373 Ebalia tumefacta 564, 565 –– Edmundsella pedata 202 Echemus 444 –– Einfarbiger Schneckenegel 379 Echemus angustifrons 444 –– Einstreifiger Schlundegel 376 Echiniscidae 383 –– Elbe-Schlundegel 378 Echiniscus 383, 384 –– Entenegel 376 Echinocardium cordatum 274, 644, 651 –– Gemeiner Fischegel 373, 374 Echinocardium flavescens 651 –– Gemeiner Schlundegel 377 Echinocardium pennatifidum 651, 652 –– Gemeiner Vielfraßegel 375 Echinochasmidae 106, 110, 119 –– Gesprengelter Schlundegel 377 Echinochasmus amphibolus 110 –– Gestreifter Schneckenegel 379 Echinochasmus dietzevi 110 –– Gewarzter Schneckenegel 380 Echinochasmus perfoliatus 119 –– Grosser Schneckenegel 379 Echinochilidae 195 –– Kleiner Schneckenegel 379 Echinococcus granulosus 76, 81, 88 –– Liniierter Schlundegel 377 Echinocotyle anatina 84, 87 –– Medizinischer Blutegel 376 Echinocyamus pusillus 644, 650 –– Pferdeegel 375 Echinodermata 4, 643 –– Punktierter Schlundegel 378 Echinogammarus 510 –– Quappenegel 374 Echinogammarus berilloni 507, 510 –– Quellbach-Schlundegel 378 Echinogammarus ischnus 510 –– Schildkrötenegel 380 Echinogammarus marinus 510 –– Schlamm-Schlundegel 377 Echinogammarus stoerensis 510 –– Schwarzbäuchiger Vielfraßegel 375 Index 691

–– Schwarzbindiger Schlundegel 377 Ennucula 264 –– Sumpf-Schneckenegel 379, 380 Ennucula tenuis 264, 265 –– Ungarischer Blutegel 376 Enoplognatha 407, 408, 412 –– Vieräugiger Plattegel 380 Enoplognatha ovata 407, 408, 412 –– Westlicher Schlundegel 378 Enoplognatha thoracica 407, 412 –– Zweiäugiger Plattegel 380 Ensis 279, 280 Eichelwürmer 4 Ensis ensis 279, 280 Eileiteregel 108 Ensis leei 280 Einhornia 619 Ensis siliqua 279, 280 Einhornia crustulenta 619, 620 Enteromorpha 512 Einhornia moskvikvendi 619, 620 Enteropneusta 4 Einsiedlerkrebse 560, 562 Entoprocta 3, 127 Eirene 54 Eoacanthocephala 136 Eisenia andrei 368 Ephemera 101 Eisenia fetida 368 Ephemeroptera 120 Eisenia lucens 368 Ephydatia fluviatilis 29, 30 Eiseniella tetraedra 366 Ephydatia muelleri 29, 30 Ekmania barthii 652, 653 Episinus 406, 408 Elasmopus rapax 514, 515 Episinus angulatus 407, 408 Electra 609, 619 Episinus truncatus 409 Electra monostachys 619, 620 Epitheca 99 Electra pilosa 619, 620 Epitoniidae 165, 171 Electridae 619 Epitonium 171 Eledone 302 Epitonium clathratulum 172 Eledone cirrhosa 295, 302, 303 Epitonium clathrus 172 Elefantenzahn 295 Epitonium communis 172 Ellobiidae 251 Epitonium tenuicosta 172 Elritzen 98 Epitonium turtonae 172 Elysia 192 Epitonium turtonis 172 Elysia viridis 162, 192, 195 Eratigena agrestis 436 Elysiidae 192 Eratigena atrica 436 Emarginula 166 Eratigena picta 436 Emarginula fissura 166 Erdläufer 582 Embletonia pallida 204 Eresidae 392, 398 Embolocephalus velutinus 355 Eresus 392, 398 Emmericia 161, 181 Eresus niger 399 Emmericia patula 181 Ergasilus sieboldi 480, 481 Emmericiidae 181 Ericthonius difformis 512, 513 Emys orbicularis 380 Ericthonius punctatus 513 Ena 118, 160, 216 Erigoninae 413 Ena montana 156, 216 Erinaceusyllis erinaceus 325 Ena obscura 216 Eriocheir sinensis 567, 569 Enantiulus nanus 596 Eriophyes 464 Enchytraeidae 354, 359, 361, 362, 363, Eriophyes grandis 465 365 Eriophyidae 464 Enchytraeus 359, 362, 364, 365 Eriopisa elongata 509, 515 Enchytraeus albidus 365 Eriopisidae 502, 509 Enchytronia 359 Erjavecia 217, 220 Encyclometra colubrimurorum 104 Erjavecia bergeri 218, 220 Encyclometridae 104 Erntemilben 463 Engelsflügel 289 Ero 432 Enidae 216 Ero aphana 432, 433 Enipo kinbergi 321 Ero cambridgei 432, 433 692 Index

Ero furcata 394, 432, 433 Eucotyle zakharowi 106 Ero tuberculata 432, 433 Eucotylidae 90, 96, 106 Erpobdella monostriata 376 Eucratea 617 Erpobdella nigricollis 377 Eucratea loricata 609, 617, 618 Erpobdella octoculata 375, 377 Eucrateidae 617 Erpobdella testacea 377 Eucta kaestneri 414 Erpobdella vilnensis 377 Eucyclops 480 Erpobdellidae 372, 376, 377, 378 Eudendriidae 39, 43 Erpobdelliformes 372 Eudendrium 42, 43 Erythropinae 490, 492 Eudiaptomus 480 Erythrops 490 Eudorella emarginata 525, 527 Erythrops elegans 492, 493 Eudorella truncatula 525, 527 Escharella 628 Eudorellopsis deformis 525, 527 Escharella immersa 610, 627, 628 Eukaryota 3 Escharellidae 627 Eulalia bilineata 332 Escharina 631 Eulalia viridis 332 Escharina vulgaris 610, 630, 631 Eulamellibranchiata 270 Escharinidae 631 Eulimella 188 Escharoides 628 Eulimella acicula 165, 188 Escharoides coccinea 610, 628, 630 Eulimella commutata 188 Esocidae 71 Eulimidae 165, 172 Esox lucius 75, 82 Eumetazoa 3 Eteone barbata 330 Eumida bahusiensis 332 Eteone flava 323, 331 Eumida ockelmanni 332 Eteone longa 323, 330 Eumida punctifera 332 Eualus gaimardii 548, 551, 552 Eumida sanguinea 320, 323, 332 Eualus occultus 551, 552 Eunapius carteri 29 Eualus pusiolus 551 Eunapius fragilis 28, 29 Euarthropoda 4 Eunereis elitoralis 327 Eubothrium 83 Eunereis longissima 327 Eubothrium crassum 79, 83 Eunice 200 Eubothrium salvelini 83 Eunicida 332 Eubranchidae 203 Eunicidae 314 Eubranchipus grubei 474 Eunoe nodosa 322 Eubranchipus grubii 472, 473 Euomphalia 118, 120, 239 Eubranchus 203 Euomphalia strigella 159, 239, 246 Eubranchus exiguus 163, 202 Euphausiacea 486, 545 Eubranchus tricolor 164, 202, 203 Euphrosinidae 311 Eucestoda 76, 77 Euphysa aurata 43, 44 Eucheilota maculata 50, 51 Eupolybothrus tridentinus 576 Euchone papillosa 338 Eupolymnia nebulosa 349, 350 Eucobresia 230 Eupolymnia nesidensis 350 Eucobresia diaphana 230, 231 Eurydice pulchra 532, 535 Eucobresia glacialis 231 Euryhelmis squamula 120 Eucobresia nivalis 232 Eurylepta cornuta 68 Eucobresia pegorarii 232 Euryopis 406, 410 Euconulidae 238 Euryopis flavomaculata 407, 410 Euconulus 157, 238 Eurytemora 480 Euconulus alderi 238 Euspira 183 Euconulus fulvus 238, 239 Euspira catena 183 Euconulus praticola 238 Euspira montagui 183 Euconulus trochiformis 238 Euspira nitida 183, 184 Eucotyle 92 Eusyllis blomstrandi 324, 327 Index 693

Euthyneura 189 Feldspinnen 446 Eutichuridae 394 –– Feenlämpchenspinne 447 Eutima gracilis 51 Felidae 80, 86, 87, 88, 119, 120 Eutonina indicans 51, 52 Fellodistomata 94 Evadne nordmanni 477, 478 Fellodistomidae 102 Exochellidae 628 Fellodistomum fellis 102 Exogone naidina 325 Felsenbohrer 290 Extopleura larynx 40 –– Fragiler Felsenbohrer 291 –– Gemeiner Felsenbohrer 291 F –– Nördlicher Felsenbohrer 290 Fabricia stellaris 339 Fenestrulina malusii 630, 631 Fabriciola baltica 339 Ferissiidae 260 Fabulina fabula 281 Ferrissia 260 Facelina 201 Ferrissia clessiniana 260 Facelina auriculata 201 Ferrissia fragilis 260 Facelina bostoniensis 201 Ferrissia wautieri 260 Facelina drummondi 201 Ferussaciidae 224 Facelinidae 201 Feuerwalzen 5 Faculiferidae 463 Ficopomatus enigmaticus 338, 339 Fadenkanker 459 Ficulina 26 Fadenkiemer 265 Fiederkiemer 264 Faden­schnecken 201 Filibranchiata 265 –– Ballon-Faden­schnecke 202, 203 Filicollis anatis 137 –– Breitwarzige Faden­schnecke 201 Fimbriaria fasciolaris 84 –– Dreifarbige Ballon-Faden­ Finsterspinnen 399 schnecke 202, 203 Fischläuse 470 –– Drummonds Faden­schnecke 201 Fissurellidae 166 –– Favorinus-Faden­schnecke 202 Fitzingeria platyura 367 –– Rotrückige Faden­schnecke 202 Flabelligera affinis 342 –– Rotviolette Faden­schnecke 202 Flabelligeridae 312, 342 –– Schlanke Faden­schnecke 201 Flabellina 202 Fadenwürmer 4, 139, 140 Flabellina pedata 163, 202 Falco 84 Flabellina verrucosa 163, 202 Falten­schnecken 197 Flabellinidae 202 Farrella 616 Fledermausmilben 464 Farrella repens 616 Flohkrebse 497 Fasciola hepatica 118, 251 Flügelkiemer 4 Fasciolidae 91, 118 Flügel­schnecken 192 Fascioloides magna 118 –– Spitze Flügel­schnecke 192 Fässchen­schnecken 207, 210 Flussdeckel­schnecken 170 –– Große Fässchen­schnecke 210 –– Donau-Flussdeckel­schnecke 170 –– Kleine Fässchen­schnecke 210 –– Stumpfe Flussdeckel­schnecke 170 –– Pagoden­schnecke 210 Fluss-Körbchen­muscheln 285 –– Schlanke Fässchen­schnecke 210 –– Feingerippte Fluss-Körbchen­ Faustina 158, 246 muschel 285 Faustina illyrica 247 –– Grobgerippte Fluss-Körbchen­ Favorinus 202 muschel 286 Favorinus branchialis 163, 201, 202 Flusskrebse 555 Federkiemen­schnecken 186 –– Dohlenkrebs 556 –– Flache Federkiemen­schnecke 187 –– Edelkrebs 556 –– Fluss-Federkiemen­schnecke 187 –– Kalikokrebs 558 –– Stumpfe Federkiemen­schnecke 187 –– Kamberkrebs 558 694 Index

–– Roter Sumpfkrebs 557 Gammaropsis 518 –– Signalkrebs 555 Gammaropsis maculata 518 –– Steinkrebs 555 Gammaropsis melanops 518 –– Sumpfkrebs, Galizier 557 Gammaropsis nitida 518 Flussnapf­schnecken 260 Gammarus 510 Flussperl­muscheln 270 Gammarus chevreuxi 510 –– Große Flussperl­muschel 270 Gammarus crinicornis 510 Flusssteinkleber 181 Gammarus duebeni 510 Flustra 626 Gammarus finmarchicus 510 Flustra foliacea 620, 621, 622, 623, 625, Gammarus fossarum 510 626, 635 Gammarus inaequicauda 510 Flustrellidra 613 Gammarus lacustris 510 Flustrellidra hispida 611, 613, 614 Gammarus locusta 507, 510 Flustrellidridae 613 Gammarus oceanicus 510 Flustrellidrina 613 Gammarus pulex 510 Flustridae 609, 622 Gammarus roeselii 510 Formica 118 Gammarus salinus 510 Formica rufa 456 Gammarus tigrinus 511 Foviella affinis 63 Gammarus varsoviensis 511 Fredericella 635, 636 Gammarus zaddachi 511 Fredericella sultana 608, 636 Gari 282 Fredericellidae 636 Gari fervensis 264, 283 Fridericia 359, 361, 362 Gari [Psammobia] fervensis 282 Fritillaria borealis 657, 658 Garnelen 547 Fruticicola 238 –– Nordseegarnele (Granat, Porre) 549 Fruticicola fruticum 238, 239 –– Ostseegarnele 554 Fucus 27, 34, 35, 49, 609, 613 Gasterosteidae 71 Fucus serratus 613 Gasterosteus aculeatus 80 Fucus vesiculosus 173 Gasterostomida 93, 100 Fulica atra 84 Gastrodontidae 225 Furchenfüßer 4 4, 153, 155 Gastrosacchus spinifer 535 G Gastrosaccinae 490 Gadus morrhua 75, 373 Gastrosaccus sanctus 492 Galathea dispersa 562 Gastrosaccus spinifer 491, 492, 494 Galathea intermedia 561, 562 Gastrotricha 4, 139 Galathea nexa 562 Gattyana cirrhosa 321 Galathea squamifera 534, 561, 562 Gefiedermilben 463 Galathea strigosa 562 Gemeine Federkiemen­schnecke 187 Galatheidae 560, 561 Gemeine Spinnmilbe 464 Galathowenia oculata 317 Geoglomeris subterranea 588 Galba 251 Geomitrinae 244 Galba cubensis 254 Geophilidae 575, 576, 582 Galba truncatula 117, 118, 250, 251, 254 Geophilomorpha 575 Galliformes 106 Geophilus 574, 583 Gallinago 114 Geophilus alpinus 583 Gallmilben 464 Geophilus carpophagus 583 Gammarella fucicola 517 Geophilus electricus 575, 582 Gammarellidae 501, 510 Geophilus flavus 583 Gammarellus angulosus 501, 510 Geophilus insculptus 583 Gammarellus homari 507, 510 Geophilus linearis 575, 576, 582 Gammaridae 497, 503, 510 Geophilus proximus 583 Gammaridea 497, 499 Geophilus pygmaeus 583 Index 695

Geophilus rhenanus 583 Glomerida 584 Geophilus studeri 583 Glomeridae 537, 584, 585, 587 Geophilus truncorum 582 Glomeridellidae 584, 586 Geotrupes 463 Glomeris 85, 588 Geschwänzte Manteltiere 657 Glomeris connexa 587, 589 Gespenstkrebse 497 Glomeris conspersa 588 Gibbaranea 420, 428, 430 Glomeris guttata 589 Gibbaranea bituberculata 420, 429, 431 Glomeris helvetica 587, 589 Gibbaranea gibbosa 431 Glomeris hexasticha 589, 590 Gibbaranea omoeda 431 Glomeris intermedia 589 Gibbaranea ullrichi 431 Glomeris marginata 588, 589 Gibbula 165, 167 Glomeris ornata 589 Gibbula tumida 167 Glomeris pustulata 587, 588 Gigantobilharzia vittensis 104 Glomeris tetrasticha 587, 588, 589 Girardia tigrina 60, 62 Glomeris transalpina 588 Gitana sarsi 503, 504 Glomeris undulata 587, 588 Glanz­schnecken 225 Glomeris undulata var. cospersa 587 –– Braune Streifenglanz­schnecken 228 Glomeris verhoeffi 589 –– Farblose Glanz­schnecke 228 Glossiphonia complanata 372, 375, 379 –– Flache Glanz­schnecke 226 Glossiphonia concolor 379 –– Gegitterte Glanz­schnecke 226 Glossiphonia nebulosa 379 –– Glatte Glanz­schnecke 226 Glossiphonia paludosa 379, 380 –– Große Glanz­schnecke 226 Glossiphonia verrucata 377, 380 –– Keller-Glanz­schnecke 227 Glossiphoniidae 372, 376, 379, 380 –– Kleine Glanz­schnecke 228 Glycera alba 327, 329 –– Knoblauch-Glanz­schnecke 227 Glycera celtica 328, 329 –– Mortillets Glanz­schnecke 227 Glycera lapidum 328 –– Rötliche Glanz­schnecke 227 Glycera oxycephala 329 –– Schweizer Glanz­schnecke 227 Glycera unicornis 329 –– Verkannte Glanz­schnecke 226 Glyceridae 313, 328 –– Wärmeliebende Glanz­schnecke 227 Glycinde nordmanni 329 –– Weiße Streifenglanz­schnecke 228 Glycymerididae 266 –– Weitmündige Glanz­schnecke 226 Glycymeris 266 Glas­schnecken 230 Glycymeris glycymeris 263, 266 –– Alm-Glas­schnecke 232 Glycyphagus domesticus 464 –– Alpen-Glas­schnecke 231 Glyphohesione klatti 328 –– Berg-Glas­schnecke 231 Gnaphosa 443, 444, 445 –– Gipfel-Glas­schnecke 232 Gnaphosidae 394, 442, 448 –– Gletscher-Glas­schnecke 232 Gnathifera 4, 133 –– Große Glas­schnecke 231 Gnathostomula paradoxa 133 –– Kugelige Glas­schnecke 231 Gnathostomulida 4, 133 –– Kurze Glas­schnecke 231 Gobio 77 –– Ohrförmige Glas­schnecke 231 Gobius 97 –– Weitmündige Glas­schnecke 231 Golfingia elongata 307 Glasschwämme 3 Golfingia margaritacea 307 Glatt­schnecken 206 Golfingia vulgaris 307 –– Bezahnte Glatt­schnecke 206 Goniada maculata 327, 328, 329 –– Gemeine Glatt­schnecke 207 Goniadella bobrezkii 329 –– Glänzende Glatt­schnecke 207 Goniadidae 313, 329 –– Kleine Glatt­schnecke 207 Goniodorididae 197 –– Mittlere Glatt­schnecke 207 Goniodoris 197 Gliederfüßer 4 Goniodoris nodosa 162, 193, 197 Gliedertiere 4 Gonothyraea 203 696 Index

Gonothyraea loveni 47, 49 Gymnophallidae 106, 108, 115 Goodallia 274 Gymnophalloidea 94 Goodallia triangularis 274, 275 Gymnophalloides macomae 115 Gordiida 147 Gymnophallus bursicola 108 Gordionus 147 Gymnophallus deliciosus 106 Gordionus violaceus 147 Gyrabascidae 96 Gordius 147 Gyraulus 119, 255, 256, 257 Gordius aquaticus 147 Gyraulus acronicus 258 Gorgodera 99 Gyraulus albus 119, 258, 259 Gorgodera cygnoides 104 Gyraulus-Armiger 117 Gorgodera loossi 104 Gyraulus chinensis 258 Gorgodera pagenstecheri 104 Gyraulus crista 256, 258, 259 Gorgodera varsoviensis 104 Gyraulus cristatus 258 Gorgoderidae 96, 99, 102, 103 Gyraulus-Gyraulus 117 Gorgoderina 99 Gyraulus laevis 258 Gorgoderina vitelliloba 99, 103 Gyraulus nautileus 258 Gorgoderoidea 96 Gyraulus parvus 258 Grabfüßer 4 Gyraulus riparius 258 Grab- oder Kahnfüßer 294 Gyraulus rossmaessleri 259 –– Elefantenzahn 295 Gyrodactylus 70, 71, 73 Granaria 209 Gyrodactylus anguillae 72 Granaria frumentum 208, 209 Gyrodactylus carassii 72 Grania 365 Gyrodactylus cernuae 72 Grania postclitellochaeta 365 Gyrodactylus cyprini 71 Grantia compressa 24 Gyrodactylus elegans 72 Gras­schnecken 214 Gyrodactylus flesi 72 –– Alemannische Gras­schnecke 215 Gyrodactylus gasterostei 72 –– Bienenkörbchen 215 Gyrodactylus harengi 72 –– Feingerippte Gras­schnecke 215 Gyrodactylus katharineri 71 –– Gerippte Gras­schnecke 215 Gyrodactylus kherulensis 71 –– Glatte Gras­schnecke 215 Gyrodactylus lavareti 72 –– Große Gras­schnecke 214 Gyrodactylus longiradix 72 –– Schiefe Gras­schnecke 215 Gyrodactylus longoacuminatus 72 –– Schwäbische Gras­schnecke 215 Gyrodactylus lucii 72 –– Stachel­schnecke 215 Gyrodactylus luciopercae 72 Griffel­schnecken 197 Gyrodactylus medius 71, 73 –– Weiße Griffel­schnecke 197 Gyrodactylus procerus 71 –– Weiß-Transparente Goniodoris 197 Gyrodactylus rarus 73 Großer Leberegel 118 Gyrodactylus rutilensis 72 Grübchen­schnecken 174 Gyrodactylus salaris 72 –– Flache Grübchen­schnecke 174 Gyrodactylus scardiniensis 72 –– Gebänderte Grübchen­schnecke 174 Gyrodactylus shulmani 71 –– Kleine Grübchen­schnecke 175 Gyrodactylus sprostonae 71 Gruiiformes 106 Gyrodactylus stankovici 71 Grüne Nackt­schnecken 192 Gyrodactylus thymalli 72 –– Salzwiesen-Nackt­schnecke 193 Gyrodactylus tincae 71 Gürtelwürmer 352 Gyrodactylus truttae 72 –– Regenwürmer 365 –– Wenigborster 352 H Gymnocephalus 112 Haarbalgmilben 464 Gymnolaemata 608, 611 Haarsterne 4 Haasea 591 Haasea flavescens 590, 591 Index 697

Haasea germanica 591 Haploporatia eremita 591 Haasea norica 591 Haplostylus normani 492 Haaseidae 586, 591 Haplota 627 Haematoloechidae 96, 103 Haplota clavata 627 Haematoloechus asper 103 Haplotaxidae 353, 361 Haematoloechus schulzei 103 Haplotaxis gordioides 361 Haematoloechus variegatus 103 Hardametopa nasuta 521 Haematopus 116 Harmothoe antilopes 322 Haemopidae 372, 375 Harmothoe glabra 322 Haemopis elegans 375, 376 Harmothoe imbricata 322 Haemopis sanguisuga 375, 376 Harmothoe impar 321, 322 Hahnia 395, 437 Harpactea 401, 402 Hahniidae 394, 434, 437 Harpactea hombergi 402, 403 Haitia 254 Harpactea lepida 402 Haitia heterostropha 255 Harpactea rubicunda 402, 403 Hakenkalmare 301 Harpacticoida 480 Hakenrüssler 4, 139, 147 Harpinia 519 Hakensaugwürmer 3, 69 Harpinia antennaria 501, 519 Halacaridae 463 Harpinia crenulata 519 Halacarus 463 Harpinia laevis 519 Halammohydra 36, 38 Harpinia pectinata 519 Haleciidae 48, 50 Harpolithobius anodus 576 Halecium halecinum 49, 50 Haubennetzspinnen 406 Halecium labrosum 49, 50 Haubennetzspinnen (Kugelspinnen) Halichondria 195 –– Ameisenspinnen 410 Halichondria (Halichondria) bowerbanki 28 –– Fettspinne 411 Halichondria (Halichondria) panicea 27 –– Gewächshausspinne 409 Haliclona (Haliclona) oculata 27 –– Seilspinnen 408 Haliclona (Haliclona) urceolus 27 Hauben­schnecken 181 Haliclona (Reniera) cinerea 28 Hausstaubmilben 464 Haliclona (Rhizoniera) rosea 28 Haustoriidae 502, 511 Halicryptus spinulosus 148, 151 Haustorius arenarius 511, 512 Halidrys 35 Hebetodiscus inermis 225 Halipegidae 102 Hediste diversicolor 320, 326, 327, 330 Halipegus ovocaudatus 102 Heide­schnecken 244 Halisarca dujardini 25 –– Gefleckte Heide­schnecke 245 Halitholus cirratus 45, 47 –– Gemeine Heide­schnecke 244 Halleinosoma noricum 590 –– Gestreifte Heide­schnecke 245 Haminoea 192 –– Haarige Heide­schnecke 245 Haminoea hydatis 161, 191, 192, 195 –– Helle Heide­schnecke 245 Haminoeidae 192 –– Kugelige Heide­schnecke 245 Haplodrassus 444, 445 –– Mittelmeer-Heide­schnecke 244 Haplodrassus signifer 445 –– Ödland-Heide­schnecke 244 Haplognathia simplex 133 –– Quendel­schnecke 245 Haplometra cylindracea 103 –– Rotmündige Heide­schnecke 244 Haplophilus subterraneus 575, 581 –– Weiße Heide­schnecke 244 Haplophthalmus 544 –– Zwergheide­schnecke 245 Haplophthalmus danicus 543, 544 Helicella 118, 158, 244 Haplophthalmus mariae 544 Helicella bolenensis 245 Haplophthalmus mengii 544 Helicella candicans 244 Haplophthalmus montivagus 544 Helicella ericetorum 244 Haplopoda 476 Helicella itala 118, 239, 244 Haploporatia 591 Helicellidae 240 698 Index

Helicellinae 240, 244 Hesionides maxima 325 240, 246 Hesionura elongata 331 Helicigona 240, 246 Heteranomia 268 Helicigona ichthyomma 247 Heteranomia squamula 268, 269 Helicigona lapicida 159, 246 186 Helicodiscidae 157, 224 Heterochaeta costata 363 Helicodiscus (Hebetodiscus) singleya­ Heterocypris 479 nus 224 Heterodera schachtii 141 Helicodonta 239, 240 Heterodonta 270 Helicodonta obvoluta 158, 239, 246 Heterolineus longissimus 124, 125 Helicodontidae 239 Heteromastus filiformis 345 Helicopsis 244 Heteromeyenia 30 Helicopsis striata 240, 245 Heteromeyenia baileyi 30 118, 120, 158, 205, 240 Heteromeyenia stepanowii 30 Helix aperta 249 Heteromysinae 490, 496 Helix aspersa 249 Heteromysis 489 Helix lucorum 249 Heteromysis formosa 496 Helix pomatia 246, 248, 249 Heteromysis norvegica 496 Helobdella europaea 380 Heterophyes aequalis 115 Helobdella stagnalis 375, 380 Heterophyidae 97, 115, 117, 120 Helodrilus oculatus 367 Heteropodidae 450 Hemibdella soleae 373 Heterostropha 186, 188 Hemichordata 4 Heterotanais oerstedii 528 Hemiclepsis marginata 375, 380 Hexacorallia 53 Hemifridericia 362 Hexactinellida 3 Hemigrapsus 570 Hexapoda 4 Hemigrapsus sanguineus 570 Hiatella 290 Hemigrapsus takanoi 570, 571 Hiatella arctica 290, 291 Hemimysis 490 Hiatella rugosa 291 Hemimysis anomala 495 Hiatellidae 263, 290 Hemimysis lamornae lamornae 495 Hilbigneris gracilis 323, 333 Hemiurida 94, 100, 102 Himantariidae 575, 581 Hemiuridae 100 Himasthla leptosomum 109 Hemiuroidea 94 Hinia reticulata 186 Hemiurus communis 100 Hinterkiemer 189 Hemiurus stossichi 100 Hippeutis 255, 256, 259 Henia 576 Hippeutis complanatus 259 Henia brevis 584 Hippolyte varians 548, 551, 552 Henia vesuviana 583, 584 Hippolytidae 548, 551 Henicopidae 575, 576 Hippomedon denticulatus 513, 514 Henlea 362 Hippothoidae 627 Henricia sanguinolenta 644, 646 Hirudinea 4, 310, 352, 371 Heriaeus 451, 453 Hirudinidae 372, 376 Heriaeus oblongus 453 Hirudiniformes 372 Hermania scabra 190, 191 Hirudo medicinalis 376 Herz­muscheln 275 Hirudo verbana 376 –– Dreieckige Herz­muschel 277 Histopona torpida 435 –– Essbare Herz­muschel 276 Histricostoma 459 –– Kopenhagener Herz­muschel 277 Histricostoma dentipalpe 459, 460 –– Lagunen Herz­muschel 277 Histriobdellidae 316 –– Ovale Herz­muschel 277 Hohe Federkiemen­schnecke 187 –– Stachlige Herz­muschel 276 Höhere Krebse 470 Hesionidae 315, 325 Höhlenspinnen 412 Hesionides arenaria 325 Hohltiere 3 Index 699

Holopedium gibberum 477 Hygromia 240, 241 Holostomida 90, 93, 97, 98, 104, 107, 110, Hygromia cinctella 240, 241 111, 119 Hygromiidae 159, 239, 240 Holothuroida 5, 644, 652 Hygromiinae 158, 240, 244 Holzbock 464 Hyloniscus riparius 543, 545 Homarus americanus 558 Hymedesmia (Stylopus) coriacea 28 Homarus gammarus 557, 558 Hymenolepididae 84, 85 Hörnchen­schnecken 198 Hymenolepis 76 –– Gefleckte Hörnchen­schnecke 198 Hymenolepis biliaris 85 –– Gestreifte Hörnchen­schnecken 198 Hymenolepis diminuta 85 –– Limacia 198 Hypania invalida 347 Hornmilben 463 Hypereteone foliosa 330, 331 Hornschwämme 3 Hyperia galba 498, 499 Hrabeiella periglandulata 341, 358 Hyperiidae 499 Hrabeiellidae 353, 358 Hyperiidea 497, 499 Hufeisenwürmer 4, 605 Hyperoche medusarum 499, 500 Hummer 558 Hypoderaeum conoideum 109 –– Kaisergranat 559 Hypophorella 616 Hundertfüßer 573 Hypophorella expansa 611, 615, 616 –– Erdläufer 582 Hypophorellidae 616 –– Spinnenasseln 576 Hypsibius 384 –– Spinnenläufer 576 Hypsibius ornatus 383 –– Steinläufer 576 Hypsoiulus alpivagus 598 Hyalella azteca 511 Hypsosinga 420, 422 Hyalellidae 501, 511 Hypsosinga albovittata 422, 423 Hyalidae 502, 511 Hypsosinga heri 422 Hyalinella punctata 608, 636 Hypsosinga pygmaea 422, 423 Hyas araneus 565, 566 Hypsosinga sanguinea 422 Hyas coarctatus 565, 566 Hyptiasmus arcuatus 105 Hybocodon 44 Hyptiasmus oculeus 105 Hybocodon prolifer 43, 45 Hyptiotes 393, 400 Hydatigera taeniaeformis 79, 80, 88 Hyptiotes paradoxus 400, 401 Hydra 39, 477 Hysteromorpha triloba 112 Hydrachnidia 463 Hystricosoma 351 Hydractinia echinata 41, 42, 562 Hystricosoma chappuisi 351, 358 Hydractiniidae 38, 40, 44, 46 Hytiotes paradoxus 392 Hydra oligactis 39 Hydra viridissima 39 I Hydra vulgaris 40 Ianiropsis breviremis 534, 536 Hydrallmania falcata 48, 49 Ichthyocotylurus erraticus 98, 114 Hydridae 38, 39 Ichthyocotylurus pileatus 98, 114 Hydrobia 101, 115, 116, 179 Ichthyocotylurus platycephalus 98, 107 Hydrobia acuta neglecta 180 Ichthyocotylurus variegatus 98, 114 Hydrobia stagnalis 104 Idotea 535 Hydrobia stagnorum 179 Idotea balthica 533, 535 Hydrobia ulvae 115 Idotea chelipes 533, 536 Hydrobia ventrosa 179 Idotea emarginata 533, 535 161, 165, 178 Idotea granulosa 536 Hydroides elegans 339 Idotea linearis 535 Hydroides norvegicus 338, 339 Idotea metallica 535 Hydrozoa 3, 33, 34, 36 Idotea neglecta 536 Hydryphantes 463 Idotea pelagica 536 Hygrolycosa 439 Idoteidae 529, 535 Hygrolycosa rubrofasciata 438, 439 Iduliidae 200 700 Index

Igelwürmer 351 Jassa herdmani 513 –– Quappe 352 Jassa marmorata 514 –– Quappenwurm 352 Jassa pusilla 514 Ignavia aquilae 106 Jorunna 196 Ignavia ardeae 106 Jorunna johnstoni 196 Ignavia ciconiae 106 Jorunna tomentosa 162, 196 Illex 301 Julidae 586, 594 Illex coindetii 296, 301 Julus scandinavius 597 Ilybius 103 Julus scanius 597 Immergentia 612 Julus terrestris 597 Immergentia suecica 611, 612, 615 Immergentiidae 612 K Inachus 485 Käfermilben 463 Inachus phalangium 565 Käfer­schnecken 4, 154 Inovicellina 616 –– Assel-Käfer­schnecke 154 Insecta 4 –– Marmorierte Käfer­schnecke 155 Insekten 4 –– Rändel-Käfer­schnecke 155 Iphimedia obesa 512, 513 –– Rostrote Käfer­schnecke 154 Iphimediidae 502, 512 –– Rote Käfer­schnecke 155 Iphinoe trispinosa 524, 525, 527 –– Weiße Käfer­schnecke 155 Isaeidae 502, 512 Kahn­schnecken 167 Ischnochiton 154 –– Donau-Kahn­schnecke 168 Ischyroceridae 501, 512 –– Gebänderte Kahn­schnecke 168 Ischyrocerus anguipes 501, 513, 514 –– Gemeine Kahn­schnecke 168 Ischyropsalididae 457, 461 Kalkschwämme 3 Ischyropsalis 457, 461 Kalmare 299 Ischyropsalis hellwigi 461 –– Fliegender Kalmar 302 Island­muscheln 285 –– Gemeiner Kalmar 300 Isognomostoma 240, 247 –– Gepfriemter Zwergkalmar 300 Isognomostoma isognomostomos 158, –– Kurzflossiger Kalmar 301 247, 248 –– Marmorierter Zwergkalmar 301 Isognomostoma personatum 247 –– Nordischer Kalmar 300 Isopoda 486, 529 –– Pfeilkalmar 302 Isthmiophora melis 120 Kammkiemer 264 Italobdella ciosi 375 Kamm­muscheln 267 Ityogonimus lorum 120 –– Bunte Kamm­muschel 268 Ityogonimus ocreatus 120 –– Große Pilger­muschel 268 Iulogona tirolensis 592 –– Kleine Pilger­muschel 268 Ixobrychus 104 Kammünder 611 Ixodes ricinus 464, 465 Kamptozoa 3, 127 Ixodidae 464 Kanker 457 Karpfenläuse 481 J Kartäuser­schnecken 239 Jaera 536 –– Große Kartäuser­schnecke 240 Jaera albifrons 530, 533, 536 Käsemilben 464 Jaera sarsi 536 Katamysis 490 Jagdspinnen 437 Katamysis warpachowskyi 496 Jaminia 216 Katzenleberegel 119 Jaminia quadridens 160, 216, 217 Kaukasus-Schließmund­schnecke 223 Janira maculosa 530, 534, 536 Kefersteinia cirrhata 326 Janiridae 530, 536 Kegelchen 238 Jassa 513 –– Dunkles Kegelchen 238 Jassa falcata 498, 513 –– Helles Kegelchen 238 –– Wald-Kegelchen 238 Index 701

Kegel­schnecken 186 Krabben 563 –– Treppengiebelchen 186 –– Borstenkrabbe 566 Kelchwürmer 3, 127 –– Chinesische Wollhandkrabbe 569 Kellerassel 542 –– Maskenkrabbe 564 Keulen­muscheln 294 –– Muschelwächter 567 –– Kleine Keulen­muschel 294 –– Schwimmkrabben 567 Khawia sinensis 77 –– Strandkrabbe 568 Kiefermäulchen 4 –– Taschenkrebs 564 Kiefermündchen 133 Krabbenspinnen 451 Kieferspinnen 414 –– Grüne Krabbenspinne 452 Kieferträger 4, 133 –– Wanzenspinne 453 –– Kiefermündchen 133 Krallenschwänze 474 –– Kratzer 133, 135 Kranzfühler 4, 605 –– Rädertiere 133 –– Hufeisenwürmer 605 Kielschnegel 237 –– Kammünder 611 –– Boden-Kielschnegel 237 –– Kreis- oder Rundmünder 632 –– Dunkler Kielschnegel 238 –– Lippenmünder 616 –– Ehrmanns Kielschnegel 237 –– Moostierchen 605, 606 –– Großer Kielschnegel 237 –– Süßwassermoostierchen 635 –– Schwarzer Kielschnegel 237 Krätzemilben 464 Kiemenfüßer 470 Kratzer 4, 133, 135 Kieselschwämme 3 –– Riesenkratzer 136 Kinorhyncha 4, 139, 147, 148 Kräuselradnetzspinnen 400 Klaff­muscheln 289 –– Dreiecksspinne 400 –– Abgestutzte Klaff­muschel 290 Kräuselspinnen 399 –– Sandklaff­muschel 290 Krebse 4, 469 Kleiner Leberegel 118 –– Blattfußkrebse 473 Klein­schnecken 175 –– Bohrkrebse 470 –– Gefleckte Zwerg­schnecke 177 –– Einsiedlerkrebse 485 –– Halbregrippte Klein­schnecke 175 –– Flohkrebse 497 –– Komma-Zwerg­schnecke 176 –– Glaskrebse 476 –– Milchweiße Klein­schnecke 176 –– Große Wasserflöhe 477 Klinkhörner 184 –– Höhere Krebse 470 Koffer­muscheln 282 –– Kiefernfüße 470 –– Gebänderte Säge­muschel 282 –– Kiemenfüßler 470 –– Sägezähnchen 282 –– Linsenflöhe 477 Kopffüßer 4, 154, 295 –– Muschelkrebse 470, 478 –– Achtarmer 302 –– Muschelschaler 470 –– Achtfüßer 302 –– Polypenflöhe 477 –– Echte Kraken 302 –– Rankenfußkrebse 482 –– Hakenkalmare 301 –– Rankenfüßler 470 –– Kalmare 299 –– Rückenschaler 470 –– Sepien 297 –– Ruderfußkrebse 470, 479 –– Sepiolen 298 –– Rüsselkrebse 477 –– Tintenfische 297 –– Salinenkrebse 471 –– Zweikiemer 295 –– Schwebegarnelen 489 Kopfschildträger 189 –– Wasserflöhe 470, 477 Körbchen­muscheln 290 –– Wurzelkrebse 470 Korn­schnecken 207, 209 –– Zehnfußkrebse 546 –– Feingerippte Haferkorn­schnecke 209 Kreisel­schnecken 167 –– Haferkorn­schnecke 209 –– Bunte Kreisel­schnecke 167 –– Roggenkorn­schnecke 209 –– Graue Kreisel­schnecke 167 –– Westliche Haferkorn­schnecke 209 –– Spitze Kreisel­schnecke 167 –– Wulstige Korn­schnecke 209 702 Index

Kreis- oder Rundmünder 632 Lamellaria 182 Kreuzspinnen 418 Lamellaria perspicua 182 –– Gartenkreuzspinne 430 Lamellariidae 182 –– Gehörnte Kreuzspinne 428 Lamellenkiemer 270 –– Gemeine Kreuzspinne 430 Lamellidorididae 196 –– Marmorierte Kreuzspinne 430 Laminaria 27, 34, 35, 609 Kristall­schnecken 225 Lamprochernes 456 –– Enggenabelte Kristall­schnecke 229 Lamprochernes nodosus 456 –– Gemeine Kristall­schnecke 229 Lamprops fasciatus 525, 526 –– Transsylvanische Kristall­schnecke 229 Lamyctes emarginatus 575, 576, 577 –– Ungenabelte Kristall­schnecke 229 Landdeckel­schnecken 173 –– Weitgenabelte Kristall­schnecke 229 –– Schöne Landdeckel­schnecke 173 Kronen­schnecken 171 Lanice conchilega 350, 611, 616 –– Nadelkronen­schnecke 171 Lanzettegel 118 Kroyera carinatus 518 Lanzettfischchen 667 Krynickillus 234 Lanzett­schnecken 193 Krynickillus melanocephalus 234 –– Breitköpfige Lanzett­schnecke 193 Kryphoiulus occultus 596 Laomedea flexuosa 47, 49 Kugel­muscheln 286 Laonome kröyeri 339 –– Dickschalige Kugel­muschel 286 Laridae 84 –– Eckige Häubchen­muschel 287 Larinioides 421, 426 –– Fluss-Kugel­muschel 286 Larinioides cornutus 427 –– Gemeine Kugel­muschel 286 Larinioides ixobolus 426, 427 –– Große Erbsen­muschel 287 Larinioides patagiatus 427 –– Häubchen­muschel 287 Larinioides sclopetarius 426, 427 –– Ovale Kugel­muschel 287 Lasiochernes 456 –– Sumpf-Kugel­muschel 287 Lasiochernes pilosus 456 Kugel­schnecken 194 Lathys humilis 399 –– Gemeine Kugel­schnecke 194 Laub­schnecken 239 Kugelspinnen 406, 409 –– Alpen-Haar­schnecke 243 Kurtiella bidentata 274 –– Auen-Haar­schnecke 242 Küsten­schnecken 251 –– Aufgeblasene Haar­schnecke 242 –– Mäuseöhrchen 251 –– Böhmische Haar­schnecke 242 –– Zweizahn-Küsten­schnecke 251 –– Brennnessel­schnecke 243 –– Einzähnige Haar­schnecke 242 L –– Gemeine Haar­schnecke 243 Labidoplax buski 652, 653, 654 –– Gestreifte Haar­schnecke 243 Lacerta 115 –– Große Laub­schnecke 239 Lacerta muralis 104 –– Halden-Haar­schnecke 242 Laciniaria 217, 222 –– Kantige Laub­schnecke 241 Laciniaria implicata 222 –– Rötliche Laub­schnecke 241 Laciniaria plicata 219, 222, 223 –– Seiden-Haar­schnecke 243 Lacuna 165, 174 –– Südöstliche Laub­schnecke 242 Lacuna divaricata 174 –– Ufer-Laub­schnecke 242 Lacuna pallidula 174, 175 –– Zahnlose Haar­schnecke 242 Lacuna parva 175 –– Zottige Haar­schnecke 243 Lacuna puteolus 175 –– Zweizähnige Laub­schnecke 242 Lacuna vincta 174, 175 Laufmilben 463 Lacunidae 174 Laufspinnen 450 Lacydoniidae 315 –– Flachstrecker 451 Ladislavella 251 Lauria 211 Ladislavella terebra 253 Lauria cylindracea 208, 211, 212 Lagis koreni 337, 348, 349 Lauriidae 211 Lecithaster confuses 100 Index 703

Lecithasteridae 100 Leptoiulus noricus 598 Lecithochiriidae 100 Leptoiulus proximus 598 Lecithochirium rufoviride 100 Leptoiulus saltuvagus 597 Lecithodendriidae 96, 116 Leptoiulus simplex 598 Lecithodendrium linstowi 116 Leptoiulus trilobatus 598 Lecithodollfusia arenula 116 Leptomysinae 490 Leda 265 Leptomysis gracilis 492, 493 Lederzecken 464 Leptomysis mediterranea atlantica 492, 494 Ledidae 265 Leptonemertes chalicophora 123 Lehmannia 234 Leptopentacta elongata 652, 653 Lehmannia janetscheki 236 Leptophallus nigrovenosus 104 Lehmannia marginata 235, 236 Leptoplana tremellaris 68, 69 Lehmannia nyctelia 236 Leptosynapta bergensis 654, 655 Lehmannia poirieri 236 Leptosynapta inhaerens 654 Lehmannia rupicola 236 Leptosynapta minuta 652, 654 Lehmannia unicolor 237 Leptothecata 36, 47, 50 Lehmannia valentiana 236 Lernaea cyprinacea 480, 481 Leiobunum 462 Lernaeocera branchialis 481 Lekanesphaera hookeri 534, 537 Lestes 103 Lekanesphaera rugicauda 532, 537 Leucandra 24 Lembos websteri 505 Leuciscus 77 Lepadidae 483 Leuckartiara octona 45, 46 Lepas 483 Leucochloridiidae 98, 108 Lepas anatifera 483, 484 Leucochloridiomorpha lutea 108 Lepas hillii 484 Leucochloridiomorphidae 108 Lepeophtheirus salmonis 481 Leucochloridium macrostomum 205 Lepidapedon elongatum 101 Leucochloridium paradoxum 90, 98, 108 Lepidepecreum longicornis 513, 514 Leucomastus 216 Lepidochitona 154 Leucomastus varnensis 216 Lepidochitona cinerea 154, 155 Leuconia johnstoni 25 Lepidoniscus minutus 541 Leuconia nivea 24 Lepidoniscus pruinosus 541 Leucophytia bidentata 251 Lepidonotus squamatus 320, 321 Leucosiidae 563, 564 Lepidoptera 85 Leucosolenia 24, 25 Lepidurus apus 472, 474, 475 Leucosolenia botryoides 25 Lepocreadiidae 96, 101 Leucosolenia complicata 25 Lepocreadioidea 96 Leucosolenia fragilis 25 Leptasterias muelleri 644, 646 Leucosolenia sagittaria 24 Leptestheria dahalacensis 475 Leucosolenia variabilis 25 Leptocheirus pilosus 504, 505 Leucothoe incisa 501, 514 Leptochiton 154 Leucothoidae 500, 514 Leptochiton asellus 154 Leviellus thorelli 423, 424 Leptocythere 479 Levinsenia gracilis 342 Leptodora 476 Levinseniella brachysomum 114, 115 Leptodora kindtii 476 Leyogonimus polyoon 116 Leptoiulus 598 Ligia oceanica 540, 541 Leptoiulus alemannicus 598 Ligidium germanicum 540 Leptoiulus belgicus 595 Ligidium hypnorum 540, 541 Leptoiulus bertkaui 597 Ligiidae 531, 540 Leptoiulus cibdellus 598 Ligula 83 Leptoiulus kervillei 597, 598 Ligula intestinalis 76, 79, 83 Leptoiulus marcomannius 598 Limacia 198 Leptoiulus montivagus 597, 598 Limacia clavigera 162, 198 704 Index

Limacidae 157, 234 Lithobiomorpha 574 Limacina 192 Lithobius 573, 574 Limacina retroversa 161, 191, 192, 195 Lithobius aeruginosus 577 Limacinidae 192 Lithobius agilis 578 Limacus 234 Lithobius austriacus 577, 580 Limapontia 193 Lithobius borealis 578, 580 Limapontia capitata 162, 193 Lithobius calcaratus 580 Limapontiidae 193 Lithobius crassipes 577 Limax 234 Lithobius curtipes 577, 580 Limax cinereoniger 235, 237 Lithobius dentatus 577, 578 Limax flavus 236 Lithobius erythrocephalus 579 Limax maximus 237 Lithobius forficatus 574, 576, 578 Limecola balthica 281 Lithobius glacialis 579 Limnadia lenticularis 474, 475 Lithobius lapidicola 580 Limnocythere 479 Lithobius latro 580, 581 Limnodrilus 77, 360, 364 Lithobius lucifugus 581 Limnodrilus claparedenaus 360 Lithobius macilentus 578, 579 Limnodrilus hoffmeisteri 359, 360 Lithobius melanops 578 Limnodrilus udekemianus 360 Lithobius microps 577 Limnomedusae 36, 38 Lithobius mutabilis 579, 580 Limnomysis 490 Lithobius muticus 580, 581 Limnomysis benedeni 491, 495 Lithobius nodulipes 578, 580 Limnoria 529 Lithobius pelidnus 581 Limnoria lignorum 499, 508, 530, 532, 536 Lithobius piceus 578 Limnoriidae 530, 536 Lithobius pygmaeus 578, 580 Limosa 114 Lithobius schuleri 579 Lineus 124 Lithobius subtilis 578, 581 Lineus bilineatus 124 Lithobius tenebrosus 578, 579 Lineus ruber 124, 125 Lithobius tricuspis 578 Lineus viridis 125 Lithoglyphus 178, 181 Linguatula 385 Lithoglyphus naticoides 97, 115, 161, Linguatula serrata 385 178, 181 Linguatulida 385 Lithyphantes 408 Linotaeniidae 576, 583 Littorina 101, 115, 173 Linsen­muscheln 273 Littorina fabalis 173 –– Kleine Linsen­muschel 274 Littorina littorea 173, 174 –– Längliche Linsen­muschel 274 Littorina mariae 173 Linyphia 397 Littorina obtusata 173, 174 Linyphia triangularis 413 Littorina saxatilis 174 Linyphiidae 390, 396, 413 Littorinidae 173 Linyphiinae 413 Littorininae 165 Liocarcinus 485, 569 Lizzia blondina 45, 46 Liocarcinus depurator 569 Loch­schnecken 166 Liocarcinus holsatus 564, 569 –– Geschlitzte Napf­schnecke 166 Liocarcinus navigator 568, 569 –– Nordische Loch­schnecke 167 Liocarcinus pusillus 568, 569 Löffel­muscheln 293 Liocranidae 395, 446 –– Fragile Löffel­muschel 293 Liocranum 447 Loliginidae 299 Liocranum rupicola 447 Loligo 300 Lippenmünder 616 Loligo forbesii 296, 300 Lissorchiidae 96, 101 Loligo vulgaris 296, 300 Listrocheiritium cervinum 592 Lophius piscatorius 373 Lithobiidae 575, 576 Lophogaster typicus 488 Index 705

Lophogastrida 486, 488 Lymnaea 97, 99, 103, 109, 251 Lophogastridae 488 Lymnaea columella 254 Lophophorata (Tentaculata) 4, 605 Lymnaea lacustris 251, 252 Lophopodidae 608, 638 Lymnaea stagnalis 97, 103, 105, 115, 120, Lophopus 638 251, 252, 253 Lophopus crystallinus 637, 638 Lymnaea vulnerata 252 Lophotrochozoa 606 Lymnaeidae 103, 104, 109, 161, 251 Loricata 154 Lynceus 474 Lota 112 Lynceus brachyurus 474, 475 Lottiidae 166 Lyonsia 294 Loxoconcha 479 Lyonsia norwegica 263, 294 Loxosoma 128, 131 Lyonsiidae 294 Loxosomatidae 127 Lyperosomum longicauda 107 Loxosomella 127, 128, 130 Lysianassidae 502, 514 Loxosomella antedonis 130 Lysilla loveni 350 Loxosomella atkinsae 130 Loxosomella claviformis 130 M Loxosomella fauveli 130 Macoma 264, 280 Loxosomella obesa 130 Macoma balthica 115 Lucernaria quadricornis 34 Macoma calcarea 281 Luchsspinnen 442 Macomangulus tenuis 281 Lucilla 224 Macracanthorhynchus hirudinaceus 135, Lucilla scintilla 225 136 Lucilla singleyana 224 Macrobiotus 384 Lucinella 273 Macrobiotus hufelandi 383 Lucinella divaricata 273, 274 Macrochaeta helgolandica 342 Lucinidae 264, 273 Macrodasyida 140 Lucinoma 273 Macrodera longicollis 104 Lucinoma borealis 273, 274 Macrogastra 217, 218, 220 Lucinoma radula 273 Macrogastra attenuata lineolata 221 Luidia sarsii 645 Macrogastra badia 221 Lumbricidae 365 Macrogastra densestriata 221 Lumbricillus 362, 364, 365 Macrogastra major 221 Lumbricillus lineatus 365 Macrogastra nana 221 Lumbriculidae 354, 358, 359 Macrogastra plicatula 218, 221 Lumbriculus variegatus 354, 359 Macrogastra rolphii 221 Lumbricus badensis 371 Macrogastra tumida 218, 221 Lumbricus baicalensis 370 Macrogastra ventricosa 218, 220 Lumbricus castaneus 370 Macronyssidae 464 Lumbricus festivus 371 Macropodia 485 Lumbricus friendi 371 Macropodia rostrata 565, 566 Lumbricus meliboeus 370 Macrosternodesmus palicola 598 Lumbricus polyphemus 371 Mactra 277, 278 Lumbricus rubellus 370 Mactra corallina 261 Lumbricus terrestris 371 Mactra stultorum 277, 278 Lumbrineridae 317, 332 Mactridae 264, 277 Lumbrineris latreilli 333 Macularia 158 Lumbrineris tetraura 332 Macularia sylvatica 248 Lungen­schnecken 205 Maeridae 503, 514 Luscinia 108 Magallana gigas 269 Lutraria 277, 279 Magellopsis haeckeli 43, 44 Lutraria lutraria 277, 278, 279 Magelona alleni 318 Lycosidae 396, 437, 438 Magelona filiformis 318 706 Index

Magelona johnstoni 318 Mediterranea depressa 226 Magelona mirabilis 318, 334 Medora 217, 219 Magelonidae 314, 318 Medora almissana 218, 219 Majidae 563, 565 Meeresmilben 463 Malacobdella grossa 123, 124 Meeres-Teller­schnecken 175 Malacoceros 335 –– Gemeine Zwergteller­schnecke 175 Malacoceros fuliginosus 335 Meeres- und Süßwasserasseln 531 Malacoceros tetracerus 334, 335 Meerzitrone 195 Malacoceros vulgaris 335 Megadrilus purpureus 338 Malacolimax 234 Megaloptera 120 Malacolimax tenellus 234 Megaluracarus globator 463 Malacostegina 617 Megaluropidae 502, 515 Malacostraca 469, 470, 485 Megaluropus agilis 515 Maldane sarsi 347 Megamoera dentata 515, 516 Maldanidae 316, 346 Megamphopus cornutus 518, 519 Malmgrenia castanea 322 Megaphyllum projectum 594, 595 Malmgrenia lunulata 322 Megaphyllum sjaelandicum 595 Manayunkia aestuarina 339 Megaphyllum unilineatum 595 Mandibulata 4 Mehlmilben 463 Mangora 419 Melanella 172 Mangora acalypha 419 Melanella lubrica 172 Manteltiere 5, 657 Melanitta 113, 115, 116 –– Geschwänzte Manteltiere 5, 657 Melanogrammus aeglefinus 373 –– Seescheiden 658 Melanoides 161, 171 Marenzelleria neglecta 336 Melanoides tuberculatus 161, 171 Marenzelleria viridis 336 Melarhaphe 173 Margaritifera 261, 262, 270, 271 Melarhaphe neritoides 174 Margaritifera margaritifera 270 Melicertum octocostatum 50 Margaritiferidae 270 Melinna elisabethae 347 Margelopsidae 44 Melita palmata 515, 516 Marionina 359, 362, 364, 365 Melitidae 503, 516 Marionina preclitellochaeta 365 Melogona gallica 593 Marionina subterranea 365 Melogona transsilvanica 593 Maritae 99 Melogona voigtii 593 Maritrema subdolum 114, 115 Membranipora 609, 618 Marschen­schnecken 177 Membranipora membranacea 608, 609, –– Kegelige Marschen­schnecke 177 618, 619 Marshallora adversa 164, 171, 172 Membraniporella 620, 626 Marshollora 171 Membraniporella nitida 621, 625 Marstoniopsis 179, 180 Membraniporidae 618 Marstoniopsis scholtzi 180 Menetus 255, 256, 259 Marstoniopsis steini 180 Menetus dilatatus 259 Mastigona 591 Merdigera 160, 216 Mastigona bosniense 591 Merdigera obscura 216 Mastigona mutabile 591 Mergus 113, 115, 116 Mastigophorophyllidae 586, 590 Merlangius merlangus 75 Mastigophorophyllon 591 Mesenchytraeus 361 Mastigophorophyllon saxonicum 590 Mesenchytraeus armatus 361 Mazocraes alosae 73, 75 Mesocestoides 79, 80 Medicorophium affine 508 Mesocestoides lineatus 87 Mediomastus fragilis 345 Mesocestoides litteratus 87 Mediorhynchus micracanthus 136 Mesocestoides perlatus 85 Mediterranea 225 Mesocestoididae 85 Index 707

Mesogastropoda 171 Microporellidae 630 Mesoniscidae 531, 540 Microprotopidae 502, 516 Mesoniscus alpicola 539, 540 Microprotopus longimanus 516 Mesopodopsis 490 Microprotopus maculatus 515, 516 Mesopodopsis slabberi 494, 496 Microtrombidium 463 Mesorchis pseudoechinatus 110 Microtrombidium pusaillum 462 Mesotretes peregrinus 116 Microtus 82, 85, 89, 119 Mesotretidae 96, 116 Micryphantidae 413 Mesozoa 3 Mies­muscheln 266, 267 Messer­muscheln 279 –– Große Mies­muschel 267 Meta 417 –– Grüne Bohnen­muschel 267 Meta menardi 397, 417, 418 –– Marmorierte Bohnen­muschel 267 Meta reticulata 417 –– Schwarze Bohnen­muschel 267 Metatetranychus ulmi 464 Miktoniscus 545 Metatrichoniscoides 545 Miktoniscus linearis 543, 545 Metatrichoniscoides levdigi 545 Milacidae 157, 237 Metazoa 3 Milax 237 Metellina 417 Milax gagates 238 Metellina mengei 417 Milax nigricans 237 Metellina merianae 417, 418 Milben 389, 462 Metellina segmentata 417 –– Bienenmilben 464 Metopa alderi 521 –– Erntemilben 463 Metopa borealis 521 –– Fledermausmilben 464 Metopa bruzelii 521 –– Gallmilben 464 Metopa pusilla 521 –– Gefiedermilben 463 Metopa rubrovittata 521, 522 –– Gemeine Spinnmilbe 464 Metorchis bilis 95, 106, 119 –– Haarbalgmilben 464 Metorchis xanthosomus 106 –– Hausstaubmilben 464 Metridium senile 53, 54 –– Holzbock 464 Micaria 443, 446 –– Hornmilben 463 Micaria pulicaria 443, 446 –– Käfermilben 463 Microbisium 457 –– Käsemilben 464 Microdeutopus anomalus 505 –– Krätzemilben 464 Microdeutopus gryllotalpa 504, 505, 520 –– Laufmilben 463 Microhedyle 193 –– Lederzecken 464 Microhedyle glandulifera 162, 193, 194 –– Meeresmilben 463 Microhedylidae 193 –– Mehlmilben 463 Micrommata 450 –– Moosmilben 463 Micrommata virescens 450 –– Muschelmilben 463 Micrommata virescens ornata 450 –– Polstermilben 464 Microniphargus leruthi 516 –– Räudemilben 464 Microphallidae 115 –– Rote Spinne 464 Microphalloidea 96 –– Samtmilben 463 Microphthalmus aberrans 325 –– Saumzecken 464 Microphthalmus listensis 325 –– Schnabelmilben 463 Microphthalmus sczelkowii 326 –– Spinnmilben 464 Microphthalmus similis 321, 325 –– Süßwassermilben 463 Microplana humicola 66, 67 –– Taubenzecken 464 Microplana terrestris 66, 67 –– Vogelmilben 464 Micropontica 217, 219, 223 –– Vorratsmilben 463 Micropontica caucasica 223 –– Zecken 464 Microporella 610 Milvus 84 Microporella ciliata 630, 631 Mimachlamys 268 Mimachlamys varia 268 708 Index

Mimetidae 393, 431 Monopylephorus 364 Miniopterus 116 Monopylephorus irroratus 363 Misgurnus 98 Monopylephorus parvus 364 Misumena 453 Monopylephorus rubroniveus 364 Misumena vatia 452, 453 Monopylidium hepatica 85 Misumenops 452 Monorchioidea 96 Misumenops tricuspidatus 452 Monotocardia 168 Mitostoma 459 Montacuta 274 Mitostoma chrysomelas 459, 460 Montacuta ferruginosa 274 Miturgidae 396 Montacutidae 264, 273 Mnemiopsis leidyi 57, 58 Moosmilben 463 Modiolarca 266, 267 Moostierchen 4, 605, 606 Modiolarca discors 266 Morlina 225 Modiolarca supictus 266 Morlina glabra 226, 227 Modiolus 266, 267 Mosgovoyia ctenoides 85 Modiolus modiolus 263, 266, 267, 567 Mosgovoyia pectinata 85 Moerella 280 Motacilla 108 Moerella pygmaea 282 Mulmnadeln 169 Molgula citrina 664 Multiceps multiceps 81, 89 Molgula complanata 664 Multiceps serialis 89 Molgula manhattensis 662 Munna kroyeri 534, 537 4, 153 Munnidae 530, 537 Monacha 118, 159, 239, 240 Murchieona minuscula 366 Monacha cantiana 240 Murchieona muldali 367 Monacha cartusiana 239, 240 Murchisonellidae 189 Monachinae 239 Muricidae 184 Monachoides 240, 241 Mus 115 Monachoides incarnatus 241 Muschelkrebse 470, 478 Monachoides vicinus 241, 242 Muschelmilben 463 Mond­muscheln 273 Muscheln 4, 153, 261 –– Nördliche Mond­muschel 273 –– Astarten 274 –– Weißliche Mond­muschel 273 –– Austern 269 Mond­schnecken 183 –– Blatt- oder Lamellenkiemer 270 Monhysterida 143 –– Bohr­muscheln 291 Monia 268 –– Engelsflügel 289 Moniezia 86 –– Fadenkiemer 265 Moniezia benedeni 86 –– Fluss-Körbchen­muscheln 285 Moniezia expansa 86, 87 –– Flussperl­muscheln 270 Monieziella entomophaga 463 –– Herz­muscheln 275 Monilifer spinulosus 109, 110 –– Island­muscheln 285 Moniliformis moniliformis 136 –– Kamm­muscheln 267 Monobothrium wageneri 77 –– Kamm- oder Fiederkiemer 264 Monobryozoon 613 –– Keulen­muscheln 294 Monobryozoon ambulans 610, 613, 615 –– Klaff­muscheln 289 Monobryozootidae 613 –– Koffer­muscheln 282 Monocorophium acherusicum 508 –– Körbchen­muscheln 290 Monocorophium insidiosum 508 –– Kugel­muscheln 286 Monocorophium sextonae 508 –– Linsen­muscheln 273 Monogenea 69 –– Messer­muscheln 279 Monogononta 134, 135 –– Mies­muscheln 266 Mononchidae 143 –– Mond­muscheln 273 Monoplacophora 4 –– Najaden (Fluss- und Teich­ Monoporeia affinis 519, 521 muscheln) 271 Monopseudocuma gilsoni 526, 527 –– Nuss­muscheln 264 Index 709

–– Pfeffer­muscheln 282, 283 Mytilopsis leucophaeata 284, 285 –– Platt­muscheln 280 Mytilus 40, 49, 69, 197, 262, 266, 267 –– Samt­muscheln 266 Mytilus edulis 101, 116, 263, 266, 267, 567 –– Sand­muscheln 282 Mytilus trossulus 267 –– Sattel­muscheln 268 Myxas glutinosa 251 –– Scheiden­muscheln 279 Myxicola infundibulum 338 –– Schiffsbohr­muscheln 292 Myxilla (Myxilla) incrustans 27 –– Schnabel­muscheln 265, 294 Myzostomida 4, 311 –– Spatel­muscheln 293 –– Steinbohrer 289 N –– Tell­muscheln 280 Nabel­schnecken 183 –– Trog­muscheln 277 Nacktkiemer 195 –– Venus­muscheln 287 Nadel­schnecken 171 Muschelschaler 470, 474 –– Braune Nadel­schnecke 169 Musculium 286, 287 –– Gerippte Nadel­schnecke 169 Musculium 99 –– Gestreifte Nadel­schnecke 169 Musculium lacustre 287 –– Gestrichelte Nadel­schnecke 169 Musculus 263, 266, 267 –– Glatte Nadel­schnecke 169 Musculus discors 267 –– Kleine Gitter­schnecke 171 Musculus niger 267 –– Zierliche Nadel­schnecke 169 Musculus subpictus 266, 267 Naididae 353, 355, 356, 360, 362, 364 Mustelidae 89, 118, 119, 120 Naidium 356 Mya 123, 261, 290 Nais 357, 358, 362 Mya arenaria 261, 290, 292 Nais elinguis 362, 363 Mya truncata 290, 292 Najaden (Fluss- und Teich­muscheln) 271 Mycale (Carmia) macilenta 27 –– Abgeplattete Teich­muschel 272 Mycale lingua 26 –– Bach­muschel 271 Mycale ovulum 26 –– Chinesische Teich­muschel) 272 Mycogona germanica 590 –– Donau-Teich­muschel 272 Myidae 263, 289 –– Gemeine Teich­muschel (Enten­ Myoida 289 muschel) 273 Myosotella myosotis 250, 251 –– Große Fluss­muschel 271 Myotis 116, 117 –– Große Rhein-Fluss­muschel 271 Myrianida edwardsi 324 –– Große Teichmuschel­ (Schwanen­ Myrianida langerhansi 324 muschel) 273 Myrianida prolifera 320, 324 –– Maler­muschel 271 4, 85, 573 –– Schlanke Teich­muschel 272 Myrmarachne 454 –– Südliche Maler­muschel 272 Myrmarachne formicaria 454 Nanogona polydesmoides 592 Mysella 274 Napfschaler 4 Mysia 289 Napf­schnecken 166 Mysia undata 283, 289 –– Gemeine Napf­schnecke 166 Mysida 486, 489 Narcomedusae 36 Mysidacea 101 Nasenegel 118 Mysidae 490 Nassa 42 Mysidopsis gibbosa 492 Nassariidae 185 Mysinae 490 Nassarius 185, 306 Mysis 490, 494 Nassarius incrassatus 186 Mysis mixta 495 Nassarius reticulatus 186 Mysis relicta 489, 493, 495 Natatolana borealis 530, 534, 535 Mystides southerni 331 Naticidae 165, 183 Mytilidae 266, 284 Natrix 112, 113, 115 Mytiloida 266 Natrix natrix 83, 104 Mytilopsis 284 Natrix tessellata 83, 104 710 Index

Neanthes fucata 327 Nephtys assimilis 330 Nebalia bipes 487 Nephtys caeca 327, 329 Nebaliacea 486 Nephtys ciliata 330 Necora puber 568 Nephtys cirrosa 324, 330 Necrophloeophagus flavus 583 Nephtys hombergii 330 Necrophloeophagus longicornis 583 Nephtys incisa 330 Neidiplostomum attenuatum 112 Nephtys kersivalensis 329 Nelkenwürmer (Monozoische Bandwür- Nephtys longosetosa 329 mer) 76 Nephtys pente 330 Nemachilus 98 Neptunea 184 Nemasomatidae 586, 594 Neptunea antiqua 485 Nemasoma varicorne 586, 594 Neptunea antiqua 164, 185 Nemastoma 459, 460 Nereididae 315, 326 Nemastoma bimaculatum 460 Nereimyra punctata 326 Nemastoma dentigerum 460, 461 Nereis pelagica 328 Nemastoma lugubre 460, 461 Nereis zonata 328 Nemastoma triste 461 Nerilla antennata 319, 334 Nemastomatidae 457, 459 Nerillidae 316, 334 Nemathelminthes 4, 139 Nerillidium gracile 334 Nematoda 4, 21, 136, 139, 140, 141, 142 Nerillidium troglochaetoides 334 Nematomorpha 4, 139, 146, 147 Neritidae 167 Nematostrigea serpens 113 Nesovitrea 157, 225 Nematotaenia dispar 83 Nesovitrea hammonis 228 Nemertini 3, 123 Nesovitrea petronella 228 Nemopsis bachei 45 Nesseltiere 3, 33 Neoamphitrite figulus 337, 350 –– Becherquallen 34 Neoatractosomatidae 586, 590 –– Blumentiere 52 Neobisium 457 –– Schirmquallen 35 Neobisium carcinoides 456 –– Süßwasserpolypen 39 Neocheilostomina 619 Nesticidae 395, 406, 412 Neodiplostomum attenuatum 94, 112 Nesticus 412 Neodiplostomum canaliculatum 112 Nesticus cellulanus 413 Neodiplostomum spathoides 111, 112 Nesticus eremita 413 Neoechinorhynchus rutili 135, 136 Netzreusen­schnecken 185 Neogastropoda 184 –– Dicklippige Netzreusen­schnecke 186 Neomys 118, 120 –– Gemeine Netzreusen­schnecke 186 Neomysis 490 Neu­schnecken 184 Neomysis americana 496 Nicania montagui 275 Neomysis integer 491, 493, 494, 496 Nicolea venustula 349 Neoscona 421 Nicolea zostericola 349 Neoscona adainata 421 Nicolla skrjabini 101 Neoscona adiantum 425 Nicomache 347 Neostichorchis subtriquetrus 120 Nicomache lumbricalis 346 Neostyriaca 217, 222 Nicomache minor 346 Neostyriaca corynodes 219, 222 Nicomache personata 346 Neotaenioglossa 171 Niphargellus arndti 516 Neotrombicula 463 Niphargellus nolli 516 Neotrombicula autumnalis 463 Niphargidae 497, 503, 516 Neotrombidium autumnalis 462 Niphargopsis casparyi 516 Nephasoma minutum 306 Niphargus aquilex aquilex 516 Nephropidae 555, 558 Niphargus bajuvaricus bajuvaricus 516 Nephrops norvegicus 559 Niphargus fontanus 516 Nephrotrema truncatum 119 Niphargus foreli foreli 516 Nephtyidae 314, 329 Niphargus inopinatus 516 Index 711

Niphargus kieferi 516 Nuuanuidae 503, 517 Niphargus kochianus kochianus 516 Nyctea 84 Niphargus laisi 516 Nyctiphanes couchi 546 Niphargus puteanus puteanus 517 Nyctiphanes couchii 546 Niphargus rhenorhodanensis 517 Nymphon 387 Niphargus schellenbergi 511 Nyroca 106 Niphargus tatrensis 517 Niphargus thienemanni 517 O Niphargus vejdovskyi 517 Obelia 46, 47, 51 Niphargus virei 517 Obelia dichotoma 48 Nitzschia sturionis 74, 75 Obelia geniculata 46, 48 Noemacheilus 77 Obesogammarus crassus 519, 521 Nopoiulus kochii 593 Obesogammarus obesus 520 Nordische Federkiemen­schnecke 187 Oceanobdella sexoculata 374 Nothrus 463 Ochetosomatidae 96 Notocotylida 90, 91, 93, 108, 116, 119 Ochogona brentana 592 Notocotylidae 108, 116, 119 Ochogona caroli 590, 592 Notocotylus 108 Ochogona regalis 592 Notocotylus ephemera 108 Oconnorella 362 Notocotylus imbricatus 109 Octobrachia 302 Notocotylus noyeri 119 Octocorallia 53 Notocotylus pacifer 92, 109 Octodactylus morrhuae 75 Notocotylus triserialis 109 Octodrilus argoviensis 370 Notodelphys elegans 481 Octodrilus bretscheri 367, 370 Notodromas 479 Octodrilus transpadanus 367 Notomastus latericeus 345 Octolasion cyaneum 367 Notophyllum foliosum 323, 330, 331 Octolasion lacteum 370 Notostraca 470, 473 Octopoda 302 Nototeredo 292 Octopodidae 302 Nototeredo norvagica 293 Octopus 302, 303 Nototropis falcatus 504, 506 Octopus vulgaris 295, 302, 303 Nucella 184 Odonata 120 Nucella lapillus 165, 184, 185 Odostomia 188 Nuctenea 421, 426 Odostomia (Brachystomia) rissoides 189 Nuctenea silvicultrix 426, 427 Oedicerotidae 500, 517 Nuctenea umbratica 426, 427 Oenonidae 317 Nucula 261, 264 Oenopota turricula 186 Nucula nitida 265 Oikopleura dioica 657, 658 Nucula nitidosa 265, 281 Oithona 480 Nucula nucleus 265 Oligochaeta 4, 59, 76, 77, 310, 352, 355, Nuculana 263, 265 358, 362 Nuculana minuta 265 Oligolimax 230 Nuculana nitidosa 265 Oligolimax annularis 231 Nuculana nucleus 265 Omalogyra 187 Nuculana pernula 265 Omalogyra atomus 165, 177, 187 Nuculanidae 265 Omalogyra nitidissima 187 Nuculidae 47, 263, 264 Omalogyridae 187 Nuculoida 264 Omalosecosa ramulosa 610, 629, 630 Nudibranchia 189, 195 Ommastrephes 301, 302 Numenius 114 Ommastrephes bartramii 297, 301 Nuss­muscheln 264 Ommastrephes [Sthenoteuthis] bar­ –– Dünnschalige Nuss­muschel 264 trami 302 –– Glänzende Nuss­muschel 265 Ommastrephidae 301 –– Große Nuss­muschel 265 712 Index

Ommatoiulus rutilans 596 Ophyiulus germanicus 598 Ommatoiulus sabulosus 594 Ophyiulus maior 598 Ommatoiulus vilnense 594 Ophyiulus nigrofuscus 598 Omphalometra flexuosa 117, 120 Ophyiulus pilosus 584, 596, 597, 598 Omphalometridae 96, 120 Opiliones 389, 457 Omphiscola 251 Opisthioglyphe ranae 103 Omphiscola glabra 252, 253 Opisthobranchia 189 Onchidorididae 196 Opisthodiscis diplodiscoides 102 Onchidoris 197 Opisthodiscus nigrivasis 102 Onchidoris bilamellata 162, 197 Opisthorchiida 96, 97, 100, 101, 104, 106, Onchidoris muricata 163, 197 115, 117, 119, 120 Onchnesoma squamatum 306 Opisthorchiidae 106, 119 Onchnesoma steenstrupii 306 Opisthorchioidea 96 Oncousoecia 634 Opisthorchis felineus 119 Oncousoecia dilatans 633, 634 Orbinia sertulata 333, 341 Oncousoeciidae 634 Orbiniida 341 Ondatra 85, 89, 115 Orbiniidae 316, 341 Oniscidae 531, 540 Orchestia 522 Oniscidea 529, 537 Orchestia gammarellus 522, 523 Oniscus asellus 540, 542 Orchestia mediterranea 522, 523 Onoba 175 Orchomene 514 Onoba semicostata 175, 176 Orchomene crenata 514 Onuphidae 315 Orchomene pinguis 514 Onychophora 4 Orchomenella minuta 514 Onychopoda 478 Orchomenella nana 513, 514 Onychoteuthidae 301 Orconectes immunis 556, 558 Onychoteuthis 301 Orconectes limosus 547, 556, 557, 558 Onychoteuthis banksii 296, 301 Orcula 208, 210 Oonopidae 391, 402 Orcula dolium 209, 210 Oonops 391, 403 Orcula gularis 210 Oonops domesticus 404 Orculidae 160, 207, 210 Oonops pulcher 404 Oribatida 463 Opecoelidae 96, 101 Oribatidae 86 Opercularella lacerata 47, 49, 50 Ornithobilharzia canaliculata 104 Ophelia limacina 343, 346 Ornithobilharziidae 93, 99, 104 Ophelia rathkei 346 Ornithodiplostomum scardinii 112 Opheliidae 317, 345 Ornithonyssus bacoti 464 Ophelina acuminata 346 Orthogastropoda 166 Ophelina cylindricaudata 346 Orthoptera 85 Ophidonais serpentina 359, 360 Orthosplanchnus arcticus 119 Ophiocten affinis 649 Oscarella lobularis 25 Ophiodesmus albonanus 598 Osmeridae 79 Ophiopholis aculeata 647 Ostracoda 84, 470, 478 Ophiosoma patagiatum 111, 113 Ostrea 261, 269 Ophiotaenia europaea 83 Ostrea edulis 189, 269 Ophiothrix fragilis 647 Ostreidae 263, 269 Ophiura albida 644, 648 Ostreoida 269 Ophiura ophiura 644, 648 Othomaera othonis 515 Ophiura sarsii 648 Otodistomum veliporum 100 Ophiuroida 5, 644, 646 Ottonia brunnea 373 Ophryotrocha gracilis 333 Otus 84 Ophryotrocha puerilis siberti 333 Owenia fusiformis 318, 347 Ophyiulus 598 Oweniidae 312, 317 Index 713

Oxidus gracilis 585, 598 Palio ocellata 198 Oxychilidae 225 Pallaseidae 503, 518 Oxychilus 118, 157, 225 Pallaseopsis quadrispinosa 511, 518 Oxychilus alliarius 227 Pallene 387 Oxychilus cellarius 227 Palmiskenea skenei 610, 627, 628 Oxychilus clarus 228 Paludicella 611 Oxychilus depressus 226 Paludicella articulata 606, 608, 611 Oxychilus draparnaudi 226, 227 Paludicellidae 611 Oxychilus glaber 226 Paludicellina 611 Oxychilus helveticus 227 Panagrellus 145 Oxychilus mortilleti 227 Panagrolaimidae 145 Oxychilus navarricus 227 Panagrolaimus 145 Oxydromus flexuosus 321, 326 Pandalidae 548, 554 Oxyloma 205 Pandalina brevirostris 552, 554 Oxyloma dunkeri 206 Pandalus borealis borealis 552, 554 Oxyloma elegans 205, 206 Pandalus montagui 548, 552, 554 Oxyloma hungarica 206 Pandeidae 44, 46 Oxyloma sarsii 205 Panopeidae 563, 566 Oxyopes 392, 442 Pansenegel 117 Oxyopes ramosus 439 Pantoffel­schnecken 181 Oxyopidae 392, 442 Pantopoda 4, 387 Oxyptila 452, 453 Parabascus duboisi 116 Oxytonostoma typica 372 Parabascus semisquamosus 117 Paracanthobdella 371 P Parachordodes 147 Pachycordyle navis 42, 43 Paracoenogonimus ovatus 111 Pachygnatha 414, 415 Paradistomum mutabile 104 Pachygnatha clercki 414, 415 Paradoxosomatidae 585, 598 Pachygnatha degeeri 415 Paragordionus 147 Pachygnatha listeri 415 Parajassa pelagica 513 Pachygnathinae 414 Paralaoma 224 Pachymerium ferrugineum 575, 582 Paralaoma servilis 225 Pachypodoiulus eurypus 597 Paralepoderma cloacicola 104 Pachytrema calculus 106 Paramonostomum alveatum 116 Pachytrematidae 106 Paramphilochoides odontonyx 504 Pacifastacus leniusculus 555, 556 Paramphistomidae 117, 120 Pagodulina 210 Paramphistomoidea 93 Pagodulina pagodula 212 Paramphistomum 117 Pagodulina pagodula principalis 208, 210 Paramphistomum cervi 117 Paguridae 485, 560, 562 Paramphistomum daubnevi 117 Pagurus bernhardus 485, 521, 561, 562 Paramphistomum ichikawai 118 Paladilhia elseri 180 Paramunnidae 530, 537 Palaeacanthocephala 136 Paramysis 490 Palaemon adspersus 552, 553, 554 Paramysis arenosa 493 Palaemon elegans 553 Paramysis bacescoi 493, 494 Palaemon longirostris 552, 553 Paramysis helleri 494 Palaemon macrodactylus 552, 553 Paramysis lacustris 493 Palaemon serratus 552, 553 Paramysis nouveli 493, 494 Palaemon varians 552 Paranais 363, 364 Palaemonetes varians 553 Paranemastoma 460 Palaemonidae 548, 551 Paranemastoma quadripunctatum 460 Palio 198 Paranoplocephala mamillana 86 Palio dubia 162, 198 Paraonidae 317, 342 714 Index

Paraonis fulgens 342 Pedicellina hispida 128 Parapleustes assimilis 520 Pedicellina nutans 128 Parapleustes bicuspis 519, 520 Pedicellinidae 128 Parapodrilus psammophilus 333 Pedicolopsis graminum 464 Parasitidae 463 Pelagosphaera 305 Parasitus 463 Pelecus 77 Parasitus coleoptratorum 462, 463 Pelikanfuß 181 Parasteatoda lunata 407, 409 Pelonaia corrugata 662 Parasteatoda tepidariorum 409 Peltogaster paguri 485 Parastrigea robusta 111 Penetrantia 615 Parazygiella montana 423 Penetrantia concharum 611, 615 Pärchenegel 104 Penetrantiidae 615 Pardosa 397, 438, 439, 440, 441 Pennatula phosphorea 52, 54 Pardosa lugubris 440 Pentacoelum fucoideum 61 Parergodrilidae 317, 341, 353, 358 Pentacoelum punctatum 61 Parergodrilus heideri 341, 358 Pentastomida 4, 385 Parexogone hebes 325 Peracarida 486 Pariambus typicus 498, 499 Perca 112 Parorchiidae 107 Perca fluviatilis 98 Parorchis acanthus 107 Percidae 71, 100, 102 Parthenina indistincta 188, 189 Perforatella 118, 240, 241 Paruterina candelabraria 84 Perforatella bidentata 158, 240, 241, 242 Parvatrema affine 115 Perforatella incarnata 241 Parvicardium 275, 277 Perforatella (Monachoides) umbrosa 244 Parvicardium exiguum 276, 277 Perforatella rubiginosa 242 Parvicardium hauniense 276, 277 Perforatella vicina 242 Parvicardium pinnatum 276 Peringia 179 Parvicardium pinnulatum 276, 277 Peringia ulvae 175, 179 Paryphostomum radiatum 109 Perioculodes longimanus 515, 517 Passer 108 Periplomatidae 293 Passeriformes 106 Perophora japonica 663, 664 Patella 166 Perophora listeri 663, 664 Patella vulgata 166 Petasiger 99 Patellidae 166 Petasiger neocomensis 110 Patulidae 224 Petasiger pungens 109, 110 Pauropoda 573, 600 Petasina 240, 241 Pauropus 600, 602 Petasina edentula 240, 242 Peachia cylindrica 52, 54 Petasina unidentata 158, 240, 242, 243 Pecten 261, 268 Petricola (Petricolaria) pholadiformis 283 Pecten maximus 268 Petricolaria 289 Pectinaria belgica 349 Petricolaria pholadiformis 289 Pectinariidae 312, 348 Petricolinae 264, 289 Pectinatella 638 Pfeffer­muscheln 282, 283 Pectinatella casmiana 637 –– Glänzende Pfeffer­muschel 284 Pectinatella emarginata 637 –– Große Pfeffer­muschel 283 Pectinatella fungosa 637 –– Kleine Pfeffer­muschel 284 Pectinatella geimermassardi 637 –– Lange Pfeffer­muschel 284 Pectinatella magnifica 637, 638 –– Platte Pfeffer­muschel 284 Pectinatella repens 637 Pfeilwürmer 4, 641 Pectinatellidae 638 Pfriem­schnecken 172 Pectinidae 263, 267 –– Glatte Pfriem­schnecke 172 Pectobothrii (Monogenea) 3, 59, 69 Phaeocedus 443 Pedicellina cernua 128 Index 715

Phaeocedus braccatus 443 Phoronida 4, 605 Phagocata vitta 60, 61 Phoronis 606 Phakellia ventilabrum 27 Phoronis muelleri 606 Phalangiidae 457, 461 Phoronis ovalis 606 Phalangium 462 Photidae 502, 518 Phalangium opilio 461, 462 Photis longicaudata 518, 519 Pharidae 279 Photis reinhardi 518 Phascolion strombus 130, 306 Phoxocephalidae 518 Phascolosoma granulatum 305 Phoxocephalus holbolli 519, 520 Phaxas 279 Phrurolithus 394, 448 Phaxas pellucidus 279 Phrurolithus festivus 443, 448 Phenacolimax 230 Phthiracarus 463 Phenacolimax annularis 231 Phtisica marina 498 Phenacolimax glacialis 231 Phylactolaemata 608 Phenacolimax major 231 Phylactolaemata [Lophopoda] 635 Pherusa flabellata 343 Phyllocoptes 464 Pherusa plumosa 343 Phyllodistomum folium 102 Philine 162, 191 Phyllodistomum macrocotyle 102 Philine quadripartita 191, 194 Phyllodoce 331 Philinidae 191 Phyllodoce groenlandica 331 Philinoglossa 192 Phyllodoce laminosa 331 Philinoglossa helgolandica 162, 192, 194 Phyllodoce lineata 331 Philinoglossidae 192 Phyllodoce longipes 331 Philocheras bispinosus 550 Phyllodoce maculata 331 Philocheras trispinosus 550, 551 Phyllodoce mucosa 331 Philodromidae 393, 450, 451 Phyllodoce rosea 331 Philodromus 450, 451 Phyllodocida 321 Philodromus histrio 450 Phyllodocidae 315, 330 Philomachus 114 Phyllopoda 473 Philophthalmidae 105, 107 Phyllopoda (Cladocera) 470 Philophthalmus gralli 105 Phyllopoda (Conchostraca) 470 Philophthalmus lucipetus 105 Phylo norvegicus 341 Philophthalmus nocturnus 105 Physa 99, 113, 254 Philophthalmus palpebrarum 105 Physa acuta 254, 255 Philoscia affinis 539, 541 Physa fontinalis 254, 255 Philoscia muscorum 539, 541 Physa fontinalis 109, 112 Philosciidae 531, 540 Physa heterostropha 255 Phocaena phocaena 118 Physella acuta 254, 255 Phoca hispida 119 Physidae 161, 254 Pholadidae 263, 291 Piciformes 106 Pholas 123, 262, 291, 292 Pilargidae 315, 328 Pholas dactylus 291, 292 Pilumnidae 563, 566 Pholcidae 391, 404 Pilumnus hirtellus 566, 567 Pholcomma 406 Pinnotheres pisum 567 Pholcomma gibbum 406, 407 Pinnotheridae 563, 567 Pholcus 395, 405 Pinselfüßer 586 Pholcus opilionoides 405 Pirata 440, 441 Pholcus phalangioides 392, 405 Pirata piraticus 439, 442 Pholeter gastrophilus 117 Pirimela 485 Pholoe assimilis 323 Pirimela denticulata 564, 567 Pholoe baltica 323 Pirimelidae 563, 567 Pholoe inornata 323 Pisaura 438 Pholoidae 311, 322 Pisaura mirabilis 397, 438 716 Index

Pisauridae 396, 437 Plattfußkrebse Piscicola 374 –– Doppelschaler 474 Piscicola geometra 372, 373, 374 –– Kiefernfüße 473 Piscicola respirans 372, 374 –– Krallenschwänze 474 Piscicolidae 372, 373, 374, 375 –– Muschelschaler 474 Pisidia longicornis 561, 563 –– Rückenschaler 473 Pisidiidae 286 –– Wasserflöhe 476 Pisidium 99, 101, 286, 287 Platt­muscheln 280 Pisidium amnicum 287 –– Baltische Platt­muschel 281 Pisione remota 321, 323 –– Kalk-Platt­muschel 281 Pisionidae 314, 323 –– Rote Bohne 281 Pistius 451 Plattwürmer 3, 59 Pistius truncatus 451 –– Bandwürmer 59, 75 Placobdella costata 380 –– Digene Saugwürmer 59, 90 Placophora 154 –– Hakensaugwürmer 59, 69 Placostegus tridentatus 340 –– Schildsaugwürmer 59, 91 Placozoa 3 –– Strudelwürmer 59 Plagioecia patina 633, 635 Platyarthridae 531, 541 Plagioeciidae (Diastoporidae) 635 Platyarthrus hoffmannseggii 539, 541 Plagiorchiata 96 Platybdella anarrhichae 373 96, 99, 100, 101, 102, 103, Platybunus 462 106 Platyla 169 Plagiorchiidae 96, 103, 104, 108, 115, Platyla gracilis 169 116, 120 Platyla polita 169 Plagiorchiida-Lepocreadioidea 101, 102, Platynereis dumerilii 327 118 Platynosomum semifuscum 95, 106 Plagiorchiida-Monorchioidea 101 Plectidae 144 Plagiorchiida-Plagiorchiata 102, 103, 104, Pleioplana atomata 68, 69 105, 106, 107, 108, 115, 116, Pleopis polyphemoides 477, 478 118, 120 Pleraplysilla minchini 28 Plagiorchiida-Troglotrematoidea 118, 119 Plerocercoide 78 Plagiorchioidea 96 Pleurobrachia pileus 57, 58 Plagiorchis elegans 114, 115 Pleurocrypta longibranchiata 534 Plagiorchis maculosus 114, 115 Pleurogenes claviger 103 Plagiorchis marii 114, 115 Pleurogenidae 96, 103, 116 Plagiorchis vespertilionis 116 Pleurogenoides medians 103 Planaria torva 63, 64 Pleurogonium 537 Planarien 61 Pleurogonium rubicundum 534, 537 Planorbarius 108, 112, 255, 256 Pleurogonium spinosissimum 537 Planorbarius corneus 255, 256 Pleuronectes flesus 373 Planorbella 255, 256, 260 Pleuronectidae 71 Planorbella anceps 260 Pleustidae 501, 520 Planorbella duryi 260 Plumatella 608, 636, 638 Planorbidae 102, 104, 109, 160, 255 Plumatella casmiana 636, 637 Planorbis 97, 98, 103, 112, 117, 119, 186, Plumatella emarginata 608, 636, 637 255, 257 Plumatella fruticosa 636 Planorbis carinatus 118, 256, 257 Plumatella fungosa 637, 638 Planorbis planorbis 104, 120, 256, 257 Plumatella geimermassardi 638 Plathelminthes 3, 59 Plumatella repens 612, 637, 638 Platorchestia platensis 522 Plumatella rugosa 638 Plattbauchspinnen 442 Plumatellidae 636 –– Ameisenspinnen 446 Plumularia setacea 49, 50 –– Echte Plattbauchspinnen 445 Plumulariidae 48, 50 Index 717

Pluvialis 114 Polyzoa 606 Podarkeopsis helgolandicus 326 Polyzoische (Echte) Bandwürmer 76, 77 Podiceps cristatus 104 –– Blasenwurm 81 Podicipediformes 84, 106 –– Breiter Bandwurm 80, 87 Podocoryna carnea 41, 42, 46 –– Dickhalsiger Bandwurm 88 Podocotyle atomon 101 –– Drehwurm 81 Pododesmus patelliformis Podon 478 –– Dreigliedriger Hundebandwurm 81, 88 Poecilochaetidae 313, 337 –– Dünnhalsige Finne 81 Poecilochaetus serpens 336, 337 –– Einkammerige Hülsenwurmblase 81 Poecilochroa 443, 445 –– Fuchsbandwurm 82, 88 Poecilochroa conspicua 445 –– Gesägter Bandwurm 89 Poecilochroa variana 443, 445 –– Grubenkopf 80, 87 Polstermilben 464 –– Gurkenkernbandwurm 87 Polycelis felina 64, 65 –– Mehrkammerige Hülsenwurmblase 82 Polycelis nigra 65, 66 –– Quesenbandwurm 81, 89 Polycelis tenuis 65, 66 –– Riemenwürmer 79 Polycera 198 –– Rinderfinne 81 Polycera quadrilineata 162, 198 –– Rinderfinnenbandwurm 81, 87 Polyceridae 198 –– Schweinefinnenbandwurm 81, 87 Polychaeta 4, 309, 310, 353, 354, 355 Polyzonidae 585, 590 Polycirrus aurantiacus 350 Polyzonium germanicum 585, 590 Polycirrus medusa 350 Pomatias 173 Polycladida 60, 61, 67 Pomatias elegans 159, 173 Polycladodes alba 64 Pomatiidae 173 Polyclinum aurantium 663, 665 Pomatoschistus 98 Polycope 479 Pomphorhynchus laevis 137 Polydesmidae 585, 598 Pontastacus leptodactylus 556, 557 Polydesmus angustus 599, 600, 601 Pontaster tenuispinis 644 Polydesmus complanatus 599, 600, 601 Pontobdella muricata 372 Polydesmus denticulatus 599, 600, 601 Pontocrates altamarinus 501, 517 Polydesmus edentulus 600, 601 Pontocrates arenarius 515, 517 Polydesmus inconstans 599, 600, 601 Pontogammaridae 503, 520 Polydesmus monticola 600, 601 Pontogammarus robustoides 519, 520 Polydora 335 Pontophilus spinosus 549, 550 Polydora ciliata 333, 335 Pontoporeia femorata 519, 521 Polygordiidae 316, 319 Pontoporeiidae 502, 521 Polygordius 653 Porcellanidae 560, 563 Polygordius appendiculatus 319 Porcellio 542 Polygordius lacteus 319 Porcellio dilatatus 530, 542 Polymastia 25 Porcellio laevis 539, 542 Polymastia boletiformis 25 Porcellio montanus 539, 543 Polymastia mammilliaris 25 Porcellio monticola 539, 542 Polymastia penicillus 25 Porcellio scaber 541, 542 Polymastia robusta 25 Porcellio spinicornis 542 Polynoidae 311, 321 Porcellionidae 531, 541 Polyphemus pediculus 477, 478 Porcellionides pruinosus 539, 541 Polyphysia crassa 345 Porcellium 531 Polyplacophora 4, 154 Porcellium collicola 543 Polysticta 115 Porcellium conspersum 544 Polystoma integerrimum 69, 70 Porcellium fiumanum 543 Polyxenidae 584, 586 Porcellium salisburgense 543 Polyxenus 584 Porella concinna 610, 627, 628 Polyxenus lagurus 585, 586 Porifera 3, 23 718 Index

Portlandia arctica 151 Processa parva 555 Portumnus 485 Processidae 548, 554 Portumnus latipes 564, 568 Proctodrilus antipai 369 Portunidae 546, 563, 567 Proctodrilus tuberculatus 369 Postharmostomum commutatum 108 Prodajus ostendensis 534, 535 Posthodiplostomum 97 Pronocephaloidea 93 Posthodiplostomum brevicaudatum 98, Propappidae 353, 360 112 Propappus volki 359, 360 Posthodiplostomum cuticola 95, 97, 112 Propebela 186 Postorchigenes joannae 117 Propebela (Oenopota) turricula 186 Potamodrilidae 317, 351, 353, 358 Propebela turricula 164 Potamodrilus 356 Propolydesmus germanicus 598, 601 Potamodrilus fluviatilis 351, 358 Propolydesmus helveticus 600, 601 Potamopyrgus 179, 181 Propolydesmus testaceus 599, 600, 601 Potamopyrgus antipodarum 175, 181 Prosobranchia 96, 166 Potamopyrgus carinata 181 Prosorhynchus crucibulus 101 Potamopyrgus jenkinsi 181 Prosotocus confusus 103 Potamopyrgus ulvae 181 Prosphaerosyllis tetralix 325 Potamothrix 356, 357, 363, 364 Prosthodendrium ascidia 117 Potamothrix hammoniensis 357 Prosthodendrium chilostomum 117 Potamothrix moldaviensis 361 Prosthodendrium hurkovaae 117 Prachtstern­schnecken 195 Prosthodendrium longiforme 117 –– Glatte Prachtstern­schnecke 195 Prosthogonimidae 96, 107 Praunus 490 Prosthogonimus cuneatus 107 Praunus flexuosus 493, 494 Prosthogonimus ovatus 92, 108 Praunus inermis 495 Prosthorhynchus cylindraceus 137 Praunus neglectus 494 Prostoma eilhardi 123 Praxillella praetermissa 347 Prostoma graecense 123, 124 Priapswürmer 4, 139, 148, 151 Prostomatella obscura 124 Priapulida 4, 139, 148, 151 Proteocephalidea 82, 83 Priapulidae 151 Proteocephalus 82 Priapulus caudatus 148, 152 Proteocephalus cernuae 82 Prionospio cirrifera 335 Proteocephalus exiguus 82 Prionospio steenstrupi 335 Proteocephalus filicollis 82 Pristilomatidae 225 Proteocephalus macrocephalus 82 Pristina 355, 356 Proteocephalus percae 82 Pristina aequiseta 356 Proteocephalus torulosus 82 Pristina jenkinae 356 Proteroiulus fuscus 586, 593 Pristina longiseta 356 Proterorhinus 98 Pristinella 356 Protobranchia 264 Proasellus 532, 533 Protodorvillea kefersteini 333 Proasellus cavaticus 533, 534 Protodrilidae 316, 319 Proasellus coxalis 533 Protodriloides chaetifer 321, 338 Proasellus meridianus 532 Protodriloides symbioticus 319, 321 Proasellus slavus 533 Protodriloididae 316, 321 Procambarus clarkii 556, 557 Protodrilus adhaerens 319, 320 Procambarus fallax 558 Protodrilus ciliatus 320 Procambarus fallax fa. virginalis 556, 558 Protodrilus gracilis 320 Procerodes littoralis 62 Protodrilus helgolandicus 320 Processa 554 Protodrilus oculifer 320 Processa cangliculata 555 Protodrilus purpureus 319 Processa modica modica 552, 554 Protodrilus rubropharyngeus 320 Processa nouveli holthuisi 552, 555 Protomedeia fasciata 512, 513 Index 719

Protostomia 4 Ptychogonimus megastoma 100 Protozoa 3 205 Protracheoniscus politus 543 Pulvinifer macrostomus 111, 112 Psamathe fusca 326 Punctidae 157, 224 Psammechinus miliaris 644, 650 Punctum 224 Psammobiidae 282 Punctum pygmaeum 225 Psammodrilidae 317, 318 Puncturella 166 Psammodrilus balanoglossoides 318, 319 Puncturella noachina 167 Psammoryctides 357, 364 Punkt­schnecken 224, 225 Psammoryctides barbatus 355, 363 –– Gerippte Punkt­schnecke 225 Pselaphochernes 456 Pupilla 208, 210 Pselaphochernes scorpioides 456 Pupilla alpicola 210 Pseudamphistomum truncatum 119 Pupilla bigranata 208, 210 Pseudanodonta 262, 272 Pupilla muscorum 210, 212 Pseudanodonta complanata 272, 273 Pupilla pratensis 210 Pseudanodonta elongata 272 Pupilla sterrii 211, 212 Pseudanodonta kuesteri 272 Pupilla triplicata 208, 211 Pseudapatemon mamilliformis 113 Pupillidae 160, 207, 210 Pseudione borealis 534 Puppen­schnecken 207, 210 Pseudocatatropis joyeuxi 108 –– Alpen-Puppen­schnecke 210 Pseudocraspedosoma grypischium 586, –– Dreizähnige Puppen­schnecke 211 590 –– Feuchtwiesen-Puppen­schnecke 210 Pseudocuma longicorne 525, 526, 527 –– Genabelte Puppen­schnecke 211 Pseudocuma simile 526, 527 –– Gestreifte Puppen­schnecke 211 Pseudodactylogyrus 73 –– Moos-Puppen­schnecke 210 Pseudodactylogyrus anguillae 75 –– Zweizähnige Puppen­schnecke 210 Pseudodactylogyrus bini 75 Purpur­schnecken 184 Pseudofusulus 217, 220 –– Abgestutzte Purpur­schnecke 184 Pseudofusulus varians 219, 220 –– Nördliche Purpur­schnecke 184 Pseudophyllidea 78, 79, 80, 82, 83, 86, 87 Pusillina 175 Pseudopolydora antennata 335 Pusillina inconspicua 176, 177 Pseudopolydora pulchra 335 Pycnogonum 387 Pseudopotamilla reniformis 339 Pycnoporus heteroporus 117 Pseudoprotella phasma 498, 499 Pycnoporus macrolaimus 117 Pseudoscorpiones 389, 454 Pygidiopsis genata 115 Pseudosuberites sulphureus 28 Pygmephoridae 464 Pseudosuccinea columella 254 Pygospio elegans 334, 335 Pseudotrichia 240, 241 Pyramidellidae 188 Pseudotrichia rubiginosa 241, 242 Pyramiden­schnecken 188, 207 Pseudunio auricularia 270 –– Durchscheinende Pyramiden­ Psilochasmus oxyurus 116 schnecke 189 Psilochorus 405 –– Felsen-Pyramiden­schnecke 207 Psilochorus simoni 405 –– Gerippte Turm-Pyramiden­ Psilostomidae 108, 116 schnecke 189 Psilostomum brevicolle 116 –– Gestufte Pyramiden­schnecke 188 Psilotrema oligoon 116 –– Milchweiße Pyramiden­schnecke 188 Psoropsidae 464 –– Nadel-Pyramiden­schnecke 188 Psoroptes equi 465 Pyramidula 207 Pteridoiulus aspidiorum 596 Pyramidula pusilla 157, 207 Pterioida 267 Pyramidulidae 207 Pterobranchia 4 Pyrgocyphosoma titianum 591 Pteromorphia 265 Pyroglyphidae 464 Ptychogonimidae 100 Pyrosomatida 5 720 Index

Q Rathkeidae 44, 46 Quell­schnecken Raubspinnen 437, 438 –– Badische Quell­schnecke 180 –– Gebänderte Listspinne 438 –– Bayerische Quell­schnecke 180 Räudemilben 464 –– Dunkers Quell­schnecke 180 Rechte Bugici-Schließmund­schnecke 219 –– Österreichische Quell­schnecke 180 Rectangulata 635 –– Rhön-Quell­schnecke 180 Regenwürmer 365 Quickella 205 Reighardia 386 Quickella arenaria 206 Reighardia sternae 385, 386 Quinqueserialis quinqueserialis 119 Renea 169 Renea veneta 169 R Renicola mediovitellatus 106 Rädertiere 4, 133, 134 Renicola pinguis 92, 106 Radix 97, 99, 103, 109, 111, 112, 205, 251 Renicola secundus 106 Radix ampla 253 Renicolidae 96, 105 Radix auricularia 253, 254 Reniferidae 104 Radix auricularia 97, 104 Retusa 190 Radix balthica 253, 254 Retusa obtusa 161, 190, 191, 194 Radix labiata 253, 254 Retusa truncatula 162, 190, 191 Radix lagotis 254 Retusidae 190 Radix ovata 253 Rhabditidae 146 Radix peregra 115, 117, 253 Rhabdomolgus ruber 653 Radnetzspinnen 418 Rheomorpha 351 –– Brückenspinne 426 Rheomorpha neizvestnovae 358 –– Eichenblatt-Radspinne 420 Rhinolophus 116 –– Erdkreuzspinne 419 Rhipidocotyle campanula 101 –– Glanzkreuzspinne 422 Rhithropanopeus harrisii 566 –– Heideradspinne 421 Rhitropanopeus tridentatus 565 –– Herbstspinne 417 Rhizocephala 482, 483, 485 –– Kreisspinnen 421 Rhizostoma pulmo 34, 35 –– Kürbisspinne 426 Rhodeus 77 –– Schilfradspinne 427 Rhodeus amarus 271 –– Sektorspinnen 423 Rhodine gracilior 347 –– Spaltenkreuzspinne 426 Rhodine loveni 347 –– Strauchradspinne 421 Rhyacodrilus coccineus 356 –– Streifenkreuzspinne 419 Rhyacodrilus falciformis 361 –– Wespenspinne 421 Rhymogona 592 –– Zebraspinne 421 Rhynchelmis 355, 358 Raillietina bonini 84 Rhynchelmis limosella 358 Raillietina cestcillus 84 Rhynchelmis tetratheca 358 Raillietina tetragone 84 Rhynchobdellida 372 Raja 372 Rhynchodemus bilineatus 66 Raja radiata 372 Rhynchodemus sylvaticus 66, 67 Rallidae 109 Riemen­schnecken 239 Rangia 277, 278 Riesencercarien 99 Rangia cuneata 278 Riesenglanz­schnecken 225 Rankenfüßer 470 Riesenkrabbenspinnen 450 Rankenfußkrebse 482 –– Grasgrüne Huschspinne 450 –– Enten­muscheln 483 Rilaena 462 –– Seepocken 484 Rilaena triangularis 461, 462 –– Wurzelkrebse 485 Ringelwümer Rathkea 45 –– Vielborster (Borstenwürmer) 310 Rathkea octopunctata 45, 46 Index 721

Ringelwürmer 4, 309 Sacculina carcini 485 –– Egel 371 Sacculina inflata 485 –– Filzwurm 321 Sack­schnecken 192 –– Gürtelwürmer 352 Sackspinnen 448 –– Igelwürmer 351 –– Dornfinger 449 –– Seemaus 321 Sadleriana 178 Ripistes parasita 357 Sadleriana bavarica 178 Rippenquallen 3, 57 Sadleriana fluminensis 179 –– Amerikanische Rippenqualle 58 Saduria entomon 533, 535 –– Melonenqualle 57 Saft­kugler 587 –– Seestachelbeere 58 –– Alpen-Saft­kugler 588 Rissoa 175 –– Gerandeter Saft­kugler 588, 589 Rissoa membranacea 176 –– Gesprenkelter Saft­kugler 588 Rissoa parva 176 –– Östlicher Sechsstreifen-Saft­kugler 590 Rissoa violacea 176 –– Schweizer Saft­kugler 589 Rissoidae 165, 175 –– Vierbänder-Saft­kugler 589 Risso­schnecken 175 –– Vierreihen-Saft­kugler 589 –– Pergament-Rissoe 176 –– Westlicher Sechsstreifen-Saft­ –– Violette Rissoe 176 kugler 589 Robertus 407, 412 –– Zweireihen-Saft­kugler 588 Robertus lividus 412 Sagartia 53, 55 Röhrenschaler 4, 154 Sagartiogetum 53, 54 Röhrenspinnen 398 Sagitta 44, 51 Rossia 298 Sagitta elegans 641, 642 Rossia macrosoma 296, 299 Sagitta setosa 642 Rossia macrostoma 298 Saitenwürmer 4, 139, 146 Rossia palpebrosa 296, 299 Salifidae 372, 379 Rote Spinne 464 Salmo 374 Rotifera 4, 133, 134 Salmonidae 71, 79, 99, 100 Rubenstrema arcuatum 108 Salmonidae 481 Rubenstrema exasperatum 120 Salpen 5 Rubramoena amoena 164, 204 Salticidae 396, 454 Rückenschaler 470, 473 Salticus 397, 454 Rucksack­schnecken 230 Salticus scenicus 454 –– Graugelbe Rucksack­schnecke 230 Samtmilben 463 Ruderfußkrebse 470, 479 Samt­muscheln 266 –– Hüpferlinge 480 –– Gemeine Samt­muschel 266 Rundwürmer 4, 139 Samt­schnecken 182, 183, 192 Ruthenica 217, 220 –– Grüne Samt­schnecke 192 Ruthenica filograna 218, 220 Sandlücken-Nackt­schnecken 193 Rutilus 77 –– Milchigweiße Sandlücken-Nackt­ schnecken 193 S Sand­muscheln 282 Sabella spallanzanii 339, 348 Sandrohr­schnecken 177 Sabellaria 189, 306, 337 –– Gemeine Sandrohr­schnecke 177 Sabellaria alveolata 338 Sanguinicola 99 Sabellaria spinulosa 338 Sanguinicola armata 99 Sabellariidae 312, 337 Sanguinicola inermis 91, 99 Sabellida 337 Sanguinicola intermedia 99 Sabellidae 313, 338 Sanguinicola volgensis 99 Saccocirridae 316 Sanguinicolidae 93, 99 Saccocirrus 319 Sarcoptes scabiei 465 Saccoglossa 189, 192 Sarcoptidae 464 722 Index

Sarsia 51 Schirmquallen 35 Sarsia lovenii 39, 40 –– Blaue Nesselqualle 35 Sarsia tubulosa 39, 40, 44 –– Blumenkohlqualle 35 Satchellius mammalis 369 –– Gelbe Haarqualle 35 Sattel­muscheln 268 –– Kompaßqualle 35 –– Große Sattel­muschel 269 –– Ohrenqualle 35 –– Kleine Sattel­muschel 268 Schistocephalus pungitii 80 Saugwürmer 3 Schistocephalus solidus 80, 84 Saumzecken 464 Schistomysis 490 Saxicava 290 Schistomysis kervillei 495 Saxicavella 290, 291 Schistomysis ornata 495 Saxicavella jeffreysi 291 Schistomysis ornate 493 Saxicavella plicata 290 Schistomysis spiritus 495 Saxicavidae 290 Schistosomatida 91, 93, 99, 104 Scalibregma inflatum 343, 345 Schistosomatoidea 93 Scalibregmatidae 317, 345 Schizomavella 630 Scaphander 190 Schizomavella linearis 627, 630 Scaphander lignarius 161, 190, 191, 194 Schizoporella 631 Scapholeberis mucronata 477 Schizoporella japonica 630, 631 Scaphopoda 4, 154, 294 Schizoporellidae 631 Scardinius 77 Schlamm­schnecken 251 Schädellose 5, 667 –– Dunkle Sumpf­schnecke 252 –– Lanzettfischchen 667 –– Eiförmige Schlamm­schnecke 253 Scharfaugenspinnen 442 –– Gemeine Schlamm­schnecke 253 Scheibchen­schnecken 224 –– Große Sumpf­schnecke 252 –– Grünliche Scheibchen­schnecke 225 –– Längliche Sumpf­schnecke 252 –– Weiße Scheibchen­schnecke 224 –– Leberegel­schnecke 251 Scheibenquallen 3 –– Mantel­schnecke 251 Scheibenrissoen 175 –– Mittlere Sumpf­schnecke 252 Scheiden­muscheln 279 –– Ohr-Schlamm­schnecke 253 –– Amerikanische Scheiden­muschel 280 –– Schlanke Schlamm­schnecke 254 –– Durchscheinende Scheiden­ –– Spitzhorn­schnecke 252 muschel 279 –– Verborgene Sumpf­schnecke 253 –– Messerscheide 280 –– Weitmündige Schlamm­schnecke 253 –– Schoten­muschel 280 Schlangensterne 5, 644, 646 –– Schwertförmige Messerscheide 280 –– Zerbrechlicher Schlangenstern 647 Scheinkauris 183 Schlauch­schnecken 192 –– Gefleckte Scheinkauri 183 Schließmund­schnecken 217 Schendyla 576 –– Bauchige Schließmund­schnecke 220 Schendyla montana 583 –– Berg-Schließmund­schnecke 220 Schendyla nemorensis 575, 583 –– Bleiche Schließmund­schnecke 219 Schendyla tyrolensis 583 –– Cetina-Schließmund­schnecke 219 Schendylidae 576, 583 –– Dichtgerippte Schließmund­ Scherenasseln 528 schnecke 221 Schiffsbohr­muscheln 292 –– Faltenrandige Schließmund­ –– Norwegischer Bohrwurm 293 schnecke 222 –– Pfahlwurm 293 –– Gedrungene Schließmund­ –– Schiffsbohrwurm 293 schnecke 220 Schildfüßer 4 –– Gefältelte Schließmund­schnecke 221 Schildkröten­schnecken 166 –– Gemeine Schließmund­schnecke 223 –– Echte Schildkröten­schnecken 166 –– Geradmund-Schließmund­ –– Weiße Schildkröten­schnecke 166 schnecke 219 Schildsaugwürmer 91 –– Gitterstreifige Schließmund­ schnecke 222 Index 723

–– Glatte Schließmund­schnecke 220 –– Faden­schnecken 201 –– Graue Schließmund­schnecke 223 –– Falten­schnecken 197 –– Italienische Schließmund­schnecke 220 –– Fässchen­schnecken 207, 210 –– Kalkfelsen-Schließmund­schnecke 222 –– Federkiemen­schnecken 186 –– Karpaten-Schließmund­schnecke 223 –– Flügel­schnecken 192 –– Kastanienbraune Schließmund­ –– Flussdeckel­schnecken 170 schnecke 221 –– Flussnapf­schnecken 260 –– Keulige Schließmund­schnecke 222 –– Flusssteinkleber 181 –– Kleine Schließmund­schnecke 221 –– Glanz­schnecken 225 –– Linke Bucegi-Schließmund­ –– Glas­schnecken 230 schnecke 219 –– Glatt­schnecken 206 –– Mittlere Schließmund­schnecke 221 –– Gras­schnecken 214 –– Ohrlappige Schließmund­schnecke 220 –– Griffel­schnecken 197 –– Scharfgerippte Schließmund­ –– Grübchen­schnecken 174 schnecke 222 –– Hauben­schnecken 181 –– Schlanke Schließmund­schnecke 223 –– Heide­schnecken 158, 244 –– Spindelförmige Schließmund­ –– Kahn­schnecken 167 schnecke 221 –– Kartäuser­schnecken 239 –– Zahnlose Schließmund­schnecke 222 –– Kegelchen 238 –– Zierliche Schließmund­schnecke 220 –– Kegel­schnecken 186 –– Zweizähnige Schließmund­ –– Kielschnegel 237 schnecke 222 –– Klein­schnecken 175 Schlundsack­schnecken 192 –– Klinkhörner 184 –– Schwarzmelierte Schlundsack­ –– Korn­schnecken 207, 209 schnecke 193 –– Kreisel­schnecken 167 Schmidtea lugubris 62, 63, 64 –– Kristall­schnecken 225 Schmidtea polychroa 64 –– Kronen­schnecken 171 Schmuck-Faden­schnecken 202 –– Kugel­schnecken 194 –– Rotrückige Faden­schnecke 202 –– Küsten­schnecken 251 –– Rotviolette Faden­schnecke 202 –– Landdeckel­schnecken 173 Schnabelmilben 463 –– Lanzett­schnecken 193 Schnabel­muscheln 265, 294 –– Laub­schnecken 239 –– Große Schnabel­muschel 265 –– Loch­schnecken 166 –– Norwegische Schnabel­muschel 294 –– Lungen­schnecken 205 Schnauzen­schnecken 177 –– Marschen­schnecken 177 –– Bauchige Schnauzen­schnecke 178 –– Meeres-Teller­schnecken 175 –– Gemeine Schnauzen­schnecke 177 –– Meerzitrone 195 –– Kleine Schnauzen­schnecke 178 –– Mond­schnecken 183 Schnecken 4, 153, 155 –– Mulmnadeln 169 –– Acker­schnecken 234 –– Nabel­schnecken 183 –– Alt­schnecken 166 –– Nacktkiemer 195 –– Ballon-Faden­schnecken 203 –– Nadel­schnecken 171 –– Bäumchen­schnecken 200 –– Napf­schnecken 166 –– Bernstein­schnecken 205 –– Netzreusen­schnecken 185 –– Blasen­schnecken 192, 254 –– Neu­schnecken 184 –– Blättchen­schnecken 182 –– Pantoffel­schnecken 181 –– Boden­schnecken 224 –– Pfriem­schnecken 172 –– Bohr­schnecken 183 –– Prachtstern­schnecken 195 –– Brunnen­schnecken 180 –– Puppen­schnecken 207, 210 –– Daudebardien 230 –– Purpur­schnecken 184 –– Dolch­schnecken 225 –– Pyramiden­schnecken 188, 207 –– Dotos 200 –– Quell­schnecken 180 –– Drechsel­schnecken 189 –– Riemen­schnecken 239 724 Index

–– Riesenglanz­schnecken 225 Schnegel 234 –– Risso­schnecken 175 –– Alpenschnegel 236 –– Rucksack­schnecken 230 –– Baumschnegel 236 –– Sack­schnecken 192 –– Bierschnegel 236 –– Samt­schnecken 182, 192 –– Blauschnegel 236 –– Sandlücken-Nackt­schnecken 193 –– Gebirgsschnegel 236 –– Sandrohr­schnecken 177 –– Gewächshausschnegel 236 –– Scheibchen­schnecken 224 –– Hammerschnegel 235 –– Scheibenrissoen 175 –– Heller Schnegel 235 –– Scheinkauris 183 –– Östlicher Schnegel 236 –– Schlamm­schnecken 251 –– Pilzschnegel 234 –– Schlauch­schnecken 192 –– Schwarzer Schnegel 237 –– Schließmund­schnecken 217 –– Schwarzkopfschnegel 234 –– Schlundsack­schnecken 192 –– Tiger-Schnegel 237 –– Schmuck-Faden­schnecken 202 –– Wasserschnegel 235 –– Schnauzen­schnecken 177 Schneider 461 –– Schnegel 234 Schnirkel­schnecken 246 –– Schnirkel­schnecken 246 –– Banat-Felsen­schnecke 246 –– Schüssel­schnecken 224 –– Divertikel­schnecke 248 –– Seehasen 195 –– Fischäugige Felsen­schnecke 247 –– Seehasenartige 194 –– Flache Felsen­schnecke 247 –– Seemandeln 191 –– Garten-Schnirkel­schnecke 249 –– Septenmützen­schnecken 260 –– Gefleckte Schnirkel­schnecke 246 –– Spindel­schnecken 185 –– Genabelte Masken­schnecke 247 –– Stachel­schnecken 184 –– Gerippte Schnirkel­schnecke 248 –– Strand­schnecken 173 –– Gestreifte Weinberg­schnecke 249 –– Strauch­schnecken 238 –– Große Felsen­schnecke 247 –– Sumpfdeckel­schnecken 170 –– Grunz­schnecke 249 –– Süßwasserlungen­schnecken 250 –– Hain-Schnirkel­schnecke 249 –– Teichnapf­schnecken 260 –– Masken­schnecke 247 –– Teller­schnecken 255 –– Steinpicker 246 –– Tergipes-Schnecken 203 –– Wald-Schnirkel­schnecke 248 –– Tönnchen­schnecken 190 –– Weinberg­schnecke 249 –– Tritonia 199 Schnurfüßer 594 –– Turm­schnecken 171, 216 Schnurwürmer 3, 123 –– Verkehrt­schnecken 171 Schüssel­schnecken 224 –– Vorderkiemer 166 –– Braune Schlüssel­schnecke 224 –– Walddeckel­schnecken 168 –– Gefleckte Schüssel­schnecke 224 –– Warzen­schnecken 196 –– Gekielte Schüssel­schnecke 224 –– Watt­schnecken 179 Schwämme 3, 23 –– Wellhorn­schnecken 184 –– Bohrschwamm 27 –– Wendeltreppen 171 –– Borkenschwamm 30 –– Windel­schnecken 207, 211 –– Brotkrumenschwamm 27 –– Wurm­schnecken 238 –– Gallertschwamm 25 –– Zwergdeckel­schnecken 181 –– Geweihschwamm 27 –– Zwergfass­schnecken 189 –– Grosser Süsswasserschwamm 30 –– Zwerghorn­schnecken 250 –– Kleiner Süsswasserschwamm 29 –– Zwergsand­schnecken 192 –– Klumpenschwamm 27 –– Zwergteller­schnecken 187 –– Korkschwamm 26 –– Zwergturm­schnecken 189 –– Meergürkchen 24 –– Zylinder­schnecken 190 –– Polsterschwamm 26 Schneckenkanker 461 –– Rauer Süßwasserschwamm 29 –– Sternlochschwamm 28 Index 725

–– Stinkschwamm 29 –– Purpurigel 651 –– Wattschwamm 28 –– Strandseeigel 650 Schwebgarnelen 489 Seemandeln 191 Schwertschwänze 4 –– Offene Seemandel 191 Schwimmkrabben 567 –– Raue Seemandel 191 –– Blaukrabbe 568 Seemoos 49 –– Gemeine Schwimmkrabbe 569 Seescheiden 5, 481, 658 –– Samtkrabbe 568 Seesterne 4, 644 Scolecida 345 –– Gemeiner Seestern 645 Scolelepis bonnieri 337 –– Kammstern 645 Scolelepis foliosa 336 –– Sonnenstern 646 Scolelepis squamata 337 Seewalzen 5, 644, 652 Scoletoma fragilis 332 Seewanzen Scolopacitrema cubrense 107 –– Kletten-Holothurie 654 Scolopax 114 Segestria 402 Scolopax rusticola 113 Segestria bavarica 402, 403 Scolopendrellidae 601 Segestria senoculata 391, 402, 403 Scolopendrellopsis 602 Segestriidae 391 Scolopendromorpha 575 Segestriidae 402 Scoloplos armiger 328, 341 Segmentina 117, 255, 256, 259 Scopelocheiridae 502, 521 Segmentina nitida 118, 259 Scopelocheirus hopei 501, 519, 521 Semelidae 282, 283 Scotina 447, 448 Semibalanus balanoides 483, 484 Scotina celans 448 Semilimax 230 Scotophaeus 444, 446 Semilimax kotulae 231 Scotophaeus quadripunctatus 444 Semilimax semilimax 230, 231 Scrobicularia 283 Sepia 297 Scrobicularia plana 261, 282, 283 Sepia elegans 296, 297, 298 Scrobiculariidae 264, 282, 283 Sepia filliouxi 298 Scruparia 617 Sepia officinalis 296, 297 Scruparia ambigua 617, 618 Sepia orbignyana 296, 297, 298 Scruparia chelata 609, 617, 618 Sepien 297 Scrupariidae 617 –– Dornsepie 298 Scrupariina 617 –– Gemeine Sepie 297 Scrupocellaria 622 –– Kleine Sepie 298 Scrupocellaria scruposa 623, 624 Sepietta 298 Scrupocellariidae 609 Sepietta oweniana 296, 298, 299 Scutigera coleoptrata 574, 576 Sepiidae 297 Scutigerella immaculata 601, 602 Sepiola 298 Scutigerellidae 601 Sepiola atlantica 296, 298, 299 Scutigeridae 573, 574, 576 Sepiolen 298 Scutigeromorpha 574 –– Atlantische Sepiole 298 Scyphozoa 3, 34, 35 –– Blauäugige Rossie 299 Scytodes 404 –– Große Rossie 298 Scytodes thoracica 391, 404 –– Große Sepiette 298 Scytodidae 391, 404 Sepiolidae 298 Sechsaugenspinnen 401 Septenmützen­schnecken 260 Securiflustra securifrons 620, 622 –– Flache Septenmützen­schnecke 260 Seehasen 195 Serpula vermicularis 337, 340 Seehasenartige 194 Serpulidae 313, 339, 340 Seeigel 5, 644, 649 Sertularella polyzonias 48, 49 –– Essbarer Seeigel 650 Sertularia cupressina 48, 49 –– Herzigel 651 Sertulariidae 47, 49 726 Index

Sialis 99 Spathipora comma 611, 615 Sida cristallina 477 Specaria josinae 358 Sidnyum turbinatum 663, 664 Speispinnen 404 Sigalion mathildae 322 Spelophallus claviformis 116 Sigalionidae 311, 322 Spermodea 214, 215 Silhouettella loricatula 403 Spermodea lamellata 157, 158, 214, 215 Silurodiscoides siluri 74, 75 Sphaeridiotrema globulus 116 Silurus glanis 75 Sphaeriidae 262, 286 Sinandonta woodiana 272 Sphaerium 99, 101, 286 Sinanodonta 272 Sphaerium corneum 286, 287 Singa 420, 422 Sphaerium nucleus 286, 287 Singa hamata 422, 423 Sphaerium ovale 287 Singa nitidula 423 Sphaerium rivicola 286, 287 Siphonophorae 36 Sphaerium solidum 286 Siphonostomatioda 480 Sphaerodoridae 311, 332 Sipunculida 4, 305 Sphaerodoropsis baltica 332 Sipunculus nudus 305 Sphaerodorum flavum 332 Sipunkuliden 305 Sphaerodorum gracilis 324, 332 Siriella armata 490, 491 Sphaeromatidae 530, 537 Siriella brooki 490, 493, 494 Sphaerostoma bramae 101 Siriella clausii 491, 493, 494 Sphaerosyllis hystrix 325 Siriella jaltensis 491 Sphagnum 442 Siriella norvegica 491 Sphyradium 210 Siriellinae 490 Sphyradium doliolum 208, 209, 210 Skeneopsidae 175 Spindel­schnecken 185 Skeneopsis 175 –– Schlanke Spindel­schnecke 185 Skeneopsis planorbis 165, 175, 177 Spinnenasseln 576 Skrjabinoeces similis 103 Spinnenfresser 431 Slavina appendiculata 357 Spinnenläufer 576 Smittina 610 Spinnentiere 4, 389 Smittinidae 629 –– Afterskorpione 389, 454 Smittoidea 629 –– Milben 389, 462 Smittoidea prolifica 629, 630 –– Weberknechte 389 Smittoidea reticulata 629, 630 –– Weberknechte (Kanker) 457 Solea 373 –– Webespinnen 389 Solen marginatus 280 Spinnmilben 464 Solenogastres 4 Spintheridae 311 Solenidae 263 Spinturnicidae 464 Solitaria 127 Spinturnix plecotinus 465 Somateria 113, 114, 115, 116 Spio arndti 336 Sorex 85, 118, 120 Spio filicornis 336 Sorex araneus 85 Spio goniocephala 336 Soricidae 85 Spio martinensis 336 Sosticus 444 Spio symphyta 336 Sosticus loricatus 444 Spionida 334 Spadella 641 Spionidae 314, 334 Spaniometra oculobia 105 Spiophanes bombyx 334 Sparassidae 393, 450 Spiophanes kroyeri 334 Spatangus purpureus 274, 651 Spiralina 257 Spatel­muscheln 293 Spiralinella spiralis 188 –– Stumpfe Spatel­muschel 293 Spirobranchus triqueter 338, 340 Spathebothriidea 82 Spirometra erinaceieuropaei 79, 80, 87 Spathipora 615 Spirontocaris lilljeborgii 551, 552 Index 727

Spirorbinae 340 Stenosemus albus 155 Spirorbis 337 Stenothoe marina 521 Spirorbis (Spirorbis) corallinae 340 Stenothoe monoculoides 521 Spirorbis (Spirorbis) spirorbis 340 Stenothoidae 501, 521 Spirorbis (Spirorbis) tridentatus 340 Stephanoprora 110 Spirosperma ferox 353, 355 Stephanostomum 102 Spisula 277, 278 Stephanostomum pristis 102 Spisula elliptica 278 Stephanostomum rhombispinosum 102 Spisula solida 278 Stercutus 362 Spisula subtruncata 278 Sternaspidae 312 Spongelia 26 Stern­schnecken 196 Spongilla 28, 29 –– Blassgraue Stern­schnecke 197 Spongilla lacustris 29 –– Braungefleckte Stern­schnecke 197 Springspinnen 454 –– Rote Stern­schnecke 196 –– Ameisenspringspinne 454 –– Weichwarzige Stern­schnecke 196 –– Zebraspinne 454 Steromphala cineraria 167 Spritzwürmer 4, 305 Steromphala tumida 167 Stachelhäuter 4, 643 Sthenelais boa 322, 323 –– Schlangensterne 644, 646 Sthenelais limicola 322 –– Seeigel 644, 649 Stigmatogaster subterraneus 582 –– Seesterne 644 Stiligeridae 192 –– Seewalzen 644, 652 Stolo prolifer 127 Stachel­schnecken 184 Stoloniferina 615 Staetoda bipunctata 411 Strand­schnecken 173 Stagnicola 97, 103, 104, 251 –– Flache Strand­schnecke 173 Stagnicola corvus 252, 253 –– Gemeine Strand­schnecke 173 Stagnicola corvus f. peregriformis 252 –– Raue Strand­schnecke 174 Stagnicola fuscus 252 –– Stumpfe Strand­schnecke 173 Stagnicola glabra 252 –– Zwerg-Strand­schnecke 174 Stagnicola occultus 253 Strauch­schnecken 238 Stagnicola palustris 98, 99, 107, 113, 120, –– Genabelte Strauch­schnecke 238 252, 253 Streblospio benedicti 335 Stagnicola turricula 252 Streckerspinnen 414 Staphylocystis acuta 85 –– Eigentliche Streckerspinnen 416 Staphylocystis furcata 85 Streptocephalus torvicornis 472 Staphylocystis pistillum 85 Streptosyllis websteri 324 Stauridiosarsia gemmifera 44 Strigamia 576 Stauridiosarsia producta 43, 44 Strigamia acuminata 575, 583 Staurophora mertensi 50 Strigamia crassipes 583 Staurozoa 33, 34 Strigamia maritima 583 Steatoda 406, 408, 410 Strigamia transsilvanica 583 Steatoda albomarculata 410, 411, 412 Strigea 90 Steatoda bipunctata 406, 411 Strigea falconispalumbi 95, 113 Steatoda castanea 411 Strigea sphaerula 112 Steatoda grossa 410, 411, 412 Strigea strigis 90, 112 Steatoda phalerata 408, 411, 412 Strigeidae 90, 98, 107, 111 Steatoda triangulosa 410, 411 Strix 84 Steinbohrer 289 Strix aluco 109 Steinbohrer, Engelsflügel Strohkrebse –– Amerikanische Bohr­muschel 289 –– Strandfloh 522 –– Mysia 289 Strongylida 141 Steinläufer 576 Strongylocentrotus droebachiensis 649 Stenolaemata 609, 632 Strongylosoma stigmatosum 585, 598 728 Index

Strudelwürmer 3, 59 Taenia cervi 81, 88 –– Planarien 61 Taenia crassiceps 81, 88 Stummelfüßer 4 Taenia hydatigena 81, 88 Sturnus 108 Taenia intermedia 81, 89 Styela clava 661 Taenia ovis 81, 89 Styela coriacea 661 Taenia pisiformis 81, 89 Styela rustica 661 Taenia polyacantha 81, 89 Stygocapitella subterranea 319, 341 Taenia solium 76, 81, 87 Stylaria lacustris 357, 362 Taeniarhynchus 81 Stylochoplana maculata 68, 69 Taeniarhynchus saginatus 81, 87 Stylodrilus heringianus 358, 359 Taeniidae 87 205 Talitridae 497, 500, 522 Styloniscidae 531, 543 Talitroides alluaudi 523 Stylopauropus 600 Talitrus 522 Subadyte pellucida 322 Talitrus saltator 501, 522, 523 Suberites 25 Tanaidacea 486, 528 Suberites domuncula 26 Tanais dulongii 528 Suberites ficus 26 Tanaisia fedtschenkoi 106 Suberites suberia 26 Tanaisia zarudnyi 106 Suberites virgultosus 27 Tanaissus lilljeborgi 528, 529 Succinea 120, 205 Tandondia 237 Succinea oblonga 205 Tandonia budapestensis 237 Succinea pfeifferi 206 Tandonia ehrmanni 237 Succinea putris 98, 108, 205, 206 Tandonia rustica 235, 237 Succineidae 159, 205 Tanymastix stagnalis 472 Succinella 205 Tapezierspinnen 396 Succinella oblonga 206 Tapinesthis 403 Sumpfdeckel­schnecken 170 Tapinesthis inermis 403 –– Italienische Sumpfdeckel­schnecke 170 Tardigrada 4, 383 –– Spitze Sumpfdeckel­schnecke 170 Tarsonemidae 464 Superphylum Lophophorata 605 Tarsonemus 464, 465 Süßwasserlungen­schnecken 250 Taubenzecken 464 Süßwassermilben 463 Tausendfüßer 4, 573 Süßwasserpolypen 39 –– Doppelfüßer 584 Sycon ciliatum 24 –– Hundertfüßer 573 Syllidae 315, 323 –– Wenigfüßer 600 Syllides articulocirratus 325 –– Zwergfüßer 600 Syllides longocirratus 324 Tectura 166 Syllis armillaris 324 Tectura testudinalis 166, 167 Syllis gracilis 324 Tectura virginea 166, 167 Syllis hyalina 324 Tegella 620 Sylvia 108 Tegella unicornis 618, 621 Symphyla 573, 600 Tegenaria 395, 434, 435, 436 Synaema 453 Tegenaria derhami 436 Synaema globosum 452, 453 Tegenaria domestica 436 Synchelidium haplocheles 515, 517 Tegenaria ferruginea 433, 435, 436 Synchelidium maculatum 517 Tegenaria parietina 435 Synurella ambulans 507, 509 Tegenaria silvestris 435, 436 Teichnapf­schnecken 260, 261 T Teller­schnecken 255 Tachypodoiulus niger 594, 595 –– Abgeplattete Posthorn­schnecke 260 Tadorna 116 –– Chinesisches Posthörnchen 258 Taenia 81 –– Enggewundene Teller­schnecke 257 Index 729

–– Flaches Posthörnchen 258 Tetragnatha 414, 416, 451 –– Gekielte Posthorn­schnecke 260 Tetragnatha dearmata 415, 417 –– Gekielte Teller­schnecke 257 Tetragnatha extensa 414, 416 –– Gelippte Teller­schnecke 257 Tetragnatha montana 415, 416 –– Gemeine Teller­schnecke 257 Tetragnatha nigrita 415, 416 –– Glänzende Teller­schnecke 259 Tetragnatha obtusa 416 –– Glattes Posthörnchen 258 Tetragnatha pinicola 416 –– Kleines Posthörnchen 258 Tetragnatha reimoseri 394, 414, 415 –– Linsenförmige Teller­schnecke 259 Tetragnatha striata 414, 416 –– Posthorn­schnecke 256 Tetragnathidae 393, 396, 414 –– Riemen-Teller­schnecke 259 Tetragnathinae 414 –– Rossmässlers Posthörnchen 259 Tetranychus urticae 464, 465 –– Scharfe Teller­schnecke 257 Tetraonchus monenteron 74, 75 –– Verbogenes Posthörnchen 258 Tetrastemma melanocephalum 124 –– Weißes Posthörnchen 259 Tetrilus 434 –– Weißmündige Teller­schnecke 257 Tetrilus arietina 436 –– Zierliche Teller­schnecke 257 Teutana 408 –– Zwergposthörnchen 258 Teuthida 299 –– Zwergposthorn­schnecke 259 Textrix 434, 436 Tellina 280 Textrix denticulata 434 Tellinidae 264, 280 Textrix labyrinthica 433 Tell­muscheln 280 Thalassinidea 547, 559 –– Dickschalige Tell­muschel 281 Thalassochaetus palpifoliaceus 334 –– Gerippte Tell­muschel 281 Thaliacea 5, 657, 658 –– Platte Tell­muschel 281 Thanatus 450, 451 –– Zwerg-Tell­muschel 282 Theba pisana 159 Telorchiidae 96, 104 Thecosomata 192 Telorchis assula 104 Thelepus cincinnatus 349 Tenellia 203 Themisto abyssorum 499, 500 Tenellia adspersa 164, 203, 204 Theodoxus 156, 160 Tentaculata 605 Theodoxus danubialis 168 Tentaculifera 3 Theodoxus fluviatilis 168 Terebellida 349 Theodoxus transversalis 168 Terebellidae 313, 349 Theonoe 406 Terebellides stroemii 348, 350 Theonoe minutissima 406 Terebriporidae 615 Theridiidae 395, 406, 412, 413 Teredinidae 263, 292 Theridion 395, 407, 408, 409 Teredo 262, 292 Theridion sisyphium 406, 408, 409 Teredo navalis 293 Theridion varians 408, 409 Tergipedidae 203 Theridiosoma 431 Tergipes 203 Theridiosoma gemmosum 431, 433 Tergipes-Schnecken 203 Theridiosomatidae 395, 431 –– Blau-Weiß-Rote Cuthona 204 Theromyzon maculosum 376 –– Gestreifte Cuthona 204 Theromyzon tessulatum 375, 376 –– Grüne Cuthona 204 Thia scutellata 569, 570 –– Lagunen-Nackt­schnecke 204 Thiaridae 171 –– Orange-Grün-Blaue Cuthona 204 Thiidae 563, 569 –– Silber-blaue Cuthona 205 Thomisidae 393, 450, 451 Tergipes tergipes 163, 203 Thomisus 451 Testacella haliotidea 230 Thomisus onustus 451, 452 Testacellidae 230 Thoracica 482, 483 Tetrabothrius cylindraceus 84 Thoracophelia flabellifera 345 Tetrachnychidae 464 Thoralus cranchii 548, 549, 551 730 Index

Thracia 293 Trematoda 3, 59, 90 Thracia phaseolina 293, 294 Triaenophorus 78, 82 Thracia plascolina 264 Triaenophorus crassus 78, 79, 83 Thraciidae 293 Triaenophorus meridionalis 78, 79, 83 Thymallidae 71, 79 Triaenophorus nodulosus 78, 82, 83 Thymallus thymallus 374 Tricca 440 Thymus 431 Tricellaria 622 Thyone fusus 652 Tricellaria inopinata 623, 624 Thyonidium drummondii 652, 653 Tricellaria ternata 620, 623 Thysanoessa inermis 546 Trichia clandestina 242 Thysanoessa longicaudata 545, 546 Trichia edentula 242 Thysanoessa raschi 545, 546 Trichia graminicola 243 Tiaropsis multicirrata 51 Trichia hispida 243 Tibellus 451 Trichia lubomirskii 242 Tibellus oblongus 450 Trichia plebeia 243 Tima bairdii 51, 52 Trichia striolata 243 Timoclea 287, 289 Trichia suberecta 242 Timoclea ovata 288, 289 Trichia unidentata 242 Tinca 77 Trichia villosa 243 Tintenfische 297 Trichobilharzia 99 –– Gemeiner Tintenfisch 297 Trichobilharzia franki 104 Titanoeca 400 Trichobilharzia ocellata 105 Titanoeca quadrigutata 399, 400 Trichobranchidae 313, 350 Tmarus 451 531, 544 Tmarus piger 451, 452 Trichoniscoides 545 Tobrilus 144 Trichoniscoides albidus 545 Todarodes 301, 302 Trichoniscoides helveticus 545 Todarodes sagittatus 297, 301, 302 Trichoniscoides sarsi 545 Todarodes sagittatus angolensis 302 Trichoniscus 544 Todaropsis 301, 302 Trichoniscus alemannicus 545 Todaropsis eblanae 296, 301, 302 Trichoniscus muscivagus 545 Toltecia pusilla 225 Trichoniscus nivatus 545 Tomopteridae 312, 332 Trichoniscus provisorius 545 Tomopteris helgolandica 328, 332 Trichoniscus pusillus 543, 545 Tomopteris septentrionalis 332 Trichoniscus pygmaeus 545 Tonicella 154 Trichopolydesmidae 585, 598 Tonicella marmorea 155 Trichoptera 120 Tönnchen­schnecken 190 Trichternetzspinnen 432 –– Abgestutzte Tönnchen­schnecke 190 –– Winkelspinnen 435 –– Zugespitzte Tönnchen­schnecke 190 Tricladida 60, 61 Torpedo 372 Trilobodrilus axi 341 Trachelipodidae 531, 543 Trilobodrilus heideri 342 Trachelipus 543 Trinchesia 204 Trachelipus nodulosus 543, 544 Trinchesia caerulea 163, 203, 204 Trachelipus rathkii 543, 544 Trinchesia foliata 164, 204 Trachelipus ratzeburgii 544 Tringa 114 Trachelobdella lubrica 373 Triops cancriformis 471, 474, 475 Trachymedusae 36, 37 Triphora perversa 171 Trachysomidae 585, 590 Triphoridae 171 Trachysphaera costata 585, 590 Tritia 165 Trachysphaera gibbula 590 Tritia incrassata 186 Trachysphaera schmidti 590 Tritia reticulata 186 Travisia forbesii 346 Triticellidae 616 Index 731

Tritonia 199 Truncatellina 209, 211 –– Europäische Meer-Nackt­schnecke 199 Truncatellina callicratis 212 –– Große Tritonia 199 Truncatellina claustralis 212 –– Zweigestreifte Tritonia 200 Truncatellina costulata 211 Tritonia 199 Truncatellina cylindrica 211, 213 Tritonia hombergii 163, 199 Truncatellina monodon 212 Tritonia lineata 163, 199, 200 Tryblidia 4 Tritonia plebeia 163, 199 Trygon 372 Tritoniidae 199 Trypetesa lampas 485 Trivia 183 Tryphosella sarsi 514 Trivia monacha 164, 183 Tryphosites longipes 513, 514 Triviidae 183 Tuberta 434 Trocheta 377, 378 Tuberta arietina 436 Trocheta haskonis 378 Tubifex 77 Trocheta pseudodina 378 Tubifex blanchardi 356 Trochidae 167 Tubifex ignotus 356 Trochochaeta multisetosa 334, 337 Tubifex tubifex 356, 360, 363 Trochochaetidae 314, 337 Tubificidae 353, 355, 356, 362, 363, 364 Trochophora 305 Tubificoides amplivasatus 363 Trochosa 438, 439, 440, 441 Tubificoides benedii 363 Trochosa robusta 441 Tubificoides heterochaetus 363, 364 Trochospongilla horrida 29 Tubificoides pseudogaster 364 Trochulus 240, 241 Tubularia 45 Trochulus alpicola 243 Tubularia indivisa 40, 41 Trochulus clandestinus 241, 242 Tubulariidae 38, 40, 44, 45 Trochulus coelomphala 241, 242 Tubulipora 609, 634 Trochulus graminicola 240, 242 Tubulipora flabellaris 633, 634 Trochulus hispidus 240, 243 Tubulipora liliacea 633, 634 Trochulus lubomirskii 241, 242 Tubulipora lobulata 633, 634 Trochulus montana 243 Tubuliporidae 634 Trochulus sericeus 241, 243 Tubuliporina 634 Trochulus striolatus 241, 243 Tunicata 5, 182, 657 Trochulus subcarinata 243 Turbellaria 3, 59 Trochulus villosus 241, 243 Turboella inconspicua 177 Troglochaetus beranecki 334 Turboella parva 176 Troglotrema acutum 118 Turbonilla 188 Troglotrematidae 96, 118, 119 Turbonilla acuta 188 Troglotrematoidea 96 Turbonilla lactea 166, 188 Trog­muscheln 277 Turitella 306 –– Brackwasser­muschel 278 Turmdeckel­schnecken –– Dickschalige Trog­muschel 278 –– Kleine Walddeckel­schnecke 168 –– Elliptische Trog­muschel 278 Turm­schnecken 171, 216 –– Gedrungene Trog­muschel 278 –– Berg-Turm­schnecke 216 –– Gemeine Trog­muschel 278 –– Dreizahn-Turm­schnecke 217 –– Otter­muschel 279 –– Gemeine Trum­schnecke 171 –– Strahlenkörbchen 278 –– Kleine Turm­schnecke 216 Trogulidae 457, 458 –– Varna-Turm­schnecke 216 Trogulus 458 –– Vierzahn-Turm­schnecke 217 Trogulus nepaeformis 459 –– Weiße Turm­schnecke (Märzen­ Trogulus tingiformis 459 schnecke) 216 Trogulus tricarinatus 458, 459 Turritella 171 Trombidiidae 463 Turritella communis 165, 171, 172 Trombidium 463 Turritellidae 171 Tropidiscus 257 Tylenchida 146 732 Index

Tylodelphys 97 Vallonia costata 214, 215 Tylodelphys clavata 97, 112 Vallonia declivis 214 Tylodelphys excavata 111, 112 Vallonia enniensis 215 Tylodelphys podicipina 98, 112 Vallonia excentrica 215 Typhlocoelum cucumerinum 105 Vallonia helvetica 215 Typhlocoelum cymbium 92, 105 Vallonia jurassica 215 Typhloiulus seewaldi 594 Vallonia pulchella 214, 215 Tyrophagus casei 464 Vallonia suevica 215 Valloniidae 214 U Valvata 98, 99, 114, 186 Uloboridae 393 Valvata cristata 160, 187 Uloborus 392, 393, 400 Valvata macrostoma 187 Uloborus walckenaerius 400, 401 Valvata piscinalis 98, 114, 187 Ulva 35 Valvata pulchella 187 Unciger foetidus 594, 595 Valvata studeri 187 Uncinais uncinata 360 Valvatidae 161, 186 Unciola planipes 523 Vampirolepis erinacei 85 Unciolidae 501, 523 Vampirolepis microstoma 85 Unio 101, 261, 262, 271, 272 Vampirolepis nana 85, 86 Unio crassus 271, 272 Vampirolepis pipistrelle 85 Unio cytherea 271 Vanellus 114 Unio depressus 271 Varichaetadrilus harmani 356 Unio mancus 272 Varroa jacobsoni 464, 465 Unio nanus 271 Varroidae 464 Unio pictorum 271, 272 Varunidae 563, 569 Unio pictorum deshayesi 271 Vaunthompsonia cristata 526, 527 Unio pictorum latirostris 271 Vejdovskyella 357 Unio pictorum pictorum 271 Vejdovskyella comata 357 Unio rhenanus 271 Vejdovskyella intermedia 357 Unio tumidus 271, 272 Velutina 182 Unionicola 271, 463 Velutina velutina 182, 183 Unionidae 89, 270, 271 Velutinidae 165, 182 Unionoida 270 Veneridae 264, 287 Upogebia deltaura 559, 560 Veneroida 273 Upogebia stellata 559, 560 Venerupis 287, 288 Upogebiidae 559, 560 Venerupis corrugata 288 Urnatella gracilis 129 Venerupis pullastra 288 Urogonimus macrostomus 90, 108 Venerupis saxatilis 288 Urothoe elegans 523 Ventrosia 179 Urothoe poseidonis 523 Venus 123 Urothoidae 502, 523 Venus gallina 289 Urticicola 240, 241 Venus­muscheln 287 Urticicola umbrosus 241, 243 –– Artemis­muschel 288 Urticina felina 53, 55 –– Gemeine Venus­muschel 289 Uteriporus vulgaris 63 –– Getupfte Teppich­muschel 288 Uvulifer denticulatus 112 –– Glatte Artemis 289 –– Ovale Teppich­muschel 289 Verkehrt­schnecken 171 V –– Linksnadel 171 Vallisneria 123 Verruca stroemia 483, 484 Vallonia 108, 158, 214 Verschiedenkiemer 186 Vallonia adela 214 Vertebrata 5 Vallonia alamannica 215 Index 733

Vertiginidae 160, 207, 211 Walkeria uva 608, 615, 616 Vertigo 108, 160, 208, 209, 212 Walkeriidae 611, 616 Vertigo alpestris 214 Warzen­schnecken 196 Vertigo angustior 160, 212, 213 –– Schwamm-Jorunna 196 Vertigo antivertigo 213 Wasserassel 532 Vertigo genesii 213, 214 Wasserflöhe 470, 476 Vertigo geyeri 214 Wasserspinne 437 Vertigo heldi 213 Watersipora 632 Vertigo lilljeborgi 213 Watersipora cucullata 630, 632 Vertigo modesta 214 Watersiporidae 632 Vertigo moulinsiana 213 Watt­schnecken Vertigo pusilla 212, 213 –– Bauchige Watt­schnecke 179 Vertigo pygmaea 213 –– Glatte Watt­schnecke 179 Vertigo ronnebyensis 214 –– Übersehene Watt­schnecke 180 Vertigo substriata 213 Weberknechte 389, 457 Vesiculariidae 611 Weberknechte (Kanker) Vesicularina 614 –– Brettkanker 458 Vestia 217, 223 –– Echte Weberknechte 461 Vestia turgida 218, 223 –– Fadenkanker 459 Victorella muelleri 606, 612 –– Schneckenkanker 461 Victorella pavida 606, 607, 612 –– Schneider 461 Victorellidae 608, 612 Webespinnen 389 Victorellina 612 –– Ameisenjäger 405 Vielborster 4 –– Baldachinspinnen 413 Vielborster (Borstenwürmer) 310 –– Deckennetzspinnen 413 Vielfüßer 573 –– Feldspinnen 446 Vitrea 157, 225 –– Finsterspinnen 399 Vitrea contracta 229 –– Haubennetzspinnen 406 Vitrea crystallina 229 –– Höhlenspinnen 412 Vitrea diaphana 228, 229 –– Jagdspinnen 437 Vitrea subrimata 229 –– Kieferspinnen 414 Vitrea transsylvanica 229 –– Krabbenspinnen 451 Vitreolina philippi 173 –– Kräuselradnetzspinnen 400 Vitrina 230 –– Kräuselspinnen 399 Vitrina pellucida 230, 231 –– Kreuzspinnen 418 Vitrinidae 157, 230 –– Kugelspinnen 406, 409 Vitrinobrachium 230 –– Laufspinnen 450 Vitrinobrachium breve 231 –– Luchsspinnen 442 Viviparidae 170 –– Plattbauchspinnen 442 Viviparus 108, 161, 170 –– Radnetzspinnen 418 Viviparus acerosus 170 –– Raubspinnen 437 Viviparus ater 170 –– Röhrenspinnen 398 Viviparus contectus 170 –– Sackspinnen 448 Viviparus fasciatus 170 –– Scharfaugenspinnen 442 Viviparus viviparus 170 –– Sechsaugenspinnen 401 Vogelmilben 464 –– Speispinnen 404 Vorderkiemer 166 –– Spinnenfresser 431 Vorratsmilben 463 –– Springspinnen 454 –– Streckerspinnen 414 W –– Tapezierspinnen 396 Walckenaera acuminata 413 –– Trichternetzspinnen 432 Walddeckel­schnecken 168 –– Wasserspinne 437 Walkeria 616 –– Wolfsspinnen 438 734 Index

–– Zartspinnen 449 –– Südliche Zylinderwindel­schnecke 212 –– Zitterspinnen 404 –– Sumpf-Windel­schnecke 213 –– Zwergradnetzspinnen 431 –– Vierzähnige Windel­schnecke 214 –– Zwergsechsaugenspinnen 402 –– Wulstige Zylinderwindel­schnecke 211 Wechselkiemer 186 –– Zahnlose Windel­schnecke 211 Weg­schnecken –– Zylinderwindel­schnecke 211 –– Alpen-Weg­schnecke 234 Wirbeltiere 5 –– Braune Weg­schnecke 233 Wolfsspinnen 438 –– Garten-Weg­schnecke 234 –– Eigentliche Wolfsspinnen 440 –– Gelbstreifige Weg­schnecke 233 –– Piratenspinnen 442 –– Gemeine Weg­schnecke 234 –– Wasserjäger 441 –– Graue Weg­schnecke 233 Würfelquallen 3 –– Hellbraune Weg­schnecke 233 Wurm­schnecken 238 –– Kleine Weg­schnecke (Igel­ Wurzelkrebse 470 schnecke) 234 –– Moor-Weg­schnecke 234 X –– Rote Weg­schnecke 232 Xerocrassa 244 –– Schwarze Weg­schnecke 232 Xerocrassa geyeri 240 –– Simroths Weg­schnecke 232 Xerolenta 244 –– Spanische Weg­schnecke 233 Xerolenta obvia 239, 244 –– Wald-Weg­schnecke 233 Xerolycosa 440 Weichtiere 4, 153 Xerolycosa miniata 441 –– Grab- oder Kahnfüßer 294 Xerolycosa nemoralis 439, 441 –– Käfer­schnecken 154 Xerotricha conspurcata 245 –– Kopffüßer 154, 295 Xerotrichia 244 –– Muscheln 153, 261 Xestoiulus laeticollis 596 –– Röhrenschaler 154 Xestoleberis 479 –– Schnecken 153 Xiphosura 4 Wellhorn­schnecken 184, 185 Xironogiton 362 Wendeltreppen 171 Xylophageuma 591 –– Turtons Wendeltreppe 172 Xylophageuma vomrathi 591 –– Unechte Wendeltreppe 172 Xysticus 452, 453 –– Weiße Wendeltreppe 172 Xysticus cristatus 452, 453 Wenigborster 4, 352 Wenigfüßer 600 Y Westwoodilla caecula 515, 517 Yoldia arctica 151 Windel­schnecken 207, 211 –– Alpen-Windel­schnecke 214 –– Arktische Windel­schnecke 214 Z –– Bauchige Windel­schnecke 213 Zartspinnen 449 –– Blanke Windel­schnecke 214 Zebrina 118, 160, 216 –– Gemeine Windel­schnecke 213 Zebrina detrita 118, 216 –– Gestreifte Windel­schnecke 213 Zecken 464 –– Hohe Windel­schnecke 211 Zehnfußkrebse 546 –– Kleine Zylinderwindel­schnecke 212 –– Einsiedlerkrebse 560, 562 –– Linksgewundene Windel­schnecke 212 –– Flusskrebse 555 –– Moor-Windel­schnecke 213 –– Garnelen 547 –– Nordische Windel­schnecke 214 –– Hummer 558 –– Raue Windel­schnecke 211 –– Krabben 563 –– Rotbraune Zylinderwindel­ Zelotes 443, 444, 446 schnecke 212 Zilla 420 –– Schlanke Windel­schnecke 213 Zilla diodia 420, 424 –– Schmale Windel­schnecke 212 Zirfaea 291 Index 735

Zirfaea crispata 291, 292 –– Roberts Grundwasser­schnecke 178 Zitterspinnen 404, 405 –– Schöne Zwergdeckel­schnecke 180 Zoarces viviparus 373 Zwergfass­schnecken 189 Zodariidae 392, 405 –– Enggenabelte Zwergfässchen­ Zodarion 405 schnecke 189 Zodarion germanicum 392, 405 Zwergfüßer 600 Zodarion italicum 405 Zwerghorn­schnecken 250 Zodarion rubidum 405 –– Bauchige Zwerghorn­schnecke 250 Zonitidae 225 –– Schlanke Zwerghorn­schnecke 250 Zonitoides 118, 157, 225, 226 Zwerg­kugler 586 Zonitoides arboreus 228 Zwergradnetzspinnen 431 Zonitoides excavatus 228 Zwergsand­schnecken 192 Zonitoides nitidus 228 –– Graue Zwergsand­schnecke 192 Zonorchis clathratus 95, 106 Zwergsechsaugenspinnen 402 Zoogonidae 96, 100 Zwergteller­schnecken 187 Zoogonoides viviparus 100 –– Flache Zwergteller­schnecken 187 Zora 442 Zwergturm­schnecken 189 Zora spinimana 397, 442 –– Glänzende Zwergturm­schnecke 189 Zoridae 396, 442 Zygiella 420, 423 Zostera 173, 634, 650 Zygiella atrica 424 Zungenwürmer 4, 385 Zygiella montana 424 –– Nasenwurm 385 Zygiella stroemi 424 Zweikiemer 295 Zygiella x-notata 419, 424 Zwergdeckel­schnecken 178, 181 Zylinder­schnecken 190 –– Bayerische Zwergdeckel­schnecke 178 –– Boots­schnecke 191 –– Breitlippige Zwergdeckel­schnecke 181 –– Gemeine Becher­schnecke 191 –– Neuseeländische Zwergdeckel­ Zypressenmoos 49 schnecke 181 Verzeichnis der Abkürzungen und Zeichen

A Anfang, N, N- Norden, Nord- z. B. A III = Anfang März Na Nahrung Afr, afr Afrika, afrikanisch Nadelw Nadelwald Alp, alp Alpen, alpin n. Br. nördliche Breite Am, am Amerika, amerikanisch nördl. nördlich Arkt, arkt Artkis, arktisch O Ober- As, as Asien, asiatisch O, O- osten, Ost- atl atlantisch od. oder Atl Atlantik, Atlantischer Ozean ö. L. östliche Länge Austr, austr Australien, australisch Pal, pal Paläarktis, paläarktisch B Biologie S Seite, Seite- bes. besonders S, S- Süden, Süd- Br, br Breite, breit sec Sekunde Brit. Ins. Britische Inseln Std. Stunde ca. zirka südl. südlich E Ende, Tg Tag z. B. E III = Ende März Trop, trop Tropen, tropisch Entw, entw Entwicklung, entwickelt Tst Taster Eur, eur Europa, europäisch U Unter- folg. Art folgende Art u. und G Gestaltung u. U. unter Umständen Geb Gebirge V. Verbreitung Gld Glied V Vorder- Gldmaßen Gliedmaßen vgl. vergleiche H Hinter- vor. Art vorige Art Hlb Hinterleib, Abdomen W, W- Westen, West- H, h Höhe, hoch westl. westlich holarkt holarktisch Wo Wochen Hü Hüfte z. B. zum Beispiel J Jahr z. T. zum Teil Jap. Ins. Japanische Inseln ♂ männlich, Männchen Kf Kiefer ♀ weiblich, Weibchen Kosm, kosm Kosmopolit, kosmopolitisch ± mehr od. weniger L Lebensstätte – bis Laubw Laubwald I–XII Januar bis Dezember Lg, lg Länge, lang Ø Durchmesser M Mitte, ∇ geschützte Art z. B. M III = Mitte März M- Mittel-, Zentral- Mdg Mündung medit mediterran M-Geb Mittelgebirge min Minuten Mischw Mischwald Mon Monat