Vergadering gemeenteraad Den Haag gehouden op vrijdag 7 november 2014 (Geopend te 19.30 uur)

Voorzitter: de burgemeester, J.J. van Aartsen. Griffier: mevrouw mr. H.L.G. Seuren.

Agenda

A. Vaststelling agenda. B. Stad in de raad. C. Vaststelling van de wijze van afdoening van ingekomen stukken. D. Vaststelling van de Besluitenlijst: D.1 Voorstel van het presidium inzake consultatie concept Regionaal Beleidsplan 2015-2018 van de regionale politie eenheid Den Haag (rv 95; RIS 277342). E. Gelegenheid tot het stellen van mondelinge vragen/Tweeminutendebat. F. Bekrachtiging geheimhouding. G. Voorstel van het college inzake kaders en kredietaanvraag gebiedsontwikkeling Spuikwartier en afdoening motie F 2014/1 (rv 94; RIS 276520).

De voorzitter. Ingevolge het Reglement van Orde open ik de vergadering.

Presentielijst

Tegenwoordig zijn 44 leden: mevr. Akhiat, Van Asten, Aydin, Balster, mevr. Van der Bijl, Bos, mevr. Burgering, Çetinkaya, Dander, mevr. Dille, Dubbelaar, Elissen, Eser, mevr. Faïd, mevr. Gerbrands, Grinwis, Guernaoui, Van Hees, Van der Helm, De Jong, mevr. De Jong, Kajouane, Van Kent, mevr. Koster, Kraft van Ermel, Küçük, Lakerveld, mevr. Michon-Derkzen, De Mos, mevr. Van Nieuwenhoven, Okcuoglu, Oudshoorn, mevr. Özmen, Ramnath, Ramnewash, Rogier, mevr. Teunissen, mevr. Vianen, Van Vulpen, mevr. Waanders, mevr. Van der Werf, mevr. De Winter, Wörsdörfer en mevr. Zandstra.

De voorzitter. Aangezien het vereiste aantal leden tegenwoordig is, kan de vergadering voortgang vinden.

De voorzitter deelt mede dat bericht van verhindering is ontvangen van de heer Khoulani en wethouder De Bruijn.

Aan de orde is:

A. Vaststelling agenda.

De voorzitter. Kan de raad instemmen met de korte agenda van hedenavond?

Daniëlle de Winter (PVV). Voorzitter. Mijn fractie heeft een ordevoorstel over deze agenda. De PVV-fractie is van mening dat het nu voorliggende voorstel over de gebiedsontwikkeling Spuikwartier eigenlijk nog te veel onzekerheden en risico's bevat en dat het nu dan ook nog niet rijp is voor besluitvorming. Wat ons betreft zou het nog beter en concreter uitgewerkt moeten worden.

525

De voorzitter. Uw voorstel is dus om hedenavond niet over het voorstel onder agendapunt G te spreken. Dat is de inhoud van uw voorstel.

Daniëlle de Winter (PVV). Dat is correct.

De voorzitter. Zijn er leden die het woord willen voeren over het ordevoorstel van mevrouw De Winter?

Aisha Akhiat (SP). De SP is het helemaal eens met dit voorstel en steunt het dus van harte.

Christine Teunissen (PvdD). Steun van de Partij voor de Dieren!

Tobias Dander (D66). We hebben vanmiddag fractievoorzittersoverleg gehad over de agenda van hedenavond en daarbij heeft geen van deze partijen en zeker niet de PVV het hierover gehad. Ik vind het dan ook zeer verbazingwekkend dat de PVV nu met dit voorstel komt en we zullen het dan ook sowieso niet steunen.

Arjen Dubbelaar (Groep De Mos/Ouderen Partij). De fractie van Groep De Mos steunt het voorstel van mevrouw De Winter.

De voorzitter. Mevrouw De Winter, wilt u nog het woord naar aanleiding van de gemaakte opmerkingen over uw ordevoorstel?

Daniëlle de Winter (PVV). Nee, voorzitter, ik denk dat we het voorstel maar in stemming moeten brengen.

De voorzitter. Dat is inderdaad de volgende stap. Derhalve breng ik in stemming het ordevoorstel van mevrouw De Winter om onderdeel G van de agenda vanavond te schrappen en dus niet te spreken over het Spuikwartier.

In stemming komt het ordevoorstel.

Het ordevoorstel wordt bij zitten en opstaan verworpen.

De voorzitter. Ik constateer dat de aanwezige leden van de fracties van de PVV, de Groep De Mos/Ouderen Partij, GroenLinks, de SP, de PvdD en de ChristenUnie-SGP voor dit ordevoorstel hebben gestemd.

De agenda wordt ongewijzigd vastgesteld.

Aan de orde is:

B. Stad in de raad.

De voorzitter. Er zijn tien insprekers.

De heer Hendriks (G; rv 94). Goedenavond, voorzitter, leden van de raad, geachte aanwezigen en ook de kijkers thuis. Ik ben blij dat ik hier in drie minuten kan spreken om eigenlijk een korte toelichting te geven op een aantal stukken die ik de raad heb toegezonden en die uiting geven aan wat er eigenlijk mondiaal gaande is wat betreft een groot vraagstuk over publiek en privaat geld. Onze premier Mark Rutte is naar Australië en bij de G20 gaan ze het daar ook over dat vraagstuk hebben. Het gaat dan over belastingontwijking, belastingontduiking en de vraag wat je wel en niet met publiek geld doet en hoeveel risico's je kunt overlaten aan verschillende betrokkenen. Toen ik hier binnenkwam werd mij

526 aangereikt een folder met de tekst 'Spuiforum nee' waar tevens een zakje geld op was geplakt. Ik heb aan dat geld geroken en ik kan zeggen dat dit geld niet stinkt. Dat is heel prettig.

De voorzitter. Geen bonbons.

De heer Hendriks. Precies, maar wat wel de vraag is, is of dit publiek geld of privaat geld is. Ik heb het dan over de hele discussie die we nu hebben over het Spuikwartier. Ik noem het zelf het liefst stadspark Spuikwartier omdat ik 'plein' winderig en koud vind klinken. Daar moeten we van af. Het moet een warm plein worden voor de mensen met daarop een of meerdere gebouwen. We hebben de kans om daar iets moois te maken in een stad waar dan van heinde en verre iedereen naar toe komt. In feite hebben we 'Spuiforum nee' al bereikt, want er komt helemaal geen Spuiforum. Ik was inderdaad hier eerder met een bonbondoos, waarbij ik heb voorgesteld om die doos op te schuiven op het plein. Dat hebben we gedaan en we hebben hier een wethouder die hier nu zit omdat de hele stad toch vond dat het opgeschoven moest worden. Dus daar hebben we het vandaag over. Ik kan de SP dan ook feliciteren, want dat 'Spuiforum nee' hebben we al bereikt. Dat is prachtig. Het zou natuurlijk prettig zijn als er in Den Haag een burger was die goed heeft nagedacht over hoe dat nu zit met privaat geld en publiek geld. In de hele wereld zien we namelijk dat het een groot vraagstuk is. En die burger is er, want dat ben ik! Op 3 oktober 2008 heb ik u een notitie aangereikt en daarna heb ik u nog vele notities meer aangereikt, steeds in de hoop dat u die goed zou bestuderen. En die zijn ook goed bestudeerd want juist gisteren heeft Mario Draghi et cetera duidelijk gemaakt dat het kwartje daar gevallen is. Ik zou echter willen dat het kwartje ook hier valt en ook onderdeel uitmaakt van het debat.

De heer Groeneveld (G; rv. 94). Goedenavond, mensen van de gemeenteraad. Ik wil het hebben over het Spuiforum en met name de belofte die de Haagse Stadspartij voor de verkiezingen heeft gedaan aan de kiezers. Die belofte was dat als er een nieuw programma voor het Spuikwartier zou komen, dat tientallen miljoenen euro's goedkoper zou zijn. Nu komt ze echter met een programma dat slechts € 3 mln. à € 4 mln. goedkoper is. Ik vraag mij dan ook af of de Haagse Stadspartij de kiezer nog wel serieus neemt. Dit is puur kiezersbedrog. Er is een onderzoek geweest waaruit is gebleken dat de mensen tegen deze nieuwe plannen zijn. Men wil renovatie. Men wil helemaal geen nieuwbouw; men is daar puur op tegen. Ik vraag de Haagse Stadspartij om dit serieus te nemen. Kijk naar die mensen. Dat zijn uw kiezers. Neem de mensen niet in de maling nu u in het college zit. U kunt teruggaan naar de kiezers . U kunt tegen ze zeggen: ik heb het verkeerd gedaan en ik ga een referendum houden. Laat de kiezers in dat referendum beslissen. Door uw opstelling en door dingen te beloven zonder ze waar te maken nu u in het college zit, maakt u de politiek ongeloofwaardig. De mensen zeggen daardoor op hun beurt: wij gaan niet meer stemmen want waarvoor we hebben gestemd wordt toch niet uitgevoerd. Dus ga terug naar de kiezer en houdt een referendum. Daarmee zult u heel veel mensen een plezier doen. Heel veel mensen leven ook in armoede. Mensen die nauwelijks kunnen rondkomen zijn blij dat ze voor deze geldverspilling geen belasting meer hoeven te betalen. Nogmaals, Haagse Stadspartij, houd een referendum en zie van deze plannen af. En zo niet? Ga lekker in de oppositie zitten!

De heer Jonkers (G; rv 94). Goedenavond. Ik wil niet als boekengeleerde overkomen, maar ik ga in drie minuten 33 gedichten voorlezen. Nee hoor, het is er één. Mustafa, fijn dat je er weer bent. Je was er de vorige keer niet. Ik sluit aan bij de gebroken stadhuistaal met een gedicht van een schrijver. Jeltje kon de vorige keer Achterberg ook raden nadat ik twee keer duidelijk had gezegd dat het om Achterberg ging en ik ook nog verwezen had naar de driesprong in de oude Passage. Dat is geweldig van Jeltje, hoewel ik dit ook wel vind mogen voor een oud-bibliothecaresse en –bibliotheekauto- bestuurster. Je mag nu weer raden. Een schrijver/dichter die ook bekend is om zijn stadhuistaal schrijft in 1973 het volgende gedicht voor de Zusters van Liefde te Weert, dat is getiteld Roeping: 'Zuster Immaculata die al vier en dertig jaar verlamde oude mensen wast, in bed verschoont, en eten voert, zal nooit haar naam vermeld zien. Maar elke ongewassen aap die met een bord: dat hij vóór dit, of tegen dat is, het verkeer verspert,

527

ziet ‘s avonds reeds zijn smoel op de tee vee. Toch goed dat er een God is.' Op tv zien we in Pauw het smoel van een staatssecretaris van de Partij van de Arbeid die zijn ouderhaat uitkraamt door te zeggen dat hij politicus is geworden en ondertussen zijn vader en moeder gewoon laat barsten. Het is toch niet te geloven! Mocht ik iemand beledigen in de heel korte spreektijd die ik hier heb, dan kan ik opmerken dat dit allemaal wetenschappelijk onderbouwd is. Leest u allemaal als politicus en volksvertegenwoordiger het boek van Piet de Rooy, oud-hoogleraar geschiedenis te Amsterdam; ik heb dat boek van hem gekregen; u kunt het zien, zijn handtekening staat erin. Van mijnheer Piketty heb ik het boek gekregen dat ik u nu toon. Ik heb de VVD'ers voor halve zolen uitgemaakt. Als zij dit lezen, weten ze dat ze nog veel erger zijn. Het neoliberalisme is twee dagen geleden in het gebouw van de Tweede Kamer ten grave gedragen. Het kabinet-Rutte staat op instorten. Ik spreek mijn goede vriend excellentie Mark morgen opnieuw op het terras van de Zwarte Ruiter, als hij tenminste niet te vermoeid is na zijn bezoek aan Australië en Maleisië en indien hij niet met Malaysia Airlines is terug gereisd want anders is hij misschien niet aangekomen. Dit gaat allemaal niet over het Spuiforum. Maar aangezien dat wel moest van mevrouw Van der Salm gaat het er nu alsnog over: ik zou het heel jammer vinden als het enige wat goed was aan het oude Spuiforumplan, namelijk dat het Koninklijk Conservatorium in het Spuikwartier komt te zitten, ook al kost dat een derde van het totaalbedrag van € 180 mln. …

De voorzitter. En dat is uw laatste opmerking.

De heer Jonkers. Dat wilde ik nog even gezegd hebben waarmee de link naar het Spuikwartier toch gelegd is. En u bent er goed van afgekomen, burgemeester, want als ik de volle vijf minuten spreektijd had gehad, dan had ik niet alleen aan Mustafa gevraagd waar hij was gebleven maar dan had ik ook u gevraagd waar u de afgelopen drie weken was, want u hebt niets gedaan aan de telefoons beneden. Was u weer in Frankrijk?

De voorzitter. Dank u wel, mijnheer Jonkers.

De heer Jonkers. Tot uw dienst, burgemeester, die nooit een burgervader is geworden.

De heer Scholten (G; rv 94). Voorzitter, dames en heren. Dit is mijn derde inspreekbeurt over het Spuikwartier in korte tijd, twee keer in de commissie en nu in de voltallige gemeenteraad. Helemaal zonder herhalingen gaat dat niet lukken maar daar ontkomt u volgens mij vanavond ook niet aan. Net als de vorige keren spreek ik namens het Nederlands Dans Theater, het Koninklijk Conservatorium, het Residentie Orkest en het Dans- en Muziekcentrum. Uit die gezamenlijkheid mag u afleiden dat wij alle vier positief zijn over het raadsvoorstel en u oproepen om het vanavond te steunen. Hoe kun je nu eerst voor het Spuiforum zijn en nu voor dit nieuwe plan, zo vragen mensen soms. Het antwoord is heel eenvoudig: het gaat ons om de inhoud. Ook voor ons als instellingen is een gebouw geen doel maar een middel. Het gaat erom wat er in dat gebouw gaat gebeuren en voor wie. Als instellingen hebben we daar een gezamenlijke visie op. Het gaat dan over brede programmering, zoals vanavond met een popconcert van Caro Emerald in de Dr. Anton Philipszaal samen met Het Paard en de musical Dreamgirls in het Lucent Danstheater. Allebei uitverkocht, 3.100 mensen in huis en met wat meer foyerruimte hadden dat er 3.500 kunnen zijn. Het gaat om culturele diversiteit, zoals eind november Maghreb Den Haag, samen met cultuuranker De Vaillant, of op 7 december een Turks festival. Het gaat om ruimte voor popmuziek en jongerencultuur, een van de redenen waarom de komst van het Koninklijk Conservatorium met zijn 1.000 studenten zo belangrijk is. Den Haag krijgt straks een uniek cultuurgebouw waar gemaakt, geleerd en genoten wordt door honderdduizenden mensen. Een gebouw aan een plein, want dat is ook wat ons betreft de grote winst van deze nieuwe aanpak. Wat een mogelijkheid straks voor festivals, binnen en buiten. Wat een mogelijkheid voor samenwerking met onze overburen. Het Spuiplein als extra zaal, zoals wethouder Wijsmuller het omschreef. Cultureel Den Haag wil die zaal graag programmeren. En krijgen we straks Utrechtse toestanden? Nee, die krijgen we niet. Ons exploitatieplan is echt een stuk voorzichtiger en realistischer dan dat van TivoliVredenburg. Twee voorbeelden. In Utrecht moeten horeca en zakelijke verhuur jaarlijks ruim

528

€ 4,5 mln. opbrengen, bij ons is dat € 1,1 mln. Waar wij rekenen met ruim 300.000 bezoekers doen zij dat met 500.000. Dames en heren, na zeven jaar voorbereiding en debat willen wij graag aan de slag. U kunt erop rekenen dat wij vanuit onze rol in het aanbestedings- en ontwerptraject er alles aan zullen doen om te krijgen wat u en wij willen, een goed en gastvrij gebouw in een groene en gastvrije omgeving.

De heer Baartmans (G; rv 94). Dames en heren. Het is ronduit vertederend om te zien hoe de directeur van het Dans- en Muziekcentrum hier altijd mag optreden om zijn verlanglijstje nog eens te bepleiten. Ik had eerlijk gezegd wel een sinterklaasliedje verwacht om de gulle gevers te behagen. Als geen ander weet hij immers dat hij u nog tot in lengte van dagen nodig zal hebben. Verder is het fantastisch om te horen hoe goed het gaat met de theaters. Bij de grote publiekstrekkers soms zelfs uitverkochte zalen! Daarmee is het ook geruststellend dat het publiek de weg naar het huidige theatercomplex zo goed weet te vinden. Dat bewijst eens te meer dat er met de zalen niet zo veel mis is. Als je maar goed programmeert waarbij feitelijk met een stevige opknapbeurt kan worden volstaan! Des te zorgelijker is de exploitatie van het nieuwe cultuurpaleis. Nu eindelijk een tip van de sluier is opgelicht door publicatie van het Bedrijfsplan DMC 2013, wordt onze vrees bevestigd dat dit bol staat van naïef optimisme, onder andere over de opbrengsten uit de zakelijke markt. Alsof we geen Congresgebouw hebben, dat nu tegen hoge kosten wordt uitgebreid. En alsof in het voormalige gebouw van VROM aan de Rijnstraat, op een steenworp afstand, niet uitgebreide congresvoorzieningen voor de rijksoverheid worden gerealiseerd. Lees het rapport van Berenschot er nog maar eens op na. Daarin staan grote bedenkingen bij de commerciële exploitatie van het cultuurpaleis. En heeft u weleens van staatssteun gehoord? Waar het college zich verschuilt achter Europese aanbestedingsregels, hoopt men dat Brussel de andere kant uitkijkt wanneer we commerciële activiteiten in een zwaar gesubsidieerd gebouw door een zwaar gesubsidieerde instelling laten organiseren. Bij de eerste de beste musical volstaat één telefoontje van Joop van den Ende naar Brussel. Om nog maar te zwijgen over de onzekere toekomst van RO en KC. Het is alleen de gemeente die aan zichzelf een garantie voor een huuropbrengst op langere termijn kan beloven. Over de exploitatie van het gebouw zelf, de eigenaarslasten, tasten we vervolgens geheel in het duister. We zijn helaas in goed gezelschap, want uit de beantwoording van de technische vragen blijkt dat het college dat ook niet weet. De aanbesteding wordt weliswaar ingewikkeld gemaakt met de DBM-opzet; maar uit de stukken blijkt dat de M gewoon wordt geschrapt als 'dit de realisatie van het gebouw zou belemmeren'. We hebben immers haast: als het gebouw er nu maar komt, dan zien we daarna wel! De exploitatie van zowel DMC als het gebouw zelf baart ernstige zorgen waarbij er geen enkel zicht is op de beloofde afbouw van de gemeentelijke exploitatiebijdrage. Dit gemeentebestuur wordt hiermee bij voorbaat onsterfelijk: de Haagse burgers zullen immers tot in lengte van dagen voor dit gebouw mogen dokken. Ook in dit opzicht lijkt het Haagse cultuurpaleis helaas meer op het Utrechtse voorbeeld dan ons lief is. Tot slot: amper een half jaar geleden stonden we nog zij aan zij - weet je nog, Joris? - om de burgers uit te leggen dat de ramingen van zowel de investering áls de exploitatie van het Spuiforum aan alle kanten rammelen. Nu schrijf je dat er in de exploitatie van het cultuurpaleis niets is gewijzigd. Wat is er dan eigenlijk wél veranderd, Joris, dat je deze dubieuze voorstellen nu met droge ogen naar de raad durft te sturen? Om veel redenen is een pas op de plaats noodzakelijk om orde op zaken te stellen. Geachte raadsleden, de stad - zie ook de meningspeilingen - heeft helemaal géén haast met dit Spuiforum 2. Laat u daarom niet het bos in sturen door een te vroeg gepubliceerde en onvolledige aanbestedingsrichtlijn.

De her Ten Velden (G; rv 94). Geachte gemeenteraad. Als leden van de werkgroep Dooievaar staan wij hier niet als wereldvreemde architecten die niets anders te doen hebben. Wij staan hier als de vertegenwoordigers van 10.000 verstandige mensen uit Den Haag en omgeving die een petitie hebben

529 ondertekend en die samen met Joris Wijsmuller van de Haagse Stadspartij hebben gestreden voor het behoud van de bestaande zalen, tegen de sloop ervan en tegen de totaal overbodige geldsmijterij. We waren blij met het nieuwe college en met het nieuwe coalitieakkoord waarbij sprake is van - ik citeer - 'een nieuw bestuurlijk elan met een open bestuurscultuur'. 'Wij gaan mensen in staat stellen invloed uit te oefenen', staat er ook geschreven. En met onze strijdmakker aan het roer waren we ervan overtuigd dat de uiterste grenzen zouden worden opgezocht om de idealen van de meerderheid van de Haagse bevolking, zo mooi verwoord in het verkiezingsprogramma van de Haagse Stadspartij, gestalte te geven. Maar nu zijn we zwaar teleurgesteld. We moeten vaststellen dat de oude krachten achter het Spuiforumplan sterker blijken te zijn dan die van het nieuwe gemeentebestuur. Terwijl het coalitieakkoord nog spreekt van een onderwijs- en cultuurcomplex lezen we in het projectdocument letterlijk: 'Binnen het plangebied zal in opdracht van de gemeente één afzonderlijk te realiseren solitair' - volgens Van Dale betekent dat: alléénlevend, eenzaam, afgezonderd - 'cultuur- en onderwijsgebouw gerealiseerd worden'. Wat nou behoud van het Lucent Danstheater? Het bestaande programma van eisen moest uitgangspunt blijven, maar waar het de vier instellingen uitkomt kon het wèl worden aangepast. De wethouder laat zich op pad sturen met plannen waar hij vorig jaar nog vurig tegen was. Wat zit daar achter, vragen wij ons af. Hij verdedigt zich met het cliché van het coalitieakkoord, terwijl vanuit zijn eigen fractie is aangetoond dat er binnen de grenzen van dat akkoord veel meer mogelijk is. Met onze tekeningen en de bijbehorende berekeningen van kosten en opbrengsten hebben wij laten zien dat het helemaal niet nodig is om 90 meter hoog te bouwen, dat het niet nodig is om dit icoon van Richard Meier naar de kroon te steken met een twee keer zo hoog gebouw op 20 meter afstand. Dames en heren van de gemeenteraad, u bent de baas, u hebt het vanavond voor het zeggen. We hopen dat op deze avond de fractie van de Haagse Stadspartij zo veel karakter toont dat ze tegen het voorstel stemt en dat het voorstel verworpen wordt. Dan kan de gemeente gaan doen wat er letterlijk in het collegeakkoord staat: het maken van een nieuw plan en mensen in staat stellen om daarop invloed uit te oefenen.

Mevrouw Smal (G; rv 94). Goedenavond. Ik ben Edith Smal, eigenaar van café Van Beek aan de Turfmarkt, recht tegenover de theaters. Menigeen zal mij en café Van Beek wel kennen maar voor de nieuwelingen onder ons: wij zijn de enige overgebleven pioniers in dit gebied en bestaan hier al 66 jaar en we hebben de afgelopen 19 jaar vele nieuwe ondernemers zien komen en gaan met een gemiddelde van 7 per bedrijf. We hebben begrepen dat u vanavond voor het laatst wat betreft dit plan aan alle knoppen zit en hebben daarom zeker nog aandachtspunten en een verzoek aan u wat betreft dit plan en de gevolgen hiervan voor ons bedrijf. Aandacht voor bestaande horeca was ook een van de speerpunten tijdens de stadsgesprekken met de wethouder. En logisch, want al deze ondernemers krijgen als antwoord op hun bezwaren tegen het voormalige plan te horen dat ondernemers ondergeschikt zijn aan het plan. Een gevoelige tik van de raad en flink slikken als je hier al 66 jaar trots je bedrijf uitvoert en daarom zijn wij zeer verheugd dat de commissie Ruimte goed naar ons heeft geluisterd en unaniem heeft besloten dat de zon gegarandeerd wordt op ons terras en onze verblijfsstraat voor voetgangers en dus garantie geeft voor een toekomst van ons bedrijf en onze vierde generatie. U heeft kunnen lezen dat wij nu een gebouw van 13,2 meter hoog voor onze deur hebben en dat alles wat het hoger wordt inbreuk vormt op ons voortbestaan. Zonder zon, geen terras. Met deze garantie van de wethouder voor het behoud van zon op de terrassen tijdens de lunchuren op dit stukje Turfmarkt, krijgt het consortium deze eis mee in zijn bouwenveloppe. Het zal dus niet veel hoger worden dan deze 13,2 meter en daar zijn wij natuurlijk bijzonder blij mee. Kan de wethouder dit vanavond nogmaals bevestigen? We nemen aan dat u het college opdraagt dit zo aan te passen in de stedenbouwkundige criteria. Maar dat wij al jaren in bouwputten zitten en schade lijden, dat wij nu al ruim een jaar fikse verliezen lijden omdat de oude ministeries van JuBi en het Forum leegstaan, dat wij dus wel erg afhankelijk zijn van onze voordeur waar nu dus gebouwd gaat worden en omdat wij geen doorgang naar het stadhuis hebben, zoals andere ondernemers, treffen deze bouwplannen ons dubbel. Daar wil ik ook graag aandacht en een oplossing voor vragen. Hier kunnen we het namelijk niet afdoen met gezond ondernemersrisico. We hebben al een lange periode van bouwputten achter de rug en het ene

530 na het andere ministerie wordt bij ons weggetrokken en hiermee ook onze klanten en nu ook onze theaterbezoekers. Voordat deze hier weer terugkomen en er hier een goed verblijfsklimaat gecreëerd wordt, zijn we weer jaren verder. Jaren verder omdat de herbestrating, de Haagse Loper, pas afgerond is in 2023. Hiermee weet u dat we dan alweer 9 jaar verder zijn als dit stuk hier helemaal klaar is. We moeten dus nog minimaal 9 jaar overbruggen om weer te kunnen verdienen en om onze verliezen en ons pensioen te kunnen terugverdienen. Wij vragen u dus ook om hiermee rekening te houden in uw besluitvorming. Als u kiest voor een plan tot sloop en bouw voor lange jaren tot aan onze voordeur, dan vragen wij dat u vanavond ook het college van B en W opdraagt om een speciale regeling voor deze pionier in dat plan op te nemen.

De heer Van der Ree (G; rv 94). Mijnheer de voorzitter, raadsleden. Vanavond neemt u een besluit over een belangrijk plan, een plan vol risico’s, onzekerheden en met grote twijfels onder de bevolking. Een plan waar we jaren niets over te zeggen hebben, zelfs de raad niet. Een plan met een wellicht groot afbreukrisico. Maar gelukkig kan ik u geruststellen: als het misgaat heb ik voor u een alternatief plan dat zelfs nog € 100 mln. goedkoper is, namelijk het stedenbouwkundig hoefijzerplan. Maar laat ik u eerst wat vragen. Nergens heb ik een beleidsmatige onderbouwing gevonden van de reden van de verhuizing van het Koninklijk Conservatorium naar de stad. Dat moet toch ergens op gebaseerd zijn? Het kan toch niet alleen steunen op een uit de lucht gegrepen politiek statement? Er is bovendien veel op af te dingen, een rijksinstelling en een gemeentelijk gesubsidieerde instelling komen samen in één gebouw. Dat vraagt om moeilijkheden, zoiets als ‘twee geloven op een kussen daar slaapt de duivel tussen’. Hoe worden allerlei kosten verdeeld en wat als de ene club de andere stoort? Want geluid is een grillig fenomeen, het is wederom aangetoond bij TivoliVredenburg. Het is alleen te voorkomen als een instelling een gebouw voor zich alleen heeft en het niet met een ander of met anderen hoeft te delen. Daarnaast is er de ongewisse toekomst van het Koninklijk Conservatorium. Wat als er toch een fusie tot stand komt met het Rotterdams Conservatorium en wat gebeurt er als er stevig op wordt bezuinigd? Daarnaast zijn er de slechte toekomstperspectieven van de muziekstudenten en zijn er overal fusies van orkesten of inkrimpingen; zie het Residentie Orkest. Maar nu het hoefijzerplan. Ik heb het al te berde gebracht bij de stadsgesprekken en kreeg er een warm applaus voor. Iedereen die ik het plan uitleg, is direct enthousiast. Het concept is van een ontwapenende eenvoud. Haal het Conservatorium niet naar de stad, maar geef de jongens en meisjes een muziekzaal op de plaats van het Chinese restaurant. Dan pas wordt het Koninklijk Conservatorium goed zichtbaar in de stad en kan het zich op een ultieme wijze mogelijk dagelijks aan de stad presenteren. Nu is het restaurant, dat ver doordringt op het Spuiplein, een zeer storend element. Als het voor een zaal voor het Koninklijk Conservatorium plaatsmaakt, ontstaat in een hoefijzervorm een aaneengeschakelde ring van culturele podia: de Dr. Anton Philipszaal, het Lucent Danstheater, de zaal van het Koninklijk Conservatorium, het Filmhuis, het Theater aan het Spui en de Nieuwe Kerk. Er kan bovendien gelijk worden begonnen: renovatie van het Lucent Danstheater, kosten € 5 mln., bouw Conservatoriumzaal € 15 mln. en een grondige renovatie en bouw van alle benodigde facilitaire ruimten voor de Dr. Anton Philipszaal € 60 mln. Doordat er geen Koninklijk Conservatorium meer komt, is er meer ruimte, dus kunnen in laagbouw voor alle gewenste voorzieningen oplossingen worden geboden. Totale kosten € 80 mln., dus een besparing van € 100 mln.

De voorzitter: U houdt uw tijd toch wel in de gaten?

De heer Van der Ree. O, dat had ik nog niet gezien.

De voorzitter. Nee, dat snap ik. Het plan is ook zo mooi, maar misschien kunt u nu afronden.

De heer Van Ree. Ik wilde alleen nog even zeggen dat ik als cultureel ambtenaar van de gemeente Leiden de renovaties van de Stadsgehoorzaal en de Leidse Schouwburg heb begeleid. Daar hebben we de burgers enorm bij betrokken. Het zijn beide geweldige projecten geworden die optimaal functioneren. De burgerij is er uitgebreid bij betrokken geweest. Dat was een methode die is aangeslagen. Wat je nu hier ziet, is dat de mensen feitelijk moeten wachten.

531

De heer Van Koppenhagen (G; rv 94). Mijnheer de voorzitter, dames en heren. De Vrienden van Den Haag zijn niet helemaal gerustgesteld dat het goed gaat komen met het Spuikwartier. Gelet op de beperkte inspreektijd en het feit dat dit voorlopig de laatste vergadering over dit kwartier is, noem ik heel kort, puntsgewijs onze aarzelingen, waarbij ik omwille van de tijd onze motivaties nu achterwege laat. 1. Het gesloten coalitieakkoord maakt het betere plan een vijand van het goede plan. 2. Er is ons inziens te weinig tijd genomen om in de nieuwe situatie nieuwe mogelijkheden te onderzoeken. 3. Er is een goed begin gemaakt met de stadsgesprekken. Natuurlijk stopt de inspraak op een gegeven moment en moeten er besluiten vallen, maar het in de afgelopen dagen gehanteerde tempo is in ieder geval voor deze geïnteresseerde burger niet of nauwelijks bij te houden. Van de gepropageerde 'open bestuursstijl' blijft dezer dagen weinig over. 4. De kans dat college en raad zich met alle goede bedoelingen in een 'tunnelvisie' hebben gewerkt is ons inziens reëel. 5. Daarom hechten wij groot belang aan de gevarieerde deskundigheid van de selectiecommissie/jury of hoe u die club ook gaat noemen. 6. Als klein voorbeeld van deze aarzelingen moge het volgende dienen. In het detailhandelsprogramma, dat als bijlage bij een van de stukken zat, troffen wij onder andere deze zin aan: 'Het centrum van Den Haag kent een omvangrijke theoretische uitbreidingsruimte in de sector mode en luxe'. Dat klinkt mooi. Het onderzoeksbureau brandt zich nergens aan door het woord theoretisch op te nemen, maar is de Bonneterie niet juist dichtgegaan en gaan nieuwe winkels hier niet ten koste van bestaande winkels? En kijken wij dan straks allemaal tegen lege winkels aan, ontstaan er alom exploitatietekorten en zitten wij dan beteuterd te kijken hoe dat nou toch zo gekomen is? 7. De laatste dagen - vanavond gaat het overigens iets beter - is er heel weinig over cultuur gesproken. Het gaat over garanties, juridisch dichttimmeren, bouwvolumes, stedenbouwkundige randvoorwaarden et cetera, maar een visie op culturele ontwikkelingen hebben de Vrienden in deze discussies ernstig gemist. 8. Tot slot, voorzitter, dames en heren, het behoud van de zaal van het Lucent Danstheater hoort in alle plannen bovenaan te staan.

De heer Drijver (G; rv 94). Goedenavond. Vorig jaar heb ik u hier namens werkgroep Dooievaar 10.000 handtekeningen mogen aanbieden. 10.000 Hagenaars die vonden dat er géén Spuiforum moest komen, maar dat de Dr. Anton Philipszaal en het Lucent Danstheater hergebruikt kunnen én moeten worden. 10.000 Hagenaars die vonden dat het niet de opgave was een nieuw icoon te bouwen als vervanging voor andere, versleten iconen, maar een levendige samenhangende stedelijke ruimte te maken met niet één maar vele voordeuren. Wij van Dooievaar hebben het coalitieakkoord direct omarmd. Het is goed om de opgave te verbreden tot gebiedsontwikkeling en om af te stappen van het hopeloze plan-Neutelings, maar onze steun en ons vertrouwen zijn beschaamd door deze wrakke overhaaste aanbestedingsprocedure zónder dat op voorhand zaken goed geregeld zijn, wat best kan. Geen woord over ons voorstel om het aan de voorkant beter te regelen door de raad een handvol plannen voor te leggen vóór de start van de DBM- procedure. Uw opdracht van eergisteren aan het college om de bezonning te respecteren is vanochtend in de besluitenlijst als weke wens genoteerd; uw schrappen van het woord 'tenminste' laat nog steeds 40 meter bouwhoogte toe waar het nu nog geen 14 meter is. U wordt bij de neus genomen. De wethouder heeft niets gewijzigd aan de stukken van begin oktober, zelfs niet na de stadsgesprekken. Door vanochtend al de laatste nota van inlichtingen aan consortia te versturen, is uw raad de pas afgesneden iets aan de uitvraag te veranderen Tenzij u het college eenvoudigweg de opdracht daartoe geeft. De gemeenteraad komt wettelijk het vaststellen van welstandsbeleid toe, bovenop de stedenbouwkundige randvoorwaarden. Dat is helemaal geen vrijheid van de ‘Steetsminister’ maar dat is ronduit gemarchandeer. Worden het mooie bakstenen als in de binnenstad of wordt het weer een glazen kist? Het is aan u. Spreek u vanavond uit, draag het op aan uw college en geef uw

532

Welstandscommissie een beoordelingskader mee, net als u dat voor alle andere gebieden die geherstructureerd worden, heeft gedaan. Het gaat tenslotte om de schoonheid van onze stad. Onze wethouder vindt het de moeite waard om reclame te maken voor een nieuwe reeks dozen van Neutelings maar heeft met geen woord gereageerd op ons constructieve alternatieve scenario: niet minder vierkante meters dan nodig om fraaie straten en gebouwen te maken en ook nog eens € 17 mln. voordeliger dan de maximale hoogbouwhorror. Het is vanavond menens en u bepaalt of u het college wil laten aanrommelen buiten uw blikveld, buiten uw bevoegdheid om én buiten ons vertrouwen in u om. Éérst een handvol plannen voor u en dan pas DBM. Doe het nu!

Aan de orde is:

C. Vaststelling van de wijze van afdoening van ingekomen stukken.

De raad heeft hieromtrent beslist zoals hierna bij elk nummer is aangegeven.

C.1. Projectontwikkeling Badhuisweg: Bewonersvereniging Noordelijk Scheveningen 15 oktober 2014 (RAAD/2014.359); J. Overvoorde, H. Buss en drie anderen 19 oktober 2014 (RAAD/2014.360).

In handen van het college van B en W ter afdoening (kopie antwoord t.k.n. naar commissie Ruimte).

C.2. Beleidsvoornemens openbaar vervoer / begroting 2015: Platform Beter Stedelijk en Regionaal Openbaar Vervoer Haaglanden (OVHA) 21oktober 2014 (RAAD/2014.361).

Betrokken bij begrotingsbehandeling commissie Leefomgeving d.d. 6 november 2014 en tevens in handen van het college van B en W ter afdoening (kopie antwoord t.k.n. naar commissie Leefomgeving).

C.3. Leegstand winkelpanden: Initiatief Overbewinkeling 29 oktober 2014 (RAAD/2014.362).

In handen van het college van B en W ter afdoening (kopie antwoord t.k.n. naar commissie Bestuur).

C.4. Overlast café: dhr. A. Nietzman 14 oktober 2014 (RAAD/2014.363).

In handen van het college van B en W ter afdoening (kopie antwoord t.k.n. naar commissie Bestuur).

C.5. Parkeersituatie Scheveningen Bad: Beheerskantoor Scheveningen B.V. / BKS Parking 27 oktober 2014 (RAAD/2014.364).

In handen van het college van B en W ter afdoening (kopie antwoord t.k.n. naar commissie Leefomgeving).

Aan de orde is:

D. Vaststelling van de besluitenlijst.

D.1 Voorstel van het presidium inzake consultatie concept Regionaal Beleidsplan 2015-2018 van de regionale politie eenheid Den Haag (rv 95; RIS 277342).

Het desbetreffende voorstel wordt zonder beraadslaging en zonder hoofdelijke stemming aangenomen.

533

Aan de orde is:

E. Gelegenheid tot het stellen van mondelinge vragen/Tweeminutendebat.

Hiervan wordt geen gebruikgemaakt.

Aan de orde is:

F. Bekrachtiging geheimhouding (rv 96; RIS 277740).

Dit voorstel wordt zonder beraadslaging en zonder hoofdelijke stemming aangenomen.

Aan de orde is:

G. Voorstel van het college inzake kaders en kredietaanvraag gebiedsontwikkeling Spuikwartier en afdoening motie F.2014/1 (rv 94; RIS 276520).

De beraadslaging wordt geopend.

Arjen Dubbelaar (Groep De Mos/Ouderen Partij). Voorzitter. We zijn hier vanavond ter bespreking van het raadsvoorstel over het Spuiforum 2.0. En het mag nu wel duidelijk zijn! Groep De Mos wil geen Spuiforum 2.0. Groep De Mos wil geen exorbitant hoge investering van bijna € 200 mln. in een Spuiforum 2.0. Onze kiezers, maar ook die van andere partijen in deze raad, hebben zich daar expliciet over uitgesproken bij de gemeenteraadsverkiezingen op 19 maart jongstleden. Dat de politieke verhoudingen over het Spuiforum zijn, of moet ik zeggen waren, veranderd in de Haagse gemeenteraad, bleek tijdens de eerste raadsvergadering na de gemeenteraadsverkiezingen, waarbij op 17 april door Joris Wijsmuller van de Haagse Stadspartij de motie 'Pas op de plaats Spuiforum' werd ingediend en aangenomen door een meerderheid van deze Haagse raad. Ikzelf heb als nieuw raadslid vol overtuiging gekozen voor deze motie. Het was voor mij een logisch vervolg van de verkiezingsuitslag, de inwoner van Den Haag wil geen peperduur cultuurpaleis, wat zich op dat moment dus ook vertaalde in een meerderheid om te stoppen met de ridicule plannen om honderden miljoenen te investeren in een cultuurpaleis: het Spuiforum! In deze motie stond onder meer dat er gedurende de onderhandelingen geen enkel misverstand mag bestaan dat er pas op de plaats gemaakt moest worden inzake de ontwikkeling en uitvoering Spuiforum en de motie droeg het college op alle planvorming en voorbereidende werkzaamheden betreffende de bouw van het Spuiforum te staken totdat de onderhandelingen hebben geleid tot een nieuw college. Een nieuw college, voorzitter! Dat hebben we inmiddels, de oude Spuiforumcoalitie van VVD, D66, CDA en PvdA aangevuld met de Haagse Stadspartij, of moet ik nu zeggen, Haagse Spuiforum Partij? Dit alles na de uiterst succesvolle 'Spuiforum NEE'-campagne van de Haagse Stadspartij waarbij anti-Spuiforumicoon Joris Wijsmuller zijn kiezers met veel succes heeft overtuigd om vooral op de Haagse Stadspartij te stemmen. Een stem op de Haagse Stadspartij was tenslotte een stem voor renovatie en een bezuiniging van € 95 mln. op het geldverslindende Spuiforumplan. Waar is het anti- Spuiforumicoon Joris Wijsmuller gebleven? Ik verwijt het de Haagse Stadspartij en de Partij van de Arbeid nog het meest. HSP- fractievoorzitter Peter Bos zei tijdens de commissievergadering op één van mijn vragen: 'dat is het compromis dat je moet sluiten om te mogen besturen'. Ik noem het gewoon verkiezingsbedrog. De HSP heeft zich bij de gemeenteraadsverkiezingen ontpopt als een partij met de verkiezingsleus 'Spuiforum NEE'. In hun eigen verkiezingsprogramma staat dat zij de kosten met € 95 mln. wilde reduceren door te kiezen voor renovatie. Waarom is renovatie nu niet gewoon een eis? Kan de wethouder dit de inwoners van Den Haag nog eens haarfijn uitleggen?

534

Ook het gedrag van de PvdA keur ik af! Op mijn vraag aan de PvdA hoe het nu zit met het rapport van de commissie-Tops en de uitspraken en reactie op dit rapport van voormalig PvdA- lijsttrekker en wethouder Baldewsingh 'niet de stenen centraal, maar de mensen centraal', kreeg ik als antwoord dat er een hoop mensen in het Spuiforum passen. Hebben ze het dan over nachtopvang of zo? Ik heb de vraag herhaald in een volgende vergadering en dan begint de PvdA ineens over de Pierenwaaiers! Overigens een fantastische zeehengelvereniging, waar wij nog steeds keihard voor knokken. Misschien had de PvdA een beetje kunnen meehelpen. Maar terug naar Spuiforum 2.0. Kan wethouder Baldewsingh de inwoners van Den Haag zo meteen nog even toelichten wat hij nu precies bedoelt met 'niet de stenen centraal, maar de mensen centraal'? Het gaat niet goed met de PvdA. Van 15 zetels in 2006, naar 10 zetels in 2010 en afgelopen maart gingen er weer 4 vanaf. De PvdA is het contact met Den Haag verloren, hoor ik op straat. PvdA- fractievoorzitter Balster wil dat de PvdA-fractie een linkser profiel gaat krijgen! Doet u dat dan met een investering van bijna € 200 mln.? Ik doe een dringend beroep op de PvdA om de uitspraken van haar voormalig lijsttrekker en wethouder en haar fractievoorzitter te laten zien in haar keuze. Kiest ze nu voor stenen of voor mensen? Uit onderzoek van EenVandaag en Omroep West bleek afgelopen week dat 82% van de ondervraagden gelooft dat vernieuwing van het Spuigebied duurder gaat worden. Uit het raadsvoorstel, pagina 13, blijkt dat het Spuiforum 2.0 maar liefst € 9,2 mln. duurder gaat worden dan het vorige Spuiforumplan van € 181 mln. Dit nieuwe college bevestigt daarmee de angst van 82% van de inwoners in Den Haag! 82%! Het staat toch echt in uw raadsvoorstel! Uit dit onderzoek blijkt ook dat 68% wil dat er een referendum wordt gehouden over de vernieuwing van het Spuigebied. 68%! Uit dit onderzoek blijkt ook dat 62% geen nieuwbouw, maar renovatie van de bestaande gebouwen wil. 62%! Ik hoor graag een reactie van de wethouder op deze cijfers. Wat bedoelde hij nu met draagvlak voor een nieuw plan nadat de motie ‘Pas op de plaats Spuiforum’ was aangenomen? Er is geen draagvlak voor een nieuw plan! Graag een reactie van de wethouder. Dan nu de motie 'Subiet stoppen met Spuiforum 2.0', die ik mede indien namens collega De Winter van de PVV. Het dictum ervan luidt: verzoekt het college subiet om het peperdure en ridicule plan voor de realisatie van een cultuurpaleis aan het Spui te prullemanderen'. Tot slot. Ik verzoek elk lid van deze raad vooral te stemmen zonder last. Al sinds een heel lange tijd is er een spreekwoord dat vanavond zeker van toepassing is: bij twijfel niet doen!

De voorzitter. Door de heer Dubbelaar, daartoe gesteund door de heer De Mos, de heer Kraft van Ermel en mevrouw De Winter, wordt de volgende motie (rv 94.2014/14) ingediend:

Motie rv 94.2014/14

De gemeenteraad van Den Haag in vergadering bijeen op 7 november 2014 ter bespreking van het Voorstel van het college inzake kaders en kredietaanvraag gebiedsontwikkeling Spuikwartier.

Constaterende dat: - het plan voor het Spuiforum 2.0 maar liefst 9,2 miljoen euro duurder is dan de geraamde 181 miljoen euro voor het oude plan voor een cultuurpaleis aan het Spui; - uit onderzoek van EenVandaag en Omroep West in juli 2013 is gebleken dat de inwoners van onze stad vooral vanwege de exorbitant hoge kosten in ruime meerderheid tegen de komst van het Spuiforum zijn; met maar liefst 75%; - uit nieuw onderzoek van EenVandaag en Omroep West is gebleken dat 82% van de ondervraagden gelooft dat vernieuwing van het Spuigebied duurder gaat worden; - in ditzelfde onderzoek 79% blij is dat het eerste ontwerp van het cultuurpaleis van de baan is; - in ditzelfde onderzoek 62% geen nieuwbouw maar renovatie van de bestaande gebouwen wil.

Van mening dat: - het doordrukken van de bouw van een cultuurpaleis géén recht doet aan de verkiezingsuitslag van 19 maart jongstleden waarbij de Spuiforumcoalitie haar meerderheid heeft verloren.

535

Verzoekt het College subiet om het peperdure en ridicule plan voor de realisatie van een cultuurpaleis aan het Spui te prullemanderen.

En gaat over tot de orde van de dag.

De motie maakt onderdeel uit van de verdere beraadslaging.

Aisha Akhiat (SP). Voorzitter. Spuiforum 2.0, dat is eigenlijk wat de SP van dit plan vindt. We vinden de plannen ondoorzichtig, ondoordacht en onverantwoord. Ondoorzichtig voor de inwoners, want de markt mag in het diepste geheim helemaal losgaan op het ontwerp maar de inwoners van Den Haag mogen het pas zien als het er al staat. En ook ondoorzichtig voor de raad. De meerderheid zegt vandaag waarschijnlijk ja tegen dit plan maar eigenlijk weet niemand precies waartegen. Ook wij zien namelijk pas wat het is geworden als het af is, maar dan hebben we het vooral al wel goedgekeurd. Bij mij kwam een beetje de associatie op met een soort van mystery box die je wint op de kermis. Dan kun je beter een ander cadeau kiezen waarvan je weet wat het wordt, want bij zo'n mystery box ben je altijd teleurgesteld als je ziet wat er in zit en dan is het huilen. Wat doen we dan? Wie mag er dan nog iets van vinden? Kunnen we bijvoorbeeld de Welstandscommissie hier nog een advies over laten uitbrengen? Dat lijkt de SP en GroenLinks toch wel een minimale eis als de raad er straks toch niets meer van mag vinden. Dus samen met GroenLinks dienen we hiervoor een motie in. Verder is het ondoordacht omdat het plan deze zomer met grote haast in elkaar is getimmerd. Ik zeg bewust 'getimmerd' omdat ik van de wethouder niet mag zeggen dat het in elkaar is geflanst. Er is natuurlijk keihard aan gewerkt, met name door de ambtenaren die dat onder grote tijdsdruk moesten doen, en daar heb ik uiteraard heel veel respect voor, maar het feit blijft wel dat door de coalitiepartijen is afgesproken dat dit plan ten opzichte van het oude plan maximaal een jaar langer de tijd mag kosten. Dat houdt in dat er nu te weinig tijd is om een goed doorwrocht en goed doordacht plan op tafel te leggen. De huidige plannen zijn flinterdun. Het Stedenbouwkundig Beoordelingskader voor de gebiedsvisie hangt eigenlijk aan elkaar van vage beschrijvingen en het boekwerkje dat we erbij hebben gekregen, leest als een reclamefolder, zonder dat je echter weet waarvoor. Voor het gebouw grijpt het plan terug op het programma van eisen voor het oude Spuiforumplan. Dat is dus in feite hetzelfde plan als datgene waarvan de wethouder bij hoog en laag volhoudt dat het echt van tafel is. En dat is niet de visie die de wethouder ons had beloofd. Het is de magnetronversie van het oude plan met nog een beetje vage ideeën over de aankleding van het plein erbij. Het mooie boekje dat is samengesteld uit de suggesties van de Haagse bevolking bij de stadsgesprekken wordt alleen ter inspiratie meegestuurd aan de ontwikkelaar en die hoeft daar niet eens wat mee te doen. Wat de SP ook raar blijft vinden, is dat de marktpartij die uiteindelijk met de aanbesteding aan de slag gaat, weliswaar met een idee moet komen voor het gebied maar dat idee niet zelf hoeft uit te voeren. Hoe weet je dan dat ze met iets haalbaars gaat komen? De partij die de uitvoering moet gaan doen, ligt al vast. Dat is Heijmans, maar die verkeert momenteel in financiële problemen. Wat als Heijmans straks geen brood ziet in het plan waar de ander mee komt? Dan zit de gemeente dus met de gebakken peren en met de kosten. De wethouder wordt boos als ik zeg dat hij geen visie heeft maar hij geeft wel degelijk toe dat de plannen nog niet concreet zijn. Dan zegt hij daarbij dat dit hoort bij dit type aanbestedingen. En we moeten maar gewoon vertrouwen op de markt en op het college. Na vanavond mag de raad als we met dit plan instemmen, niets meer zeggen totdat het gebouw er al staat. De wethouder zegt: natuurlijk, je mag altijd je mening geven. Dus dan zeg ik: we mogen er dus wel gezellig over meekletsen maar we mogen niets meer beslissen. De wethouder zegt steeds: jullie mogen heus nog wel bijsturen, maar dat gaat dan wel klauwenvol extra geld kosten, omdat de aanbesteding al is gestart en de juridische consequenties dan niet te overzien zijn. De raad wordt nu dus verantwoordelijk gemaakt voor de keuzes die de wethouder al heeft gemaakt. Er is veel te strak gepland. Dat zegt de SP al vanaf het moment dat het bekend werd en dat was al voor de zomer. Daarnaast vinden wij het onverantwoord. De risico's zijn te groot en te onduidelijk. De indruk wordt gewekt dat we nu met z'n allen in een soort rijdende trein zitten zonder rem. Niemand weet waar die naartoe gaat maar we kunnen er niet meer van afspringen zonder grote financiële schade voor de gemeente. Daar heeft de raad niet voor gekozen. De SP hoopt van harte dat de raad vanavond niet akkoord gaat met dit plan. Juist met het hart van de stad, zo'n belangrijk onderdeel van onze stad, moet

536 zorgvuldig worden omgegaan. Waarom een aanbesteding waarmee de gemeente zo weinig ervaring heeft, met een grote kans op fouten en zo weinig zeggenschap? De SP wil ruimtelijke ordening vanuit de gemeente, geen ruimtelijke chaos vanuit de markt. Dat de VVD en D66 zo veel vertrouwen hebben in de markt, oké, maar wat te zeggen van de HSP en de PvdA? De SP wil niet alleen kostensturing maar ook sturing op hoe het gebied er uit zal gaan zien en waar we met dit stukje stad heen gaan. Ook is het volgens de SP onverantwoord om in deze tijd een megabedrag van bijna € 200 mln. uit te gaan geven aan een onnodig nieuw gebouw. Dit geld kunnen we in deze moeilijke economische tijden echt beter gebruiken. We kunnen het ons niet veroorloven om, nu er vanuit de landelijke overheid zo veel nieuwe taken zonder extra geld bij de gemeenten over de schutting worden gegooid, de reserves leeg te trekken. We hadden eigenlijk verwacht dat we de VVD hierbij aan onze zijde zouden vinden. De SP vindt dat er goed op het huishoudboekje moet worden gepast. We willen daarom graag prioriteiten stellen. Steek het geld nu in dingen die nodig zijn en niet in dingen die leuk zijn voor erbij. Steek het in goede zorg, onderwijs, het aan het werk houden van mensen en armoedebestrijding. Zorg gewoon dat je basis goed op orde is. De SP vindt dat er met de bestaande gebouwen wel iets moet gebeuren, maar net als de grote meerderheid van Den Haag wil de SP dat ze netjes en grondig worden gerenoveerd. Dat hoeft geen € 200 mln. te kosten en ook geen € 180 mln. of € 176 mln. Bovendien is het heel raar dat er heel veel gemeenschapsgeld wordt uitgetrokken voor het commerciële gedeelte van de plannen.

De voorzitter. Ik zie dat de heer Van Asten u een vraag wil stellen. Dit is echter uw maidenspeech. Dus als u er geen prijs op stelt dat die nu onderbroken wordt en u uw verhaal liever nu in zijn geheel wilt houden, dan hebt u daar alle recht toe.

Aisha Akhiat (SP). Nee, geen enkel probleem.

De voorzitter. De heer Van Asten!

Robert van Asten (D66). Excuus, mevrouw Akhiat, ik wist niet dat dit uw maidenspeech was, zo vloeiend kwam het eruit! U had het er zo-even over waaraan het geld volgens u beter kan worden besteed, waarbij u onder andere onderwijs noemde en u tevens zei: zorg dat de basis op orde is. Hoor ik u nu zeggen dat bij het onderwijs de basis in Den Haag niet op orde is?

Aisha Akhiat (SP). Nee, dat hoort u mij niet zeggen. Gelukkig is die momenteel wel op orde. Wij weten ook allemaal dat de decentralisaties van bijvoorbeeld de zorg eraan komen. Wij weten niet precies wat die gaan kosten. De SP heeft wel gezien, ook in de begroting, dat de reserves momenteel volledig leeggetrokken worden. Wat ons betreft moeten er prioriteiten worden gesteld. Wij kunnen niet alles doen. Dan doen wij liever deze dingen wel en het Spuiforum niet.

Robert van Asten (D66). Mevrouw Akhiat zei dat het onderwijs niet op orde was. Mijn vraag was of zij dat hard kan maken. Dat lijkt zij nu echter terug te nemen.

Aisha Akhiat (SP). Nee, ik wil niet zeggen dat het onderwijs niet op orde is. Wat ons betreft is het op dit moment goed geregeld. Wij willen het echter graag zo houden en ervoor zorgen dat het zo blijft. In de plannen staat dat er luxe appartementen moeten komen. Ook komt er veel nieuwe horeca en winkelruimte. Dat is in ieder geval het idee. Los van het feit dat de SP niet voor leegstand wil bouwen, staan er al veel winkels leeg in de omgeving. Wij zijn het er ook niet mee eens dat dit soort commerciële activiteiten met belastinggeld wordt betaald. Ook hierbij hadden wij bijval van de VVD verwacht. Waarom kan de markt dit niet zelf? De SP is voorstander van een sterke overheid, maar dan wel waar dat nodig is, bijvoorbeeld voor het mooie onderwijs. 80% van Den Haag heeft er blijkens de recente peiling van EenVandaag en Omroep West geen vertrouwen in dat het plan binnen het budget blijft. Dat is ook niet zo gek, als de wethouder enerzijds een harde garantie afgeeft dat het daar wel binnen zal blijven en anderzijds toch alvast wat geld opzij zet voor het geval zijn garantie niks waard blijkt te zijn. Het is ook niet gek dat mensen er geen vertrouwen in hebben, als je ziet dat de overheid geen beste staat van dienst heeft als het om dit

537 soort projecten gaat. Iedereen kent de verhalen over Tivoli, Fyra, de Betuwelijn. Zo kan ik nog wel even doorgaan. Waarom telt de wethouder niet gewoon de kosten voor het Spuiforum op bij dit plan? € 7,1 mln. is al uitgegeven. Wil de wethouder dit alsnog doen? Wij houden hiervoor een motie achter de hand. De wethouder beweert telkens bij hoog en laag dat het nieuwe plan goedkoper wordt dan het oude, maar eigenlijk is dat gewoon niet waar. Wees daar eens eerlijk over! Joris Wijsmuller en de HSP hebben heel veel krediet in de stad. De SP hoopt nog steeds vurig dat zij dit niet verspelen door zich voor het karretje van de Spuiforumpartijen te laten spannen. Dat is slecht voor het vertrouwen in de politiek. De SP maakt zich daarover oprechte zorgen. Het was nota bene de wethouder zelf die vorig jaar nog een brief stuurde aan de burgemeester over het vertrouwen in de politiek in relatie tot de gang van zaken rondom het oude Spuiforum. Ook hij zou nu toch de parallellen moeten zien. Wij roepen de HSP, maar ook de andere partijen, op om er vanavond nog eens heel goed over na te denken of zij wel echt met dit plan willen instemmen. Wat de SP betreft is het ondoorzichtig, ondoordacht en onverantwoord. Ik wil de moties en amendementen van de SP toelichten. Wij dienen een amendement in om de maximale kosten van het project op € 130 mln. te houden. Daarmee wordt het budget meer in overeenstemming gebracht met de door de HSP in de campagne aan de inwoners gedane beloftes. Het totaalbedrag zou dan € 130 mln. zijn. Daarin zitten ook de reeds aan de voorbereiding van de plannen van het oude Spuiforum uitgegeven € 7,1 mln. Wij dienen nog een amendement in, dat erover gaat om de voorbereidingskosten van het Spuiforum op te tellen bij de kredietaanvraag. Het lijkt op het vorige amendement, maar is iets beperkter. Hiermee worden de voorbereidingskosten voor het Spuiforum in ieder geval binnen het krediet voor het cultuur- en onderwijsgebouw gebracht. Dat vinden wij een eerlijker voorstel. Dit amendement wordt mede ingediend namens de ChristenUnie-SGP en de PvdD. Wij dienen ook drie moties in. De eerste gaat over het Koninklijk Conservatorium, dat wij niet willen verplaatsen. Wat ons betreft zit dat prima waar het zit. Het dictum luidt: verzoekt het college om het Koninklijk Conservatorium uit de plannen voor het Spuikwartier te halen en het programma van eisen hiermee in overeenstemming te brengen. Deze motie wordt mede ingediend namens de ChristenUnie-SGP. De tweede motie gaat over de welstandstoets voor het onderwijs- en cultuurgebouw. Deze motie wordt mede ingediend door Inge Vianen van GroenLinks. Het dictum luidt: verzoekt het college om op korte termijn een ontwikkelingskader welstandsbeleid voor dit gebied op te stellen dat onder meer uitspraken doet over: hoogte, frontaliteit en bekroning aan de zijde van het Spuiplein, hoogte, verticale geleding en bekroning aan de zijde van de Turfmarkt, de geleding van de voet ter plaatse van die gebouwdelen die hoger zijn dan 22 meter en het definitief ontwerp van het cultuur- en onderwijscomplex voor te leggen aan de Welstandscommissie, de raad in kennis te stellen van het oordeel van de commissie en het programma van eisen hiermee in overeenstemming te brengen. De derde en wat mij betreft belangrijkste motie gaat over de renovatievariant. Het dictum van de motie luidt: verzoekt het college om een renovatievariant te ontwikkelen die uitgaat van de bestaande zalen, zonder het Koninklijk Conservatorium naar het Spuikwartier te halen en zonder nieuwbouw van een onderwijs- en cultuurcomplex, voor het ontwikkelen van dit plan een traject te ontwikkelen waarbij de inwoners van de stad betrokken worden en het programma van eisen hiermee in overeenstemming te brengen. Deze motie wordt ingediend mede namens de ChristenUnie-SGP en de PvdD.

De voorzitter. Door mevrouw Akhiat, daartoe gesteund door de heer Grinwis, wordt de volgende motie (rv 94.2014/8) ingediend:

Motie rv 94.2014/8

De gemeenteraad van Den Haag op 7 november 2014 in vergadering bijeen ter bespreking van het voorstel van het College inzake Kaders en kredietaanvraag gebiedsontwikkeling Spuikwartier (rv 94; RIS 276520).

538

Constaterende dat: - de huidige locatie van het Koninklijk Conservatorium op tien minuten lopen van het centrum ligt; - dit gebouw speciaal voor het Koninklijk Conservatorium is gebouwd.

Overwegende dat: - de gemeente niet financieel verantwoordelijk is voor huisvesting van instellingen in het Hoger Onderwijs; - de huidige locatie van het Koninklijk Conservatorium na een renovatie ook weer voldoet aan de eisen van de gebruikers.

Verzoekt het college om: - het Koninklijk Conservatorium uit de plannen van het Spuikwartier te halen; - het programma van eisen hiermee in overeenstemming te brengen.

En gaat over tot de orde van de dag.

De voorzitter. Door mevrouw Akhiat, daartoe gesteund door mevrouw Vianen, wordt de volgende motie (rv 94.2014/9) ingediend:

Motie rv 94.2014/9

De gemeenteraad van Den Haag op 7 november 2014 in vergadering bijeen ter bespreking van het voorstel van het College inzake Kaders en kredietaanvraag gebiedsontwikkeling Spuikwartier (rv 94; RIS 276520).

Constaterende dat: - de gemeente geen gebiedsvisie heeft ontwikkeld; - de stedenbouwkundige beoordelingscriteria zwak zijn geformuleerd; - de Welstandsverordening een duidelijk onderscheid kent tussen de stedenbouwkundige aspecten en de aspecten die architectonische vormgeving en schoonheid betreffen; - Den Haag een Welstandsnota, een Welstandsverordening en een staat van dienst heeft waarbij meestal vóóraf welstandsbeleid bij herontwikkeling wordt vastgesteld door de gemeenteraad; - de gemeenteraad behalve de kredietverlening geen enkele stem heeft in uiterlijke verschijningsvorm, hoogte- of massageleding.

Overwegende dat: - het cultuur- en onderwijscomplex op een prominente plek in de stad komt op het snijpunt van de historische stad en Den Haag Nieuw Centrum waarbij deze confrontatie niet verhard maar opgelost en vormgegeven kan worden; - het cultuur- en onderwijscomplex één van de beeldbepalende openbare gebouwen in Den Haag zal zijn naast het Gemeentemuseum, oude en nieuwe Stadhuis en Koninklijke Schouwburg en de architectonische kwaliteit en inpassing dus van dat niveau zal moeten zijn; - de Welstandscommissie aan het bestuur een onafhankelijk advies uitbrengt of het complex aan de redelijke eisen van de welstand voldoet door ze te toetsen binnen de door de gemeenteraad vastgestelde kaders; - welstandsbeleid vóóraf onderscheidende initiatieven bindt in een samenhangende ruimtelijke omgeving; - in de selectieleidraad van het college criteria zijn opgenomen die niet dienstig zijn aan een pluriforme inbreng van architecten.

Verzoekt het college om: - op korte termijn een ontwikkelingskader welstandsbeleid voor dit gebied op te stellen dat

539

onder meer uitspraken doet over: hoogte, frontaliteit en bekroning aan de zijde van het Spuiplein, hoogte, verticale geleding en bekroning aan de zijde van de Turfmarkt, geleding van de voet ter plaatse van die gebouwdelen die hoger zijn van 22 meter; - het definitief ontwerp van het cultuur- en onderwijscomplex voor te leggen aan de Welstandscommissie en de raad in kennis te stellen van het oordeel van de commissie; - het programma van eisen hiermee in overeenstemming te brengen.

En gaat over tot de orde van de dag.

De voorzitter. Door mevrouw Akhiat, daartoe gesteund door de heer Grinwis en mevrouw Teunissen, wordt de volgende motie (rv 94.2014/10) ingediend:

Motie rv 94.2014/10

De gemeenteraad van Den Haag op 7 november 2014 in vergadering bijeen ter bespreking van het voorstel van het College inzake Kaders en kredietaanvraag gebiedsontwikkeling Spuikwartier (rv 94; RIS 276520).

Constaterende dat: - uit een onderzoek van Omroep West/EenVandaag blijkt dat een groot deel van de inwoners de voorkeur geeft aan renovatie van de bestaande zalen; - de staat van de huidige zalen zich prima leent voor renovatie.

Overwegende dat: - hergebruik duurzaam is; - de akoestiek van de beide zalen geroemd worden door de bezoekers.

Verzoekt het college om: - een renovatievariant te ontwikkelen die uitgaat van de bestaande zalen, zonder het Koninklijk Conservatorium naar het Spuikwartier te halen en zonder nieuwbouw van een onderwijs- en cultuurcomplex; - voor het ontwikkelen van dit plan een traject te ontwikkelen waarbij de inwoners van de stad betrokken worden; - het programma van eisen hiermee in overeenstemming te brengen.

En gaat over tot de orde van de dag.

De voorzitter. Door mevrouw Akhiat wordt het volgende amendement (rv 94.2014/A) voorgesteld:

Amendement rv 94.2014/A

De gemeenteraad van Den Haag op vrijdag 7 november 2014 in vergadering bijeen ter bespreking van het voorstel van het College inzake Kaders en kredietaanvraag gebiedsontwikkeling Spuikwartier (rv 94; RIS 276520).

Besluit: VI. Het college een onrendabel investeringskrediet te verstrekken voor de realisatie van het onderwijs- en cultuurcomplex ter hoogte van € 177,4 mln.;

Te wijzigen in: VI. Het college een onrendabel investeringskrediet te verstrekken voor de realisatie van het onderwijs- en cultuurcomplex ter hoogte van € 130 mln. Dit bedrag is inclusief de al eerder gemaakte voorbereidingskosten van 7,1 miljoen voor het Spuiforum;

540

En hiermee het programma van eisen in overeenstemming te brengen.

De voorzitter. Door mevrouw Akhiat, daartoe gesteund door de heer Grinwis en mevrouw Teunissen, wordt het volgende amendement (rv 94.2014/B) voorgesteld:

Amendement rv 94.2014/B

De gemeenteraad van Den Haag op 7 november 2014 in vergadering bijeen ter bespreking van het voorstel van het College inzake Kaders en kredietaanvraag gebiedsontwikkeling Spuikwartier (rv 94; RIS 276520).

Besluit: VI. Het college een onrendabel investeringskrediet te verstrekken voor de realisatie van het onderwijs- en cultuurcomplex ter hoogte van € 177,4 mln.;

VIII. In te stemmen met de vrijval van de kapitaallasten Spuikwartier van € 7,5 mln. in 2017 en € 7,5 mln. in 2018 op het programma 16 Financiën en dit als volgt in te zetten: - € 3,7 mln. te reserveren in de Reserve Grote Projecten als extra risicoreservering voor de gebiedsontwikkeling Spuikwartier; - € 7,1 mln. te gebruiken om gemaakte voorbereidingskosten af te boeken; - € 4,2 mln. te doteren aan de Voorziening Negatieve Plannen voor gedeeltelijke dekking van de toename van het negatieve plansaldo op de grondexploitatie Wijnhavenkwartier (CE.81);

Te wijzigen in: VI. Het college een onrendabel investeringskrediet te verstrekken voor de realisatie van het onderwijs- en cultuurcomplex ter hoogte van € 177,4 mln. Dit bedrag is inclusief de al eerder gemaakte voorbereidingskosten van 7,1 miljoen voor het Spuiforum;

VIII. In te stemmen met de vrijval van de kapitaallasten Spuikwartier van € 3,9 mln. in 2017 en € 4 mln. in 2018 op het programma 16 Financiën en dit als volgt in te zetten: - € 3,7 mln. te reserveren in de Reserve Grote Projecten als extra risicoreservering voor de gebiedsontwikkeling Spuikwartier; - € 4,2 mln. te doteren aan de Voorziening Negatieve Plannen voor gedeeltelijke dekking van de toename van het negatieve plansaldo op de grondexploitatie Wijnhavenkwartier (CE.81);

De moties en amendementen maken onderdeel uit van de verdere beraadslaging.

De voorzitter. Ik feliciteer u namens alle leden van de raad met uw maidenspeech!

Daniëlle de Winter (PVV). Voorzitter. 'We zijn al vijf jaar bezig met een plan voor een Cultuurforum op het Spuiplein. Het college heeft vijf jaar de tijd gehad om aan draagvlak te werken en het draagvlak neemt alleen maar af. Het draagvlak is nu nog slechts 18%. Waarom trekken we hier nou niet eens onze conclusies uit? Er is in deze raad ook helemaal geen draagvlak voor. Ja, fractiediscipline, maar als iedereen hier naar eer en geweten zou stemmen is er voor dit plan geen draagvlak. Je krijgt dit signaal vanuit de stad en hier vanavond van de insprekers. Mensen begrijpen niet dat je in tijden van crisis, in tijden van bezuinigen op sociaal-cultureel en maatschappelijk werk hiermee verder kan gaan.' Voorzitter, dit zijn niet mijn woorden. Deze woorden zijn op 8 november 2012 uitgesproken door het raadslid Joris Wijsmuller in zijn strijd tegen het Spuiforum. Precies twee jaar later staan we hier weer. Al zijn de verhoudingen in deze raad toch wel ietwat gewijzigd. Wat niet is gewijzigd, is het standpunt van de Hagenaar, de Hagenees en de Scheveninger. Zij hebben zich op 19 maart massaal tegen het Spuiforum uitgesproken. Zij zitten niet te wachten op een bijna € 200 mln. kostend gedrocht, betaald van hun zuurverdiende belastingcenten. Zij hebben namelijk hele andere zorgen aan het hoofd: 'Krijgen mijn ouders straks nog wel de zorg die zij nodig hebben?' en 'Kan ik aan het eind van deze

541 maand nog wel mijn rekeningen betalen?' Hoe anders zouden al deze mensen die bijna € 200 mln. willen besteden?

Peter Bos (HSP). Mevrouw De Winter schetst een beeld alsof wij in Den Haag zwaar bezuinigen op allerlei zaken. Kan zij aangeven op welke sociale zaken wij in de volgende week te bespreken begroting bezuinigen in deze stad?

Daniëlle de Winter (PVV). Nou, volgens mij heeft het vorige college buurthuizen en bibliotheken gesloten. Daar verwees ik ook naar. Ik verwees naar de speech van de oud-fractievoorzitter van de heer Bos, oud-raadslid Joris Wijsmuller. Volgens mij hebben de mensen in deze stad geen behoefte aan een Spuiforum. Die zouden die € 200 mln. heel anders willen besteden. Wij hebben het de mensen ook gevraagd. Wij hebben het niet over bezuinigen, maar over de vraag of het verantwoord is om in deze tijden, waarin mensen geen baan hebben, hun rekeningen niet kunnen betalen en waarin er grote bezuinigingen op de zorg aankomen, € 200 mln. op deze manier uit te geven. Dat is wat ik zeg. Dat is wat mijn partij zegt.

Peter Bos (HSP). Mevrouw De Winter verwijst naar het vorige college. Er is nu een ander, nieuw college. Kan zij niet gewoon reageren op de huidige situatie? Zij haalt nu oude koeien uit de sloot. Met dit college hebben wij laten zien dat er veel meer geïnvesteerd gaat worden in allerlei sociale zaken. Wij hebben bijvoorbeeld voor de zorg € 70 mln. extra geregeld. Wij gaan niet bezuinigen op cultuur. Daar komt juist geld bij. Zo zijn er nog een paar zaken die wij hebben gerepareerd. Ik wil graag dat mevrouw De Winter reageert op de actuele situatie en niet naar het verleden verwijst.

Daniëlle de Winter (PVV). Dat lijkt mij een uitstekend plan. Waar het vorige college € 181 mln. uitgaf aan het Spuiforum geeft de wethouder van de heer Bos daar bijna € 200 mln. aan uit. € 189 mln. voor een zogenaamde gebiedsvisie en vervolgens ook nog eens € 7,1 mln. voor de oude plannen die 'geprullemandeerd' zijn, om met de woorden van Groep De Mos te spreken. De situatie is met het nieuwe college eigenlijk dus gewoon verergerd.

Peter Bos (HSP). Dat bestrijd ik. Het geld voor het Spuiforum dat door het vorige college is gereserveerd is gewoon blijven staan. Dat zetten wij nu in voor een heel ander plan en voor een gebouw dat € 5 mln. goedkoper is.

Daniëlle de Winter (PVV). Dan stel ik voor dat de heer Bos toch nog eens gaat rekenen. Als hij alle kosten die gemaakt zijn om het vorige plan van tafel te halen erbij optelt, komt hij tot een geheel andere rekensom. Voorzitter, ik ga verder met mijn betoog. De verkiezingsuitslag in maart leek dan ook hoopvol. De anti-Spuiforumpartijen haalden samen een meerderheid en de Hagenaar, Hagenees en Scheveninger waren daarmee de winnaars van deze verkiezingen. Toen de Haagse Stadspartij als fel tegenstander van het Spuiforum aanschoof aan de onderhandelingstafel leek de tegenstem van de Hagenaar, Hagenees en Scheveninger eindelijk een plek op het pluche te krijgen. Berichten als 'Spuiforum van tafel' domineerden wekenlang het nieuws en de euforie in de stad was duidelijk merkbaar. Helaas bleek de Haagse Stadspartij niet bestand te zijn tegen het pluchevirus. Dit hardnekkig virus openbaart zich vaak aan de onderhandelingstafel en kan van bestuurder op bestuurder worden overgebracht. De symptomen van het pluchevirus zijn vaak: een overmatige lust naar macht, draaien, onverschilligheid, neiging tot ernstige geldsmijterij en verslapping van de wervelkolom. Voor dit virus is helaas nog geen geneesmiddel gevonden. Dankzij het kiezersbedrog van de Haagse Stadspartij spreken wij vanavond over een nog groter en duurder project dan het eerdere Spuiforum. Het Spuiforum 2.0 mag maar liefst € 189,5 mln. kosten. En dan laten we de voor het Spuiforum 1.0 stukgeslagen € 7,1 mln. maar even achterwege. Het Spuiforum 2.0 wordt door de wethouder gepresenteerd als een 'compleet nieuw plan' dat in de verste verte niets te maken heeft met het Spuiforum. Het is namelijk een 'gebiedsontwikkeling'. Als je het ons vraagt, is het enige dat wezenlijk anders is ten opzichte van het oude plan het feit dat de raad na het uitschrijven van een blanco cheque geen enkele inspraak of invloed meer heeft op het ontwerp, de bouw en de onderhoudskosten: niet goed, geld weg! Vanavond wordt de raad gevraagd in te stemmen

542 met een vrijbrief van € 200 mln. voor dit college. Waar bij het oude plan nog ruim de tijd werd genomen voor het bespreken en zelfs aanscherpen van de plannen, wordt dit plan nu holderdebolder behandeld. Ruim vijf jaar werd er gediscussieerd over het Spuiforum. Dit nieuwe plan werd op 3 oktober 2014 naar de raad verzonden en wordt vanavond, één maand later, besproken in de raad. Eén maand, € 200 mln. Dit is niet meer aan mensen uit te leggen. Dit is gewoon complete waanzin. De Hagenaar, Hagenees en Scheveninger staan volledig buitenspel. Het is niet hun mening die telt, maar wel hun belastinggeld dat goed genoeg is om dit spookslot te betalen. Raadsleden, is dat hoe u wilt dat de stad u straks herinnert? Kunt u straks aan de mensen uitleggen waarom u heeft ingestemd met € 200 mln. binnen één maand tijd, zonder dat u precies weet wat u daar nu eigenlijk voor krijgt? Kunt u dat echt? Wat zou raadslid Wijsmuller hiervan hebben gevonden? Wethouder Norder 2.0 leunt in ieder geval laconiek achterover in zijn stoel. Stem nou maar gewoon in met dit plan. Het komt allemaal wel goed. Dit megalomane plan is eigenlijk het beste plan dat je maar kunt hebben. Het heeft eigenlijk geen nadelen. Het is goedkoper, goed doordacht, heeft nauwelijks risico's en heeft echt niets te maken met het oude Spuiforum, aldus wij van WC-eend. En dan de kwezelachtige houding van de Haagse Stadspartij en de PvdA in dezen. Zij wekken de indruk dat we hier bijeen zijn om te praten over een paar bomen. En ging het maar over bomen! Want gaat het in dit huis over het kappen van bomen, dan trekken deze partijen ineens wel voldoende tijd uit voor een weloverwogen besluitvorming. Dan is draagvlak ineens wel belangrijk. Gaat het echter over bijna € 200 mln. belastinggeld dan kijken diezelfde partijen gewoon weg. Buurthuizen, bibliotheken en verzorgingshuizen worden gesloten. Dat is de koers van de PvdA anno 2014. Wat moet je nou nog tegen de PvdA zeggen, behalve dan: waar is Gerard Verspuij als je hem nodig hebt? En dan de Haagse Stadspartij. In de eerdere besprekingen gaf zij aan dat zij met dit plan kan instemmen omdat een voor haar heel belangrijk punt, namelijk hergebruik, onderdeel is van het voorstel. Helaas heeft de Haagse Stadspartij geen enkele zekerheid dat er ook maar één gebouw hergebruikt gaat worden. Het heeft met dit plan alleen de zekerheid dát er iets komt. Geef nou gewoon toe, zeg ik via de voorzitter, dat de HSP een kat in de zak heeft gekocht, dat de HSP dit eigenlijk ook niet wil en dat er te veel risico's aan dit plan zitten. Want er zitten nogal wat risico's aan dit plan. Niet alleen kan de raad na vanavond niet meer ingrijpen of bijsturen wanneer het mis dreigt te gaan, maar ook de M uit de gekozen DBM-constructie bungelt aan een zijden draadje. Tijdens het verdere proces kan namelijk worden besloten om de M- component los te koppelen. Dit betekent dat we dus eigenlijk spreken over een DB-constructie en dat de zogenaamde 'fixed-price' daarmee op losse schroeven staat. Een situatie zoals in Utrecht kan dus niet uitgesloten worden. Dat de collegepartijen wegkijken voor deze risico's is voor de PVV onbegrijpelijk. De PVV neemt hier geen genoegen mee. Als dit namelijk echt een nieuw plan is, zoals de wethouder pretendeert, waar komt dan deze haast vandaan? Waarom moet de raad dan binnen een maand instemmen met een bedrag van bijna € 200 mln.? Omdat de markt nu aantrekt? Of misschien toch vanwege de situatie rondom Heijmans? Daar gaat het namelijk niet zo goed mee. Over een aantrekkende markt gesproken. Heijmans moet op dit moment zelfs mensen ontslaan. En waarom nemen sommige partijen er genoegen mee dat een fatsoenlijke beraadslaging niet eens mogelijk is vanwege afspraken en deadlines die de wethouder al heeft gesloten, zonder dat de raad überhaupt heeft ingestemd met dit plan? Als de raad genoegen neemt met de Noord-Koreaanse werkwijze van deze wethouder, waarom staan we hier dan nog vanavond? De PVV staat hier in ieder geval voor de Hagenaar, de Hagenees en de Scheveninger. Zij krijgen uiteindelijk de rekening van het Spuiforum 2.0 gepresenteerd. Zij hebben op 19 maart een oorverdovend 'nee' laten horen, maar het college bleek doof voor dit geluid. De PVV is niet doof voor de geluiden uit de stad. Wij vinden dat, wanneer de stad goed genoeg is om € 189,5 mln. te mogen aftikken, die op zijn minst het recht heeft om zich hierover uit te spreken. Wij roepen de wethouder op om een onafhankelijk draagvlakonderzoek te doen naar deze nieuwe plannen en dienen daarom een motie in. Het dictum daarvan luidt: verzoekt het college zich te houden aan haar eigen coalitieakkoord door een referendum te organiseren waarin de bevolking zich kan uitspreken over de plannen van het nieuwe Spuiforum, de kosten daarbij duidelijk te vermelden en dit referendum te organiseren alvorens

543 het raadsvoorstel van het nieuwe cultuurpaleis in stemming te brengen. Voorts vinden wij dat het onverantwoord is om nu in te stemmen met, ja, met wat eigenlijk? Zeg het maar. Voorzitter, eh, ik ben mijn tekst kwijt. Ik weet wel dat wij het een heel slecht idee vinden om hiermee in te stemmen. Ah, ik heb hem weer. Zo zijn er nog te veel zaken onduidelijk. Zo komt de aanbestedingsleidraad pas nadat de raad een besluit heeft genomen, is er nog te veel onzekerheid over de M-component en is dit, anders dan de afspraken uit het coalitieakkoord, geen integrale gebiedsontwikkeling daar de aanbesteding zich toespitst op het onderwijs- en cultuurcomplex. Oftewel, het Spuiforum 2.0. Wij dienen daarom ook de volgende moties in. De eerste is de motie over duidelijkheid over de M-component, waarvan het dictum luidt: verzoekt het college om de besluitvorming over het raadsvoorstel op te schorten totdat de onderhoudscomponent is ingevuld. De volgende motie gaat over zorgvuldige besluitvorming. Het dictum daarvan luidt: verzoekt het college te komen met een concreet en voldragen plan, alvorens het aan de raad ter besluitvorming voor te leggen. Wij wensen iedereen vanavond veel wijsheid toe en hopen dat ook zij de belangen van de mensen in de stad hoger hebben staan dan hun eigen schouwspel.

De voorzitter. Door mevrouw De Winter, daartoe gesteund door mevrouw Teunissen en de heer Dubbelaar, wordt de volgende motie (rv 94.2014/11) ingediend:

Motie rv 94.2014/11

De gemeenteraad van Den Haag in vergadering bijeen op vrijdag 07-11-2014 ter bespreking van het ‘Voorstel van het college inzake kaders en kredietaanvraag gebiedsontwikkeling Spuikwartier en afdoening motie F 2014/1’.

Constaterende dat: - het voorliggende voorstel niet voldoet aan de afspraak in het coalitieakkoord dat er ‘een integrale aanbesteding van de totale gebiedsontwikkeling’ komt; - de M-component van de integrale DBM-aanbesteding op dit moment nog grotendeels onbekend is waardoor de raad niet weet uit welke onderdelen de onderhoudscomponent zal gaan bestaan en welke looptijd er zal gaan gelden; - de aanbestedingsleidraad er nog niet is; - de wethouder al voor hij mandaat van de raad heeft gekregen afspraken heeft gemaakt met derden, waardoor een zorgvuldige en langere besluitvorming niet mogelijk is zonder dat dit financiële en/of juridische consequenties heeft.

Overwegende dat: - de raad wordt gevraagd in te stemmen met een plan van maar liefst € 189,5 mln. terwijl er geen voldragen plan aan de raad voorligt daar er nog zaken onbekend en onzeker zijn; - de besluitvorming in de raad zorgvuldig en overwogen dient te gebeuren.

Verzoekt het college - te komen met een concreet en voldragen plan, alvorens het aan de raad ter besluitvorming voor te leggen.

En gaat over tot de orde van de dag.

De voorzitter. Door mevrouw De Winter, daartoe gesteund door de heer Dubbelaar, wordt de volgende motie (rv 94.2014/12) ingediend:

544

Motie rv 94.2014/12

De gemeenteraad van Den Haag in vergadering bijeen op vrijdag 07-11-2014 ter bespreking van het ‘Voorstel van het college inzake kaders en kredietaanvraag gebiedsontwikkeling Spuikwartier en afdoening motie F 2014/1’.

Constaterende dat: - het college de plannen voor de ontwikkeling van een cultuurpaleis aan het Spui doorzet.

Overwegende dat: - driekwart van de inwoners van Den Haag de eerdere Spuiforumplannen heeft afgewezen; - het nieuwe Spuiforumplan de belastingbetaler nog meer geld gaat kosten dan de eerdere € 181 mln, namelijk € 189,5 mln + € 7,1 mln eerder gemaakte kosten; - de inwoners van Den Haag in een enquête van Omroep West en Een Vandaag (d.d. 05-11-2014) aangeven een referendum over dit onderwerp te willen; - het college in haar coalitieakkoord aangeeft dat zij de inwoners van Den Haag beter in staat wil stellen om invloed uit te oefenen; - het college in haar akkoord tevens zegt te streven naar een zo breed mogelijk draagvlak in de stad.

Van mening dat: - de Hagenaar, Hagenees en Scheveninger zich moeten kunnen uitspreken over de realisatie van het voorliggende Spuiforumplan.

Verzoekt het college: - zich te houden aan haar eigen coalitieakkoord door een referendum te organiseren waarin de bevolking zich kan uitspreken over de plannen van het nieuwe Spuiforum en de kosten daarbij duidelijk te vermelden; - dit referendum te organiseren alvorens het raadsvoorstel van het nieuwe cultuurpaleis in stemming te brengen.

En gaat over tot de orde van de dag.

De voorzitter. Door mevrouw De Winter wordt de volgende motie (rv 94.2014/13) ingediend:

Motie rv 94.2014/13

De gemeenteraad van Den Haag in vergadering bijeen op vrijdag 07-11-2014 ter bespreking van het ‘Voorstel van het college inzake kaders en kredietaanvraag gebiedsontwikkeling Spuikwartier en afdoening motie F 2014/1’.

Constaterende dat: - het college kiest voor een integrale DBM-aanbesteding, waarvan de M-component op dit moment nog grotendeels onbekend is waardoor de raad niet weet uit welke onderdelen de onderhoudscomponent zal gaan bestaan en welke looptijd er zal gaan gelden.

Overwegende dat: - de raad wordt gevraagd in te stemmen met een plan van maar liefst € 189,5 mln terwijl er geen voldragen plan aan de raad voorligt daar een essentieel onderdeel van de integrale

545

aanbesteding, de M-component, ontbreekt; - de raad de mogelijkheid wordt ontnomen te sturen op ‘maintain’ daar de definitieve outputspecificaties pas na het raadsbesluit bekend worden; - de raad en de Haagse bevolking met voorliggend voorstel in het ongewisse blijven over wat zij zullen krijgen voor die € 189,5 mln; - de besluitvorming in de raad zorgvuldig dient te gebeuren, hetgeen alleen mogelijk is als er een concreet en volledig plan voorligt.

Verzoekt het college - de besluitvorming over het raadsvoorstel op te schorten totdat de onderhoudscomponent is ingevuld.

En gaat over tot de orde van de dag.

De moties maken onderdeel uit van de verdere beraadslaging.

Robert van Asten (D66). Voorzitter. Terwijl wij vergaderen, zijn een heleboel mensen hun weekeinde begonnen met een avondje uit. Het is hen gegund, het is tenslotte vrijdagavond. Duizenden mensen genieten van Dreamgirls in het Danstheater of van Caro Emerald in de Dr. Anton Philipszaal. Geen typische voorstellingen in de huiskamers van het Residentieorkest en het NDT, maar wel mooie voorbeelden dat de Hagenaars het Spuiplein weten te vinden voor een avondje uit. Een bruisend samenspel van Residentie Orkest, NDT, Koninklijk Conservatorium en het DMC leidt tot een diverse programmering. Dat is wat D66 voor ogen stond bij het Spuiforum en voor ogen staat bij het nieuwe onderwijs- en cultuurcomplex in het Spuikwartier. Klassieke dans, pop, musical, Bollywood, hoe breder, hoe beter. Natuurlijk staat daarbij centraal dat de genoemde instellingen de ruimte krijgen om artistiek en commercieel door te groeien. Een nieuw gebouw, ontwikkeld vanuit het programma van eisen, zoals dat samen met de instellingen is ontwikkeld, geeft instellingen die extra ruimte. Dat dit nodig is, blijkt wel uit het feit dat vanavond de genoemde zalen uitverkocht zijn, maar toch niet volledig bezet omdat de foyers dat nu niet aankunnen. De raad hoorde hierover de heer Scholten inspreken. Dat betekent een hoop teleurgestelde mensen en gemiste inkomsten. Betere voorzieningen voor de artiesten leiden tot betere prestaties. Betere commerciële mogelijkheden zoals ruimere foyers en meer zalen die geschikt zijn voor zakelijke verhuur leiden tot meer inkomsten. Met de komst van het Koninklijk Conservatorium naar het Spui gaat een grote wens van niet alleen de instelling zelf, maar ook van D66 in vervulling. Het betekent een hoop studenten in het hart van het Haagse centrum op een plek die nu overdag vaak nog doodstil is. Die studenten zullen bijdragen aan het open karakter van het gebied en het onderwijs- en cultuurgebouw. Zij zullen ook overdag Hagenaars en toeristen verleiden tot een bezoek aan repetities en kleine concerten. Met het huidige plan wordt niet alleen een gebouw neergezet, maar wordt ook verder gekeken. Ook wat D66 betreft is het een mooie kans om dit stuk van het centrum nu eens echt op een even hoog niveau te brengen als de rest van het centrum, bekroond met de titel Beste binnenstad van Nederland. Neem nu de Grote Marktstraat, een fantastische ontwikkeling van een straat die er eind vorige eeuw nog wat groezelig bij lag. De investering in de tramtunnel daar heeft er mede voor gezorgd dat er een ontwikkeling in gang werd gezet die heeft geleid tot herbouw, verbouw en nieuwbouw van de Nieuwe Haagse Passage, de Markies, de Amadeus en de Sijthoff City. € 200 mln. trokken marktpartijen hiervoor uit. Nogal een bedrag om te steken in fysieke winkels in een tijd dat internetshoppen de norm lijkt te worden. De markt heeft blijkbaar vertrouwen in Haagse kracht. Het college heeft de raad gevraagd om zijn vertrouwen uit te spreken in de gekozen manier van aanbesteding die in het voorstel is neergelegd. Het is een Design, Build, Maintain-methode waarbij de stad een aantal zekerheden krijgt. Ten eerste ontwerpen gerenommeerde marktpartijen hun plan voor het Spuikwartier, ingebed in een gebiedsvisie. Ten tweede wordt het onderwijs- en cultuurcentrum gebouwd binnen de afgesproken tijd. Ten derde betaalt de gemeente maximaal € 176,6 mln. aan het consortium om een onderwijs- en cultuurcentrum neer te zetten dat voldoet aan het program van eisen zoals opgesteld door de culturele instellingen en de gemeente. Dat klinkt D66 goed

546 in de oren. Risico's op prijs en tijd afgedicht. De stad blijft een onzeker en ondoorzichtig financiële gezwartepiet bespaard. Dat deze medaille een andere zijde heeft, is glashelder. Hoe het gebouw eruit komt te zien en hoe het commerciële gedeelte zal worden ingevuld binnen de bouwenveloppepe is nu nog onbekend. De raad heeft geen zeggenschap meer over hoe het gebouw eruit komt te zien, of de kleur van het tapijt wel de juiste ruilwaarde heeft of, zoals een collega tijdens een commissievergadering opmerkte, de stoelen in de zaal wel lekker zitten. Het zullen de echte experts zijn die de criteria die wij als raad als kaders aan dit voorstel meegeven, gaan afgeven, vergelijken en beoordelen. Dat vraagt om vertrouwen. Laten wij niet vergeten dat het juist de taak van de raad is om kaders te stellen en niet om zich bezig te houden met de kleinste details van een voorstel. Het is ook aan de raad om de gestelde kaders te controleren en het college erop aan te spreken indien kaders worden overschreden. D66 ziet in de procesafspraken de komende jaren afdoende mogelijkheden om die controlefunctie uit te oefenen. Over de kaders die meegegeven worden aan de consortia het volgende. D66 is zich er terdege van bewust dat de maximaal mogelijke bouwhoogtes en bouwvolumes van dit project fors te noemen zijn. Tegelijkertijd zien wij dat de beoordelingsaspecten zijn opgesomd in het Stedenbouwkundig Beoordelingskader. Er wordt wel degelijk rekening gehouden met de situatie op de Turfmarkt. Een gebiedsvisie moet daar voldoen aan het aantrekkelijk maken van de Turfmarkt als openbare verblijfsruimte. Hiermee lijkt een volledige bebouwing, zoals die technisch mogelijk zou zijn bij de beschrijving van de bouwenveloppepe uitgesloten. Dat leidt immers tot een negatieve beoordeling. Toch is D66 blij met de toezegging van de wethouder, gedaan in de commissievergadering, dat de huidige ondernemers van de Turfmarkt hun terrassen niet in de slagschaduw van de nieuwe Spuikwartierbebouwing hoeven uit te baten. Wij moeten goed rekening houden met ondernemers die het gebied nu al een levendige uitstraling geven. Mevrouw Smal, die eerder insprak, vroeg de wethouder hoe met haar café rekening gehouden kan worden tijdens de lange bouwperiode. Ik hoor graag van de wethouder of hij daarover iets kan zeggen of in ieder geval met haar hierover in gesprek kan gaan. D66 heeft in de afgelopen tijd met veel belangstelling gekeken naar het element duurzaamheid. Hoe is dit aspect in de aanbesteding verwerkt en hoe zwaar wordt hier eigenlijk aan getild? Wij stelden technische vragen over de onduidelijkheid of de vereiste BREEAM-score 'very good' geen knock-outcriterium zou zijn. Dat zou 'good' zijn, maar een hogere beoordeling levert het consortium wel meer punten op. In de debatten die volgden en uiteindelijk de schriftelijke uitleg van de wethouder kwam de garantie dat het gebouw minimaal aan dezelfde duurzaamheidseisen zou moeten voldoen als het vorige plan. Dat lijkt ons een goed uitgangspunt. Vanavond zal de HSP een motie indienen over de aansluiting van het gehele gebied op het duurzame energievoorzieningsnetwerk EnergieRijk. Uiteraard hebben wij die motie meeondertekend. Deze factoren, samen met het vergroeningscriterium van de omgeving en een forse verruiming van het aantal fietsparkeerplaatsen, geven ons het vertrouwen dat het Spuikwartier een duurzaam kwartier wordt. D66 ziet de meerwaarde van de verbindingsopdracht die het voorstel meebrengt. Middels een vereiste gebiedsvisie wordt aan de uiteindelijke ontwikkelaars van het gebied gevraagd hoe zij de verbinding tussen Rivierenbuurt, Spuikwartier, Wijnhavenkwartier en het oude centrum voor zich zien. Op die visie worden zij ook echt afgerekend. Uiteraard is het jammer dat de financiën van de gemeente het nu niet toelaten om de grootste barrière tussen Spuikwartier en Rivierenbuurt aan te pakken: het Bernhardviaduct. Maar met het idee dat het in de nabije toekomst wellicht te realiseren is, moeten wij bij het Spuikwartier alvast rekening houden. Het kan in onze visie ook echt een impuls betekenen voor de Rivierenbuurt, die dat keihard nodig heeft. Daarnaast is een goede gebiedsvisie ook noodzakelijk om een goede aansluiting te realiseren met de Haagse Loper die over de Turfmarkt zal worden uitgerold. De inzet van de gemeente en van marktpartijen kan daar leiden tot een echt aantrekkelijk gebied, met als voorbeeld de kwaliteit van de Grote Marktstraat waarbij de samenwerking tussen marktpartijen en gemeente immers ook tot een zeer aantrekkelijke straat hebben geleid. Daarnaast is windhinder, een niet te onderschatten factor rondom hoge gebouwen en smalle straten, wel geadresseerd, maar D66 wil dit aspect hier noemen om ervoor te zorgen dat hiermee echt rekening gehouden gaat worden bij de beoordeling van de plannen.

547

In de commissievergadering heeft D66 boven tafel willen krijgen hoe en waar eventuele financiële risico's liggen. Recente voorbeelden van grote projecten waarbij de gemeente opdraait voor niet-voorziene kosten, zoals in Delft en Utrecht, moeten immers voorkomen worden. Ons eigen Haagse voorbeeld van de tramtunnel heb ik dan nog niet eens genoemd. Duidelijk werden de verschillen. In Delft zijn het niet de meerkosten die voor problemen zorgen, maar is het de financiering van het project door gronduitgifte die voor tekort zorgt. Dat gebeurt hier anders. Dit risico zal zich hierbij dan ook niet voordoen. Het Utrechtse voorbeeld met TivoliVredenburg laat zien dat het blijven aandragen van nieuwe wensen door eindgebruikers en gemeente leidt tot meerkosten vanuit de bouwer en dat het gebouw geen eenheid meer is. Dat vervolgens geluidslekken, verkeerde distributiestraten et cetera zijn gebouwd is daar welhaast een logisch gevolg van. Dat dus niet in Den Haag. Uiteraard zijn er risico's. Wat als de ontwikkelaar tijdens de bouw toch meer geld nodig heeft? Wat als een partner binnen het consortium in financiële problemen komt? Bij wie kan de gemeente dan terecht om navordering van de verplichting te eisen? Van de deelnemende consortia of van de hoofdaannemers zal een bankgarantie worden geëist, een voor de contractpartij kostbare exercitie. Daarom dekt deze garantie maar een klein deel van het mogelijke risico. D66 gaat er op basis van eerdere commissiebehandelingen van uit dat het totaal afdekken van het risico zal worden gedaan door contracten te sluiten met de moederbedrijven van de bedrijven aan wie gegund is. Die bedrijven hebben immers armslag en volume om met succes aangesproken te worden om de bouwopdracht binnen de gestelde kaders af te werken. Kan de wethouder nogmaals bevestigen dat genoemde risico's inderdaad op deze manier zullen worden afgedicht? In het dictum op punt III is opgenomen dat er maximaal zal worden ingezet op de inzet van lokale ondernemingen. Een goede invulling van het collegeakkoord dat inzet op 10.000 nieuwe banen. D66 ziet dan ook graag dat bij bouw, exploitatie en onderhoud zo veel mogelijk lokale bedrijven aan de slag kunnen. Natuurlijk beseffen wij ons terdege dat Europese aanbestedingsregels van kracht zijn. Het werk moet worden gegund aan het bedrijf dat de beste kwaliteit voor de scherpste prijs regelt. Wij hebben echter alle vertrouwen in de kracht van Haagse, Haaglandse en Westlandse ondernemers en werknemers en wij brachten in de commissie dan ook het idee in om de gemeente een platform te laten oprichten waarop die lokale bedrijven zich kunnen presenteren en zichzelf in de etalage kunnen zetten als het consortium op zoek gaat naar ondernemers en onderaannemers. Als bijvoorbeeld ook Haeghe Groep en ROC Mondriaan en vergelijkbare instanties zich hierbij kunnen aansluiten en het systeem kan worden opgezet met onder andere MKB Den Haag en omstreken, krijgt het consortium een echte vracht Haagse kracht cadeau. Wij zijn erg blij dat de wethouder deze mogelijkheid ook gaat onderzoeken. D66 ziet de uitwerking van het voorstel en het uiteindelijke resultaat met vertrouwen tegemoet. Den Haag krijgt een vernieuwd, bruisend Spuikwartier met een kloppend cultureel hart dat tot ver over de stads- en landsgrenzen te horen zal zijn. Tegelijkertijd is D66 niet doof voor de zorgen die ook bij veel Hagenaars leven. Het zal een hele zaak zijn om de stad een hele periode te blijven betrekken bij de vorderingen van de bouw. Het Spui mag niet jarenlang op slot om slechts tot bouwput te dienen. Denk aan de mogelijkheden die zo'n bouwput biedt. Een prachtig decor waar creatieve geesten uit deze stad vast wel raad mee weten. En laat deze wethouder stadsontwikkeling nu ook wethouder cultuur zijn! Hier moet ongetwijfeld wat op gevonden kunnen worden. Uiteindelijk telt het resultaat. Dat is een hoogwaardig gebied met een florerend en toonaangevend cultuur- en onderwijsgebouw, een gebied en gebouw waar de stad trots op is, dat door toeristen zal worden bewonderd en dat muziek- en dansliefhebbers uit alle windstreken naar onze stad zal halen. Het risico op budget- en tijdoverschrijding is volledig afgedekt. Daarom dient D66 een motie in die onze wens voor een hoogwaardig gebied met een architectonisch hoogstaand onderwijs- en cultuurgebouw extra kracht bijzet. Die dienen wij samen in met de HSP, het CDA, de PvdA, de VVD, de ChristenUnie-SGP en de Groep Van der Helm. Het dictum daarvan luidt: verzoekt het college bij de beoordeling van de inschrijvingen van consortia de volgende aanpassing op de relatieve wegingsfactoren door te voeren: het percentage dat door het college is toegewezen aan het criterium plannen te halveren, het percentage dat door het college is toegewezen aan subcriteria stedenbouwkundige visie en architectuur in gelijke mate te verhogen met het verminderde percentage van het planningscriterium en de raad te informeren over de wijze waarop dit in de definitieve aanbestedingsleidraad wordt doorgevoerd.

548

Van de raad en dus van de stad wordt vertrouwen gevraagd in de plannen zoals deze nu voorliggen. Na bestudering, vragen en debat geeft D66 vanavond haar vertrouwen aan het voorstel. D66 is er zich ook van bewust dat niet alleen vertrouwen wordt gegeven, maar ook controle wordt gevraagd. Die taak begint vanavond na de stemming en D66 zal zich daarbij nadrukkelijk manifesteren.

Daniëlle de Winter (PVV). Het is natuurlijk prachtig wat D66 hier vanavond allemaal vertelt. Allereerst heeft D66 helemaal geen oog meer voor draagvlak, iets wat het vroeger nog weleens in een verkiezingsprogramma opnam. Mijn vraag aan de heer Van Asten van D66 is of die nu echt met droge ogen kan vertellen dat wij vanavond spreken over een integrale gebiedsontwikkeling.

Robert van Asten (D66). Het antwoord daarop is 'ja'.

Daniëlle de Winter (PVV). Dan is het wel bijzonder dat de heer Van Asten akkoord gaat met dit plan. Volgens mij hebben wij het hier over een cultuur- en onderwijscomplex en stelt die hele zogenaamde gebiedsontwikkeling helemaal niks voor. Volgens mij hoeven de consortia niet de gebiedsvisie uit te werken. Wij spreken dus eigenlijk over een tweede Spuiforum. Klopt dat?

Robert van Asten (D66). Nee, wij spreken hier niet over een tweede Spuiforum, maar over een gebiedsvisie Spuikwartier.

Daniëlle de Winter (PVV). Dat gelooft de heer Van Asten toch zelf niet? Het is hartstikke mooi dat dit in het coalitieakkoord is opgenomen, maar volgens mij gaat de aanbesteding over een cultuur- en onderwijscomplex. Wij spreken hier vanavond daarmee toch over een tweede Spuiforum? Kan de heer Van Asten mij uitleggen waar in het plan de gebiedsontwikkeling te zien is?

Robert van Asten (D66). Volgens mij wordt aan alle consortia die zich inschrijven, gevraagd om een gebiedsvisie neer te leggen die vervolgens ontwikkeld zal worden. Wij spreken hier dus over een gebouw en een gebiedsvisie, zoals ook in het voorstel staat vermeld.

De voorzitter. Door de heer Van Asten, daartoe gesteund door de heer Bos, de heer Rogier, de heer Ramnewash, de heer Lakerveld, de heer Grinwis en de heer Van der Helm, wordt de volgende motie (rv 94.2014/19) ingediend:

Motie rv 94.2014/19

De gemeenteraad van Den Haag op 7 november 2014 in vergadering bijeen ter bespreking van het Voorstel van het college inzake kaders en kredietaanvraag gebiedsontwikkeling Spuikwartier (rv 94; RIS 276520).

Constaterende dat: - met de bouwkundige en stedenbouwkundige invulling van het Spuikwartier de openbare ruimte van dit deel van de stad volledig zal veranderen;

- met de gekozen wijze van aanbesteding het initiatief voor een stedenbouwkundig en bouwkundig ontwerp bij marktpartijen komt te liggen;

- de beoordeling van de bouwkundige en stedenbouwkundige visies van de marktpartijen door specialisten zal plaatsvinden en dat de gemeenteraad alleen zeggenschap heeft over de kaders waarbinnen de bouwkundige en stedenbouwkundige visies moeten passen.

549

Overwegende dat: - een stedenbouwkundige visie een belangrijk uitgangspunt van de ontwikkeling van het Spuikwartier, te weten de verbinding met de Rivierenbuurt en het Oude Centrum moet bewerkstelligen;

- een stedenbouwkundige visie aandacht zal schenken aan de verbinding met de Turfmarkt en daarmee maximalisering bezonning en minimalisering windhinder tot uitgangspunten zal nemen;

- het onderwijs- en cultuurgebouw sowieso beeldbepalend zal zijn voor het gebied en daarmee een uitdaging is gelegd om dit gebouw ook architectonisch hoogstaand te ontwerpen;

- de opleverdatum voor het onderwijs-en cultuurgebouw al een zogeheten ‘knock-out’- criterium is en dat een eerdere oplevering geen substantiële meerwaarde oplevert.

Verzoekt het college: Bij de beoordeling van de inschrijvingen van consortia de volgende aanpassing op de relatieve wegingsfactoren door te voeren: - het percentage dat door het college is toegewezen aan criterium Planning te halveren; - het percentage dat door het college is toegewezen aan subcriteria Stedenbouwkundige visie en Architectuur in gelijke mate te verhogen met het verminderde percentage van het Planningscriterium; - de raad te informeren over de wijze waarop dit in de definitieve aanbestedingsleidraad wordt doorgevoerd.

De motie maakt onderdeel uit van de verdere beraadslaging.

Inge Vianen (GroenLinks). Voorzitter. Ik bedank allereerst alle insprekers die hier vanavond wederom, voor de zoveelste keer, aanwezig zijn. Bedankt voor het enthousiasme en voor het feit dat zij hier ons vanavond van advies willen voorzien. Dat helpt. Het is vandaag precies vijf weken geleden dat het voorstel voor de ontwikkeling van het Spuikwartier ons door de wethouder werd toegestuurd. Onder een enorme tijdsdruk hebben wij in anderhalve week, in drie avond- en nachtvergaderingen van elk bijna zes uur lang, met elkaar van gedachten kunnen wisselen over de bijna € 180 mln. die de wethouder wil uitgeven aan een belangrijke ontwikkeling in het hart van onze stad. Tussentijds werden ons telkens nieuwe stukken toegestuurd door de wethouder. De laatste ontvingen wij eergistermiddag. Intussen publiceerde de wethouder de selectieleidraad, zonder te willen wachten op de goedkeuring van het vandaag voorliggende raadsvoorstel. Het is voor zowel de raadsleden als de burgers een tempo waarin nauwelijks invloed uitgeoefend kan worden. GroenLinks is de discussies ingegaan met een open vizier. Wij vonden het goed dat het Spuiforum van tafel was en dat de intentie van het college was om op een integrale manier naar het gebied te kijken. Het meenemen van het leegstaande ministerie achter de theaters, het behoud van het Spuiplein en het Lucent Danstheater en de komst van het Koninklijk Conservatorium naar de binnenstad zijn voor GroenLinks belangrijke winstpunten van de coalitieonderhandelingen. Maar het voorstel dat vanavond voorligt, kan niet op instemming van GroenLinks rekenen. Ik zal uitleggen waarom. De wethouder heeft gekozen voor een wijze van aanbesteding waar wij niet achter kunnen staan. Door te kiezen voor een DBM-procedure wordt de ontwikkeling van het Spuikwartier overgelaten aan marktpartijen en hebben burgers en hun volksvertegenwoordigers geen zeggenschap over het eindresultaat. Met andere woorden, het is maar afwachten waar de markt straks mee komt. Wij vinden dat, gezien de plek van de ontwikkeling, namelijk het hart van onze stad en het grote gebrek aan draagvlak in de stad voor het Spuiforum, een onbegrijpelijke keuze. Die kan eigenlijk alleen verklaard worden uit de tijdslimiet die de coalitie zichzelf heeft opgelegd. Dat is geen inhoudelijke, maar een politieke keuze.

550

En dat van een wethouder die ten tijde van de verkiezingen elk debat begon met de zin: De HSP is er niet voor de politiek, maar voor de burgers. Ik moet constateren dat dit teleurstellend is.

Peter Bos (HSP). Mevrouw Vianen heeft het over het ontbreken van draagvlak voor dit plan. Kan zij aangeven waarop zij dat baseert?

Inge Vianen (GroenLinks). Ik heb gezegd dat er draagvlak ontbreekt voor het Spuiforum. Juist tegen die achtergrond, met veel onrust in de stad, moet je de tijd nemen om dit voorstel goed te bestuderen en om burgers invloed uit te laten oefenen op het uiteindelijke eindresultaat. Dat is wat ik heb gezegd. En dat gebeurt dus niet. Maar dat is niet alles. De enorme haast waarmee wethouder Wijsmuller de raad wil bewegen om tot een besluit te komen van bijna € 180 mln. kan de goedkeuring van GroenLinks niet wegdragen. Hij geeft partijen en burgers bijna geen kans om op een grondige manier met dit voorstel mee te denken. De consequentie van de keuze voor een DBM-aanbesteding is namelijk dat je van tevoren heel goed moet nadenken over welke vragen je aan de marktpartijen gaat stellen. De kwaliteit van je vragen bepaalt namelijk in hoge mate de kwaliteit van de plannen die de marktpartijen uiteindelijk op tafel zullen leggen en waarover je straks niets meer te zeggen hebt. Dat proces heeft tijd nodig. Die heeft de wethouder ons en de burgers in Den Haag niet gegeven. Wij vinden dit in het licht van de nieuwe bestuurscultuur een opvallend slechte wijze van besturen. Zowel burgers als oppositie is de tijd ontnomen om invloed uit te oefenen. Hierbij is niemand gebaat. Dat heeft geresulteerd in een onvoldoende uitgewerkt raadsvoorstel waar risico's voor onze binnenstad en voor onze gemeentelijke portemonnee aan vastzitten. Wij vinden dat onverantwoord en wij willen en kunnen daar als GroenLinks niet de verantwoordelijkheid voor dragen. Dit betekent dat de maximale rol die nu voor GroenLinks is weggelegd, het zo goed mogelijk bijsturen van dit proces is. En dat is ook precies wat ik ga doen met de tien moties die ik ga indienen.

Arjen Lakerveld (VVD). Ik ben ervan overtuigd dat GroenLinks voor moet stemmen. Als ik het mij goed herinner, is het punt van mevrouw Vianen dat GroenLinks graag een heroverweging wil van het plan, dat het Spuiplein open blijft, dat renovatievarianten overwogen moeten worden en dat er een integrale gebiedsontwikkeling komt. Nou, tada! Het zit allemaal in dit plan. Is dan het enige punt, niet inhoudelijk, maar vooral het proces?

Inge Vianen (GroenLinks). Ons punt is zowel inhoudelijk als gericht op het proces. Ik heb het zojuist al uitgelegd wat het proces betreft. Wij zijn het niet eens met de wijze van aanbesteding en de haast die gemaakt wordt in het proces, waardoor wij niet goed kunnen nadenken over de criteria. Ik kom dan direct bij het inhoudelijke punt. De nu geformuleerde criteria zijn zo vaag dat wij eigenlijk niet weten wat voor inhoud wij ervoor krijgen. Daarom kunnen wij geen verantwoordelijkheid nemen voor dit voorstel.

Arjen Lakerveld (VVD). Wij hebben uitgebreide debatten gevoerd over wat je aan criteria zou kunnen meegeven vanuit de raad. Mevrouw Vianen heeft daar ook aan meegedaan. Volgens mij zijn wij ook prima bediend door het college. Ik hoor van GroenLinks dus alleen procedurele punten waarop het niet zou kloppen.

Inge Vianen (GroenLinks). Het klopt dat ik hecht aan procedures. Ik hecht er ook aan dat burgers invloed kunnen uitoefenen op besluitvorming en dat alle partijen die in de gemeenteraad vertegenwoordigd zijn invloed kunnen uitoefenen op het voorstel dat er vandaag ligt. Ook de inhoud is niet naar onze zin. Dat heeft men kunnen horen toen wij ervoor hebben gepleit om de maximale bouwhoogte van 90 m. naar beneden bij te stellen. Zo heb ik nog een heel aantal punten. Het gaat ons dus ook echt om de inhoud. Het gaat ons om zowel proces als inhoud. Op de inhoud zal ik een aantal voorstellen doen; een aantal moties indienen. Dat zal ook gebeuren met betrekking tot de procedure. Als de heer Lakerveld mij toestaat om mijn betoog te vervolgen, zal hij het vanzelf horen.

Peter Bos (HSP). Ik ben een beetje teleurgesteld dat mevrouw Vianen van GroenLinks al bij voorbaat zegt het geen goed voorstel te vinden. In de commissievergaderingen heeft zij juist heel constructief

551 meevergaderd, heel goede voorstellen gedaan en heel goede vragen gesteld. Nu is de kans voor de raad om de voorwaarden vast te stellen. Als mevrouw Vianen zegt dat het voorstel qua voorwaarden niet deugt, dan moet zij komen met suggesties om die voorwaarden te veranderen. Dan kunnen wij daarnaar kijken.

Inge Vianen (GroenLinks). Ik heb tien moties, zoals ik al eerder zei, waarin ik een heel aantal wensen aan de raad ter besluitvorming wil voorleggen. Onze bezwaren gaan echter dieper dan dat. Wij vinden dat je middels een DBM-procedure ervoor zorgt dat je stad en burgers uitsluit van het kunnen uitoefenen van invloed op het eindresultaat. De heer Bos vindt het teleurstellend dat ik dat zeg. Op mijn beurt vind ik het teleurstellend dat een linkse partij zoals de HSP op deze manier omgaat met burgerparticipatie. Allereerst zou ik aan de wethouder willen vragen of hij nogmaals kan uitleggen waarom er zo veel onduidelijkheid is over de M-component, het onderhoud. Als wij van tevoren niet duidelijk hebben hoe wij hier als gemeente mee willen omgaan, dan kan de gemeente een financieel risico lopen. Dit kan leiden tot juridische consequenties. Graag een antwoord daarop. Wij vinden het omwille van de concurrentie onverantwoord als er minder dan drie consortia deelnemen aan de dialoogrondes. In een DBM-proces moet volgens ons ten minste concurrentie bestaan tussen drie consortia. De wethouder heeft dat op dit moment nog niet toegezegd. Daarom dien ik een motie in met als dictum: verzoekt het college om het aanbestedingstraject af te breken op het moment dat er minder dan drie consortia blijken te kunnen worden geselecteerd om deel te nemen aan de dialoogfase en de raad hierover voor de start van de dialoogfase te informeren.

Robert van Asten (D66). Mevrouw Vianen zegt dat er voldoende concurrentie moet zijn en dat het gehele proces afgebroken moet worden op het moment dat er minder dan drie partijen zijn. Het punt hierbij is dat de drie partijen niet weten met wie zij in concurrentie zijn en dus ook niet óf zij in concurrentie zijn. Dat zou betekenen dat als er slechts één partij uit de bus komt rollen om de laatste fase in te gaan, die van de drie partijen, die partij niet weet dat er geen twee andere concurrenten zijn. Daarvan is mevrouw Vianen toch wel op de hoogte? Dan is zij toch met mij eens dat haar overweging niet meer opgaat?

Inge Vianen (GroenLinks). Mijn collega van D66 heeft misschien een iets positiever beeld van de bouwwereld dan ik.

Robert van Asten (D66). Mevrouw Vianen gaat er dus van uit dat de bouwpartijen onderling informatie gaan uitwisselen om te weten met wie zij in concurrentie zijn.

Inge Vianen (GroenLinks). Ik kan daar niets over zeggen. Het enige dat ik kan zeggen, is dat informatiestromen soms onverwachte richtingen nemen. Daarnaast vind ik dat de gemeente de keuze moet hebben uit minimaal drie voorstellen. Wij vinden het ook echt onverantwoord om geen bouwplicht op te leggen aan de consortia voor het commerciële gedeelte. Dat is op dit moment in het raadsvoorstel het geval. Daarmee lopen wij de kans de stad met luchtkastelen en jarenlange leegstand op te zadelen. Daartoe dient collega Bos dadelijk een motie in. Omdat de raad na vaststelling van het raadsvoorstel geen verdere rol heeft, vind ik dat de raad ten minste zou moeten worden geconsulteerd in een dialoogronde over het ontwerp. Daartoe dien ik een motie in met als dictum: draagt het college op om in de DBM-aanbesteding de gemeenteraad een positie te geven in de dialoogfase over het ontwerp en de raad hierover voor de start van de dialoogfase te informeren. Ik hoop niet dat de wethouder gaat zeggen dat dit niet kan. Ik heb het nagevraagd bij een expert op het gebied van DBM, die ook door gemeenten wordt geconsulteerd, en die zegt dat dit werkelijk kan. Daarnaast vinden wij de gunningscriteria onduidelijk en voor heel veel interpretatie vatbaar. Om meer sturing te geven, dien ik daarom de volgende moties in. Een motie met als dictum: verzoekt het college het hergebruik van het leegstaande ministerie als zwaarwegend criterium mee te nemen in de plannen en de raad hierover voor de start van de dialoogfase te informeren. Een volgende motie gaat over een extra criterium voor het faciliteren van de fiets in de

552 openbare ruimte. De motie heeft als dictum: verzoekt het college in het Stedenbouwkundig Beoordelingskader meer aandacht te geven aan de goede wijze waarop het Spuikwartier wordt ingericht voor de fiets en de raad hierover voor de start van de dialoogfase te informeren. Deze motie is meeondertekend door de PvdD en D66. Ik heb ook een motie over het aanpassen van de maximale bouwhoogte. Die motie heeft als dictum: verzoekt het college in de bouwenveloppepe en het Stedenbouwkundig Beoordelingskader geen uitzondering te maken voor de realisatie van een bouwhoogte van 90 meter en de raad hierover voor de start van de dialoogfase te informeren. Dan een motie over de duurzaamheid van het hele gebied en niet alleen het gebouw. De motie heeft als dictum: verzoekt het college om een BREEAM-score 'very good' op te nemen als knock- outcriterium voor de gehele gebiedsontwikkeling en de raad hierover voor de start van de dialoogfase te informeren. Deze motie is meeondertekend door de PvdD. Ik dien ook nog een motie in voor een groen Spuiplein. Ik vind het onbegrijpelijk dat de wethouder in alle stadsgesprekken heeft gehoord dat mensen de vergroening van dit stuk van onze stad ontzettend belangrijk vinden, veel van die mensen zitten vanavond op de tribune, en dat het woord 'groen' vervolgens in geen enkel criterium van het stedenbouwkundig kader voorkomt. Uit onderzoek van het Haags Stadspanel blijkt dat een meerderheid van de Hagenaren wil dat het Spuiplein een groen stadsplein wordt. Daarom dien ik een motie in met het dictum: verzoekt het college om criterium negen van het Stedenbouwkundig Beoordelingskader aan te passen naar de volgende tekst: 'Het Spuiplein dient ingericht te worden met hoogwaardig groen waarbij rekening wordt gehouden met de grote bezoekersstromen rondom het onderwijs- en cultuurcomplex en met het organiseren van evenementen' en de raad hierover voor de start van de dialoogfase te informeren. Deze motie is meeondertekend door de PvdD en D66. Omdat wij vinden dat er in de beoordelingsteams mensen moeten zitten met deskundigheid op het gebied van welstand en stadsecologie, dien ik een motie in met als dictum: verzoekt het college om de welstandscommissie deel uit te laten maken van de beoordelingsteams en de raad hierover voor april 2015 te informeren. Ook dien ik een motie in met als dictum: verzoekt het college om een stadsecoloog deel uit te laten maken van de beoordelingsteams en de raad hierover voor april 2015 te informeren. Deze motie is meeondertekend door de PvdD. Wij maken ons nog steeds zorgen over de exploitatie van het onderwijs- en cultuurgebouw. Het college rekent op een enorme toename van aantallen bezoekers. Bovendien is er op dit moment nog steeds een exploitatietekort van negen ton dat afgebouwd moet worden naar nul in tien jaar. In de exploitatieopzet van het Spuiforum werd rekening gehouden met uitkomsten uit congressen en soortgelijke activiteiten. Ook nu is dat nog het geval. In de directe omgeving zijn echter ook heel veel congresfuncties die ontwikkeld gaan worden. Dat zal niet leiden tot een beter te exploiteren onderwijs- en cultuurcomplex. Bovendien hangt de exploitatie van het gebouw heel nauw samen met het ontwerp ervan. Alleen kennen wij dat nog niet. Omdat wij financiële risico's verwachten bij de exploitatie dienen wij een motie in over een second opinion exploitatie met als dictum: verzoekt het college om een second opinion te laten uitvoeren voor de exploitatie van het onderwijs- en cultuurcomplex na de bekendmaking van het winnend ontwerp en de raad hierover voor het tekenen van het contract te informeren. Wij hebben als partij mee willen denken met het college op een kritisch-constructieve manier. Het moet mij van het hart dat ik het eeuwig zonde vindt dat de uitgangspunten die wij in de basis ondersteunen door de wethouder opzij worden geschoven op een manier die onze goedkeuring niet kan wegdragen.

De voorzitter. Door mevrouw Vianen worden de volgende moties (rv 94.2014/20, rv 94.2014/21, rv 94.2014/24, rv 94.2014/27 en rv 94.2014/29) ingediend:

Motie rv 94.2014/20

De gemeenteraad van Den Haag, in vergadering bijeen op 7 november 2014 ter bespreking van het voorstel van het college inzake Kaders en kredietaanvraag gebiedsontwikkeling Spuikwartier en afdoening motie F 2014/1 (rv 94; RIS 276520).

553

Overwegende: - dat voor een optimaal resultaat in een DBM-aanbesteding het van belang is dat er concurrerende voorstellen liggen waaruit het beste voorstel gekozen kan worden.

Van mening zijnde: - dat er op dit moment geen garantie is dat er daadwerkelijk drie consortia zijn die zich zullen inschrijven.

Verzoekt het college: - het aanbestedingstraject af te breken op het moment dat er minder dan drie consortia blijken te kunnen worden geselecteerd om deel te nemen aan de dialoogfase;

- de raad hierover vóór de start van de dialoogfase te informeren.

En gaat over tot de orde van de dag.

Motie rv 94.2014/21

De gemeenteraad van Den Haag, in vergadering bijeen op 7 november 2014 ter bespreking van het voorstel van het college inzake Kaders en kredietaanvraag gebiedsontwikkeling Spuikwartier en afdoening motie F 2014/1 (rv 94; RIS 276520).

Overwegende: - dat drie consortia tijdens de dialoogfase van de aanbesteding ontwerp maken van het Spuikwartier;

- in het voorstel aan de gemeenteraad geen rol is toebedeeld in de beoordeling van de ontwerpen.

Draagt het college op: - in de DBM-aanbesteding de gemeenteraad een positie te geven in de dialoogfase over het ontwerp;

- de raad hierover vóór de start van de dialoogfase te informeren.

En gaat over tot de orde van de dag.

Motie rv 94.2014/24

De gemeenteraad van Den Haag, in vergadering bijeen op 7 november 2014 ter bespreking van het voorstel van het college inzake Kaders en kredietaanvraag gebiedsontwikkeling Spuikwartier en afdoening motie F 2014/1 (rv 94; RIS 276520).

Overwegende: - dat voor de gebiedsontwikkeling Spuikwartier een bouwenveloppepe en stedenbouwkundig beoordelingskader is opgesteld wat het mogelijk maakt om (mits goed onderbouwd) tot maximaal 90 meter hoog te bouwen.

554

Van mening zijnde: - dat deze bouwhoogte niet gewenst is op deze locatie.

Verzoekt het college: - in de bouwenveloppepe en het stedenbouwkundig beoordelingskader geen uitzondering te maken voor de realisatie van een bouwhoogte van 90 meter;

- de raad hierover vóór de start van de dialoogfase te informeren.

En gaat over tot de orde van de dag.

Motie rv 94.2014/27

De gemeenteraad van Den Haag, in vergadering bijeen op 7 november 2014 ter bespreking van het voorstel van het college inzake Kaders en kredietaanvraag gebiedsontwikkeling Spuikwartier en afdoening motie F 2014/1 (rv 94; RIS 276520).

Overwegende: - dat de beoordeling van inschrijvingen wordt uitgevoerd door beoordelingsteams van inhoudelijke interne en externe deskundigen.

Van mening zijnde: - dat daarin ook deskundigheid vertegenwoordigd moet zijn op het gebied van welstand.

Verzoekt het college: - de welstandscommissie deel uit te laten maken van de beoordelingsteams;

- de raad hierover vóór april 2015 te informeren.

En gaat over tot de orde van de dag.

Motie rv 94.2014/29

De gemeenteraad van Den Haag, in vergadering bijeen op 7 november 2014 ter bespreking van het voorstel van het college inzake Kaders en kredietaanvraag gebiedsontwikkeling Spuikwartier en afdoening motie F 2014/1 (rv 94; RIS 276520).

Overwegende dat: - de exploitatie van het Onderwijs- en Cultuur Complex nauw samenhangt met het ontwerp van het gebouw.

Van mening zijnde dat: - het exploitatietekort in tien jaar van 9 ton naar 0 moet worden afgebouwd.

Verzoekt het college: - een second opinion te laten uitvoeren voor de exploitatie van het Onderwijs- en Cultuur Complex na de bekendmaking van het winnende ontwerp;

555

- de raad hierover vóór het tekenen van het contract te informeren.

En gaat over tot de orde van de dag.

De voorzitter. Door mevrouw Vianen, daartoe gesteund door mevrouw Teunissen, worden de volgende moties (rv 94.2014/22, rv 94.2014/25 en rv 94.2014/28) ingediend:

Motie rv 94.2014/22

De gemeenteraad van Den Haag, in vergadering bijeen op 7 november 2014 ter bespreking van het voorstel van het college inzake Kaders en kredietaanvraag gebiedsontwikkeling Spuikwartier en afdoening motie F 2014/1 (rv 94; RIS 276520).

Overwegende: - dat in een toekomstig ontwerp voor het Onderwijs en Cultuur Complex het hergebruik van het Lucent Danstheater een zwaarwegend criterium zal zijn.

Van mening zijnde dat: - dat duurzaamheid ook het hergebruik van materialen betreft.

Verzoekt het college: - het hergebruik van het leegstaande ministerie als zwaarwegend criterium mee te nemen in de plannen;

- de raad hierover vóór de start van de dialoogfase te informeren.

En gaat over tot de orde van de dag.

Motie rv 94.2014/25

De gemeenteraad van Den Haag, in vergadering bijeen op 7 november 2014 ter bespreking van het voorstel van het college inzake Kaders en kredietaanvraag gebiedsontwikkeling Spuikwartier en afdoening motie F 2014/1 (rv 94; RIS 276520).

Overwegende: - dat drie consortia tijdens de dialoogfase van de aanbesteding ontwerp maken van het Spuikwartier.

Verzoekt het college: - een BREEAM-score “very good” op te nemen als ‘knock-out’-criterium voor de gehele gebiedsontwikkeling;

- de raad hierover vóór de start van de dialoogfase te informeren.

En gaat over tot de orde van de dag.

556

Motie rv 94.2014/28

De gemeenteraad van Den Haag, in vergadering bijeen op 7 november 2014 ter bespreking van het voorstel van het college inzake Kaders en kredietaanvraag gebiedsontwikkeling Spuikwartier en afdoening motie F 2014/1 (rv 94; RIS 276520).

Overwegende: - dat de beoordeling van inschrijvingen wordt uitgevoerd door beoordelingsteams van inhoudelijke interne en externe deskundigen.

Van mening zijnde: - dat daarin ook deskundigheid vertegenwoordigd moet zijn op het gebied van stadsecologie.

Verzoekt het college: - een stadsecoloog deel uit te laten maken van de beoordelingsteams;

- de raad hierover vóór april 2015 te informeren.

En gaat over tot de orde van de dag.

De voorzitter. Door mevrouw Vianen, daartoe gesteund door mevrouw Teunissen en de heer Van Asten, worden de volgende moties (rv 94.2014/23 en rv 94.2014/26) ingediend:

Motie rv 94.2014/23

De gemeenteraad van Den Haag, in vergadering bijeen op 7 november 2014 ter bespreking van het voorstel van het college inzake Kaders en kredietaanvraag gebiedsontwikkeling Spuikwartier en afdoening motie F 2014/1 (rv 94; RIS 276520).

Overwegende: - dat het van groot belang is dat de inrichting van het Spuikwartier in alle mogelijke opzichten goed is ingericht voor fietsers;

- er aan de marktpartijen geen programma van eisen wordt meegegeven met betrekking tot de inrichting van de fietsinfrastructuur.

Van mening zijnde: - dat het ontbreken van een programma van eisen in het stedenbouwkundig beoordelingskader voor de fiets een lacune is.

Verzoekt het college: - in het stedenbouwkundig beoordelingskader meer aandacht te geven aan de goede wijze waarop het Spuikwartier wordt ingericht voor de fiets;

- de raad hierover vóór de start van de dialoogfase te informeren.

En gaat over tot de orde van de dag.

557

Motie rv 94.2014/26

De gemeenteraad van Den Haag, in vergadering bijeen op 7 november 2014 ter bespreking van het voorstel van het college inzake Kaders en kredietaanvraag gebiedsontwikkeling Spuikwartier en afdoening motie F 2014/1 (rv 94; RIS 276520).

Overwegende: - dat “groen” in de stadsgesprekken telkens als belangrijk thema naar voren kwam in de discussies.

Van mening zijnde dat: - de intentie van de stadsgesprekken was dat de wensen van burgers verwerkt werden in de aanbestedingscriteria van het stedenbouwkundig kader.

Verzoekt het college: - criterium negen van het Stedenbouwkundig Beoordelingskader aan te passen naar de volgende tekst: “Het Spuiplein dient ingericht te worden met hoogwaardig groen waarbij rekening wordt gehouden met de grote bezoekersstromen rondom het onderwijs- en cultuurcomplex en met het organiseren van evenementen”;

- de raad hierover vóór de start van de dialoogfase te informeren.

En gaat over tot de orde van de dag.

De moties maken onderdeel uit van de verdere beraadslaging.

Peter Bos (HSP). Voorzitter. Wij gaan vanavond een belangrijk besluit nemen over het Spuikwartier. De achterliggende gedachte is dat we het hele gebied tussen, grofweg, het Spui en de Nieuwe Haven gaan herontwikkelen tot een levendig gebied. We gaan een gebiedsvisie laten maken met daarin ingebed een nieuw onderwijs- en cultuurcomplex, het OCC. Ik ben positief over het plan omdat we hiermee echt een andere weg inslaan dan met het Spuiforum. De belangrijkste voordelen die ik zie zijn de volgende. Ten eerste de kostenbeheersing van de bouw van het OCC. Bij het plan voor het Spuiforum waren de risico’s op hogere bouwkosten gigantisch. De second opinion van bouwkostenbureau BBN wees vorig jaar uit dat het Spuiforum maar liefst € 60 mln. duurder zou worden dan de begrote € 181 mln. Door te kiezen voor een nieuwe wijze van aanbesteden, is nu gegarandeerd dat het OCC binnen het budget van € 176 mln. blijft. Dat doen we door het ontwerp en de bouw van het complex middels een DBM-aanbesteding te doen. Het winnende consortium gaat tegen een vaste prijs en volgens een vaste tijdsplanning het volledige bouwproces, van ontwerp tot oplevering, voor zijn rekening nemen. Meerkosten zijn voor rekening van het consortium, zodat toestanden zoals bij Tivoli in Utrecht en het Stedelijk Museum in Amsterdam uitgesloten zijn. Dit is voor de gemeente een nieuwe manier van aanbesteden waarvoor nog veel koudwatervrees bestaat. De vrees is mijns inziens onterecht omdat bij de start een heel pakket aan eisen wordt gesteld waaraan de ontwerpen moeten voldoen: een stedenbouwkundig kader, een programma van eisen, een uitgebreide aanbestedingsleidraad, et cetera. Binnen deze kaders krijgen de ontwerpers maximale vrijheid. Vrijheid is essentieel om de creativiteit te stimuleren en de beste ontwerpen voort te brengen.

Daniëlle de Winter (PVV). Ik sprak net de woorden uit van de voormalige fractievoorzitter van de heer Bos. Ik had het idee dat hij toen wilde interrumperen omdat hij die woorden in eerste instantie niet herkende. Dat is niet zo vreemd, want het is al weer twee jaar geleden en in twee jaar tijd kan een

558 hele hoop gebeuren. Hoe denkt de heer Bos echter, als hij deze woorden uitspreekt, terug op de woorden die ik net heb uitgesproken, de woorden van het raadslid Joris Wijsmuller?

Peter Bos (HSP). Ik moet reageren op de woorden die mevrouw De Winter heeft gesproken?

Daniëlle de Winter (PVV). Nee, ik vraag u te reageren op het citaat ...

Peter Bos (HSP). Ik moet via u reageren op de woorden van de wethouder?

Daniëlle de Winter (PVV). U hebt het kennelijk nog steeds niet begrepen. Ik zal proberen uw geheugen op te frissen. Raadslid Joris Wijsmuller van de HSP, ik begrijp dat u hem bijna niet meer herkent in zijn nieuwe rol, heeft twee jaar geleden de woorden uitgesproken waarmee ik mijn betoog opende. Ik hoop dat u dat misschien nog wel weet. Als u die woorden nu hoort, en zelf uw eigen tekst hebt uitgesproken, wat vindt u dan van de woorden die het raadslid Joris Wijsmuller twee jaar geleden heeft uitgesproken in zijn strijd tegen het Spuiforum?

Peter Bos (HSP). Ik denk dat het voor iedereen duidelijk is dat het Spuiforum van tafel is en dat er een heel ander plan ligt met een heel ander uitgangspunt. Heel veel bezwaren die bij het Spuiforum bestonden zijn weggenomen. Wij hebben tijdens de onderhandelingen een compromis gesloten. Het waren heel zware onderhandelingen. Als je een compromis moet sluiten, moet je allebei water bij de wijn doen. Dat moet mevrouw De Winter misschien nog leren. Wij hebben een compromis gesloten en daar staan wij voor.

Daniëlle de Winter (PVV). Volgens mij heeft de heer Bos genoegen genomen met een glas water en is de wijn door de andere partijen opgedronken! Het gaat erom dat het voormalige raadslid Wijsmuller van de Haagse Stadspartij heeft gezegd dat het draagvlak nu nog slechts 18% is en heeft gevraagd waarom wij daar niet onze conclusies uit trekken. Hij zei ook dat mensen niet begrijpen dat je in tijden van crisis en tijden van bezuinigen op sociaal-cultureel en maatschappelijk werk hiermee verder kunt gaan. Dat waren zijn woorden. Dat is wat anders dan wat de heer Bos hier nu zegt. Wij hebben het over draagvlak. Hoe belangrijk is draagvlak nog voor de nieuwe Haagse Stadspartij?

Peter Bos (HSP). Mevrouw De Winter leeft nog steeds in het verleden, in de situatie van een jaar geleden. Wij zitten nu in een heel andere constellatie, met een nieuw college met een geheel andere visie op de stad. Er komen extra investeringen in allerlei zaken. Wij zijn bezuinigingen aan het terugdraaien en wij gaan de stad aan de praat krijgen. De bezuinigingen zijn van de baan. Dat is een heel andere context. Ik ben het met mevrouw De Winter eens dat wij in het verleden van alles hebben gezegd over het Spuiforum. Wij hebben gezegd dat een investering van € 180 mln. in tijden van bezuinigingen niet te verkopen is. Dat was ons basisuitgangspunt. Nu is er een geheel andere situatie. Wij hebben bij de collegeonderhandelingen ervoor gezorgd dat het Spuiforum van tafel ging en dat er extra geld kwam voor de zorg, € 70 mln. extra, extra geld voor armoedebestrijding, voor bestrijding van de werkloosheid en dat niet meer bezuinigd wordt op cultuur, welzijn en noem maar op. Die context moet mevrouw De Winter ook in overweging nemen.

Daniëlle de Winter (PVV). De heer Bos doet heel erg zijn best om deze nieuwe plannen te verkopen, al komt het niet heel overtuigend over. Hij mag ook gewoon toegeven dat hij een kat in de zak heeft gekocht. Ik heb het over draagvlak. Dat is nu nog slechts 18%. De heer Bos heeft het over een nieuwe situatie, maar de enige nieuwe situatie die ik zie is dat zijn partij niks meer geeft om draagvlak in de stad. Dat is kennelijk de nieuwe situatie waarvoor de heer Bos staat.

Peter Bos (HSP). Waarop baseert mevrouw De Winter de stelling dat er geen draagvlak is voor dit plan of voor deze aanpak? In de enquête wordt heel duidelijk gevraagd wat mensen vinden van deze aanpak voor ontwikkeling van het gehele gebied. De uitslag is dat 47% het geen goede aanpak vindt en 42% het wel een goede aanpak vindt. Dat zijn marginale verschillen. Ik denk dan: wij zitten aan het begin van het proces, het draagvlak kan alleen maar groeien. Ik vind het een heel goede uitgangspositie om uit te gaan van 42% draagvlak.

559

Aisha Akhiat (SP). Staat er niet in het onderzoek van Omroep West dat minder dan een kwart van Den Haag het gehele gebied wil ontwikkelen?

Peter Bos (HSP). Er staan verschillende vragen in het onderzoek. Een van de vragen is of de aanpak die de gemeente voorstelt om het gebied te ontwikkelen een goede is. Daarvan heb ik u zo-even de cijfers genoemd. Er staat bijvoorbeeld ook in dat een meerderheid van de geënquêteerden vindt dat het behoud van het Spuiplein een goed uitgangspunt is. We kunnen allemaal wel selectief gaan shoppen uit die enquête maar ik denk niet dat dit een goede basis is voor de discussie.

Aisha Akhiat (SP). Ik wil dan graag constateren dat uit het onderzoek wel degelijk blijkt dat minder dan 25%, volgens mij zelfs 22% van de Haagse bevolking wil wat de Haagse Stadspartij wil en dat meer dan 60% van de Haagse bevolking renovatie wil zoals ook de SP wil. Over het argument van Marnix Norder dat de vraagstelling bij het toenmalige draagvlakonderzoek niet goed zou zijn geweest, hebt u eerder gezegd dat dit een onzinargument was. Waarom vindt u dat nu dan geen onzinargument meer?

Peter Bos (HSP). De Haagse Stadspartij vindt renovatie ook de beste optie. Dat zouden we graag willen en dat is nog steeds mogelijk zoals het er nu naar uitziet. Het kan dus nog steeds maar het is geen harde eis omdat we dat in de collegeonderhandelingen zo hebben afgesproken.

Aisha Akhiat (SP). Dan wil ik heel graag een heel eerlijk antwoord van de heer Bos. Hoe realistisch vindt de heer Bos het dat er daadwerkelijk straks geen nieuwbouw komt, maar renovatie?

Peter Bos (HSP). Ik ben geen gokker. Ik heb gezegd dat renovatie nog steeds een optie is. In ieder geval als het gaat om het Lucent Danstheater wordt daar extra waardering aan gegeven. Bovendien telt dit aspect mee in de duurzaamheidsbeoordeling. Voorzitter. Ik vervolg mijn betoog. Ik was gebleven bij het punt van de kostenbeheersing en de nieuwe aanpak. Ik wil benadrukken dat de ontwerpen straks door tal van deskundigen worden beoordeeld en zullen worden gewogen aan de hand van uitgebreide kwaliteitscriteria.

Arjen Dubbelaar (Groep De Mos/Ouderen Partij). Ik heb een algemene vraag die ik maar niet uit mijn hoofd krijg.

De voorzitter. Dan moet u die nu kwijt.

Arjen Dubbelaar (Groep De Mos/Ouderen Partij). Ja, eigenlijk wel. De heer Bos heeft twee jaar terug een prijs uitgereikt en dat was de 'over de balk'-award. Kan hij vertellen waarom hij die prijs heeft uitgereikt?

Peter Bos (HSP). Dat is een jaarlijks ritueel. Vorig jaar hebben wij die inderdaad uitgereikt. Het project Spuiforum heeft die award toen gewonnen. Welk project het dit jaar gaat worden, weten we nog niet. De aanmeldingen zijn begonnen. Als u goede ideeën hebt, dan kunt u die inbrengen, maar er zit wel een heel strenge jury, dus het moet wel een heel goed voorstel zijn. Ik kom op het tweede belangrijke voordeel van de voorgestelde integrale aanpak. Het OCC wordt ingebed in de omgeving dankzij een gebiedsvisie waarmee niet alleen een nieuw cultuur- en onderwijscomplex ontstaat maar het gehele gebied wordt aangepakt, waaronder de leegstaande ministerietoren; ook de Turfmarkt en het Spuiplein worden verbeterd. Over het Spuiplein gesproken: grote winst is dat dit plein behouden wordt en niet wordt volgebouwd met een kolos, wat wel dreigde te gebeuren met het Spuiforum. De Nieuwe Kerk blijft dus in volle glorie het plein domineren en wordt niet langer in de hoek gedrukt. Bij de integrale aanpak blijft ook de optie van hergebruik van de gebouwen in beeld en in het bijzonder het Lucent Danstheater.

Daniëlle de Winter (PVV). Ik hoor de heer Bos hier iets ontzettend interessants zeggen. Hij zegt net dat hij de zekerheid heeft dat de oude ministerietoren wordt opgeknapt. Hoe komt hij daarbij?

560

Peter Bos (HSP). Dat is ten eerste het ontwikkelrecht dat Heijmans heeft dat twee jaar naar voren is gehaald. Het betekent dat Heijmans in 2017 kan beginnen met die aanpak. Daarnaast zijn er, als Heijmans het niet wil gaan doen, eventuele andere consortia die het kunnen overnemen. Ik denk dat er voor deze heel geliefde A-locatie voldoende interesse is vanuit de markt om er iets mee te doen. Verder kom ik straks nog met een voorstel om deze ontwikkeling verder te verzekeren middels een bouwplicht.

Daniëlle de Winter (PVV). U moet dus een motie indienen om er zekerheid voor te hebben? Dan begrijp ik niet waarom u zo-even zei dat u de zekerheid heeft dat die ministerietoren wordt opgeknapt. Eigenlijk heeft u dan toch weer die kat in de zak gekocht. Die conclusie moet ik blijven trekken. U gokt er kennelijk op - u bent kennelijk dus meer een gokker dan u zelf denkt - dat die ministerietoren straks opgeknapt wordt. Waarom dient u daar dan een motie voor in?

Peter Bos (HSP). Ik denk dat het tot de functie van de raad behoort om voorstellen kritisch te bekijken en dat als je vindt dat iets beter moet, je dan met moties en amendementen moet komen om dat aan te passen. En dat hebben wij gedaan.

Daniëlle de Winter (PVV). Maar u hebt geen zekerheid? Het was dus een kleine verspreking uwerzijds.

Peter Bos (HSP). Zoals het raadsvoorstel nu voorligt, is die zekerheid wat ons betreft onvoldoende. Dus die moet volgens mijn fractie inderdaad vergroot worden. Ik vervolg mijn betoog, waarbij ik de heren De Mos en Kraft van Ermel inmiddels ook welkom heet. Het compromis dat we hebben gesloten is dat het Koninklijk Conservatorium naar de binnenstad komt. Daar zien we best wel de voordelen van in maar het had wat ons betreft niet echt gehoeven. Toch hebben we in juni tijdens de collegeonderhandelingen ingestemd met dit compromis. Waarom? A. om het Spuiforum van tafel te krijgen en een veel beter plan te ontwikkelen. B. om de stad te laten zien dat we bestuursverantwoordelijkheid willen nemen en niet langs de kant blijven staan. C. omdat we veel andere zaken in de stad willen aanpakken en een nieuwe wind door de stad willen laten waaien. Kijk naar de extra investeringen in de zorg en de armoedebestrijding. Mede dankzij de Haagse Stadspartij is er wat dat betreft echt een behoorlijke inhaalslag gemaakt. De afgelopen weken hebben we ons stevig in het plan verdiept en dat zeer uitvoerig besproken in de commissie. De Haagse Stadspartij heeft het voorstel met een kritische maar constructieve houding bekeken. Ook de meeste andere partijen hebben dat gedaan. Ik moet de wethouder een compliment geven voor wijze waarop hij het plan hier heeft verdedigd. Ook heeft hij op veel punten toezeggingen gedaan die aan onze kritiek tegemoet komen. Zo zal de raad nog inzage krijgen in de definitieve aanbestedingsstukken. Ook zal de bezonning op de terrassen van de Turfmarkt in het stedenbouwkundig kader worden opgenomen en de bouwhoogte langs het Spuiplein heeft een basishoogte van 20 meter in plaats van ten minste 20 meter. Verder is toegezegd dat het boven elkaar bouwen van het commerciële en het culturele deel mogelijk blijft en niet wordt uitgesloten. De Haagse Stadspartij wil bevorderen dat de stedenbouwkundige en architectonische kwaliteit van het nieuwe plan uitstekend is. We hebben daarom de motie van D66 meeondertekend die ertoe strekt om die kwaliteit meer gewicht te geven in de beoordeling. In dat kader hebben we ook de motie van de VVD meeondertekend die straks nog aan de orde zal komen en die vooral betrekking heeft op de massaliteit. Eveneens hebben we meeondertekend de motie van het CDA. Voor ons zijn verder nog de duurzaamheidaspecten van belang. We zijn ervan overtuigd dat er een duurzame ontwikkeling plaats gaat vinden dankzij de strenge beoordeling op duurzaamheid. Behoud van het Lucent Danstheater krijgt daarin extra gewicht. Hergebruik van de overige gebouwen is daarnaast nog steeds mogelijk. We zijn heel benieuwd in hoeverre consortia deze uitdaging gaan oppikken. Ik heb daarover ook nog een vraag voor de wethouder. Voor gebiedsontwikkeling bestaat er het keurmerk BREEAM-NL Gebiedsontwikkeling. Wordt dat in dit geval ook toegepast? Belangrijk voor de duurzaamheid is een klimaatneutrale stad. Die bereik je vooral door de energievoorziening duurzaam te laten zijn. Dat is niet alleen goed voor het milieu maar bespaart ook op de

561 exploitatiekosten. De gemeente heeft de ambitie om in 2020 samen met het Rijk het centrumgebied een volledig duurzame energievoorziening te geven met hernieuwbare energiebronnen. Daarom dienen we daartoe een motie in waarvan het dictum luidt: verzoekt het college de mogelijkheid van aansluiting op EnergieRijk of een andere duurzame oplossing voor de energievoorziening bij de gebiedsontwikkeling als voorwaarde te stellen en op te nemen in de aanbestedingsleidraad.

Christine Teunissen (PvdD). In de motie staat dat er een mogelijkheid moet zijn om aan te sluiten bij EnergieRijk en om klimaatneutraal te worden. Welke voorwaarden stelt u daarmee aan het college? Waar houdt u dan het college aan? Wat is dan uw opdracht aan het college? Dat is mij namelijk niet helemaal duidelijk.

Peter Bos (HSP). De bedoeling van de motie is om ervoor te zorgen dat er een duurzame energievoorziening komt en dat als het even kan, daarbij wordt aangesloten op EnergieRijk. Zoals bekend heeft EnergieRIjk de ambitie om in 2020 een volledig duurzame energievoorziening in de stad te hebben met hernieuwbare energiebronnen zoals wind- en zonne-energie en biomassa.

Christine Teunissen (PvdD). Uit deze motie blijkt toch echter geen enkele opdracht aan het college om daar ook aan te voldoen?

Peter Bos (HSP). Zeker wel. Er staat heel duidelijk in dat we het college opdragen om dat goed te gaan doen. Ik ben dan ook heel benieuwd naar het antwoord van de wethouder daarop. Voor de Haagse Stadspartij is niet alleen de bouw van het OCC een issue. De bouw ervan lijkt verzekerd maar we maken ons nog wel zorgen over de ontwikkeling van het commerciële deel. We zouden graag zien dat er voor dat deel een bouwplicht komt. Daarover dienen we een motie in, waarin het college wordt verzocht een bouwplicht voor de commerciële ontwikkeling in de gebiedsontwikkeling Spuikwartier op te nemen en de raad hierover voor de start van de dialoogfase te informeren. De motie is meeondertekend door de heer Ramnewash van de PvdA. Mevrouw Vianen refereerde er al aan dat ik deze motie zou indienen. Haar naam mag er wat mij betreft ook onder komen te staan. Ik weet niet of dat nog kan.

De voorzitter. Dat kan altijd.

Peter Bos (HSP). Voorzitter. De stad is erg betrokken bij dit proces en dat moet zo blijven. Er zijn drukbezochte stadsgesprekken geweest waarin veel ideeën naar voren zijn gebracht. Ik zou de wethouder willen vragen of het mogelijk is om bewoners uit de stad in de commissie op te nemen die straks de plannen gaat beoordelen, naast de vele deskundigen die zich gaan buigen over de plannen.

Inge Vianen (GroenLinks). Op welke wijze zou de heer Bos burgers en inwoners mee willen nemen in het proces?

Peter Bos (HSP). Op dit specifieke punt gaat het om de beoordelingscommissie. De plannen die straks worden ingediend door de drie consortia worden beoordeeld op allerlei aspecten. Wij zouden het goed en fijn vinden als er ook vanuit de stad een kleine afvaardiging aan mee gaat doen. Maar ik kom zo meteen nog te spreken over nog meer betrokkenheid vanuit de stad. Er wordt hier en daar geroepen dat we na vandaag zijn overgeleverd aan de wolven of aan de goden. Ik begrijp dat niet, want met de kaders die er nu liggen en met de aanpassingen die de raad nu voorstelt, vertrouw ik erop dat er een goed plan uitrolt. Daar moeten we het echter niet bij laten. We moeten met elkaar en met de stad in gesprek blijven om ervoor te zorgen dat dit plan nog beter wordt en het gebied straks ook echt gaat leven. Als het aanbestedingsresultaat er straks ligt, zal de wethouder met de uitkomst de stad in moeten en zich moeten verantwoorden. Ik heb hierover een motie die de raad daarbij betrekt en waarvan het dictum luidt: verzoekt het college de raad indien mogelijk een rol te geven in de verdere uitwerking van de plannen voor het Spuikwartier zoals bij het schetsontwerp van het Spuiplein en de verdere uitwerking van de gebiedsvisie, uiteraard binnen de kaders van de bouwenveloppe, de grondexploitatie en de aanbestedingsregels.

562

Pieter Grinwis (ChristenUnie-SGP). Hoorde ik de heer Bos zo-even zeggen: indien mogelijk?

Peter Bos (HSP). Ja.

Pieter Grinwis (ChristenUnie-SGP). Wat is de motie dan wat u betreft waard?

Peter Bos (HSP). Ik hoor graag van de wethouder hoe hij hiermee om wil gaan. Ik zou graag willen dat er zo veel mogelijk betrokkenheid komt. Er gaat nu een plan de aanbestedingsprocedure in. Ik ben ervan overtuigd dat er een goed plan uit gaat komen waarbij ik het belangrijk vind dat we dit plan aan de stad laten zien en we de stad er ook bij betrekken. Ik ben ervan overtuigd dat deze wethouder dat plan op een heel enthousiaste manier zal uitleggen en presenteren aan de stad en indien mogelijk ook de raad daarbij een rol zal moeten kunnen geven.

Pieter Grinwis (ChristenUnie-SGP). Dan is mijn conclusie: helemaal niets.

Peter Bos (HSP). Dat is wat mij betreft een wat voorbarige conclusie.

Inge Vianen (GroenLinks). Als ik de heer Bos zo hoor spreken, zit hij eigenlijk in een soort spagaat. Hij wil de burgers en de raad erbij betrekken, maar de DBM-aanbesteding waar hij nu mee instemt, zorgt er juist voor dat dit niet kan. Vindt hij het dan eigenlijk geen beter idee om niet in te stemmen met dit raadsvoorstel en er straks voor te zorgen dat er drie voorstellen liggen zodat de stad en de raad daarover kunnen beslissen?

Peter Bos (HSP). Nee, dat vind ik niet. Waar we heel principieel met deze afspraken akkoord zijn gegaan en hiervoor hebben gekozen, moeten we daarvan ook de consequentie dragen. Als het plan er straks ligt, moet het uitgelegd en verdedigd worden. Ik ben ervan overtuigd dat er een goed plan uit gaat komen. Ik ben niet bang - u bent dat misschien wel - dat er een slecht plan uit zal komen.

Inge Vianen (GroenLinks). Wat is er principieel aan het terzijde schuiven van burgers en de raad in de besluitvormig over dit belangrijke stuk van onze stad?

Peter Bos (HSP). Dat is onjuist. Wij zijn nu bezig om kaders vast te stellen. De stad heeft heel veel bijgedragen aan het vormen van ideeën en uitgangspunten als het gaat om de gebiedsontwikkeling in deze stad en ook met betrekking tot het zalencentrum. We hebben heel veel stadsgesprekken gehad en hebben er heel veel werk van gemaakt, zeker deze wethouder. De zalen puilden uit. Iedere avond waren er meer mensen aanwezig dan hier op deze publieke tribune. Dus ik vind dat u daar niet te licht over moet denken.

Inge Vianen (GroenLinks). Ik denk daar ook helemaal niet licht over. Er zijn inderdaad veel stadsgesprekken geweest, maar wat ik nu zo treurig vind, is dat één van de belangrijkste dingen die uit die stadsgesprekken kwamen, namelijk dat mensen een groen Spuiplein willen, op geen enkele wijze is terug te vinden in de criteria. Bent u dat met mij eens?

Peter Bos (HSP). Dat is een keuze geweest. We gaan ons straks buigen over de moties en amendementen. Wellicht gaan we meestemmen met één van uw voorstellen.

Inge Vianen (GroenLinks). Bent u het met mij eens dat het inderdaad een politieke keuze is geweest om de mening van burgers over een groen Spuiplein terzijde te schuiven?

Peter Bos (HSP). Daar zullen allerlei overwegingen van het college aan ten grondslag liggen. Dat zal best. Er staat overigens wel degelijk het een en ander in over een groen Spuiplein. In het stedenbouwkundig concept komt het woord groen drie, vier keer voor. U moet het dus goed lezen.

Inge Vianen (GroenLinks). Maar kunnen de criteria …

563

De voorzitter. Mevrouw Vianen, u hebt het antwoord gekregen. De heer Bos vervolgt zijn betoog.

Peter Bos (HSP). Ik ben het met u eens, mevrouw Vianen, dat het best harder kan, maar dat het groen er niet in voorkomt, is echt onzin.

Arjen Lakerveld (VVD). Op 30 oktober hebben we een brief gekregen van de wethouder met een nadere toelichting op de momenten waarop we als raad betrokken worden bij uitkomsten van procedures en bij de verdere uitwerking. Daar staat nogal een aantal momenten in genoemd. Hebt u nu zelf nog suggesties om een aantal nieuwe momenten daaraan toe te voegen? Of zegt u: dit is precies wat wij bedoelen?

Peter Bos (HSP). Nee, de momenten die de wethouder heeft aangegeven zijn vooral momenten die nog aan de voorkant zitten, dus voordat de aanbesteding loopt. Daarnaast wil ik met deze motie alleen maar aangeven dat wij die betrokkenheid vanuit de stad belangrijk vinden en dat wij het ook van belang vinden dat de raad zijn rol daarin pakt.

Arjen Lakerveld (VVD). Die betrokkenheid vinden wij als VVD ook belangrijk. Dat is ook precies waarom de wethouder een brief naar ons als commissie heeft gestuurd om ons er duidelijk over te informeren op welke momenten de raad aan zet is en op welke momenten de raad geïnformeerd wordt in dit proces, zowel aan de voorkant als tijdens het proces en het moment waarop de uitkomsten bekend zijn. Volgens mij hebt u al antwoord gekregen op uw vraag.

Peter Bos (HSP). Ik heb geen antwoord gekregen op mijn vraag. Ik wacht even af wat de wethouder vindt. Volgens mij is die motie alleen maar een bevestiging en een stimulans van datgene wat wij met z'n allen als raad willen. Zo er ooit discussie was over het nieuwe stadhuis waar nu heel veel mensen blij mee zijn, is er nu veel discussie over het Spuikwartier. Wij denken dat er een uitstekend plan ligt dat we hebben kunnen smeden samen met onze coalitiepartners en met andere partijen en dat we een goed debat hierover met elkaar hebben gevoerd, in de stad en in de raad. Ik wil iedereen die zich hiervoor heeft ingezet, van harte bedanken. Met name bedank ik werkgroep Dooievaar voor haar kritische inbreng die ook mij heeft gestimuleerd om kritisch naar het plan te kijken.

Daniëlle de Winter (PVV). Hoe blij de mensen zijn met het stadhuis? Weet u nog wat het doel was van dat nieuwe stadhuis? We herinneren ons allemaal nog wel de woorden die Adri Duivesteijn in 1986 sprak bij de besluitvorming over dat stadhuis, dat in 1995 werd geopend. Maar weet u nog wat het doel was van de bouw van dat stadhuis? Een levendig plein! Vindt u dat dit gelukt is?

Peter Bos (HSP). Ik denk dat het doel van het stadhuis is geweest om een goede huisvesting te bieden aan het ambtelijk apparaat en daarnaast een mooie ontmoetingsplek middels een atrium.

Daniëlle de Winter (PVV). Volgens mij was het doel om een levendig plein te creëren en zijn er daardoor ook horeca- en winkelfuncties gerealiseerd. Het plein is echter niet levendig en volgens mij wilt u het nu, 20 jaar later, opnieuw op de schop nemen. Je kunt je dus afvragen of het is gelukt met dat plein. Misschien kan ik u de tip geven om het boek 'Het Haagse stadhuis: bouwen in een slangenkuil' eens te lezen.

Peter Bos (HSP). Volgens mij is er weinig relatie tussen het stadhuis en het Spuiplein. Naar mijn mening zijn dat twee aparte ontwikkelingen en heeft de bouw van het stadhuis heel andere doelen gekend dan de aanleg van het Spuiplein.

Arjen Dubbelaar (Groep De Mos/Ouderen Partij). Ik heb gezien dat de heer Bos meegeschreven heeft aan het verkiezingsprogramma van de Haagse Stadspartij. Los van het verkiezingsbedrog, sorry, het compromis, noemt dit verkiezingsprogramma het oude plan geldverkwistend. Wat is dan het verschil met het nieuwe plan?

564

Peter Bos (HSP). Het klopt dat ik heb meegeschreven aan het partijprogramma van de Haagse Stadspartij, maar dát stukje heb ik niet geschreven, maar ik ben het er wel mee eens.

De voorzitter. Door de heer Bos, daartoe gesteund door de heer Van Asten, de heer Ramnewash, de heer Rogier en mevrouw Vianen, wordt de volgende motie (rv 94.2014/16) ingediend:

Motie rv 94.2014/16

De gemeenteraad van Den Haag op 7 november 2014 in vergadering bijeen ter bespreking van het voorstel van het College inzake Kaders en kredietaanvraag gebiedsontwikkeling Spuikwartier (rv 94; RIS 276520).

Overwegende: - dat voor de gebiedsontwikkeling Spuikwartier sprake is van een grootschalige ontwikkeling met woningbouw, cultuur, onderwijs, winkels, horeca etc. - de Gemeente Den Haag en het Rijk de ambitie hebben dat in 2020 voor het centrumgebied van Den Haag een volledig duurzame energievoorziening met hernieuwbare energiebronnen (zon, wind, water, bodem, biomassa) zal zijn gerealiseerd en daarin samenwerken in EnergieRijk.

Verzoekt het College: - de mogelijkheid van aansluiting op EnergieRijk of een andere duurzame oplossing voor de energievoorziening bij de gebiedsontwikkeling als voorwaarde te stellen en op te nemen in de aanbestedingsleidraad.

De voorzitter. Door de heer Bos, daartoe gesteund door de heer Ramnewash en mevrouw Vianen, wordt de volgende motie (rv 94.2014/17) ingediend:

Motie rv 94.2014/17

De gemeenteraad van Den Haag op 7 november 2014 in vergadering bijeen ter bespreking van het voorstel van het College inzake Kaders en kredietaanvraag gebiedsontwikkeling Spuikwartier (rv 94; RIS 276520).

Overwegende: - dat voor de gebiedsontwikkeling Spuikwartier sprake is van een culturele en een commerciële ontwikkeling; - dat het consortium dat de DBM-aanbesteding wint het Onderwijs- en Cultuurcomplex gaat bouwen; - dat voor de commerciële ontwikkeling Heijmans het eerste ontwikkelrecht heeft op basis van een eerdere aanbesteding.

Van mening: - dat er op dit moment nog niet voldoende garanties zijn voor de daadwerkelijke realisatie van de commerciële ontwikkeling.

Verzoekt het College: - een bouwplicht voor de commerciële ontwikkeling in de gebiedsontwikkeling Spuikwartier op te nemen; - de raad hierover vóór de start van de dialoogfase te informeren.

En gaat over tot de orde van de dag.

565

De voorzitter. Door de heer Bos wordt de volgende motie (rv 94.2014/18) ingediend:

Motie rv 94.2014/18

De gemeenteraad van Den Haag op 7 november 2014 in vergadering bijeen ter bespreking van het voorstel van het College inzake Kaders en kredietaanvraag gebiedsontwikkeling Spuikwartier (rv 94; RIS 276520).

Constaterende: - dat de aanbestedingssystematiek DBM inhoudt dat de gemeenteraad voorafgaand aan de start van de aanbesteding de kaders vaststelt; - dat de raad na de start van de aanbesteding geen invloed meer heeft op de uitwerking tot voorlopig ontwerp en de gebiedsvisie.

Verzoekt het college: - de raad indien mogelijk een rol te geven in de verdere uitwerking van de plannen voor het Spuikwartier zoals bij het schetsontwerp van het Spuiplein en de verdere uitwerking van de gebiedsvisie, uiteraard binnen de kaders van de bouwenveloppe, de grondexploitatie en de aanbestedingsregels.

De moties maken onderdeel uit van de verdere beraadslaging.

Voorzitter: de heer Guernaoui

Pieter Grinwis (ChristenUnie-SGP). Voorzitter. Het Spuiforum is dood, leve het Spuiforum. Zo typeerde ik de uitkomst betreffende het hete hangijzer Spuiforum tijdens de collegeonderhandelingen dit voorjaar. Althans, daar was ik bang voor, maar de wethouder bezwoer ons dat het een echte gebiedsontwikkeling zou gaan worden en geen ander Spuiforum. Maar toen we het raadsvoorstel 'Kaders en kredietaanvraag gebiedsontwikkeling Spuikwartier' begin oktober ontvingen, wisten we het zeker: Spuiforum 2.0 was geboren. De integrale aanbesteding van de gebiedsontwikkeling uit het coalitieakkoord was losgelaten en teruggebracht tot een integrale aanbesteding van het onderwijs- en cultuurgebouw plus een gebiedsvisie. Hoewel de 2.0-versie voordelen heeft in vergelijking met de 1.0- versie (behoud van het Spuiplein en grotere bouwenveloppepe, zijn de overeenkomsten helaas maar al te groot, Naarmate de commissiedebatten vorderden, werd dat maar al te duidelijk. Niet alleen het al zo vaak genoemde programma van eisen en de prijs, maar bijvoorbeeld ook de enorme tijdsklem die door de coalitiepartijen op de realisatie van het onderwijs- en cultuurcomplex is gelegd, te weten oplevering in 2019, zorgt niet alleen aan de voorkant voor onvrede bij een groot deel van de raad maar zorgt er ook voor dat het culturele en commerciële programma waarschijnlijk niet in nauwe samenhang kunnen worden gerealiseerd, waardoor er hoogst waarschijnlijk, hoewel qua uiterlijk en locatie een tikkie anders, een cultuurpaleis à la Spuiforum 1.0 verschijnt. Toch wil ik ook waardering uitspreken naar wethouder Wijsmuller. Na een niet al te scherpe eerste termijn ben ik hem erkentelijk voor de antwoorden en toezeggingen die volgden in de vertrouwelijke sessie en in de tweede termijn van de commissie. Op een aantal punten waar ik de nodige spreektijd aan heb besteed, heb ik toezeggingen gekregen: de bezonning van de Turfmarkt tijdens de lunchuren en van de binnentuin van de Campus Den Haag, het schrappen van het woord tenminste voor 40 meter hoog en het hart op de goede plek voor de Nieuwe Kerk. Daarnaast is er in vele uren debatteren duidelijkheid gekomen over het plafondbedrag voor de M-component voor het onderhoud van het onderwijs- en cultuurcomplex, te weten € 1,3 mln. per jaar. Bovendien is er duidelijkheid gekomen over de exploitatie waarmee is gerekend en die inderdaad laat zien dat we in 070 qua exploitatie realistischer tewerk gaan dan in 030. Ook over de financiën is meer duidelijkheid gekomen, in die zin dat mijn analyse uit de eerste termijn in de commissie is bevestigd met als conclusie dat het Spuiforum 2.0 duurder is dan doorgaan met het Spuiforum 1.0. Dat betreft de plus bij de Spuiforumkosten met een half miljoen euro ten gevolge van de vertraging die veroorzaakt is door de afspraak in het coalitieakkoord. Ook als je dat even laat voor wat het is, hebben we nog de

566 voorbereidingskosten van in totaal € 7,1 mln., waarvan wordt voorgesteld deze af te boeken en die buiten de kostenvergelijking tussen het Spuikwartier en het Spuiforum te houden, waardoor zelfs geharnaste tegenstanders in onze mooie stad denken dat het nieuwe onderwijs- en cultuurcomplex minder duur is dan het oude Spuiforum. Ik heb het amendement van collega Akhiat meeondertekend om dit bedrag onderdeel te laten zijn van het investeringskrediet van € 177,4 mln. Dat is namelijk wel zo zuiver. Omdat de financiën voor mijn fractie een zeer belangrijk punt zijn bij dit raadsvoorstel dien ik ter aanvulling de volgende motie in waarvan de tekst als volgt luidt: 'overwegende, dat wethouder Wijsmuller bij TV West (uitgezonden 16 mei) heeft gegarandeerd dat het onderwijs- en cultuurgebouw minder duur zou worden; overwegende, dat hoewel de budgettaire kaders in het coalitieakkoord "Vertrouwen op Haagse Kracht" betreffende het Spuikwartier hetzelfde zijn gebleven, deze wethouder het als zijn opdracht zag om tot een goedkoper plan te komen, zoals hij tijdens het debat over het coalitieakkoord heeft gezegd (24 juni); constaterende, dat in het voorliggende voorstel wordt voorgesteld de voorbereidingskosten die niet van nut zijn voor de ontwikkeling van het nieuwe onderwijs-en cultuurgebouw à € 7,1 mln. af te boeken; overwegende, dat als rekening wordt gehouden met deze af te boeken voorbereidingskosten uit de financiële paragraaf van het voorliggende raadsvoorstel blijkt dat de bouw van het nieuwe onderwijs- en cultuurgebouw op papier duurder is dan doorgaan met de ontwikkeling en bouw van het oude Spuiforum (ten minste € 2,1 mln.); spreekt uit, dat uitgaand van de budgettaire kaders het nieuwe onderwijs- en cultuurgebouw de Haagse belastingbetaler meer gaat kosten dan doorgaan met het oude Spuiforum; spreekt voorts uit dat de wethouder zijn opdracht en garantie om tot een minder duur plan te komen helaas niet heeft waargemaakt,'. Voorzitter. Tijdens de commissiebehandeling heb ik al duidelijk gemaakt dat ik best wel wat zie in geïntegreerde contractvormen maar ook dat het geen wondermiddel is. Een DBM-contract heeft belangrijke voordelen zoals de kostenbeheersing, de prikkel voor de markt om met een efficiënt ontwerp te komen en een optimale verdeling van de kosten over de hele levenscyclus van het gebouw. Maar omdat vanwege gemeentelijke financiële spelregels voor de DB-component en de M-component aparte bedragen worden gehanteerd, bestaat er het risico dat er qua kosten toch geen optimale oplossing uitkomt. Daarom dien ik daarover een motie waarvan de laatste overweging en het dictum als volgt luiden: 'overwegende dat door het hanteren van twee bedragen voor enerzijds de DB-componenten en anderzijds de M-component er een risico is dat bij de aanbesteding qua kosten niet wordt geoptimaliseerd op de duur van het contract c.q. de levenscyclus van het complex; verzoekt het college bij de aanbesteding te streven naar een optimalisatie van de levenscycluskosten van het onderwijs- en cultuurcomplex, zodat de voordelen van een integrale aanbesteding in de vorm van een DBM-contract maximaal tot uiting komen'. Voorzitter. Naast de voordelen zijn er nadelen aan een integrale aanbesteding, aan een DBM, nadelen die temeer knellen nu het maximale uitstel slechts een jaar is. Bij een DBM hoort een langere aanbestedingsfase. Alleen al de concurrentiegerichte dialoog duurt een halfjaar. En daarom zien we de wethouder al talloze voorbereidende stappen zetten richting de markt, tot en met vandaag aan toe, nog voordat de raad over dit raadsvoorstel heeft besloten. Dat is, laat ik het eufemistisch uitdrukken, niet zo netjes. Niet richting de inwoners van Den Haag en niet naar deze raad. Ook het ontbreken van de aanbestedingsleidraad en de nog niet ingevulde M-component zitten mij niet lekker. Maar begrijp mij goed: dat is geen kritiek op de integrale aanbesteding, mits goed uitgevoerd, maar op het feit dat deze wethouder en deze coalitie regeren met uitstel van maximaal een jaar als dictaat. Daarbij sneuvelen en passant de open bestuurscultuur en een grondige aanpak van de gebiedsontwikkeling. Tijdens de commissiebehandeling heb ik ons verkiezingsprogramma een tikkie opzij gelegd en heb ik mij kritisch maar wel constructief opgesteld in de hoop bijvoorbeeld dat we de kosten omlaag konden krijgen. Ondanks dat we wat kleine toezeggingen hebben gekregen voel ik niet de vrijheid om af te wijken van dat programma. Dus herhaal ik ons pleidooi voor behoud van het Lucent Danstheater, renovaties van de Dr. Anton Philipszaal en zo nodig een bijdrage aan de renovatie van het gebouw van het Koninklijk Conservatorium waar datzelfde KC overigens zelf verantwoordelijk voor is gelet op de rijksfinanciering. Ik zal dan ook moties van collega's steunen die

567 in deze richting gaan. Tegelijkertijd zal ik zeker moties steunen die de voorliggende plannen verbeteren, bijvoorbeeld over het zwaarder laten meewegen van de stedenbouwkundige visie en de uitvoering daarvan door een bouwplicht voor de commerciële ontwikkeling en voor een groen Spuiplein. Dan nog een onderwerp dat wat verder weg ligt van het Spuikwartier maar dat er nauw mee verbonden is, het Zuiderstrandtheater. Nog geen week nadat de wethouder het raadsvoorstel over het Spuikwartier naar de raad had gezonden, deed de directeur van onder andere het Zuiderstrandtheater de in mijn ogen ongehoorde uitspraak dat het tijdelijke Zuiderstrandtheater wat hem betreft waarschijnlijk vastgeschroefd zat aan de Scheveningse bodem. De wethouder reageerde daar nou niet bepaald geruststellend op. Daarom dien ik daarover een motie in waarvan de tekst als volgt luidt: 'overwegende, dat er 9 oktober jI. onduidelijkheid is ontstaan door uitspraken bij TV West van dhr. Scholten, onder andere directeur van het Zuiderstrandtheater, en de reactie daarop door wethouder Wijsmuller, over de tijdelijkheid van het Zuiderstrandtheater; overwegende, dat het Zuiderstrandtheater conform het raadsvoorstel betreffende het Spuiforum (rv91; RlS260021) is gebouwd als tijdelijke huisvesting voor het RO, NDT en DMC met de bedoeling dat het na ingebruikname van het nieuwe onderwijs- en cultuurgebouw afgebroken zou worden; overwegende, dat in het raadsvoorstel betreffende het Spuiforum nadrukkelijk de tijdelijkheid van het Zuiderstrandtheater als gebouw is onderstreept; van mening, dat het tijdelijke Zuiderstrandtheater pijn doet aan je ogen en dat de Scheveningers het niet verdienen hier langer tegenaan te kijken dan strikt noodzakelijk; van mening, dat het onbehoorlijk is om de tijdelijkheid van dit bouwwerk in twijfel te trekken; spreekt uit dat het Zuiderstrandtheater na ingebruikname van het nieuwe onderwijs en cultuurgebouw in het Spuikwartier wordt afgebroken, en verzoekt het college zulks vast te leggen en uit te voeren.'

De voorzitter. Door de heer Grinwis worden de volgende moties (rv 94.2014/30, rv 94.2014/31 en rv 94.2014/32) ingediend:

Motie rv 94.2014/30

De gemeenteraad van Den Haag op 7 november 2014 in vergadering bijeen ter bespreking van het voorstel van het college inzake Kaders en kredietaanvraag gebiedsontwikkeling Spuikwartier (rv 94; RIS 276520), overwegende, dat wethouder Wijsmuller bij TV West (uitgezonden 16 mei) heeft gegarandeerd dat het onderwijs- en cultuurgebouw minder duur zou worden, overwegende, dat hoewel de budgettaire kaders in het coalitieakkoord “Vertrouwen op Haagse Kracht” betreffende het Spuikwartier hetzelfde zijn gebleven, deze wethouder het als zijn opdracht zag om tot een goedkoper plan te komen, zoals hij tijdens het debat over het coalitieakkoord heeft gezegd (24 juni), constaterende, dat in het voorliggende voorstel wordt voorgesteld de voorbereidingskosten die niet van nut zijn voor de ontwikkeling van het nieuwe onderwijs- en cultuurgebouw à € 7,1 miljoen af te boeken, overwegende, dat als rekening wordt gehouden met deze af te boeken voorbereidingskosten uit de financiële paragraaf van het voorliggende raadsvoorstel blijkt dat de bouw van het nieuwe onderwijs- en cultuurgebouw op papier duurder is dan doorgaan met de ontwikkeling en bouw van het oude Spuiforum (ten minste € 2,1 mln.), spreekt uit dat uitgaand van de budgettaire kaders het nieuwe onderwijs- en cultuurgebouw de Haagse belastingbetaler meer gaat kosten dan doorgaan met het oude Spuiforum,

568 spreekt voorts uit dat de wethouder zijn opdracht en garantie om tot een minder duur plan te komen helaas niet heeft waargemaakt, en gaat over tot de orde van de dag.

Motie rv 94.2014/31

De gemeenteraad van Den Haag op 7 november 2014 in vergadering bijeen ter bespreking van het voorstel van het college inzake Kaders en kredietaanvraag gebiedsontwikkeling Spuikwartier (rv 94; RIS 276520), overwegende, dat het nieuwe onderwijs- en cultuurcomplex integraal wordt aanbesteed in de vorm van een DBM-contract (Design, Build en Maintain), overwegende, dat vanwege de vigerende Haagse financiële spelregels een fixed price wordt gehanteerd voor de DB-componenten en een plafondbedrag voor de M-component in plaats van één bedrag voor alle drie de componenten, overwegende, dat optimalisatie van de kosten over de gehele levenscyclus van een complex één van de voordelen van een DBM-contract is boven een traditioneel en een D&B-contract, overwegende, dat door het hanteren van twee bedragen voor enerzijds de DB-componenten en anderzijds de M-component er een risico is dat bij de aanbesteding qua kosten niet wordt geoptimaliseerd op de duur van het contract c.q. de levenscyclus van het complex, verzoekt het college bij de aanbesteding te streven naar een optimalisatie van de levenscycluskosten van het onderwijs- en cultuurcomplex, zodat de voordelen van een integrale aanbesteding in de vorm van een DBM-contract maximaal tot uiting komen, en gaat over tot de orde van de dag.

Motie rv 94.2014/32

De gemeenteraad van Den Haag op 7 november 2014 in vergadering bijeen ter bespreking van het voorstel van het college inzake Kaders en kredietaanvraag gebiedsontwikkeling Spuikwartier (rv 94; RIS 276520), overwegende, dat er 9 oktober jl. onduidelijkheid is ontstaan door uitspraken bij TV West van de heer Scholten, onder andere directeur van het Zuiderstrandtheater, en de reactie daarop door wethouder Wijsmuller, over de tijdelijkheid van het Zuiderstrandtheater, overwegende, dat het Zuiderstrandtheater conform het raadsvoorstel betreffende het Spuiforum (rv 91; RIS 260021) is gebouwd als tijdelijke huisvesting voor het RO, NDT en DMC met de bedoeling dat het na ingebruikname van het nieuwe onderwijs- en cultuurgebouw afgebroken zou worden, overwegende, dat in het raadsvoorstel betreffende het Spuiforum nadrukkelijk de tijdelijkheid van het Zuiderstrandtheater als gebouw is onderstreept, van mening, dat het tijdelijke Zuiderstrandtheater pijn doet aan je ogen en dat de Scheveningers het niet verdienen hier langer tegenaan te kijken dan strikt noodzakelijk, van mening, dat het onbehoorlijk is om de tijdelijkheid van dit bouwwerk in twijfel te trekken,

569 spreekt uit dat het Zuiderstrandtheater na ingebruikname van het nieuwe onderwijs- en cultuurgebouw in het Spuikwartier wordt afgebroken en verzoekt het college zulks vast te leggen en uit te voeren, en gaat over tot de orde van de dag.

De moties maken onderdeel uit van de verdere beraadslaging.

Arjen Lakerveld (VVD). Voorzitter. De VVD kan met tevredenheid terugkijken op de debatten die we hebben gehad in de commissies. Ze waren wel vrij lang, namelijk twee volle commissievergaderingen in de openbaarheid en ook nog een heel lange besloten vergadering die tot diep in de nacht duurde, maar al met al is dat wel goed geweest. Volgens mij kunnen we ook tevreden zijn met de toezeggingen die gedaan zijn, waardoor het plan naar onze mening is verbeterd. Als VVD hebben we al meerdere malen in onze verkiezingsprogramma's aangegeven dat wij graag een nieuw onderkomen willen voor cultuur- en onderwijsinstellingen aan het Spui. Dat is goed voor de binnenstad omdat daar bijvoorbeeld 700 studenten van het Koninklijk Conservatorium samen met de 4.000 Campusstudenten van de Universiteit Leiden straks een prachtig onderkomen krijgen in het hart van onze binnenstad. Geweldig! Daarmee bouwen we aan de toekomst van onze mooie stad. Ook zijn we trots dat het Residentie Orkest en natuurlijk ook het prachtige NDT straks samen in een prachtig onderkomen terechtkomen waar ook nog eens popconcerten gegeven kunnen worden die we nu nog niet kunnen geven in onze stad. Fantastisch! Het gebied vraagt om een ontwikkeling. Kijkend naar de leegstaande ministeries, de kapotte tegels op het Spuiplein en de niet meer functionerende cultuurgebouwen, wil de VVD dat er nu echt iets gaat gebeuren. De stad heeft dit nodig. De plannen die nu voorliggen steunen wij. Op sommige punten zijn ze ook een verbetering ten opzichte van de plannen die er voorlagen ten tijde van het Spuiforum. Zo noem ik het feit - dit in de richting ook van mevrouw Vianen - dat het Spuiplein blijft. Bovendien realiseren we een aansluiting op de Rivierenbuurt en verbeteren we de Turfmarkt. Fantastisch! We vragen het consortium om specifiek een ontwerp te maken waarbij de uitdagende exploitatie en zakelijke dienstverlening wat ons voor ten tijde van het Spuiforum een heel zwaar punt was, expliciet worden meegenomen zodat dit echt maximaal tot zijn recht komt. Volgens mij kan daarmee de exploitatie van de instellingen alleen maar beter tot uiting komen. Verder vragen we het consortium iets te bouwen wat het zelf ontworpen heeft. Dat is volgens mij ook belangrijk omdat daarmee de risico's echt bij de ontwerpende en bouwende partij komen te liggen. Die partij gaat bovendien ook het onderhoud doen, wat ons een heel slimme constructie lijkt, omdat daarmee een fors aantal risico's wordt gedempt. We lossen ook een lastig probleem op dat te maken heeft met het Wijnhavenkwartier. Iedereen weet dat het Wijnhavenkwartier er nu niet bepaald fantastisch bij ligt en dat we daar als gemeente echt nog een aantal heel lastige vraagstukken voor onze kiezen krijgen. Het is goed dat er nu een oplossing voorhanden is en dat het in het plan is opgenomen. En ook dat was, mevrouw Vianen, een onderdeel van wat u al jarenlang ons heeft mee willen geven. Dus als ik u was, zou ik toch voor gaan stemmen! En last but not least en tevens een punt dat wij als VVD steeds hebben benadrukt: er komt straks een fantastische popzaal voor 2.500 bezoekers. Geweldig! Dan kom ik nog even op de toezeggingen die de wethouder heeft gedaan en waar we als VVD erg tevreden over zijn. De bezonning van de terrassen was voor ons een belangrijk punt. Waar de Turfmarkt ook in het kader van de Haagse Loper wordt opgeknapt, zou het zonde zijn als die Turfmarkt een donker en tochtig gat zou worden. Daar moet dus plaats zijn voor zonlicht. We zijn dan ook blij met de toezegging van de wethouder op dit punt. Misschien kan hij ook ingaan op de zaken die mevrouw Smal van café Van Beek zo-even noemde. Wij zijn verder blij met de toezegging dat er voldoende parkeerplekken komen. Er was nog wat onduidelijkheid over maar het parkeerkader wordt gewoon gehandhaafd en er komen voldoende parkeerplekken voor auto's en fietsers. Geweldig! De afbouw van de gemeentelijke bijdrage voor het Koninklijk Conservatorium is ook netjes geregeld, precies conform de afspraken. Dat zit ook nu weer in de plannen. Het is mogelijk om het via de huurlasten netjes af te bouwen.

570

Ook de afspraak die we eerder hebben gemaakt over de jaarlijkse actualisatie van de bedrijfsplannen van de instellingen is herbevestigd. Heel goed! Dan kom ik op een tweetal punten die nog wat open liggen wat ons betreft. Het eerste is iets waar de wethouder wat anders over denkt dan wij als VVD en dat gaat over het Spuiplein. Ik doe hierbij een beroep op mijn collega's in de raad omdat ik ze wil overtuigen om straks mee te stemmen met een motie. De toezegging die ten aanzien van het Spuiplein is gedaan, is dat bewoners betrokken worden bij de uitwerking van dat plein. Dat is een heel goede toezegging die ik hier graag nog eens bevestigd krijg, vooral ook omdat het voor de redenering die ik hierna ga opbouwen cruciaal is. De bewoners moeten worden betrokken bij het ontwerp van het Spuiplein. Niemand anders dan de Hagenaar weet namelijk beter hoe het Spuiplein er uit moet zien. Overigens hebben we daarbij eerder ook de opmerking gemaakt dat wat ons betreft een fontein ook fantastisch zou zijn. Dus wat ons betreft: geen Spuiplein zonder Spuifontein! Maar goed, we laten het verder aan de bewoners over of zij dat ook zo zien. Dan kom ik op het punt waarvoor ik graag uw aller aandacht vraag. In onze redenering zou het zo moeten zijn dat het Spuiplein er echt op vooruitgaat. Het is dan ook fantastisch dat het consortium gevraagd wordt om er een visie op te ontwikkelen. Dus het consortium wordt gevraagd om een beeld neer te leggen van hoe dat Spuiplein er uit zou moeten komen te zien, aansluitend op het gebouw dat daar gerealiseerd gaat worden. Het is dan ook raar dat het consortium niet verantwoordelijk is voor de uitvoering maar dat wij een vast bedrag daarvoor hebben gereserveerd en dat de gemeente de uitvoering ter hand gaat nemen. Wat nou als er sprake is van de luchtkastelen die al eerder genoemd werden door voorgaande sprekers? Wat nou als het consortium inderdaad een plan maakt dat duurder is, dat niet uitvoerbaar is of waarvoor de gemeente wellicht geen middelen heeft? Wat is dat plan dan nog waard? Ons voorstel zou aldus zijn. Maak het consortium verantwoordelijk voor het maken van het Spuiplein dat het zelf ontworpen heeft, teneinde daarmee luchtkastelen te voorkomen. Daarbij moet het prima mogelijk zijn ervoor te zorgen dat bewoners voldoende betrokken zijn bij zowel het ontwerp als de realisatie van het plan, waarbij ik er niet van uitga dat ze dan zelf de spa ter hand gaan nemen. Volgens mij moet dat mogelijk zijn. Ik dien daarover een motie in, die is meeondertekend door de SP en de Groep Van der Helm. Ik hoop daarbij ook op steun van andere collega's in de raad. In deze motie wordt het college verzocht om het winnende consortium verantwoordelijk te maken voor de uitvoering van zijn eigen gebiedsvisie ten aanzien van het Spuiplein en om bij de ontwikkeling van de gebiedsvisie en het ontwerp van het Spuiplein ook betrokkenen en omwonenden te betrekken via een vaste klankbordgroep.

Robert van Asten (D66). Ik heb nog een vraag aan u over de kosten van onderhoud van het Spuiplein. Zonder uw motie liggen die bij de gemeente. Houdt uw motie in dat de kosten van onderhoud ook naar het consortium zullen gaan?

Arjen Lakerveld (VVD). Daar zouden afspraken over gemaakt moeten worden. Op dit moment voorziet de gemeente in de kosten voor zowel realisatie als onderhoud. Als het consortium er straks verantwoordelijk voor wordt, zouden die kosten als minimum mee moeten gaan. Als het plan dat wordt ontworpen door het consortium veel duurder uitpakt dan het plan dat de gemeente kan realiseren, dan hebben we een luchtkasteel. En dat zou zonde zijn. Dus die verantwoordelijkheid moet je dan ook beleggen bij het consortium, zodat het de plannen die het bedacht heeft ook gaat uitvoeren. Als daar onderhoud bij hoort, dan is dat wat ons betreft prima, met het budget dat daartegenover staat. Als blijkt dat het beter is het onderhoud daar niet bij onder te brengen, dan vind ik dat ook prima. Het gaat er ons vooral om dat het ontwerp uitgevoerd wordt. Dan het punt van de bouwmassa. De heer Bos van de Haagse Stadspartij heeft eigenlijk al een beetje verklapt dat wij een motie indienen over de bouwmassa. Voor dat punt van die bouwmassa heb ik in de commissie al aandacht gevraagd. Ten aanzien van het commerciële programma is het wat ons betreft helder dat de opbrengsten die gegenereerd worden een minimum kennen en dit ook netjes als eis verwerkt moet zijn, zijnde een knock-outcriterium. Dat wil zeggen dat als de minimumopbrengsten niet gerealiseerd worden, de ontwerpende partij uit de race is. Dus dat moet in ieder geval gerealiseerd worden. Tegelijkertijd hebben we een bouwenveloppe bedacht die als het ware aangeeft binnen welke ruimte er ontwikkeld mag worden met het programma. Wat wij niet hebben gedaan, is het programma maximeren, dus aangeven met welk volume het commerciële programma maximaal ontwikkeld mag

571 worden. Daarom zouden we graag op de een of andere manier de bouwmassa willen maximeren. Bij de vraag hoe je dat het beste zou kunnen organiseren hebben we ook ambtelijke ondersteuning gekregen, dit alles om ervoor te zorgen dat geen lelijke massa van gebouwen ontstaat maar een mooi gebied wordt gerealiseerd, waarbij de Turfmarkt en de Rivierenbuurt een prachtige omgeving zijn en waarbij de commerciële functies ondergebracht zijn in prachtige gebouwen. Wij stellen voor het wegingscriterium voor de vastgoedopbrengst iets minder mee te laten wegen ten gunste van de gebiedsvisie. Daarmee blijft gewaarborgd dat de minimumopbrengsten gerealiseerd worden maar dat er geen lelijk massief complex komt. Daartoe dien ik een motie in met het volgende dictum: verzoekt het college het percentage dat door het college binnen het criterium Waarde van het ontwerp is toegewezen aan het subcriterium Stedenbouwkundige visie met 5% te verhogen, het percentage dat door het college is toegewezen aan subcriterium Vastgoedwaarde met 5% te verlagen en de raad te informeren over de wijze waarop dit in de definitieve aanbestedingsleidraad wordt doorgevoerd. Deze motie is meeondertekend door de heer Bos, de heer Rogier, de heer Ramnewash, de heer Van Asten, mevrouw Akhiat, mevrouw Teunissen en de heer Van der Helm. Tot slot kan ik het niet laten om toch nog een opmerking te maken over duurzaamheid. Het is goed dat er nagedacht wordt over het bouwen van een duurzaam gebouwd, maar wij als VVD vinden het toch wel een beetje te mal voor woorden dat duurzaamheid fors meer scoort in de wegingscriteria dan bijvoorbeeld stedenbouwkundige visie. Klaarblijkelijk vinden we als raad duurzaamheid belangrijker dan stedenbouwkundige visie. Ons gaat het om het realiseren van een prachtig gebied en een prachtig gebouw waar de instellingen en de stad mee vooruit kunnen en gaat het niet om het realiseren van doelstellingen rondom CO2-neutraal. Als dat meegenomen kon worden, zou het wellicht nog wel prima zijn, maar duurzaamheid staat nu wel erg centraal in de plannen.

Pieter Grinwis (ChristenUnie-SGP). Ik kan de heer Lakerveld wel een suggestie doen. Binnen het criterium duurzaamheid neemt het hergebruik van het Lucent Danstheater ook een plaats in. Zou de heer Lakerveld ervoor voelen om dat binnen het criterium duurzaamheid zwaarder te laten wegen?

Arjen Lakerveld (VVD). Als ik het goed begrijp, stelt u voor om het subcriterium hergebruik zwaarder te laten wegen. Nee, daar zijn wij geen voorstander van. Ook de term hergebruik neemt volgens mij mythische proporties aan. Het lijkt ons geweldig dat de fantastische akoestische en artistieke kwaliteit van de zaal van het Lucent Danstheater qua ontwerp meegenomen wordt in de plannen. Als blijkt dat een bouwer aangeeft dat het beter is om te gaan hergebruiken, dan zien we dat wel in de plannen terug. Wat ons betreft behoeft dat criterium van hergebruik niet heel zwaar meegewogen te worden, omdat het vrij logisch is dat als een bouwer daar belang bij heeft, dat ook gebeurt.

De voorzitter. Door de heer Lakerveld, daartoe gesteund door mevrouw Akhiat en de heer Van der Helm wordt de volgende motie (rv 94.2014/33) ingediend:

Motie rv 94.2014/33

De gemeenteraad van Den Haag, in vergadering bijeen op 7 november 2014, ter bespreking van het voorstel van het college inzake Kaders en kredietaanvraag gebiedsontwikkeling Spuikwartier en afdoening motie F2014/1 (rv 94; RIS 276520).

Constaterende dat: - de verbetering van het Spuiplein een belangrijk onderdeel is van het plan Spuikwartier; - er nu vanuit wordt gegaan dat het Spuiplein op niveau van Haagse Loper wordt gebracht; - het winnende consortium wel een gebiedsvisie maakt, maar nu niet verantwoordelijk is voor de uitvoering; - er een gemeentelijke bijdrage is gereserveerd voor de ontwikkeling van het Spuiplein.

Overwegende dat: - het van belang is dat het Spuikwartier samen met bewoners en betrokkenen wordt

572

ontwikkeld; - de gebiedsvisie van het consortium geen vrijblijvende exercitie is, maar daadwerkelijk moet leiden tot een verbetering van het Spuiplein; - ideeën op papier één is en uitvoering ervan twee.

Verzoekt het college: - het winnende consortium verantwoordelijk te maken voor de uitvoering van haar eigen gebiedsvisie ten aanzien van het Spuiplein; - bij het ontwikkelen van de gebiedsvisie en ontwerp van het Spuiplein ook betrokkenen en omwonenden te betrekken via een vaste klankbordgroep.

De voorzitter. Door de heer Lakerveld, daartoe gesteund door de heer Bos, de heer Rogier, de heer Ramnewash, de heer Van Asten, mevrouw Akhiat, mevrouw Teunissen en de heer Van der Helm, wordt de volgende motie (rv 94.2014/34) ingediend:

Motie rv 94.2014/34

De gemeenteraad van Den Haag, in vergadering bijeen op 7 november 2014 ter bespreking van het voorstel van het college inzake Kaders en kredietaanvraag gebiedsontwikkeling Spuikwartier en afdoening motie F 2014/1 (rv 94; RIS 276520).

Constaterende dat: - in de aanbesteding voor de gebiedsontwikkeling Spuikwartier een bouwenveloppe wordt vastgesteld waarbinnen consortia hun plannen moeten ontwikkelen.

Overwegende dat: - de ingediende plannen zowel worden beoordeeld op basis van hun stedenbouwkundige kwaliteit als de grondopbrengst; - de minimale grondopbrengst is vastgelegd en als een ‘knock-out’-criterium geldt bij de selectie; - hiermee het risico bestaat dat consortia zullen proberen de aanbesteding te winnen met een plan met een hoge grondopbrengst, maar een lage stedenbouwkundige kwaliteit.

Van mening dat: - een hoge stedenbouwkundige beoordeling van groter belang is dan een hoge grondopbrengst.

Verzoekt het college: bij de beoordeling van de inschrijvingen van consortia de volgende aanpassing op de relatieve wegingsfactoren door te voeren: - het percentage dat door het college binnen het criterium “Waarde van het ontwerp” is toegewezen aan subcriterium Stedenbouwkundige visie met 5% te verhogen; - het percentage dat door het college is toegewezen aan subcriterium Vastgoedwaarde met 5% te verlagen; - De raad te informeren over de wijze waarop dit in de definitieve aanbestedingsleidraad wordt doorgevoerd.

De moties maken onderdeel uit van de verdere beraadslaging.

Voorzitter: de heer Van Aartsen

Michel Rogier (CDA). Voorzitter. Dit raadsvoorstel biedt kansen voor een gebiedsontwikkeling voor het Spuiplein, de stadsentree vanaf het Centraal Station en een nieuw multifunctioneel centrum dat onderdak biedt aan het Residentie Orkest, het Nederlands Dans Theater en het Koninklijk

573

Conservatorium met in de plint van het gebouw kansen voor ondernemers. Voor het CDA is het altijd belangrijk geweest dat er een multifunctioneel centrum komt voor deze instellingen. Een levendig centrum met een economische impuls en geschikt voor alle Hagenaars, bezoekers uit de regio en andere bezoekers van onze stad. Een multifunctioneel centrum voor toponderwijs en topcultuur, die van elkaar kunnen leren en die elkaar kunnen versterken. De wens van het Nederlands Dans Theater, het Residentie Orkest en het Koninklijk Conservatorium zelf en de wensen van de vertegenwoordigers van de hogescholen en anderen onderwijsinstellingen die samen 37.000 studenten in Den Haag vertegenwoordigen, onderstrepen dat. Het CDA ziet meerwaarde in deze verbintenissen. Het voorstel is om een nieuw gebouw te laten bouwen door een consortium volgens de zogenaamde Design, Build, Maintain-constructie. Diverse gebouwen in Den Haag zijn in opdracht van het Rijk en onderwijsinstellingen op deze manier gebouwd, ook het nieuwe Haga Kinderziekenhuis waar we als raadscommissie een bezoek aan hebben gebracht en waar we met veel deskundigen hebben mogen spreken. Met het uiteindelijke ontwerp moeten we het doen. Daar heeft de raad straks geen invloed meer op. Vanuit de stad horen we de zorg over hoe het gebouw er uit gaat zien. Wordt het nu erg extreem? Wordt het een tomatenrood gebouw terwijl naar de mening van het CDA meer groen veel beter in de omgeving past? Er zijn heel wat deskundigen die in de ontwerpfase onze hoge eisen en stedenbouwkundige voorwaarden in de gaten houden. Hoewel ik groot vertrouwen heb in deze deskundigen toetst na de oplevering van het ontwerp de Welstandscommissie het definitieve ontwerp. Voor het CDA is het dan ook van belang dat in de opdracht aan het consortium opgenomen wordt dat het ontwerp voor het nieuwe cultuurcentrum de welstandstoets moet kunnen doorstaan. De Welstandscommissie is een onafhankelijk adviesorgaan van deskundigen over architectuur, stedenbouw en monumenten die de gemeente adviseert over het al dan niet verlenen van een bouwvergunning. Een niet geheel onbelangrijke commissie dus. Wij dienen hierover dan ook een motie in, waarvan het dictum luidt: verzoekt het college om als eis in de opdracht voor het ontwerp en bouw van het cultuur- en onderwijscomplex op te nemen dat het geleverde definitief ontwerp ten tijde van de vergunningsprocedure de toets van de Welstandscommissie moet kunnen doorstaan. De motie is meeondertekend door de Haagse Stadspartij, de PvdA, D66 en de VVD. De nieuwbouw van deze cultuurinstellingen moet wat betreft het CDA geschikt zijn voor brede programmering, van kunst tot multicultureel en in het bijzonder onze popcultuur, van dance tot rock, van house tot Strauss. Deze gebiedsontwikkeling biedt kansen om de Rivierenbuurt niet de buurt te laten zijn die achter gebouwen ligt, maar om een buurt te laten zijn die aansluiting krijgt met de rest van de stad. Het gebied vanaf het Centraal Station tot aan de Nieuwe Kerk wordt geïntegreerd in het totaalplaatje. De leegstaande kantoren en de onderkant van de nieuwe complexen bieden de kans om veel meer reuring te geven op en rond het Spuiplein, ook in de avonduren. Het Spuiplein kan de woonkamer van de stad worden, waar openluchtconcerten gegeven kunnen worden. Uit de stadsgesprekken is gebleken dat de stad hierover volop ideeën heeft. Ik roep de wethouder dan ook op om voor de verdere ontwikkeling van het Spuiplein zijn agenda leeg te maken om hiervoor in gesprek te gaan met bewoners en ondernemers. Wat het CDA betreft houden we met de nieuwbouw van het cultuurcomplex rekening met voldoende stroomaansluiting en capaciteit voor initiatieven voor bijvoorbeeld klassieke lunchconcerten in de buitenlucht en popinitiatieven. We hoorden vanavond dat er ook nu al samenwerking is met 't Paard van Troje. Hoe mooi kan het zijn!

Arjen Lakerveld (VVD). Ik hoor het CDA nu een interessant punt noemen, namelijk de permanente festivalopstelling. Volgens mij hadden we daarover al een toezegging in de commissie gekregen. Doelt u nu op die festivalopstelling met stroomvoorziening, watervoorziening et cetera, die ik ook heb aangegeven in de commissie?

Michel Rogier (CDA). Wij hebben heel lange debatten gehad waar ik met veel plezier op terugkijk. Het zou zomaar kunnen dat u dat idee ook heeft geopperd en dan ben ik blij dat wij elkaar daarin kunnen versterken. De ontwikkelkansen voor het gebied zijn voor het CDA van groot belang. Laten we die samen met de ontwikkeling van de cultuurgebouwen zo veel mogelijk benutten. Daarom staat de naam van het CDA ook onder de motie van D66 waarin staat dat we best minder ambities mogen hebben in de

574 planning waardoor er meer ruimte is voor kwaliteit van de gebiedsvisie. Het Spuikwartier wordt samen met het initiatief van de Campus Leiden getransformeerd van een 9 tot 5-kantoorlocatie met een gesloten wand van twee zalen tot studentenlocatie met zowel overdag als in de avond meer reuring in dit deel van onze stad, met een gebouw waar op straatniveau plek is voor ondernemers die kansen zien om deze reuring aan te zwengelen in een omgeving voor topcultuur en kansen voor versteviging van onze popcultuur. Zoals ik al in mijn inleiding aangaf, zorgt deze ontwikkeling ervoor dat we straks voor een hapje en een drankje voor of na een voorstelling niet naar de Doelen in Rotterdam of Paradiso in Amsterdam hoeven maar gewoon in onze eigen stad Den Haag kunnen blijven.

De voorzitter. Door de heer Rogier, daartoe gesteund door de heer Bos, de heer Ramnewash, de heer Van Asten en de heer Lakerveld, wordt de volgende motie (rv 94.2014/35) ingediend:

Motie rv 94.2014/35

De gemeenteraad van Den Haag, in vergadering bijeen op 7 november 2014 ter bespreking van het voorstel van het college inzake Kaders en kredietaanvraag gebiedsontwikkeling Spuikwartier en afdoening motie F 2014/1 (rv 94; RIS 276520).

Constaterende dat: - de gemeente Den Haag opdracht wil geven om een ontwerp te laten maken voor een onderwijs- en cultuurcomplex in het Spuikwartier;

- is gekozen voor de aanbestedingsvorm DBM waarbij het ontwerp, de bouw en het onderhoud van het complex in één keer wordt aanbesteed;

- deze aanpak betekent dat er bij het raadsvoorstel nog geen ontwerp voorligt.

Overwegende dat: - de kwaliteit van de architectuur en stedenbouwkundige visie essentieel is voor het slagen van het plan;

- de Welstandscommissie een belangrijk orgaan is dat een ontwerp toetst aan de architectonische kwaliteit van de stad die beschreven staat in de gemeentelijke welstandsnota en hier een advies over uitbrengt aan het college.

Verzoekt het college: - om als eis in de opdracht voor het ontwerp en de bouw van het cultuur- en onderwijscomplex op te nemen dat het geleverde definitief ontwerp ten tijde van de vergunningprocedure de toets van de Welstandscommissie moet kunnen doorstaan.

De motie maakt onderdeel uit van de verdere beraadslaging.

Chris van der Helm (Groep Van der Helm). Voorzitter. Het Haagse centrum, de binnenstad, ligt of staat - het is maar hoe je het bekijkt - er mooi bij. Rondom de Hofvijver en het Binnenhof is het klassieke geconserveerd en rondom het Centraal Station en de Grote Marktstraat is het modern en eigentijds. Smaken kunnen verschillen, maar als ik kijk naar het gebied tussen Spui, Nieuwe Haven en het Spuikwartier zoals het er nu bij ligt, dan past het in mijn optiek niet bij de rest van de binnenstad. Om het nou een rotte kies te noemen, gaat mij te ver, maar er moet daar wel echt iets gebeuren. Dat is wel duidelijk. Daarom spreek ik mijn steun uit voor het voorstel van dit college om in dat gebied een onderwijs- en cultuurcentrum te ontwikkelen en met een gebiedsvisie te komen voor woningen,

575 winkels en horeca. Dat is mijns inziens niet alleen een mooie plus voor het gebied tussen het Spui en Nieuwe Haven maar ook voor de rest van de binnenstad. Het zal voor meer reuring en meer toeloop zorgen en dat zal een positieve weerslag hebben op het mkb en de horeca in de gehele binnenstad. De zalen zitten vol, zoals we meerdere keren hebben kunnen horen. Als ik wat mensen spreek van het Koninklijk Conservatorium dan geven ze aan echt toe te zijn aan een nieuw gebouw. Dat laatste zou ook mijn voorkeur hebben. Renovatie is nog steeds een optie maar volgens mij zou het het beste zijn om een nieuw gebouw neer te zetten; dat gaat langer mee terwijl renovatie vaak kostbaar is en ook niet altijd even duurzaam is qua tijd die het materiaal meegaat. De inzet om dit gebouw zo duurzaam en klimaatneutraal mogelijk te maken vind ik jammer en onnodig. Dat kost vaak extra investeringen wat mijns inziens zonde is. Bovendien is die hele gedachte rond duurzaamheid en klimaatneutraal gebaseerd op de CO2-gedachte dat de aarde opwarmt. Het is soms bijna een geloof en ik geloof er echt niet in. Kijkend naar de duurzaamheidstechnologie, zien we dat bijvoorbeeld de zonnepanelen steeds beter worden. Volgens de huidige inschattingen zal binnen tien jaar de duurzaamheid zo ver ontwikkeld zijn, dat we ons eigenlijk helemaal geen zorgen meer hoeven te maken of gebouwen wel of niet klimaatneutraal zijn. Ik verneem graag de bespiegeling van de wethouder hierop. Ik wil een compliment geven aan dit college voor de manier van aanbesteden. De raad geeft namelijk de kaders aan en de marktpartijen, de experts zullen het ontwerp voor hun rekening nemen. Als we het ontwerp aan de raadspartijen zouden overlaten, dan zouden we waarschijnlijk over een paar jaar nog steggelen over de kleur, de vorm, het materiaal et cetera van het gebouw en zou het gebied er nog steeds bij liggen zoals nu en waarschijnlijk zelfs nog slechter, wat toch echt zonde zou zijn. Dan een ander punt. Er wonen en werken zo'n 50.000 expats in Den Haag. Rond de verkiezingen was in het Atrium van dit stadhuis een bijeenkomst met expats waarbij ze bij stellingen aan de hand van stickertjes duidelijk mochten maken of ze voor of tegen waren. Uit de uitslag daarvan bleek dat bijna alle expats aangaven een groter en diverser cultuuraanbod in Den Haag te willen en dat ze ook veel gebruikmaken van het huidige cultuuraanbod. Daar sluit het nu te ontwikkelen Spuikwartier mooi bij aan. Daarom zou ik graag zien dat dit college gaat inzetten op samenwerking tussen de gemeente, The Hague International Centre en natuurlijk ook andere expatorganisaties en de toekomstige gebruikers van het Spuikwartier. Die samenwerking moet wat mij betreft dan gezien worden als hoor en wederhoor en bijvoorbeeld ook het in kaart brengen van de wensen. Deze samenwerking kan ervoor zorgen dat expats nog meer gebruik gaan maken van het Haagse cultuuraanbod waar de instellingen van zullen profiteren. Je zou dat ook kunnen omschrijven als een symbiose. Ik bedoel hier overigens niet mee dat dan het nieuw te ontwikkelen Spuikwartier er alleen maar voor expats is. Absoluut niet, het is er voor de gehele stad en ook voor iedereen buiten de stad. Vanuit heel Nederland en het buitenland is iedereen van harte uitgenodigd om naar het Spuikwartier te komen. Waarom dan toch iets meer aandacht voor de expats? Ze kennen vaak de stad wat minder goed dan de mensen die er wonen of de mensen elders in Nederland en ze spreken ook de taal vaak minder goed. Dat lijkt mij een goede reden om te komen tot genoemde samenwerking, zeker waar ze die cultuurwens hebben. Ik dien daartoe een motie in die volgens mij ook wel past bij de in het collegeakkoord opgenomen wens om in te zetten op de internationale stad. Het dictum van deze motie luidt als volgt: verzoekt het college in te zetten op een intensieve samenwerking tussen The Hague International Centre en andere expatorganisaties, de gemeente en de gebruikers van het te ontwikkelen Spuikwartier en verzoekt het college tevens om de raad door middel van een rapportage te berichten over de voortgang van de samenwerking. De motie is meeondertekend door de heer Van Asten van D66 en de heer Lakerveld van de VVD. Het is goed dat dit college durft te investeren in Den Haag. Stilstand is wat dat betreft namelijk achteruitgang. Investeren is positief voor de economische en culturele sector. Ook dit gebouw is mijns inziens een mooie investering voor de toekomst.

De voorzitter. Door de heer Van der Helm, daartoe gesteund door de heer Lakerveld en Van Asten, wordt de volgende motie (rv 94.2014/15) ingediend:

576

Motie rv 94.2014/15

De gemeenteraad van Den Haag, in vergadering bijeen op 7 november 2014 ter bespreking van het voorstel van het college inzake Kaders en kredietaanvraag gebiedsontwikkeling Spuikwartier (rv 94; RIS 276520).

Constaterende dat: - er ongeveer 50.000 expats in Den Haag wonen en werken; - expats (geregeld) gebruik maken van het culturele aanbod dat Den Haag biedt; - expats aangeven een uitgebreid en divers cultuuraanbod belangrijk te vinden.

Van mening zijnde dat: - het te ontwikkelen Spuikwartier een goede toevoeging is voor de Haagse cultuursector; - het tegemoet komt aan de wens van expats om een divers en uitgebreid cultuuraanbod in Den Haag te hebben; - een samenwerking tussen de gemeente, de gebruikers van het te ontwikkelen Spuikwartier en expat-organisaties voor alle partijen vruchtbaar zal zijn en het draagvlak in de stad vergroot.

Verzoekt het college: - in te zetten op een intensieve samenwerking tussen The Hague International Centre en andere expat-organisaties, de gemeente en de gebruikers van het te ontwikkelen Spuikwartier; - om de raad door middel van een rapportage te berichten over de voortgang van de samenwerking.

En gaat over tot de orde van de dag.

De motie maakt onderdeel uit van de verdere beraadslaging.

Christine Teunissen (PvdD). Voorzitter. Ik wil de insprekers van vandaag heel hartelijk bedanken. De plannen rond het Spui leven in Den Haag. Tijdens de verkiezingscampagne was dat al zichtbaar aan de raamposters. Een van de partijen die haar campagne toespitste op het tegenhouden van het Spuiforum, de Haagse Stadspartij, werd om die reden zelfs de grote winnaar van de afgelopen verkiezingen. Ik begrijp de teleurstelling van veel van de insprekers dat dergelijke verkiezingsbeloftes nu, een jaar na dato, ernstig op de tocht staan. Dat vergroot de kloof tussen politici en burgers onnodig en dat is een ernstige zaak, zeg ik met name tegen mijn gewaardeerde collega’s van de HSP die zich lenen voor wat in de volksmond al het 'Spuiverraad' is gaan heten. De Partij voor de Dieren was in de verkiezingscampagne duidelijk: het Spuiforum moet er niet komen. Het plan leek bij gebrek aan draagvlak onder de bevolking geheel van de baan. Maar nu dreigt er door het compromis tussen de HSP en de Spuiforumcoalitie een megalomaan project te komen dat nog kolossaler is, waar een meerderheid van de inwoners van Den Haag tegen is en waar veel onduidelijkheid aan kleeft. Dit plan is rijp voor de sloop, nog voordat er een paal de grond in is. Renovatie, vergroening en duurzaamheid moeten wat de PvdD betreft leidend zijn bij elke mogelijke ontwikkeling van het Spuikwartier. De vele vergaderingen in de afgelopen twee weken typeren de haast om het te realiseren. Met stoom en kokend water moet het Spuiverraad door de raad. De HSP heeft de sleutel in handen om het plan definitief te stoppen, maar lijkt die sleutel vooral uit haar handen te laten vallen in ruil voor het behoud van een plek in het college. Kennelijk is het pluche nu al belangrijker dan de wil van de bewoners, zelfs belangrijker dan de wil van de kiezers van de HSP. In juli 2013 zei Joris Wijsmuller over het Spuiforum: 'Norder laat zien dat hij schijt heeft aan de raad en gaat gewoon zijn eigen goddelijke gang.' Kennelijk moeten we vandaag vaststellen dat het pluche dit met je doet. De HSP is om, tenzij er vandaag een wonder gebeurt. Dat is waarop de Partij

577 voor de Dieren hoopt. Wij kunnen ons niet voorstellen dat de HSP het college gewoon haar goddelijke gang laat gaan met een plan dat nog veel groter en risicovoller is dan het oorspronkelijke Spuiforumplan. In de loop van de week kregen we nog heel veel nieuwe informatie. Ook het feit dat er vanavond zo veel moties worden ingediend, tekent de onzorgvuldigheid van het plan. Mijn fractie dient zeven moties in en heeft er acht mee getekend. Mijn fractie wil graag extra tijd om tot een zorgvuldige besluitvorming te komen. Den Haag wordt allang in de greep gehouden van de bouwlobby rond dit project. Juist daarom verdient het ook een goede zorgvuldige integrale weging, zonder de haast die nu opeens leidend schijnt te moeten zijn. De raad zou vanavond moeten instemmen met een plan met zulke ruime kaders dat we niet kunnen zien hoe het gebouw eruit ziet en of het in de omgeving past. Dit vinden wij een typisch geval van onbehoorlijk bestuur. De gemeente moet het voortouw nemen bij het bepalen van het stadsbeeld, en dat niet overlaten aan de projectontwikkelaars. We hebben al meer dan genoeg leegstand in onze stad. Bij een DBM-constructie moet de gemeente wat ons betreft vooraf juist duidelijker kaders stellen. Alleen al de afbakening van de onderhoudscomponent, de Maintenance-component, zou veel strakker moeten. Daarnaast zijn de kaders voor een gebiedsvisie te vrijblijvend. De Partij voor de Dieren wil dat de gemeente eerst een gefundeerde gebiedsvisie ontwikkelt en dat er dan pas wordt aanbesteed, zodat de raad weet waar zij 'ja' tegen zegt. Daarom dienen wij de volgende motie in met als dictum: verzoekt het college om een half jaar de tijd te nemen om een integrale gebiedsvisie te ontwikkelen voor het Spuikwartier en deze visie aan de raad voor te leggen. Deze motie is mede ingediend door mijn collega's van de SP en GroenLinks. Mocht de raad vanavond toch een ontzettend onverstandige beslissing nemen en dit plan aannemen, dan wil de Partij voor de Dieren graag redden wat er te redden valt. Daarom heeft mijn partij een aantal moties die bijdragen aan het verduurzamen en vergroenen van het Spuikwartier, welke activiteit daar ook ondernomen gaat worden. Bij stadsvernieuwing is het belangrijk dat nieuwe elementen passend zijn in de omgeving. Wij vinden het veel belangrijker dat er goed wordt gekeken naar de waarde van een gebouw voor het bestaande gebied. Haastige spoed vinden wij veel minder belangrijk dan de kwaliteit van de buurt. Daarom de volgende motie, met als dictum: verzoekt het college om bij de beoordeling van de inschrijvingen van consortia de volgende aanpassing op de relatieve wegingsfactoren door te voeren: het percentage dat door het college is toegewezen aan subcriterium stedenbouwkundige visie te verdubbelen en het percentage dat door het college is toegewezen aan criterium planning navenant te verlagen en de raad te informeren over de wijze waarop dit in de definitieve aanbestedingsleidraad wordt doorgevoerd. Deze motie is meeondertekend door mijn collega van de SP. Hergebruik van de bebouwing in het Spuikwartier zou niet alleen kosten kunnen drukken, maar ook ruimte kunnen besparen en nieuwe leegstand kunnen voorkomen. De PvdD geeft renovatie de voorkeur boven nieuwbouw. Uit de enquête van EenVandaag van afgelopen week bleek ook dat een meerderheid van de inwoners van Den Haag, 63%, wil inzetten op hergebruik. Bij de gunningscriteria geeft de wethouder extra waardering aan het ontwerp indien het Lucent Danstheater wordt behouden. De PvdD wil dat bij de gunningscriteria extra waardering wordt toegekend voor hergebruik van de andere constructies in het Spuikwartier. Daarom dien ik de volgende motie in, met als dictum: verzoekt het college hergebruik van alle bestaande gebouwen bij bebouwing van het Spuikwartier voorrang te geven en als criterium mee te nemen. Deze motie is meeondertekend door mevrouw Akhiat en mevrouw Vianen. Uit het stadspanel kwam naar voren dat de stad een groen Spuiplein het meest belangrijk vindt. Niet zomaar het meest: het wordt zelfs door 62% van de aanwezigen als belangrijkste criterium genoemd, zelfs dubbel zo belangrijk als culturele activiteiten op het Spuiplein. Maar de wethouder lijkt geenszins bereid om dit streven in de beoordeling waar te maken. In het Stedenbouwkundig Beoordelingskader staat wel dat meer hoogwaardig groen bijdraagt aan de verbetering van het verblijfsklimaat, maar op geen enkele manier wordt daar de voorwaarde aan verbonden dat er een groen Spuiplein moet komen. Het is tekenend dat de wethouder zo makkelijk over de uitkomsten van het stadspanel heen walst en de burgers zo laat bungelen. Mijn fractie wil in de stedenbouwkundige beoordeling een groen Spuiplein als criterium opnemen en dient daar met GroenLinks een motie over in. Vergroening van Den Haag is wat mijn fractie betreft en wat de burgers van Den Haag betreft

578 een van de belangrijkste opgaven van de komende tijd. Een groene omgeving draagt in belangrijke mate bij aan een gezond en prettig bestaan voor mensen en dieren. We hoeven dan niet te vluchten voor de hitte van opgewarmd beton, hebben minder last van wateroverlast bij hevige regenval en creëren een aantrekkelijke entree naar de binnenstad. Helaas wordt in de beoordelingscriteria geen enkele keer het woord 'groen' genoemd en gaat het college gewoon door met de ontgroening van onze stad. Groen telt voor een symbolisch deel mee onder het deel 'hoge verblijfswaarde', maar andere criteria wegen veel zwaarder. Mijn fractie wil er alles aan doen om te voorkomen dat het Spuikwartier vergrijst tot een nieuw soort betondorp. Daarom de volgende motie, met als dictum: verzoekt het college om consortia bij hun voorstel aan te laten geven hoeveel van het oppervlak groen is en deze opgave te betrekken in de beoordeling. Deze motie is meeondertekend door de SP en GroenLinks. Open ruimte, zoals pleinruimte en binnentuinen, draagt in belangrijke mate bij aan de leefbaarheid in de buurt. Denk aan een groen Spuiplein en fijne plekken om te zitten in het zonlicht. Er wordt door het college geen enkel kader gesteld om open ruimte te creëren. Daarom de volgende motie, met als dictum: verzoekt het college om een minimale grootte van onbebouwde ruimte te bepalen en in de aanbesteding van de bouw in het Spuikwartier als randvoorwaarde op te leggen. Volgens mij is dit de verkeerde motie. Excuus, voorzitter. Ik dien hem echter gewoon in, want hij komt later in mijn begroting terug. Dan het klimaat. Door de klimaatverandering worden er hogere eisen gesteld aan waterbeheer. Klimaatbestendigheid van bebouwing zou onze stad achter de duinen altijd hoog in het vaandel moeten hebben bij bebouwing. Voor een wethouder duurzaamheid die tevens verantwoordelijk is voor het Spuikwartier, hadden we aanzienlijk meer ambitie verwacht. Groene daken dragen niet alleen bij aan waterberging, maar ook aan biodiversiteit, afvang van fijnstof, isolatie en verkoeling van de stad. Waar blijven de groene daken in dit plan? Ze worden niet genoemd in de beoordeling en dat is een tekortkoming. Daarom de volgende motie, met als dictum: verzoekt het college om groene daken expliciet bij de beoordeling van bebouwing van het Spuikwartier te betrekken. Deze motie is meeondertekend door de SP en GroenLinks. Dan klopt het toch met de moties. Excuus voor de verwarring. Dit is mijn laatste motie. De Partij voor de Dieren wil alles in het werk stellen om de opwarming van de aarde te beperken. Het is teleurstellend dat bij deze kolossale bebouwing een CO2-neutraal karakter van eventuele bebouwing niet eens in de criteria genoemd wordt. Zo blijven we doorgaan op de weg van 'business as usual' en gaat het heel lang duren voor we de CO2-uitstoot van gebouwen in Den Haag hebben ingedamd. Na ons de zondvloed, lijkt dit college te denken en dat is niet waar de burgers op hoopten bij de afgelopen verkiezingen. De fractievoorzitter van de HSP benadrukte in de commissievergadering het belang van een klimaatneutraal gebouw. Ik hoop dat hij bij het stemmen zijn rug recht houdt. Wij in elk geval wel. De PvdD vindt klimaatneutrale gebouwen belangrijk en houdt vast aan onze idealen. Daarom de volgende motie, met als dictum: verzoekt CO2-neutraliteit als knock-outcriterium voor nieuwbouw in het Spuikwartier te hanteren. Dit plan met stoom en kokend water door de raad proberen te loodsen loopt letterlijk de 'Spuigaten' uit. Mijn fractie wil extra tijd om tot een zorgvuldige besluitvorming te komen. Den Haag wordt al lang in de greep gehouden van de bouwlobby. Juist daarom verdient het nu een goede zorgvuldige integrale benadering, zonder impulsbesluiten. De Partij voor de Dieren stuurt aan op zorgvuldige keuzes, voor bouwplannen die passen in de omgeving en die ten goede komen van de leefomgeving en daarmee de burgers. Door deze manier van aanbesteden laat de wethouder de gemeenteraad bungelen en de stad vallen. Wethouder, word wakker, gebruik uw verstand, en bouw geen monument van onvermogen, onfatsoen en onbenul in het hart van onze stad.

De voorzitter. Door mevrouw Teunissen, daartoe gesteund door mevrouw Akhiat en mevrouw Vianen, worden de volgende moties (rv 94.2014/1, rv 94.2014/4, rv 94.2014/5 en rv 94.2014/6) ingediend:

Motie rv 94.2014/1

De raad van de gemeente Den Haag, in vergadering bijeen op 7 november 2014, ter bespreking van het voorstel van het college inzake Kaders en kredietaanvraag gebiedsontwikkeling Spuikwartier.

579

Constaterende dat: - het college geen integrale gebiedsvisie op het Spuikwartier heeft ontwikkeld.

Overwegende dat: - de raad dient te voorkomen dat consortia het stadsbeeld bepalen; - Den Haag baat heeft bij de ontwikkeling van een duurzaam en leefbaar Spuikwartier met een groen en aantrekkelijk Spuiplein.

Verzoekt het college: - een half jaar de tijd te nemen om een integrale gebiedsvisie te ontwikkelen voor het Spuikwartier en deze visie aan de Raad voor te leggen.

En gaat over tot de orde van de dag.

Motie rv 94.2014/4

De raad van de gemeente Den Haag, in vergadering bijeen op 7 november 2014, ter bespreking van het voorstel van het college inzake Kaders en kredietaanvraag gebiedsontwikkeling Spuikwartier.

Overwegende dat: - vergroening van de stad een belangrijke bijdrage levert aan de leefomgeving van mens en dier.

Verzoekt het college: - consortia bij hun voorstel aan te laten geven hoeveel van het oppervlak groen is en deze opgave te betrekken in de beoordeling.

En gaat over tot de orde van de dag.

Motie rv 94.2014/5

De raad van de gemeente Den Haag, in vergadering bijeen op 7 november 2014, ter bespreking van het voorstel van het college inzake Kaders en kredietaanvraag gebiedsontwikkeling Spuikwartier.

Constaterende dat: - in de beoordeling extra waardering wordt toegekend voor plannen die uitgaan van hergebruik van het Lucent Dans Theater.

Overwegende dat: - renovatie de voorkeur heeft boven nieuwbouw en dat hergebruik een leidend beginsel zou moeten zijn bij stadsvernieuwing.

Verzoekt het college: - hergebruik van alle bestaande gebouwen bij bebouwing van het Spuikwartier voorrang te geven en als criterium mee te nemen.

En gaat over tot de orde van de dag.

580

Motie rv 94.2014/6

De raad van de gemeente Den Haag, in vergadering bijeen op 7 november 2014, ter bespreking van het voorstel van het college inzake Kaders en kredietaanvraag gebiedsontwikkeling Spuikwartier.

Constaterende dat: - het daklandschap een aspect is dat wordt meegenomen bij de stedenbouwkundige beoordeling.

Overwegende dat: - vergroening van de stad een belangrijke bijdrage levert aan de leefomgeving van mens en dier.

Verzoekt het college: - groene daken expliciet bij de beoordeling van de bebouwing van het Spuikwartier te betrekken.

En gaat over tot de orde van de dag.

De voorzitter. Door mevrouw Teunissen, daartoe gesteund door mevrouw Akhiat, worden de volgende moties (rv 94.2014/2 en rv 94.2014/3) ingediend:

Motie rv 94.2014/2

De raad van de gemeente Den Haag, in vergadering bijeen op 7 november 2014, ter bespreking van het voorstel van het college inzake Kaders en kredietaanvraag gebiedsontwikkeling Spuikwartier.

Constaterende dat: - inpassing van het gebouw aan het Spuikwartier in de omgeving essentieel is en planning een ‘knock-out’-criterium is.

Overwegende dat: - de totale gebiedsvisie van het Spuikwartier zwaarder zou moeten wegen.

Verzoekt het college: - bij de beoordeling van de inschrijvingen van consortia de volgende aanpassing op de relatieve wegingsfactoren door te voeren: - het percentage dat door het college is toegewezen aan subcriterium Stedenbouwkundige visie te verdriedubbelen; - het percentage dat door het college is toegewezen aan criterium Planning navenant te verlagen; - de raad te informeren over de wijze waarop dit in de definitieve aanbestedingsleidraad wordt doorgevoerd.

En gaat over tot de orde van de dag.

Motie rv 94.2014/3

De raad van de gemeente Den Haag, in vergadering bijeen op 7 november 2014, ter bespreking van het voorstel van het college inzake Kaders en kredietaanvraag gebiedsontwikkeling Spuikwartier.

581

Constaterende dat: - momenteel niet een bepaling is opgenomen over het oppervlak onbebouwde ruimte.

Overwegende dat: - pleinruimte en binnentuinen als ontmoetingsplek van belang zijn; - er een risico is dat er een grote kolos ontstaat zonder voldoende open ruimte.

Verzoekt het college: - een minimale grootte van onbebouwde ruimte te bepalen en in de aanbesteding van de bouw in het Spuikwartier als randvoorwaarden op te leggen.

En gaat over tot de orde van de dag.

De voorzitter. Door mevrouw Teunissen wordt de volgende motie (rv 94.2014/7) ingediend:

Motie rv 94.2014/7

De raad van de gemeente Den Haag, in vergadering bijeen op 7 november 2014, ter bespreking van het voorstel van het college inzake Kaders en kredietaanvraag gebiedsontwikkeling Spuikwartier.

Constaterende dat: - Den Haag als doelstelling heeft om in 2040 CO2-neutraal te zijn.

Verzoekt het college: - CO2-neutraliteit als ‘knock-out’-criterium voor nieuwbouw in het Spuikwartier te hanteren.

En gaat over tot de orde van de dag.

De moties maken onderdeel uit van de verdere beraadslaging.

Rajesh Ramnewash (PvdA). Voorzitter. Dank aan de insprekers die ons bij de vele vergaderingen van de commissie hebben toegesproken en die ons ook daarbuiten van veel goede informatie hebben voorzien. Cultuur leeft in Den Haag. Vanavond zijn de twee zalen aan het Spuiplein uitverkocht, althans voor zover de capaciteit van de foyer dat toelaat. Er treedt een popdiva op en meer dan 3.100 Hagenaars, Hagenezen, Ypenburgers, Loosduiners en Scheveningers hebben een heerlijk avondje uit in hun eigen stad. Daar komen wat de PvdA betreft in de toekomst nog veel meer bezoekers bij. Cultuur, kunst en popmuziek verrijken de Haagse geesten. De PvdA gelooft in een stevig cultureel hart in onze binnenstad. Of dat nu via gedeeltelijke renovatie zal gebeuren of via nieuwbouw, onze Haagse cultuurparels zoals het Residentie Orkest en het Nederlands Dans Theater verdienen een fatsoenlijk onderkomen dat nog decennia mee kan gaan. Ook met de komst van het Koninklijk Conservatorium naar het Spuikwartier wordt het culturele hart van de stad versterkt. Duizenden jonge studenten zullen de kans krijgen om zich op het gebied van kunst en cultuur verder te ontwikkelen en zich te meten met professionals. Tel daarbij op de uitbreiding van de Leidse campus in het centrum. Dan zie je een ijzersterke combinatie van onderwijs, kunst en cultuur die net als het Veiligheidscluster zorg draagt voor een nieuwe Haagse banenmotor. Wij hebben inderdaad lang vergaderd in de commissie. Er zijn ook stevige toezeggingen gedaan. Ik was onder de indruk van de constructieve bijdrage van een groot aantal commissieleden, waaronder die van de heer Barker van de Partij voor de Dieren. Jong en fris. Hij heeft ons inderdaad aangescherpt met zijn geest. Wij hebben een aantal belangrijke toezeggingen gekregen van de wethouder. Voor ons is in ieder geval belangrijk dat door de bouw van het onderwijs- en cultuurgebouw het college 500 mensjaren aan werkgelegenheid zal scheppen. Dat staat nog los van de banen en stageplekken die zullen ontstaan door de commerciële ontwikkeling en herinrichting van het Spui. De wethouder heeft

582 ons ook toegezegd dat de social return bij de bouw een knock-outcriterium zal zijn en dat hij onderzoekt of dit ook mogelijk zal zijn bij het langdurig onderhoud. Indien dat onderzoek positief is, krijgen wij dan ook de toezegging van de wethouder dat social return bij langdurig onderhoud zal worden toegepast? Dan kunnen wij, net als bij ADO, de studenten van ROC Mondriaan aan de slag zien bij onder andere de beveiliging van het gebouw. De wethouder gaat met accountantsverklaringen afdwingen dat er sprake is van goed werkgeverschap bij de bouw, ook bij onderaannemers. Kan de wethouder dat nogmaals aan ons bevestigen? Het college heeft ook toegezegd dat er een sponsorplan komt om de € 15 mln. aan begrote sponsorgelden daadwerkelijk binnen te halen. Wij hebben gezien dat dit bij Tivoli een beetje tegenvalt. Ook hebben wij een stevige garantie gekregen op het punt van divers programmeren, zodat jongeren en Hagenaars uit alle wijken en delen van de stad, van iedere achtergrond, naar het Spuiplein zullen komen en dat het gebied tot leven komt voor de hele stad. Wij hebben de motie van D66 meeondertekend om meer punten toe te kennen aan de waarde van het gebouw in plaats van aan de planning. Dat is voor ons zeer belangrijk. Een uitstraling van het gebouw die past binnen de omgeving is voor ons belangrijk. Wij roepen de wethouder dan ook op om met meer beeldreflecties dan nu in het stedenbouwkundig kader zijn opgenomen bij de dialooggesprekken te werken, zodat er inderdaad een beeldbepalend Haags icoon zal worden gebouwd dat past binnen de omgeving. Wij hebben ook om die reden de motie van de VVD meeondertekend, waardoor de weging voor een stadsbouwkundige visie zwaarder zal wegen dan een hogere opbrengst van de vastgoedwaarde. Ook de motie van het CDA hebben wij meeondertekend, om de belangrijke rol en de uitgangspunten van de welstandscommissie te borgen. De motie van HSP en GroenLinks voor een bouwplicht hebben wij eveneens meeondertekend zodat wij zeker zijn dat de commerciële gebiedsontwikkeling niet jaren kan worden uitgesteld en wij niet een mooi cultuurgebouw midden in een bouwput aan zullen treffen. Bij de overige moties wachten wij het antwoord van de wethouder af om te beoordelen of wij die zullen steunen. Uit de stadsgesprekken blijkt dat een aantrekkelijk Spuiplein een grote wens is van bewoners en belanghebbenden. Een Spuiplein dus dat leeft en niet langer een doorgangsroute is maar een verblijfsplaats. De PvdA kijkt uit naar de plannen die consortia hiervoor gaan produceren, maar willen van de wethouder wel weten of het plan bindend dient te zijn voor het winnend consortium. De PvdA staat voor een goed en divers aanbod van kunst en cultuur in Den Haag, voor wijkcultuur, cultuureducatie, toegang voor iedereen en voor een stevig cultureel hart in onze binnenstad. Aan het college is het dan ook om deze ambitie waar te maken en om ervoor zorg te dragen dat er na vanavond en in de toekomst meer fans in een mooie poptempel popdiva's kunnen bezoeken.

De vergadering wordt van 22.48 uur tot 23.00 uur geschorst.

Wethouder Wijsmuller (HSP). Voorzitter. Ook dank in de eerste plaats aan mijn vrienden van Dooievaar en aan alle insprekers die hier hebben gesproken vanuit hun betrokkenheid met de stad en met dit onderwerp in het bijzonder. Ik vind het zeer van belang dat bewoners betrokken zijn bij de opgave waar wij hier in de stad voor staan. Wel vond ik het heel jammer dat bij de inspraak, met name over de toekomst van de instellingen, een hoop cynisme te bespeuren viel. Er worden allerlei risico's gezien in het voortbestaan van de instellingen. Dames en heren, de ontwikkelingen in dit gebied betreffen meer dan een onderwijs- en cultuurcomplex voor die instellingen. Zij zijn echter wel heel belangrijk om dit gebied verder tot leven te brengen. Zij hebben daar nu al een functie. Het zijn heel gezonde instellingen. Het DMC, het NDT, het Residentie Orkest na de bezuinigingen, het Koninklijk Conservatorium; het zijn allemaal zeer vitale instellingen die Den Haag nog heel lang heel veel plezier zullen brengen met hun cultuur- en onderwijsaanbod. Voor die instellingen willen wij ook voor de toekomst investeren in een cultuur- en onderwijscomplex. Ik vind het heel jammer dat de toekomst van die instellingen als een risico wordt gezien. Wij zien die juist als een enorme kans. Juist ook omdat dit gebied de kans in zich draagt om een cultureel hart te worden. Het gebied is al jarenlang een belofte die nog niet is waargemaakt. Dat is met name wat uit de stadsgesprekken die ik heb gevoerd naar voren is gekomen. Die belofte en die ambitie worden door de mensen gezien en onderschreven. Daarom is het ook zo

583 belangrijk dat het Spuiplein in deze opgave behouden blijft en verbeterd wordt. Het Spuiplein, zoals iemand in de inspraak al heeft gezegd, net zoals ik eerder in de commissie, is een extra podium voor de stad. Het is bij uitstek een podium waar je de diversiteit aan programmering verder vorm kan geven. Het is ook bij uitstek het podium waar je kan laten zien dat de culturele instellingen in dit gebied van toegevoegde waarde zijn voor de andere culturele activiteiten en instellingen in deze stad. Die interactie kan ook hier in dit gebied op het podium van het Spuiplein verder vorm krijgen. Iedereen die bij de stadsgesprekken aanwezig was, ik denk met name aan het tweede stadsgesprek, deelde die ambitie en riep dat wij nu al kunnen beginnen. Dat gaan wij de komende periode ook al doen, in de tijdelijke situatie waarin wij werken naar realisatie van de gebiedsontwikkeling. Wij gaan zorgen dat de tijdelijke invulling van het Spuiplein, samen met de culturele instellingen en de bewoners, verder vorm krijgt. Dat moet ook gebeuren tijdens de bouw. Dit gebied heeft immers ook andere culturele instellingen aan het Spuiplein. Die zijn ook belangrijk. Die moeten ook tijdens de ontwikkeling van deze gebiedsvisie goed bereikbaar blijven. Meer nog, zij moeten in een zeer prettig gebied kunnen verblijven. Zij trekken immers ook heel veel bezoekers. Ik denk bijvoorbeeld aan het Theater aan het Spui en aan het Filmhuis, de Nieuwe Kerk, die ook meer aan culturele programmering is gaan doen, het Atrium en de bibliotheek. Dit is wel het centrum van de stad. Daarop moeten wij zuinig zijn. Sterker nog, wij moeten het beter maken. Daarom gaan wij deze investering doen. En dat, mevrouw Akhiat, is een visie. Wij gaan de ontwikkeling ook op een andere manier aanpakken. Bij sommige fracties in de raad bestaat er veel onzekerheid of zelfs weerstand tegen de nieuwe aanpak. Alsof de raad en de stad de controle en de invloed op die aanpak zouden verliezen. Dames en heren, niets is minder waar. Ik heb al gezegd dat wij stadsgesprekken zijn gaan voeren om terug te halen welke ambities en welke behoeftes de stad heeft bij dit gebied. Dat hebben wij vertaald in het raadsvoorstel. Dat raadsvoorstel is echt beïnvloed, en niet op de kleinste punten, door de stad, ook op het gebied van groen overigens. Dat het misschien nog scherper kan, oké, daarop ga ik nader in bij de behandeling van de moties. Zowel in het raadsvoorstel als in het Stedenbouwkundig Beoordelingskader is dit tot uitdrukking gebracht. Mij wordt verweten dat het woordje 'groen' in de samenvatting van de criteria niet voorkomt. Dat klopt. Het valt inderdaad onder het woordje 'verblijfswaarden'. Wij willen dat het plein multifunctioneel is en een cultureel hart, zodat er meerdere festivals en evenementen mogelijk zijn. Wij moeten afwegen hoe dat te formuleren om zowel de groene kwaliteit als de multifunctionaliteit tot uitdrukking te brengen. Dat hebben wij in het Stedenbouwkundig Beoordelingskader samengevat. Dat het misschien scherper ten opzichte van groen kan, oké. Maar het zit er wel degelijk in. Dat is een van de vruchten van de stadsgesprekken.

Aisha Akhiat (SP). Hoe kan de raad, als wij vanavond instemmen met het plan, nog bijsturen? De wethouder heeft meermalen gezegd dat dit nog heus wel kan, maar dan wil ik graag weten hoe.

Wethouder Wijsmuller (HSP). Volgens mij heb ik veertig moties te behandelen. Dat is de manier waarop de raad kan bijsturen. Zo eenvoudig is het. Hoeveel mogelijkheden heeft de raad gehad om bij te sturen op het ontwerp van bijvoorbeeld de sportcampus of andere grote bouwontwikkelingen? Daarbij stelt de raad de kaders vast over hoe wij willen omgaan met gebied, met stedenbouw en financiële randvoorwaarden. Die heeft de raad vastgesteld. Met dit raadsvoorstel geven wij de raad ook nog knoppen om te sturen op stedenbouwkundige kwaliteit, duurzaamheid en dergelijke. Wij hebben dat expliciet aan de voorkant vormgegeven. Dat is vrij nieuw. Daarmee geeft dit college de raad wel degelijk een positie. Het is aan de raad om die positie nader in te vullen. Gezien de veertig moties zie ik een raad die deze positie pakt en die samen met het college de verwachtingen en de ambities wil realiseren die wij met deze realisatie beogen. Ook de fractie van mevrouw Akhiat kan daarop invloed uitoefenen.

Aisha Akhiat (SP). Ik wil dit nuanceren. Een heel groot aantal van de moties van vanavond zijn ingediend omdat wij eigenlijk voor een voldongen feit worden geplaatst. De raad probeert op de kleinst mogelijke details vooraf nog enigszins bij te sturen. Uiteindelijk komt het erop neer dat de raad straks, als wij vanavond voor dit voorstel stemmen, geen enkele inspraak meer heeft. Wat is na vanavond nog de rol van de raad of de stad anders dan een beetje voor spek en bonen meebabbelen?

584

Wethouder Wijsmuller (HSP). Mevrouw Akhiat doet zichzelf ernstig tekort. De raad stelt kaders vast en controleert vervolgens. Als de raad kaders vaststelt voor een stedelijke ontwikkeling waarbij de gemeente opdrachtgever is, bijvoorbeeld een vastgoedontwikkeling, dan is het meestal zo dat het college het via een opdracht of aanbesteding uitwerkt en dat ook de raad dan niet aan tafel zit om mee te ontwerpen of mee te sturen. Ook dan krijgt de raad vervolgens een resultaat of ontwerp, net als bij het vorige plan voor het cultuur- en onderwijscomplex. Dat is ook een aanbesteding en die is ook niet vrijblijvend. De raad kan daar van alles over vinden, maar die richting is dan wel al aan de voorkant ingeslagen. Ik geef de raad juist extra mogelijkheden om mee te sturen.

Aisha Akhiat (SP). Moet ik nu dan wel constateren dat wij straks, als het er eenmaal staat, pas kunnen zien wat het gaat worden?

Wethouder Wijsmuller (HSP). Dat is meestal zo. Mevrouw Akhiat moet constateren wat zij wil. Het moeilijke inderdaad is dat er geen concreet ontwerp voorligt. Wij laten het over aan marktpartijen en maken hen er aan de voorkant verantwoordelijk voor. Bij de traditionele aanbestedingstechniek, door alles in stukjes te knippen, heeft de raad wellicht het gevoel tussentijds mee te kunnen sturen, wat misschien ook zo is. Wij weten echter allemaal dat die traditionele aanbestedingstechniek vaak leidt tot faalkosten omdat de bouwer niet de verantwoordelijkheid wil nemen voor de fouten in het ontwerp. Degene die vervolgens verantwoordelijk is voor het onderhoud, kan de bouwer daarop vaak niet aanspreken. Het heeft te maken met gescheiden verantwoordelijkheden. In dit geval willen wij de verantwoordelijkheden juist bij de marktpartijen leggen door die voor zowel ontwerp, bouw als onderhoud verantwoordelijkheid te geven. Dat is kenmerkend voor deze aanpak. Die heeft in ieder geval tot resultaat dat de faalkosten in de bouw aanzienlijk worden gereduceerd. De ervaring bij de rijksoverheid leert dat het meestal zo'n 15% is. Ten aanzien van de planning leidt het ook tot betere beheersing. De belangrijkste reden voor het college om deze aanpak te kiezen is niet alleen kosten of planning, maar dat wij tot een optimale prijs-kwaliteitverhouding willen komen. Het gaat om een plafondbedrag en de vraag aan marktpartijen om op de belangrijke onderdelen waarop wij willen sturen zo veel mogelijk kwaliteit te leveren. Dat is kenmerkend voor deze aanpak. Daarom hebben wij hiervoor gekozen. Dat hebben wij ook gedaan vanwege de kostenbeheersing. Dat is in de stad immers een belangrijke discussie geweest. Ik durf te garanderen dat wij ten opzichte van de vorige aanpak al heel veel kosten hebben bespaard. Hoeveel zullen wij nooit weten, want dat plan zal niet meer worden uitgevoerd.

Pieter Grinwis (ChristenUnie-SGP). Op het moment dat er gerealiseerd wordt, wordt er tijd gewonnen. Juist de aanbestedingsfase kost meer tijd bij een DBM, een integrale aanbesteding. Vindt de wethouder het zorgvuldig dat, terwijl de raad zich nog moet uitspreken, er al allerlei stappen zijn gezet om binnen het jaar uitstel te blijven?

Wethouder Wijsmuller (HSP). De heer Grinwis heeft gelijk dat het een krap tijdsproces is. Wij hebben aan de voorkant daarvan echter aangegeven hoe wij het gaan vormgeven. Wij hebben er ook voor gezorgd dat wij in het proces op verschillende vlakken, zowel juridisch als qua aanbestedingsaanpak, second opinions organiseren. Die helpen ons mee te sturen en niet alleen aan wensdenken te doen in de vorm van: wij schatten in dat. Er zijn dus tegenkrachten georganiseerd om ons ervan te vergewissen dat wij op dat gebied zorgvuldig genoeg bezig zijn. Daarnaast hebben wij in de organisatie zelf inmiddels al aardig wat kennis op het gebied van integrale aanbesteding. Ja dus, wij weten wat wij doen en ja, het is een vrij krap tijdsproces. Wij hebben tijd kunnen winnen omdat er bij het vorige plan al veel onderzoek is gedaan waarvan wij ook bij het verder uitwerken van de outputspecificaties gebruik kunnen maken. Ja dus, wij denken dat dit zorgvuldig is.

Pieter Grinwis (ChristenUnie-SGP). Veel van wat de wethouder zegt, betwist ik ook helemaal niet. Ik heb vertrouwen in de capaciteit van het ambtelijk apparaat, et cetera. Ik vind het in ieder geval niet netjes dat bijvoorbeeld de marktconsultatie en allerlei andere stappen zijn gezet ter voorbereiding van de aanbesteding die hoort bij een DBM, voordat de raad er überhaupt over besloten heeft. Stel dat de raad vanavond zegt het toch maar niet op deze manier te willen doen? Die vraag laat zien dat deze besluitvorming in de raad niet zo veel zin heeft óf dat het proces op zijn minst heel risicovol is.

585

Wethouder Wijsmuller (HSP). Stel dat de raad dat zou zeggen. Dat zou in ieder geval voor mij als verantwoordelijke bestuurder wel consequenties hebben. Wij hebben coalitieafspraken gemaakt. Binnen die afspraken, die de raad kent, is voor de zomer al een tijdsplanning gemaakt. Binnen die afspraken ben ik aan de slag gegaan. Als ik dat niet goed heb gedaan en als de raad besluit vanavond dat het toch anders moet, dan heeft de stad een probleem. Een heel belangrijke opgave, waarmee wij al jaren bezig zijn, vertragen wij dan opnieuw. Ik heb dan ook een probleem, want ik heb het dan binnen die kaders niet goed gedaan. Maar goed, het college heeft wel gemeend dat wij het binnen die kaders op deze manier konden organiseren. Wij hebben onze verantwoordelijkheid genomen. Wij hebben er met de derden waarmee wij te maken hebben afspraken over gemaakt, bijvoorbeeld met de instellingen. Dat is gebeurd om de voorwaarden te creëren om deze nieuwe aanpak tot een succes te maken. De marktconsultatie voor de zomer is er ook een geweest om ons te scherpen en te bekijken of wij op de juiste weg waren. Met name ten aanzien van de vraag hoe je een integrale gebiedsontwikkeling organiseert, met aan de ene kant een vast budget voor een cultuur- en onderwijscomplex en met aan de andere kant een programma wat je in ieder geval minimaal qua grondopbrengst wilt realiseren in het gebied. Dat doen wij overigens niet om zo veel mogelijk geld te verdienen maar om de voorwaarden te creëren om dit gebied tot een levendig gebied met verblijfskwaliteit te maken waar je ook 's avonds graag zou willen verblijven. Dat betekent dat je daar een mix aan functies nodig hebt. Dat is ook juist in de integrale aanpak als programma meegegeven. Dit hebben wij met elkaar zorgvuldig, ook met de marktconsultatie, voorbereid. Op basis daarvan hebben wij in ieder geval de commerciële ontwikkeling en de ontwikkeling van het cultuur- en onderwijscomplex, die allebei een verschillende dynamiek hebben en die je qua tijd op een andere manier moet organiseren, niet aan elkaar verbonden maar in deze integrale aanpak naast elkaar gezet.

Aisha Akhiat (SP). Hoor ik de wethouder nu echt serieus zeggen dat als wij vanavond hier wat anders beslissen de stad een probleem heeft?

Wethouder Wijsmuller (HSP). Een van de redenen dat ik mij als HSP heb gecommitteerd aan de afspraken van het coalitieakkoord, is dat ik van mening ben dat wij op een gegeven moment met dit gebied een stap verder moeten maken. Wij moeten met zijn allen uit de loopgraven komen en ervoor zorgen dat wij gezamenlijk verder komen. Ik ben van mening dat wij hier een geweldige kans hebben om een geweldig stuk centrum als cultureel hart verder te ontwikkelen. Daarvoor wil ik graag bestuurlijke verantwoordelijkheid dragen. En ja, ik zou het doodzonde vinden voor de stad als dit opnieuw zou worden vertraagd en opnieuw zou worden gefrustreerd en wij met elkaar vervolgens nergens komen. Wij moeten met deze stad vooruit. Wij hebben in deze stad ook andere opgaven, met name op het gebied van zorg, werkgelegenheid en armoedebestrijding. Ook daarbij nemen wij onze verantwoordelijkheid. Wij moeten dus verder. Wij moeten niet steeds blijven hangen en dit niet heel lang tot een onderwerp maken waarop wij elkaar gegijzeld houden. Dat is niet goed voor de stad en voor het bestuur. Daar neem ik mijn verantwoordelijkheid voor.

Inge Vianen (GroenLinks). De wethouder heeft gemeend de selectieleidraad te moeten publiceren vóór het goedkeuren van het raadsvoorstel. De selectieleidraad is de eerste stap op weg naar de aanbesteding. Daarover besluiten wij vanavond echter. Dan heeft de wethouder toch een stap genomen alvorens de raad tot besluitvorming is gekomen?

Wethouder Wijsmuller (HSP). Het is een stap in de planning die wij hebben gemaakt. Bij wijziging van de aanbestedingsleidraad zou je eigenlijk opnieuw tot publicatie van de selectieleidraad moeten overgaan. Dat heeft gevolgen voor tijd en proces. Dat vindt het college onwenselijk. Wij hebben die stappen gemaakt, zoals ik de raad voor de zomer al heb gecommuniceerd hoe wij het gaan doen in het kader van de afspraken die wij hebben gemaakt over de aanpak. Dat is een verantwoorde stap geweest.

Inge Vianen (GroenLinks). De wethouder zegt zelf dat bij wijziging van de aanbesteding de selectieleidraad opnieuw uitgebracht moet worden. Wat nu als wij vanavond hier als raad besluiten dat de aanbesteding moet wijzigen? Wat dan?

586

Wethouder Wijsmuller (HSP). Dan kan dat. Dat heeft als consequentie dat wij vertraging oplopen in de planning. Het gaat om de termijn waarop gepubliceerd wordt en opnieuw moet worden gestart. Het heeft geen consequentie voor het uiteindelijk wel of niet welslagen van deze aanpak. Het is wel een consequentie. Het is geen vrijblijvende keuze. Het college kiest ervoor om in het proces vaart te houden, zodat je ook in de rest van het proces voldoende tijd houdt. Dat hebben wij op deze manier geborgd, gewoon binnen de kaders zoals wij die met elkaar in het coalitieakkoord afgesproken hebben.

Inge Vianen (GroenLinks). Dit is dus precies wat ik constateer. De wethouder heeft zo veel haast dat hij stappen onderneemt voordat de raad het daadwerkelijke voorstel heeft kunnen goedkeuren.

De voorzitter. Dat is een constatering. Ik denk dat de wethouder zijn beantwoording moet vervolgen.

Wethouder Wijsmuller (HSP). Ik denk dat het een verantwoorde stap is. Ik ga per fractie in op de vragen en daarna op de ingediende moties. Laat ik voor de verandering beginnen bij het CDA, die ik in de commissie steeds als laatste heb behandeld. Na vier, vijf uur vergaderen is dat soms wel vervelend. Het CDA heeft wederom een aantal hoofdpunten behandeld. De moties behandel ik chronologisch wat indiening betreft. Het CDA heeft met name aandacht gevraagd voor de ontwikkeling van het Spuiplein. De heer Rogier heeft mij gevraagd mijn agenda hiervoor geheel leeg te maken. Ik mag blij zijn dat als deze trein op de rails staat, ik mijn tijd ook aan andere zaken kan besteden. Wij hebben wel meer opgaven in de stad. Ik heb er echter in mijn agenda inderdaad rekening mee gehouden om samen met de bewoners verder te gaan met de tijdelijke invulling, als opmaat naar de definitieve invulling van het Spuiplein. Het antwoord is dus 'ja'. Ik ga er echt tijd voor maken om dit samen met betrokkenen te gaan doen. De heer Rogier heeft daarbij ook aandacht gevraagd voor evenementen en festivals. De VVD heeft daarover in de commissie expliciet opmerkingen gemaakt. Ik kan een en ander bevestigen. Het zit natuurlijk ook in de multifunctionaliteit van het gebruik van het plein besloten dat dit soort voorzieningen en basisvoorwaarden natuurlijk op een goede en slimme manier moeten worden gerealiseerd. Tegen mevrouw Zandstra zou ik willen opmerken dat daarbij misschien ook wat waterpunten gewenst zijn, zodat je daar regelmatig je eigen flesje water kan vullen. Dat terzijde. Het CDA heeft ook aandacht gevraagd voor pop, als nadrukkelijke voorwaarde om het gebied levendig te maken. Die mogelijkheden zitten in het nieuwe cultuur- en onderwijscomplex. De huidige directeur van het DMC heeft al gezegd dat er samenwerkingsverbanden met 't Paard zijn afgesloten. Dat is zeker nodig want inderdaad, wij moeten dit gebied meer tot leven brengen. Dat betekent ook dat je verschillende doelgroepen in het gebied, ook in de programmering, zowel op het plein als in het nieuwe onderwijs- en cultuurcomplex moet willen bedienen. Die opgave zit zeker ook in deze aanpak en is ook zeker de ambitie van de betrokkenen en met name van het DMC. Groep De Mos blijft hangen aan het Spuiforum terwijl dat toch echt van de baan is. De heer Dubbelaar heeft mij gevraagd waarom renovatie geen eis was. Ja, zo zijn wij de coalitieonderhandelingen ingegaan. Uiteindelijk zijn wij tot het compromis gekomen dat in ieder geval het hergebruik van het Lucent Danstheater extra gewaardeerd moet worden. Wij hebben dus niet volledig onze zin gekregen. Wij zaten met vier partijen aan tafel die ook andere ambities hebben. Dat is samengevat in een akkoord waaruit dit voorstel voortvloeit. De heer Dubbelaar refereert aan het opinieonderzoek dat is verricht door EenVandaag samen met Omroep West. Ik wil wel wat corrigeren. In AD Haagse Courant staat dat ik een verwijt zou maken aan het opinieonderzoek alsof de vraagstelling een verkeerde voorstelling van zaken gaf. Dat heb ik echt nooit gezegd. Ik heb in de commissie gezegd dat het opinieonderzoek een aantal uitkomsten biedt die deze aanpak ondersteunen. Ik heb met name, zoals de heer Dubbelaar zei, gerefereerd aan de uitkomst dat meer dan 80% van de stad gelooft dat het plan duurder wordt. Ik heb dat opgevat als huiswerk voor mijzelf. Ook in de vraagstelling bij deze vraag was de DBM-aanpak, gekozen als een waarborg voor kostenbeheersing, niet goed omschreven. Dat is niet een fout van het opinieonderzoek. Het beeld dat in de stad heerst is niet de fout van de stad. Het verplicht mij als bestuurder om verder te informeren over en beter uit te leggen wat wij precies met elkaar aan het doen zijn. Volgens mij bestaan daarover nog verkeerde beelden. Ik kan mij dat op zich goed voorstellen. Er zijn inderdaad genoeg overheidsprojecten die uit de kosten zijn gelopen. Ik ben net al ingegaan op het

587 verschil tussen de traditionele en de DBM-aanpak. Daar liggen nu echt kansen om de kosten goed te beheersen. Dat gaan wij ook doen. Het is in ieder geval mijn plicht als bestuurder om dat aan de stad te blijven uitleggen.

Arjen Dubbelaar (Groep De Mos/Ouderen Partij). De wethouder kan toch niet negeren dat het draagvlak in de stad zo is dat men geen honderden miljoenen wil investeren? De uitslagen van het opinieonderzoek waren vorig jaar zo en die zijn nu, een jaar later, nog steeds zo.

Wethouder Wijsmuller (HSP). Ik negeer de stad beslist niet. Wij hebben natuurlijk een verkiezingsuitslag die tot uitdrukking heeft gebracht hoe er onder meer over de plannen voor het Spuiforum werd gedacht. Dat was trouwens wel een genuanceerde uitspraak, want er was nog steeds toch wel bijna een meerderheid qua raadszetels voor het Spuiforumplan. De overwinning en de interpretatie van de uitkomst van de verkiezingen alsof die vooral tegen het Spuiforum was gericht, is wel genuanceerder. Dat heeft natuurlijk ook tot resultaat gehad dat wij compromissen hebben moeten sluiten in de onderhandelingen. Ik neem het draagvlak in de stad uitermate serieus. Daarom ben ik begonnen met stadsgesprekken. Daarom gaan wij daarmee door. Ik wil in ieder geval ook dat de stad in de toekomst betrokken blijft bij deze gebiedsontwikkeling. Volgens mij is dat de enige kans van slagen om er een levendig gebied van te maken. Als wij dit doen zonder de stad erbij te betrekken, ben ik bang dat wij hier een schraal gebied krijgen. De stad hoort erbij betrokken te worden. Dat is belangrijk voor het draagvlak van deze ontwikkeling. De SP had het over de markt en 'in het diepste geheim'. Ik heb al aangegeven dat ook bij andere aanbestedingen traditioneel marktpartijen in het diepste geheim gaan ontwerpen. Maar goed, zo werken dat soort procedures. Het zijn natuurlijk ook juridische procedures met consequenties, bijvoorbeeld als men in een concurrentiegerichte dialoog de verschillende plannen met elkaar laat interfereren. Dat moet je niet doen. Dan heb je een probleem. Zo'n aanpak en aanbesteding heeft inderdaad als consequentie dat het in vertrouwelijkheid moet worden gedaan. De uitkomsten zullen natuurlijk verder met de stad gedeeld worden. Ik ga dan ook graag weer via stadsgesprekken de stad in om te presenteren wat er uit is gekomen. Het gebeurde vanavond overigens vaak dat aan mijn verleden met dit plan werd gerefereerd. Volgens mij gaat het niet om mij, maar om de stad en om dit gebied en om hoe wij dit met elkaar gaan ontwikkelen. In dat kader had mevrouw Akhiat het erover dat het voorstel in elkaar is getimmerd. Als wij het dan toch over mijn verleden willen hebben, ik ben inderdaad timmerman geweest. En ja, ik heb eraan bijgedragen om dit voorstel in elkaar te timmeren. Klopt! Mevrouw Akhiat heeft het over vertrouwen in de markt. Natuurlijk heeft de markt belang om omzet te draaien, ervan te kunnen leven en om winst te maken. De markt heeft ook belang om dat langdurig te doen en om kwaliteit te leveren. Dat levert de markt opdrachten op en een duurzame winst in de bedrijfsvoering. Markpartijen hebben daar wel degelijk belang bij. Ik vind het een beetje jammer dat er alleen maar negatief naar de markt wordt gekeken. Wij hebben tal van projecten gezien, ook via integrale aanbestedingen, die kwaliteit opleveren. Juist door de DBM-aanpak kies je voor een betere prijs-kwaliteitverhouding en juist in die traditionele aanpak bestaat het perverse systeem dat marktpartijen geprikkeld worden om zo laag mogelijk in te schrijven en om vervolgens met alle fouten hun winstmarge weer tot een redelijk niveau te vergroten. Dat zit inbegrepen in die aanpak. Met de huidige aanpak doen wij het anders. Markpartijen hebben kennis van zaken en zijn in staat om kwalitatief goede architecten in hun consortia te brengen en om tot goede ontwerpen te komen. Marktpartijen zijn in staat om ook op het gebied van duurzaamheid bijvoorbeeld met goede, slimme en verstandige oplossingen te komen. Dus ja, er is wel vertrouwen in de markt en ja, de markt heeft ook andere belangen. Daar moeten wij scherp op zijn. Wij moeten daarover goede afspraken aan de voorkant maken. Dat zijn wij nu aan het doen. De SP heeft ook nog opmerkingen gemaakt over het optellen van kosten. Ook de ChristenUnie-SGP heeft dat gedaan. Wie dat doet, treedt buiten de kaders zoals wij die met elkaar hebben afgesproken. Wij doen dat niet. Wij hebben een eerlijk vergelijk gemaakt met de kosten voor het Spuiforum in het verleden en de kosten voor deze ontwikkeling. Dat vergelijk staat gewoon heel helder in dit raadsvoorstel. Ik kom straks nog over de motie van de heer Grinwis te spreken.

Pieter Grinwis (ChristenUnie-SGP). De wethouder doet een verwoede poging om de feiten te

588 versluieren. Hij doet in zijn vergelijking alsof wij aan de vooravond staan van het besluit over het Spuiforum 1.0 én aan de vooravond van het besluit over Spuiforum 2.0. Het laatste klopt, het eerste niet. De voorbereiding voor het Spuiforum heeft plaatsgevonden. Die kosten zijn gemaakt. De belastingbetaler is op papier dus meer kwijt dan in de oude situatie.

Wethouder Wijsmuller (HSP). Die discussie hebben wij ook al uitgebreid gevoerd in de commissie. Er is geen sprake van versluiering. Wij hebben in het raadsvoorstel heel helder inzichtelijk gemaakt hoe wij met de kosten omgaan en hoe wij het hebben verrekend, ook met de vrijvallende kapitaallasten. Dat staat gewoon heel helder in het raadsvoorstel.

Pieter Grinwis (ChristenUnie-SGP). Wij hebben het hier in de raad met papier te doen. Budgettaire kaders stellen wij hier vast. Op basis van die budgettaire kaders is het een feit dat dit nieuwe avontuur beginnen meer kost dan doorgaan met het oude avontuur. Dat staat in het raadsvoorstel. Daarom kan ik het de wethouder voorhouden.

Wethouder Wijsmuller (HSP). Wij opereren binnen de budgettaire kaders. Ook de PVV had veel opmerkingen over draagvlak. Volgens mij ben ik daarop al ingegaan. De PVV stelt dat wij al vijf jaar bezig zijn met een planontwikkeling. Het is nog iets langer. De eerste stappen richting het vorige plan zijn in 2008 gezet. Dat terzijde. Mevrouw De Winter had het over 'in tijden van bezuinigingen'. Er is bij interruptie al een debat over gevoerd. Mevrouw De Winter noemde met name dat wij bezuinigen op bibliotheken. Volgens mij hebben wij met dit college extra geld gereserveerd om in ieder geval een bibliotheek in de Schilderswijk te heropenen. Zij geeft een verkeerde voorstelling van zaken. De financiële context is echt veranderd. Dat hebben wij in het coalitieakkoord met elkaar kunnen vormgeven. Wij gaan juist weer investeren in bijvoorbeeld cultuur en bibliotheken. Het is echt een heel andere context dan zij schetst. Mevrouw De Winter had het over een vrijbrief en over in hoeverre de raad of de stad hierover iets te zeggen heeft. Die discussie hebben wij al uitgebreid gevoerd. Ik ben daar net eigenlijk al heel uitgebreid op ingegaan. Het onderhoud, de M, bungelt aan een zijden draad met als dreiging dat wij die helemaal gaan loskoppelen. Dat zou niet zo verstandig zijn. Dan verlies je een van de voordelen van deze aanpak. Wat wij hebben gezegd, is dat wij die M, waarmee wij in deze gemeente nog niet zoveel ervaring hebben, slim moeten organiseren. Bij het ontwikkelen van een vastgoedgebouw heb je een eigenaarsonderhoudspost en ook een gebruikersonderhoudspost. De gemeente is de eigenaar van het cultuur- en onderwijscomplex en DMC doet het beheer, de exploitatie en dus ook het gebruikersonderhoud. Daarbij zijn misschien slimme combinaties te maken om tot een goede en voordelige aanbesteding te komen, ook op het gebied van onderhoud. Dat moeten wij wel verder goed met elkaar uitwerken. Ik heb toegezegd dit te zullen uitwerken binnen de plafondbedragen die wij op de gemeentelijke begroting hebben gereserveerd en ook binnen de plafondbedragen die met de instellingen en de DMC in de huurcontracten zijn vastgelegd. Binnen die kaders gaan wij werken. De heer Grinwis refereerde al aan het plafondbedrag op de gemeentebegroting, dat € 1,3 mln. per jaar is. Binnen die kaders gaan wij dat met elkaar nader en slim uitwerken. Wij zullen de raad, als wij de outputspecificaties en de aanbestedingsleidraad verder hebben uitgewerkt, specifiek gaan informeren over hoe wij het gaan organiseren. Het is de ambitie en de opgave om dat te doen. Dat gaan wij dus gewoon doen.

Daniëlle de Winter (PVV). Maar de M-component kan dus nog steeds losgekoppeld worden.

Wethouder Wijsmuller (HSP). Ja, in theorie kan het allemaal. Wat wij gaan doen, is alles op een goede manier organiseren en zorgen dat met de eerder geschetste second opinions op een verstandige manier een aanbesteding wordt gedaan. Wij moeten dat nog uitwerken. Wij gaan het onderhoud bij de integrale aanbesteding opnemen.

Daniëlle de Winter (PVV). Het antwoord blijft dus 'ja'. De wethouder kan er linksom of rechtsom omheen draaien en het proberen mooier te maken dan het is, maar zijn plan is op sommige punten gewoon nog steeds een gatenkaas. Door daar wat vlaggetjes in te prikken verandert hij de situatie niet.

589

Wethouder Wijsmuller (HSP). Het is geen gatenkaas. Het is 'work in progress'. Met name op het gebied van onderhoud moeten wij dat uitwerken. Wij zullen dat tijdig met de raad delen, voordat de concurrentiegerichte dialoog start. De PVV maakte ook nog opmerkingen over de fixed price die dan misschien toch losgelaten zou worden, zodat je toestanden krijgt zoals in Utrecht. Utrecht is een voorbeeld van de traditionele aanpak, waar de raad tijdens het proces, na de aanbesteding, ervoor heeft gekozen onderdelen van de plannen en de aanpak te wijzigen, door bijvoorbeeld toch uit te gaan van renovatie van de zaal. Dat is tijdens de aanbesteding gebeurd, wat heeft geleid tot heel veel extra kosten. Met deze aanpak gaan wij dat niet doen. Wij werken met een fixed price en gaan dus met een vast bedrag de integrale aanbesteding in. Daar komt een ontwerp uit. Daarmee gaan wij vervolgens verder.

Daniëlle de Winter (PVV). Dan wil ik nu graag van de wethouder horen dat hij een situatie zoals in Utrecht 100% uitsluit en dus ook uitsluit dat er grote exploitatietekorten ontstaan.

Wethouder Wijsmuller (HSP). Ik sluit 100% uit dat Den Haag Utrecht is. Ja, wat wilt u nou? U vergelijkt appels met peren. Wij doen het hier echt anders. Wij gaan het echt anders doen. Wij hebben een ander programma van eisen, dat wij op een andere manier integraal aanbesteden. De exploitatie is ook heel anders opgezet, met meerdere huurders die op verschillende manieren aan hun inkomsten gaan komen. In Utrecht is dat niet het geval. Daar is maar één exploitant. De subsidie van de exploitant gaat bijna geheel op aan de beheerslasten van het gebouw. Die moet het programma en de activiteiten financieren uit commerciële ontwikkeling en bezoekers. Dat is een totaal andere aanpak. Ja, ik kan dus voor 100% garanderen dat wij het anders doen. Ik garandeer dat wij het 100% anders doen dan in Utrecht.

Daniëlle de Winter (PVV). Dat was niet de vraag.

De voorzitter. U hebt een antwoord gehad. De wethouder vervolgt zijn betoog.

Wethouder Wijsmuller (HSP). D66 hield een duidelijk betoog over de opgave om van het gebied met een mix aan functies een heel levendig en aantrekkelijk verblijfsgebied te maken. Daarmee ben ik het helemaal eens. Ik begin met de eerste vraag, over hoe onder andere een exploitant van een café aan de Turfmarkt als onderdeel van het levendige gebied wordt gezien. In de commissie heb ik al toegezegd de voorwaarde daarvoor, de bezonning, in het Stedenbouwkundig Beoordelingskader op een goede manier vast te leggen, zodat daar ook bij het ontwerp rekening mee wordt gehouden. De heer Van Asten vroeg ook of ik met de betreffende ondernemer in gesprek ga over nadeelcompensatie. Dan lijkt het erop of er een specifieke nadeelcompensatieregeling voor de betreffende exploitant moet worden opgesteld. Dat ga ik niet doen. Ik kan wel vertellen dat ik al in gesprek was met de exploitant, die inderdaad al veel langer in het gebied zit. Op het moment dat sprake is van structurele omzetderving, die aanwijsbaar het gevolg is van langdurige bouwactiviteiten, dan is er grond om eventueel te compenseren. Dat is geen expliciete regeling voor specifiek deze ondernemer. Ik ga er nog verder over praten hoe wij dit op een fatsoenlijke manier gaan doen. Ik vind dat wij ondernemers moeten koesteren die bij de langjarige opgave om dit gebied tot ontwikkeling te brengen op een positieve manier betrokken blijven, dit volhouden en ermee door blijven gaan. Ik ga dit gesprek dus verder voeren. De heer Van Asten zegt dat de duurzaamheidseisen ten aanzien van de planontwikkeling even hoog zijn als bij de vorige planontwikkeling. Volgens mij zijn ze nog iets hoger. Wij hebben de lat iets hoger gelegd. Wij hebben alleen ten aanzien van de BREEAM-score gezegd de eis 'very good' te stellen. Dat is ook een discussiepunt met GroenLinks. Als knock out gaan wij uit van 'good'. Dat komt omdat in de uitwerking van het voorlopig ontwerp naar het definitief ontwerp mogelijk nog ruimte ontstaat voor ontwerpen die door redenen net niet aan 'very good' voldoen in de verdere uitwerking alsnog aan 'very good' kunnen voldoen. Dus ja, de lat ligt heel erg hoog bij deze aanpak. Mevrouw Vianen heeft een motie ingediend over de BREEAM-score voor het gebied. Dat ligt wat moeilijker. Die is wel in ontwikkeling, met name gericht op grote woonwijken. Die is echter nog niet geschikt voor dit type ontwikkeling. Daarom hebben wij de duurzaamheidsambities wel in de gebiedsvisie

590 opgenomen. Daarmee gaan wij ook zeker aan de slag. De specifieke manier die hier omschreven wordt, is op dit moment nog onvoldoende uitgekristalliseerd om bij deze opgave te betrekken. D66 heeft ook veel aandacht gevraagd voor windhinder. Het uitblijven daarvan is een belangrijke voorwaarde voor het verblijfsklimaat in dit gebied. Dat heeft ook te maken met de ontwerpopgave, met de vraag hoe je massa's ten opzichte van wind en openbare ruimte detailleert en met geleding en dergelijke. Er wordt op gestuurd. Ook ontwerpen van consortia die op dat gebied extra kwaliteit leveren, kunnen op dat gebied extra gewaardeerd worden. Dus daar proberen we inderdaad op te sturen. Verder is gevraagd of risico's bij faillissement of wanprestaties dan bij het moederconcern van de consortia moeten worden neergelegd, dus bij de grootste partij die financieel ook de sterkste is. Het antwoord daarop is volmondig ja. Ik heb dat ook al eerder in de commissie toegezegd, maar het is wel belangrijk dat we met elkaar echt goed regelen dat we op dat gebied geen risico's nemen. Dus het is goed om dit in deze raadsbehandeling nog even te benadrukken. Verder is de suggestie gedaan om de Haagse kracht tot uitdrukking te brengen door middel van een soort platform waar de Haagse ondernemers zich kunnen presenteren zodat de consortia er zo veel mogelijk gebruik van kunnen maken. We gaan proberen dat te organiseren. Conform ons coalitieakkoord willen we de Haagse economische kracht verder stimuleren, ook met alle investeringen die we doen. Dat hebben we dus vol op de agenda staan. Dus dat gaan we op deze manier proberen te organiseren. Mevrouw Vianen heeft het gehad over de procedure en het feit dat er steeds weer nieuwe stukken komen, alsof dat een verwijt is. Ik wijs erop dat dit vooral nieuwe stukken zijn omdat de raad veel vragen had en ik graag de raad bedien in het zo duidelijk mogelijk beantwoorden van de vragen. Zeker in de eerste termijn, toen ik nog een beetje vermoeid was, heb ik ervoor gekozen om een aantal dingen op schrift te stellen zodat daarover in ieder geval duidelijkheid was. Op de tijdspanne van dit proces ben ik zo-even al ingegaan en ook in de commissie hebben we er al uitgebreid over van gedachten gewisseld.

Inge Vianen (GroenLinks). De heer Wijsmuller zegt dat hij informatie heeft toegestuurd waarom wij gevraagd hebben. Dat klopt. In brieven die hij gestuurd heeft, staat ook nieuwe informatie, maar daarnaast hebben we natuurlijk ook nog stukken ontvangen op een later moment die we in eerste instantie helemaal niet op tijd hebben ontvangen. Ik noem bijvoorbeeld dat inspiratieboek; dat hebben we twee dagen geleden ontvangen via de e-mail, terwijl ik het pas gisteren in de vorm van een hard copy heb ontvangen. Het is dus wel degelijk zo dat de informatiestroom op een heel laat moment op gang is gekomen.

Wethouder Wijsmuller (HSP). Het is grappig dat u dat als voorbeeld kiest want dat inspiratieboek was bedoeld voor de consortia om mee te nemen bij de uiteindelijke start van de aanbesteding in januari. Op uw verzoek heb ik dat naar voren laten halen om het nog voor de raadsbehandeling aan te leveren. Er is dus keihard aan gewerkt om dat te verwerken. We hebben een heleboel bijdragen gehad vanuit de stad. Dus ik heb het juist op uw verzoek naar voren gehaald.

Inge Vianen (GroenLinks). Ik vind het ook heel goed dat dit naar de raad is gekomen, maar de wethouder kan niet volhouden dat het allemaal op tijd is gekomen, als we het eergisteren ontvangen hebben en we vandaag een besluit moeten nemen.

Wethouder Wijsmuller (HSP). Het is op tijd gekomen, want het is bedoeld voor de aanbesteding. Wat betreft de outputspecificaties worden ook nog zaken verder uitgewerkt. Dus die krijgt u ook nog op een later tijdstip maar wel ruim op tijd zodat u als raad uw controlefunctie kunt uitoefenen en u er ook nog wat van kunt vinden. We hebben juist dit aspect op uw verzoek naar voren gehaald. U had het ook later dit jaar kunnen krijgen en dan had u dezelfde toets kunnen uitvoeren, maar ik heb het juist op uw verzoek naar voren gehaald. In de discussie tussen de Haagse Stadspartij en de PVV kwam de suggestie naar voren alsof de ministerietoren hergebruikt zou gaan worden. Welnu, we weten niet of dat zal gebeuren. Bij de vorige aanbesteding in het kader van Wijnhaven I is de gemeente aanvankelijk uitgegaan van sloop- nieuwbouw waarna er een marktpropositie kwam voor hergebruik van de toren voor woningen en

591 accommodatie voor de Universiteit Leiden. Dat kan dus ook uit zo'n aanbesteding komen. Wat we wel doen, is de aanpak van de ministerietoren naar voren halen omdat het gewoon doodzonde is dat zo'n belangrijke plek met zulk groot vastgoed, langer dan nodig leegstaat. Dat hebben we juist met deze aanpak naar voren getrokken om ervoor te zorgen dat het zo snel mogelijk bijdraagt aan de totstandkoming van een aantrekkelijk en levendig stuk centrum met een mix aan functies. De Haagse Stadspartij heeft het ook gehad over de BREEAM-score. Mijn reactie daarop is eigenlijk dezelfde als die op de opmerking van GroenLinks daarover: dit is nog in ontwikkeling om die geschikt te laten zijn voor deze gebiedsontwikkeling.

Inge Vianen (GroenLinks). Ik ben toch een beetje op een dwaalspoor gebracht door de wethouder. Ik heb hier voor mij liggen het stuk BREEAM-NL Gebiedsontwikkeling, keurmerk voor duurzame gebiedsontwikkeling, beoordelingsrichtlijn gebieden, versie 2012. Is dit nu de uiteindelijke versie of nog niet?

Wethouder Wijsmuller (HSP). Dan ben ik wellicht op een dwaalspoor maar volgens mij is dat wel de uiteindelijke versie. Het gaat nu juist om deze specifieke opgave. De versie die u daar heeft, is volgens mij vooral voor woonwijken ontwikkeld. Ik kan echter niet precies zien wat u daar voor u heeft.

Inge Vianen (GroenLinks). Volgens mij is dit juist bedoeld voor gebiedsontwikkeling. Het staat er ook op: gebiedsontwikkeling.

Wethouder Wijsmuller (HSP). Als u mij straks dat boekwerk geeft, kan ik ernaar kijken en kan ik er in tweede termijn op reageren. De heer Bos heeft het verder gehad over het opnemen van een vertegenwoordiging van bewoners in de beoordelingscommissie. In de commissievergadering heb ik al gezegd dat we over de samenstelling van die beoordelingscommissie nog komen te spreken in april 2015. Of daar mensen uit de stad in kunnen komen, behoort tot de mogelijkheden. Ook andere partijen hebben vandaag suggesties gedaan over de samenstelling van die commissie. Zo heeft GroenLinks de suggestie gedaan om mensen van de welstand of de stadsecoloog in die beoordelingscommissie op te nemen. Zoals gezegd, komen we over die samenstelling nog te spreken. Dat moet dan zijn aan de hand van een goed en evenwichtig voorstel in 2015. Ik verzoek GroenLinks dan ook om haar moties op dat punt aan te houden tot april 2015. De Haagse Stadspartij heeft verder gesproken over het betrekken van burgers bij het verdere proces. Ik heb al aangegeven dat we dat expliciet gaan doen. De motie die de Haagse Stadspartij daarover heeft ingediend, vind ik wel een lastige. Met de openbare ruimte gaan we volop verder met de stad. Dat kan dus op gespannen voet staan met de ambitie van de VVD om een marktpartij, het consortium, een verantwoordelijkheid voor de openbare ruimte te geven. Wat mij betreft gaan we vooral samen met de stad werken aan de ontwikkeling van de openbare ruimte. Bij de gebiedsvisie ligt het wat lastiger. Als je het via bouwplichten verder wil dichttimmeren, ben je er niet meer zo vrij in. Dus ik denk dat dit daarmee op gespannen voet staat. Als ik hetgeen in de desbetreffende motie van de Haagse Stadspartij staat over de gebiedsvisie, mag interpreteren als betrokkenheid van de raad en de stad bij de openbare ruimte in dit gebied en daaromheen, dan is het antwoord volmondig ja. Als het echter puur gaat over de commerciële ontwikkeling dan staat het op gespannen voet met de integrale aanbesteding, zeker als je dat nog verder gaat aanscherpen met bouwplichten en dergelijke. Dan zou ik dat onderdeel van de motie willen ontraden, dan wel zou de indiener de motie op dat punt moeten wijzigen. De heer Grinwis heeft gezegd dat DBM geen wondermiddel is. Dat klopt, maar het is wel een manier om te sturen op de prijs-kwaliteitsverhouding. Dat moet je inderdaad goed en slim aan de voorkant regelen. De heer Grinwis heeft daartoe middels een motie een aantal suggesties gedaan, waarop ik zo meteen graag nader inga. Er liggen wel kansen, zeker als het gaat om de levenscyclus die de heer Grinwis bepleit . Ook de VVD heeft vragen gesteld over café Van Beek. Ik heb al gezegd dat we daarover in gesprek zijn. Verder heeft zij gevraagd om de bewoners te betrekken bij de totstandkoming van het Spuiplein. Mijn antwoord daarop is: ja, natuurlijk.

592

Verder wil de VVD voorkomen dat er mooie ideeën in de gebiedsvisie worden neergelegd die vervolgens helemaal niet realiseerbaar blijken te zijn. Ik deel die angst niet. Ik kan mij voorstellen dat er in gebiedsvisies wel toekomstperspectieven worden geboden als kansen die er zijn te benutten, maar als er plannen worden voorgelegd die duidelijk luchtkastelen blijken te zijn, dan zal dat ook tot uitdrukking worden gebracht in de beoordeling. De beoordelingscommissie zal er dan zeker kritisch en reëel naar kijken.

Arjen Lakerveld (VVD). Als ik het goed begrijp zegt de wethouder daarmee dat met het nu daarvoor gereserveerde bedrag het Spuiplein gerealiseerd wordt volgens Haagse-Loperkwaliteit, zodat hij daarmee ook de ontwikkelingen op het Spuiplein beperkt.

Wethouder Wijsmuller (HSP). Het klopt. Het budget dat in de grondexploitatie is gereserveerd voor het Spuiplein, is ingekaderd. Volgens mij is dat wel een aanzienlijk budget. Als er extra plannen zijn voor het Spuiplein, vind ik het belangrijk dat je daar als gemeente wel vat op hebt en je regie houdt om er als raad besluitvorming over te plegen en er met bewoners verder meer aan de slag te gaan. Ook met dit kader zie ik wel kansen. Als er echt extra plannen zijn die op termijn wellicht realiseerbaar zijn, moeten we op termijn wellicht extra geld met elkaar gaan regelen. U wilt proberen dat geld nu al uit de gebiedsvisie te halen en de consortia daarbij verantwoordelijkheid te geven; dat is een politieke keuze die je kunt maken, maar ik ben het niet met u eens dat met de aanpak die het college nu voorstelt, geen kwaliteit op het Spuiplein gerealiseerd kan worden. Daar hebben we namelijk echt wel budget voor.

Arjen Lakerveld (VVD). Ik denk dat de wethouder mijn redenering geen recht doet. De wethouder zegt dat in de dialoogfase er op alle ontwikkelingen, dus ook wat betreft het commerciële deel en het plein, grip is vanuit de gemeente. Dat is een logische redenering voor het commerciële deel en zou dan dus ook voor het Spuiplein gelden. Dus als je een consortium verantwoordelijk maakt, heb je er als gemeente voldoende grip op. Als die redenering geen stand houdt, geldt die ook niet voor het commerciële deel.

Wethouder Wijsmuller (HSP). Je kunt best wel grip organiseren, ook al geef je een deel van de inrichting uit handen. In het verleden hebben we een hele discussie gehad over het Aegonplein en of dat wel werkelijk tot de kwaliteit leidde die we beoogden. De raad had er toen wel bemerkingen bij in de zin: misschien moeten we dat niet vaker doen. U stelt voor om het in dit geval nog een keer te gaan doen. Nou, dat is een politieke keuze die je kunt maken. Ik denk niet dat het een verstandige keuze is, maar dat is een keuze die uiteindelijk de raad moet maken.

Arjen Lakerveld (VVD). De wethouder maakt er nu toch een karikatuur van, alsof de VVD een heilig geloof heeft in de markt voor het Spuiplein. Datzelfde geloof dat er daar iets moois kan ontstaan, geldt ook voor het commerciële deel. Dat is precies de kern van het plan waar de wethouder zelf mee komt. Maar wat gebeurt er nu als er een fantastische gebiedsvisie komt waarvan het benodigde bedrag hoger is dan het bedrag dat nu gereserveerd is voor de Haagse-Loperkwaliteit? Dan hebt u namelijk een probleem. Dan kan het namelijk niet uitgevoerd worden. In de constructie zoals wij die voorstellen, wordt dat wel uitgevoerd.

Wethouder Wijsmuller (HSP). U hebt gelijkt dat je op die manier misschien meer budget vrij weet te maken voor het Spuiplein. En ik probeer zeker geen karikatuur te maken van uw voorstel maar het gaat hier wel om een plein dat een heel belangrijke betekenis heeft voor het centrum van de stad. Het is dan de vraag of je daar als overheid de volle regie op wilt houden of dat je daar ook een verantwoordelijkheid bij marktpartijen legt. Dat is een politieke vraag.

Pieter Grinwis (ChristenUnie-SGP). Ik vind het antwoord wel frappant. Uw verdedigingslinie impliceert ook kritiek op de aanpak van het hele Spuikwartier en het nieuwe onderwijs- en cultuurcomplex. U vertrouwt daar de markt wel maar u vertrouwt die bij het Spuiplein niet. Ik vind het een contradictio in terminis.

593

Wethouder Wijsmuller (HSP). Dat vind ik niet. Bij de inrichting van de publieke ruimte wil ik graag de stad zo veel mogelijk betrekken en invloed geven. Het lijkt mij goed dat we daar als gemeente dan de regie over houden. Bij het realiseren van een gebouw willen we dat de markt daar verantwoordelijkheid in heeft maar dat neemt niet weg dat de gemeente wel eigenaar blijft. Bij de commerciële ontwikkeling willen we met name de markt zijn rol laten spelen. Dus ik zie er wel gradaties in hoe je dat alles zou willen organiseren. Ik zie ook dat je daar politieke keuzes in kunt maken. Ik zeg niet dat het niet kan of dat het absoluut onwenselijk is. Ik zeg alleen dat vanaf het moment waarop ik als wethouder met dit dossier van start ben gegaan, ik de communicatie met de stad verder vorm wil geven en dat ik ook graag ideeën van de markt er een rol bij wil laten spelen, maar ik heb er wel mijn twijfels over of het wel zo'n goede keuze is om de markt de openbare ruimte te laten inrichten. Maar goed, dat kan een politieke keuze zijn. De heer Van der Helm heeft mij nog geprobeerd uit te dagen op het gebied van duurzaamheid als geloof. Nou, dat is helemaal geen geloof, het is een opgave waar we met z'n allen voor staan. Als je goed investeert in duurzaamheid ga je wel wat beter om met de fossiele brandstoffen en de problematiek van de opwarming van de aarde. Als gemeente hebben we de ambitie om de uitstoot van CO2 te reduceren maar we willen natuurlijk ook op een slimme manier met gebouwen omgaan, zodat die ook veel minder energie nodig hebben. Waar stop je dan als gemeente je geld in? Dat kan bijvoorbeeld in zonnepanelen, maar als de markt dat kan doen moet je daar geen geld meer in stoppen. Daar heb ik de raad onlangs nog een brief over gestuurd waarin staat dat we in ieder geval geen subsidie meer gaan verschaffen voor zonnepanelen. Dat neemt niet weg dat we nog steeds graag willen stimuleren dat er meer zonne-energie wordt geproduceerd. Dat kun je ook op een andere manier doen. Dus daar nemen we als overheid wel degelijk verantwoordelijkheid voor. Die duurzaamheid is echt belangrijk. We gaan nu investeren in een cultuur- en onderwijscomplex dat minimaal 40 jaar mee moet gaan. Dan wil je dat natuurlijk op een duurzame manier met elkaar realiseren. Daar sta ik voor. De Partij voor de Dieren had het nog over de kloof. Ook andere partijen probeerden de Haagse Stadspartij te beschuldigen van kiezersbedrog en al dat soort termen. Ik vind toch dat we met elkaar een reëel beeld moeten schetsen van hoe het bestuur hier in Nederland georganiseerd is en van het feit dat we altijd met meerdere partijen coalities moeten vormen en derhalve partijen ook compromissen moeten sluiten. Men mag mij kritisch bevragen of ik dat compromis verantwoord vind. Ik heb er al meerdere malen namens de Haagse Stadspartij uitleg over gegeven en dat zal ik ook zeker blijven doen. Ik vind echter niet dat richting de stad het beeld moet worden geschetst alsof we als partij helemaal onze zin kunnen krijgen en dat die renovatievariant die we in ons verkiezingsprogramma hadden staan het dan ook moet worden. Nee, je maakt keuzes op grond van een bredere afweging in het kader van een coalitieakkoord; dan gaat het over meer aspecten dan alleen dat plan en dan kom je tot compromissen. Dat kan ik uitleggen. Ik vind het dan een beetje flauw dat mij verweten wordt dat dit een kloof met de burger veroorzaakt. Ik vind dat de manier waarop men dat hier probeert neer te zetten, ook bijdraagt aan een negatief beeld van de politiek. Je moet nu eenmaal verantwoordelijkheid nemen. Je kunt langs de zijlijn blijven staan en dan kun je altijd je eigen gelijk blijven bepleiten, maar als je samen met partijen deze stad verder wilt brengen, moet je ook compromissen sluiten. Dan moet je er wel voor staan om dat te blijven uitleggen en dat zal ik ook zeker blijven doen.

Aisha Akhiat (SP). Hoe zou het raadslid Wijsmuller dit nou tegen zichzelf als wethouder Wijsmuller hebben gezegd?

Wethouder Wijsmuller (HSP). Volgens mij vervallen we nu in herhaling.

De voorzitter. Kijkend naar de tijd, zijn er nog redelijk wat moties te bespreken. Is dit niet het moment om die richting uit te gaan?

Wethouder Wijsmuller (HSP). Ja, maar voordat ik dat doe wil ik nog ingaan op een aantal opmerkingen die zijn gemaakt door de PvdA. Zij benadrukte het punt van de social return en vroeg daarbij of daaraan ook invulling kan worden gegeven bij het onderhoud en het Dans- en Muziekcentrum. In de commissie heb ik toegezegd dat we dat in ieder geval bij het onderhoud gaan doen. Tijdens die commissievergadering heeft men ook de ambitie van de directeur van het Dans- en Muziekcentrum op dat punt kunnen vernemen. Dus ja, dat gaan we doen. Daar liggen inderdaad

594 kansen. Wat betreft de onderhoudscomponent zullen we erover rapporteren hoe we dat verder proberen vorm te geven. Ik kan verder benadrukken dat we bij de aanbesteding voorwaarden zullen stellen ten aanzien van goed werkgeverschap. Verder pleitte de PvdA voor meer kwaliteit in de stedenbouw en de architectuur. Ik kom er straks in het kader van de moties nog over te spreken welke punten we daarbij kunnen honoreren en welke niet, maar uiteindelijk is het oordeel aan de raad. Vervolgens ga ik in op de moties. Motie nr. 1 van de Partij voor de Dieren over de integrale gebiedsvisie Spuikwartier beoogt om eerst een gebiedsvisie te ontwikkelen en om daarna de aanbesteding te starten. Dat is een andere aanpak; wij willen het in één keer starten. Dat is onze integrale aanpak. Ook qua planning moet ik deze motie ontraden namens het college. Dan kom ik op motie nr. 2 van de Partij voor de Dieren, getiteld waarde van het ontwerp. Er zijn verschillende fracties die moties hebben ingediend om variaties te maken in wat je moet waarderen. De Partij voor de Dieren heeft in haar motie het ontwerp wel heel erg zwaar gemaakt. Dat doen andere fracties weliswaar ook, maar die doen dat wat meer in balans. De Partij voor de Dieren haalt middels deze motie nu bijna alles weg bij de planning. Die planning is met name van belang om rekening te houden met belanghebbenden en omwonenden in dat gebied. Het college ontraadt deze motie dan ook. Het is onverstandig om die planning zo omlaag te draaien. Motie nr. 3 van de Partij voor de Dieren gaat over de onbebouwde ruimte. In feite hebben we al een bouwenveloppe waarin in ieder geval de minimale openbare ruimte is bepaald, maar in de gebiedsvisie zal mogelijk nog wel meer openbare ruimte worden toegevoegd. Omdat er dus al een minimum is bepaald, ontraden we de motie. Motie nr. 4 van de Partij voor de Dieren gaat over het groen oppervlak Spuikwartier. Je hebt natuurlijk ook verticaal groen, waar GroenLinks al voor heeft gepleit. Je hebt daarnaast nog andere vormen van groen in het gebied. Dus om dat af te meten aan oppervlakte, lijkt het college niet verstandig. Daarom ontraden we de motie. Middels haar motie nr. 5 wil de Partij voor de Dieren veel meer gewicht geven aan het aspect van het hergebruik van alle bestaande gebouwen bij de bebouwing van het Spuikwartier. Het voorstel van het college geeft uitdrukking aan de coalitieafspraken die in dat verband zijn gemaakt. Dus die motie wil ik ontraden. Dan kom ik op motie nr. 6 van de Partij voor de Dieren over groene daken Spuikwartier. Het is wellicht een beetje flauw om te zeggen maar dit zit al helemaal in de plannen. Sterker nog, in de commissiebrief heb ik daarover een en ander doen toekomen. Daarin worden aspecten genoemd als wateropvang, minder verharding op het Spuiplein, zodat regenwater kan doorsijpelen, bomen en struiken, groen en beperking windhinder. Allemaal aspecten die worden meegewogen in de beoordeling inzake duurzaamheid. Dus het zit er al echt helemaal in. Hoewel ik het eens ben met de inhoud van deze motie, is ze echt overbodig.

Christene Teunissen (PvdD). Het wordt als voorbeeld genoemd. Het wordt niet expliciet bij de beoordeling genoemd als een wegingsfactor.

Wethouder Wijsmuller (HSP). Vervolgens zijn er een aantal partijen geweest die hebben doorgevraagd over hoe het zit met de beoordeling op het gebied van duurzaamheid. Daarop heb ik een aanvullende brief gestuurd. Daarin staat letterlijk hoe we dat verder in de outputspecificatie vorm gaan geven. Dus het zit er echt in.

Christene Teunissen (PvdD). Ik verwijs ook naar die brief maar daarin staan groene daken als voorbeeld genoemd maar niet als expliciete wegingsfactor bij de beoordeling.

Wethouder Wijsmuller (HSP). Het is een onderdeel van de stedenbouwkundige kwaliteit en van de duurzaamheid. Dus het zit er gewoon in. Als je het zo expliciet maakt als u nu aangeeft, verlies je de balans met andere aspecten. Dan moet ik de motie ontraden. Motie nr. 7 van de Partij voor de Dieren over CO2-neutrale nieuwbouw Spuikwartier bevat wel een heel strakke duurzaamheidsambitie. Met name ten aanzien van het realiseren van het Dans- en Muziekcentrum met zo'n publieke functie die je ook graag een goede interactie met het Spuiplein wilt laten hebben, maakt deze motie de opgave te zwaar. Dat is niet reëel en daarom ontraad ik deze motie.

595

Motie nr. 8 van de SP gaat over het niet verplaatsen van het Koninklijk Conservatorium. De discussie over dat onderwerp hebben we uitgebreid gevoerd. Het college ontraadt de motie dan ook. Dan kom ik op motie nr. 9 van de SP over een welstandstoets onderwijs- en cultuurgebouw. Onderdeel van dit raadsvoorstel is ook het Stedenbouwkundig Beoordelingskader. De SP vraagt opnieuw om een welstandskader. Dat is helemaal niet nodig. Ook de door de SP gevraagde welstandstoets is er al. Dat heb ik ook al in de commissie gezegd. Het college ontraadt deze motie dan ook. Motie nr. 10 van de SP betreft de renovatievariant. Onder verwijzing naar de coalitie-afspraak ter zake ontraadt het college deze motie. In motie nr. 11 verzoekt de PVV het college te komen met een concreet en voldragen plan alvorens het aan de raad ter besluitvorming voor te leggen. Dat is weer een andere planning en aanpak dan het college voorstaat, zodat we die motie ontraden. Motie nr. 12 van de PVV vraagt om een referendum te organiseren. Bij de bespreking van het coalitieakkoord hebben we over dit onderwerp al uitgebreide discussies gevoerd. Die motie moeten we dan ook ontraden. Met betrekking tot motie nr. 13 van de PVV over duidelijkheid M-component heb ik zo-even al uitgebreid toegelicht hoe we die component op een zorgvuldige manier verder met elkaar vormgeven, waarover de raad nog nader zal worden geïnformeerd. Deze motie onraden wij dan ook. Motie nr. 14 van de Groep De Mos verzoekt om subiet te stoppen met Spuiforum 2.0. Welnu, Spuiforum is van de baan, dus die motie ontraden we. Motie nr. 15 van de Groep Van der Helm vraagt het college in te zetten op intensieve samenwerking tussen expatorganisaties, gemeente en gebruikers van het Spuikwartier en om de raad door middel van een rapportage te berichten over de voortgang van de samenwerking. De directeur van het Dans- en Muziekcentrum heeft diverse malen gezegd dat hij de ambitie heeft om een breed publiek naar zijn theater te trekken. En daar horen natuurlijk ook expats bij. We hebben dan ook geen bezwaar tegen aanvaarding van deze motie. Motie nr. 16 van de HSP gaat over duurzame energie en gaat over aansluiting bij EnergieRijk of een andere duurzame oplossing. Ik heb al gezegd dat het zeker kansrijk is. Het college heeft geen bezwaar tegen deze motie. Motie nr. 17 van de HSP en de PvdA gaat over de bouwplicht. Het gaat over het commitment van marktpartijen bij de commerciële ontwikkeling. Ik heb de raad al bij brief duidelijk gemaakt dat wij op het bedoelde moment te weinig tijd hadden om het op een verantwoorde manier toe te zeggen. Wij zien er nog steeds wel mogelijkheden toe. Dat vergt meer kennis en ook een second opinion op het gebied van aanbesteding. Met die toelichting heeft het college op zich geen bezwaar tegen deze motie.

Inge Vianen (GroenLinks). Kan de wethouder zeggen wanneer die second opinion komt?

Wethouder Wijsmuller (HSP). Dat weet ik niet precies. Ik heb al toegezegd dat de aanbestedingsleidraad nog in december met de raad gedeeld wordt. Daar zal dit aspect uiteraard nader in toegelicht worden. Dan zal de motie al of niet kunnen worden afgedaan. Motie nr. 18 van de HSP gaat over de rol van de raad. Ik heb al, ook in relatie tot de vorige motie, de complicatie opgemerkt bij de uitwerking van de gebiedsvisie. In de huidige vorm ontraadt het college deze motie. Als die aangepast kan worden, zien wij mogelijkheden. Motie nr. 19 van D66 gaat over aanpassing van gunningscriteria zodat de planning minder belangrijk wordt in relatie tot architectuur en stedenbouwkundige visie. Dat oordeel is aan de raad. Het college kan hiermee echter wel uit de voeten. In motie nr. 20 wordt gevraagd de aanbesteding te stoppen bij minder dan drie consortia. Ook bij twee consortia en zelfs bij één is geen sprake van een probleem, zoals de heer Van Asten bij interruptie al heeft gezegd. Het college ontraadt deze motie. Motie nr. 21 gaat over deelname van de raad aan de dialoogfase over het ontwerp. In de commissie hebben wij al de discussie gevoerd. De raad stelt de kaders en het college voert uit. Om de raad op die manier een rol te geven bij de uitvoering, is een onverantwoorde vermenging van zaken. Deze motie ontraadt het college. De volgende motie gaat over hergebruik van het leegstaand ministerie. Daarover zijn

596 coalitieafspraken gemaakt. Ik heb al gezegd dat de kans op hergebruik van het ministerie niet uitgesloten is. Het is aan de markt om met proposities te komen. Wij gaan daar op voorhand niet expliciet op sturen. Deze motie wordt door het college ontraden. Motie nr. 23 van GroenLinks gaat over een extra criterium voor het faciliteren van de fiets in de openbare ruimte. Deze motie sluit aan bij de oogst van de stadsgesprekken, waarin expliciet aandacht voor de fiets is gevraagd. Dat heeft het college vertaald in extra fietsparkeerplekken. Dit aspect heeft inderdaad in het Stedenbouwkundig Beoordelingskader nog niet deze aandacht gekregen. Het oordeel is wat dat betreft aan de raad. Het college heeft geen bezwaar tegen aanvaarding van de motie. Motie nr. 24 gaat over aanpassing van de maximale bouwhoogte en de bouwenveloppepe. Aan de ene kant vragen partijen om meer bezonning, aan de andere kant willen wij ook sturen op een goede kwaliteit aan het Spuiplein zelf. Juist om zo veel mogelijk mogelijkheden, kansen en creativiteit in deze opgave mogelijk te maken, moet de bouwenveloppepe zo ruim mogelijk worden gemaakt. Het college ontraadt daarmee deze motie. Op motie nr. 25, over de BREEAM-score, ben ik al ingegaan. Die motie ontraadt het college ook. Oh, wacht even. Misschien is het handig als ik eerst het rapport lees. Dan houd ik mijn advies over deze motie nog even aan. Over het onderwerp van motie nr. 26, een groen Spuiplein, hebben wij in de commissie een uitgebreide discussie gevoerd. Het college is van mening dat in het huidige stedenbouwkundige kader groen er goed in zit. Het kan inderdaad explicieter. Op zich heeft GroenLinks gelijk dat dit recht doet aan de stadsgesprekken. De motie is wat dat betreft goed geformuleerd. Ik laat het oordeel aan de raad. Het college heeft op zich geen problemen met aanvaarding van deze motie. Motie nr. 27 gaat over de welstandscommissie in het beoordelingsteam. Motie nr. 28 gaat ook over dat team. Het beoordelingsteam is nu nog niet aan de orde. Dat moeten wij op een evenwichtige manier doen. Ik adviseer dan ook om moties nr. 27 en nr. 28 aan te houden.

Inge Vianen (GroenLinks). Ik kijk met een schuin oog naar mijn collega van de PvdD. Wij houden de moties aan.

De voorzitter. Aangezien de moties rv 94.2014/27 en rv 94.2014/28 zijn aangehouden, maken zij geen onderdeel meer uit van de beraadslaging.

Wethouder Wijsmuller (HSP). Motie nr. 29 gaat over een second opinion over de exploitatie. Wij hebben het exploitatieplan van DMC in ieder geval openbaar gemaakt. Daarover kan juist een heel goede discussie ontstaan. Naar aanleiding van vragen van de VVD, die ook zorgen heeft over de exploitatie, heb ik toegezegd hierover jaarlijks te rapporteren. Het college ontraadt deze motie.

Inge Vianen (GroenLinks). De vraag is niet dezelfde als die van de VVD.

Wethouder Wijsmuller (HSP). Dat klopt, maar het college vindt deze motie niet nodig. Wij houden hier de vinger al aan de pols. Het exploitatieplan is openbaar en wij hebben daarover een goede discussie. Wij ontraden dan ook deze motie. In motie nr. 30 van ChristenUnie-SGP staat dat het onderwijs- en cultuurgebouw duurder is dan doorgaan met het Spuiforum. Die discussie hebben wij net gevoerd. Men zal begrijpen dat het college deze motie ontraadt.

Pieter Grinwis (ChristenUnie-SGP). Dat begrijp ik echt niet. Daarmee ontkent de wethouder een feit.

Wethouder Wijsmuller (HSP). Dan komen wij weer in dezelfde discussie terecht.

De voorzitter. Die is al gevoerd.

Wethouder Wijsmuller (HSP). Motie nr. 31 gaat over optimalisatie van de life cycle. Daar sturen wij eigenlijk al op door middel van de duurzaamheidsambities en ook doordat wij het slim in de onderhoudscomponent willen vatten. Dat moeten wij nog verder vormgeven. Ik ga de raad daarover

597 rapporteren. Dit is een stimulans daartoe. Het college heeft dan ook geen bezwaar tegen aanvaarding van deze motie. Motie nr. 32 gaat over het afbreken van het Zuiderstrandtheater na ingebruikname van het cultuur- en onderwijsgebouw. Over de uitspraken daarover zijn ook al schriftelijke vragen gesteld. Het Zuiderstrandtheater is voor een periode van vijf jaar gebouwd. Dat is ook zo in het bestemmingsplan geregeld. Het enthousiasme over met name de binnenkant van het Zuiderstrandtheater is na ingebruikname wel gegroeid bij mij, alhoewel ik mijn uiterste best heb gedaan om het theater tegen te houden. Het is heel veel kwaliteit voor dat budget. Ik denk dat menige stad in Nederland jaloers is op dit theater. Maar goed, het staat er tijdelijk en hoe dat verder gaat lopen, zullen wij zien. Het college houdt zich aan de gestelde kaders. Een extra uitspraak hierover doen, is helemaal niet nodig. Wij gaan verder kijken hoe het zich gaat ontwikkelen.

Peter Bos (HSP). Is het tijdelijke Zuiderstrandtheater niet dusdanig gebouwd dat het demontabel is en op een andere plek eventueel te herbouwen is?

Wethouder Wijsmuller (HSP). Dat is ten dele zo. Alle kwaliteit is in de zaal zelf gegaan, ook qua geluidsisolatie. Het is een betonnen doos. Alles eromheen is inderdaad demontabel. In die zin is daarvan gebruikgemaakt.

Peter Bos (HSP). Ik meen toch echt dat de beleidslijn voor dit theater was om het tijdelijk neer te zetten, als tijdelijke huisvesting voor de theaters op het Spuiplein tijdens de verbouwing.

Wethouder Wijsmuller (HSP). Dat is ook zo. Dat beaam ik. Dat is ook beaamd in de antwoorden op de schriftelijke vragen. Motie nr. 33 heeft als titel 'uitvoering Spuiplein onderdeel van de uitvraag'. Dat is een motie van de VVD. Wij hadden er net al een discussie over. Ik heb namens het college al een andere lijn ingezet. Het oordeel over de motie is aan de raad. Motie nr. 34 gaat over bouwmassa. Door minder te sturen op een maximale vastgoedwaardeopbrengst en meer te sturen op stedenbouwkundige kwaliteit, net als met de motie van D66, wordt de stedenbouwkundige kwaliteit die wij als college al flink waarderen, nog scherper gemaakt. Dat gebeurt op een verantwoorde manier. Het oordeel is aan de raad. Het college kan met deze motie uit de voeten. Dan is er nog een motie van het CDA, nr. 35, over een heel stevig geformuleerde welstandstoets. Ik heb al toegezegd dat die er komt. Dit is een heel duidelijke waarborg dat het gebeurt. Ik heb dan ook geen bezwaar tegen deze motie. Amendement A van de SP is ingediend om € 130 mln. uit te trekken voor renovatie van de theaters, zonder het conservatorium. Dat is relatief meer geld dan in de opgave van het college. Het is een ander budgettair kader, met een ander programma en een andere opgave. Wij ontraden het amendement dan ook natuurlijk. Amendement B over het wel optellen van de voorbereidingskosten Spuiforum bij de kredietvraag, betreft de discussie die ik ook met de heer Grinwis heb gevoerd. Die motie ontraden wij.

De vergadering wordt van 00.30 uur tot 00.45 uur geschorst.

Arjen Dubbelaar (Groep De Mos/Ouderen Partij). Is het al duidelijk? Groep De Mos wil geen exorbitant hoge investering in Spuiforum 2.0. Ik constateer dat wethouder Wijsmuller erkent dat er inderdaad weinig draagvlak in de stad is, maar dat hij zich gaat inzetten om die te vergroten. Dat is toch de omgedraaide wereld? Wij hebben het hier toch niet over de fietsenstalling op de hoek, maar over bijna € 200 mln. voor een theater waarbij niemand weet wat wij gaan krijgen? Krijgen wij dan een tweede IJspaleis, werd mij vandaag gevraagd. Ik moest even nadenken, maar kwam tot de conclusie dat ik niet anders kon antwoorden dan: ik heb geen flauw idee. Een meerderheid in de stad wil dit niet. En dan de PvdA. Ik krijg een wild enthousiast verhaal te horen van collega Ramnewash van de Partij van de Arbeid, maar geen reactie op uitspraken over een linkser profiel of niet de stenen maar de mensen centraal. Dat dit college een cultuurpaleis wil bouwen van € 200 mln. klopt niet. Ik wil dit niet

598 op mijn geweten hebben. Ik wil niet op mijn geweten hebben dat ik er niet alles aan heb gedaan om dit tegen te houden. Vandaar dat ik twee moties indien. Een motie van afkeuring: constaterende dat een evaluatiecommissie van de PvdA na de zware verkiezingsnederlaag van 19 maart jongstleden heeft uitgesproken dat de PvdA niet de partij van wolkenkrabbers, zweefbruggen en cultuurpaleizen is, maar van solidariteit en een fatsoenlijke samenleving, dat wethouder Baldewsingh als huidige partijleider van de PvdA het rapport ziet als een bevestiging van de koers die hij wil inzetten: Niet de stenen, maar de mensen centraal, van mening dat de steun van de PvdA aan de realisatie van een duurder stenen Spuiforum 2.0 niet valt te rijmen met de uitkomsten van het eigen rapport en de veronderstelde menselijke koers van de PvdA en besluit haar afkeuring uit te spreken over de koers van wethouder Baldewsingh waarin hij het eigen rapport en de eigen achterban verloochent.

De voorzitter. Volgens de mores die wij hier hanteren, zullen wij deze motie zo dadelijk meteen in stemming brengen. Dat is hier de Wet van Wörsdörfer.

Arjen Dubbelaar (Groep De Mos/Ouderen Partij). De volgende motie zegt het vertrouwen op in wethouder Wijsmuller. De motie luidt: constaterende dat 'one-issue' partij de Haagse Stadspartij op 19 maart 2014 een eclatante verkiezingsoverwinning heeft geboekt met een klip en klare verkiezingsslogan 'Spuiforum Nee'!, dat de hoge kosten van € 181 mln. voor de bouw van een cultuurpaleis aan het Spui voor de HSP de hoofdmoot was voor haar Spuiforum Nee-houding, getuige ook de financiële bijlage van het verkiezingsprogramma waar de HSP € 95 mln. wilde bezuinigen op het budget van het Spuiforum door te pleiten voor renovatie van de bestaande gebouwen, dat wethouder Wijsmuller, als anti-Spuiforumicoon, diverse oproepen van onze partij om zijn ingeslagen koers richting een duurder Spuiforum 2.0 te wijzigen steevast heeft genegeerd, van mening dat het akkoord gaan van de HSP met een duurder Spuiforum 2.0, welke € 9,2 mln. duurder is, geen recht doet aan de verkiezingsuitslag van 19 maart jongstleden waar de Spuiforumcoalitie haar meerderheid heeft verloren en dus valt te betitelen als kiezersbedrog en besluit het vertrouwen in wethouder Wijsmuller op te zeggen. De motie is meeondertekend door de collega's Kraft van Ermel en De Mos.

Inge Vianen (GroenLinks). Ik wil graag zeggen tegen de heer Dubbelaar dat een motie van wantrouwen alleen ingediend moet worden als sprake is van zeer ernstig wanbestuur. Ik vind dat deze motie ervoor zorgt dat wij met de moties van wantrouwen op een soort glijdende schaal komen. Op deze manier kunnen wij elke week wel een motie van wantrouwen indienen. Ik ben het hier echt niet mee eens.

(Geroffel op de tafels.)

Arjen Dubbelaar (Groep De Mos/Ouderen Partij). Waarvan akte. Er is toch wat positiefs aan deze avond. Wij zien de teleurgestelde kiezers van de PvdA en de HSP graag tegemoet.

Peter Bos (HSP). Ik sluit mij aan bij de woorden van mevrouw Vianen. Ik snap dat de heer Wijsmuller verantwoordelijk is. Daarover mogen altijd moties ingediend worden. Ik sluit mij echter, zoals gezegd, aan bij de woorden van mevrouw Vianen. Maar wat heeft de heer Baldewsingh er eigenlijk mee te maken? Die is totaal niet verantwoordelijk voor dit plan en zelfs hij krijgt een motie aan zijn broek. Ik begrijp werkelijk niet waar de heer Dubbelaar mee bezig is.

Arjen Dubbelaar (Groep De Mos/Ouderen Partij). Het is een motie van afkeuring, mijnheer Bos. Wij geven daarmee in ieder geval aan dat wij het er niet mee eens zijn. Het is duidelijk dat de uitspraak 'niet de stenen, maar de mensen centraal' in ieder geval niet waargemaakt wordt.

Peter Bos (HSP). Ik mis toch echt een direct verband tussen de heer Baldewsingh en het raadsvoorstel waarover wij het hier hebben. Ik zie dat echt niet.

Arjen Dubbelaar (Groep De Mos/Ouderen Partij). Ik heb net gezegd dat de PvdA heeft gezegd niet de partij van de cultuurpaleizen te zijn. Dat zien wij niet terug in het beleid.

599

Aisha Akhiat (SP). Net als mevrouw Vianen en de heer Bos gaan wij deze motie ook niet steunen. Ik vraag de heer Dubbelaar of hij van plan is om elke keer een motie van wantrouwen in te dienen als hij het oneens is met het college. De SP is dat niet van plan. Dan hadden wij dat ook al 83 keer of zo moeten doen. Dat wordt een beetje arbeidsintensief.

Arjen Dubbelaar (Groep De Mos/Ouderen Partij). Nee, dat ben ik niet van plan. Ik heb gezegd dat wij het hier niet hebben over de fietsenstalling op de hoek maar over een theater van € 200 mln. Ik wens iedereen alvast een fijn weekend!

De voorzitter. Door de heer Dubbelaar, daartoe gesteund door de heer Kraft van Ermel en de heer De Mos, wordt de volgende motie (rv 94.2014/36) ingediend:

Motie rv 94.2014/36

De gemeenteraad van Den Haag in vergadering bijeen op 7 november 2014 ter bespreking van het Voorstel van het college inzake kaders en kredietaanvraag gebiedsontwikkeling Spuikwartier.

Constaterende dat: - een evaluatiecommissie van de PvdA na de zware verkiezingsnederlaag van 19 maart jongstleden, heeft uitgesproken dat de PvdA niet de partij van wolkenkrabbers, zweefbruggen en cultuurpaleizen is, maar van de solidariteit en de fatsoenlijke samenleving; - wethouder Baldewsingh als huidig partijleider van de PvdA het rapport ziet als bevestiging van de koers die hij wil inzetten; 'Niet de stenen, maar de mensen centraal'.

Van mening dat: - de steun van de PvdA aan de realisatie van een duurder stenen Spuiforum 2.0 niet valt te rijmen met de uitkomsten van het eigen rapport en de veronderstelde menselijke koers van de PvdA.

Besluit haar afkeuring uit te spreken over de koers van wethouder Baldewsingh waarbij hij het eigen rapport en de eigen achterban verloochent.

En gaat over tot de orde van de dag.

De voorzitter. Door de heer Dubbelaar wordt de volgende motie (rv 94.2014/37) ingediend:

Motie rv 94.2014/37

De gemeenteraad van Den Haag in vergadering bijeen op 7 november 2014 ter bespreking van het Voorstel van het college inzake kaders en kredietaanvraag gebiedsontwikkeling Spuikwartier.

Constaterende dat: - 'one-issue partij', de Haagse Stadspartij (HSP), op 19 maart 2014 een eclatante verkiezingsoverwinning heeft geboekt met een klip en klare verkiezingsslogan 'Spuiforum Nee'!; - de hoge kosten van 181 miljoen euro voor de bouw van een cultuurpaleis aan het Spui voor de HSP de hoofdmoot was voor haar Spuiforum Nee houding, getuige ook de financiële bijlage van het verkiezingsprogramma waar de HSP 95 miljoen euro wilde bezuinigen op het budget van het Spuiforum door te pleiten voor renovatie van de bestaande gebouwen; - wethouder Wijsmuller, als anti-Spuiforumicoon, diverse oproepen van onze partij om zijn ingeslagen koers richting een duurder Spuiforum 2.0 te wijzigen steevast heeft genegeerd.

600

Van mening dat: - het akkoord gaan van de HSP met een duurder Spuiforum 2.0, welke 9,2 miljoen euro duurder is, géén recht doet aan de verkiezingsuitslag van 19 maart jongstleden waar de Spuiforumcoalitie haar meerderheid heeft verloren en dus valt te betitelen als kiezersbedrog.

Besluit het vertrouwen in wethouder Wijsmuller op te zeggen.

En gaat over tot de orde van de dag.

De moties maken onderdeel uit van de verdere beraadslaging.

De voorzitter. Ik stel voor om over beide moties te stemmen en eerst te stemmen over de motie van wantrouwen. Wenst de heer Wijsmuller nog een advies te geven aan de raad?

Wethouder Wijsmuller (HSP). Voorzitter. Ik zou de heer Dubbelaar bijna het advies willen geven om lid te worden van de PvdA, zodat hij zich in de discussie aldaar kan mengen. Ik kan hier allerlei flauwe grappen over maken. Ik waardeer de heer Dubbelaar om zijn soms verfrissende en betrokken aanpak. Ik betreur het dan ook dat wij op deze manier met elkaar omgaan. Ik ontraad beide moties namens het college, ook gelet op de verhoudingen in de raad.

In stemming komt motie rv 94.2014/37.

De motie wordt bij zitten en opstaan verworpen.

De voorzitter. Ik constateer dat de aanwezige leden van de fractie van de Groep De Mos voor deze motie hebben gestemd.

In stemming komt motie rv 94.2014/36.

De motie wordt bij zitten en opstaan verworpen.

De voorzitter. Ik constateer dat de aanwezige leden van de fractie van de Groep De Mos voor deze motie hebben gestemd. Ik constateer dat er geen behoefte is aan het geven van een stemverklaring over een van beide moties.

Aisha Akhiat (SP). Voorzitter. Ik vat de conclusie voor de SP samen. Volgens de SP wordt het plan nog duurder. Er is te weinig democratische controle. De stad wil het niet. Wij hebben ook geen idee waar wij vanavond over zouden stemmen. Dat doet de SP niet. Wij hopen dat meer partijen hun gezond verstand gebruiken.

Daniëlle de Winter (PVV). Voorzitter. Wat hier vanavond gebeurt, is gewoon diep triest. Nu een raadsbesluit nemen over zo een groot plan, over zo veel geld, bijna € 200 mln., is niet uit te leggen. Ik begrijp niet hoe de mensen in de raad die straks voor dit voorstel gaan stemmen dit nog aan hun achterban kunnen uitleggen. De PVV kan en wil dat in ieder geval niet. Wij vinden het jammer dat de wethouder onze moties niet steunt, onder andere die over draagvlak en een enquête onder Hagenaar, Hagenees en Scheveninger en de motie om tot een zorgvuldiger plan te komen. Als wij erbij optellen dat het plan er binnen no time doorheen is gejaagd, dat driekwart van de inwoners tegen is, komen wij ertoe een motie van treurnis in te dienen met als dictum: spreekt haar treurnis uit over het handelen van de wethouder.

De voorzitter. Door mevrouw De Winter wordt de volgende motie (rv 94.2014/38) ingediend:

601

Motie rv 94.2014/38

De gemeenteraad van Den Haag in vergadering bijeen op vrijdag 07-11-2014 ter bespreking van het ‘Voorstel van het college inzake kaders en kredietaanvraag gebiedsontwikkeling Spuikwartier en afdoening motie F 2014/1’.

Overwegende dat: - driekwart van de inwoners van Den Haag heeft aangegeven het Spuiforum niet te willen; - het nieuwe Spuiforum € 189,5 mln kost en dus niet goedkoper is dan de oude plannen; - het college weigert een draagvlakonderzoek te doen onder de Hagenaar, Hagenees en Scheveninger zodat zij zich niet over de bijna € 200 mln. kunnen uitspreken; - het huidige voorstel niet voldoet aan de afspraak in het coalitieakkoord dat er ‘een integrale aanbesteding van de totale gebiedsontwikkeling’ komt daar de reeds gestarte aanbesteding slechts betrekking heeft op het cultuurpaleis en dus niet op de commerciële voorzieningen; - we eigenlijk spreken over een DB-aanbesteding daar de M-component in het verdere proces nog losgekoppeld kan worden en de outputspecificaties van de DB(M)-aanbesteding nog onbekend zijn; - er de afgelopen week nog bijna dagelijks aanvullende/extra informatie over het Spuikwartier door de wethouder aan de raad is verzonden, hetgeen de incompleetheid van het plan onderstreept; - de wethouder al voor hij mandaat van de raad heeft gekregen afspraken heeft gemaakt met derden, waardoor een zorgvuldige en langere besluitvorming niet mogelijk is zonder dat dit financiële en/of juridische consequenties heeft; - het voor de raad en stad onbekend is wat er nu daadwerkelijk voor dit enorme bedrag gerealiseerd wordt; - de raad door het starten van de aanbestedingsprocedure in haar mogelijkheden is beperkt wijzigingen te maken op de plannen doordat dit juridische consequenties kan inhouden; - de door de wethouder ingeslagen weg een zorgvuldige en overwogen besluitvorming door de raad in de weg staat daar de Spuiforum 2.0-plannen in een onwenselijke snelheid (één maand) en grote tijdsdruk (vele vergaderingen in één week) door de raad moesten worden gejaagd om juridische consequenties te voorkomen.

Spreekt uit: - haar treurnis over het handelen van de wethouder.

En gaat over tot de orde van de dag.

De motie maakt onderdeel uit van de verdere beraadslaging.

De voorzitter. Wij zullen deze motie straks als eerste in stemming brengen.

Inge Vianen (GroenLinks). Voorzitter. Zoals ik in eerste termijn heb gezegd, vind ik het jammer dat wij hier vanavond moeten instemmen met een mijns inziens onvoldragen raadsvoorstel. Desalniettemin vind ik het prettig om te zien dat de wethouder een aantal moties, waarvan ook een aantal vanuit de oppositie, positief beoordeelt namens het college.

Peter Bos (HSP). Voorzitter. Ik dank de wethouder voor zijn beantwoording. Ik ben tevreden met een aantal toezeggingen en met het feit dat een aantal moties worden aanbevolen door het college. Ik heb nog wel een vraag in verband met onze motie nr. 18 over de rol van de raad, waarin we vragen de raad een stem te geven in het vervolgtraject inzake de gebiedsvisie en de uitwerking van de plannen voor het Spuiplein. Als de wethouder wil toezeggen dat hij nader gaat uitzoeken wat de mogelijkheden ter zake zijn, ben ik wel bereid die motie aan te houden.

602

Verder zou ik aan GroenLinks willen vragen of zij haar motie nr. 29 over de second opinion met betrekking tot de exploitatie van het OCC zou willen wijzigen in die zin dat de term second opinion wordt vervangen door quick scan. In dat geval zijn we bereid die motie te steunen. Een second opinion vinden we namelijk wat te ver gaan; een quick scan zouden we prima vinden.

Inge Vianen (GroenLinks). Uiteraard zouden wij liever een second opinion zien dan een quick scan maar ik begrijp na enig rondvragen dat daar geen meerderheid voor te vinden is. Ik hoop dat als ik het verzoek in motie nr. 29 aanpas in de zin dat de term second opinion wordt vervangen door quick scan, de motie aan draagvlak zal winnen en een meerderheid behaalt.

De voorzitter. Dat kunt u pas later op deze ochtend vaststellen. Motie rv 94.2014/29 wordt in die zin gewijzigd dat zij thans luidt:

Motie rv 94.2014/29 gewijzigd

De gemeenteraad van Den Haag, in vergadering bijeen op 7 november 2014 ter bespreking van het voorstel van het college inzake Kaders en kredietaanvraag gebiedsontwikkeling Spuikwartier en afdoening motie F 2014/1 (rv 94; RIS 276520).

Overwegende dat: - de exploitatie van het Onderwijs- en Cultuur Complex nauw samenhangt met het ontwerp van het gebouw;

Van mening zijnde dat: - het exploitatietekort in tien jaar van 9 ton naar 0 moet worden afgebouwd.

Verzoekt het college: - een quick scan te laten uitvoeren voor de exploitatie van het Onderwijs- en Cultuur Complex na de bekendmaking van het winnende ontwerp;

- de raad hierover vóór het tekenen van het contract te informeren.

En gaat over tot de orde van de dag.

De gewijzigde motie maakt onderdeel uit van de verdere beraadslaging.

Pieter Grinwis (ChristenUnie-SGP). Voorzitter. De compromissen van de Haagse Stadspartij en wethouder Wijsmuller verdienen geen motie van wantrouwen, maar wel een tegenstem. Als de wethouder zijn eigen raadsvoorstel serieus neemt, kan hij op inhoudelijke gronden de motie over de constatering dat het nieuwe gebouw volgens de budgettaire kaders duurder wordt dan wanneer doorgegaan wordt met het oude Spuiforum, niet ontraden. Ik snap wel dat hij dat om politieke redenen kan doen. Als de raad zichzelf serieus neemt, zou deze de feiten moeten laten spreken. Met betrekking tot het Zuiderstrandtheater vind ik het jammer dat de wethouder wat mist laat bestaan en dat verdient Scheveningen niet. Dus hoop ik op een meerderheid voor mijn motie op dat punt. Hoezeer ik de aanbestedingsvorm steun, heb ik, ook gezien ons verkiezingsprogramma, niet de vrijmoedigheid om dit raadsvoorstel te steunen.

Arjen Lakerveld (VVD). Voorzitter. Dank voor de toezegging van de wethouder over onze motie over het Spuiplein, in de zin dat hij het oordeel erover aan de raad laat. Technisch-inhoudelijk is er dus geen probleem maar is er meer sprake van een politiek vraagstuk. Als VVD blijven wij dan ook van mening dat als we het consortium de opdracht meegeven om met een goede visie op het Spuiplein te

603 komen, waarbij de wensen van alle Hagenaars meegenomen worden, het beter is om dat consortium zelf de verantwoordelijkheid te geven voor de uitvoering. De beste garantie voor het maken van een prachtig Spuiplein is dat de uitvoering plaatsvindt door degene die met het beste plan komt. Wij pleiten er dus voor om het consortium alsnog die verantwoordelijkheid te geven en hopen dan ook dat deze motie gesteund wordt door een meerderheid van de raad. Anders bestaat het risico dat een geweldig plan niet wordt uitgevoerd omdat de gemeente niet genoeg geld hiervoor heeft gereserveerd.

Michel Rogier (CDA). Voorzitter. Ik dank de wethouder voor de beantwoording. Wat betreft de motie om het plan te onderwerpen aan de welstandstoets ben ik blij dat een en ander nog steviger op papier staat. Wat ons betreft gaan we dan ook goed vooruit.

Chris van der Helm (Groep Van der Helm). Voorzitter. Dank voor de beantwoording en ook dank aan de wethouder voor het feit dat hij aangegeven heeft geen problemen te hebben met mijn motie nr. 15 over expats.

Christene Teunissen (PvdD). Voorzitter. Ik ben door mijn spreektijd heen, dus heel kort het volgende. Andere partijen gaven al aan dat de wethouder een kat in de zak heeft gekocht, maar wat ons betreft is het erger; hij weet überhaupt niet wat er in die zak zit of behoort te zitten. We steunen dit plan derhalve niet.

Rajesh Ramnewash (PvdA). Voorzitter. Ik dank de wethouder voor de beantwoording van de vragen en voor zijn duidelijke toezeggingen op het gebied van social return zowel wat betreft het gebouw en het onderhoud als ten aanzien van goed werkgeverschap.

Wethouder Wijsmuller (HSP). Voorzitter. Aansluitend op de laatste spreker: juist door de social return die mede dankzij de PvdA stevig in het voorstel is gekomen, is het ook een solidaire ontwikkeling. De motie van treurnis die de Partij voor de Vrijheid heeft ingediend onder nr. 38 zal het college uiteraard ontraden. Ten aanzien van de motie van GroenLinks over de BREEAM-score en de gebiedsontwikkeling heb ik inmiddels wat huiswerk verricht. Deze aanpak is voor deze gebiedsontwikkeling niet van toepassing omdat de BREEAM-score bij een gebiedsontwikkeling gaat over aspecten in een gebied die een ontwikkelaar kan beïnvloeden. In dit geval is mede naar aanleiding van de uitspraak van de stad de gebiedsvisie belegd op een breder gebied waarin ook bestaande ontwikkelingen zitten, waarop een consortium dus geen invloed kan uitoefenen. Daarom is deze methodiek niet geschikt voor dit gebied, maar ik kan wel toezeggen dat we al die aspecten waar consortia wel op kunnen sturen om die BREEAM-score te halen, tot uitdrukking zullen brengen in de uitwerking van de outputspecificaties. Met die toezegging verzoek ik de indiener deze motie in te trekken.

Inge Vianen (GroenLinks). Ik zou de motie graag aan willen houden totdat ik de outputspecificaties gezien heb.

De voorzitter. Aangezien motie rv 94.2014/25 is aangehouden, maakt zij geen onderdeel meer uit van de beraadslaging.

Wethouder Wijsmuller (HSP). De wijziging die GroenLinks heeft aangebracht in haar motie nr. 29, namelijk het vervangen van 'second opinion' door 'quick scan', verandert als zodanig niets aan de situatie. Het DMC-bedrijfsplan is openbaar. Bij de ontwikkeling van de plannen zullen we dat op verzoek van de VVD jaarlijks verder bekijken, Dus om er nu een quick scan op los te laten, is wat ons betreft niet van toegevoegde waarde. Ons advies over de motie handhaven we derhalve.

Peter Bos (HSP). U zegt dat u dat nu niet wilt, maar volgens mij vraagt de motie ook niet om het nu te doen. De motie vraagt om dat pas te doen op het moment dat er een winnend ontwerp, dus een voorlopig ontwerp is. Dus dat duurt nog even.

604

Wethouder Wijsmuller (HSP). In een concurrentiegerichte dialoog zitten ook de gebruikers, de instellingen aan tafel om mee te sturen om te toetsen of het ontwerp dat ontwikkeld wordt, voorziet in het programma van eisen en de exploitatie-ideeën die daaraan ten grondslag liggen. De motie is daar helemaal niet voor nodig. Dus ook om die reden zou ik deze willen ontraden.

Michel Rogier (CDA). Ik meen mij te herinneren dat we het er tijdens de commissiebehandeling ook over hebben gehad dat er ten aanzien van dat winnend ontwerp nog een stresstest zou komen. Klopt dat?

Wethouder Wijsmuller (HSP). Nee, dat klopt niet. We gaan die outputspecificaties nader uitwerken en aan de hand van de beoordelings- en wegingscriteria gaan we ook de aanbestedingsleidraad verder uitwerken en daarop gaan we nog een stresstest loslaten, zodat we ervan verzekerd zijn dat we wat betreft de integrale aanbesteding dusdanige voorwaarden scheppen dat er ook echt onderscheidende plannen uit kunnen voortvloeien.

Inge Vianen (GroenLinks). De reden waarom we deze motie hebben ingediend, is dat we denken dat het ontwerp van het gebouw van invloed kan zijn op de exploitatie. Juist daarom zouden wij graag die second opinion of inmiddels die quick scan zien, zodat we ook zeker weten dat wij als gemeente geen financiële risico's lopen. Op dit moment staat er een risico van negen ton per jaar, afbouwend in tien jaar naar nul. Dus het lijkt ons juist goed om daarom die financiële consequenties ook voor de gemeente in kaart te brengen en die quick scan uit te voeren.

Wethouder Wijsmuller (HSP). Juist op dat punt hebben we die borgen al met elkaar vastgesteld. Deze aanpak biedt kansen om de exploitatie te verbeteren. Dus wat betreft die second opinion, quick scan of hoe je het ook wilt noemen: vanuit de zorg dat er grote risico's zullen ontstaan, zou ik willen zeggen dat het volgens mij juist beter wordt, zeker omdat het onderhoud en mogelijk ook het gebruikersonderhoud bij deze opgaven worden betrokken. Dus ik zie juist kansen om tot een verbeterde exploitatie te komen.

Inge Vianen (GroenLinks). Ik begrijp heel goed dat de wethouder daar kansen voor ziet, maar het is natuurlijk wel een feit dat het ontwerp van het complex - dat zagen we ook bij het Spuiforum - een heel grote invloed heeft op de exploitatie. Op dit moment kennen we het ontwerp nog niet. Dus daarom de vraag om die quick scan te doen zodra we het ontwerp kennen.

Wethouder Wijsmuller (HSP). Volgens mij vervallen we nu in herhaling. Ook DMC zit aan tafel bij de concurrentiegerichte dialoog om te toetsen of de exploitatiemogelijkheden optimaal in het ontwerp tot uitdrukking komen. In motie nr. 18 van de Haagse Stadspartij wordt gevraagd om nadere mogelijkheden te schetsen over de rol van de raad. De commerciële ontwikkeling in de gebiedsvisie en de mogelijke aanscherping ervan door te onderzoeken of de bouwplicht in de aanbesteding kan worden vastgelegd, staan op gespannen voet met wat in de motie wordt gevraagd. Daarom ontraden we die motie. Ik heb al aangegeven dat de raad als vanzelfsprekend zijn eigen rol heeft bij het vaststellen van de kaders voor de inrichting van de openbare ruimte. Ten aanzien van het Spuiplein is dat extra belangrijk, ook gezien de discussie die we met de stad zijn gestart. Dus dat gaan we zeker verder organiseren.

Peter Bos (HSP). Dan wil ik de motie graag aanhouden.

De voorzitter. Aangezien motie rv 94.2014/18 is aangehouden, maakt zij geen onderdeel meer uit van de beraadslaging.

De beraadslaging wordt gesloten.

De voorzitter. Dan gaan we thans over tot de stemmingen.

605

Daniëlle de Winter (PVV). Voorzitter. Mijn fractie wil graag hoofdelijke stemming over het raadsvoorstel.

De voorzitter. Naar aanleiding van dit verzoek zullen we hoofdelijk stemmen over het voorstel als zodanig. We stemmen nu eerst over motie nr. 38, de motie van treurnis van de PVV.

In stemming komt motie rv 94.2014/38.

De motie wordt bij zitten en opstaan verworpen.

De voorzitter. Ik constateer dat de aanwezige leden van de fracties van de PVV, de Groep De Mos/Ouderen Partij en de SP voor deze motie hebben gestemd. Ik geef gelegenheid tot het afleggen van een stemverklaring.

Inge Vianen (GroenLinks). Wij hebben tegen deze motie gestemd. Er staan een aantal zaken in waar we heel treurig over zijn, maar er staan ook een aantal zaken in waar we het niet mee eens zijn.

In stemming komt amendement rv 94.2014/A.

Het amendement wordt bij zitten en opstaan verworpen.

De voorzitter. Ik constateer dat de aanwezige leden van de fracties van de SP en de ChristenUnie-SGP voor dit amendement hebben gestemd.

In stemming komt amendement rv 94.2014/B.

Het amendement wordt bij zitten en opstaan verworpen.

De voorzitter. Ik constateer dat de aanwezige leden van de fracties van de PVV, de Groep De Mos/Ouderen Partij, de SP, de PvdD en de ChristenUnie-SGP voor dit amendement hebben gestemd.

In stemming komt motie rv 94.2014/1.

De motie wordt bij zitten en opstaan verworpen.

De voorzitter. Ik constateer dat de aanwezige leden van de fracties van GroenLinks, de slam Democraten, de SP, de PvdD en de ChristenUnie-SGP voor deze motie hebben gestemd.

In stemming komt motie rv 94.2014/2.

De motie wordt bij zitten en opstaan verworpen.

De voorzitter. Ik constateer dat de aanwezige leden van de fracties van de SP en de PvdD voor deze motie hebben gestemd.

In stemming komt motie rv 94.2014/3.

De motie wordt bij zitten en opstaan verworpen.

De voorzitter. Ik constateer dat de aanwezige leden van de fracties van GroenLinks, de Islam Democraten, de SP en de PvdD voor deze motie hebben gestemd.

In stemming komt motie rv 94.2014/4.

606

De motie wordt bij zitten en opstaan verworpen.

De voorzitter. Ik constateer dat de aanwezige leden van de fracties van de HSP, GroenLinks, de Islam Democraten, de SP, de PvdD en de ChristenUnie-SGP voor deze motie hebben gestemd.

In stemming komt motie rv 94.2014/5.

De motie wordt bij zitten en opstaan verworpen.

De voorzitter. Ik constateer dat de aanwezige leden van de fracties van de Groep De Mos, GroenLinks, de SP, de PvdD en de ChristenUnie-SGP voor deze motie hebben gestemd.

In stemming komt motie rv 94.2014/6.

De motie wordt bij zitten en opstaan verworpen.

De voorzitter. Ik constateer dat de aanwezige leden van de fracties van GroenLinks, de SP, de PvdD en de ChristenUnie-SGP voor deze motie hebben gestemd.

In stemming komt motie rv 94.2014/7.

De motie wordt bij zitten en opstaan verworpen.

De voorzitter. Ik constateer dat de aanwezige leden van de fracties van de PvdD en GroenLinks voor deze motie hebben gestemd.

In stemming komt motie rv 94.2014/8.

De motie wordt bij zitten en opstaan verworpen.

De voorzitter. Ik constateer dat de aanwezige leden van de fracties van de Groep De Mos, de SP en de ChristenUnie-SGP voor deze motie hebben gestemd.

In stemming komt motie rv 94.2014/9.

De motie wordt bij zitten en opstaan verworpen.

De voorzitter. Ik constateer dat de aanwezige leden van de fracties van GroenLinks, de SP en de ChristenUnie-SGP voor deze motie hebben gestemd.

In stemming komt motie rv 94.2014/10.

De motie wordt bij zitten en opstaan verworpen.

De voorzitter. Ik constateer dat de aanwezige leden van de fracties van de Groep De Mos, de SP, de PvdD en de ChristenUnie-SGP voor deze motie hebben gestemd.

In stemming komt motie rv 94.2014/11.

De motie wordt bij zitten en opstaan verworpen.

De voorzitter. Ik constateer dat de aanwezige leden van de fracties van de PVV, de Groep De Mos, GroenLinks, de SP, de PvdD en de ChristenUnie-SGP voor deze motie hebben gestemd.

607

In stemming komt motie rv 94.2014/12.

De motie wordt bij zitten en opstaan verworpen.

De voorzitter. Ik constateer dat de aanwezige leden van de fracties van de PVV, de Groep De Mos, de SP en de PvdD voor deze motie hebben gestemd.

In stemming komt motie rv 94.2014/13.

De motie wordt bij zitten en opstaan verworpen.

De voorzitter. Ik constateer dat de aanwezige leden van de fracties van de PVV, de Groep De Mos, GroenLinks, de SP, de PvdD en de ChristenUnie-SGP voor deze motie hebben gestemd.

In stemming komt motie rv 94.2014/14.

De motie wordt bij zitten en opstaan verworpen.

De voorzitter. Ik constateer dat de aanwezige leden van de fracties van de PVV, de Groep De Mos en de SP voor deze motie hebben gestemd.

In stemming komt motie rv 94.2014/15.

De motie wordt bij zitten en opstaan aangenomen.

De voorzitter. Ik constateer dat de aanwezige leden van de fracties van de HSP, de VVD, de PvdA, het CDA, D66, GroenLinks, de Islam Democraten, de Groep Van der Helm en de ChristenUnie-SGP voor deze motie hebben gestemd.

In stemming komt motie rv 94.2014/16.

De motie wordt bij zitten en opstaan aangenomen.

De voorzitter. Ik constateer dat de aanwezige leden van de fracties van de HSP, de PvdA, het CDA, D66, GroenLinks, de Islam Democraten, de SP en de ChristenUnie-SGP voor deze motie hebben gestemd.

In stemming komt motie rv 94.2014/17.

De motie wordt bij zitten en opstaan verworpen.

De voorzitter. Ik constateer dat de aanwezige leden van de fracties van de HSP, de PvdA, het CDA, GroenLinks, de Islam Democraten, de SP en de ChristenUnie-SGP voor deze motie hebben gestemd.

In stemming komt motie rv 94.2014/19.

De motie wordt bij zitten en opstaan aangenomen.

De voorzitter. Ik constateer dat de aanwezige leden van de fracties van de HSP, de VVD, de PvdA, het CDA, D66, GroenLinks, de Islam Democraten, de SP, de Groep Van der Helm en de ChristenUnie-SGP voor deze motie hebben gestemd.

In stemming komt motie rv 94.2014/20.

De motie wordt bij zitten en opstaan verworpen.

608

De voorzitter. Ik constateer dat de aanwezige leden van de fracties van de Groep De Mos, GroenLinks, de SP, de PvdD en de Islam Democraten voor deze motie hebben gestemd.

In stemming komt motie rv 94.2014/21.

De motie wordt bij zitten en opstaan verworpen.

De voorzitter. Ik constateer dat de aanwezige leden van de fracties van GroenLinks en de Islam Democraten voor deze motie hebben gestemd.

In stemming komt motie rv 94.2014/22.

De motie wordt bij zitten en opstaan verworpen.

De voorzitter. Ik constateer dat de aanwezige leden van de fracties van GroenLinks en de PvdD voor deze motie hebben gestemd.

In stemming komt motie rv 94.2014/23.

De motie wordt bij zitten en opstaan aangenomen.

De voorzitter. Ik constateer dat de aanwezige leden van de fractie van de HSP, de PvdA, het CDA, D66, GroenLinks, de Islam Democraten, de SP, de PvdD en de ChristenUnie-SGP voor deze motie hebben gestemd.

In stemming komt motie rv 94.2014/24.

De motie wordt bij zitten en opstaan verworpen.

De voorzitter. Ik constateer dat de aanwezige leden van de fracties van GroenLinks en de SP voor deze motie hebben gestemd.

In stemming komt motie rv 94.2014/26.

De motie wordt bij zitten en opstaan aangenomen.

De voorzitter. Ik constateer dat de aanwezige leden van de fracties van de HSP, de PvdA, het CDA, D66, GroenLinks, de Islam Democraten, de SP, de PvdD en de ChristenUnie-SGP voor deze motie hebben gestemd.

In stemming komt de gewijzigde motie rv 94.2014/29.

De gewijzigde motie wordt bij zitten en opstaan verworpen.

De voorzitter. Ik constateer dat de aanwezige leden van de fracties van de HSP, GroenLinks, de SP, de PvdD en de ChristenUnie-SGP voor deze gewijzigde motie hebben gestemd.

In stemming komt motie rv 94.2014/30.

De motie wordt bij zitten en opstaan verworpen.

De voorzitter. Ik constateer dat de aanwezige leden van de fracties van de PVV, de Groep De Mos, de SP, de PvdD en de ChristenUnie-SGP voor deze motie hebben gestemd.

609

In stemming komt motie rv 94.2014/31.

De motie wordt bij zitten en opstaan aangenomen.

De voorzitter. Ik constateer dat de aanwezige leden van de fracties van de HSP, de VVD, de PvdA, het CDA, D66, GroenLinks, de Islam Democraten, de Groep Van der Helm en de ChristenUnie-SGP voor deze motie hebben gestemd.

In stemming komt motie rv 94.2014/32.

De motie wordt bij zitten en opstaan verworpen.

De voorzitter. Ik constateer dat de aanwezige leden van de fracties van de HSP, de PVV, de Groep De Mos, GroenLinks, de PvdD en de ChristenUnie-SGP voor deze motie hebben gestemd.

In stemming komt motie rv 94.2014/33.

De motie wordt bij zitten en opstaan verworpen.

De voorzitter. Ik constateer dat de aanwezige leden van de fracties van de VVD, de Islam Democraten, de SP, de Groep van der Helm en de ChristenUnie-SGP voor deze motie hebben gestemd.

In stemming komt motie rv 94.2014/34.

De motie wordt bij zitten en opstaan aangenomen.

De voorzitter. Ik constateer dat de aanwezige leden van de fracties van de PVV en de Groep De Mos tegen deze motie hebben gestemd.

In stemming komt motie rv 94.2014/35.

De motie wordt bij zitten en opstaan aangenomen.

De voorzitter. Ik constateer dat de aanwezige leden van de fracties van de PVV en de Groep De Mos tegen deze motie hebben gestemd. Ik geef de gelegenheid tot het aflegging van een stemverklaring.

Christine Teunissen (PvdD). Voorzitter. De PvdD heeft tegen motie nr. 16 over duurzame energievoorziening gestemd. Wij vinden het verzoek in de motie niet ver genoeg gaan. Wij zijn uiteraard voor duurzame energie. Daarom hebben wij een motie over een klimaatneutraal Spuikwartier ingediend.

Arjen Dubbelaar (Groep De Mos/Ouderen Partij). Voorzitter. Wij hebben tegen veel moties gestemd, omdat daarin ervan uit wordt gegaan dat het Spuigedrocht er komt. Groep De Mos is daar mordicus tegen.

Pieter Grinwis (ChristenUnie-SGP). Voorzitter. Ik heb tegen motie nr. 24 over de 90 meter gestemd. Niet dat ik op die 90 meter zit te wachten, maar omdat het te veel flexibiliteit uit het voorstel haalt. Dat is niet goed voor het verblijfsklimaat en de bezonning.

In stemming komt het voorstel.

Het voorstel wordt met 26 tegen 18 stemmen aangenomen.

610

Voor stemmen de leden: Van Asten, Aydin, Balster, Van der Bijl, Bos, Burgering, Dander, Eser, Faïd, Guernaoui, Van der Helm, De Jong, Kajouane, Koster, Lakerveld, Michon-Derkzen, Van Nieuwenhoven, Özmen, Ramnath, Ramnewash, Rogier, Van Vulpen, Waanders, Van der Werf, Wörsdörfer en Zandstra.

Tegen stemmen de leden: Akhiat, Çetinkaya, Dille, Dubbelaar, Elissen, Gerbrands, Grinwis, Van Hees, De Jong, Van Kent, Kraft van Ermel, Küçük, De Mos, Okcuoglu, Oudshoorn, Teunissen, Vianen en De Winter.

De voorzitter. Ik geef gelegenheid tot het aflegging van een stemverklaring.

Peter Bos (HSP). Voorzitter. Wij denken dat wij, samen met de vanavond aangenomen moties, een uitstekend plan hebben kunnen smeden. Vier leden van mijn fractie hebben daarom voor gestemd. Eén persoon binnen de fractie heeft een andere afweging gemaakt, wat ertoe heeft geleid dat hij anders heeft gestemd. Wat je daar ook van vindt, het geeft ook aan dat de HSP een partij van de inhoud is, die dialoog toejuicht en ruimte biedt voor een ander geluid. Bestuurlijke vernieuwing en dialoog, in het college, met de stad en binnen onze eigen gelederen. Wij zullen als fractie met elkaar in gesprek blijven op dit dossier.

Niets meer aan de orde zijnde, sluit de voorzitter te 01.36 uur de vergadering.

611