Otomotiv Sektörünün Iktisadi Analizi; Erzurum Il Merkezinde Otomobil Talebi Ve Talebinin Belirleyicileri Üzerine Bir Uygulama
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
OTOMOTİV SEKTÖRÜNÜN İKTİSADİ ANALİZİ; ERZURUM İL MERKEZİNDE OTOMOBİL TALEBİ VE TALEBİNİN BELİRLEYİCİLERİ ÜZERİNE BİR UYGULAMA Sevdanur DURMUŞ Yüksek Lisans Tezi İktisat Anabilim Dalı Prof. Dr. Kerem KARABULUT 2014 Her Hakkı Saklıdır ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İKTİSAT ANABİLİM DALI Sevdanur DURMUŞ OTOMOTİV SEKTÖRÜNÜN İKTİSADİ ANALİZİ; ERZURUM İL MERKEZİNDE OTOMOBİL TALEBİ VE TALEBİNİN BELİRLEYİCİLERİ ÜZERİNE BİR UYGULAMA YÜKSEK LİSANS TEZİ TEZ YÖNETİCİSİ Prof. Dr. Kerem KARABULUT ERZURUM -2014 I İÇİNDEKİLER ÖZET ............................................................................................................................. IV ABSTRACT .................................................................................................................... V KISALTMALAR DIZINI ........................................................................................... VI ŞEKİLLER DİZİNİ .................................................................................................... VII TABLOLAR DİZİNİ .................................................................................................. VII ÖNSÖZ ............................................................................................................................ X GİRİŞ ............................................................................................................................... 1 BİRİNCİ BÖLÜM DÜNYADA OTOMOTİV SEKTÖRÜ 1.1. OTOMOTİVİN TANIMI VE SEKTÖRÜNÜN TARİHSEL GELİŞİMİ .......... 4 1.1.1. Otomotiv Sektörünün Tanımı ............................................................................. 4 1.1.2. Otomotiv Sektörünün Tarihi Gelişimi ................................................................ 4 1.2. OTOMOTİV SEKTÖRÜNÜN GENEL YAPISI .................................................. 5 1.2.1. Otomotiv Sektörünün Dünya Üretimindeki Yeri ve Önemi .............................. 5 1.2.2. Dünya Genelinde Otomobil Üreten Firmalar ..................................................... 9 1.2.3. Otomotiv Sektöründeki Genel Sorunlar ........................................................... 11 1.2.4. Otomotiv Sektörünün Geleceğe Yönelik Firma Stratejileri ............................. 13 İKİNCİ BÖLÜM TÜRKİYE’DE OTOMOTİV SEKTÖRÜ 2.1. TÜRK OTOMOTİV SANAYİNİN GELİŞİMİ .................................................. 16 2.1.1. Otomotiv Piyasasının İlk Oluşum Dönemi ...................................................... 16 2.1.2. İthal İkame Yaklaşımı Etkisindeki 1960’ li Yıllar ........................................... 17 2.1.3. Petrol Krizi Etkisindeki Ülke Ekonomi Politikalarının 1970’li Yıllara Etkisi . 19 2.1.4. Liberal Ekonomi Politikaları Etkisindeki 1980’li Yıllar .................................. 19 2.1.5. Küresel Rekabet ve Sanayi Entegrasyonu Sürecindeki 1990’li Yıllar ............. 20 2.1.6. Sürdürülülebilir Küresel Rekabet Sürecinden Güçlü Ekonomiye Geçiş Sürecindeki 2000’li Yıllar .......................................................................................... 22 II 2.1.7. 2010’ lu Yıllarda Sektörün İçinde Bulunduğu Durum ve Öngörüler ............... 23 2.2. OTOMOTİV SEKTÖRÜNÜN GENEL EKONOMİK ANALİZİ .................... 26 2.2.1. Otomotiv Sektöründeki İthalat, İhracat ve Dış Ticaret Göstergeleri ................ 26 2.2.2. Türkiye’ deki Üretim, Pazar ve Kapasite Analizi ............................................ 29 2.2.3. Otomotiv Sektörünün İstihdam Üzerindeki Etkisi ........................................... 33 2.3. OTOMOTİV SEKTÖRÜNDEKİ GENEL SORUNLAR ................................... 34 2.3.1. Kapasite Fazlalığı ............................................................................................. 34 2.3.2. Yetersiz ve İstikrarsız İç Talep ......................................................................... 34 2.3.3. İthalat Artışı ...................................................................................................... 34 2.3.4. Satış Vergilerinin Yüksekliği ........................................................................... 35 2.4.5. Ana ve Yan Sanayi Arasındaki İşbirliği Eksikliği ........................................... 38 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM TALEP TEORİSİ VE OTOMOBİL TALEBİ 3.1. TALEP TEORİSİ ................................................................................................... 39 3.1.1. Talep Edilen Miktar ve İçeriği ......................................................................... 41 3.1.2. Talep Edilen Miktarı Etkileyen Faktörler ........................................................ 41 3.1.2.1. Malın Fiyatı .............................................................................................. 41 3.1.2.2. İlgili Malların Fiyatları ............................................................................. 42 3.1.2.3. Ortalama Tüketici Geliri ........................................................................... 42 3.1.2.4. Tüketiciler Arasındaki Gelir Dağılımı ...................................................... 43 3.1.2.5. Zevk ve Tercihler ...................................................................................... 44 3.1.2.6. Tüketici Sayısı .......................................................................................... 45 3.1.2.7. İhtiyacın Şiddet Derecesi .......................................................................... 45 3.1.2.8. Piyasa İşlemleri ......................................................................................... 45 3.1.2.9. Nüfus......................................................................................................... 45 3.1.3. Otomobil Talebi ............................................................................................... 46 3.2. TALEP ESNEKLİKLERİ ..................................................................................... 47 3.2.1. Fiyat Esnekliği .................................................................................................. 48 3.2.2. Gelir Esnekliği .................................................................................................. 48 3.2.3. Çapraz Esneklik ................................................................................................ 49 3.2.4. Beklenen Fiyat Esnekliği .................................................................................. 49 III DÖRDÜNCÜ BÖLÜM ERZURUM İLİNİN SOSYO-EKONOMİK YAPISI 4.1. ERZURUM İLİNİN SOSYO-EKONOMİK YAPISI ......................................... 51 4.1.1. Erzurum’un Kısa Tarihçesi .............................................................................. 51 4.1.2. Erzurum’um İlinin Genel Sosyo-Ekonomik Göstergeleri ................................ 53 BEŞİNCİ BÖLÜM ERZURUM İLİ OTOMOBİL TALEBİNDE BELİRYECİ OLAN TEMEL UNSURLARA YÖNELİK UYGULAMA 5.1. ARAŞTIRMANIN AMACI VE KAPSAMI ........................................................ 61 5.2. ARAŞTIRMANIN METODOLOJİSİ ................................................................. 62 5.2.1. Örnekleme Süreci ............................................................................................. 62 5.2.2. Ön Çalışma ....................................................................................................... 62 5.2.3. Veri Toplama Yöntemi ve Aracı ...................................................................... 62 5.3. VERİLERİN ANALİZİ ......................................................................................... 63 5.3.1. Demografik Özellikler ...................................................................................... 63 5.3.2. Cevaplayıcıların Otomobil Talebini Etkileyen Davranışları ............................ 64 5.5.3. Otomobil Talebinin Belirleyici Değişkenlerinin Tanımlayıcı İstatistikleri ..... 74 5.3.4. Otomobil Talebini Beliryen Faktörlerin Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi ... 78 SONUÇ VE ÖNERİLER .............................................................................................. 96 KAYNAKÇA ............................................................................................................... 100 EKLER ......................................................................................................................... 108 EK 1. 2010 OICA Verilerine Göre Motorlu Taşıt Üretimleri .................................. 108 EK 2. LMC Automotıv Dünya Otomotiv Üretimi ................................................... 110 EK 3. Motorlu Kara Taşıtlar Sayısı .......................................................................... 112 EK 4. Motorlu Taşıt Aracı Üreten Firmalar ve 2012 Üretim Kapasiteleri ............... 113 EK 5. Anket Formu .................................................................................................. 115 ÖZGEÇMİŞ ................................................................................................................. 118 IV ÖZET YÜKSEK LİSANS TEZİ OTOMOTİV SEKTÖRÜNÜN İKTİSADİ ANALİZİ; ERZURUM İL MERKEZİNDE OTOMOBİL TALEBİ VE TALEBİN BELİRLEYİCİLERİ ÜZERİNE BİR UYGULAMA Sevdanur DURMUŞ Tez Danışmanı: Prof. Dr. Kerem KARABULUT 2014, 118 sayfa Jüri: Prof. Dr. Kerem KARABULUT Prof. Dr. Uğur GÜLLÜLÜ Yrd. Doç. Dr. Fatma G. ODABAŞIOĞLU Otomotiv sektörü gelişmekte olan ülkeler için anahtar sektör görevi görmektedir. Küresel ekonomi içinde önemli bir yer tutan sektör, sürekli olarak teknolojik yapıyla ve AR-GE yatırımlarıyla beslenmektedir. Ekonomide çarpan etkisi oluşturan sektör istihdam, büyüme, iç ve dış denge üzerinde olumlu katkılar sağlamaktadır. Şehirleşmenin hızla artması ve şehirlerin büyümesiyle de otomobilin günlük hayat içinde kullanımının