Ricercar Consort
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Bach en Hoogdagen Ricercar Consort . Philippe Pierlot Weckmann, Bach vrijdag 12 maart 2004 Bach en Hoogdagen . Seizoen 2003-2004 Klaus Mertens bas . Bob van Asperen klavecimbel en orgel J. S. Bach, Böhm vrijdag 19 september 2003 Amsterdam Baroque Orchestra . Ton Koopman Bach dinsdag 30 september 2003 Koor en Orkest Collegium Vocale . Philippe Herreweghe Bach zondag 30 november 2003 Collegium Vocale . Ricercar Consort Oltremontano . Philippe Pierlot Praetorius dinsdag 16 december 2003 Koor en Orkest Collegium Vocale . Philippe Herreweghe Bach maandag 1 maart 2004 Ricercar Consort . Philippe Pierlot Weckmann, Bach vrijdag 12 maart 2004 Ricercar Consort . Philippe Pierlot Anna Maria Friman sopraan . Carlos Mena altus Jan Van Elsacker tenor . Stephan MacLeod bas begin concert 20.00 uur Conjuratio pauze omstreeks 20.50 uur einde omstreeks 21.50 uur Matthias Weckmann (1619-1674) inleiding door Dirk Moelants . 19.15 uur . Vergaderzaal Zion spricht: Der Herr hat mich verlassen teksten programmaboekje Dirk Moelants coördinatie programmaboekje deSingel druk programmaboekje Fotogravure Godefroit Anonymus (ca. 1664) Det är nog gelieve uw GSM uit te schakelen! Matthias Weckmann Kommet her zu mir Weine nicht pauze Matthias Weckmann Wie liegt die Stadt so wüste Johann Sebastian Bach (1685-1750) Foyer deSingel Nach dir, Herr, verlanget mich, BWV150 enkel open bij avondvoorstellingen in Rode en/of Blauwe Zaal open vanaf 18.40 uur kleine koude of warme gerechten te bestellen vóór 19.20 uur broodjes tot net vóór aanvang van de voorstellingen en tijdens pauzes Hotel Corinthia (Desguinlei 94, achterzijde torengebouw ING) • Restaurant HUGO's at Corinthia open van 18.30 tot 22.30 uur • Gozo-bar open van 10 uur tot 1 uur, uitgebreide snacks tot 23 uur deSingelaanbod: tweede drankje gratis bij afgifte van uw toegangsticket van deSingel voor diezelfde dag Matthias Weckmann (1619-1674) De musicologische interesse voor Matthias Weckmann kwam bisschoppelijke gebieden (zoals het Prinsbisdom Luik) en er in eerste instantie in het kader van een zoektocht naar de ‘vrije’ steden zoals de rijke Hanzesteden in het noorden (bij- ‘missing link’ tussen Schütz en Bach. Met Dietrich Buxtehude voorbeeld Hamburg en Lübeck). Eeuwenlang was het keizer- (1637-1707) en een aantal jongere tijdgenoten als Johan rijk de behoeder van de katholieke leer, maar bij de refor- Pachelbel (1653-1706) en Nicolaus Bruhns (1665-1697) zijn er matie kozen heel wat (vooral noordelijke) staten voor het wel duidelijk een aantal onmiddellijke voorgangers van protestantisme. De keizer bleef echter een katholiek, met Bach in de Noord-Duitse school. Maar van de generatie voor name een Oostenrijkse Habsburger. In het begin van de Buxtehude is relatief weinig bekend. Niet toevallig is dit de zeventiende eeuw wilde de keizer het katholicisme herin- generatie die opgroeide tijdens de Dertigjarige Oorlog (1618- voeren in Centraal-Europa en tegelijkertijd zijn gezag ver- 1648), een uitermate woelig en bloederig conflict waarop we sterken. Als in 1618 in Bohemen een protestantse opstand later nog terugkomen. Heinrich Schütz (1585-1672) wordt uitbreekt is dit voor keizer Ferdinand II aanleiding om een algemeen gezien als de vader van de Duitse barokmuziek. Als verbond te sluiten met de zuidelijke katholieke vorstendom- leerling van Gabrieli en vriend van Monteverdi, nam hij de men en om met de hulp van zijn Spaanse verwanten het Italiaanse ‘nieuwe stijl’ mee over de Alpen. De ontwikkeling hele zuiden te veroveren. Dit vormt de eerste fase van de van de Duitse barok vanuit die Italiaanse invloeden, geënt Dertigjarige Oorlog. In de volgende jaren zal de ‘actie’ zich op de eigen traditie is echter heel wat minder duidelijk. Dit echter naar het noorden verplaatsen. Een invasie van Dene- heeft veel te maken met de politieke situatie in Duitsland in marken wordt afgeslagen en het keizerlijk gezag wordt ook die periode. Twee belangrijke breuklijnen doorsnijden Duits- in het noorden gevestigd tot Zweden, met de steun van land: de tegenstelling tussen protestantse en katholieke Nederland, Engeland en ook Frankrijk binnenvalt en het gebieden en de spanning tussen de locale vorsten en het noorden opnieuw onder protestantse heerschappij brengt. centrale gezag van de keizer in Wenen. Formeel is er een Het conflict was uitermate bloedig, met zowat 300.000 ‘Heilig Rooms Rijk der Duitse Natie’, gesticht na de dood van gesneuvelden, maar nog veel meer slachtoffers door onder- Karel de Grote in het Verdrag van Verdun (843). Dit ‘rijk’ voeding en ziektes en talloze plunderingen. Naar schatting loopt van Noord-Italië tot Polen en ook het grootste deel zakte de bevolking van het keizerrijk op dertig jaar van 21 van de Nederlanden maakte er deel van uit. In de praktijk miljoen tot 13,5 miljoen, waarbij sommige gebieden in het bevat het echter een lappendeken van onafhankelijke sta- noorden tot 2/3 van hun bevolking verloren. Uiteindelijk ten: seculiere vorstendommen (van kleine stadsstaten tot werd in 1648 de vrede van Westfalen gesloten, waarbij Zwit- relatief grote vorstendommen als Beieren of Brandenburg), serland en Nederland uit het rijk stapten en een aantal grensgebieden aan Frankrijk en Zweden werden afgestaan. alles op kosten van de keurvorst in Dresden. In 1636 keert Binnen het keizerrijk werd de macht van de deelstaten her- hij terug naar het hof om te werken aan de hofkapel, maar steld en werd Duitsland opnieuw een lappendeken van sta- wordt in deze woelige tijden vaak op missie gestuurd. Zo ten en staatjes met uiteenlopende staatsvormen. Deze hete- wordt hij in de periode 1644-46 ‘uitgeleend’ aan de Deense rogeniteit zal ook een grote invloed hebben op de hofkapel in Nykøbing. Bij zijn terugkeer in Dresden maakt ontwikkeling van de Duitse muziek. De verschillende gebie- hij kennis met Johann Jacob Froberger, met deze leerling den zullen immers andere culturele invloeden hebben, bij- van Frescobaldi zal hij een lange vriendschapsband sluiten voorbeeld door de aanwezigheid van Franse of Italiaanse en hij zal ook een belangrijke invloed hebben op zijn werk. musici, en een eigen stijl kunnen ontwikkelen, maar tegelijk Bekend is echter vooral de anekdote dat er een competitie, maakt de aanwezigheid van zoveel verschillende potentiële een soort van muzikaal gevecht werd georganiseerd tussen werkgevers binnen een relatief klein gebied de mogelijkhe- de locale meester Matthias Weckmann en de beroemde den tot mobiliteit erg groot. Er is dus een veelheid aan stij- bezoeker Froberger. Deze laatste was op dat moment ech- len, en componisten krijgen de kans om de diverse stijlen te ter de organist van de keizer, en om zeker te zijn dat hij niet absorberen en ontwikkelen zo een erg persoonlijke stijl zou beledigd worden, werd Weckmann gedicteerd om waarin de individuele expressie en creativiteit centraal slechts op halve kracht te spelen! In 1655 neemt Weckmanns staan. Een product hiervan is de zogenaamde ‘stilus phan- leven een nieuwe wending: hij wordt, na een spetterende tasticus’ van de Duitse componisten uit de tweede helft van auditie, benoemd tot organist aan de Sint-Jacobikerk en de de zeventiende eeuw, een componeerstijl gebaseerd op con- Gertrudenkapelle in Hamburg. Hiermee wordt hij een cruci- trasten, waarin de meest uiteenlopende stukken muziek ale figuur in het muziekleven van deze belangrijke, rijke naast elkaar geplaatst worden. Eén van de componisten die Hanzestad. Dit niet enkel binnen het kerkelijke muziekle- deze stijl ontwikkeld hebben, is Matthias Weckmann. ven, maar ook in het seculiere. Zo richt hij in 1660 een ‘col- legium musicum’ op dat wekelijks concerten verzorgde met Matthias Weckman(n) werd waarschijnlijk in 1616 geboren ‘de beste muziek uit Venetië, Rome, Wenen, München, Dres- in Niederdorla, een dorp bij Mühlhausen (waar Bach korte den,…’ voor de burgerij van de stad. Enkele jaren later zou tijd werkzaam was) in Thüringen, dat vandaag enige in de stad echter de pest uitbreken, één van de laatste grote bekendheid gekregen heeft als het geografische middelpunt uitbraken van de ziekte in West-Europa. Weckmann zelf van het verenigde Duitsland. Weckmanns vader was een overleefde de epidemie, maar hij verloor zijn vrouw en vele kunstminnende dominee en als zijn zoon een duidelijke aan- vrienden en collega’s. Buiten een kort bezoek aan zijn vori- leg voor muziek vertoonde, bracht hij hem toen hij een jaar ge werkgever in Dresden blijft hij echter in Hamburg. Tot of twaalf was naar Dresden, waar Heinrich Schütz de verant- aan zijn dood in 1674 blijft hij er zijn eerbiedwaardige func- woordelijkheid opnam voor zijn muzikale opvoeding. Hij ties vervullen. neemt Weckmann in 1633 mee naar Hamburg om daar te gaan studeren bij de bekende organisten Heinrich Scheide- Weckmanns originele compositiestijl wordt gekenmerkt mann en Jacob Praetorius, een leerling van Sweelinck, dit door een sterke persoonlijke expressie en een meesterschap van verschillende stijlen. Van Schütz kreeg hij de Italiaanse hemelse verrukkingen van het amen van ‘Weine nicht’. In zin voor harmonie en expressieve tekstzetting mee en van elk geval zijn de kwaliteit en originaliteit van deze werken Praetorius het meesterschap van het contrapunt in de stijl zodanig groot dat we Weckmann niet enkel moeten van Sweelinck. Zijn vriend Froberger stuurde hem partituren beschouwen als de ‘missing link’ tussen zijn leraar Schütz en met Franse muziek die hij gretig bestudeerde en uitvoerde de latere evoluties met Buxtehude en Bach, maar als een in de concerten waaraan hij deelnam in Dresden en later componist die ook op zichzelf een volwaardige plaats ver- met zijn eigen collegium musicum in Hamburg. Al deze dient in de muziekgeschiedenis en in het concertleven. types van werken vinden we ook terug in een aantal bewaarde handschriften van de hand van Weckmann, vaak voorzien van interessante commentaren. Deze handschrif- ten zijn ook de belangrijkste bron voor zijn eigen werk. Dat bestaat in hoofdzaak uit klavierwerken, een aantal sonates voor ensemble en een reeks religieuze vocaal-instrumentale werken. Hiervan zijn er een twaalftal bewaard gebleven. In navolging van Schütz, maar in tegenstelling tot de meeste van zijn tijdgenoten, baseert hij zich hierbij volledig op bij- belse teksten.