Eine Zersplitterte Landschaft

Total Page:16

File Type:pdf, Size:1020Kb

Eine Zersplitterte Landschaft und Markus Wilp (Hrsg.) Wilp Markus und Wielenga, CarlaFriso vanBaalen Friso Wielenga, Carla van Baalen und Markus Wilp (Hrsg.) Die politische Landschaft der Niederlande wurde viele Jahre lang von drei Strömungen – den Christdemokraten, den Sozialdemokraten und den Liberalen – dominiert. Die Lage veränderte sich ab Mitte der 1960er Jahre: An die Stelle der vorherigen Stabilität trat eine immer größere Unberechen- barkeit. Auch nahm die politische Zersplitterung zu und seit 2002 verzeich- EINE ZERSPLITTERTE neten populistische Gruppierungen wiederholt Erfolge. Die raschen Veränderungen im Parteienspektrum sorgen bei oberflächlicher Betrachtung für eine Überbewertung der Unterschiede zwischen „damals“ und „heute“: Der aktuellen Instabilität steht die erstarrte Unbeweglichkeit der Vergangenheit gegenüber. Ein solches Bild ist jedoch eine Vereinfa- chung, denn auch in früheren Jahren konnten die politischen Spannungen LANDSCHAFT eskalieren, und immer wieder scheiterten Kabinette vorzeitig. Neben allen Veränderungen sind somit auch Kontinuitäten und langfristig wirksame EINE BEITRÄGE ZUR GESCHICHTE Traditionslinien in der niederländischen Politik zu beobachten. Der Sammelband Eine zersplitterte Landschaft geht auf diese Kontinuitäten UND GEGENWART und Veränderungen ein, indem er all jene Parteien betrachtet, die im Jahr ZERSPLITTERTE 2017 in die Zweite Kammer des niederländischen Parlaments gewählt NIEDERLÄNDISCHER worden sind. Die älteste von ihnen existiert bereits seit beinahe 100 Jahren (SGP), die jüngsten Parteien (DENK und FvD) sind erst kurz vor der Wahl POLITISCHER PARTEIEN gegründet worden. Fast alle Beiträge sind von Vertretern der wissenschaft- lichen Büros der Parteien verfasst worden, wodurch ein einzigartiger Blickwinkel entstanden ist: wissenschaftliche Distanz kombiniert mit einer Betrachtung von „innen heraus“. Prof. Dr. Friso Wielenga ist Hochschullehrer und Direktor des Zentrums für Niederlande-Studien der Westfälischen Wilhelms-Universität Münster. LANDSCHAFT Prof. Dr. Carla van Baalen ist Hochschullehrerin für parlamentarische Geschichte und Direktorin des Centrum voor Parlementaire Geschiedenis der Radboud Universität Nimwegen. Dr. Markus Wilp ist wissenschaftlicher Mitarbeiter und Geschäftsführer des Zentrums für Niederlande-Studien der Westfälischen Wilhelms- Universität Münster. ISBN 978-94-629-8849-1 AUP.nl 9 789462 988491 Eine zersplitterte Landschaft Eine zersplitterte Landschaft Beiträge zur Geschichte und Gegenwart niederländischer politischer Parteien Friso Wielenga, Carla van Baalen und Markus Wilp (Hrsg.) Amsterdam University Press Originalausgabe: Een versplinterd landschap. Bijdragen over geschiedenis en actualiteit van de Nederlandse politieke partijen, Amsterdam University Press, 2018 [isbn 978 94 6298 848 4] © 2018 Friso Wielenga, Carla van Baalen, Markus Wilp (red.) Übersetzung: Annegret Klinzmann, Kathrin Lange und Frederike Zindler Umschlagabbildung: ANP Umschlaggestaltung: Suzan Beijer Satz: Crius Group, Hulshout isbn 978 94 6298 849 1 e-isbn 978 90 4854 064 8 doi 10.5117/9789462988491 nur 754 | 697 Creative Commons License CC BY NC ND (http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0) F. Wielenga, C. van Baalen, M. Wilp (Red.) / Amsterdam University Press B.V., Amsterdam 2018 Some rights reserved. Without limiting the rights under copyright reserved above, any part of this book may be reproduced, stored in or introduced into a retrieval system, or transmitted, in any form or by any means (electronic, mechanical, photocopying, recording or otherwise). Inhalt Einleitung 7 Friso Wielenga, Carla van Baalen und Markus Wilp 1. Die Christdemokratie in den Niederlanden 13 Lavieren zwischen Werten und Verantwortung Rien Fraanje 2. Die ChristenUnie: pluralistisch aus Prinzip 39 Rob Nijhoff 3. Zwischen Rebellion und Regierung 59 Die d66 als Faktor in der niederländischen Politik Joost Sneller und Daniël Boomsma 4. Grüner als die Summe ihrer Teile? 85 Entstehung und Entwicklung der Partei GroenLinks Jasper Blom 5. „Gegen die unmoralische Härte der Wirtschaft“ 107 Eine kurze Geschichte der Partij van de Arbeid Frans Becker 6. Die Schwächsten gegen das Recht des Stärkeren verteidigen 137 Die Bedeutung der Partij voor de Dieren Niko Koffeman 7. Die Stimme der Unzufriedenheit: die Partij voor de Vrijheid 157 André Krause und Markus Wilp 8. Die sgp: eine charakteristische Eiche in einer holländischen Weidelandschaft 181 Protestantisch, konservativ und stabil Jan Schippers 9. Der lange Marsch der sp 211 Tiny Kox 10. Das „Geheimnis“ der niederländischen Liberalen 237 Wie die vvd sich zu einem zentralen Machtfaktor entwickelt hat Patrick van Schie 11. Ein Paradies für Parteien 263 Die Niederlande und ihre kleinen politischen Parteien Koen Vossen Endnoten 279 Anlagen : Ergebnisse der Wahlen zur Zweiten Kammer, zu den Provinzparlamenten und zum Europäischen Parlament 323 Verzeichnis der Parteiabkürzungen und -namen 331 Abbildungsverzeichnis 333 Personenregister 335 Autorenverzeichnis 339 Einleitung Friso Wielenga, Carla van Baalen und Markus Wilp Vergleicht man das Parteienspektrum der Niederlande mit dem anderer europäischer Länder, dann fallen sowohl Übereinstimmungen als auch Unterschiede auf. Fast überall sieht man die traditionellen Strömungen der Liberalen, Sozial- und Christdemokraten, hinzu kamen in den vergangenen Jahrzehnten die grünen Parteien und in jüngster Zeit populistische Gruppie- rungen verschiedener Couleur. Ebenso wie in anderen Ländern treten auch in den Niederlanden seit einiger Zeit bei Wahlen erhebliche Verschiebungen auf, und die Vorhersagbarkeit, mit der bis zum Ende des zwanzigsten Jahr- hunderts Regierungskombinationen zwischen den traditionellen Parteien zustande kamen, gehört inzwischen in vielen Ländern der Vergangenheit an. Während die oben genannten Strömungen lange Zeit unangreifbar die politische Bühne beherrschten, hat diese Selbstverständlichkeit inzwischen ein Ende gefunden. Mit Blick auf die Niederlande wird in diesem Kontext häufig das Jahr 2002 genannt, als es zu gewaltigen politischen Umbrüchen kam: Die zuvor (1994-2002) an der Regierung beteiligten Parteien, die sozialdemokratische Partij van de Arbeid (pvda), die konservativ-liberale Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (vvd) und die sozialliberale Democraten66 (d66) mussten bei der Wahl im Mai herbe Stimmenverluste hinnehmen und die erst wenige Monate vor der Wahl gegründete Lijst Pim Fortuyn (lpf) wurde mit 17 Prozent zur zweitstärksten Fraktion in der Zweiten Kammer. Auch wenn der Schock im Jahr 2002 groß war, und auch wenn danach bei Wahlen immer wieder große Verschiebungen auftraten, ist festzuhalten, dass eine hohe Volatilität in den Niederlanden bereits bei den Parlamentswahlen des Jahres 1994 zu erkennen war. 1989 hatten die Christ- und Sozialde- mokraten mit 35,3 (Christen-Democratisch Appèl, cda) beziehungsweise 31,9 Prozent (pvda) gemeinsam noch eine komfortable Mehrheit erzielt, bei den Wahlen des Jahres 1994 erhielten sie zum ersten Mal in der par- lamentarischen Geschichte der Niederlande zusammen weniger als 50 Prozent der Stimmen (cda: 22,2 Prozent, pvda: 24 Prozent). Bezieht man auch Gemeinderatswahlen mit ein, dann fällt auf, dass es bereits 1990 zu einer großen Wählerwanderung gekommen war. So betrachtet ist in den Niederlanden bereits seit drei Jahrzehnten eine erhebliche elektorale Instabilität zu beobachten. Das immense Ausmaß der Verschiebungen wird unter anderem durch eine vor einigen Jahren vom Politikwissenschaftler 8 FRISO WIELENGA, CARLA VAN BAALEN UND MARKUS WILP Peter Mair durchgeführte Analyse von Wahlergebnissen aus verschiede- nen europäischen Ländern deutlich. Die Berechnungen führten zu dem Ergebnis, dass die Volatilität in den Niederlanden bei den Wahlen 1994, 2002 und 2006 sowohl in historischer als auch in komparativer Perspektive sehr groß war.1 Auf dieser Grundlage formulierte Mair im Jahr 2008 eine Einschätzung, deren Gültigkeit sich auch bei den Wahlen 2017 bestätigt hat: „Das einzig Berechenbare an der niederländischen Wählerschaft ist ihre Unberechenbarkeit. Ihr einziges stabiles Merkmal ist ihre Instabilität.“2 Daraus den Schluss zu ziehen, der niederländische Wähler tue nicht viel mehr, als sich vollkommen orientierungslos durch die Abstimmungsde- mokratie zu „zappen“, ist jedoch zu einfach. So volatil das Wahlverhalten vieler Wähler auch geworden ist, sie bewegen sich dabei doch innerhalb bestimmter politischer Cluster und gehen dabei auch rationaler vor als oftmals unterstellt wird.3 Neben den im Vergleich größeren Verschiebungen zwischen den Parteien sind im niederländischen Parlament auch traditionell mehr Fraktionen vertreten als in vielen anderen europäischen Ländern – eine Folge des niederländischen Wahlsystems, das es kleinen Parteien leicht macht, ins Parlament zu gelangen. Während es in der Zweiten Kammer des niederländischen Parlaments nach den Wahlen vom März 2017 dreizehn Fraktionen gibt, liegt die Zahl der Fraktionen in den meisten anderen eu-Ländern deutlich darunter. In der Vergangenheit fiel diese große Anzahl an Parteien in den Niederlanden weniger auf, weil das politische Hauptfeld von den dominierenden christdemokratischen, sozialdemokra- tischen und liberalen Parteien bespielt wurde, während andere Parteien für die Koalitionsbildung nicht oder kaum notwendig waren. In den späten siebziger und den achtziger Jahren des zwanzigsten Jahrhunderts erzielten die Christ- und Sozialdemokraten zumeist (deutlich) mehr als 30 Pro- zent, während die vvd in jenen Jahren durchschnittlich etwa 18 Prozent erreichte. Gemeinsam erhielten diese drei Parteien
Recommended publications
  • Out in Office
    OUT IN OFFICE LGBT Legislators and LGBT Rights Around the World OUT TO WIN Andrew Reynolds Acknowledgments Lesotho, Liberia, Libya, Netherlands, Netherlands Antilles, Northern Ireland, Sierra Leone, South Africa, I am indebted to research assistance at the University Sudan, Syria, Tunisia, Yemen, and Zimbabwe. He has of North Carolina at Chapel Hill provided by Alissandra received research awards from the U.S. Institute Stoyan, Elizabeth Menninga, Ali Yanus, Alison Evarts, of Peace, the National Science Foundation, the US Mary Koenig, Allison Garren, Olivia Burchett, and Agency for International Development, and the Ford Desiree Smith. Comments and advice were gratefully Foundation. Among his books are Designing Democracy received from Layna Mosley, George Walker, John in a Dangerous World (Oxford, 2011), The Architecture Sweet, Arnold Fleischmann, Gary Mucciaroni, Holning of Democracy: Constitutional Design, Conflict Lau, and Stephen Gent. Management, and Democracy (Oxford, 2002), Electoral Graphic design by UNC Marketing and Design with Systems and Democratization in Southern Africa thanks to Megan M. Johnson and Chelsea Woerner. (Oxford, 1999), Election 99 South Africa: From Mandela Monica Byrne did a wonderful job of editing the text. to Mbeki (St. Martin’s, 1999), and Elections and Conflict Management in Africa (USIP, 1998), co-edited with T. Sisk. His forthcoming book Modest Harvest: Legacies Andrew Reynolds and Limits of the Arab Spring (co-authored with Jason Andrew Reynolds is an Associate Professor of Political Brownlee [UT Austin] and Tarek Masoud [Harvard]) Science at UNC Chapel Hill and the Chair of Global will be published by Oxford. In 2012 he embarked on a Studies. He received his M.A.
    [Show full text]
  • Bekijk Hier De Democraat In
    Democraat februari 2015 het ledenmagazine van de Provinciale Statenverkiezingen politieke vereniging D66 p.8 – interview Thom de Graaf p.38 – maak kennis met… “Ik zet in op @MatthijsvMilt dubbele cijfers” Democraat tekst 02 Democraat 03 vooraf Alexander Pechtold inhoudsopgave Meine-Henk Klijnsma hield daar een boeiend verhaal over de Vrijzinnig-Democratische Bond (vdb), de voorloper van D66. Hij deed dit bij ge- legenheid van de onthulling van een belangrijk stukje partijhistorie dat de partij op een veiling verwierf. Een verkiezingsaffiche van de vdb uit 1922, een van de beroemdste affiches uit de Neder- landse politieke geschiedenis. Verderop in deze Democraat leest u hier meer over (zie pag. 40). Zoals u ook van alles kunt lezen over de campag- ne voor de verkiezingen van 18 maart. Want ook 08. Democraten, 2015 is een verkiezingsjaar. En niet zomaar één. Uw stem telt namelijk dubbel. Wij kunnen op 18 Politiek Den Haag is worstelend het nieuwe jaar maart het verschil maken in zowel de provincie “ Ik zet in op ingegaan. Worstelend met de vraag hoe te reage- als de Eerste Kamer. En dat doen we met een hel- ren op de aanslagen in Parijs op de redactie van dere boodschap: wij willen vooruit met Neder- dubbele cijfers” het satirische weekblad Charlie Hebdo en op een land. Het kabinet hobbelt van incident naar inci- kosjere supermarkt. Gruwelijke aanslagen, waar dent, de agenda van de ministerraad is al maanden alleen de terroristen zelf verantwoordelijkheid angstvallig leeg. Wij branden wél van ambitie om voor dragen. Misdrijven die niet te rechtvaardigen voor mensen aan de slag te gaan.
    [Show full text]
  • Tijdschrift Van Het Kenniscentrum
    JAARGANG 26 • NUMMER 4 SEPTEMBER 2005 0·· I ? ~ TIJDSCHRIFT VAN HET KENNISCENTRUM THEMA IDEE SEPTEMBER 2005 OP WEG NA DE BRIEF VAN BORIS 3 De kortste weg naar nieuwe solidariteit, inleiding op het thema DOOR KEES VERHAAR EN MARIANNE WILSCHUT 4 Heeft Boris nog oog voor de toekomst? - DOOR CONSTANTUN DOLMANS 7 Solidair zonder centen - DOOR SjlERA DE VRIES 8 Democratiseren is een werkwoord - DOOR WUBRAND VAN SCHUUR 9 D66 moet zijn sociale kant tonen - ·DOOR SjAAK SCHEELE 10 Watskeburt met Boris? - DOOR LOUISE VAN ZETTEN 12 Het echte vernieuwingselan is er uit - DOOR RON VAN DOOTINGH 13 Nieuwe tijd vraagt om nieuw D66 - DOOR MENNO VAN DER LAND 1 5 Een realistisch modern mensbeeld - DOOR CR. VAN DER WOUDEN 17 Investeren leidt tot minder recidiveren - DOOR FRED BASTEMEUER 20 Snoeien in aantal provincies lost hun problemen niet op - DOOR KLAARTjE PETERS 22 Mens sana in corpore sane - DOOR KEES VERHAAR 23 Canada als model voor integratie in Nederland DOOR HUIGH VAN DER MAN DELE EN TjAK REAWARUW 24 Paspoort niet meer dan een gebruiksvoorwerp - DOOR WOUTER-JAN OOSTEN 26 Uitstroom van breinen hoeft geen probleem te zijn DOOR CHANTALjANSEN EN ELISABETH OPPENHUIS DEjONG 29 De 0 in het buitenlands beleid van D66 - DOOR MARIEKE VAN DOORN 31 Kinderopvang: niet arbeidsmarktdenken maar kind centraal DOOR MARTIN VAN'T ZET 34 laat scholen het niet alleen opknappen - DOORjOHN BUL 35 Heeft democratie nog wel toekomst? - DOOR SOPHIE MOLEMA 36 Vertrouwen en integriteit - DOOR LENY ZOMER 36 De kloof tussen burger en politiek - DOOR KEES VAN LOON 37 Haal meer
    [Show full text]
  • An Experiment to the Memory Enhancement and Attitudinal Effects of Political Posters
    THE Power of the poster An experiment to the memory enhancement and attitudinal effects of political posters By Thom Rietberg - 6151841 Master's Thesis - Graduate School of Communication Supervisor: Dr. Linda Bos June 2014 The power of the poster |Political Communication - 1 Abstract Even though marketing technologies evolve rapidly, political parties still use paper posters during elections. Elaborating on previous literature about political visuals, in this study a closer look will be taken at the effects of a poster. By separating three main cues; a photograph, a logo and a slogan, an attempt to a better understanding of these elements is developed. Both the single effect of the cue is analyzed as well as the interaction between cues. In an experimental study, respondents will be randomly assigned to one of the seven conditions. Each condition has its own political poster with an unique set of cues. Using knowledge and attitudinal questions the effects of memory enhancement and attitudes due to the cues are measured. Results show that having a photograph of the politician always improves the attitude, both toward the politician and the party. Adding a logo to the poster causes the memory enhancement of the political party to increase. All in all, the three cues differ in the effects they cause. It is up to the political party to decide what goal they want to achieve and to add the cues appropriate to the goal. These results could serve as a strategic media advice for political parties or function as a guideline for future research to the effects of visuals.
    [Show full text]
  • Dutch Arms Export Policy in 2018
    Dutch Arms Export Policy in 2018 Report by the Minister for Foreign Trade and Development Cooperation and the Minister of Foreign Affairs on the export of military goods July 2019 Contents 1. Introduction ......................................................................................... 3 2. Profile of the Dutch defence industry ....................................................... 4 3. Procedures and principles ....................................................................... 6 3.1 Procedures .............................................................................................................................. 6 3.2 Changes in 2018 ..................................................................................................................... 6 3.3 Principles ................................................................................................................................ 7 4. Transparency in Dutch arms export policy ................................................ 8 4.1 Trade in military goods ........................................................................................................... 8 4.2 Trade in dual-use goods ......................................................................................................... 9 4.3 Procedures .............................................................................................................................. 9 5. Dutch arms export in 2018 .................................................................... 11 6. Relevant developments
    [Show full text]
  • How Populist Are the People? Measuring Populist Attitudes in Voters Agnes Akkerman Cas Mudde, University of Georgia Andrej Zaslove, Radboud University Nijmegen
    University of Georgia From the SelectedWorks of Cas Mudde 2014 How Populist are the People? Measuring Populist Attitudes in Voters Agnes Akkerman Cas Mudde, University of Georgia Andrej Zaslove, Radboud University Nijmegen Available at: https://works.bepress.com/cas_mudde/95/ CPSXXX10.1177/0010414013512600Comparative Political StudiesAkkerman et al. 512600research-article2013 Article Comparative Political Studies 2014, Vol. 47(9) 1324 –1353 How Populist Are the © The Author(s) 2013 Reprints and permissions: People? Measuring sagepub.com/journalsPermissions.nav DOI: 10.1177/0010414013512600 Populist Attitudes in cps.sagepub.com Voters Agnes Akkerman1, Cas Mudde2, and Andrej Zaslove3 Abstract The sudden and perhaps unexpected appearance of populist parties in the 1990s shows no sign of immediately vanishing. The lion’s share of the research on populism has focused on defining populism, on the causes for its rise and continued success, and more recently on its influence on government and on public policy. Less research has, however, been conducted on measuring populist attitudes among voters. In this article, we seek to fill this gap by measuring populist attitudes and to investigate whether these attitudes can be linked with party preferences. We distinguish three political attitudes: (1) populist attitudes, (2) pluralist attitudes, and (3) elitist attitudes. We devise a measurement of these attitudes and explore their validity by way of using a principal component analysis on a representative Dutch data set (N = 600). We indeed find three statistically separate scales of political attitudes. We further validated the scales by testing whether they are linked to party preferences and find that voters who score high on the populist scale have a significantly higher preference for the Dutch populist parties, the Party for Freedom, and the Socialist Party.
    [Show full text]
  • Affiches 170X220 Pr.1:Affiches 170X220 Pr.1 04-05-2009 09:29 Pagina 28
    Affiches 170x220 pr.1:Affiches 170x220 pr.1 04-05-2009 09:29 Pagina 28 1 29 Affiches 170x220 pr.1:Affiches 170x220 pr.1 04-05-2009 09:29 Pagina 29 1 De première: de Europese verkiezingen van 7 juni 1979 ‘Heb je nog een opa, stuur hem naar Europa.’ Deze in Duitsland gebruikte leus in de aanloop naar de eerste rechtstreekse verkiezingen van het Europees Parlement op 7 juni 1979 geeft aan dat deze verkie- zingen niet echt als dynamisch en uitnodigend werden beschouwd. In Nederland was het weinig anders. Het dagblad Trouw sprak na afloop van de verkiezingen over een uiterst saaie verkiezingscampagne: ‘geen flitsende debatten, geen zinderende spanning over de uitslag’.1 On- danks pogingen van de overheid en de politieke partijen het Neder- landse publiek te informeren over Europa en enthousiast te maken voor de verkiezingen, kwam de campagne nooit daadwerkelijk van de grond. Al in november 1976 was het Nationaal Comité Rechtstreekse Ver- kiezingen Europees Parlement opgericht, onder voorzitterschap van Anne Vondeling (pvda), die tevens voorzitter van de Tweede Kamer was. De achterliggende gedachte was dat de Nederlandse bevolking wel voorstander was van Europese integratie, maar dat de feitelijke kennis te wensen over liet. Het Comité, dat een budget van ongeveer zes miljoen gulden had, wilde de kiezers voorlichten en mobiliseren. Begin 1979 ging de publiciteitscampagne van start; advertenties verschenen in kranten en opiniebladen, er werden Postbus 51-spotjes uitgezonden en affiches verspreid.2 [1] De campagne van het Comité kreeg echter kri- tiek vanwege de eenzijdige, pro-Europese benadering. Volgens de Jonge Socialisten van de pvda zou het Comité geen melding maken van de ver- schillen tussen de deelnemende partijen en ten onrechte de suggestie wekken dat na de verkiezingen de invloed van het Europees Parlement zou toenemen.
    [Show full text]
  • Maakt Het Verschil? Een Onderzoek Naar Opvolgingen Van Nederlandse Politiek Leiders
    Gekozen of benoemd: maakt het verschil? Een onderzoek naar opvolgingen van Nederlandse politiek leiders BAP Nationale Politiek, S.H. Stikvoort Scriptiebegeleider: J.A.H. Heine MSc Aantal woorden: 7998 Studentnummer: s138200 Inhoudsopgave Inhoudsopgave p. 2 Inleiding p. 3-4 Onderzoeksaanpak p. 5-7 Hoofdstuk 1: reconstructie politiek leiders 2002-heden p. 8-19 Hoofdstuk 2: resultaten zittingsduur van politiek leiders p. 20-21 Hoofdstuk 3: resultaten electoraal succes van politiek leiders p. 22-23 Slotbeschouwing p. 24-26 Literatuurlijst p. 27-36 Bijlagen p. 37-39 2 Inleiding Aanleiding & doelstelling ‘Een van de weinige functies waarop de politieke partij het alleenrecht heeft, is de kandidaatstelling’ stelt Gerrit Voerman. 1 In de Nederlandse parlementaire democratie worden politiek leiders van politieke partijen verkozen via verschillende mechanismen. Waar de SGP er voor kiest als partijbestuur een kandidaat voor te dragen als politiek leider, koos bijvoorbeeld de PvdA in 2002 ervoor om de verkiezing van politiek leider open te gooien via een lijsttrekkersreferendum. Deze machtswisseling van politiek leiders kan onrust in partijen veroorzaken, maar kan ook rustig verlopen. Wat zijn de risico’s van verschillende machtsovernamemechanismen voor politieke partijen? Die vraag is wetenschappelijk interessant omdat het een patroon zou kunnen laten zien in effecten bij de opvolging van politiek leiders. De doelstelling van het onderzoek is erachter te komen of machtsovernamemechanismen binnen politieke partijen effect hebben op de volgende drie variabelen: de zittingsduur van een politiek leider, de mate van polarisatie binnen de partij en de effecten op electoraal succes. Historische ontwikkeling machtsovernamemechanismen Hoe macht binnen een partij wordt overgedragen, is door de jaren heen flink veranderd.
    [Show full text]
  • Cultural Policy in the Polder
    Cultural Policy in the Polder Cultural Policy in the Polder 25 years of the Dutch Cultural Policy Act Edwin van Meerkerk and Quirijn Lennert van den Hoogen (eds.) Amsterdam University Press Cover illustration: Koopman & Bolink: Boothuis, Noordoostpolder. Fotografie: Dirk de Zee. Cover design: Coördesign, Leiden Lay-out: Crius Group, Hulshout isbn 978 94 6298 625 1 e-isbn 978 90 4853 747 1 doi 10.5117/9789462986251 nur 754 | 757 © The authors / Amsterdam University Press B.V., Amsterdam 2018 All rights reserved. Without limiting the rights under copyright reserved above, no part of this book may be reproduced, stored in or introduced into a retrieval system, or transmitted, in any form or by any means (electronic, mechanical, photocopying, recording or otherwise) without the written permission of both the copyright owner and the author of the book. Every effort has been made to obtain permission to use all copyrighted illustrations reproduced in this book. Nonetheless, whosoever believes to have rights to this material is advised to contact the publisher. Table of Contents Acknowledgements 9 An Introduction to Cultural Policy in the Polder 11 Edwin van Meerkerk and Quirijn Lennert van den Hoogen A Well-Balanced Cultural Policy 37 An Interview with Minister of Culture Ingrid van Engelshoven Marielle Hendriks 1. Legal Aspects of Cultural Policy 41 Inge van der Vlies 2. An International Perspective on Dutch Cultural Policy 67 Toine Minnaert ‘A Subsidy to Make a Significant Step Upwards’ 85 An Interview with Arjo Klingens André Nuchelmans 3. The Framing Game 89 Towards Deprovincialising Dutch Cultural Policy Johan Kolsteeg1 4. Values in Cultural Policymaking 107 Political Values and Policy Advice Quirijn Lennert van den Hoogen and Florine Jonker An Exercise in Undogmatic Thinking 131 An Interview with Gable Roelofsen Bjorn Schrijen 5.
    [Show full text]
  • Examen VMBO-BB 2011
    Examen VMBO-BB 2011 tijdvak 21 donderdag#dag 26 # mei 13.30#tijd - 15.00- #tijd uur maatschappijleer 2 CSE BB Naam kandidaat _______________________________ Kandidaatnummer ______________ Beantwoord alle vragen in dit opgavenboekje. Dit examen bestaat uit 41 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 45 punten te behalen. Voor elk vraagnummer staat hoeveel punten met een goed antwoord behaald kunnen worden. BB-0323-a-11-1-o Meerkeuzevragen − Omcirkel het goede antwoord (voorbeeld 1). − Geef verbeteringen aan volgens voorbeeld 2 of 3. A A A B B B (1) { (2) {X (3) B {X C {C {XC D D D Politiek en beleid tekst 1 Roken in de horeca De Tweede Kamer is nog geen dag met vakantie, als CDA-minister Ab Klink van Volksgezondheid ongelijk krijgt. Het Gerechtshof in Leeuwarden stelt dat het rookverbod dat de minister precies een jaar geleden voor de horeca afkondigde, niet klopt. In kleine cafés zonder personeel mag weer worden gerookt. naar: de Volkskrant van 6 juli 2009 Lees tekst 1. 1p 1 Minister Klink is een groot voorstander van een geheel rookvrije horeca. Wat kan de minister doen om de horeca toch geheel rookvrij te krijgen? A De koningin vragen het oordeel van de rechter niet te hoeven volgen. B De Tweede Kamer vragen de rechter te ontslaan. C De wet op het rookverbod aanpassen en deze aanbieden in het parlement. D Zich niets aantrekken van de rechter en de horeca toch geheel rookvrij verklaren. BB-0323-a-11-1-o 2 lees verder ►►► tekst 2 Startschot Minister Camiel Eurlings (Verkeer) heeft het startschot gegeven voor de verbreding van de snelweg A4 tussen Burgerveen en Leiden.
    [Show full text]
  • De Liberale Opmars
    ANDRÉ VERMEULEN Boom DE LIBERALE OPMARS André Vermeulen DE LIBERALE OPMARS 65 jaar v v d in de Tweede Kamer Boom Amsterdam De uitgever heeft getracht alle rechthebbenden van de illustraties te ach­ terhalen. Mocht u desondanks menen dat uw rechten niet zijn gehonoreerd, dan kunt u contact opnemen met Uitgeverij Boom. Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonde­ ringen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch door fotokopieën, opnamen of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. No part ofthis book may be reproduced in any way whatsoever without the writtetj permission of the publisher. © 2013 André Vermeulen Omslag: Robin Stam Binnenwerk: Zeno isbn 978 90 895 3264 o nur 680 www. uitgeverij boom .nl INHOUD Vooraf 7 Het begin: 1948-1963 9 2 Groei en bloei: 1963-1982 55 3 Trammelant en terugval: 1982-1990 139 4 De gouden jaren: 1990-2002 209 5 Met vallen en opstaan terug naar de top: 2002-2013 De fractievoorzitters 319 Gesproken bronnen 321 Geraadpleegde literatuur 325 Namenregister 327 VOORAF e meeste mensen vinden politiek saai. De geschiedenis van een politieke partij moet dan wel helemaal slaapverwekkend zijn. Wie de politiek een beetje volgt, weet wel beter. Toch zijn veel boeken die politiek als onderwerp hebben inderdaad saai om te lezen. Uitgangspunt bij het boek dat u nu in handen hebt, was om de geschiedenis van de WD-fractie in de Tweede Kamer zodanig op te schrijven, dat het trekjes van een politieke thriller krijgt.
    [Show full text]
  • Verdrinken in (Ont)Polderen
    Verdrinken in (ont)polderen Identiteitsgevoelige strijdpunten als uitdaging voor politieke bestuurders Aster van Tilburg Universiteit Utrecht Opleiding: Master Publiek Management Afstudeerorganisatie: De Nederlandse School voor Openbaar Bestuur Datum: 29 juni 2010 Begeleider 1 USBO: Prof. Dr. Mirko Noordegraaf Begeleider 2 USBO: Dr. Karin Geuijen Begeleider NSOB: Dr. Martijn van der Steen Voorwoord Utrecht, 29 juni 2010 Voor u ligt mijn afstudeeronderzoek voor de Master Publiek Management van de opleiding Bestuurs- en Organisatie wetenschap aan de Universiteit Utrecht. Dit onderzoek gaat over de manier waarop politieke bestuurders om kunnen gaan met identiteitsgevoelige strijdpunten. Hiervoor is gekeken naar de discussie rondom de ontpoldering van de Hedwigepolder in Zeeland. Het idee voor dit afstudeeronderzoek is ontstaan uit een verwondering over die kleine polder in Zeeland waar zo ontzettend veel „gedoe‟ over ontstond. Wat maakt het onder water zetten van 400 hectare grond zo belangrijk dat er zelfs een conflict met Vlaanderen over kon ontstaan? Vele uren en kilometers richting Zeeland en richting Vlaanderen hebben mij geleerd dat iets wat op het eerste gezicht klein en simpel lijkt dat helemaal niet hoeft te zijn. Achter de façade van een simpel vraagstuk vond ik politieke intriges en vele geruchten hierover. Een emotionele verbondenheid met een eeuwenlange strijd van Zeeuwen tegen het water. En een ondoorzichtig schouwspel van individuele personen die op allerlei strategische manieren probeerden om hun eigen doelen te bereiken. Ik heb me met veel plezier gestort op het ontrafelen van dit fascinerende proces rondom de Hedwigepolder. Daarbij heb ik een nieuwe provincie leren kennen, Zeeland, en heb ik mogen spreken met veel bijzondere mensen die elk hun eigen verhaal te vertellen hadden.
    [Show full text]