Kroniek Van De Historische Vereniging Zuidoost-Drenthe Tiende Jaargang
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Kroniek van de Historische Vereniging Zuidoost-Drenthe tiende jaargang, nummer 1 maart 2001 SAMENSTELLING BESTUUR P.M. Kraan, voorzitter G. Waasdorp, secretaris H. Jeurink De Hietbrink 46 Westenesscherstraat 6 penningmeester 7824 XT Emmen 7811 AW Emmen Laan v/h Kwekebos 229 0591-622306 0591-617458 7823 KE Emmen 0591-626728 G. H. J. Kolker W. Visscher Havenstraat 87 Zijtak Z. Z. 7 7887 BM Erica 7833 AC Nieuw-Amsterdam 0591-302000 0591-551741 LIDMAATSCHAP Het lidmaatschap bedraagt fl. 25,00 per jaar en voor huisgenoten fl. 10,00 extra. Het lidmaatschap wordt auto matisch verlengd, tenzij voor 1 december van het lopende jaar schriftelijk is opgezegd bij de secretaris. Men ontvangt enkele keren per jaar de Kroniek en men is welkom tijdens de lezingen, die regelmatig worden georganiseerd. BANKRELATIE Rekeningnummer 1044.68.815, Historische Vereniging Zuidoost-Drenthe, Laan v/h Kwekebos 229, 7823 KE Emmen PUBLIC RE LATIONS M. Nicolai, Noorderstraat 31, 7811 AK Emmen. Telefoon: 0591-617891 TIJDSCHRIFT Kroniek van de Historische Vereniging Zuidoost-Drenthe. Redactie: Minno Nicolai W. Visscher (eindredacteur) Noorderstraat 31 Zijtak 0. Z. 7 7811 AK Emmen 7833 AC Nieuw-Amsterdam 0591-617891 0591-551741 Gelieve eventuele kopij te zenden aan de eindredacteur, W. Visscher, Nieuw-Amsterdam. VAN DE REDAKTIE Zoals u wel hebt kunnen vaststellen is het eerste nummer van deze tiende jaargang enigszins ver traagd gereedgekomen. De reden hiervan lag in het zoeken naar en vinden van een andere opma ker/drukker, wat meer tijd in beslag heeft genomen dan aanvankelijk was begroot. Het is verheL1gend u nu te kunnen meedelen dat de opzet i0 geslaagd. Met ingang van dit nummer hebben we een nieuwe drukker bereid gevonden die op voor ons voordeliger voorwaarden dan tot nu toe het geval was dit nummer en ook de volgende wil verzorgen. Hierdoor is in ieder geval op dit punt de voortgang van De Kroniek gewaarborgd. In dit nummer treft u een viertal bijdragen, gevarieerd naar 'zand en veen' aan: 1. Verhaal van de hûndë1dje!r:gc Deen. 2. Emmen, een Drents Californië ?. 3. De 'standbeelden' van Zuidoost Drenthe. 4. Het verwaarloosde monument in de Emmerdennen. Vanzelfsprekend zullen in dit jaar nog enkele nummers van de Kroniek moeten verschijnen. Hopelijk wordt er zoveel aan wederwaardigheden aangeleverd dat de kopijstroom niet te stelpen zal zijn. Met name voor onze eigen leden geldt: Schroom niet uw eigen historische wederwaardigheden aan het papier toe te vertrouwen. Aardig om te lezen voor de leden, de lezers van De Kroniek. Alleen bij een _ breed aanbod van artikelen, kan de continuïteit van ons verenigingsblad worden gegarandeerd. De redaktie ziet met belangstelling de inzendingen tegemoet. w.v. 1 EMMEN, EEN DRENTS CALIFORNIË?. het kanaal te financieren. To ch bleken de Drentse bestuurders een voorstander van de totstandkoming van dat kanaal. 'Men is Halverwege de negentiende eeuw werd voor bevreesd dat het Overijsselse kanaal de speld dat Zuidoost-Drenthe tot welvaart zou Dedemsvaart in de veenen van het Drents komen door de delfstof turf. net als Californië Californië zal komer'. De dreiging kwam van door het goud. Wat is er van die voorspelling een Engelse maatschappij. Deze wilde nl. de uitgekomen?. Dedemsvaart via Coevorden door het Zuidoostdrentse veen naar de Duitse rivier de GOUDLAND Eems verlengen. Omdat de Engelsen die veen Anderhalve eeuw geleden ·vveïd : :; de gronden niet zelf in handei-1 i\c:;der. krijgen Amerikaanse staat Californië goud ontdekt. hadden enkele Amsterdamse kooplieden de Tienduizenden gelukzoekers, uit alle windstre benodigde gronden al eerder voor hen gekocht. ken van de wereld, togen daarheen om er in Deze Engelse maatschappij was The korte tijd rijk te worden. Dit was de zogenoem Netherlands and Hanover Junction Canal de 'goldrush'. Nederzettingen van gouddelvers Company te Londen. Zij wilde hiermee een schoten als paddestoelen uit de grond. internationale scheepvaartverbinding tussen Besmettelijke ziekten braken uit, de misdaad Engeland en Duitsland via Amsterdam, Zwolse tierde welig en veel mensen bezweken aan de Diep, Dedemsvaart en Zuidoost Drenthe tot 'goudkoorts'. Twee spoorwegmaatschappijen, stand brengen. De Drentse bestuurders waren de Union- en de Central Pacific beconcurreer hier mordicus tegen. Dit gold vanzelfsprekend den elkaar om het hevigst. Het jaar 1852 werd ook voor de besturen van de Drentse Kanaal een topjaar, maar liefst drie miljoen gulden aan Maatschappij en de Oranjekanaal Maatschappij stofgoud werd per spoorwagons naar New York (1). vervoerd. Er waren nogal wat mensen rijk aan VEENBRUID geworden, de grote massa bleef echter arm. In de krant van het jaar 1853 dook in dit ver Hoe zat dat nu met dat Nederlands of Drents band herhaaldelijk het begrip Drents danwel Californië?. Nederlands Californië alias veenbruid op. Enkele citaten: 'Nederlandsch Californië. BRUIN GOUD Drenthe heet thans het Californië van De eerste keer dat we het begrip 'Drents Nederland, niet om 't goud, maar om de turf, Californië' tegenkomen is in de Provinciaal waard 200 miljoen gulden""Nederlandsch Drentsche en Asser Courant (P.D.A.C) van 29- Californië, een strook grond dat in de minst 07-1852. Het ging hier om een verslag van de getelde provincie ligt en in haar schoot voor vergadering van de Provinciale Staten van meer dan 200 miljoen aan turf besloten houdt. Drenthe van de dag ervoor. Er werd toen De oostelijke veenen van Drenthe, beraadslaagd over de toekomst van de Nederlandsch Californië, liggen slechts vier Drentsche Kanaal Maatschappij, die de uren van de Dedemsvaart. Duizenden men Hoogeveense vaart zou gaan verlengen tot in schen zouden hier werk en brood, velen een de venen van Zuidoost-Drenthe. Het voortbe goed bestaan en sommigen rijkdom geven. 't staan van de maatschappij stond toen op het Eerste plan om voor een Engelsche maat spel. Er was geen geld om de verlenging van schappij de Dedemsvaart door te trekken ging 2 niet door. Toen kwam de Drentsche Kanaal AmsterdamNeenoord. In de herfst van datzelf Maatschappij, die de Hoogeveensche vaart tot de jaar meldde de krant: 'De kanaalingenieur, in Californië wilde verlengen. Daarna constitu de heer Conrad heeft de kanalen in Emmen eerde zich eene Drentsche Veen-en Midden bekeken, eene gemeente die eens het centrale Kanaalmaatschappij (Oranjekan. Mij W.V.), die punt zal worden van het industriële Drenthe' uit de Srnilder vaart naar Californië wilde schip (7). Daarnaast gingen ook spoorwegplannen peren en zeilen. Zoo werd en wordt er gevrijd vanaf medio jaren zestig de kranten beheer om de Drentsche bruid California'( 2). sen. 'Het veen in Drenthe wordt thans het ter Deze beeldspraak 'veenbruid' kwam de oprich rein van groote bedrijvigheid. Een spoorweg in ter-president-directeur van de Drentse Kanaal de nabijheid van dat Californië zal er niet alleen Mij, jhr mr. Anne VV:!!em van Holthe tot Echten meer bedrijvighe!d brengen, maar ook winstge uit Assen als minder toepasselijk voor. Hij oor vend zijn. Dat de Maatschappij tot exploitatie deelt er zelfs zeer ongunstig over: die bruid, het van Staatsspoorwegen zoodanige fabriek van Emmense veen, schenkt namelijk niet aan één verbeterde turfbereiding oprigte in Drentsch kanaalonderneming haar gunsten, zij wil juist Californië, teneinde alzoo zelve eigenaresse te met al de anderen ook in gemeenschap komen worden van de grondstof die zij in zoo groote (3), geen gouden maar een overspelige veen hoeveelheid nodig zal hebben'(8). Er werd hier bruid dus. gedoeld op een oprichting van een zogenoem de machinale turffabriek, waarmee een zeer GELUKKIGE GOUDDELVER dichte turf kon worden geproduceerd die de De Amsterdamse kooplieden stichtten in 1852 eigenschappen van steenkool dicht zou nade op de door hen verworven gronden de veenko ren. Deze zouden dan als brandstof moeten loniale nederzetting Nieuw Amsterdam. Ook gaan dienen voor de locomotieven. Zo'n kochten ze kort daarop bijna al de garnizoens spoorweg kwam daar toen niet. gebouwen van de even eerder opgeheven vesting van Coevorden zoals het arsenaal en de kazernes. To ch kreeg die Engelse kanaal maatschappij geen spa in de grond. Er kwam toen daarom ook geen kanaalverbinding tussen Coevorden en Nieuw Amsterdam. Wel was in die tijd het Oranjekanaal in aanleg (4). Volgens de krant van 1858 'is het Oranjekanaal al door gedrongen tot in het hart van de veenen van Drenthe. Hij kan rondom zich tasten als een gelukkige gouddelver in Californië' (5). Maar ook de Dr. Kanaal Mij is met haar ver Reclame-afbeelding van de N.V. Drent lengde Hoogeveensche vaart in het sche Machinale Turf Maatschappij. Het Zuidoostdrentse veen gekomen 'Op vrijdag 5 handelsmerk van deze maatschappij april 1860 wordt voor het eerst de spade gesto was een in haar machinale turven ken in het veen van Noord- en Zuidbarge, dit is geperste ster. Uit: P. van der Woude, 100 jaar in Drents Californië' (6), Dit was ongeveer ter Nieuw-Amsterdam-Veenoord (1960). hoogte van het Van Gogh Huis te Nieuw 3 TOEKOMST maatschappij en met haar het begrip Drentsch In een krantenartikel uit 1868 gaf de Asser jour Californië, de aandacht van heel Nederland en nalist Harm Boom zijn toekomstvisie over het ook die van ver daarbuiten op het Zuidoost Zuidoostdrentse veengebied weer als volgt: drentse veengebied gevestigd (10). Een van de 'Meer dan 72.000 miljoen turven zijn uit dat gevolgen er van was de komst van de Franse veen-Californië te halen!. Welk een waarde als Compagnie générale pour l'exploitation des brandstof en wat is de turf als grondstof voor tourbieres en Drenthe. Van deze maatschappij scheikundige fabrikaten door destillatie?'. En waren naast o.m. de beide Franse patenthou dan komt hij met een aantal voorspellende ont ders Bocquet en Benard uit Parijs ook een aan boezemingen: 'Zult gij, vroeg ik aan mijzelven, tal heren uit Assen aandeelhouder.Het ging hier 't nog beleven dat hier het hart van Drenthe o.a. om de herGn Willinge Gratama, Van Holthe slaat, als de kanalen zich er kruisen, 't geraas tot Echten en Hiddingh.