Strategija Za Razvoj Na Eko Turizam Vo Berovo Zdru`Enie Na

Strategija za razvoj na Eko turizam vo Berovo

PROEKTOT E PODDR@AN OD

Regionalniot Centar za za{tita na `ivotnata sredina za Centralna i Isto~na Evropa so sredstva obezbedeni od Europe Aid Kancelarijata za Sorabotka na Evropskata Komisija

SODR@INA:

Predgovor------4 Voved------5 ^lenovi na gra|anskiot komitet i lista na u~esnici vo proektot ------8 Strategija za Eko turizam 1.Op{ti informacii za op{tinata i momentalna sostojba ------11 (Procenka na momentalnata sostojba vo Berovo so poseben osvrt na Eko turizmot i mo`nostite za negovo razvivawe.) 1.1. Geografska polo`ba------11 1.2. Klima------11 1.3. Hidrografija------12 1.4. Patna mre`a------13 1.5. Flora i Fauna------14 1.6. Stopanstvo------14 1.6.1. Malo stopanstvo------14 1.6.2. Drvno prerabotuva~ka industrija------16 1.6.3. Grade`na industrija------16 1.6.4. Prehrambena industrija------16 1.6.5. Tekstilna industrija------16 1.6.6. Drugi vidovi industrija------17 1.7. Turisti~ki kapaciteti------17 1.8. Turisti~ki informativen punkt------18 1.9. Naselenie i naselbi------19 1.10. Zanimawe na naselenieto------20 1.10.1. Naselenie i stapka na nevrabotenost------21 1.10.2. Podatoci od popis 2002------22 1.11. Upravuvawe so otpad------23 1.12. Kultura------23 1.13. Istoriski spomenici ------25 1.14. Obrazovanie------26 1.15. Zdravstvo------27 1.16. Lista na NVOi------27 1.17. Sport------30 1.17.1. Sportski klubovi------31 1.17.2. Sportski objekti------32 2. Proekti na op{tinata – Lokalnata samouprava------34 2.1. Lokalna Agencija za Razvoj------35 3. Vizija------40

Zdru`enie na In`eneri za @ivotna Sredina 2 2005 Strategija za razvoj na Eko turizam vo Berovo

3.1. Vizija na prisutnite za Berovo vo slednive dve godini------40 3.2. Vizija-Izjava na gradona~alnikot za predvideni aktivnosti------42 3.3. Komentar na rezultatite dobieni od Prvi~nata Anketa------43 sprovedna pome|u gra|anite od Berovo 3.4. Prioritetni aktivnosti za razvoj na Eko-turizam vo------46 Berovo so vremenska ramka

4. SWOT Analiza------47 4.1. Analiza na Jaki strani------47 4.2. Analiza na Slabi strani------47 4.3. Analiza na Mo`nosti------48 4.4. Analiza na Zakani------49 5. Akcionen plan za Razvoj na Eko turizmot vo Berovo------50 5.1. Voved------50 5.2. Identifikuvawe na potrebite------51 5.3. Lista na prioriteti------53 5.4. Plan na aktivnosti------54 6. Kratenki------63 7. Aneks ------64 7.1. Predlog za prifa}awe na strategijata za Eko turizam ------65 7.2 Zaklu~ok za prifa}awe na strategijata od ------66 strana na Sovetot na op{tina Berovo

Zdru`enie na In`eneri za @ivotna Sredina 3 2005 Strategija za razvoj na Eko turizam vo Berovo

PREDGOVOR

Ekonomskite parametri, socijalniot faktor nadopolneti so za{titata na ìvotnata sredina i racionalnoto iskoristuvawe na prirodnite resursi se kategorii koi se integrirani vo eden moderen koncept koj e sostaven del na site razvieni op{testva, a e nare~en ODR@LIV RAZVOJ . Eko Turizmot e forma na turizam koja gi kombinira za{titata na ìvotnata sredina, promocijata na turizam i aktivnostite na lokalnite zaednici, a se so cel efikasno stimulirawe na lokalnata ekonomija, no i odr`livo iskoristuvawe na resursite, nasproti konvencionalniot turizam, koj ovozmoùva samo ekonomski pridobivki na poedinci ili grupi, bez pri toa da se vodi smetka za ìvotnata sredina. Op{tina Berovo ima optimalni uslovi za imlementacija na eko turizamot. Toa se: nezagadeni prirodni eko sistemi; biodiverzitet (endemi~ni vidovi, lekoviti bilki, pe~urki, {umski plodovi); atraktivni reljefni formi; povolni klimatski uslovi; zdrava hrana (poznato berovsko sirewe, berovski kompir, planinski med itn.); istoriski i kulturni znamenitosti (manastiri i crkvi); infrastruktura (smestuva~ki objekti, soobra}ajni vrski); grani~na mestopolo`ba i industriski kapaciteti koi ne pretstavuvaat zakana za ìvotnata sredina. Cel na proektot e izgotvuvawe na Strategija za Eko turizam. Ovaa strategija ima za zada~a da gi postavi osnovite za razvoj na Eko turizmot vo Berovo, za{tita na ìvotnata sredina i ekonomski razvoj na op{tinata. Razvojot na Eko turizmot treba da deluva odr`livo i da ja podigne ekonomskata sostojba kaj narodot. Zdruènieto na Inèneri za @ivotna Sredina so golem predizvik i zadovolstvo go realizira ovoj proekt za Eko turizam vo Berovo vo sorabotka so gra|anite na Berovo bidej}i smeta deka Berovo ima dobri kapaciteti i dobar interest me|u naselenieto za razvoj na Eko turizmot. Interesot me|u naselenieto za razvivawe na Eko turizmot go gleda preku obezbeduvawe na ekonomska odr`livost, a pri toa maksimalno za~uvuvawe na prirodnite ubavini.

Zdru`enie na In`eneri za @ivotna Sredina 4 2005 Strategija za razvoj na Eko turizam vo Berovo

VOVED

[to e Eko – turizam ?

Sega{ni i idni trendovi vo razvojot na turizmot

Turizmot e edna od najgolemite i najbrzo raste~kite stopanski granki vo svetot. Po~nuvajki na po~etokot na dvaesetiot vek kako aktivnost vo koja mo`at da u`ivaat samo mala grupa na imotni lu|e, turizmot postepeno prerasnuva vo masovna pojava. Spored najnovite podatoci na Svetskata organizacija za turizam, zarabotuva~kata od me|unarodniot turizam go dostignuva svojot maksimum vo 2000 godina i iznesuva 476 milijardi US$. Ovaa zarabotuva~ka e pogolema od onaa {to se zarabotuva so izvoz na nafteni proizvodi, motorni vozila, telekomunikaciska oprema ili bilo koja druga dejnost vo svetski ramki.

Ekonomski pridobivki od turizmot

Turizmot zavzema zna~ajno mesto vo globalnata ekonomija. Vo nekoi zemji pak pretstavuva i edinstven izvor na prihodi. Pokraj direktnata ekonomska korist od turizmot, nekoi vladi vo svetot investiraat vo izgradba na komunalna, patna i telekomunikaciska infrastruktura vo mestata so turisti~ki potencijal. So ova se podobruvaat ne samo uslovite za prestoj na turistite tuku i uslovite za `iveewe na lokalnoto naselenie. So razvoj na turizam se otvaraat i novi rabotni mesta, a so toa i mo`nosti za vrabotuvawe na lokalnoto naselenie. Ova osobeno e va`no za zemjite vo razvoj kako {to e i na{ata.

Interakcija pome|u turizmot i `ivotnata sredina

Od edna strana turizmot ovozmoùva zna~ajna ekonomska korist za mnogu zemji, regioni i zaednici, no od druga strana ima i golemo vlijanie vrz ìvotnata sredina i socio-kulturnite procesi. Masovniot turizam moè da pretstavuva golem problem za zemjite vo razvoj kade nema dobro izdefinirani zakoni za za{tita na prirodnite resursi i ekosistemi od pritisocite na turistite. Dve glavni oblasti na negativno vlijanie na turizmot vrz ìvotnata sredina se: - pritisok vrz prirodnite resursi - degradacija na prirodnite ekosistemi

Neracionalnoto koristewe na prirodnite resursi kako {to se vodata, po~vata, fosilnite goriva doveduva do nivno iscrpuvawe. So intenzivniot razvoj na turizmot ima opasnosti i od naru{uvawe i uni{tuvawe na priridnite pejsa`i preku obes{umuvawe, erozija na

Zdruènie na Inèneri za @ivotna Sredina 5 2005 Strategija za razvoj na Eko turizam vo Berovo po~vata i sl. Golemata pobaruva~ka za sveà voda za zemjodelstvoto, industrijata i doma}instvata ja pravi vodata eden od najograni~enite resursi. Pokraj zgolemenoto iskoristuvawe na prirodnite resursi turizmot predizvikuva i zna~itelni koli~ini otpad i zagaduvawe na ìvotnata sredina. Produciraniot otpad moè da ja zagadi po~vata, podzemnite i povr{inskite vodi, a so toa i rastenijata i ìvotnite koi ~ovekot gi koristi vo svojata ishrana. Zgolemenata potro{uva~ka na energija vo hotelite za gotvewe, greewe i drugi potrebi na turistite kako i potro{uva~kata na goriva za transport zna~itelno bi moèle da go zgolemat zagaduvaweto na vozduhot. Negativnoto vlijanie na aktivnostite na turizmot vrz ìvotnata sredina moè da na{teti i na razvojot na samiot turizam. Pregolemata eksploatacija i zagaduvawe na ìvotnata sredina moàt da dovedat do zamirawe na turizmot vo dadena oblast.

Odr`liv turizam ili Eko-turizam

Negativnite vlijanija na turizmot vrz ìvotnata sredina moàt da se anuliraat so promovirawe na odr`liv turizam ili Eko-turizam. Konceptot na odr`liv turizam e razvien od Svetskata organizacija za turizam vo ramkite na procesite za odr`liv razvoj, a negovata definicija e: upravuvawe so site resursi na takov na~in da ekonomskite, socijalnite i estetskite potrebi moàt da bidat zadovoleni so odrùvawe na kulturniot integritet, neophodnite ekonomski procesi kako i rastitelniot i animalniot biodiverzitet i ìvotnata sredina. Vo poslednive deset godini po~nuvaj}i so Kongresot vo Rio de @aneiro vo 1992 godina koga be{e izrabotena LA 21 - internacionalen akcionen plan za odr`liv razvoj, ima tendencija za promovirawe na razvoj na odr`liv turizam ili Eko-turizam.

Osnovni karakteristiki na Eko-turizmot se:

• Za{tita na prirodnata sredina, no i na kulturnite i tradicionalnite karakteristiki na lokalnoto naselenie • namaluvawe na {tetnoto vlijanie od turistite vrz prirodata i socio- kulturnata okolina • blagosostojba na lokalnoto naselenie

Strategija za namaluvawe na siroma{tijata vo mesta vo koi ima uslovi za razvoj na Eko-turizam

Strategiite za razvoj na Eko-turizam ili odr`liv turizam mo`at da pridonesat za postignuvawe na zna~itelni socio-ekonomski prednosti na lokalnoto naselenie, no ne se prvenstveno naso~eni kon namaluvawe na siroma{tijata. Vo svetot ima tendencii vo strategiite za razvoj na

Zdru`enie na In`eneri za @ivotna Sredina 6 2005 Strategija za razvoj na Eko turizam vo Berovo

Eko-turizam da se posveti vnimanie za maksimizirawe na potencijalot od turizmot a so cel namaluvawe na siroma{tijata. So drugi zborovi za{titata na ìvotnata sredina ostanuva prioritet vo strategijata, no golem akcent se stava i na mo`nostite za ekonomski podobruvawa kaj lokalnoto naselenie. Ima nekolku pri~ini poradi koi razvojot na Eko-turizam moè da bide efikasna alatka za namaluvawe na siroma{tijata vo mestoto kade se razviva. Prvo i osnovno kako {to be{e i porano spomnato so razvivawe na turizam se sozdavaat mo`nosti za novi vrabotuvawa. Vtoro se ostvaruvaat kontakti so razli~ni lu|e {to moàt da bidat potencijalni investitori. Treto, Eko-turizmot se bazira na za{tita na prirodata, rastenijata, ìvotnite {to ~esto e èlba na siroma{nite lu|e koi iako nemaat finansiski sredstva se griàt za zdrava ìvotna sredina. Tri najva`ni komponenti za razvivawe na ovoj pristap, odnosno preku razvojot na Eko-turizam se prevzemaat i merki za namaluvawe na siroma{tijata, a tie se: • ponapreden pristap kon ekonomskita dobra od turizmot - so zgolemuvawe na mo`nostite za vrabotuvawa i zapo~nuvawe na biznis, a toa bi se postignalo so soodvetni obuki na naselenieto za da moè da si gi zgolemuva tie mo`nosti. • prevzemawe merki za spravuvawe so vlijanieto na socijalnite i ekolo{kite faktori vrz razvojot na turizmot • reformi vo politikata - so vklu~uvawe na naselenieto vo procesite na planirawe, razvoj i upravuvawe so procesite povrzani so aktivnostite za razvoj na Eko-turizam. Nekoi od ovie koncepti se implementiraat vo mnogu zemji vo razvoj. Vo ovie zemji so pomo{ na nevladiniot sektor na naselenieto mu se ovozmoùvaat uslovi za grantovi, zaemi, gradewe na kapacitetite kako i pregovori so odgovorni vladni institucii i vode~ki turisti~ki agencii. Vo mnogu zaednici od ovie zemji se postignati mnogu podobruvawa na poleto na namaluvawe na siroma{tijata kaj lokalnoto naselenie.

Zaklu~ok

Kako {to be{e naglaseno na po~etokot, turizmot se o~ekuva da dostigne ogromen razvoj vo bliska idnina. Ovoj razvoj moè da bide korisen ne samo za uìvawe na turistite, tuku mnogu pova`no za maksimizirawe na ekonomskata korist, a so toa i podobruvawe na standardite na ìveewe na lokalnoto naselenie. Vo isto vreme ako ne se prevzemaat soodvetni merki se zakanuva negativno vlijanie vrz ìvotnata sredina i sociokulturnite faktori vo edna zaednica. Strategiite za razvoj na Eko- turizam se otideni mnogu podaleku od vodeweto grià samo za za{tita na ìvotnata sredina tuku vodat smetka i za ekonomskata korist od turizmot kako i za namaluvawe na siroma{tijata vo podra~jata vo koi se implementira.

Zdru`enie na In`eneri za @ivotna Sredina 7 2005 Strategija za razvoj na Eko turizam vo Berovo

Lista na prisutni na inicijativniot sostanok za osnovawe na

Gra|anski komitet za razvoj na Eko-turizam vo Berovo

(24.12.2004 Sala vo op{tina Berovo)

Broj Ime i prezime Organizacija Sektor Lokalna 1 Ilijoski Mitko Op{tina Berovo Samopuprava Obrazovanie 2 Murtovska Biljana DSU"Aco Ruskovski" Biznis Sektor 3 Mi{ovski Vlado Hotel Manastir Javno Pretprijatie 4 Karaka{ov Jovan "Sredna" Pasi{ta NVO 5 Ruìnski Goran ED"Brica" Jasminka Pa{aliska- Lokalna agencija za NVO 6 Andonoska Razvoj - Berovo Zdruènie na NVO Inèneri za @ivotna 7 Sazdov Metodija Sredina Zdruènie na NVO Inèneri za @ivotna 8 Postolova Qupka Sredina Zdruènie na NVO Karaka{ova Inèneri za @ivotna 9 Aleksandra Sredina

Zdru`enie na In`eneri za @ivotna Sredina 8 2005 Strategija za razvoj na Eko turizam vo Berovo

Lista na u~esnici na rabotilnicata za izgotvuvawe na SWOT analiza (04.04.2005 Hotel Manastir-Berovo)

Broj Ime i prezime Organizacija Sektor 1 Ilijoski Mitko Op{tina Berovo Lokalna samouprava 2 Murtovska Biljana DSU"Aco Ruskovski" Obrazovanie 3 Mi{ovski Vlado Hotel"Manastir" Biznis sektor 4 Karaka{ov Jovan JPP"Sredna" Javno pretprijatie 5 Ruìnski Goran ED"Brica" NVO Jasminka Pa{aliska- 6 LAR-Berovo NVO Andonoska 7 Kokolanska Jasminka JPKR"Usluga" Javno pretprijatie 8 Re{kovska Marija GAMA-Berovo NVO 9 Tatarski Metodija Rezbar Zanaet~ija 10 Pa~emska Ana Zdruènie"Serafim" NVO Sopstvenik na 11 Ajtovska Julija Biznis sektor turisti~ki objekt 12 Kròvska Daniela APRZ-Berovo NVO 13 Ka~ula~ka Elen Op{tina Berovo Lokalna samouprava Zdruènie na 14 Karaka{ova Aleksandra Inèneri za Mediumi @ivotna Sredina Zdruènie na 15 Sazdov Metodija Inèneri za NVO @ivotna Sredina Zdruènie na 16 Postolova Qupka Inèneri za NVO @ivotna Sredina MTV-lokalen 17 Bra{narski Dimitar Mediumi dopisnik Radio Televizija 18 Rexovski Goran Mediumi Berovo Radio Televizija 19 Andonovska Valentina Mediumi Berovo

Zdru`enie na In`eneri za @ivotna Sredina 9 2005 Strategija za razvoj na Eko turizam vo Berovo

Lista na u~esnici na rabotilnicata za izgotvuvawe na Akcionen plan (23-24.05.2005 Hotel Manastir-Berovo) Broj Ime i prezime Organizacija Sektor 1 Ilijoski Mitko Op{tina Berovo Lokalna samouprava Zdruènie na Inèneri 2 Mandalova Radica NVO za @ivotna Sredina Biznis sektor/ 3 Mi{ovski Vlado Hotel"Manastir" turizam 4 Karaka{ov Jovan JPP"Sredna" Javno pretprijatie 5 Ruìnski Goran ED"Brica" NVO 6 Darko [umanski LAR-Berovo NVO 7 \or|i Peovski LAR-Berovo NVO 8 Re{kovska Marija GAMA-Berovo NVO 9 Tatarski Metodija Rezbar Zanaet~ija 10 Pa~emska Ana Zdruènie"Serafim" NVO Sopstvenik na 11 Ajtovska Julija Turizam turisti~ki objekt 12 Kròvska Daniela APRZ-Berovo NVO 13 Ka~ula~ka Elen Op{tina Berovo Op{tina Berovo Turisti~ki 14 Julijana Bra{narska UNDP Informativen Punkt Zdruènie na Inèneri NVO 15 Sazdov Metodija za @ivotna Sredina Zdruènie na inèneri NVO 16 Postolova Qupka za @ivotna Sredina Karaka{ova Zdruènie na Inèneri NVO 17 Aleksandra za @ivotna Sredina “Narodna tehnika”- 18 Mili~inski Jovan Obrazovanie Berovo 19 Akart Daglas JPKR”Usluga”-Berovo Javno pretprijatie

Andonovska 21 Radio Televizija Berovo Mediumi Valentina 22 Rexovski Goran Radio Televizija Berovo Mediumi

Zdru`enie na In`eneri za @ivotna Sredina 10 2005 Strategija za razvoj na Eko turizam vo Berovo

STRATEGIJA ZA RAZVOJ NA EKO TURIZAM VO BEROVO

1. OP[TI INFORMACII

1.1. GEOGRAFSKA POLO@BA

Berovo se nao|a vo najisto~niot del od Republika Makedonija, ja zafa}a Male{evskata Kotlina i slivot na Cironska Reka. Granicite se protegaat pome|u 41°06´ i 41°53´ geografska {irina. Najjuèn del e na granicata so Bugarija kaj rekata Lebnica na 41°06´, najseveren del e mesnosta Mehmedov bor na 41°53´, najisto~na to~ka e na 23°12´ geografska dolìna, blizu êngino Kale, a najzapadna to~ka e na 22°37´ i se nao|a na Leva reka, vo blizinata na mesnosta Kara|uzlija. Op{tinata Berovo na jug se grani~i so op{tina Strumica, na zapad so op{tinite Radovi{ i Vinica, na sever so Del~evo i so Peh~evo, na istok so dràvnata granica na Bugarija. Vkupnata povr{ina na op{tina Berovo e 595 km2, a se nao|a na 800 m.n.v. Reljefot e prete`no ridsko-planinski, a ramninski tereni ima samo okolu re~noto korito na rekata Bregalnica. Male{evskite planini se centralno postaveni vo op{tinata, nivnite kotlinski strani se dosta disecirani so izvori{nite re~ni dolini od rekata Bregalnica. Prirodnata celina Male{ kade e smesten i gradot Berovo, leì na apsolutna kota 800-900 m.n.v., so razgranocite na Vlaina Planina, Obozna i Bejazi Tepe e odvoen od Pijanec. Ju`nata ramka na op{tinskata teritorija e planinata Ogra`den. So dolinite na Cironska Reka i Bezga{tevska reka, masivot na Ogra`den e odvoen od Male{evskite Planini koi polukru`no se protegaat od Pla~kovica do Vlaina Planina, koja e isto~na i severoisto~na ramka na Male{evskata Kotlina. Najistaknati vrvovi se Xemi Tepe 1801 m.n.v i êngino Kale na 1748 m.n.v. Najvisok vrv e Kadiica na 1932 m.n.v. Op{tinata ima periferna polo`ba vo odnos na glavni komunikaciski koridori po dolinite na Vardar, Bregalnica i Strumica. Najva`na komunikacija od regionalno zna~ewe e onaa {to gi povrzuva Male{evsko-Pijane~kiot basen so Strumi~kata kotlina preku koj op{tinata komunicira so vnatre{nosta na Republikata.

1.2. KLIMA

Male{evijata pretstavuva podra~je, ~ija najniska visinska kota iznesuva 800 m, a najvisokata iznesuva 1900 m.n.v. Op{tina Berovo, koja se nao|a vo isto~niot del na Republikata ima planinski karakter na prostorot, koja definira umereno-kontinentalna klima so modifikacija na klimata vo visokite planinski i ramni~arski delovi.

Zdru`enie na In`eneri za @ivotna Sredina 11 2005 Strategija za razvoj na Eko turizam vo Berovo

Lokalitetot na Berovo ima zna~itelno poniska sredna godi{na temperatura na vozduhot od podra~jata na ista nadmorska viso~ina vo po{irokiot del na ovaa kotlina. Na nadmorska viso~ina od 800 m, srednata godi{na temperatura iznesuva 11,1°S, a vo Berovo 8,7°S. Najstuden mesec e januari so prose~na temperatura od -10°S, a najtopol mesec e juli so prose~na temperatura +18,2°S. Prose~nata godi{na minimalna temperatura e 2,8°S. Apsolutnata minimalna temperatura e -31,5°S, izmerena na 27 januari, 1954 godina. Prose~nata godi{na maksimalna temperatura e 15,3°S. Vrneìte isto taka pretstavuvaat vaèn klimatski element, koi imaat posebni karakteristiki. Najmnogu vrneì ima vo mesec Maj i Juni, kako i Noemvri, a najsu{ni se mesecite Avgust i Septemvri. Prose~nata godi{na suma na vrneì iznesuva 672 mm/m3. Glavniot maksimum e vo maj, prose~no okolu 76,8 mm/m3 a sekundarniot vo Noemvri 64,3 mm/m3. Glavniot minimum e vo Avgust, prose~no so 37,6 mm/m3, a sekundarniot vo Fevruari. Brojot na vrne`livi denovi godi{no iznesuva 118. Vo prose~nata godi{na suma na vrneì snegot zazema okolu 15 % i se javuva od Oktomvri do Maj. Prose~no godi{no ima 42,2 dena pod sne`na pokrivka. Maksimalnata viso~ina na sne`nata pokrivka iznesuva 61 sm, na 03.02.1962 god., a najdolg neprekinat period pod sne`na pokrivka e 70 dena od 21.12.1953 do 28.02.1953 god. Relativnata vla`nost na vozduhot se namaluva od Januari do Avgust, a potoa od Dekemvri se zgolemuva, a prose~nata vla`nost na vozduhot e 76%. Berovskata kotlina spa|a vo pora~jata so zgolemena obla~nost. Prose~na godi{na obla~nost e 5,3 desetini, so maksimum vo Januari 6,5 desetini i minimum vo Avgust 3,1 desetini. Prose~nata godi{na suma na traewe na son~evoto zra~ewe iznesuva 2347 ili 6,4 ~asa dnevno, so maksimum vo Juli 10,2 ~asa dnevno i minimum vo Dekemvri od 3 ~asa dnevno. Vo Berovskata kotlina maglata e retka pojava, godi{no ima samo 8,4 maglivi denovi. Pojavata na grad e so mala za~estenost, prose~no se javuvaat 2,9 dena so grad. Rosata e ~esta pojava vo ovaa kotlina od mart do Dekemvri. Slanata e so pomala za~estenost i se javuva 70 dena vo godinata od Septemvri do Maj. Vo Berovskata kotlina se javuvaat vetrovi od site 8 svetski pravci, no preovladuva severniot so za~estenost od 147% i brzina od 2,4 m/sek, najmnogu e zastapen vo januari, fevruari i mart; i severo-zapadniot vetar koj se javuva vo site meseci so za~estenost od 103% i brzina od 20 m/sek; a ju`niot veter e so za~estenost od 56%, i so brzina od 2,7 m/sek.

1.3. HIDROGRAFIJA

Najva`en hidrografski objekt vo Male{evijata e rekata Bregalnica koja voedno e edna od najgolemite pritoki na rekata Vardar. Izvorot na rekata Bregalnica e vo Male{evskite Planini, isto~no od mestoto ^engino Kale na nadmorska viso~ina od 1690 m. Na ovaa teritorija ima dva re~ni sliva i toa na rekata Bregalnica i na rekata Struma. Vo svoeto te~enie rekata Bregalnica najgolem del minuva niz

Zdruènie na Inèneri za @ivotna Sredina 12 2005 Strategija za razvoj na Eko turizam vo Berovo klisura. Najgolema nejzina pritoka e Ratevska Reka so dolìna od 24 km. Drugi pogolemi pritoki na rekata Bregalnica se: Peh~evska Reka, Ratevska Reka, Umlenska Reka, Kameni~ka Reka i Xavoli, koi gravitiraat kon male{evsko-pijane~kata kotlina. Od strumi~kiot sliv, pogolemi reki se Cironskata reka i Bezga{tevska Reka koi gravitiraat kon strumi~koto pole. Nivoto na podzemnite vodi pokraj re~noto korito iznesuva 3-5,0 m, a vo aluvijalnata ramnina 8-14 m. Drugi istraùvawa za podzemnite vodi ne se praveni. Na teritorijata na op{tinata ima pove}e od 120 izvori so vkupna izda{nost od 140 lit/sek. Poizda{ni izvori se registrirani na tereni so nadmorska visina pogolema od 1000 m. Berovskoto ezero e mnogu vaèn hidrografsko-turisti~ki objekt koj e izgraden vo 1970 godina na Ratevska reka, vo oblasta nare~ena Linakot. Ezeroto se nao|a na 7 km oddale~enost od gradot Berovo i ima betonska brana visoka 53m. Dolìnata na ezeroto e 2,5 km., a srednata {iro~ina 0.5 km. Se nao|a na 986 m.n.v., a povr{inata na ezeroto iznesuva 0.57 km2. Prvi~nata namena na Berovskoto ezero e da se obezbedi naselenieto od Berovo i okolinata so voda za piewe, a se po~esto ezeroto se koristi i za rekreativni i sportski aktivnosti.

1.4. PATNA MRE@A, SOOBRA]AJ I TRANSPORT

Gradot Berovo se nao|a vo isto~niot del na Republika Makedonija i e povrzan so soobra}ajniot sistem na dràvata samo so sistemite na patna mreà i me|ugradskiot soobra}aj na patnici. Op{tinata Berovo e povrzana so dva regionalni patni pravci prema vnatre{nosta na Republika Makedonija, so: -R-527-Ko~ani-Vinica-Berovo-Klepalo (grani~en premin) -R-523-Del~evo-Peh~evo-Berovo-Strumica -R-524-Berovo-Klepalo (granica R. Bugarija), koj ne e aktiven poradi neoformenost na strukturata od strana na Republika Bugarija, no sega ima odobreno sredstva od Evropska Unija i od oktomvri 2005 god., }e se po~ne so izgradbata. -R-603-Berovo-Podare{-Radovi{ e vo forma na proektirawe. Site selski naselbi od op{tinata se povrzani so gradot Berovo so asfaltirani lokalni pati{ta. Lokalnite pati{ta se so vkupna dolìna od 26,4 km i 109,94 ha od koi 14% se neasfaltirni zemjeni pati{ta. Od gradskite ulici 27,94 km se asfaltirani i zafa}aat povr{ina od 175,8 m2. Osnovnata uli~na mreà na gradot Berovo ja so~inuvaat ul “Mar{al Tito”, koja se protega vo isto~niot del na gradot i minuva po celata negova dolìna i e del od regionalniot paten pravec R-524 Berovo- Klepalo; ul “Novoproektirana” e obikolnata soobra}ajnica postavena severozapadno od gradot i e del od regionalniot paten pravec R-523 Del~evo, Peh~evo, Berovo, Strumica; ul ”Boris Kidri~”; ul “Goce Del~ev”; ul “Partizanska”; ul “23ti Avgust” i ul “Ilindenska”.

Zdru`enie na In`eneri za @ivotna Sredina 13 2005 Strategija za razvoj na Eko turizam vo Berovo

Lokalniot transport pome|u Berovo i okolnite naseleni mesta se odviva so javen avtobuski prevoz, taksi prevoz i velosipedi ili motori. Vo centarot na gradot se nao|a me|ugradskata avtobuska stanica. Preku me|ugradskiot avtobuski prevoz Berovo se povrzuva so drugite gradovi vo dr`avata i nadvor od nea. So otvorawe na grani~niot premin prema Republika Bugarija se o~ekuva da se zgolemi frekfencijata na avtobusi i patnici.

1.5. FLORA I FAUNA

Od {umite najzastapeni se borovata {uma (f. Pinacae), dabovata {uma (f. Quercacae) i bukovata {uma (f. Fagacae). Kako rezultat na dolgogodi{noto intenzivno iskoristuvawe na dabovite {umi, tie se sega vo faza na formirawe na mladi sadnici so razli~na gustina. Bukoviot pojas e zastapen vo planinskiot i podplaninskiot pojas. Vtoriot pojas naj~esto e isprekinat i nekontinuiran. Podobro se za~uvani gorskite bukovi {umi, tie se od golemo zna~ewe za {umskoto stopanisuvawe. Vo pojasot na bukovite {umi se javuvaat acidofilni borovi {umi. Nad niv ima kompleksi od bel bor (sp.Pinus Sylvestra), reliktni {umi, so dobar kvalitet vo slivot na Ratevska Reka. Livadite se malku zastapeni i toa vo blizina na rekata Bregalnica. Poradi potisnuvawe na {umite, brdskite pasi{ta se protegaat na golemi prostranstva, sprotivno od planinskite pasi{ta se zastapeni vo mal obem. Kako sostaven del na biocenozata vo podra~jeto na op{tinata se sre}avaat najrazli~ni formi od grupata na vodozemcite, cica~ite, vle~ugi, ptici i skakulci. Grupata na ptici i cica~i od odelni biotopi ja so~inuvaat brojni asocijacii, so brojni edinki koi se sre}avaat od najniski do najvisoki nadmorski viso~ini. Od vlaknest dive~ se sre}avaat: zajak, srna, volk, diva sviwa, lisica, diva ma~ka, kuna, jazovec, vidra, lasica. Od perjast dive~ se sre}avaat: kamewarka i polska erebica, fazan, gulab, grlica, podpolo{ka, divi pajki, jastrebi, {quki, liski, le{terki, stra~ki, gavrani, ~avki, orli i dr. Od redot na ptici zagrozena e erebicata kamewarka, a od siten i krupen dive~ zagrozeni se elenot i srnata- od krupen dive~, a zajakot od sitniot dive~.

1.6. STOPANSTVO

1.6.1. Malo stopanstvo

Vo op{tina Berovo so samostojno vr{ewe na zanaet~iska dejnost se bavat okolu 50 lica, dodeka okolu 250 lica imaat registrirano privatni firmi za vr{ewe na razni dejnosti. Postojaniot stopanski potencijal go so~inuvaat slednite kapaciteti: -AD "Alkaloid"-odkupna stanica

Zdru`enie na In`eneri za @ivotna Sredina 14 2005 Strategija za razvoj na Eko turizam vo Berovo

-AD "Ishrana"-trgovsko pretprijatie -AD "Pelagonija" Skopje-Gradili{te Berovo -AD "Male{teks"-tekstilna fabrika -AD "Ogra`den"-Berovo -DOOEL "Nastel trikota`a" tekstilna fabrika -Dragan DOOEL eksport-import "Elan"-prehrambena industrija -DOOEL "Beteks"-Berovo tekstilna fabrika -DOO "Male{ teks"-Berovo-tekstilna industrija -JP Makedonski [umi "Male{evo" Berovo -AD "@ito Male{" Sviwarska farma-Berovo -Mlekarnica "Male{"-s. Smojmirovo-mle~na industrija -Trgovsko dru{tvo za vrabotuvawe na invalidi-"Velteks"-Proizvodstvo, trgovija,uvoz-izvoz-Berovo-tekstilna industrija -DOOEL "Manuil"-Berovo-trgovija na golemo i malo -DOOEL "Sani-M"-Berovo-uvoz-izvoz -DOOEL DGR 7-mo gradili{te ADG Pelagonija Berovo -DOOEL DGTP "Pelagonija-Male{" Berovo -AD "Brik"-Berovo-rudnik za povr{inski kop na jaglen

Vo oblasta na tercijalniot sektor trgovskata dejnost se obavuva preku 78 prodavnici so proda`en prostor od 1020m2, vo koi se vraboteni 126 lica. Ugostitelstvoto e zastapeno so 15 objekti i vkupna povr{ina od 480 m2 i 34 vraboteni, a zanaet~iskata dejnost se obavuva vo 18 objekti so povr{ina od 480 m2 i so 22 vraboteni. Vo zemjodelstvoto e najzastapeno proizvodstvoto na kompir, `itarici i tutun, a vo ovo{tarstvoto odgleduvawe i proizvodstvo na slivi i vi{ni. Najgolem procent od zemjodelsko-ovo{tarskoto proizvodstvo se vr{i vo privatniot sektor, a osnoven problem e otkupot i plasmanot na ovie proizvodi posebno na kompirot. Na Klepalska reka ima ribnik so koj stopanisuva JP Makedonski {umi "Male{evo", so kapacitet od 5000 kg riba, na povr{ina od 1080 m2. So zemjodelsko stopanstvo vo Berovo se zanimava i pretprijatieto ZIK "Male{-Eksport" vo ~ij sostav ima klanica i pogon za proizvodstvo na rakija, no momentalno e pod ste~aj. Momentalno na podra~jeto na op{tina Berovo i toa vo privatniot sektor ima okolu 50 000 ovci, 10 000 goveda, a se izvezuvaat okolu 35 000 jagniwa na pazarite na porane{na Jugoslavija, Evropskata unija i zemjite na Bliskiot Istok. Otkup i izvoz na jagniwa, otkup na dobitok za kolewe i otkup na drugi sto~ni proizvodi vr{i pretprijatieto "Ishrana" od Berovo, vo ~ij sostav se klanicata i sovremena pekara za proizvodstvo na leb i beli pe~iva. So odgoj na sviwi se zanimava sviwarskata firma vo selo Smojmirovo, so kapacitet od 18 000 sviwi. Ovaa sviwarska firma sega e vo sopstvenost na farmata "@ito-Vardar" od Veles. Pokraj ovaa vo op{tinata se evedintirani sto~arski farmi i vo selo Budinarci koja odgleduva sviwi, kravi, kozi i ovci.

Zdru`enie na In`eneri za @ivotna Sredina 15 2005 Strategija za razvoj na Eko turizam vo Berovo

Rudarstvoto e pretstaveno so Rudnikot "Brik" koj vr{i povr{inski kop na jaglen-lignit od okolu 100 000 toni godi{no, no sega e relativno namaleno, a vo ramki na rudnikot e izgraden i pogon za proizvodstvo na briket za iskoristuvawe na sitnata funkcija na lignitot. Vkupnata vrednost na izvozot vo industriskoto proizvodstvo na op{tina Berovo e okolu 3 500 000 evra, godi{no.

1.6.2. Drvno prerabotuva~ka industrija

JP Makedonski [umi-"Male{evo"-Berovo, osnovano vo 1947 god., vraboteni se 132 lica, a negova dejnost e: stopanisuvawe so {umi, {umski rasadnik, semenarstvo, su{ara, pogon za hidrodestilacija, pilana, ribnik, sto~arstvo i turizam. AD "Ogra`den"-Berovo, osnovano 1947 god. vraboteni se 248 lica, a negova dejnost e: proizvodstvo na mebel, bukova re`ana gra|a i briket.

1.6.3. Grade`na industrija

DGR 7-mo gradili{te ADG Pelagonija-DOOEL Berovo, osnovano vo 1998 god., vraboteni se 190 lica, a negova dejnost e: grade`ni{tvo i visoko gradba. DGTP "Pelagonija-Male{"- DOOEL Berovo, osnovano vo 2004 god., vraboteno e 1 lice, a negova dejnost e: grade`ni{tvo i visoko gradba.

1.6.4. Prehrambena industrija

DOOEL "Manuil"-Berovo, osnovano vo 1990 god., vraboteni se 25 lica, a negova dejnost e: trgovija na golemo i malo, proizvodstvo na pe~urki. Mlekarnica "Male{"-Smojmirovo, osnovana vo 1997 god., vraboteni se 5 lica, a nejzina dejnost e: prerabotka na mleko i mle~ni proizvodi: sirewe (kravjo i ov~o), bieno sirewe i jogurt. "@ito Male{"-AD Sviwarska firma-Berovo, osnovana vo 1998 god., vraboteni se 28 lica, a nejzina dejnost e: odgleduvawe na sviwi i reproduktiven centar.

1.6.5. Tekstilna industrija

AD "Alkaloid"-Berovo, osnovano vo 1961 god., vraboteni se 230 lica, a negova dejnost e: proizvodstvo na tekstilni i pamu~ni tkaenini, site vidovi pozamanteriski materijali (gazi, zavoi, elasti~ni zavoi i flasteri) i konfekciski proizvodi, pred se bolni~ki mantili, postelnini i dr. Trgovska mre`a na prehrambeni proizvodi i supermarket. Betekst-DOOEL Berovo, osnovano vo 1992 god., vraboteni se 50 lica, a negova dejnost e: proizvodstvo na predmeti za obleka i izvoz.

Zdru`enie na In`eneri za @ivotna Sredina 16 2005 Strategija za razvoj na Eko turizam vo Berovo

"Sani-M" DOOEL, osnovano vo 2002 god., vraboteni se 35 lica, a negova dejnost e: proizvodstvo na predmeti za obleka (od volna) i izvoz vo EU. "Velteks Proizvodstvo, trgovija, uvoz-izvoz"-Berovo, Trgovsko dru{tvo za vrabotuvawe na invalidi, osnovano vo 2002 god., vraboteni se 24 lica, a negova dejnost e: lon proizvodstvo, proizvodstvo na gorna obleka i uvoz- izvoz.

1.6.6. Drugi vidovi na industrija

AD "Brik"-Berovo, osnovano vo 1983 god., vraboteni se 19 lica, a negova dejnost e: povr{insko vadewe na kamen jaglen i lignit. DOO "Male{-teks"-Berovo, osnovano vo 1970 god., vraboteni se 17 lica, a negova dejnost e: tekstil i tekstilni proizvodi, kartonska ambala`a, drveni paleti.

1.7. TURISTI^KI KAPACITETI.

Na teritorijata na op{tina Berovo ima dve turisti~ki naselbi, za koi u{te ne postoi detalen urbanisti~ki plan, no lokalnata samouprava ve}e raboti na toa i vo najskoro vreme }e bide izraboten ovoj plan. Ednata turisti~ka naselba e "Ablanica", koja se nao|a na dva kilometri od gradot Berovo, i ovde ima okolu 30 vikendici, od koi del se nameneti za iznajmuvawe na turisti. Vo Turisti~kiot informativen punkt ima registrirano, 6 vikendici so vkupen kapacitet od 50 legla. Drugata turisti~ka naselba e rasprostraneta okolu Berovskoto Ezero na nadmorska viso~ina od okolu 1000m i se nao|a na 6 km od gradot, po regionalniot pat koj vodi do grani~niot premin Klepalo. Ovde se nao|a rekreativniot centar "Male{evo" koj ima kapacitet od 60 legla vo bungalovi i 200 legla vo detskoto odmarali{te. Isto taka ima i okolu 30 vikendici, a vo Turisti~kiot informativen punkt ima registrirano 8 vikendici koi se nameneti za izdavawe na turistite, so kapacitet od okolu 92 legla. Vo gradot Berovo ima 4 privatni ku}i koi nudat smestuvawe na gostite so kapacitet od okolu 32 legla, a vo bliskata okolina na Berovo, vo mesnosta Trskata ima 2 privatni ku}i so kapacitet od 26 legla, a vo mesnosta Orman koja isto taka se nao|a vo neposredna blizina na Berovo, ima edna vila so kapacitet od 6 legla. Vo Berovo se nao|a hotelot "Manastir" , koj e vo sklop na manastirskiot kompleks Sv.Arahangel Mihail, koj raspolaga so okolu 30 legla, a site sobi se luksuzni apartmani. Na edna od najvisokite to~ki vo Berovo e smesten Lovniot dom, so koj upravuva JP Makedonski {umi-"Male{evo" i raspolaga so 12 legla, rasporedeni vo dvokrevetni apartmani, a vo sklop na ovoj objekt ima i restoran i zemjeno tenisko igrali{te. Od podatocite so koi raspolaga Turisti~kiot informativen punkt, za poseta na turisti i no}evawa vo turisti~kite kapaciteti, bi mo`ele da se spomnat slednite podatoci:

Zdru`enie na In`eneri za @ivotna Sredina 17 2005 Strategija za razvoj na Eko turizam vo Berovo

• Vo privatnite kapaciteti, okolu 20 vikendici vo turisti~kite naselbi Ablanica i Berovsko Ezero, za izminatata 2004 godina i nekolku meseci od 2005 godina se registrirani okolu 900 gosti, a se ostvareni okolu 5000 no}evawa. • Vo hotel "Manastir", od otpo~nuvaweto so rabota od 09. 06. 2004 imalo 378 gosti, od koi 126 se stranski turisti, a 252 doma{ni turisti, a ostvareni se 510 no}evawa. • Vo restoranot "Loven Dom" vo 2003 godina imalo 479 doma{ni i 42 stranski so vkupno 793 no}evawa, vo 2004 godina imalo 303 doma{ni i 68 stranski gosti so ostvareni 628 no}evawa, i 2005 zaklu~no so mesec maj 97 doma{ni i 11 stranski gosti so ostvareni 208 no}evawa. • Vo Rekreativniot centar "Male{evo" vo 2004 godina imalo 954 gosti so 2099 no}evawa i vo 2005 zaklu~no so mesec april 197 gosti so 420 no}evawa. • Vo detskoto odmarali{te vo 2004 godina imalo okolu 2000 deca so 5000 no}evawa a vo 2005 zaklu~no so april 1227 deca so 2391 no}evawa.

1.8. TURISTI^KI INFORMATIVEN PUNKT

Op{tina Berovo e partner vo proektot na UNDP , Lokalno Upravuvawe za Odr`liv ôve~ki i Ekonomski Razvoj, vo ~ii ramki funkcionira Turisti~kiot Informativen-Punkt. Ovoj objekt funkcionira od juli, 2004 godina i dosega ima napraveno odli~na baza na podatoci vo sferata na turizmot, podatoci za smestuva~ki kapaciteti, proizvoditeli na lokalni proizvodi kako {to se: sirewe, med, sokovi, kompir i dr., potoa podatoci za rezbari i izrabotuva~i na pleteni rakotvorbi. Ispe~aten e Informator vo koj se sodràni informacii za najva`nite institucii i objekti koi bi mu bile od korist na sekoj turist, {to }e dojde vo Berovo. Isto taka, ima ispe~ateno i katalog so site turisti~ki kapaciteti, kako hoteli i restorani taka i privatni kapaciteti od Berovo i turisti~kite naselbi: Ablanica i Berovsko Ezero. Isto taka se izraboteni i mapi za lovi{tata vo Berovskiot region. Vo ovoj objekt moè da se najdat i reklamni materijali kako {to se bro{uri i flaeri, od op{tina Berovo i drugi institucii. Idnite planovi na op{tinata i na Turisti~kiot informativen punkt, }e bidat vo funkcija na razvoj na turizmot i toa: preku promocija na regionot; restarvacija na stari objekti i kolibi; organizirawe na poseti po selata, za selektirawe na ku}i koi moè da bidat vo funkcija na razvoj na ruralniot turizam; restavracija i dogradba na manastirot "Sv. Arahangel Mihail" i razvoj na manastirski turizam; afirmacija i promocija na kulturno-istoriskoto nasledstvo i bogatata tradicija. Zaradi podobra promocija na na{ata hrana, suveniri i rezbi, pleteni rakotvorbi, kako i promocija na turisti~kite kapaciteti, UNDP i op{tina Berovo, minatata godina go organiziraa prviot saem na lokalni

Zdru`enie na In`eneri za @ivotna Sredina 18 2005 Strategija za razvoj na Eko turizam vo Berovo

proizvodi, a ovaa godina be{e organiziran saem na tradicionalni rakotvorbi i zanaet~iski proizvodi. 1.9. NASELENIE I NASELBI

Spored zakonot za teritorijalna podelba na Republika Makedonija i opredeluvawe na podra~ja na edinici na lokalnata samouprava, Sl.vesnik na R.Makedonija br. 49/96 ~len 8, se utvrdeni op{tinite so nivnite naseleni mesta. Op{tina Berovo ima 8 naseleni mesta: Budinarci, Vladimirovo, Dvori{te, Ma~evo, Mitra{inci, Rusinovo, Smojmirovo i Ratevo. Berovo zafa}a povr{ina od 595km2. Spored popisot od 2002 godina vkupnoto naselenie vo op{tina Berovo, iznesuva 13 942 ìteli, vkupno 4706 doma}instva i 6735 stanovi. Dodeka od popisot na naselenieto od 1994 godina, vo op{tina Berovo ìveele 14 179 ìteli od koi 6752 se ìteli na gradot Berovo, a ostanatite ìveat vo 8 selski naselbi od koi najgolemo e seloto Rusinovo, so 2100 ìteli.

Broj na naselenie spored popisite od 1921-1994 godina

Naseleno mesto Godina na popis 1921 1948 1953 1961 1971 1981 1991 1994 Male{evija 13939 19017 20438 20048 19949 20227 20395 19829 Berovo-op{tina 10045 13062 14153 14048 14194 14368 14543 14179 Berovo 2507 3619 4176 4288 5092 6070 6869 6752 Budinarci 538 839 861 881 857 783 723 714 Vladimirovo 1300 1965 1896 1790 1473 1290 1110 1043 Dvori{te 487 1162 1339 1318 1182 955 854 825 Ma~evo 178 329 322 297 276 260 208 216 Mitra{inci 886 1118 1245 1149 1054 965 863 794 Ratevo 893 1259 1267 1229 1145 1060 941 910 Rusinovo 1307 2044 2251 2242 2288 2173 2149 2100 Smojmirovo 533 727 796 854 827 812 826 825 Peh~evo- 3894 5955 6285 6000 5773 5859 5852 5650 op{tina

Vkupno naselenie spored nacionalna pripadnost, popis 1994 i 2002, vo op{tina Berovo

God. Vkupno Makedonci Albanci Turci Romi Vlasi Srbi Bo{waci Drugi 1994 14179 13679 - 97 332 2 36 - 33 2002 13941 13335 - 91 459 6 20 3 27

Mo`e da se vidi deka od vkupniot broj na naselenie spored nacionalna struktura 96,5% ili 13679 `iteli se Makedonci, a ostanatite se nacionalnosti: Romi, Turci, Srbi i Vlasi.

Vkupen broj na doma}instva, spored popisot 1994 god. vo op{tina Berovo

Mesto 1994 Berovo 2156 Budinarci 252

Zdru`enie na In`eneri za @ivotna Sredina 19 2005 Strategija za razvoj na Eko turizam vo Berovo

Dvori{te 243 Vladimirovo 386 Ma~evo 75 Mitra{inci 269 Ratevo 322 Rusinovo 673 Smojmirovo 271

Selata vo op{tinata se od zbien tip, so oddale~enost od 3 do 15 km. od op{tinskiot centar, so isklu~ok na selo Dvori{te koe se nao|a vo blizina na makedonsko-bugarskata granica i e oddale~eno 21 km. od Berovo. Karakteristika za naselenieto na op{tina Berovo e minimalna migracija selo-grad. Rabotnosposobniot kontingent gi opfa}a ènite od 15-59 i maìte od 15-64 godini. Goleminata na rabotnosposobniot kontingent e odredena so dinamikata na natalitetot, mortalitetot i prirodniot prirast. Zna~i aktivnoto naselenie pokraj demografskite faktori e usloveno i od vkupnata ekonomska sostojba na naselbata i po{iroko. Vo gradot Berovo rabotnosposobnoto naselenie u~estvuva so 65,5%, a aktivno 50,08%. Aktivno naselenie vo op{tinata e 9.289 ìteli od koe okolu 4930 lica se vraboteni vo industrijata, zemjodelstvoto, uslu`nite dejnosti, privatniot sektor i javniot sektor, a kako nevraboteni se prijaveni 2660 lica.

1.10. ZANIMAWE NA NASELENIETO

Broj na lica spored dejnosta vo koja go vr{at zanimaweto (nad 15 godini, popis 2002)

Vid na zanimawe vkupno(nad 15 godini) 3891 zemjodelstvo, lov i {umarstvo 856 ribolov - vadewe na ruda i kamen 42 prerabotuva~ka industrija 1137 snabduvawe so elektri~na energija, gas i voda 134 grade`ni{tvo 232 trgovija na golemo i malo, popravka na 259 motorni vozila, motocikli i predmeti za li~na upotreba i doma}instvata hoteli i restorani 72 soobra}aj, skladirawe i vrski 174 finansisko posreduvawe 41 aktivnosti vo vrska so nedvi`en imot, 35 iznajmuvawe i delovni aktivnosti javna uprava i odbrana, zadol`itelna 438 socijalna za{tita

Zdru`enie na In`eneri za @ivotna Sredina 20 2005 Strategija za razvoj na Eko turizam vo Berovo

obrazovanie 208 zdravstvo i socijalna rabota 179 drugi komunalni, kulturni, op{ti i li~ni 79 uslu`ni aktivnosti privatni doma}instva so vraboteni lica 1 eksteritorijalni organizacii i tela - neklasificirani po dejnost(nepoznata 4 dejnost)

1.10.1. NASELENIE I STAPKA NA NEVRABOTENOST

Nevraboteni `eni vo Male{evijata zaklu~no so 07.2005 god.

mesto NKV PK/NSO KV/VKV SSO VSSO VSO Vkupno Berovo 482 44 229 354 28 80 1217 Peh~evo 302 10 76 137 14 28 567 Vkupno 784 54 305 491 42 108 1784

Nevraboteni lica vo Male{evijata, zaklu~no so 07.2005 god.

mesto br. Na nevraboteni Berovo 2918 Peh~evo 1207 Vkupno 4125

Nevraboteni lica vo Male{evijata, po kvalifikacii zaklu~no so 07.2005 god.

mesto NKV PK/NSO KV/VKV SSO VSSO VSO Vkupno Berovo 1247 111 607 726 67 160 2918 Peh~evo 626 26 199 278 23 55 1207 Vkupno 1873 137 806 1004 90 215 4125

- NKV-Nisko kvalifikuvan; - PK/NSO-Polu-kvalifikuvan/Naso~eno sredno obrazovanie; - KV/VKV-Kvalifikuvan/Visoko kvalifikuvan; - SSO-Sredno stru~no obrazovanie; - VSSO-Visoko stru~no obrazovanie; - VSO-Visoko obrazovanie

Zdru`enie na In`eneri za @ivotna Sredina 21 2005 Strategija za razvoj na Eko turizam vo Berovo

1.10.2. PODATOCI OD POPIS 2002

Vkupno naselenie vo Op{tina Berovo na vozrast od 15 i pove}e godini spored aktivnosta i polot, popis 2002

Naseleno Vkupno Ekonomski aktivni Ekonomski mesto neaktivni se lica koi lica koi vr{at ne vr{at zanimawe zanimawe Berovo 11 400 5589 3891 1698 5811 maì 5697 3319 2380 939 2378 èni 5703 2270 1511 759 3433 Berovo 5705 2917 2095 822 2788 maì 2781 1588 1136 452 1193 èni 2924 1329 959 370 1595 Budinarci 544 262 160 102 282 maì 268 166 105 61 102 èni 276 96 55 41 180 Vladimirovo 743 205 118 87 538 maì 364 122 71 51 242 èni 379 83 47 36 296 Dvori{te 616 337 301 36 297 maì 336 256 242 14 80 èni 280 81 59 22 199 Ma~evo 167 62 40 22 105 maì 81 40 31 9 41 èni 86 22 9 13 64 Mitra{inci 590 210 123 87 380 maì 301 151 100 51 150 èni 289 59 23 36 230 Ratevo 685 302 208 94 383 maì 343 208 153 55 135 èni 342 94 55 39 248 Rusinovo 1686 971 647 324 715 maì 889 594 433 161 295 èni 797 377 214 163 420 Smojmirovo 664 323 199 124 341 maì 334 194 109 85 140 èni 330 129 90 39 201

Zdru`enie na In`eneri za @ivotna Sredina 22 2005 Strategija za razvoj na Eko turizam vo Berovo

1.11. UPRAVUVAWE SO OTPAD

Upravuvaweto so otpad vo Berovo go vr{i Javnoto Komunalno Pretprijatie “Usluga”. Dnevnite koli~ini za sobirawe na smet iznesuvaat 28 m3 vo kompaktna sostojba. So pomo{ na vozila, i toa so MAN se distribuiraat 12m3, so FAP-8m3, so traktor 8m3 vo nekompostirana sostojba. Javnoto Komunalno Pretprijatie "Usluga" vo godinata raboti na teren okolu 300 rabotni denovi, godi{nite koli~ini na sobran smet se okolu 8400m3. Opfatenosta na naselenieto so sobirawe na smet e okolu 50%, so tendencii za pro{iruvawe na dejnosta. So prifa}awe na novi naselbi }e se zgolemuvaat i koli~inite, za {to }e bidat potrebni novi tehni~ki sredstva. Vo momentot se sobira otpadot od gradskoto podra~je, a planirano e pro{iruvawe na dejnostite, a so toa ke se opfati sobirawe na otpadot od turisti~kite naselbi: Ablanica, Suvi Laki i Berovsko Ezero. So noviot zakon za komunalen otpad e predvideno zadol`itelno da se podiga smetot vo site urbani i ruralni naselbi. Za taa cel, vo strategijata na M@SPP e predvideno da se izgotvi fizibiliti studija za upravuvawe so komunalen otpad na nivo na republikata. So pro{iruvaweto na dejnostite na Komunalnoto pretprijatie, otpadot od gradot Berovo i naselbite koi gravitiraat kon gradot }e se dostavuva do seloto Karbinci kade }e bide regionalnata deponija.

1.12. KULTURA I KULTURNI ZNAMENITOSTI

Manastirot Sv "Arahangel Mihail" e osnovan 1818 god. i vo nego mona{kiot ìvot ne zgasnal ni vo eden moment. Vo sklop na manastirot se nao|a istoimenata crkva, koja egzistira od 1818 god., a manastirskite konaci se izgradeni po trieset godini t.e.1849. Za ovie 155 godini vo ovoj manastir ìveele 110 monahiwi (kalu|erki). Vo momentot ìveat 4 monahiwi. Vo prvata polovina na 19 vek vo konacite po~nalo da raboti prvoto crkovno u~ili{te. Vo 1859 god. poznatiot prerodbenik Joakim Kr~ovski u~ili{teto go predal na ènskata manastirska zaednica, koja bila formirana 1850 god., a denes ovde moè da se najdat golem broj na tekstovi i knigi od 19 i 20 vek. Stilot vo koj e izgradena ovaa crkva, yidana od kamen e avtenti~en primer za makedonskata arhitektura od 19 vek. Vo sklop na manastirskiot kompleks se nao|a i istoriskiot muzej na grad Berovo, vo koj ima fotografii, dokumenti, geofrafski karti i staro oru`je od istoriskoto minato na Makedonija i Male{evijata, kako na pr. od periodot na Razlove~koto (1876) i Kresnenskoto vostanie (1878). Vo istoriskiot muzej se smesteni spomen sobi na Atanas Razdolov i Nikola Petrov - Rusinski, i dvajcata Male{evci, u~esnici vo Ilindenskoto vostanie. Vo muzejot ima i postavka vo koja se zboruva za razvitokot na NOV vo Male{evijata i formiraweto na 50 i 51 divizija i

Zdru`enie na In`eneri za @ivotna Sredina 23 2005 Strategija za razvoj na Eko turizam vo Berovo

Strumi~ko-Bregalni~kiot korpus. Berovskiot manastir Sv. Arahangel Mihail i ènskata sestrinska zaednica odigrale golema uloga vo duhovnosta, prosvetenosta i osloboditelnite idei na narodot vo Male{evijata. Vo minatoto Male{evijata bila revolucioneren centar kade {to buntovniot i slobodoqubiv Male{evec zemal aktivno u~estvo vo borbite protiv porobuva~ite. Male{evijata stanala centar na pove}e vostani~ki dvièwa za sloboda, a najpoznati vostanija bile Razlove~koto od 1876 god. i Makedonsko-Kresnenskoto od 1878 god. Nadaleku se poznati ajdu~kite vojvodi i voda~i na vostanijata. Dimitar Berovski, Dedo Iqo Markov-Male{evski. Niz Male{evijata vodele pati{tata na Goce Del~ev, Jane Sandanski, Dame Gruev, Nikola Petrov Rusinski i dr. Vo vremeto na NOV Male{evci zele aktivno u~estvo vo borbite za osloboduvawe i dale golem broj na `rtvi. Za ovie vostanija zboruva tokmu Istoriskiot muzej koj se nao|a vo dvorot na manastirot Sv. Arahangel Mihail. Pokraj Manastirskiot kompleks "Sv Arahangel Mihail", dosta atraktivna lokacija e i crkvata Sv. Bogorodica (koja se nao|a na 200 m od izlezot na gradot), kade sekoja godina na 28 avgust se proslavuva golemiot verski praznik "Golema Bogorodica" i ovde prisustvuvaat okolu 15 000 vernici i se podgotvuva zaedni~ki ru~ek (kurban), vo okolu 100 kazani. Ne pomalku e posetena i crkvata Sv. Ilija, koja se nao|a vo blizina na prethodno spomenatata crkva, i isto taka i ovde na verskiot praznik Ilinden, se podgotvuva kurban. Vo Male{evijata tradicionalno se izrabotuvaat volneni kilimi, narodni nosii, podni prostirki so narodni motivi i sl. Pokraj vla~arskiot, tkaja~kiot i valevi~arskiot zanaet, golema uloga za za~uvuvawe i razvoj na tradicijata ima i rezbarsko-kopani~arskiot zanaet. Domot na kulturata "Dimitar Berovski"-Berovo e najzasluèn za skoro site slu~uvawa od oblasta na kulturnoto ìveewe vo op{tina Berovo. Vo sklop na domot na kulturata se smesteni: istoriskiot muzej; mati~nata biblioteka "Narodna prosveta"; kino; i drugi mati~ni formi na dejstvuvawe kako {to se: Kulturno umetni~ko dru{tvo; dramsko studio; starogradski orkestar "Raspeani Berov~ani"; etno orkestar (kvartet zurli i tapani); likovno studio; detski folkloren klub. Vo Berovo posle osloboduvaweto bil oformen i rabotni~ki univerzitet, so kadri za opismenuvawe, za dooformuvawe na obrazovanieto, so kursevi za stru~no obrazovanie i sl. Vo 1947 godina, bil nabaven kino-aparat i bilo osnovano "Kino- Male{". Na po~etokot toa rabotelo samostojno, a potoa se pripoilo kon Domot na Kulturata. Denes ova kino e vo lo{a sostojba i negovite proekcii se mnogu slabo poseteni od lokalnoto naselenie. Bibliotekata so ~itali{teto e formirana vo 1946 godina. Taa denes raspolaga so knièn fond od okolu 30 000 tomovi knigi i pove}e dnevni vesnici, periodi~ni spisanija i drugi publikacii. Moè da se kaè deka taa e naslednik na bibliotekite vo prethodnite reìmi, no

Zdruènie na Inèneri za @ivotna Sredina 24 2005 Strategija za razvoj na Eko turizam vo Berovo denes knigite, vesnicite i spisanijata sluàt za obrazovno, stru~no, kulturno i op{testveno-politi~ko nadgraduvawe na gra|anite. Vo 1956 godina, Rabotni~kiot univerzitet, kinoto i bibliotekata se pripoile vo toga{ formiraniot Dom na Kulturata " Dimitar Berovski". Podocna kon nego se pripoila i Lokalnata radiostanica, koja od 1984 godina, pak raboti samostojno i prerasna vo Lokalna radioteleviziska stanica. Vo 1967-1968 godina kon Domot na Kulturata se pripoil i muzejot na grad Berovo.

1.13. ISTORISKI SPOMENICI

Pozna~ajni objekti, spomenici, spomen plo~i i spomen odbele`ja vo Male{evijata i vo Berovo, se: • Stogodi{nata u~ili{na zgrada, vo Berovo, vo koja rabotelo egzarhiskoto u~ili{te. • Spomenikot na 50. Divizija vo seloto Mitra{inci, podignat na mestoto na nejzinoto formirawe, na 17.09.1944 god. • Spomenikot na voda~ot na Razlove~koto i na Kresnenskoto vostanie Dimitar Pop \eor|iev - Berovski, delo na poznatiot akademski vajar Ilija Axievski. • Spomen-obele`jeto na strelanite gra|ani od strana na Germancite, na 03.10.1944 god., kaj igrali{teto na FK "Male{", vo Berovo. • Spomen-plo~ata na zgradata na policijata vo Berovo, za napadot vrz bugarskiot u~astok od borcite na IV Makedonska brigada, na den 23.08.1944 god., koga e i oslobodeno Berovo. • Spomen-plo~ata na zgradata od biv{ata Gra|anska {kola vo Berovo, kade {to na 14.11.1944 god., e formiran Okoliskiot Komitet na KPJ. • Spomen-plo~ata pred detskata gradinka, vo Berovo, na zaginatite borci vo NOV od Male{evo. • Spomen-plo~ata vo mesnosta [iroki Dol-s.Vladimirovo, za formiraweto na 51. Divizija vo 1944 god. • Spomen-plo~ata na Obozna, za bitkata pome|u partizanite i edna edinica na bugarskata vojska, vo vreme na Majskata ofanziva 1944 god. • Spomen-obele`jeto vo Suvi La}i, kade e formirano partiskoto poverenstvo za Male{evo na 10.05.1942 god. • Spomen bistata na Jane Sandanski, vo s. Smojmirovo, ili poto~no na raskrsnicata me|u Berovo, Peh~evo i Vinica. • Spomen bistata na Dedo Iqo Male{evski pred onovnoto u~ili{te vo Berovo, koe go nosi negovoto ime. • Spomen bistata na Dimitar Pop \eor|iev - Berovski pred manastirot vo Berovo. • Spomen bistata na Atanas Razdolov, vo strogiot centar na Berovo.

Zdru`enie na In`eneri za @ivotna Sredina 25 2005 Strategija za razvoj na Eko turizam vo Berovo

• Spomen bistata na Nikola Petrov - Rusinski, Leonid Pecovski, Pante Radinski i Dimitar Pop Mladenov, pokraj rekata Bregalnica, vo Berovo. • Spomen bistata na Aco Ruskovski, pred gimnazijata vo Berovo, ~ie ime go nosi. • Spomen bistata na Pola Bo{na~ka, vo s. Vladimirovo, partizanka od ova selo. • Spomen bistata na Jovan Kozovski, partizan od s. Budinarci • Spomen-obele`jeto na grupa padnati borci od seloto Crnik, Peh~evsko.

1.14. OBRAZOVANIE

Vo Berovo ima edno osnovno u~ili{te koe se vika "Dedo Iqo Male{evski", edno sredno u~ili{te "Aco Ruskovski" i detska gradinka "23 ti Avgust". Osnovnoto u~ili{te funkcionira od 1953 godina, i denes gi opfa}a 7 podra~ni u~ili{ta i toa: osnovnite u~ili{ta vo selata Budinarci i Mitra{inci i Dvori{te so site osum oddelenija i osnovnite u~ili{ta vo seloto Smojmirovo, Vladimirovo, Ratevo i Ma~evo so ~etirigodi{nite oddelenija. Vo u~ili{teto ima vkupno 34 paralelki, a nastavata ja ostvaruvaat 41 nastavnik. OU "Dedo Iqo Male{evski", e poznato vo na{ata zemja po zna~ajnite postigawa vo site domeni na obrazovno-vospitniot proces. Nositel e na nagradata "Kliment Ohridski", koja ja ima dobieno vo 1978 godina, kako i mnogubrojni drugi nagradi, odlikuvawa, pehari, pofalnici i dr. Ovaa godina, vo Maj be{e prigotvena jubilejna sve~enost za 200 godini od ra|aweto na Dedo Iqo Male{evski. Denes ova u~ili{te se nao|a vo mnogu lo{a sostojba, no pred nekoe vreme bea odobreni sredstva od Ministerstvoto za Obrazovanie na R.Makedonija i se o~ekuva da po~ne negovata izgradba. So po~etok od 1975 godina, vo Berovo raboti kombinirana detska ustanova, koja go nosi imeto na denot na osloboduvaweto na Berovo "23 ti Avgust'. Taa ima kapacitet za 250 deca. Zgradata e vo strogiot centar na Berovo i e mo{ne funkcionalna i moderna. Denes, sostaven del na detskata ustanova vo Berovo se i zabavi{tata {to rabotat vo onie u~ili{ta vo op{tinata {to se vo sostav na osnovnoto u~ili{te vo Berovo. Isklu~ok e samo zabavi{teto vo u~ili{teto "Nikola Petrov Rusinski", vo seloto Rusinovo. Srednoto u~ili{te "Aco Ruskovski" ima okolu 20 paralelki, od koi 3 paralelki od tekstilna nasoka-konfekcioneri, a drugite paralelki se prirodno-matemati~ka nasoka i op{ta ili jazi~na nasoka. Nastavata ja realiziraat 33 profesori. Od u~ili{teto dosega izlegle nad 40 generacii maturanti. Najgolem broj od niv prodol`uvaat po vi{ite i visokite {koli. Samo vo u~ebnata 1993-1994 god., na univerzitetite studiraa 252 studenti od Male{evijata. Denes od ova podra~je

Zdru`enie na In`eneri za @ivotna Sredina 26 2005 Strategija za razvoj na Eko turizam vo Berovo

poteknuvaat mnogu doktori na nauki, profesori na univerziteti, vrvni dramski akteri, pisateli, muzi~ari, likovni umetnici, vrvni stopanstvenici, rakovoditeli vo dr`avanata administracija itn.

1.15. ZDRAVSTVO

Vedna{ po osloboduvaweto, prioritetna zada~a na Poverenstvoto za zdravstvo vo Berovo bila da go organizira zdravstvoto vo celata okolija. Za taa cel bile mobilizirani pove}e poznati lekari od toa vreme. Do 1979 god., Domot za zdravstvo bil smesten vo nesoodvetna paviljonska zgrada koja bila izgradena vedna{ po osloboduvaweto. Od istata godina vrabotenite vo Domot rabotat vo noviot objekt. Vo momentot toj se vodi kako Javna zdravstvena organizacija - Zdraven dom Berovo. So svojata dejnost Domot go pokriva podra~jeto na op{tina Berovo so nad 14 000 `iteli. Domot gi vr{i slednite dejnosti: ambulantno-poliklini~ka zdravstvena za{tita, stomatolo{ka zdravstvena za{tita i obezbeduvawe so lekovi. Kon Zdravstveniot dom- Berovo e priklu~ena i podra~nata ednica na Zavod za zdravstvena za{tita Ko~ani, HERE-Higiensko Epidemiolo{ka Rabotna Edinica- Berovo. Rabotata e organizirana vo slednive organizacioni edinici: slu`ba za op{ta medicina, itna medicinska pomo{ i doma{no lekuvawe, zdravstveni punktovi vo selskite naselbi, dispanzer za `eni, patrona`na slu`ba, rendgen kabinet so slu`ba AT za{tita, internisti~ka slu`ba, stomatolo{ka slu`ba, slu`ba za aptekarska dejnost, medicinsko-biohemiska labaratorija i slu`ba za op{ti, pravni, smetkovodstveni i tehni~ki raboti. Pokraj Zdravniot dom, ima tri privatni apteki, dve stomatolo{ki ordinacii, edna interna, edna dijagnosti~ko-labaratoriska ordinacija i edna ginekolo{ko-aku{erska ordinacija.

1.16. LISTA NA NVOi VO OP[TINA BEOVO

Lista na NVOi vo op{tina Berovo

Na teritorijata na op{tina Berovo ima 51 Nevladini organizacii

Ime na NVO Misija Adresa Kontakt Telefon/mail lice Ekolo{ko dru{tvo Za{tita i podigawe na svesza Ul “Mo{a Rexovska 033/472 602 “Brica” zna~ewe na ìvotnata sredina. Pijade” br.42 A @aklina [email protected] Berovo om Zdruènie na Inicirawe, pomagawe i Ul “Boris [umanski 033/471 646 zemjodelski naso~uvawe na razvojot na Kidri~”bb. Darko 070/327 069 proizvoditeli zemjodelskoto proizvodstvo. Berovo P~elarsko zdruènie Unapreduvawe na Ul “Mar{al Dimitrovski 070/722 288 “Male{evska p~ela” p~elarstvoto i proizvodstvo Tito”bb. Qup~o na ekolo{ki ~ist med. Berovo

Zdru`enie na In`eneri za @ivotna Sredina 27 2005 Strategija za razvoj na Eko turizam vo Berovo

Zdruènie na kompiro- Nabavka na semenski Ul “23 ti Lapevski 033/470 168 proizvoditeli materijal i proizvodstvo na Avgust” br.17 Branko “Agria 2002” kompir Berovo Gra|anska Asocijacija na Razvoj i unapreduvawe na Ul“Boris Kolovska 033/471 151 Makedonija demokratski, kulturni, Kidri~” bb Irena gama- "GAMA" obrazovni i ekonomski Berovo [email protected] procesi Regionalen centar za Razvoj na NVO sektorot vo Ul “Boris Kolovski 033/471 151 razvoj na Male{evijata regionot Kidri~” bb. Dejan gama- "RCRM" Berovo [email protected] Centar za lekoviti Pravilna upotreba na Ul“Leonidova” Jasminka 033/470 287 bilki i {umski plodovi lekoviti bilki i {umski br.2 Pa{aliska- 070/327 065 “Ambrozija” plodovi Berovo Andonovska Zdruènie na s. Budinarci Qup~o 070/473 068 odgleduva~i na ovci Rizinski "Paruca" Regionalen sojuz na Zemjodelsko i sto~arsko “Kej Mladina” Ilija 033/471 599 zdruènija “Eko-Male{“ proizvodstvo na zdrava hrana br. 18 Ru{kovski Berovo Zdruènie na Razvoj i unapreduvawe na Ul. “Zadarska” Mitko 033/472 888 odgleduva~i na pe~urki proizvodstvo na pe~urki br. 47 Bubevski “Male{“ Berovo Zdruènie na Unapreduvawe na proizvodstvo Ul. “11ti Slav~o 033/471 108 proizvoditeli na ovo{je i prerabotka na ovo{je Oktomvri” 4b A`derski “Male{evsko ovo{je” Berovo Zdruènie na Berovo Jovan odgleduva~i na ovci Buovski ZGR "Romanela" Educirawe na ènata Romka vo Ul. “23 ti Lejla 033/471 592 razni oblasti: obrazovanie, Avgust” br. 39 îndarovska samohrani majki, hendikepira- Berovo Azira 033/472 730 ni lica, ~ovekovi prava, semej- Kundevska romanelaberovo no nasilstvo @yahoo.com Organizacija na èni Organiziran nastap na op{t- Ul. "Dimitar Cvetanka 033/471 654 "Roza"-Berovo estvenite aktivnosti na èni- Vlahov" br.8 Peovska 070/684 252 te, inicirawe na pra{awa Berovo povrzani so unapreduvaweto na op{testveno-ekonomskata polo`ba na ènite. Zdruènie za razvoj na Unapreduvawe i razvoj na Ul. “Mar{al Zoran 033/471 101 turizmot i turizmot vo op{tina Berovo Tito” br. 130 Peovski mrsmacedonia ugostitelstvoto Berovo @yahoo.com “Male{evo” Zdruènie na gra|ani za Berovo Dragi unapreduvawe na Pa{aliski planinski turizam “Feta” Zdruènie za razvoj na Berovo Dragan selski turizam “Male{“ Kokolanski Zdruènie za turizam i Razvoj na turizmot i Ul. Goran~o 033/470 216 turisti~ki prevoz turisti~kiot prevoz “Partizanska” Kostevski “Safari” br. 40 Berovo Zdruènie za razvoj na Vladimirovo Jovan turizmot “Stefibo” Hanxiski

Zdru`enie na In`eneri za @ivotna Sredina 28 2005 Strategija za razvoj na Eko turizam vo Berovo

Zdruènie za turizam Ul. “Mar{al Ilija 033/470 770 “Sandra” Tito” Aleksandrov Berovo Izvidni~ki odred Pridones vo razvojot na Ul. “Mar{al Dejan 033/471 559 “Berani” mladite lu|e i nivnite Tito” br. 105 Popovski popovski@hotmail. mo`nosti Berovo com Karate klub “Male{“ Razvivawe i omasovuvawe na Ul. Goran 033/471 121 karate sport vo Male{evijata “Partizanska” Kolovski br.15 Berovo Karate klub Razvivawe na karate sportot Ul. “Zadarska” Naum 033/470 141 br. 45 Pa{oski Berovo Mladinski centar Pomo{ pri re{avawe na Ul. “23ti Emilija 070/688 101 “Agora” problemi na mladite Avgust” Avramska Berovo Sportsko-ribolovno Berovo An|elko 033/472 837 dru{tvo “Ablanica” Rajkovski Kajakarsko dru{tvo na Razvoj i unapreduvawe na Berovo Jovica 075/542 273 mirni vodi “Jovan~o kajakarskiot sport vo Mili~inski Drakalski” Male{evijata Fudbalski klub “Male{“ Berovo Zvonko Skenderski Fudbalski sojuz Berovo Boris Bubevski Radioamaterski klub [irewe i zapoznavawe so Ul. “Mo{a Goran 033/472 602 “Divna” tajnite na radioamaterskata Pijade” br. 51 Rexovski tehnika Berovo Kulturno umetni~ko Berovo Vojo dru{tvo “Dimitar Pop Sokolovski \or|iev-Berovski” Zdruènie na voza~i Prevencija vo soobra}ajot, Ul. Mitko 033/471 417 tehni~ki pregledi i “Strumi~ki Bubevski registracii na vozila pat” bb Berovo Avto-moto dru{tvo Vr{ewe na tehni~ki pregledi, Ul. “Mar{al Branko 033/471 711 “Bregalnica” registracija na motorni Tito”br.4 âminski 033/471 987 vozila i obuka na voza~i od site kategorii Sojuz na zdruènija za [irewe na tehni~kata Ul. “Mo{a Jovica 075/542 273 tehni~ka kultura kultura me|u mladite i Pijade” br. 49 Mili~inski “Narodna tehnika” vozrasnite Berovo Dru{tvo na geodetski Sledewe na sovremeniot Ul. “Veqko Roska 033/471 311 tehni~ari i inèneri razvoj na geodetskata nauka i Vlahovi~” bb Pa~emska 033/471 231 praktika i prenesuvawe na Berovo novi znaewa Zdruènie na Berovo Qup~o proizvoditeli na stilski Vran~ovski mebel, ikonostasi, ikoni i site vidovi rezba od drva “Male{ rezba” Zdruènie na kopani~ari Berovo Golub i slikari “Ikonostas” âmovski

Zdru`enie na In`eneri za @ivotna Sredina 29 2005 Strategija za razvoj na Eko turizam vo Berovo

Zdruènie na tkaja~i Neguvawe na male{evskoto Berovo Ana 033/470-623 "Serafim"-Berovo tkaewe, kulturno ìveewe i Pa~emska izrabotka na sovremeni volneni predmeti za doma. Zdruènie na gra|ani Za~uvuvawe na tradicijata, s. Rusinovo Goran 033/448-656 "Rakotvorbi" razvoj i potiknuvawe na stari Mehanxiski 071/793-321 zanaeti [email protected] m Regionalen centar za Podr{ka na lica so Berovo Furnaxiska 033/471-072 podr{ka na lica so intelektualna popre~enost i Slavica 070/887-388 intelektualna nivno vklu~uvawe vo popre~enost "Poraka" op{testvoto Humanitarno zdruènie Vr{ewe na humanitarna Ul. “prohor Mustafa 033/462 755 “Ahmed” ~ove~ko dejnost, pomo{ na lica, P~inski” br.11 Edipov milostivo odnesuvawe organizirawe na kulturno- Berovo sportski manifestacii Romski centar "Sastipe- Rehabilitacija na stari i Ul. "Goce Safet 070/761 222 zdravje" bolni lica, a posebno na Del~ev" br.18 Cupevski- hendikepirani lica Berovo Kama~o Zdruènie na invalidi Grià i nega na invalidi na Ul. "Boris Jovan 033/470 091 na trudot trudot Kidri~" bb Drakalski Berovo Zdruènie na gra|ani so Pomagawe i obu~uvawe na Ul."Zadarska" Gligor 033/470 495 dijabetes na op{tina zaboleni lica od dijabetes br. 4 Bra{narski Berovo Berovo Organizacija na Crven Humanitarna pomo{ na lu|e Ul. "Mo{a Dafinka 033/471 109 krst na op{tina Berovo Pijade" bb Bra{narska Berovo Zdruènie na penzioneri Aktivnosti za usoglasuvawe Ul. Jovan 033/470 387 na op{tina Berovo na potrebite i interesite od "Mladinski Dupkarski razni oblasti Kej" bb Berovo Zdruènie na Unapreduvawe na Ul. "11ti Blagoj 033/471 880 smetkovoditeli, smetkovodstvenite standardi Oktomvri" Dujovski 033/471 232 finansisti i revizori br.28 Berovo Op{tinski Ul. "23ti Strahil 033/471 900 protivpoàren sojuz Avgust" bb Dimitrovski Berovo Berovo Lovno dru{tvo "Dabevec" Berovo Qup~o 033/472 837 Biqarski Sojuz na borcite od Ul. Pavle 033/470 388 NOAVM 1941-1945 na "Mladinski Krmarski op{tina Berovo Kej" br.3 Berovo

1.17. SPORT

Sportot vo Berovo otsekoga{ imal va`no mesto vo ìvotot na Berov~ani, no vo momentot e vo stagnacija. Pri~inite za toa se ekonomskata situacija vo regionot i dràvata, golemata nevrabotenost, nezavr{eni sportski sali, a onie koi postojat se vo lo{a sostojba. Iako sportuvaweto od najmala vozrast e praktika vo drugite dràvi, toa e i

Zdruènie na Inèneri za @ivotna Sredina 30 2005 Strategija za razvoj na Eko turizam vo Berovo potreba za pravilen razvoj na mladite, kaj nas toa e mo`nost samo za odredeni lu|e i odredeni sportovi. Preku inicijativi na NVOi, rekreativcite i drugi interesenti se planira da se trasiraat pateki za pe{a~ewe, tr~awe i vozewe velosiped okolu ezeroto i na drugi lokacii. So trasirawe na ovie sportski pateki se ovozmoùva formirawe na pove}e sportski dru{tva, zgolemuvawe na brojot na rekreativcite i mo`nosti za doma{ni i me|unarodni natprevari. Za interesot vo sportot kaj mladite zboruva i uspehot na grupa deca so specijalni potrebi od Berovo koi u~estvuvale na nekolku Specijalni Olimpijadi i pri toa pokaàle zna~itelni rezultati. Na Specijalnata Olimpijada vo Ohrid, vo 2004 godina osvoile 4 zlatni medali i toa vo: fudbal, atletika, skok vo dale~ina i brzo odewe. Na Specijalnata olimpijada vo Antalija, vo 2005 godina osvoile bronzen medal vo fudbal, a ekipno go osvoile pettoto mesto od 21 ekipa od pove}e Evropski dràvi. Pokraj toa u~estvuvale i na drugi vakvi natprevari, kako {to se Evropska fudbalska nedela i drugi, kade isto taka pokaàle rezultati.

1.17.1. SPORTSKO - REKREATIVNI KLUBOVI

-Fudbalski klub "Male{" Fudbalskiot klub "Male{"-Berovo e formiran me|u prvite klubovi vo toga{na Jugoslavija poto~no 1919 godina. Vo toa vreme FK „Male{„ e me|u prvite klubovi vo Makedonija so koi do 1946 godina igrale prijatelski natprevari. Od 1946 godina do den denes FK ”Male{„ uspe{no se natprevaruva vo site natprevaruva~ki ligi, od koi najzabele`itelen uspeh se spomnuva negovoto u~estvo vo Vtorata Makedonska fudbalska liga. Od generaciite na fudbalskata {kola na FK ”Male{„ najistaknati se Nikica Klin~arski koj nastapuva{e vo FK ”Partizan”-Belgrad i za reprezentacijata na Jugoslavija i Dejan Demjanski koj ima nastapuvano za pove}e klubovi vo Makedonija i nadvor i za reprezentacijata.

-Kajakarski klub za veslawe na mirni vodi „Jovan~o Drakalski”-Berovo Kajakarskoto dru{tvo „Jovan~o Drakalski”-Berovo e formirano i registrirano kako pravno lice od 1979 godina kako dru{tvo ~lenka na Narodna tehnika-Berovo. Kajakarskiot klub za site ovie godini na postoewe ima realizirano niza aktivnosti, kako obuka za po~etnici, odr`uvawe na podgotovki i u~estvo na Dr`avni Prvenstva za site kategorii vo K1, K2, K4 na 200 m, 500 m, 1500 m, kako i na maratoni na 5000 m i 10000 m., u~estvo na letni kampovi i Kajakarski {koli za obuka na instruktori i sl. Na ovie natprevari kajakarite od Kajakarskiot klub za veslawe na mirni vodi „Jovan~o Drakalski”-Berovo imaat osvoeno brojni priznanija, diplomi, medali i pehari.

Zdru`enie na In`eneri za @ivotna Sredina 31 2005 Strategija za razvoj na Eko turizam vo Berovo

-Odbojkarski klub "Male{" - Berovo (momentalno klubot ne postoi) Odbojkarskiot klub "Male{"- Berovo, vo 1978 godina po~na kako sportska sekcija vo OU "Dedo Iqo Male{evski"-Berovo, a potoa be{e registriran kako Odbojkarski klub i kako ~len na Odbojkarskiot sojuz na Makedonija. Klubot sproveduva{e aktivnosti, kako podgotovki taka i u~estva na natprevari, vo Prvenstvata na nivo na Makedonija, probivaj}i se od Tretata Makedonska, preku Vtorata do Prvata odbojkarska liga na Makedonija vo koja se natprevaruvaa eden podolg period i bea me|u prvite klubovi vo Makedonija vo koj period se pojavija i igra~i koi pokasno gi prodol`ija svoite karieri vo klubovite vo Makedonija pa i nadvor.

-@enski rakometen klub "Male{" (momentalno klubot ne postoi) @enskiot rakometen klub "Male{"–Berovo e formiran vo po~etokot na 1972 godina i svoite aktivnosti gi bazira{e na golemata anga`iranost na lu|eto od upravata na klubot, a uspesite se baziraa i na isklu~itelniot talent na nekolkute generacii rakometarki so koi Rakometarskiot klub „Male{„ se probiva{e niz site toga{ni rangovi na natprevari se do toga{nata Vtora Sojuzna rakometna liga na Jugoslavija, a pri toa postignuva{e dobri uspesi.

-Karate klub Aktivnostite vo Karate sportot vo Berovo na po~etokot na 70–te se odvivaa vo sportskata sala na DTV „Partizan”-Berovo, a pokasno vo 1985 godina se formira "[oto kan" klub i 1995 godina "Vadu riu" klub koi se natprevaruva vo svoite rangovi kako na Dr`avno taka i na Me|unarodno nivo, na koi imaat osvoeno mnogubrojni nagradi, medali i pehari, od koi pozna~ajni se osvoenite nagradi na evropskite karate prvenstva.

-Ribolovno dru{tvo "Ablanica" Ribolovnoto dru{tvo "Ablanica" ima napraveno preregistracija 1999 godina i funkcionira i den denes na princip na ~lanarina od ~lenstvoto i napla}awe na dozvoli za ribolov.

-Lovno dru{tvo "Dabevec" Lovnoto dru{tvo "Dabevec" ima napraveno preregistracija 1999 godina i funkcionira i den denes na princip na ~lanarina od ~lenstvoto i napla}awe na dozvoli za lov.

1.17.2. SPORTSKI OBJEKTI

• Sportska sala vo Osnovnoto u~ili{te „Dedo Iqo Male{evski”, naj~esto se koristi za odr`uvawe na redovnata nastava po fizi~ko vospituvawe za u~enicite vo istoimenoto u~ili{te;

Zdru`enie na In`eneri za @ivotna Sredina 32 2005 Strategija za razvoj na Eko turizam vo Berovo

• Gradski fudbalski stadion, koj se nao|a na vlezot vo Berovo i se koristi za treninzi i natprevari na fudbalskiot klub „Male{”; • Sportska sala DTV „Partizan”, koja e vo nefunkcionalna sostojba denes, a porano se koristela za gimnastika, treninzi za razni sportovi kako {to se: ping-pong, kako i za or`uvawe na razli~ni manifestacii i priredbi. • Gradskata sala koja e vo izgradba, a se nao|a vo blizina na gimnazijata „Aco Ruskovski”; • Tereni za odbojka, ko{arka, rakomet i treven teren za mal fudbal, koi se nao|aat kaj starata gimnazija; • Tereni za odbojka i ko{arka vo gradskiot park vo Berovo; • Vo tek e izgradbata na detskoto igrali{te, koe e locirano na prostorot me|u ul.”Goce Del~ev” i ul. „11 ti Oktomvri”; • Isto taka i vo site naseleni mesta ima sportski sali so tereni, koi se nao|aat vo sklop na u~ili{tata, no ne se vo mnogu dobra sostojba.

Zdru`enie na In`eneri za @ivotna Sredina 33 2005 Strategija za razvoj na Eko turizam vo Berovo

2. REALIZIRANI PROEKTI NA OP[TINA BEROVO

Izvedeni proekti

-Izgradba na kanalizaciona mreà vo divata naselba Kojova Livada- 2002/2003, donacija od Ministerstvo za transport i vrski. -Izrabotka na nacrt verzija na LEAP-2003, donacija od Ministerstvo za ìvotna sredina i prostorno planirawe. -Izgradba na gradski park-2000/2001, donacija od USAID i UNDP -îsta i zelena Makedonija, proekt za ~istewe na divite deponii- 1998/1999, donacija od UNDP. -Rekonstrukcija i izgradba na novi trotoari vo gradot-2000-2002, donacija od Germanska vlada -Zamena na azbest cementna vodovodna mreà-2000-2002, donacija od Germanska vlada. -Rekonstrukcija i obnova na sportskite tereni vo starata gimnazija-2003, realiziran od strana na Op{tina Berovo

Proekti vo tek:

-Izgradba na kanalizacioni mre`i vo naselenite mesta: Ratevo, Vladimirovo, Smojmirovo i Rusinovo-donacija od Biro za nerazvieni podra~ja.

-Izgradba na kolektorski sistem na Berovskoto Ezero-donacija od [vajcarskata vlada.

-Regulacija na postoe~kite atmosferski kanalizacii, Fudenski kanal i Ciganski endek-donacija od Germanska vlada.

-^istewe na postoe~kite atmosferski kanalizacii vo gradot- kontinuirana akcija na Op{tina Berovo.

-Akcija "Za ~ist grad"-se sproveduva sekoja godina na denot na ekologijata, a vo sorabotka so Ministerstvo za [umarstvo, Vodostopanstvo i Zemjodelie; Ministerstvo za `ivotna sredina i prostorno planirawe; Op{tina Berovo; obrazovnite institucii i NVOi.

-Op{tina Berovo e vklu~ena vo proektot za izrabotka na fizibiliti studija za izgradba na regionalna sanitarna deponija vo selo Karbinci. -Vo tek e izgradbata na detskoto igrali{te, koe e locirano na prostorot me|u ul."Goce Del~ev" i ul. "11 ti Oktomvri" koe e donacija od Agencijata za mladi i sport na R. Makedonija.

Zdru`enie na In`eneri za @ivotna Sredina 34 2005 Strategija za razvoj na Eko turizam vo Berovo

Proekti koi se planiraat vo idnina

-Izgradba na pre~istitelna stanica na rekata Bregalnica-del od sredstvata se odobreni od [vajcarskata vlada.

-Rekonstrukcija na ulicata "Jurij Gargarin", vo centralnoto gradsko podra~je-sredstva se dobieni od Svetska Banka.

-Izgradba na dneven centar za hendikepirani lica, vo prostoriite na starata gimnazija-sredstva se odobreni od Finskata vlada.

-Izgradba na kanalizaciona mre`a vo s.Rusinovo - del od sredstvata se odobreni od strana na Ministerstvo za transport i vrski, a za ostanatiot del }e se aplicira preku programata CARDS.

-Rekonstrukcija na vodovodni mre`i po gradskite ulici: -ul. "11ti Oktomvri"-del od sredstvata se odobreni od Ministerstvo za `ivotna sredina i prostorno planirawe; -ul. "Stra{o Pinxur"-del od sredstvata se odobreni od Japonskata vlada. -Doizgradba na site kanali i endeci i nivno kontinuirano ~istewe. -Regulacija na rekata Bregalnica.

-Regulacija na kanalot na ul. "Velko Vlahovi}".

-Rekonstrukcija na trotoari po glavnata ulica "Mar{al Tito".

-Rekonstrukcija na vodovodnata mre`a vo site sela.

-Doizgradba na Gradskata sportska sala koja se nao|a vo blizina na Gimnazijata "Aco Ruskovski"-Berovo.

Vo momentot se o~ekuvaat rezultati od Svetska Banka za izgradba na centar za zgri`uvawe na `rtvi od semejno nasilstvo, a isto taka se o~ekuvaat i rezultati od tretiot krug na "Razvoj na op{tinite i kulturata", kade {to bea podneseni proekti od strana na mnogu NVOi vo Berovo, a odobreni od Koordinativnoto telo na Op{tina Berovo i se od golemo zna~ewe za celata op{tina. Toa se slednite proekti: Rekonstrukcija na zgradata na stariot sud vo Berovo; rekonstrukcija na salata "Partizan"; izgradba na pe{a~ka pateka do crkvata Sv. Bogorodica; Rekonstrukcija na stara vodenica vo manastirskiot kompleks; Za~uvuvawe na stari zanaeti (kopani~arskiot zanaet); Razvoj na alternativniot turizam vo Berovo; Rekonstrukcija na prostorija za otvarawe na izlo`beno-proda`ben centar za tradicionalni rakotvorbi od na{iot region.

Zdru`enie na In`eneri za @ivotna Sredina 35 2005 Strategija za razvoj na Eko turizam vo Berovo

2.1. LOKALNA AGENCIJA ZA RAZVOJ

Vo momentot vo Op{tina Berovo, se realizira eden od pogolemite proekti {to dosega se sproveduvale, a toa e proektot za Lokalno upravuvawe za odr`liv ~ove~ki i ekonomski razvoj-LAR Berovo, koj e vo sklop na programata na UNDP. Op{tina Berovo e partner vo ovoj proekt koj po~na da se realizira od dekemvri 2003, i }e trae do 2006 godina. Vo ramkite na ovoj proekt se smesteni pove}e podproekti, na koi se raboti kontinuirano i dosega se realizirani slednite aktivnosti:

1. Procenka na {umite Aktivnosti vo ramkite na ovoj podproekt, koi se realizirani do sega se: • Definirana e sodr`inata na studijata za Procenka na potencijalite vo sorabotka so Finskite partneri; • Izraboten e Izve{taj za procenka na regionalnite potencijali, vo sorabotka so nacionalen ekspert; • Promocija na Izve{tajot pred lokalnite i regionalni zasegnati strani; • Poseta od finski ekspert i forum so lokalni pretstavnici.

2. Model na farma za mleko Aktivnosti vo ramkite na ovoj podproekt, koi se realizirani do sega se: • Vospostavena e sorabotka so lokalnite zemjodelski zdru`enija; • Napravena e procenka na lokalnite potencijali za proizvodstvo na mleko i mle~ni proizvodi; • Poseteni se nekolku farmi vo Regionot na [u{ma vo Finska; • Promoviran e izve{tajot za sostojbite so proizvodstvoto na mleko vo Male{evijata; • Forum so pretstavnici na razli~ni lokalni institucii i organizacii.

3. Biblioteka Aktivnosti vo ramkite na ovoj podproekt, koi se realizirani do sega se: • Memorandumi za sorabotka so lokalni, nacionalni i partneri od Finska; • Formirana e lokalna rabotna grupa; • Studiska poseta od pretstavnici na Finska; • Razrabotkata na funkcionalniot model od strana na Lokalnata grupa so definirana potencijalna lokalcija; • Studiska poseta na na{i pretstavnici na Finskite biblioteki; • Promoviran e funkcionalniot model na biblioteka na lokalno i nacionalno nivo.

Zdru`enie na In`eneri za @ivotna Sredina 36 2005 Strategija za razvoj na Eko turizam vo Berovo

4. Turisti~ki informativen punkt Aktivnosti vo ramkite na ovoj podproekt, koi se realizirani do sega se: • Sobrani se podatoci za postoe~kite turisti~ki kapaciteti, aktivnosti i uslugi vo regionot i vospostavena sorabotka so site zasegnati subjekti; • Podgotven e promotiven materjal za regionot; • Potpi{an e Memorandum za sorabotka so TA "Aurora turs"; • Vo funkcija e Turisti~ki informativen punkt, na vlezot vo Berovo i dva turisti~ki agenti gi obezbeduvaat site neophodni informacii; • Podgotven e katalog za smestuva~kite kapaciteti vo Berovo i okolinata.

5. Marketing na lokalnite proizvodi Aktivnosti vo ramkite na ovoj podproekt, koi se realizirani do sega se: • Vospostaveni se kontakti so lokalnite proizvoditeli; • Napravena e baza na podatoci za specifi~nite lokalni proizvodi i proizvoditeli; • Vospostavena e sorabotka so zanaet~iite; • TIP pomaga vo promocijata i proda`bata na lokalni proizvodi; • Be{e odr`an prv Saem za promocija na lokalnite proizvodi "Male{evijata na dlanka "; • Podgotveni promotivni materijali za lokalnite proizvoditeli; • Be{e odr`an vtor Saem za promocija na tradicionalni rakotvorbi, suveniri i zanaet~iski proizvodi, pod imeto "Tradicijata-vizija za idninata"; • ]e se organiziraat obuki za lokalnite subjekti, za podobruvawe na turisti~kite uslugi i ponudi.

6. Urbano ureduvawe-"Za na{e Berovo" Aktivnosti vo ramkite na ovoj podproekt, koi se realizirani do sega se: • Memorandum za sorabotka so ED "Brica" i JPKR "Usluga"-lokalni partneri odgovorni za odr`uvawe na uredeniot prostor; • Organizirana e proletna kampawa i lokalna akcija "Za na{e Berovo" za ~istewe i be{e ureden del od centralnoto gradsko podra~je vo soglasnost so LEAP; • So Esenskata akcija se uredi pristapot do Pazarot i se organizira masovna akcija za ~istewe, vo sorabotka so Op{tinata, u~enicite od osnovno i sredno u~ili{te, JPKR, mediumite i gra|anite; • Planirano e ureduvawe na mestoto kade {to se nao|ala rodnata ku}a na Dedo Iqo Male{evski; • Sleduva ureduvawe na prostor za proda`ba na mle~ni proizvodi, na prostorot na gradskoto pazari{te, vo sorabotka so lokalni partneri; • Ureduvawe na trim pateki, od gradot Berovo do turisti~kite naselbi: Ablanica i Berovsko Ezero, kako i izrabotka na mapi;

Zdru`enie na In`eneri za @ivotna Sredina 37 2005 Strategija za razvoj na Eko turizam vo Berovo

• Kampawa "Zaedno za na{e Berovo" vo sorabotka so lokalni partneri za namaluvawe na koristeweto na najlonski kesi i Kampawa "Najubavo ureden dvor"; • Ureduvawe na detski igrali{ta i zeleni povr{ini.

7. Zgolemuvawe na ekonomskata edukacija i aktivnosti na `enite

Aktivnosti vo ramkite na ovoj podproekt, koi se realizirani do sega se: • Organiziran e prv ènski forum za pra{awa povrzani so ekonomskata polo`ba (20 u~esni~ki) i prezentacija na "Marta"- Finska ènska asocijacija; • Inicirano e formirawe na ènska organizacija; • Osnova~ko sobranie na 4 Oktomvri-idei za re{avawe na nekolku prioritetni problemi; • Sumiriwe na odgovorite od pra{alnikot za utvrduvawe na potrebite od obuka i neguvawe na tradicionalnite ve{tini i zanaeti na ènite vo ruralnite i urbanite podra~ja; • Poseta od "Marta"-forum so pretstavni~ki na ènski zdruènija od regionot i prezentacija na finskata organizacija "Marta" od strana na dve pretsavni~ki; • Kreirawe na dogloro~na programa za obuka na èni od urbani i ruralni oblasti, vo sorabotka so Agencija za vrabotuvawe-Berovo; • Planirani se aktivnosti za sopstvena promocija i revitalizacija na tradicionalnite ve{tini i zanaeti; • Planirana e izlo`ba na lokalni proizvodi; • Planirani se obuki za podobar pristap do finansiski resursi i informacii;

8. Prekugrani~na sorabotka Aktivnosti vo ramkite na ovoj podproekt, koi se realizirani do sega se: • Poseta na Strumjani za definirawe na prioriteti za sorabotka; • Organizirana e prva rabotilnica za prekugrani~na sorabotka vo Berovo so u~estvo na pretstavnici od razli~ni sektori (biznis, LSG, NVOi); • U~estvo na PREPEAR sredbata vo Sofija; • Studiska poseta na ~lenovite na LSG na Bugarija; • Poseta na eksperti od [u{ma; • Rabotilnica za prekugrani~na sorabotka i Razrabotka na konkretni idei za zaedni~ki proekti pred EU i drugi donatori; • Obuka od pretstavnik od [u{ma za dostapnost do EU-fondovi i potencijali za prekugrani~na sorabotka; • Sleduva organizirawe na Forum za pretstavuvawe na stopanskite subjekti od Berovo i Strumjani-Sandanski; • Studiska poseta na Bugarija.

Zdru`enie na In`eneri za @ivotna Sredina 38 2005 Strategija za razvoj na Eko turizam vo Berovo

9. Biolo{ka energija Aktivnosti vo ramkite na ovoj podproekt, koi se realizirani do sega se:

• Podgotven izve{taj za potencijalite za iznao|awe na alternativni vidovi na bio-masi za proizvodstvo na energija, vo sorabotka so Ma{inski fakultet-Skopje • Organizirana e prezentacija na izve{tajot; • Sleduva razrabotka na potencijalen pilot proekt za iskoristuvawe na biolo{kata energija za sviwarska farma-Berovo.

10. Regionalno planirawe i me|uop{tinska sorabotka Aktivnosti vo ramkite na ovoj podproekt, koi se realizirani do sega se: • Procenet e regionalniot interes za regionalno planirawe vo urbanite i ruralni oblasti; • Potpi{an memorandum za sorabotka od gradona~alnicite na Berovo, Peh~evo i Del~evo.

11. Me|u op{tinska sorabotka-regionalno planirawe Aktivnosti vo ramkite na ovoj podproekt, koi se realizirani do sega se: • Sumirana e predhodnata obuka na vrabotenite vo lokalnata administracija, organizirani od razli~ni organizacii; • Determinirani se prioritetite i potrebi za obuka na lokalnite strukturi za idniot period; • ]e sleduva Trening za strate{ko planirawe za ~lenovite na LSG i Lokalnata vlast i izrabotka na Strategija za razvoj.

Zdru`enie na In`eneri za @ivotna Sredina 39 2005 Strategija za razvoj na Eko turizam vo Berovo

3. VIZIJA

3.1. Vizija za Berovo vo slednite dve godini (kraj 2007) (spored prisutnite na rabotilnicata za izrabotka na Akcionen plan)

1. Berovo da stane omileno mesto za odmor na mnogu doma{ni i stranski turisti. 2. Da se ostavi dobar vpe~atok kaj turistot. Koj i da go poseti da saka povtorno da go poseti regionot. 3. Berovo da se prepoznava po razvieniot Eko-turizam vo Makedonija 4. Da se obezbedat programi za razvoj vo site oblasti, a posebno vo sferata na Ekonomijata i Eko-turizmot 5. Razvien Eko-turizam 6. Obnovuvawe na postoe~kite turisti~ki lokaliteti 7. Da se zgolemi kapacitetot za 500 novi legla za turistite 8. Da se zgolemi brojot na turistite 9. Sozdavawe na kapaciteti za prestoj na sportski ekipi i nivni podgotovki. 10. Da se rekonstruiraat kulturni objekti vo funkcija na razvoj na Eko- turizmot 11. Renovirani kulturno-istoriski objekti i nivno organizirano posetuvawe od strana na turistite 12. Razvien Eko-turizam i razviena ekonomska mo} na gra|anite 13. Sozdavawe i promovirawe na zdrava i kvalitetna hrana 14. Sozdavawe na proda`ni mesta vo centralnoto gradsko podra~je za proda`ba na Male{evski proizvodi, suveniri i dr. 15. Prodavnici za suveniri so avtetnti~en stil 16. Promenet pristap i nov na~in na organizacija na proizvodstvoto za odredeni granki (zemjodelie, sto~arstvo, lekoviti bilki, {umski plodovi) 17. Razvoj na kapaciteti za prerabotka na strate{ki proizvodi koi gi nudi Male{evijata 18. Sozdavawe na ekolo{ki zdrava hrana, standardizirani proizvodi, pogolema prezentacija na male{elskite rakotvorbi, odr`uvawe na pove}e kulturno-umetni~ki manifestacii vo Berovo, za~uvana tradicija na gostoprimlivi doma}ini 19. Prepoznatlivost na gradot po svojata kultura, tradicija 20. Restavrirani pogolem broj od zna~ajnite objekti vo Berovo kako i privatni stari objekti 21. Pogolema reklama na gradot i na negovite kapaciteti 22. Sozdavawe na poubav i posreden grad 23. Promeni vo kulturata na naselenieto (komunalna, ekolo{ka) 24. Edukacija na naselenieto za podigawe na ekolo{kata svest 25. Ekolo{ki ~ist grad privle~en za doma{ni i stranski posetiteli na prirodni ubavini i tradicija 26. Sozdavawe na nov urbanisti~ki lik na gradot i okolinata

Zdru`enie na In`eneri za @ivotna Sredina 40 2005 Strategija za razvoj na Eko turizam vo Berovo

27. Postavuvawe na osvetluvawe, oznaki za site lokaliteti, obuka na turisti~ki vodi~i 28. Sozdavawe na sistem za reciklirawe na otpad 29. Izgradba na pre~istitelna stanica 30. Novi objekti so zabaven karakter (diskoteki, detski igrali{ta) 31. Izgradba na pe{a~ki i velosipedski pateki do poznatite turisti~ki lokaliteti 32. Zavr{uvawe na sportskata sala do srednoto u~ili{te i oformuvawe na sportskiot kompleks okolu stadionot na F.K. "Male{" 33. Dooformuvawe na kajakarskiot dom i pravewe na obele`ani pateki za priprema i odr`uvawe na sportski natprevari vo kajak i kanu 34. Otvorawe na grani~en premin so R.Bugarija

Zdru`enie na In`eneri za @ivotna Sredina 41 2005 Strategija za razvoj na Eko turizam vo Berovo

3.2. Izjava od gradona~alnikot za prioritetnite aktivnosti {to gi predviduva Lokalnata Samouprava vo nasoka na razvoj na Eko-turizam vo Berovo

1. Postoewe na Turisti~ki-Informativen Punkt (TIP-Turist Information Point) - treba da prodolì da funkcionira, bidej}i raspolaga so dobra baza na podatoci, se zalaga za promocija na regionot, a vo idnina moè da se naso~i vo pravec na organizirawe na turisti~ki poseti. Vo idnina da se iznajde na~in za samofinansirawe, kako {to e na primer provizija od smestuvawe na turistite. 2. Obuki za turisti~ki vodi~i, raskaùvawe legendi i prikazni za odredeni mesta, koi se karakteristi~ni za Berovo 3. Ozna~uvawe na trim pateki. 4. Edukacija na naselenieto za izdavawe prostorii na turisti, a pri toa da bidat zadovoleni optimalnite standardi za priem na gostite. 5. Edukacija na naselenieto za podigawe na nivoto na ekolo{kata svest preku akcii za ~ist grad kako i izbor na najubav dvor i ulica. 6. Postavuvawe na kanti za otpadoci vo turisti~kite naselbi kako i edukacija na gostite i na turisti~kite sopstvenici. 7. Izgotvuvawe na detalen urbanisti~ki plan za turisti~kite naselbi:Ablanica,Berovsko ezero, Suvi Laki. 8. Izgradba na kolektorski sistem za za{tita na Berovsko Ezero. 9. Izgradba na pre~istitelni stanici za otpadnite vodi za za{tita na rekata Bregalnica. 10. Izgradba na atmosferska kanalizacija vo mestata kade {to nema. 11. Ureduvawe na centralnoto gradsko podra~je i osvetluvawe na vlezot vo Berovo.

Zdru`enie na In`eneri za @ivotna Sredina 42 2005 Strategija za razvoj na Eko turizam vo Berovo

3.3. Komentar na rezultatite dobieni od Prvi~nata Anketa sprovedna pome\u gra\anite od Berovo

P1. Dali znaete [to e EKO TURIZAM? Odgovorot vo site anketni pra[alnici be[e potvrden so DA, pri [to na prv pogled se gleda op[toto mislewe na gra\anite deka tie se zapoznaeni so ovoj poim, me\utoa dali e toa taka mo`e da se dobie prava slika od nivnite ponatamo[ni odovori na ovoj anketen pra[alnik. Na[e mislewe e deka gra\anite se mnogu malku zapoznaeni so na~elata za Ekoturizmot, i zatoa vo aktivnostite koi bi bile prevzemeni so ovoj proekt bi trebalo da se obrati vnimanie i na ovoj segment, toa bi podrazbiralo soodvetna edukacija i zapoznavawe (preku tribini, bro[uri letoci, kampawa za podigawe na svesta za implementacija na ekoturizam vo Berovo) na gra\anite.

P2. Dali mislite deka Berovo ima uslovi za razvoj na EKOTURZAM? Op[t zaklu~ok po ovaa pra[awe za misleweto na gra\anite e deka Berovo ima prirodni uslovi za razvoj na ekoturizam, me\utoa tie ne znaat koj bi trebalo da ja pokrene takvata inicijativa i kako bi trebalo da ja realizira.

P3. Dali sakate Berovo da se razvie vo turisti~ko mesto? 100% od ispitanicite se izjasnie deka bi sakale Op[tinata Berovo vo idnina da ja vidat kako turisti~ko mesto. Pri [to mo`e da se zaklu~i deka postoi izrazena volja za razvoj na turizmot, a toa bi podrazbiralo i razvoj na Ekoturizam.

P4. Koi se va[ite omileni mesta vo Berovo i okolinata? Na ovaa pra[awe se dobieni razli~ni odgovori od koi moè da se zabeleì deka nekoi mesta dominiraat (rezultatite se priloèni vo tabelata):

Mesto % 1.Manastir "Sv. Arhagel 7 Mihail" 35 2.Crkva "Sv. Bogorodica" 5 30 3.Akumulaciono ezero 25 25 4.m. Ablanica 32 5.m. Linakot 2 20 6.m. Slivnica 5 15 7.m. Suvi laki 1 10 8.m. Juovec 10 5 9.m. Bricki (loven dom) 4 0 10.m. Paruca 1 % 11.m. Breza 1

12.m. Golema Livada 1

13.m. Rek. Centar 6 "Malesevo"

Zdru`enie na In`eneri za @ivotna Sredina 43 2005 Strategija za razvoj na Eko turizam vo Berovo

P5. Koi kulturno istoriski znamenitosti bi bile privle~ni za turistite?

Isto taka se dobieni razli~ni predlozi od gra\anite no voglavno mo`e da se grupiraat kako [to e prika`ano na samata tabela:

2% 2%

Mesto % 16% Manastir "Sv. Arhagel 45 Mihail" 5% 45% Crkva "Sv. Bogorodica" 30 Akumulaciono ezero 5 Gradskiot Muzej 16 Starata arhitektura 2 30% Spomenik na Dame Gruev 2

P6. Koja bi bila korista na lokalnoto naselenie od sproveduvaweto na

Ekoturizmot?

Tuka gra\anite dale najrali~ni o~ekuvawa me\utoa najdominatna pridobivka koja tie ja o~ekuvaat e ekonomskiot razvoj, kulturniot razvoj, podobruvawe na `ivotnata sredina i proizvodsvto na ekolo[ki-~isti proizvodi vo ovaa op[tina. Nivnite odgovori mo`at da se vidat od tabelata:

P7. {to mu nedostasuva na Berovo?

14% Ekonomski razvoj 16 Kulturen razvoj 4 6% Podobruvawe na ìvotnata 8 sredina 46% Podobruvawe na 2 infrastrukturata Proizvodstvo na ~isti - 5 23% ekolo[ki proizvodi 11% Po se se ~ini deka na ovaa pra[awe odgovorite bea dosta raznovidni i listata na potrebite na gra\anite moèbi e i pogolema od kolku [to moè da se dade na eden aketen lista, me\utoa odgovorite koi [to preovladuvaa za razvoj na Ekoturizmot vo Berovo spored gra\anite najmnogu od se nedostasuvaat: finansii, investicii, ekolo[ka svest, kultura, smestuva~ki

Zdru`enie na In`eneri za @ivotna Sredina 44 2005 Strategija za razvoj na Eko turizam vo Berovo kapaciteti, organizacija, infrastruktura, inicijativa, afirmacija i marketing, ureduvawe na parkovite i prostorot, menaxment na otpadot, kompetentni lica, [etali[ta, pateki vo okolinata na Berovo, celogodi[en turizam, sportski tereni, informacii, higinski uslovi, strategija za razvoj na podra~jeto, nevrabotenosta itn.

Zdru`enie na In`eneri za @ivotna Sredina 45 2005 Strategija za razvoj na Eko turizam vo Berovo

3.4. Prioritetni aktivnosti za razvoj na Eko-turizam vo Berovo so vremenska ramka (spored prisutnite na rabotilnicata za izrabotka na Akcionen plan)

1. Sredeno gradsko podra~je (do 2007 godina) 2. Osvetluvawe na vlezot i voop{to celiot grad (do 2006 godina) 3. Zgolemuvawe na brojot na smestuva~kite kapaciteti (vo tek) 4. Ureduvawe na vlezot vo Berovo (do 2007 godina) 5. Postavuvawe na oznaki vo gradot i okolinata (do krajot na 2005 godina) 6. Podobruvawe na higienata vo gradot (kontinuirano, vedna{) 7. Podobruvawe na kvalitetot na vodata za piewe (kontinuirano) 8. Izgradba na kolektorski sistem za oblasta okolu Berovsko ezero (kontinuirano) 9. Izgradba na pre~istitelna stanica za otpadnite vodi (kontinuirano) 10. Zavr{uvawe na ste~ajni postapki (do krajot na 2005 godina) 11. Marketing, promocija na Berovo (kontinuirano) 12. Afirmacija na NVOite, informiranost za pribirawe na finansiski sredstva (kontinuirano) 13. îst grad (kontinuirano) 14. Edukacija na naselenieto (kontinuirano) 15. Edukacija na turisti~ki subjekti (kontinuirano) 16. Trasirawe na pateki za pe{a~ewe, velosipski pateki, postavuvawe na kanti za otpadoci na istite, podobruvawe na infrastrukturata (do krajot na 2006 godina) 17. Edukacija za zgolemuvawe na ekolo{kata svest kaj naselenieto kako preduslov za pozdrav ìvot ,no i podobri uslovi za razvoj na Eko- turizam (kontinuirano) 18. Renovirawe na Stariot sud (do krajot na 2006 godina) 19. Razvoj i edukacija na naselenieto za razvoj na selski turizam (2007 godina) 20. Obuka za B&B (Bed & Breakfast – Krevet i doru~ek) 21. Edukacija i promocija na B&B model na rabota (Bed & Breakfast) 22. Izrabotka na turisti~ki vodi~ (najbrzo) 23. Edukacija na turisti~ki vodi~i (najbrzo) 24. Standardizacija na Male{evski proizvodi-logo,znak (do 2006 godina) 25. Promocija na tradicionalnata kujna (kontinuirano) 26. Zgolemena promocija na Male{evskite potencijali (vedna{) 27. Strategija za razvoj na Eko-turizam (vedna{) 28. Podobruvawe na infrastrukturata i sodrìnite za zadrùvawe na turistite (kontinuirano) 29. Otvarawe na grani~en premin (do krajot na 2007 godina) 30. Edukacija na lu|eto za kvalitetni turisti~ki rabotnici vo srednoto obrazovanie, prekvalifikacii (vo idnina) 31. Izgradba na sovremena mlekara (do 2007 godina) 32. Podobruvawe na komunikacijata na nivo Lokalna Samouprava i Tur- operatori (kontinuirano)

Zdru`enie na In`eneri za @ivotna Sredina 46 2005 Strategija za razvoj na Eko turizam vo Berovo

4. SWOT–analiza vo Berovo za razvoj na Eko-turizam (Prednosti, Nedostatoci, Mo`nosti i Zakani)

4.1. Analiza na jaki strani vo regionot

1. Postoewe na ve{ta~ko ezero; 2. Dobro za~uvana i ekolo{ki ~ista priroda; 3. Dobri klimatski uslovi; 4. Bogatstvo na raznoviden {umski fond; 5. Golema gostoprimlivost na ìtelite; 6. Proizvodstvo na kvalitetni zemjodelski proizvodi; 7. Postoewe na vikend naselbi; 8. Postoewe na Turisti~ki Informativen - Punkt; 9. Saem na lokalni proizvodi; 10. Afirmirani lokalni proizvodi; 11. Tradicionalni verski sobiri: Ilinden, Bogorodica 12. Izrabotka na tradicionalni rakotvorbi; 13. Bogata istorija, verski i kulturni objekti; 14. Postoewe na Kulturno Umetni~ko Dru{tvo; 15. Odrùvawe na likovna kolonija; 16. Odrùvawe na Reli na xipovi; 17. Visoko obrazovani stru~ni kadri vo site oblasti; 18. Solidna infrastruktura;

4.2. Analiza na Slabi strani vo regionot

1. Nisko nivo na ekolo{ka svest kaj ìtelite; 2. Mal anga`man na JPKR "Usluga" i inspekciskite slu`bi; 3. Nemawe soodveten urbanisti~ki plan, posebno za vikend naselbite; 4. Propusti vo nadle`nostite na Lokalnata samouprava i nesproveduvawe na zakonskata regulativa; 5. Nedostatok od turisti~ki kapaciteti; 6. Nedovolna edukacija na site subjekti koi se involvirani vo turizmot (ugostiteli, sopstvenici) 7. Neprofesionalnost na licata koi nudat smestuvawe; 8. Neposeduvawe licenci za iznajmuvawe na prostorii; 9. Nezainteresiranost na ìtelite za privlekuvawe i zadrùvawe na turisti; 10. Nedostatok od turisti~ki vodi~i; 11. Neorganizirawe na turi za turisti; 12. Nepostoewe na karta na turisti~ki lokaliteti; 13. Nepostoewe na pateki za pe{a~ewe; 14. Nedovolna osvetlenost na vlezot vo Berovo;

Zdru`enie na In`eneri za @ivotna Sredina 47 2005 Strategija za razvoj na Eko turizam vo Berovo

15. Nesoodvetno odrùvawe na pasi{tata; 16. Golema opasnost od poàri; 17. Nedovolno locirawe i otstranuvawe na ru{evinite; 18. Potreba od rekonstrukcija i restarvacija so avtenti~na arhitektura; 19. Neaùrirawe na web-stranata na Berovo; 20. Nedovolna promocija na starata tradicija; 21. Nedovolna afirmacija na kulturni i tradicionalni vrednosti; 22. Nestandardizirani male{evski proizvodi; 23. Nedovolna mediumska pokrienost na regionot na nacionalno i internacionalno nivo.

4.3. Analiza na mo`nosti vo regionot

1. Podobruvawe na ekolo{kata svest so postojana edukacija; 2. Podobruvawe na anga`manot na JPKR "Usluga", za pravilno upravuvawe so cvrstiot otpad; 3. Otvarawe na grani~en premin spored site standardi, razmena na turisti; 4. Celosna izgradba na kolektorski sistem za za{tita na Berovskoto ezero; 5. Pravilno upravuvawe so {umi; 6. Kontrola na divata se~a vo {umite; 7. Restavrirawe na kulturni objekti; 8. Kontroliran lov i ribolov; 9. Odr`livo iskoristuvawe na prirodnite resursi; 10. Promovirawe na aktivnostite na lokalno nivo; 11. Aùrirawe na web-stranata na Berovo; 12. Afirmirawe na ekolo{kata karta, mo`nost za formirawe na Nacionalen park; 13. Nacionalna-marketing kampawa; 14. Tradicionalno odrùvawe na saem; 15. Promovirawe na kulturni i tradicionalni vrednosti; 16. Izgotvuvawe na programa za kulturni nastani; 17. Na~in za standardizirawe na Male{evskite proizvodi; 18. Mo`nost za razvoj na selski turizam; 19. Mo`nost za razvoj na Eko-turizam; 20. Edukacija na turisti~ki subjekti i vodi~i; 21. Izgotvuvawe na propaganden materijal; 22. Trasirawe na pateki za pe{a~ewe; 23. Sorabotka so TA"Aurora", kako i so drugi agencii vo zemjata i po{iroko; 24. Prodolùvawe i prodlabo~uvawe na sorabotkata so site zasegnati strani; 25. Iskoristuvawe na stranski investitori i donacii; 26. Podobruvawe na zabavniot ìvot.

Zdru`enie na In`eneri za @ivotna Sredina 48 2005 Strategija za razvoj na Eko turizam vo Berovo

4.4. Analiza na zakani za regionot

1. Sosedni op{tini so sli~ni preduslovi; 2. Lo{a organiziranost i postavenost na rabotite; 3. Slaba inicijativa na `itelite; 4. Slaba informiranost na `itelite; 5. Slab marketing na regionot; 6. Nisko nivo na komunalna kultura; 7. Nekontrolirano iskoristuvawe na {umite; 8. Nekontroliran lov i ribolov; 9. Nedostatok na kvalifikuvani kadri vo turizmot; 10. Vlo{uvawe na lokalnata infrastruktura; 11. Nepostoewe na Strategija za razvoj na op{tina Berovo; 12. Odliv na stru~ni kadri; 13. Neunificiranost na Male{evskite proizvodi; 14. Proizvodstvo vo nesoodvetni uslovi; 15. Nedostapnost na krediti; 16. Nedovolno iskoristuvawe na fondovi.

Zdru`enie na In`eneri za @ivotna Sredina 49 2005 Strategija za razvoj na Eko turizam vo Berovo

5. AKCIONEN PLAN ZA RAZVOJ NA EKO TURIZMOT VO BEROVO

5.1 VOVED

Rabotnite sostanoci so gra|anite od Berovo za razvojot na strategijata za Eko-turizam i ideite koi proizlegoa od ovie sostanoci, jasno uka`uvaat deka gra|anite na Berovo se podgotveni i zainteresirani za novi idei i novi na~ini za ostavruvawe na prihodi. Eden od tie na~ini e i preku razvojot na turizam. Me|utoa turizmot treba da bide odr`liv, Eko-turizam za da se za~uvaat ubavinite koi Berovo ve}e im gi nudi na turistite. Turizmot vo Berovo i proizvodstvoto na zdrava hrana ve}e nekolku godini se promovira me|utoa na nisko nivo. @elbata kaj lu|eto e da se prodol`i dobrata klima za razvoj na turizmot. Promocijata na strategijata za razvoj na Eko-turizam, kako i nejzinata implementacija se smeta kako osnova za po~etok na organizirano doprinesuvawe kon razvoj na turizmot, urbanizirawe na del od op{tinata, privlekuvawe na turisti i mo`nosti za investicii. Preku ovaa strategija i drugi proekti povrzani so Ekologijata i Turizmot vo poslednata godina jasno se gledaat rezultati na po~etoci na uspeh vo poleto na Eko turizmot. Izgotvenite katalozi, mapi, promotivni CD-a, identifikuvawe na privatnoto i hotelskoto smestuvawe davaat jasni rezultati i se dobra osnova za poseriozen pristap kon turizmot kako od naselenieto taka i od strana na lokalnite vlasti. Vo Akcioniot plan za Razvoj na Eko turizmot vo Berovo se vneseni site idei na Berov~ani i site predlozi. Vo izrabotka na strategijata preku najrazli~en na~in okolu 100 lu|e gi dadoa svoite idei, fakti informacii i predlozi za podobra strategija.

Za kreirawe na Akcioniot plan se rabote{e preku definirawe na:

1.Analiza na op{tinata, 2.Identifikacija na potrebite 3.Vizijata na Berov~ani 4.Postavuvawe na prioriteti 5.Celi, Aktivnosti i Raboten plan (resursi,finansii i vremenska ramka)

Zdru`enie na In`eneri za @ivotna Sredina 50 2005 Strategija za razvoj na Eko turizam vo Berovo

5.2. IDENTIFIKACIJA NA POTREBITE Potrebi Pra{awa Vlijanie Pri~ini Slaba edukacija na naselenieto za izdvawe na sobi Slaba inicijativa na LS Nedovolno kapaciteti za Slaba promocija na turizmot za privlekuvawe Smestuvawe na turisti smestuvawe na turisti vo Berovo investicii Slaba edukacija na Nedovolna ponuda na naselenieto za turisti~ki turisti~ki i rekreativni Slaba promocija na turizmot uslugi i nemawe na Turisti~ki uslugi uslugi vo Berovo rekreativni kapaciteti

Nepostoewe na urbanisti~ki plan za lokaciite okolu ezeroto i nepostoewe na sistem za odveduvawe na otpadnite Degradacija na ezeroto od Neprijatna gletka za vodi koi se vlevaat vo ^ista `ivotna sredina otpadnite vodi turistite ezeroto

Nisko razviena javna svest Nedovolna promocija na Slaba promocija na Slaba promocija od strana Kulturno nasledstvo kulturnoto nasledstvo kulturnoto nasledstvo na LS Zaednicata nema mo} za investicii Dolgogodi{ni ste~ajni postapki na kombinatite Slaba socijalna mo} Migracija na mladi Slaba inicijativa za Visok procent na educirani kadri prema SK i privlekuvawe na Vrabotuvawe nevrabotenost stranstvo investicii

Nerazvien sistem za Degradacija na `ivotnata Nisko razviena javna svest upravuvawe so otpadot i sredina (po~va, povr{inski i Nemawe soodvetna Upravuvawe so otpadot Postoewe na divi deponii podzemni vodi, vozduh) deponija

Zdru`enie na In`eneri za @ivotna Sredina 51 2005 Strategija za razvoj na Eko turizam vo Berovo

LS i Dr`avnata vlast ja izbegnuvaat svojata Nedovolno razvien sistem obvrska da im obezbedat na za vodosnabduvawe Namalen kvalitet na voda za site gra|ani ~ista voda za Vodosnabduvawe (zastarena filter stanica) piewe piewe

Pottik na naselenieto za Postoi javna svest, se Proizvodstvo na zdrava proizvodstvo na zdrava Zgolemeno proizvodstvo i organiziraat saemi i hrana hrana zgolemena potro{uva~ka promocii na zdrava hrana

Doma{na i me|unarodna Podobri megunarodni Otvarawe na grani~en inicijativa za otvorawe na transportni relacii i premin so Bugarija grani~en premin Zgolemen broj na investici interes za investirawe Stari objekti pred raspa|awe, uli~no Nemawe finansii i slabo Sreduvawe na gradskoto osvetluvawe i nesredeno Lo{ vpe~atok kaj anga`irawe od strana na podra~je centralno podra~je posetitelite LS

Profesionalno educirawe Nedovolno profesionalni Neprofesionalizam i na turisti~ki rabotnici i kadri za izvr{uvawe na nepoznavawe na turisti~ki Nemawe na subjekti koi }e obuka na naselenieto turisti~ki aktivnosti raboti izvr{at edukacija

Nedovolna promocija - Slaba posetenost od turisti Marketing kampawa za Eko- informiranost na poradi neinformiraost za Slab interes i finansiska turizmot nacionalno nivo ponudata na Berovo nemo}

Potreba od postoewe na Samofinansirawe na Informiranost na Turisti~ki Informaiven Slaba informiranost na Turisti~ki Informativen turistite Punkt (i vo idnina) turistite Punkt

Zdru`enie na In`eneri za @ivotna Sredina 52 2005 Strategija za razvoj na Eko turizam vo Berovo

5.3. Lista na prioritetni aktivnosti koi treba da se prevzemat za razvoj na Eko-turizam vo Berovo

1 Zgolemuvawe na kapacitetite za smestuvawe na turistite 2 Podobruvawe na ponudata na turisti~ki i rekreativni uslugi 3 Spre~uvawe na zagaduvawe i degradacija na ezeroto od otpadnite vodi 4 Podobruvawe na promocijata na kulturnoto nasledstvo 5 Namaluvawe na visokiot procent na nevrabotenost 6 Razvivawe na sistem za upravuvawe so otpadot 7 Podobruvawe na sistemot za vodosnabduvawe (filter stanica) 8 Pottik na naselenieto za proizvodstvo na zdrava hrana 9 Doma{na i me|unarodna inicijativa za otvorawe na grani~en premin 10 Sreduvawe na gradsko podra~je-stari objekti pred raspa|awe, uli~no osvetluvawe i nesredeno centralno podra~je 11 Edukacija na kadri za izvr{uvawe na turisti~ki aktivnosti 12 Podobruvawe na promocijata-informiranost na nacionlano nivo za ubavinite na Berovo 13 Prodol`uvawe na rabotata na Turisti~ki Informativen Punkt

Zdru`enie na In`eneri za @ivotna Sredina 53 2005 Strategija za razvoj na Eko turizam vo Berovo

5.4. PLAN NA AKTIVNOSTI

1. Zgolemuvawe na kapacitetite za smestuvawe na turistite

Plan na aktivnosti Celi Zada~i Akcii Institucii Vremenska ramka Predviden buxet Izvor na godina Evra [€] finansii Sozdavawe na Promocija na Obuka na Turisti~ki 2005-2006 10.000 € LS, Stranski uslovi za mo`nostite za naselenieto za asocijacii, donacii, investirawe vo investirawe vo vr{ewe Ministerstvo za Ministerstvo za turisti~ki turisti~ki turisti~ki Ekonomija, ekonomija/ kapaciteti objekti uslugi Hotelieri finansii, Investitori Zgolemuvawe na Edukacija na Obuka za na~inot Turisti~ki 2005-2007 5.000 € Ministerstvo za kapacitetite za naselenieto koe na formirawe i asocijacii, Ekonomija, privatno ima mo`nost da funkcionirawe NVOi, Stranski smestuvawe nudi privatno na principot Ministerstvo za donacii smestuvawe Krevet i Doru~ek Ekonomija Dr`avni (B&B) institucii Proda`ba i Da se ponudi na Zavr{uvawe na Ministerstvo za 2006 30.000 € Ministerstvo za obnova na doma{en ili imotno pravni Finansii, Ekonomija, hotelot stranski raboti Ministerstvo za Dr`avni “Makedonija” vo investitor Ekonomija, institucii centarot na LS, Sud gradot

2. Podobruvawe na ponudata na turisti~ki i rekreativni uslugi

Plan na aktivnosti

Celi Zada~i Akcii Institucii Vremenska ramka Predviden buxet Izvor na finansii godina Zgolemuvawe na Proda`ba na Organizirawe na Zdru`enie na 2005-2006 8.000 € LS, Me|unarodni ponudata na suveniri zanaet~iite zanaet~ii, LS donatori,(USAID) turisti~kite Organizirana Lokali , hoteli Ministerstvo za uslugi proda`ba na prodavnici, ekonomija

Zdru`enie na In`eneri za @ivotna Sredina 54 2005 Strategija za razvoj na Eko turizam vo Berovo

suveniri Individualni turisti~ki rabotnici (B&B) Promocija na Organizirani Turisti~ki 2005-2007 3.000 € Hotelieri, BS, tradicionalna poseti na mesta vodi~i, hoteli, Provizija od smetka kujna so tradicionalni turisti~ki za turisti~ki vodi~ specijaliteti agencii, NVOi Promocija na Organizirawe na LS, NVOi, KUD 5.000 € LS, Sponzori, kulturata i kulturni Biznis sektor folklorot manifestacii Podobruvawe na Sreduvawe na LS, JKP, Biznis 2005-2007 70.000 € Privatni zabavniot `ivot korzoto i sektor, investicii, BS, LS, vnesuvawe na sopstvenici na JKP zabavni kafuliwa sodr`ini za deca Zgolemuvawe na Pribirawe na Izgotvuvawe na Lokalna 2007 8.000 € LS, ponudata na informacii i fizibiliti Samouprava BS, rekreativnite ispituvawe na studija za Privatni uslugi mo`nosta za ekonomski razvoj investicii otvorawe na ski pateki Privlekuvawe na Trasirawe na LS, Biznis 2006-2007 50.000€ LS, Stranski sportisti i trim pateki za Sektor donatori, Agencija rekreativci pe{a~ewe i za sport i mladi, velosipedizam, Ministerstvo za organizirawe na ekonomija/finansii vodeni sportovi Promocija na Izgotvuvawe na LS, Tur 2007 5.000 € LS, firmi koi sportskite katalog za operatori, stopanisuvaat so objekti i rekreativnite i NVOi, hoteli, sportskite objekti, privlekuvawe na sportskite BS – firmi koi Hoteli, Sportski sportisti za kapaciteti i }e stopanisuvaat dru{tva, Sportski podgotovki promocija so objektite federacii

Zdru`enie na In`eneri za @ivotna Sredina 55 2005 Strategija za razvoj na Eko turizam vo Berovo

3. Spre~uvawe na zagaduvawe i degradacija na ezeroto od otpadnite vodi

Plan na aktivnosti Celi Zada~i Akcii Institucii Vremenska ramka Predviden buxet Izvor na godina finansii Sozdavawe na Podignuvawe na Edukacija na NVO, DSU, OU 2005-2007 5.000 € Ministerstvo za osnovi za javna svest kaj gra|anite i obrazovanie, Ekolo{ki gra|anite decata Me|unarodni odr`liv turizam donacii, LS Izgradba na Informirawe na Lobirawe kaj LS, NVOi, BS, 2005-2006 1.000.000 € Me|unarodni kolektorski dràvnite dràvnite donacii, banki, sistem okolu institucii za institucii, M@SPP, Vlada ezeroto problemite koi pratenici, banki na RM moàt da i donatori nastanat Namaluvawe na Informirawe za Podignuvawe na NVOi, LS 2005-2007 10.000 € Doma{ni i efektot na opasnostite i javnata svest kaj Me|unarodni otpadnite vodi prevzemawe na sopstvenicite na donacii od objektite za{titni merki vikendi~ki za okolu ezeroto zagaduvaweto od otpadnata voda

4. Podobruvawe na promocijata na kulturnoto nasledstvo

Plan na aktivnosti Celi Zada~i Akcii Institucii Vremenska ramka Predviden buxet Izvor na godina finansii Za~uvuvawe na Organizirawe na Edukacija na LS, NVOi, DSU, 2006- 4.000 € Doma{ni i kulturnoto kampawi, debati, javnosta OU kontinuirano Me|unarodni nasledstvo javni nastapi donacii Mediumska LS, NVOi, BS, 2006-2007 10.000 € Ministerstvo za kampawa hoteli, ekonomija/ kultura, MPC

Zdru`enie na In`eneri za @ivotna Sredina 56 2005 Strategija za razvoj na Eko turizam vo Berovo

Organizirawe na Bro{uri za LS, NVOi, DSU, 2006-2007 3.000 € Ministerstvo za manifestacii kulturno Hoteli ekonomija/ povrzani so nasledstvo kultura, za~uvuvaweto na Me|unarodni i kulturnoto doma{ni nasledstvo fondacii (FIOOM), ambasadi Organizirawe na LS, NVOi, 2005-2007 5.000 € Ministerstvo za likovni hoteli, KUD, ekonomija/ koloniii Zanaet~ii kultura kulturni (FIOOM) kampovi ambasadi

5. Namaluvawe na visokiot procent na nevrabotenost

Plan na aktivnosti

Celi Zada~i Akcii Institucii Vremenska ramka Predviden buxet Izvor na godina finansii Kreirawe na Obu~eni Obuki za LS, NVOi, 2005-2006 4.000 € Doma{ni i uslovi za turisti~ki turisti~ki vodi~ Profesori, Me|unarodni otvarawe na novi vodi~i Istori~ari, donacii rabotni mesta Izvidnici Edukacija na Obuka za na~inot Turisti~ki 2005-2007 5.000 € Ministerstvo za naselenieto koe na rabota pri asocijacii , Ekonomija , ima mo`nost da iznajmuvawe na NVOi, Doma{ni i nudi privatno privatno Ministerstvo za Me|unarodni smestuvawe smestuvawe (B&B) ekonomija donacii, GTZ, FIOOM, UNDP Privlekuvawe na Promovirawe na LS, NVOi 2006-2007 20.000 € Ministerstvo za stranski mo`nostite i Hoteli, BS , ekonomija / investicii vo ubavinite na Ministerstvo za nadvore{ni turizmot saemi za turizam Ekonomija raboti/ finansii LS/ BS

Zdru`enie na In`eneri za @ivotna Sredina 57 2005 Strategija za razvoj na Eko turizam vo Berovo

6. Razvivawe na sistem za upravuvawe so otpadot

Plan na aktivnosti

Celi Zada~i Akcii Institucii Vremenska ramka Predviden buxet Izvor na godina finansii Vospostavuvawe ^istewe na divi Mandatni kazni i LS, JKP 2006 – 30.000 € LS, JKP na sistem za deponii krivi~ni prijavi kontinuirano kvalitetno Podobro i Postavuvawe na JKP, LS 2005-2007 20.000 € LS, JKP, BS upravuvawe so poefikasno pove}e kanti otpadot sobirawe na otpadot vo gradot Edukacija na LS, JKP 2005-2006 5.000 € LS,JKP, Donacii vrabotenite vo JKP Podignuvawe na Prezentirawe na LS, JKP, NVOi 2005-2007 3.000 € LS,JKP,Donacii javnata svest kaj mo`nosti za naselenieto za reciklirawe, cvrstiot otpad separirawe, „^ist Grad” energetski mo`nosti Izgradba na Lobirawe za NVOi 2005-2007 10.000 € LS, Donacii, regionalna pobrzo otvorawe JKP deponija na regionalnata s.Karbinci od deponija strana na vlada na RM

7. Podobruvawe na sistemot za vodosnabduvawe (filter stanica)

Plan na aktivnosti Celi Zada~i Akcii Institucii Vremenska ramka Predviden Buxet Izvor na finansii Podobruvawe na Kvaliteten system Povrzuvawe na LS, JKP 2006-2007 300.000 € LS, Me|unarodni kvalitetot na za vodosnabduvawe celata donacii, Banki, vodata za piewe vo gradot i infrastruktura M@SPP okolinata vo Berovo i okolinata so

Zdru`enie na In`eneri za @ivotna Sredina 58 2005 Strategija za razvoj na Eko turizam vo Berovo

vodovodnata mre`a Izgradba na Informirawe na Lobirawe kaj LS LS, BS, NVOi 2005-2007 400.000 € M@SPP, LS, pre~istitelna po{irokata i dr`avnite Me|unarodnia stanica javnost za vlasti za pobrza donacii kvalitetot na izgradba na vodata za piewe pre~istitelnata stanica

8. Pottik na naselenieto za proizvodstvo na zdrava hrana

Plan na aktivnosti Celi Zada~i Akcii Institucii Vremenska ramka Predviden Buxet Izvor na finansii Zgolemuvawe na Pottik za Subvencii i NVOi, LS, BS, 2006-2007 50.000 € Ministerstvo za brojot na lu|e proizvoditelite pomo{ Ministerstvo za zemjodelie, LS, koi zemjodelie BS proizveduvaat zdrava hrana Standardi za Izrabotka na logo Objava na oglas NVOi, LS, BS 2006 5.000 € LS, Me|unarodni kvalitetot na i znak za za dizajn na logo, donacii, GTZ, male{evskite prepoznatlivost znak i slogan na UNDP, FIOOM proizvodi proizvodite Kontinuirano Odr`livost i Promovirawe na NVOi, LS 2005- 10.000 € Me|unarodni odr`uvawe na finansirawe na lokalni kontinuirano donacii, LS, BS, saem na lokalni saemot proizvodi i Individualni proizvodi Zdrava hrana proizvoditeli, Ministerstvo za zemjodelie Strategija za NVOi 2006 4.000 € LS odr`livost na saemot za zdrava hrana

Zdru`enie na In`eneri za @ivotna Sredina 59 2005 Strategija za razvoj na Eko turizam vo Berovo

9. Doma{na i me|unarodna inicijativa za otvorawe na grani~en premin so R.Bugarija (Grani~niot premin e zavr{en od Makedonska strana)

Plan na aktivnosti Celi Zada~i Akcii Institucii Vremenska ramka Predviden Buxet Izvor na finansii Otvorawe na Pogolem interes Lobirawe na LS, NVOi 2005-2007 25.000 € Me|unarodni grani~en na dr`avno nivo za nacionalno i donacii, LS premin potrebite od internacionalno otvorawe na nivo i vo grani~en premin Ministertvo za nadvore{ni raboti

10. Sreduvawe na centralno gradsko podra~je

Plan na aktivnosti Celi Zada~i Akcii Institucii Vremenska ramka Predviden Buxet Izvor na finansii Ureduvawe na Dobar vpe~atok za Ureduvawe na LS, JKP 2005-2006 40.000 € LS, Me|unarodni gradot posetitelite vlezot vo Berovo donacii Osvetluvawe na Postavuvawe na LS 2005-2007 50.000 € LS, Me|unarodni delovite od osvetluvawe donacii centarot kade {to nema uli~no osvetluvawe Za{tita od Izgradba na LS 2006-2007 400.000 € LS, Me|unarodni atmosferski vodi atmosferska donacii kanalizacija Animiranost na Postavuvawe na LS 2006-2007 50.000 € LS, Me|unarodni najmladite klupi detski donacii parkovi i sodr`ini

Zdru`enie na In`eneri za @ivotna Sredina 60 2005 Strategija za razvoj na Eko turizam vo Berovo

11. Edukacija na kadri za izvr{uvawe na turisti~ki aktivnosti

Plan na aktivnosti Celi Zada~i Akcii Institucii Vremenska ramka Predviden Buxet Izvor na finansii Obuka na kadri Profesionalen Organizirawe na NVOi, 2005-2007 20.000 € Me|unarodni za turisti~ki kadar obuki za DSU donacii rabotnici razli~ni Ministerstvo za Ministerstvo za turisti~ki Ekonomija ekonomija rabotnici Starnski NVOi

12. Nedovolna promocija - informiranost na nacionalno nivo za ubavinite na Berovo

Plan na aktivnosti Celi Zada~i Akcii Institucii Vremenska ramka Predviden Buxet Izvor na finansii Zgolemena Privlekuvawe na Marketing NVO, LS, BS, 2006-2007 30.000 € Stranski posetenost od turisti kampawa za Turisti~ka donatori strana na ubavinite i Agencija, Ministerstvo za turistite mo`nostite na Marketing ekonomija, BS, Berovo Agencija Hoteli Informiranost Zanimacija i Izgotvuvawe NVOi, 2006-2007 5.000 € Stranski na turistite afirmacija na turisti~ki vodi~ Planinari, JP donatori aktivnostite koi Makedonski Ministerstvo za turistite mo`at {umi, hoteli , JP ekonomija, BS, da gi napravat vo Pasi{ta Hoteli Berovo

Zdru`enie na In`eneri za @ivotna Sredina 61 2005 Strategija za razvoj na Eko turizam vo Berovo

13. Potreba od postoewe na Turisti~ki informativen punkt

Plan na aktivnosti Celi Zada~i Akcii Institucii Vremenska ramka Predviden Buxet Izvor na finansii Postojana Pretstavuvawe na Informirawe na TIP - 2005- 10.000 € LS, informiranost lokalitetite i turistite Turisti~ki kontinuirano Samofinansiraw na turistite mo`nostite na Informativen e, Me|unarodni regionot na Obezbeduvawe na Punkt donacii, ambaadi, turistite informacii za hoteli, UNDP, smestuva~ki FIOOM kapaciteti

Distribucija na bro{uri

Koordinacija na turisti~ki i rekreativni uslugi

Zdru`enie na In`eneri za @ivotna Sredina 62 2005 Strategija za razvoj na Eko turizam vo Berovo

KRATENKI

DSU–Dr`avno Sredno U~ili{te

M@SPP-Ministerstvo za `ivotna sredina i prostorno planirawe

BS–Biznis Sektor

LS–Lokalna Samouprava

ASM–Agencija za sport i mladi

GTZ–Germansko Dru{tvo za Tehni~ka Sorabotka

REC–Regionalen Centar za @ivotna Sredina

USAID–Programa za pomo{ na Obedinetite Nacii

UNDP–Programa za Razvoj na Obedinatite Nacii

SWOT Analiza–Analiza za prednostite/slabostite/mo`nostite/zakanite

RM–Republika Makedonija

GEF–Globalen Ekolo{ki Fond–Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii

TIP–Turisti~ki Informativen Punkt

JPKR – Javno Pretprijatie za Komunalni Raboti

LAR – Lokalna Agencija za razvoj

JPP – Javno pretprijatie Pasi{ta

APRZ – Agencija za Pottiknuvawe Razvoj na Zemjodelstvoto

KUD – Kulturno Umetni~ko Dru{tvo

B&B (Bed & Breakfast) - Princip na rabota vo koja privatnici iznajmuvaat krevet so duru~ek na turistite

FIOOM – Fondacija Institut Otvoreno Op{testvo Makedonija

Zdru`enie na In`eneri za @ivotna Sredina 63 2005 Strategija za razvoj na Eko turizam vo Berovo

ZDRU@ENIE NA IN@ENERI ZA @IVOTNA SREDINA

Zdruènieto na Inèneri za @ivotna Sredina “Razvojna Programa” e profesionalno zdruènie koe postoi so cel da go promovira inìnerstvoto na ìvotnata sredina i da obezbedi informacii, obuka i proektni aktivnosti vo poleto na ìvotnata sredina za ~lenovite na zdruènieto. Zdruènieto e osnovano na 30.01.2001 vo Skopje od strana na inìnerite za ìvotna sredina vo Makedonija. So tek na vremeto, zduènieto razvi aktivnosti i partnerstvo kako na lokalno i regionalno taka i na me|unarodno nivo. Vo dru{tvoto ~lenuvaat lica od razli~ni profesii. Zdruènieto e vodeno od negovite ~lenovi zaedno so sekretarijat koj obezbeduva sorabotka i administrativna poddr{ka. Inìnerstvoto za ìvotna sredina e interdisciplinaren predmet koj gi dobliùva aspektite na mehani~koto, tehnolo{koto, energetskoto, hemiskoto inìnerstvo i ekonomijata so ìvotna sredina.

Aktivnosti

Zdruènieto nudi celosen opseg na uslugi vo poleto na ìvotnata sredina, istraùvawa i proekti od oblasta na tretman na vodi, upravuvawe so otpad, za{teda na energija, po~isto proizvodstvo, industriski monitoring, alternativna energija, za{teda na elektri~na i toplinska energija, ocenka na elaborati, dokumentacija za vlijanie vrz ìvotnata sredina.

Specijalni tehni~ki grupi

Generalno dosega proektite na koi rabotelo zdru`enieto se od poleto na :

- Menaxment so ìvotna sredina - Klimatski promeni - Industriski procesi, za{teda na energija, po~isto proizvodstvo - Arhuska konvencija - Lobirawe - Nacionalni informaciski sistemi za ìvotna sredina - Procenka na vlijanija vrz ìvotna sredina - Eko turizam

Zdru`enie na In`eneri za @ivotna Sredina 64 2005 Strategija za razvoj na Eko turizam vo Berovo

STRATEGIJA ZA RAZVOJ NA EKO TURIZMOT VO BEROVO

Proektot e izraboten od

Zdru`enie na In`eneri za @ivotna Sredina “Razvojna Programa” ul.Pando Kqa{ev 5, Skopje 070/514 000 [email protected]

Koordinator na proekt Aleksandra Karaka{ova

Asistent na proekt: Qupka Postolova

Urednik: Sazdov Metodija

Proektot e podr`an od: Regionalniot Centar za za{tita na `ivotnata sredina za Centralna i Isto~na Evropa so sredstva obezbedeni od Europe Aid Kancelarijata za Sorabotka na Evropskata Komisija

Tira`: 400 Kopii

Zdru`enie na In`eneri za @ivotna Sredina 65 2005