Vakiflar Dergisi Issn 1011 -7474
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
VAKIFLAR DERGİSİ ISSN 1011 -7474 Sahibi : Vakıflar Genel Müdürlüğü Yazı işlerini fiilen idare eden : İrfan Cenkçi AKtFLAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ NEŞR l^j^Tjj/y VAKIFLAR DERGlSl Metinden hariç 148 Resim, 18 Piân ve Kroki, 37 fotokopiyi hâvidir. Sayı: V I | TIPKI BASIM FYS VAKIF SİSTEM MATBAASI - ANKARA - 2006 BAHA MATB AASI^İSTANBUL 1968 ÖNSÖZ Vakıflar; geçmişteki ihtişamlı günlerinde olduğu gibi bugün de, hiçbir ayrım gözetmeksizin herkesin yanında olmanın azim ve gayreti ile, durup dinlenmeden ve zaman mefhumu gözetmeden, bir seferberlik duygusu içerisinde çalışmalarına devam etmektedir. Kuruluşundan bu yana gerçekleştirdiği sanat şaheseri mimari yapıları ve yazılı kaynaklarıyla, dünya üzerindeki tüm medeniyetlere örnek teşkil eden ve hayranlık uyandıran vakıflar, önemli bir kültür ve medeniyet hazinesine sahip olmanın haklı gururunu bugün de yaşamaktadır. Evet! Vakıflarımız yaşayan bir medeniyettir. İşte, bundan dolayıdır ki, vakıf şuurunu yaşatmak ve sürekli canlı tutmak amacıyla 2006 yılını "Vakıf Medeniyeti Yılı" ilan ettik. Bu büyük medeniyeti, toplumun her kesimine anlatmanın, daha da geliştirmenin ve hak ettiği gurur içerisinde yaşatmanın en büyük görevlerimizden biri olduğu inancındayız. Amacımız; bir yandan, geçmişten günümüze vakıf kurumunun geçirdiği evreleri ele alarak ""vakıf geleneğini" günümüze taşımak, diğer yandan da gerek geçmişte, gerekse günümüzde kurulmuş olup da gerçekleştirdiği hizmetler ve başarılı çalışmaları ile öne çıkan nitelikli vakıfların tanıtılmasına zemin hazırlamak ve bu vesile ile esasen vakfın özünde var olan, topluma hizmet şuurunu yeniden canlandırarak, etkin ve verimli hale getirmektir. Bu şuur ve inançla; bizlere emanet edilen 41500 mazbut vakfa ait 1111 eserin restorasyonunu tamamladık ve halkımızın hizmetine sunduk. Ağlayan vakıf eserlerin artık yüzü gülmeye başladı. Hedefimiz, 2006 ve 2007 yıllarında ülkemiz genelinde restore edilmemiş vakıf eseri bırakmamak ve gelecek nesillere tüm vakıf eserlerini mamur edilmiş olarak intikal ettirmektir. Ecdadın bizlere emanet ettiği, üstün insanlık duygularıyla kurulmuş ve yoğrulmuş, gurur ve övünç kaynağımız olan vakıf geleneğinin korunması, geliştirilerek sürdürülmesi, özümsenmesi ve özenli bir şekilde gelecek kuşaklara aktarılması inancındayım. İşte bu nedenledir ki kültür ve medeniyetimizin geliştirilerek devam ettirilmesinde kültür mirasımızın bir parçası olan vakıf yayınları ve özellikle Vakıflar Dergisi büyük bir önem taşımaktadır. Vakıflar Genel Müdürlüğünce 1938 yılında yayın hayatına başlayan bu dergilerde vakıf üzerine söylenmiş sözler, yapılmış ilmi araştırmalar, tespit ve değerlendirmeler incelendiğinde, içerik zenginliğini ve yazar kalitesini sizlerin de takdir edeceğinizden eminim. Bu dergilerde, 1950'de Dışişleri Bakanı olan ve 28 Haziran 1966'da bir trafik kazasında vefat eden Fuat Köprülü'den her sayıda fevkalade güzel makaleler sunan Halim Baki Kunter'e, Ahmet Süheyl Ünver'den Ekrem Hakkı Ayverdi'ye, Firuzan Selçuk'tan F. Kerim Gökay'a, İsmail Hakkı Uzunçarşılı'dan Ali Himmet Berki'ye kadar pek çok ilim adamı, akademisyen ve araştırmacının paha biçilmez değerdeki çalışma ve değerlendirmeleri bu sayılar içinde yer almaktadır. Ancak; bu dergilerin ilk 10 sayısının mevcudu kalmadığı için, bu sayılara olan yoğun talebin karşılanamadığını ve 1998 yılında basılan 27. sayıdan itibaren de yeni sayıların basılmadığını gördüm. Bu alandaki kültür boşluğunu doldurmak ve yoğun talebi karşılamak amacıyla. Vakıflar Dergisinin mevcudu kalmayan ilk 10 sayısının yeniden basımına karar verdik. Ayrıca; Prof. Dr. İlber Ortaylı başkanlığında. Prof. Dr. Bahaattin Yediyildız, Prof. Dr. Mahmut Kaya, Yard. Doç. Dr. İnci A. Birol ve Mehmet Çetin'den oluşan yayın inceleme kurulumuzun titiz çalışmalarıyla 28 ve 29. sayıların basımını gerçekleştirdik. Otuzuncu sayının da basımı için hazırlık çalışmaları devam ediyor. Vakıf kültür ve medeniyetinin sürekli yaşatılabilmesi için, önemli bir kaynak ve bir kültür hazinesi olan Vakıflar Dergisinin ilk 10 sayısının tıpkı basımının yapılması ve yeniden okuyucu ile buluşturulması 2006 Vakıf Medeniyeti Yılının anlamı açısından da büyük önem taşımaktadır. Bugüne kadar 29 sayısının basımı gerçekleştirilen ve içerisinde, taşınır ve taşınmaz çeşitli vakıf eserleri ile ilgili ilmî ve tarihî çok önemli bilgilere yer veren Vakıflar Dergisinin ilk 10 sayısını genç kuşaklara ve bilim dünyasının hizmetine sunmaktan onur duyar, ilmi araştırma ve çalışmalarınızda temel bir kaynak olarak yararlanabileceğimiz bu dev eserin, pek çok yeni düşünce ve yaklaşımın da itici gücü olacağı inancıyla emeği geçenlere teşekkür eder, saygılar sunarım. Yusuf BEYAZIT Vakıflar Genel Müdürü ÖNSÖZ Ferdin şalisi mü!l(Unü kendi arzu ye iradesi ile mülkiyetinden ' çıkarıp ebedî olarak insanların menfaatına taiısisi suretile vucüt bulan vakıf mües sesesi, dini, sosyal ve kültürel hizmetler ifa için meydana getirmiş olduğu eserler ve şaheserler ile Tiİrk medeniyet tarihine dünya medeniyet tarihi yanında haşmetli bir yer temin etmiştir. Vakıf yoluyla ecdadımızın dini heyecanı bize abldeleşmiş camiler, sosyal duygusu İköprü, çeşme, sebil, darül-şifa, hastahane ,ve imaretler; kültür sev gisi, medreseler, kütüphaneler !hediye etmiş bulunmaktadır. Türk medeniyetinin çok kıymetli belgeleri olan bu eserlerin bakımı, .ko runması, tamir ve restoresi Vakıflar Genel Müdürlüğünün birinci plânda ge len vazlfelerindendir. Genel jMüdürlüğümüz bu mevzudaki hizmetini dikkat ye itina İle İfa et meğe .çalışırken birçok İslâm - Türk âlimleri tarafından işlenen V^kıf huku kunun incelenmesi ve tekâmülü İstikametinde çalışmalara, çoğu vakıf yolu ile vücut bulmuş olan âbide ve eski eserlerimizin tarihi sanat değerleri hakkında ilmi araştırmalara yardımcı olmak maksadile ide gerekli yayınlara giriş miştir. Vakıflar Dergisi bu yayınların en önemlisini teşkil etmektedir. 1938 sene sinde (başlayan bu teşebbüs şUpheslzkl mevzuun önemi ve incelenen eserlerin kıymetleri muvacehesinde henüz bir başlangıç halindedir. 30 sene zarfında ancak 7 cilt olarak yayınlanan derginin senede bir cilt dahi çıkarılmamış ol ması İlmi (çalışmalarımızın üzerine daha fazla eğilmemiz gerektiğini göster mektedir. Bu (Sene Arşiv ve Neşriyat bürosunu güçlendirmek suretiyle Vakıflar Der gisini her jsene muntazaman- çıkarmak ve Vakıflar Dergisine muvazi olarak da Hm! ve popüler başka yayınlara başlamak kararındayız. Bu tatbikatımızla mevzularımız üzerinde İlmi çalışmalar yapan zevatın yardımlarına daha çok muhtaç olacağımız şüphesiz bulunmaktadır. Bu güne kadar Dergimize yazı göndermek lûtfunda bulunan ve mevzula- rımızı müstakil {olarak veya muhtelif vesilelerle incelemiş bulunan ilim adam larımıza, yazarlarımıza ve Dergimizin hazırlanmasında emeği geçen arka daşlarımıza kalbi teşekkürlerimizi sunarım. Vakıflar Genel Müdürü FERAMUZ BERKOL İÇİNDEKİLER F. A. TANSEEL Memleketimizin Acı Kaybı — Prof. Dr. Fuad Köprülü 1 Ali Himmet BERKÎ Vakıflarda Şartlara Riayet Meselesi .... 13 Ali Himmet BERKİ Müstağn-En'Anh Vakıflar 17 Ekrem Hak\t AYVERDÎ Gaazî Süleyman Pa§a Vakfiyesi ve Tah rîr Defterleri 19 M. Tayyib GÖKBİLGİN XVI. Asırda Karaman Eyaleti ve Lârende (Karaman) Vakıf ve Müesseseleri ... 29 Aptullah KURAN Tokat ve Niksar'da Yağı-Basan Medreseleri . 39 Prof. Dr. ŞaJ^r BERKÎ Vakıfların Devlete ve Devletin Vakıflara Hizmeti 45 Prof. Doğan KUBAN Anadolu - Türk Şehri. Tarihî Gelinmesi, Sosyal ve Fizikî özellikleri Üzerinde Bazı Gehşmeler 53 Dr. M. Kemal ÖZERGÎN Prizren Kitabeleri 75 Dr. Hasan KALEŞl îsmail EREN ibrahim Ha^t KONYALI Bir Hüccet İki Vakfiye 97 Cevat ERDER "Venedik Tüzüğü" Uluslararası Tarihî Anıtları Onarım Kuralları 111 Gönül ÖNEY Artuklu Devrinden Bir Hayat Ağacı Ka bartması Hakkında .117 Gönül ÖNEY tiber Eine Ortukidische Lebensbaum Dar-Stellung . .• 121 Mehmet ÖNDER Konya'da Bilinmiyen Bir Selçuklu Devri Eseri 127 Osman KESKtOĞLÜ Bulgaristandaki Bazı Türk Vakıfları ve Âbideleri 129 Yılmaz ÖNGE Konya - Beyşehir'de Eşrefoğlu Süleyman Bey Hamamı 139 Faztl AYANOĞLU Ferhat Paşa ve Gizli Kalan Vakıfları . .145 Muzaffer ERDOĞAN Osmanh E)evrinde Anadolu Camilerinde Restorasyon Faaliyetleri 149 Erdem YÜCEL Manisa Muradiye Camii ve Külliyesi ... 207 Hıvziya HASANDEDİÇ ; Mostar'ın Türk DeVri Kültürel ve Tarihî Anıtları 215 Vakıfların Kurduğu Güçlü Banka .... 235 Nekroloji MEMLEKETİMİZİN ACI KAYBf Prof. Dr. FUAD KÖPRÜLÜ F. A. TANSEL Milletlerarası şöhrete sâhip büyük Türk (Partie Française), s. 3-48]. — Vakfa Alt Ta- ftUmi hakkındaki bu Nekroloji, Türk Tarih Ku rIht Istılahlar Rlbât; nu. II.. 1942, s. 267-278. — rumu Belleten'inden aynen iktibâs olunmuştur Prof. Es'ad AraebUk, Mâmeleke (C. XXX.. nu. 120. Ekim, 1966). Istinâd Eden Şahsiyet ; Vakıf (Adliye Ceridesi, nu. 63. Ankara. 1937, s. 1130-70): Medenî Hu Rahmetli Prof. Dr. Fuad Köprülü, Vakıflar kuk, 1., 1st. 1938 (İkinci Fasıl. Mâmeleke Isti DergUl'nin kıymetli muharriri idi; dergimizde, nâd Eden Şahsiyet, s. 296-348): Nu. 11., 1942. birinci sayısından başlayarak, aşağıda kaydet s. 457-59. —Ali HImmetBerki, Vakıflar tiğimiz kıymetli araştırmaları ve tenkidli bib îst. 1940. XII—328 sayfa: Nu. 11.. 1942, s. 459- liyografileri basılmıştır: 60— Prof. Ömer Lutfi Barkan, Vakıf Müessesesi ve Vakıf Vesikalarının Şer'i Mirâs Hukûku ve Evlâdlık Vakıflar (Hu Tarihi Ehemmiyeti {Nu. 1, Ankara, 1938, s. 1-6 kuk Fakültesi mec^ c. VI.. nu. I.. 1st. 1940. [L'instltutlon de Vakf et L'importance de Do s. 165-181): Nu 11; 1942, s. 460-64. — L, A. cuments de Vakf; ayn. sayı, (Partie Française) Mayer, The Buldings of Qâytbây as Des s. 3-9]. — Vakfa Alt Tariht Istılahlar Mes'ele- cribed in his Endowment ded, cüz' 1.. (metin $1; ayn. sayı, s. 131-38. — G.