Amerika Door De Ogen Van Alan Ball
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Amerika door de ogen van Alan Ball Een ideologiekritisch onderzoek naar de representatie van de American Dream in SIX FEET UNDER Doctoraalscriptie Saskia Visser, 0011339 Begeleider: dr.prof. J.S. de Leeuw Tweede lezer: drs. C. Pafort-Overduin Film- en Televisiewetenschap Universiteit Utrecht 26 juni 2007 Bron foto voorpagina: http://www.hbo.com/sixfeetunder/ 2 Inhoudsopgave VOORWOORD 5 1 INLEIDING 6 2 THEORETISCH KADER 9 2.1 Inleiding 9 2.2 Cultural Studies 10 2.3 Creatie van een mythe 15 2.4 Discours 17 2.5 Dominante ideologie 21 2.6 Auteursdrama 25 2.7 Productie 29 2.8 Conclusie 32 3 DE AMERICAN DREAM 34 3.1 Inleiding 34 3.2 Amerikaanse Onafhankelijkheidsverklaring 36 3.3 De vier elementen van de American Dream 38 3.3.1 Gelijkheid 38 3.3.2 Een nieuw begin 40 3.3.3 Stijgende mobiliteit 42 3.3.4 De kust 43 3.4 Zwakke plekken 46 3.5 De American Dream: een mythe? 49 3.6 De American Dream in film en op televisie 51 3.6.1 Hollywood 51 3.6.2 Televisie 57 3.6.3 Sitcom 59 3.6.4 Reclame 63 3.7 Toekomst van de American Dream 66 3 4 ANALYSE 69 4.1 Analysemodel 69 4.2 Six Feet Under 72 4.2.1 Plot aflevering 1 – Six Feet Under 73 4.2.2 Plot aflevering 13 – Knock Knock 75 4.2.3 Plot aflevering 63 – Everyone is Waiting 78 4.3 Analyse personages 82 4.3.1 Ruth 83 4.3.2 Nate 87 4.3.3 David 91 4.3.4 Claire 94 4.3.5 Brenda 97 4.3.6 Rico 99 4.4 Analyse narratief 101 4.4.1 Conflicten 104 4.4.2 De dood 110 4.4.3 Locatie 114 4.5 Ideologiekritische analyse 115 4.5.1 Gelijkheid 116 4.5.2 Een nieuw begin 120 4.5.3 Stijgende mobiliteit 123 4.5.4 De kust 126 5 VERKLARING 130 5.1 Alan Ball 130 5.2 Reacties 139 5.2.1 Amerikaanse media 141 5.2.2 Nederlandse media 143 5.3 Maatschappelijke context 144 5.4 Verklaring representatie Six Feet Under 147 6 CONCLUSIE 150 LITERATUURLIJST 155 4 Voorwoord Mijn hele studie heb ik opgekeken tegen het schrijven van mijn scriptie. Na in vier jaar alle benodigde vakken gehaald te hebben, wilde ik dit moment dan ook nog even uitstellen. Geen onnuttig uitstel overigens: een leuke stage, daar nog langer blijven werken, een jaar studeren in Amerika, en daarna nog wat meer werken op en rond de oude stageplek. Toen de datum om nog te kunnen afstuderen als Doctorandus steeds dichterbij kwam, moest ik er toch aan geloven. Uitstellen was geen optie meer. Nu, ruim een halfjaar later, ligt hij hier voor uw neus: mijn scriptie. Het schrijven ervan is een uitdagende onderneming geweest, waarbij mijn onderwerp me geen moment is gaan vervelen. Mijn fascinatie met de Verenigde Staten heb ik kunnen combineren met SIX FEET UNDER , naar mijn idee een van de mooiste televisieseries die er bestaat. Maar het is niet alleen mijn onderwerp dat me er doorheen heeft gesleept. Ik kreeg hulp en aanmoediging van mijn begeleider Sonja de Leeuw, die mij bij elk bezoek weer op een rustige en onderbouwende manier feedback gaf en me gerust stelde over een goede afloop van het hele scriptieproces. Daarnaast heeft Clara Pafort mij geholpen bij het opstellen van het concept voor deze scriptie, waarvoor ik haar erg dankbaar ben. Naast de begeleiding vanuit de universiteit heb ik ook aan vrienden, huisgenoten en studiegenoten veel steun gehad. Altijd kon ik bij hen terecht voor de nodige ontspanning, tips, of een luisterend oor. Zelfs in de letterenbibliotheek, waar ik veel tijd heb doorgebracht om optimaal aan mijn scriptie te kunnen werken, was er steun van en gezelligheid met lotgenoten waarvan ik sommigen voor die tijd niet eens kende. Ten slotte het thuisfront, H&M. Even bellen voor een praatje of een weekend naar huis om bij te komen na een zware deadline; ik kon altijd bij ze terecht. Nu is het gedaan, de scriptie is af. Het is een heel karwei geweest, maar achteraf kan ik er met een goed gevoel op terugkijken en trots zijn op het resultaat. Gelukkig heeft uitstel in dit geval niet geleid tot afstel. Saskia Visser, Utrecht 2007 5 1 Inleiding Nathaniel Fisher Sr. rijdt in een zwarte lijkwagen door het zonnige Los Angeles. Hij rookt een sigaret en zingt mee met een kerstliedje op de radio: “ I’ll be home for Christmas ”. Dan wordt hij gebeld door zijn vrouw Ruth. Als ze merkt dat hij rookt wordt ze boos, want daar gaat de auto zo van stinken. Nathaniel zegt dat hij nu stopt en gooit zijn sigaret uit het raam. Terwijl hij direct na het telefoontje een nieuwe sigaret opsteekt, rijdt hij zonder te kijken een kruising op en wordt doodgereden door een bus. De eerste scène van SIX FEET UNDER suggereert dat we hier niet te maken hebben met een standaard televisieserie. De kijker maakt kennis met Nathaniel, schijnbaar een hoofdpersonage. Maar binnen een paar minuten zijn we al getuige van zijn dood. SIX FEET UNDER , een dramaserie van de Amerikaanse betaalzender HBO, trok veel kijkers maar werd ook door critici goed ontvangen. Vijf seizoenen lang deelde de kijker lief en leed met de Fishers, een disfunctionele familie die in Los Angeles een begrafenisonderneming runt. De eerste aflevering op HBO was op 3 juni 2001 en de laatste op 21 augustus 2005. Op de Nederlandse televisie werd de eerste aflevering pas in de winter van 2003 uitgezonden – bij de NPS op Nederland 3. SIX FEET UNDER is ontwikkeld door Alan Ball, eerder verantwoordelijk voor het scenario van de met vijf Oscars bekroonde film AMERICAN BEAUTY (1999). Daarin geeft hij een vrij cynisch beeld van de American Dream. Een beeld dat Ball in SIX FEET UNDER lijkt door te zetten, zoals beschreven wordt in het volgende citaat uit de VPRO-gids: “Het zal niemand verbazen dat er in SIX FEET UNDER (evenals in AMERICAN BEAUTY ) wederom veel heilige Amerikaanse huisjes omver worden getrapt.” 1 Dit schoppen tegen de Amerikaanse cultuur maakt SIX FEET UNDER verfrissend anders dan andere Amerikaanse dramaseries. Toch krijgt de serie niet de aandacht die andere vernieuwende, succesvolle HBO-producten kregen. SEX AND THE CITY en THE SOPRANOS konden jarenlang rekenen op een enorme mediabelangstelling, zowel in de populaire pers als in de vorm van uitgebreide analyses in boeken met een meer wetenschappelijke inslag. SIX FEET UNDER wordt bij die analyses soms kort genoemd, maar 1 http://www.dood.nl/showit.php3?cid=203 . 6 het blijft vaak bij een korte vermelding. Terwijl de serie juist een bijzonder beeld weergeeft van de huidige Amerikaanse maatschappij. Mede daarom wil ik analyseren hoe de American Dream in deze serie wordt gerepresenteerd. Het begrip ‘de American Dream’ is een enigszins ongrijpbaar begrip en ook nog eens met de jaren aan verandering onderhevig. Over het algemeen wordt met de term het idee bedoeld dat ‘iedereen door hard te werken hogerop kan komen’. Elk individu kan de top bereiken, ongeacht zijn of haar afkomst. Filmmaker Alan Ball lijkt dit idee niet erg realistisch te vinden en brengt dit in zijn werk telkens weer tot uitdrukking. Ball geeft een ander beeld van de American Dream. Dit roept vragen op als: waarom deze afwijkende opvatting? En waarom deze opvatting op dit moment? Kan een verklaring gezocht worden in een bredere maatschappelijke context? Dit zijn de deelvragen die aan de basis staan van dit onderzoek. Deze deelvragen komen samen in de volgende probleemstelling: Hoe geeft Alan Ball de American Dream weer in SIX FEET UNDER en waarom doet hij dat op die manier? Om de deelvragen en daarmee de probleemstelling te beantwoorden, is een ideologiekritisch onderzoek noodzakelijk. Daarom ga ik in mijn tweede hoofdstuk in op de begrippen ideologie en mythe vanuit de Cultural Studies. Binnen deze academische discipline is er veel aandacht geweest voor de betekenissen die in mediaproducten worden gelegd. In het hoofdstuk daarna staat de American Dream centraal. Zoals ik al aangaf, is dit begrip niet gemakkelijk te definiëren, maar literatuuronderzoek leidt wel tot vier elementen die van pas komen bij de analyse van de serie: gelijkheid, een nieuw begin, stijgende mobiliteit en de kust. Deze worden besproken in hoofdstuk vier. Daarnaast wordt er in dit hoofdstuk bekeken hoe de American Dream in het verleden naar voren is gekomen in films en op televisie. Het vierde hoofdstuk bestaat, zoals gezegd, uit een analyse van een aantal afleveringen van SIX FEET UNDER . Hoe wordt de American Dream hierin weergegeven? 7 In hoofdstuk vijf wordt verklaard waarom Alan Ball de American Dream in SIX FEET UNDER representeert zoals hij dat doet. Hiertoe wordt bekeken hoe Ball te werk ging in zijn eerdere scenario’s en wat hij hierover heeft gezegd in interviews. Ook wordt de serie in een maatschappelijke context geplaatst. Deze plaatsing wordt vergeleken met hoe de American Dream in het verleden in film en op televisie werd gerepresenteerd (de bevindingen uit hoofdstuk drie). Wat was er in het verleden in film en op televisie terug te zien van maatschappelijke problemen die de American Dream raakten? Is dit te vergelijken met wat Alan Ball ermee doet in SIX FEET UNDER ? In hoofdstuk zes volgt de conclusie. Daarin zal blijken hoe en waarom Alan Ball de American Dream in de serie SIX FEET UNDER representeert zoals hij dat doet. 8 2 Theoretisch kader Communication is too often taken for granted when it should be taken to pieces – John Fiske 2 2.1 Inleiding Serieus televisiedrama kreeg voor de jaren negentig maar weinig aandacht binnen de wetenschappelijke wereld, constateert John Tulloch in zijn boek Television Drama: Agency, Audience and Myth .