Fietsen Door Het Heden En Verleden Van Nieuwleusen, ± 30 Km
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Fietsen door het heden en verleden van Nieuwleusen, ± 30 km 2021 Henk van der Beeke DNA van Dalfsen 1-1-2021 Fietsen door het heden en verleden van Nieuwleusen C o l o f o n Museum Palthehof / Hist. Ver. Ni’jluusn van vrogger Historische Kring Dalfsen Westeinde 3 Historisch Centrum 'Ab Goutbeek' Trefkoele + 7711 CH Nieuwleusen Ruigedoornstraat 108 Telefoon: 0529 485 255 7721 BR Dalfsen E-mail: [email protected] Telefoon: 0529-436611 E-mail:[email protected] Deelname aan de wandeling is op eigen risico; let goed op het verkeer! Route-aanduiding Spelregels: RA = rechtsaf; LA = linksaf; RD = rechtdoor Let op! Parkeren Even uitrusten Horeca interessant punt Fietsen door het heden en verleden van Nieuwleusen, ± 30 km Start en einde bij museum Palthehof, Westeinde 3, Nieuwleusen Zie ook: dnavandalfsen.nl VEEL PLEZIER In het kader van DNA Dalfsen is in elke kern van de gemeente Dalfsen een fiets- en een wandelroute samengesteld. Voor u even alle prachtige routes op een rijtje gezet Dalfsen Samenstellers: Dorpswandeling in oud Dalfsen, In de spiegel van het verleden, 2 km Fietsroutes rond Dalfsen, over het pontje, ± 25 km Gees Bartels en over de stuw Vechterweerd, ± 23 km Henk van der Beeke Hoonhorst Gerrit Lubbers Wandeltocht: De geheimen van de Ierthe, 12 km Dick Weelink Fietstocht: Langs de geheimen rondom Hoonhorst, 25 km Lemelerveld Wandelroute: Een historisch ommetje in en om Lemelerveld, 5 km Een historische fietsroute in en om Lemelerveld, 20 km Nieuwleusen Gedichtenwandeling Nieuwleusen, 5 of 8 km Fietsen door het heden en verleden van Nieuwleusen, 30 km Oudleusen Wandelroute Oudleusen, 9,5 km Fietsroute boerderijnaamborden Oudleusen, ± 37 km Beeldrechten Historische Kring Dalfsen en Historische Vereniging Ni'jluusn van vrogger hebben geprobeerd auteurs- en beeldrechten te regelen. Zij de menen nog zekere beeldrechten te kunnen doen gelden, worden verzocht contact op te nemen met [email protected] of [email protected] 1 Fietsen door het heden en verleden van Nieuwleusen Fietsen door het heden en verleden van Nieuwleusen lengte ± 30 km. Start bij museum Palthehof, Westeinde 3, Nieuwleusen.tel. 0529 48525 Korte beschrijving van de 30 km route Nieuwleusen is ontstaan in de eerste helft van de zeventiende eeuw. Het gebied tussen de Vecht en de Reest, van Coevorden tot Hasselt, bestond in die tijd voornamelijk uit ontoegankelijke veenmoerassen. Het hoogveen lag op dekzand en werd naar het zuiden toe steeds dunner. Het gebied waar Nieuwleusen nu ligt, heette het 'Ommer moer' (Ommer veenmoeras). Vanuit het dorp Oudleusen is men steeds verder noordwaarts gaan turf afgraven en ontginnen. Het dorp Nieuwleusen ligt op een zandtong die vroeger boven het hoogveen uitstak. Hierop is ook de havezate Oosterveen gesticht in 1640 en afgebroken in ??? U fietst al kronkelende over de rug van deze landtong van oost naar west langs oude boerderijen met schaapskooi. In de woonkern Den hulst stond de bekende fietsen fabriek Union gelegen aan de Dedemsvaart, nu gedempt. Den Hulst bestond in de 17eeuw alleen uit boerderijen, in 1803 liet de Baron van Dedem het kanaal de Dedemsvaart graven. Hij bewoonde de Havezate De Rollecate gelegen aan zijn eigen kanaal, dit heeft geleid tot grote bloei van het achterland met name Dedemsvaart. Er zijn afstapmomenten waar u via een geplaatst bordje met QR inscan code de verdwenen gebouwen, een kanaal met sluis terug kunt zien. In de print versie zitten 31 QR code prints die u kunt scannen met een smartphone. Museum Palthehof Museum Palthehof is in 1998 gebouwd in de vorm van een schaapskooi. Het toont het cultureel erfgoed van de bevolking van Nieuwleusen. Op het terrein staan een tbc-huisje en een “Verhalenwagon”, die herinnert aan de tramlijn lang de Dedemsvaart (1886 tot 1947). Het museum is eigendom van de historische vereniging Ni'jluusn van vrogger, opgericht in 1982, en genoemd naar de familie Palthe, vroeger eigenaars van de grond met het achterliggende wandelpark “Palthebos”. Naast het museum bevindt zich de sfeervolle oude begraafplaats. Veel plezier 2 Fietsen door het heden en verleden van Nieuwleusen Ga door het hek de parkeerplaats over van het café rest het Wittepeerd over, en daarna RA het Westeinde op 1 Grote Kerk De Grote Kerk is gebouwd in 1829 op de plek waar eerder een kleinere kerk stond. Tot 1672 werden de eerste kerkdiensten gehouden in een schuurruimte van de havezate Oosterveen. Op een zilveren avondmaalsbeker is de boerderijachtige havezate Oosterveen gegrafeerd. Boven de preekstoel is het familiewapen van Hermen Roelinck en Elisabeth Mechtelt Ripperda aangebracht en op de torenklok van 1670 de wapens van Derk Roelinck en Machtelt Bueker. Vader Hermen en zoon Derk waren Griffier der Staten van Overijssel en Derk werd in 1655 gekozen tot Heemraad in de marke van Leusen. RA de Dommelerdijk 2 Houtzaagmolen van Snijder, Hier stond de oudste molen van Nieuwleusen, in 1798 gebouwd door Gerrit Stolte en voortgezet als korenmolen door Berend Jan van den Berg. Diens gelijknamige zoon breidde in 1895 de zaak uit met een meel-, hout- en ijzerhandel aan de Dedemsvaart in Den Hulst; dat werd de latere Union Rijwielfabriek en - Bouwmaterialenhandel. In 1917 kocht Hendrik Snijder de molen en maakte er een houtzaagmolen van. In 1929 kwam er een elektrische aandrijving en werd de molen ontmanteld. Volgende generaties Snijders richtten zich steeds meer op het aannemersvak en rond 2000 was het gedaan met de zagerij. Achter het kantoorgebouw herinnert de schuur nog aan de houtzagerij. Tijdens de Eerste Wereldoorlog was Oljans veldwachter. Als er stiekum werd gemalen zei Oljans: “Het meultie van Snieder hef vannacht oardig ewaaid”. LA de Middeldijk LA Paltheweg 3 Boerderij van dominee Palthe Boerderijtje dat behoorde tot de Palthe-goederen. Hier woonde de familie Blik. Barteld Blik was rentmeester van Gulia Palthe. Het pad links naast de boerderij was bekend als de Blikstege en het bosje daarnaast als Bliksbossie. De naam Paltheweg verwijst naar dit verleden. RA Oosteinde 3 Fietsen door het heden en verleden van Nieuwleusen 4 Openbare school A met onderwijzerswoning In 1660 werd op de nieuwe ontginning van het Oosterveen een school gebouwd waarvoor de erfgenamen van de Leusener Compagnie samen de kosten moesten betalen. Marten Harms werd aangesteld als onderwijzer en hield ook het doopboek bij, tot er in 1663 een eigen predikant kwam. Rond 1900 is op dezelfde plek het huidige schoolgebouw met woning voor de hoofdonderwijzer gebouwd. De school werd in 1974 opgeheven, de leerlingen gingen naar de nieuwe Wilhelminaschool. Het gebouw is gekocht door de schietvereniging en kreeg de naam “Prinsenhof”. LA Boumansweg en RA Oosterveen 5 De laatst overgebleven schaapskooi van Nieuwleusen Bij het in cultuur brengen van woeste grond speelden schapen een belangrijke rol en de meeste boerderijen aan de zandweg van het Oosterveen hadden een schaapskooi. Omstreeks 1660 was het meeste veen bij de boerderijen al afgegraven. Op de achtergebleven grond ging heide groeien. Daarop liet men schapen grazen. Daarnaast hadden de boeren verder weg, verspreid richting de Vecht, hooilanden in gebruik. De jaarlijks verkregen hoeveelheid hooi bepaalde het aantal schapen dat men kon houden, want met dit hooi moesten de schapen de winter doorkomen. In de zomer waren de schapen overdag op de heide en in het veld en ’s avonds werden ze weer naar de schaapskooi gedreven. De in de schaapskooi verzamelde mest bepaalde hoeveel land er achter de boerderij bebouwd kon worden. In 2018 is op de hoek Jagtlusterallee – Neurinkweg een nieuwe schaapskooi gebouwd. LA De Stouwe 6 Neergestorte bommenwerper Zie tekst op het daarbij geplaatste bord. LA Oosterhulst 4 Fietsen door het heden en verleden van Nieuwleusen 7 Molen De Vlijt Berend Jan van den Berg (1869-1958), de oudste zoon van Wilhelmus Albertus van den Berg van de molen in Den Hulst, koopt in 1898 korenmolen “De Vlijt” in het Friese Balk en bouwt die hier weer op. Na enige tijd plaatst hij er een benzinemotor in om ook op windstille dagen te kunnen malen. In 1912 koopt J.H.P. Muller de molen. In 1933 wordt de molen getroffen door blikseminslag. De twee zonen bouwen dan een elektrische graanmaalderij met twee verdiepingen, met aan weerszijden een woonhuis. In 1980 neemt veevoederconcern UTD het bedrijf over. In 1995 wordt het bedrijfspand gesloopt en nu is Groen Caravans hier gevestigd. LA Bijkersweg, RA fietspad op, LA Boumansweg RA Oosterveen 8 Havezate Oosterveen In 1631 besloten vijf heren, verenigd in de Leusener Compagnie, de ontoegankelijke woestenij van ‘het achterste veen’ van de marke van Leusen af te graven en de ondergrond in ontginning te brengen. Langs “Het Pad” (nu Oosterveen) kwamen boerenhoeves en Sweder van Haersolte bouwde op de nieuwe ontginning een edelmanshuis voor zijn zoon Rutger. De havezate, een stenen huis met veertien ramen en twee schoorstenen, kreeg een grootschalige tuinaanleg met een grachtenstelsel en werd in 1680 vergroot met een bovenverdieping aan de voorzijde en werd ook wel “de toren” genoemd. Hier werden de eerste kerkdiensten gehouden en leden van “de Compagnie” werkten er aan mee dat er verderop een schooltje kwam. Het huwelijk van Rutger van Haersolte en Elisabeth Margaretha van Pallandt bleef zonder kinderen. De havezate Oosterveen raakte in verval en de grond kwam in bezit van de familie Van Marle, die het in delen verkocht. In 1862 is het huis afgebroken en niets herinnert meer aan de havezate. Er waren geen afbeeldingen van de havezate bekend tot René Fokkert in 2016 in de bibliotheek van Rotterdam een tekening ontdekte met het onderschrift "Oosterveen bij de Ommerschans". De tekening in de Palthehof is een goede kopie. LA Paltheweg, RA Oosteinde 9 Eerste gemeentesecretarie Op 1 juli 1818 werd Nieuwleusen een zelfstandige gemeente. Onderwijzer Jannes Eshuis (1803 - 1877) werd benoemd als gemeentesecretaris. In zijn huis, Oosteinde 41, heeft hij tot zijn overlijden de gemeentelijke administratie gevoerd. In 1878 is aan het Westeinde 5 een ambtswoning voor de burgemeester gebouwd, daarin werd ook de gemeentelijke administratie ondergebracht.