Obudzić Naród Do Wielkości... Wystąpienia
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
INSTYTUT PAMIĘCI NARODOWEJ KOMISJA ŚCIGANIA ZBRODNI PRZECIWKO NARODOWI POLSKIEMU OBUDZIĆ NARÓD DO WIELKOŚCI Wystąpienia Janusza Kurtyki przed Parlamentem RP 2005–2010 Wybór Cecylia Kuta, Jarosław Tęsiorowski wstęp i opracowanie Cecylia Kuta WARSZAWA 2019 Recenzenci dr hab. Filip Musiał DR MATEUSZ SZPYTMA Redakcja i korekta Zespół WydaWnictWa ipn Skład i łamanie MałgorZata podZioMek-kotecka Projekt okładki elżbieta Waga-krajeWska Na okładce fotografia autorstwa piotra życieńskiego © Copyright by Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu 2019 ISBN 978-83-8098-892-7 www.ipn.gov.pl www.ipn.poczytaj.pl SPIS TREŚCI Wstęp ........................................................................................................................... 9 Część I: Kadencja 2005–2007 .............................................................................. 31 Stenogram nr 1, Warszawa, 29 grudnia 2005 r. – Sejm, posiedzenie plenarne ............................................................................................................. 32 Stenogram nr 2, Warszawa, 5 kwietnia 2006 r. – Komisja Sprawiedliwości i Praw Człowieka Sejmu RP ........................................................................... 33 Stenogram nr 3, Warszawa, 12 kwietnia 2006 r. – Komisja Praw Człowieka i Praworządności Senatu RP ........................................................................... 61 Stenogram nr 4, Warszawa, 20 kwietnia 2006 r. – 9. posiedzenie plenarne Senatu RP ............................................................................................................ 80 Stenogram nr 5, Warszawa, 11 maja 2007 r. – Komisja Sprawiedliwości i Praw Człowieka Sejmu RP .......................................................................... 158 Stenogram nr 6, Warszawa, 21 czerwca 2007 – 35. posiedzenie plenarne Senatu RP ............................................................................................................ 198 Część II: Kadencja 2007–2011 ............................................................................. 243 Stenogram nr 7, Warszawa, 5 grudnia 2007 r. – Komisja Finansów Pub- licznych Sejmu RP............................................................................................. 244 Stenogram nr 8, Warszawa, 9 kwietnia 2008 – Komisja Praw Człowieka i Praworządności Senatu RP ........................................................................... 250 Stenogram nr 9, Warszawa, 23 kwietnia 2008 r. – 10. posiedzenie plenarne Senatu RP ........................................................................................................... 298 Stenogram nr 10, Warszawa, 29 maja 2008 r. – Komisja Sprawiedliwości i Praw Człowieka Sejmu RP ........................................................................... 385 5 Stenogram nr 11, Warszawa, 12 maja 2009 r. – Komisja Praw Człowieka, Praworządności i Petycji Senatu RP ............................................................. 405 Stenogram nr 12, Warszawa, 20 października 2009 r. – Komisja Sprawied- liwości i Praw Człowieka Sejmu RP ............................................................. 424 Stenogram nr 13, Warszawa, 4 listopada 2009 r. – 43. posiedzenie plenarne Senatu RP ........................................................................................................... 431 Stenogram nr 14, Warszawa, 7 stycznia 2010 r. – Komisja Sprawiedliwości i Praw Człowieka Sejmu RP ........................................................................... 510 „Powinniśmy tak działać, jakby Powstanie War- szawskie wygrało” – te słowa Janusza Kurtyki są nie tylko jego testamentem. Oddają sens życia wybitnego naukowca, historyka i erudyty, wnikającego w istotę dziejów Polski. Bo Janusz Kurtyka zachowywał się jak człowiek wolny. Chociaż przez blisko 30 lat przyszło mu doświadczać systemu komunistycznego, pozostał nań całkowicie odporny, a lektura jego wystąpień w Sej- mie i Senacie RP jest tego ilustracją. Był człowiekiem odważnym, z charakterem. Nie znał słowa kapitulacja, a honor traktował jako natu- ralną powinność. Marzyła się mu niepodległa duchem Polska, wierna i dumna ze swej tożsamości. Marzyło się mu silne, niepodległe i nowoczesne państwo, zbu- dowane na prawdzie oraz uczciwości, nagradzające prawość, a piętnujące zdradę oraz nikczemność. III RP konserwująca pozostałości lat komunistycznej niewoli, takim państwem nie była – dlatego nigdy jej w takim kształcie nie zaakceptował. Niepokoiły go podobień- stwa z Rzecząpospolitą końca XVIII w., które dostrzegał po 1989 r. Tuż przed śmiercią przestrzegał przed inge- rencją rosyjskiej ambasady w polskie sprawy. Miał świadomość ogromu pracy wiodącej do wyr- wania się z niewolniczych – wewnętrznych i zewnętrz- nych – zależności, które po latach zniewolenia wciąż ograniczały społeczeństwo. W jednym z ostatnich wy- wiadów powiedział, że działania Instytutu Pamięci Narodowej rozumiał „jako próbę budzenia narodu do wielkości poprzez przywracanie mu jego pamięci i od- budowę tożsamości”. Misję tę realizował najpierw jako dyrektor krakowskiego oddziału, a następnie prezes Instytutu Pamięci Narodowej. Trzeba ją wypełnić do końca. Jarosław Szarek WSTĘP 19 stycznia 1999 r. na mocy ustawy z 18 grudnia 1998 r. został powołany Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni prze- ciwko Narodowi Polskiemu. Formalnie rozpoczął działalność 30 czerwca 2000 r., po zaprzysiężeniu pierwszego prezesa Leona Kieresa. W ciągu dwudziestu lat kilkakrotnie – na podstawie kolejnych nowelizacji usta- wy – otrzymywał nowe funkcje i zadania. Początkowo pozostawał nieco na uboczu życia społecznego. Z czasem stał się najbardziej aktywną medialnie instytucją pogłębiającą świadomość historyczną Polaków. Nie- wątpliwie przyczynił się do tego Janusz Kurtyka, który różnorodnymi inicjatywami zdynamizował działalność IPN. Z Instytutem związany był przez dekadę, od początku jego funkcjonowania, najpierw jako dyrektor Oddziału IPN w Krakowie, a potem jako prezes. Pierwszym celem, jaki sobie wyznaczył jako nowo mianowany dyrek- tor oddziału, było zorganizowanie archiwum i jak najszybsze przejęcie, opracowanie i przygotowanie archiwaliów po tajnych służbach PRL, a następnie ich udostępnianie. Podkreślał: „Jestem przekonany, że jest to najistotniejszy cel naszej pracy, gdyż nakładają się nań poszczególne cele: naukowy, społeczny, zadośćuczynienia poszkodowanym bądź ich rodzinom”1. Jako badacz doskonale zdawał sobie sprawę, że od sprawnego działania archiwum zależy funkcjonowanie pionu naukowo-edukacyjnego i śledczego. Szukał nowych sposobów na szybkie popularyzowanie rezulta- tów badań naukowych. Wynikało to z jego przekonania, że zmanipulowa- nej przez komunistyczną indoktrynację świadomości społecznej nie można zmienić tylko za pomocą publikacji naukowych. Dlatego kierowany przez niego oddział jako pierwszy nie tylko uruchomił własną serię wydawni- czą, lecz także podjął współpracę z „Dziennikiem Polskim” – największą gazetą w Małopolsce, w której od 2002 r. co tydzień ukazują się artykuły 1 Z dr. Januszem Kurtyką, dyrektorem krakowskiego Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej, rozmawia J.M. Paluch, „Cracovia Leopolis” 2000, nr 4. 9 historyków z oddziału krakowskiego IPN. Oddział ten – również jako pierwszy w kraju – zaproponował inny od dotychczasowych sposób pre- zentacji swego dorobku na zewnątrz: wystawy plenerowe. Kurtyka uważał, że Instytut, próbując zmieniać świadomość społecz- ną, powinien doceniać również rolę inicjatyw obywatelskich w pogłę- bianiu wiedzy historycznej. Zależało mu na tym, by uhonorować osoby szczególnie aktywne w upamiętnianiu i upowszechnianiu najnowszej historii Polski. W tym celu zainicjował nadawanie przez IPN nagrody Kustosz Pamięci Narodowej, która została ustanowiona przez prezesa Instytutu Leona Kieresa w lipcu 2002 r. Janusz Kurtyka nie czekał, aż wobec Instytutu sformułowane zostaną jakieś oczekiwania, ale sam wyznaczał mu zadania, które były niezbędne w pracy nad poszerzaniem świadomości historycznej. Wypracował własną wizję funkcjonowania Instytutu i starał się ją realizować. Przedstawiając ją w konkursie na prezesa IPN, zorganizowanym po zakończeniu kadencji Leona Kieresa, pokonał innych kandydatów. 9 grudnia 2005 r. Sejm RP na wniosek Kolegium IPN powołał Kurtykę na nowe stanowisko – przy poparciu 332 posłów z największych wówczas klubów parlamentarnych, czyli Prawa i Sprawiedliwości, Platformy Obywatelskiej oraz Ligi Polskich Rodzin i Polskiego Stronnictwa Ludowego. 22 grudnia wybór został potwierdzony przez Senat RP. Formalnie funkcję prezesa IPN Janusz Kurtyka objął 29 grudnia 2005 r., po złożeniu ślubowania przed izbą niższą parlamentu. W ocenie Mateusza Szpytmy: „obejmując stanowisko, miał dużo lepsze warunki startu niż jego poprzednik, prof. Leon Kieres. Kurtyka miał długie, pię- cioletnie doświadczenie w kierowaniu jednym z większych oddziałów IPN, obejmował urząd już zorganizowany, choć należy zaznaczyć, że nie wszystko funkcjonowało sprawnie […]. Gdy rozpoczął urzędowanie, mógł także liczyć, że będzie miał poparcie parlamentu, którego kadencja dopiero się rozpoczęła. Później okazało się, że urzędowanie Kurtyki, a zwłaszcza druga jego połowa, będzie się jednak odbywać w bardzo trudnej i ciężkiej atmosferze”2. Z kolei następca Kurtyki na stanowisku prezesa, Łukasz Kamiński, oceniał: „Obejmując funkcję prezesa Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, dr hab. Janusz Kurtyka stał się jedną z kilku najważniejszych 2 M. Szpytma, Janusz Kurtyka – Prezes Instytutu Pamięci Narodowej (29 XII 2005 –