ISSN 1644-4183 WRZESIEŃ, PAŹDZIERNIK SEPTEMBER, OCTOBER (33) 2013

Czechy Na stoku / On the slope Dominikana PERŁA KARAIBóW / the pearl of the Caribbean

Gazeta Pokładowa

www.pkspolonus.pl Wakacje z dzieckiem / Vacations with children www.magazynswiat.pl 2736 godzin Słonecznych w roku Zbyt dużo na jedną reklamę Wystarczająco dużo na idealne wakacje

Poznań – targi Tour Salon 2013 stoisko nr 156 w pawilonie 3 Fot.: I vo Pervan

Mały kraj na wielkie wakacje www.chorwacja.hr www.platinumpalace.pl 4 e d y t o r i a l

Popularne kurorty są już mniej zatłoczone, a na- The popular resorts are already less crowd- sze krajobrazy przybierają wspaniałe barwy je- ed and our landscapes show wonderful au- NOVOTEL POZNAŃ CENTRUM tumn colors. A weekend getaway in Poland sieni. Weekendowy wypad w Polskę o tej po- Nowa generacja komfortu w samym sercu Wielkopolski rze roku może dostarczyć naprawdę niepowta- at this time of year can prove to be truly rzalnych doznań. unforgettable experience. New generation of comfort in the very heart of Great Poland Pomerania casts its magic spells in autumn. Niezwykły urok jesienią ma nasze Pomorze. Ci- Quiet beaches without multicolour lively che plaże bez wielobarwnego gwarnego tłu- crowds of sunbathing vacationers look very mu opalających się urlopowiczów wyglądają te- different now than in summer. You can en- raz zupełnie inaczej niż latem. Można w spoko- joy the peace of a beautiful unspoiled na- ju delektować się piękną nieskażoną przyrodą, ture, smell the sea and the forest, and dis- poczuć zapach morza i lasów, a także odkrywać cover the true gems, many of them situated prawdziwe perły, często omijane przez turystycz- off the beaten tracks frequented by tourist. ne szlaki. Culinary tourism is getting increasingly Coraz większą popularnością także w Polsce cie- popular in Poland. While leaving on a trip szy się turystyka kulinarna. Wybierając się na to the countryside, we tend to think not wycieczkę za miasto, myślimy często nie tylko o only about what we want to see, but also tym, co chcemy zobaczyć, ale także, co i gdzie what and where we want to eat. If we plan to go to Silesia, it is worthwhile to visit one chcielibyśmy zjeść. Jeśli wyruszymy na Śląsk, ko- of the 35 eateries coming under the “Sile- niecznie powinniśmy zajrzeć do jednego z 35 lo- sian Tastes” Culinary Trail. They serve meals kali należących do Szlaku Kulinarnego „Śląskie prepared according to traditional recipes Smaki”. Podawane tam potrawy są przygoto- and made from local natural products. On wane według tradycyjnych receptur oraz z natu- the opportunity of enjoying them, we find ralnych miejscowych produktów. Delektując się out that the traditional Silesian cuisine is nimi, przekonamy się, że tradycyjna śląska kuch- not only roulade with potato dumplings nia to nie tylko rolada z kluskami i modrą kapu- and red cabbage, but indeed the inexhaust- stą, ale nieprzebrane bogactwo smaków. ible wealth of flavors.

Bożena Miller redaktor wydania / editor of issue

e v e n t s 86 w y d a r z e n i a 87

Alina Ert-Eberdt BAWARIA Tu żyje się dla przyjemnych celów BAVARIA – HERE ONE LIVES FOR THE PLEASANT CAUSES. Hotel oferuje 480 klimatyzowanych pokoi z bezpłatnym dostępem do Internetu, telewizją satelitarną oraz zestawem do parzenia kawy i herbaty.

The hotel has 480 air-conditioned rooms with free Internet access, satellite TV and coffee and tea making facilities.

Novotel Poznań Centrum | Pl. Andersa 1, 61-898 Poznań Tel: +48 61 858 70 00, Fax: +48 61 833 29 61, E-mail: [email protected]

Jest tu prawie wszystko, czego szukają turyści There is almost everything that is looked MONACHIUM – NIE TYLKO PIWO >> Oktoberfest to MUNICH - NOT ONLY BEER >> The Oktoberfest is the spragnieni atrakcyjnego wypoczynku: góry for by the tourists eager for attractive leisure: dla wielu pierwsze skojarzenie z Monachium. Na tę po- first association for many people with Munich. The popularity has ze szczytami przewyższającymi 2000 m, jeziora mountains with peaks exceeding 2000 m, pularność zapracowała ponaddwustuletnia tradycja. Od been earned through over 200 years of tradition. Since 1810 at ze słynnym Chiemsee, z którego w 2001 r. wyłowiono lakes, including the famous Chiemsee, where 1810 r. na przełomie września i października w stolicy Ba- the end of September and beginning of October, in the capital of tajemniczy kociołek z 18-karatowego złota, wiekowe, a mysterious cauldron made of 18-carat gold warii piwo leje się do litrowych kufli strumieniami. Po- Bavaria, beer has streamed into 1-litre tankards. Waitresses in Ba- bujne lasy, a także urokliwe średniowieczne was found in 2001, ancient, lush forests and dziw budzą kelnerki w bawarskich strojach, które potrafią varian costumes, who can carry up to ten tankards, raise admira- Novotel.com | Accorhotels.com miasta i urozmaicona oferta kulturalna. Magnesem captivating medieval towns and diversified cultural nieść naraz po dziesięć kufli. Do piwa serwuje się trady- tion. Beer is served with traditional dishes such as: pork knuckles przyciągającym turystów jest też samo Monachium offer. The capital of Bavaria, Munich itself also cyjne dania, takie jak: golonka z knedlami z bułki, parzo- with bread dumplings, blanched white sausage with sweet mu- – stolica Bawarii – trzecie pod względem wielkości draws tourists like a magnet; it is Germany’s third na biała kiełbasa ze słodką musztardą i preclem, a także stard and a pretzel and a regional delicacy unknown to outsiders miasto w Niemczech, uchodzące za najprzytulniejszą largest city and is deemed the cosiest and safest nieznany przybyszom z zewnątrz regionalny rarytas – pie- - the liver roast. You do not need to wait for the Oktoberfest tho- i najbezpieczniejszą milionową metropolię. million-inhabitant metropolis. czeń wątrobowa. ugh to enjoy good beer in a climatic atmosphere. You can always

Niemcy+.indd 86-87 13-10-11 11:06 6 w zasięgu ręki at hand’s reach 7

Robert Szewczyk In 1867 r. the Austro-Hungarian Empire was Arcydzieło sztuki inżynieryjnej established and six years later three separate Prawobrzeżną Budę i lewobrzeżny Peszt rozdziela cities were merged to create Budapest. szeroka wstęga Dunaju. Przez sześć wieków prze- The new capital would flourish quickly benefi- prawa z jednego brzegu na drugi możliwa była tyl- ko łodzią lub barką. Pierwszym stałym mostem, ting from the bell epoque. The then-erected bu- który połączył obydwie części miasta, był Most ilding became material heritage not only Łańcuchowy. Konstrukcja wzniesiona została w of Hungary but also of the entire Europe. ostatniej dekadzie pierwszej połowy XIX w. z ini- Budapeszt cjatywy wielkiego patrioty i męża stanu, „najlep- szego z Węgrów” Istvána Széchenyiego (dziś nosi jego imię). Most o długości 380 m, szerokości 14,5 wspomnienie pięknej epoki m i wysokości 48 m zaprojektował brytyjski inży- Budapest - reminiscence of the Belle Époque nier William Clark, a zbudował szkocki konstruk- tor Adam Clark. Po zniszczeniach wojennych został odbudowany w 1949 r. Most jest nie tylko użytecz- W 1867 r. utworzono monarchię ny, ale także piękny: stalowe przęsła są gustownie austro-węgierską, a sześć lat dekorowane, a proporcje doskonale zachowane. później połączono trzy osobne Cztery kamienne lwy przy wejściu na przeprawę miasta, tworząc Budapeszt. ustawiono w 1852 r. Most, który jest symbolem Młoda stolica szybko rozkwitała, Budapesztu, widnieje na niemal każdej pocztówce korzystając z dobrodziejstw i w każdym albumie. Wieczorny spacer wspaniale bell epoque. Budowle, oświetlonym mostem należy do kanonu atrakcji tu- które wówczas wzniesiono, stały rystycznych stolicy Węgier. się dziedzictwem materialnym nie tylko Węgier, ale także Engineering masterpiece The right-bank Buda and left-bank Pest are divi- całej Europy. ded by the wide ribbon of the Danube. For six cen- turies it was possible to cross the river by boat or barge only. The first permanent bridge to link the two parts of the city was the Chain Bridge. It was constructed in the last decade of the first half of the 19th c. at the initiative of a great patriot and sta- tesman, the „best of Hungarians” István Széchenyi (now named after him). 380-metre long, 14.5-me- tre wide and 48-metre high, the bridge was desi- gned by a English engineer William Clark and con- structed by a Scottish engineer Adam Clark. Da- maged in war, it was reconstructed in 1949. The bridge is both useful and beautiful: the steel spans have elegant decorations and the proportions are maintained perfectly. The four stone lions at the entry onto the bridge were installed in 1852. A symbol of Budapest, the bridge is to be seen on al- most every post card and in every album. An eve- ning walk over the bridge, which has magnificent lighting, is a standard tourist attraction of the Hun- garian capital.

pl.gotohungary.com © laszlolorik - Fotolia.com wegry.info.pl 8 w zasięgu ręki at hand’s reach 9

Siedem wież dla siedmiu plemion Baszta Rybacka (węg. Halászbástya) jest jednym z naj- bardziej rozpoznawalnych zabytków miasta. Chociaż robi wrażenie wielowiekowej budowli, to tak napraw- dę wzniesiono ją na przełomie XIX i XX w. według pro- jektu znanego węgierskiego architekta Frigyesa Schul- ka. Budowla w stylu neoromańsko-neogotyckim na- wiązuje do historycznej spuścizny stolicy Węgier. Sie- dem trawertynowych wieżyczek połączonych ze sobą schodkami i arkadami ma symbolizować siedem ple- mion madziarskich, które w IX w. pod wodzą Arpa- da przybyły do Kotliny Panońskiej. To szczególne wy- darzenie w dziejach Węgier nosi nazwę honfoglalás, zajęcie ojczyzny. Baszta usytuowana jest we wschod- niej części Wzgórza Zamkowego, gdzie w średniowie- czu cech rybacki organizował targi. Zwana także ba- stionem, tylko pozornie ma charakter obronny. W rze- czywistości jest intrygującym w swym wyglądzie tara- sem widokowym. Ze względu na fantastyczną panora- mę, która rozciąga się z Baszty na zakole Dunaju i starą część miasta, przybywają tu liczne wycieczki turystycz- ne. Budapeszteńska młodzież umawia się natomiast w Baszcie na romantyczne randki.

Seven towers for seven tribes The Fisherman’s Bastion (Hungarian Halászbástya) is one of the best recognizable buildings in the world. Al- though it seems to be a structure of many centuries, it was in fact erected at the turn of the 19th and 20th centuries based on the design by a famous Hungarian architect Frigyes Schulek. The structure in the neo-Go- thic and neo-Romanesque style relates to the historical heritage of the Hungarian capital. The seven travertine towers connected to each other with steps and arcades are there to symbolise the seven Magyar tribes, which, under the leadership of Árpád, arrived in the 9th c. to the Pannonian Basin. This special event in the history of Hungary is called honfoglalás, „hometaking”. The bastion is located in the eastern part of the Castle Hill, where in the Middle Ages the fishermen’s guild held fairs. Although it is called a bastion, it only seems to serve defensive purposes. In fact it is a viewing terrace with intriguing appearance. Numerous tourist groups come here for the amazing panorama spreading from the Bastion over a bend of the Danube and the old part of the city. And the young people from Budapest have romantic dates in the Bastion.

pl.gotohungary.com wegry.info.pl © mdorottya - Fotolia.com © mdorottya 10 w zasięgu ręki at hand’s reach 11

Eklektyczna chluba miasta W XIX w. Budapeszt, stolica Wielkich Węgier, należał do największych i najpiękniejszych miast Starego Kontynentu. Okres prosperity trwał aż do wybuchu I wojny światowej. Wzniesiono wówczas wiele obiektów, z których Budapeszt słynie do dziś. Rozmachem i wielkością wśród nich wyróż- nia się budynek parlamentu. Wzniesiony został w latach 1884-1904 zgodnie z duchem epoki w stylu eklektycznym. Autor projektu Imre Steindl zainspirowany gmachem par- lamentu w Londynie, czerpał z rozwiązań architektonicz- nych gotyku, renesansu i baroku. Okazała budowla wzno- si się po peszteńskiej stronie Dunaju przy placu Lajosa Kos- sutha. Największy na świecie budynek parlamentu zajmuje ok. 18 km² powierzchni, kopuła ma aż 96 m, a prowa- dzi do niego 27 bram. Główną fasadę od strony rzeki zdo- bi 88 posągów, wnętrze kryje ponad 690 pomieszczeń, a na ozdobne złocenia zużyto 40 kg czystego kruszcu. Tyle mówią liczby. Na szczególną uwagę zasługują freski Káro- laja Lotza zdobiące paradny hol: „Apoteoza ustanowienia praw” i „Apoteoza Węgier”. W 2000 r. na milenium chrze- ścijaństwa na Węgrzech, do gmachu parlamentu przenie- siona została Święta Korona oraz pozostałe insygnia wła- dzy królewskiej.

Eclectic pride of the city In the 19th c. Budapest, the capital of the Greater Hunga- ry, was one of the largest and most beautiful cities of the Old Continent. Prosperity lasted until the outbreak of World War I. Budapest is famous for a number of buildings which were constructed in that period. The Parliament Building stands out due to its grandeur and size. It was erected in 1884-1904 in the eclectic style mandated by the epoch. In- spired by the Parliament in London, the project designer, Imre Steindl, drew upon the architectural solutions of the Gothic, Renaissance and Baroque. The magnificent buil- ding stands on the Pest side of the Danube, in Lajos Kos- suth Square. The world-largest parliament building occu- pies approximately 18 km², the dome is 96-metre high and there are 27 gates leading to it. The main façade on the side of the river is ornamented with 88 statues; there are 690 rooms inside and 40 kg of pure ore were used for the decorative gilding. Those are the numbers. The splendid hall is decorated by frescoes by Károly Lotz which deserve particular attention; these are: Apotheosis of Law and Glo- rification of Hungary. In 2000, for the millennium of Chri- stianity in Hungary the Holy Crown and other emblems of royalty were moved to the Parliament building.

pl.gotohungary.com wegry.info.pl © trebro - Fotolia.com © trebro 12 from the blog... ADRES REDAKCJI 02-548 Warszawa, Robert Szewczyk ul. Grażyny 15 lok. 113–114 tel./faks: +48 22 845 58 41 redakcja: z bloga... tel.: +48 22 845 29 24 www.magazynswiat.pl [email protected] Góry i gwiazdy Redaktor Wydania Mountains and stars Bożena Miller [email protected]

W ZASIĘGU RĘKI / at hand’s reach podróże ze smakiem Współpraca Czy jest piękniejsza pora roku w Karpatach niż złota polska je- Is there any more beautiful time of the year in the Carpathian Budapeszt – wspomnienie pięknej epoki culinary travels Alina ert-EBERDT sień? Buczyny przebarwiają się kolorowo, dni są jeszcze ciepłe, Mountains than an Indian summer? Beech woods turn into a ka- Budapest – reminiscence Odkrywamy smaki województwa śląskiego of the Belle Époque...... 6 We are discovering MONIKA GALICKA a w górach jest pusto. Szlaki wysłane kobiercem z liści zapra- leidoscope of autumn color, days are still warm and the moun- the flavours of Silesian province...... 48 Izabela Kicak tain trails are not that crowded. Padded with leaves, they invite szają na włóczęgę. Dodatkowym motywem przemawiającym Z BLOGA / BLOG Cieszyńskie smaki JAGA KOLAWA everyone for a hiking tour. On top of all those wonderful views Góry i gwiazdy The Cieszyn Province...... 60 za górską wycieczką jest… karpackie niebo. Dokładnie można JEZRY PAWLETA in the Carpathians there is…the sky itself. You can give it closer Mountains and stars...... 12 Górskie Pojezierze ze smakiem je obejrzeć w jedynym obserwatorium astronomicznym w Pol- look in the only astronomical observatories in Poland that orga- Mountain lake district with taste...... 66 MICHAŁ REMBAS sce, które zaprasza turystów na nocne pokazy nieba. Kilka- nizes night shows. A couple of dozen years ago, professor Tade- wyprawa Apetyt na Ustkę EWA WOLNIEWICZ dziesiąt lat temu prof. Tadeusz Banachiewicz, dyrektor Obser- usz Banachiewicz, director of the Astronomical Observatory in adventure Flavours of travel – Hunger for Ustka...... 68 ROBERT SZEWCZYK Chorwacja – Wakacje z dzieckiem watorium Astronomicznego w Krakowie, poszukiwał miejsca Krakow, had been looking for a spot outside of the city, in the Marek Wołoszyński CROATIA – Holiday with a child ...... 16 wywiad / interview Paweł Wroński poza miastem, niezanieczyszczonego światłem. Znalazł je na area not polluted with light. He found it on Łysina in the Beskid Egipcjanie – to naród nastawiony pokojowo Łysinie w Beskidzie Makowskim (obecnie Lubomir) – szczycie Makowski (now: Lubomir), 904 meters above sea level. Even podróże z pomysłem Egyptians – are peace-oriented people.....70 PROMOCJA o wysokości 904 m n.p.m. Jeszcze przed wojną astronomowie before the WWII the astronomers form Lubomir had discovered trip with the idea two comets, which have been named after their discoverers and Kielce – turystyczny zawrót głowy na stoku / on the slope [email protected] z Lubomira odkryli dwie komety (widnieją w herbie gminy Wi- are to be found in the arms of Wiśniowa province. Tourist attractions in Kielce Narty w Czechach śniowa i noszą imiona odkrywców). can make your head spin...... 22 Skiing in the Czech Republic...... 74 When the mountains are lost in the deep darkness, the star Reklama Gdy nad górami zapada głęboka, niezmącona ciemność, zapa- Śpiew waleni – Dominikana, constellations start to show us a delicate mist of galaxies and półwysep Samaná sto kilometrów przygody [email protected] lają się konstelacje gwiazd i wyłaniają delikatne mgiełki galaktyk nebulas. The telescope, pattering quietly in the background, is Whale Song – The Dominican one hundred kilometers [email protected] oraz mgławic. Teleskop obraca się, cichutko szemrząc i precyzyj- turning around and searching with an amazing precision for the Republic, Samaná Peninsula...... 30 of adventure Santo Domingo – Od Kolumba Bawaria – Tu żyje się dla przyjemnych celów nie wyszukuje odległe o miliony lat świetlnych obiekty. Daw- objects located many light-years away. Some time ago, the visi- Korekta polska do bezsennych nocy Bavaria – Here one lives niej trzeba było wędrować do obserwatorium pieszo z Poręby tors had to reach the observatory on foot, taking off from a ne- BaRBARA DYBICZ Santo Domingo – From Columbus for the pleasant causes...... 80 arby village called Poręba, located 18 km away from the peak. oddalonej o 18 km, dziś jest już znacznie łatwiej – na szczyt to sleepless nights...... 34 Once a proper road was built, the spot can be now accessed wiedzie droga. Zamiast heliotropu i telegrafu w użyciu są tele- podróże z kulturą TŁUMACZENIE much more easily. Instead of the heliotrope and the telegraph MIEJSCE / PLACE travel with culture fon komórkowy i poczta elektroniczna, ale mimo to trzeba mieć Adverbium Language Services we are using the mobile phones and the electronic mail. Ho- Magiczny Jawor Machiny ery przedogniowej Al. Jerozolimskie 29/2 sporo szczęścia, żeby wziąć udział w pokazach. Co prawda są wever, the technics doesn’t do the whole trick; you still need to Magic Jawor ...... 38 Engines from before 00-508 Warszawa one organizowane raz, dwa razy w miesiącu (w bezksiężycowe have some luck to attend the show. The spectacles are orga- the age of gunpowder ...... 86 SPACEREM PO... [email protected] noce), ale dość często bywają odwoływane (są chmury – nie ma nized once or two times per month in the moonless nights but WALKING AROUND... targi / FAIR www.adverbium.pl pokazu). Miejsca są limitowane – tylko 20 osób, które pierw- they are quite often cancelled due to the cloudy conditions. Se- Bielsko-Biała – miasto o dwóch twarzach Turystyczne spotkanie w Poznaniu +48 501 047 939 sze wpiszą się na listę. Szczęściarze, którzy dostaną się na po- ats are limited to 20 persons who sign up for the events on the Bielsko-Biała – with two souls...... 42 Touristic event in Poznań...... 89 first come, first served basis. The lucky ones who will be able to kaz tej jesieni, będą mieli być może okazję podziwiać kometę © Copyright by Magazyn Świat take part in the shows this autumn may have a chance to admi- C/2012 S1 (ISON), ze względu na swoją jasność nazywaną „ko- re the comet C 2012 S1 (ISON), called ‘the comet of the cen- metą stulecia”. Okładka: Chorwacja tury’ because of its brightness. Niezamówionych materiałów redakcja nie zwraca, a w razie opublikowania zastrzega sobie prawo do ich skracania. © Zapisy na pokazy: obserwatorium.lubomir.weglowka.pl Magazyn Świat nie ponosi odpowiedzialności za treść ogłoszeń i reklam i ma prawo odmówić publikacji bez podania przyczyny. fot.: fotolia.pl Registration for the show: obserwatorium.lubomir.weglowka.pl © Copyright by Magazyn Świat. Wszystkie materiały są objęte prawem autorskim. Przedruk materiałów w jakiejkolwiek formie i w jakimkolwiek języku bez wcześniejszej pisemnej zgody Wydawcy jest zabroniony. Wydawca zabrania bezumownej sprzedaży numerów bieżących i archiwalnych miesięcznika „Świat Podróże Kultura”. Działanie wbrew powyższemu zakazowi skutkuje odpowiedzialnością prawną. 14 in September I n O c t o b e r 15 Wrzesien Pazdziernik Pokaz Świateł Blackpol Illuminations, Winobranie, Zielona Góra Disneyland w Paryżu 29. Warszawski Festiwal Filmowy Wypijmy za zdrowie Bachusa! Blackpool, Wielka Brytania Jesienna oferta parku rozrywki dla całej ro- Jeden z najważniejszych tego typu festi- Kilka milionów turystów przybywa tu każde- W Zielonej Górze podczas winobrania dziny. Zabawa dla wszystkich wali nie tylko w Polsce, ale także w Euro- go roku, by obejrzeć zapierający dech spek- wino z lubuskich winnic będzie w każdym wieku. pie. Przegląd najciekawszych produkcji takl laserowych świateł. się lało strumieniami. filmowych polskich i zagranicznych. Disneyland in Paris 29. Warsaw Film Festival Blackpool Illuminations Light Show, Grape harvest An Autumn offer of this amusement park One of the most important festivals of Here’s to Bacchus! Wine from lubuskie Blackpool, United Kingdom for the whole family. this kind In Poland and Europe. A review Several million visitors come here each year vineyards will flow like water during Fun for people of all ages. of the most interesting Polish and foreign to see the breathtaking laser light show. 30 08-3.11 the grape harvest in Zielona Góra. 7-15 www.disneylandparis.com 01-31.10 11-20 film productions. www.blackpool-illuminations.net www.dnizielonejgory.pl www.wff.pl

Fugazi FESTiwal, Warszawa Oktoberfest, Monachium, Niemcy Spotkania Podróżników 22-dniowa impreza skierowana głów- Najbardziej popularne na świecie święto 9. Międzynarodowy Festiwal Tramposfera Wrocław Dalekie podróże są dla każdego, a pienią- nie do młodych kapel. Podczas 400 go- piwa. Dziewczęta w ludowych strojach Opowiadania, Wrocław dzin koncertów zaprezentuje się ponad dze nie są najważniejsze. Podróżnicy po- serwują złocisty napój. Zabawa w piwnych Kilkudniowe święto słowa mówionego dzielą się swoją wiedzą, jak zorganizo- 200 zespołów. namiotach trwa do białego rana. w różnych artystycznych odsłonach. wać wyjazd w odległe rejony świata. Oktoberfest, Munich, Germany The Tramposfera Travelers’ Fugazi FESTival, Warsaw The most popular beer festival in the world. 9th International Storytelling Meetings Wrocław Long trips are for everyone and money A 22-day event addressed mainly to Girls wearing traditional outfits serve the gol- Festival, Wrocław young bands. Over 200 bands will per- is not the most important thing. Travelers den drink. Fun under the beer tents goes on A festival of spoken word share their knowledge of how to organize form during 400 hours of concerts. 1-22 od 21 until early morning. in various artistic forms. 1-5 14 a trip to distant parts of the world. www.fugazifestiwal.pl www.oktoberfest.de www.opowiadanie.com.pl www.tramposfera.pl

Festiwal Festes de la Merce Full Moon Party 33. Rawa Blues, Katowice Barcelona, Hiszpania Koh Phangan, Tajlandia Największy i najstarszy w Polsce festiwal Festyn obchodzony ku czci patrona mia- Najpiękniejsza pełnia jest na wyspie Koh muzyki bluesowej co roku odbywa się Tour Salon, Poznań Spotkanie branży turystycznej sta. Najciekawsze są parady gigantów Phangan. Z tej okazji odbywa się ogromne w hali widowiskowo-sportowej Spodek z całego świata. i pokazy fajerwerków. i huczne party na plaży w świetle księżyca. w Katowicach. Festes de la Merce Festival Full Moon Party Koh Phangan, Thailand Tour Salon, Poznań Barcelona, Spain The most beautiful full moon is to be seen 33. Rawa Blues, Katowice Meeting of a tourism industry from all over A festival celebrated in honor of the city’s only on the island of Koh Phangan. On this The biggest and the oldest in Poland blues the world. patron saint. The most interesting are the occasion, a huge and boisterous party festival. It takes place annually in Spodek www.tour-salon.pl giants parade and firework shows. 4 19 is organized on the beach in the moonlight. concert hall in Katowice. 5 17-19 http://merce.bcn.cat/ www.fullmoonparty-thailand.com www.rawablues.com

IV Festiwal Biegowy Przegląd Filmów Górskich Święto Świateł, Berlin 17. Południk – Dolnośląski Festiwal Po- Forum Ekonomicznego im. A. Zawady Lądek-Zdrój Blaskiem iluminacji rozbłyśnie ponad dróżników, Pasterka, Schronisko PTTK Krynica Zdrój – Muszyna Zdrój Znane sudeckie uzdrowisko po raz 18. 50 miejsc i zabytków, np. Brama Brandenbur- Podczas trzech festiwalowych dni i nocy Tysiące zawodników startujących w kilkuna- gości uczestników tej imprezy. ska, katedra berlińska, wieża radiowa. wiele interesujących prezentacji i filmów stu biegach. Każdy znajdzie coś dla siebie! z najodleglejszych zakątków świata. The 4th Running Festival of the Econo- The A. Zawada Mountain Light Festival, Berlin The 17th Meridian – Lower Silesian Tra- mic Forum Krynica Zdrój Film Review Lądek-Zdrój The illumination will light up 50 places velers’ Festival, Pasterka, PTTK hostel – Muszyna Zdrój This year the famous Sudeten spa we- and monuments, including You will see many interesting presentations Thousands of runners competing in several lcomes the festival participants for the the Brandenburg Gate, and videos from remote corners of the world races. Many attractions for everyone! 6-8 19-23 18th time. Berlin cathedral, radio tower, etc. 09-20 18-20 during the three festival days and nights. www.festiwalbiegowy.pl www.przeglad.ladek.pl www.visitberlin.de www.17poludnik.pl

New York Fashion Week Nordalia, Katowice Diwali – Festiwal Świateł Nowy Jork, USA Festiwal Muzyki Współczesnej Spotkania z kulturą skandynawską. Intere- Hinduskie święto Diwali – zwycięstwo do- Mekka fanów mody. Pokazy największych Warszawska Jesień sujące prezentacje z wielu dziedzin, takich bra nad złem. Święto radości obchodzone światowych projektantów. Tu rodzą się Międzynarodowy festiwal o wielkiej renomie, jak nauka, kultura, historia, sztuka, fotogra- jest w całych Indiach i we wszystkich hin- trendy w modzie na nadchodzący sezon. poświęcony muzyce współczesnej. fia, wzornictwo, literatura czy muzyka. duistycznych społecznościach na świecie. New York Fashion Week Nordalia, Katowice Diwali – Festival of Lights New York, USA Festival of Contemporary Music Getting to know the Scandinavian cultu- A Hindu festival of Diwali – the victory of A mecca for fashion lovers. Shows by the „Warsaw Autumn” re. Interesting presentations from various good over evil. This festival of joy is cele- world’s greatest designers. An international festival of great reputation fields, such as science, culture, art, photo- brated all over India and in all Hindu com- It is where fashion trends for the coming 5-12 21-29 devoted to contemporary music. graphy, design, art history, 9-28 26 munities in the world. season are born. www.warszawska-jesien.art.pl literature and music. www.diwalifestival.org www.newyorkfashionweek.com www.us.edu.pl 16 w y p r a w a a d v e n t u r e 17

Jerzy Pawleta Chorwacja Wakacje z dzieckiem

CROATIA – Holiday with a child

Po pokonaniu pięknych gór Słowenii i zdobyciu Having passed the gorgeous mountains of właśnie w Rovinj. Naszym celem w Chorwacji jest wszystkich grodów i zamków na szlaku, Slovenia and sightseeing all the towns and wprawdzie Rijeka i wyspa Krk, ale… miasteczko Rovinj przekraczamy granicę z Chorwacją. Gdy tylko castles on the way, we cross the border i jego okolice są tak malownicze, że zmieniamy plan. Je- Kalinka dostrzega wymarzony błękit Adriatyku, with Croatia. As soon as Kalinka notices the śli uda nam się znaleźć tu ciekawe i niedrogie lokum, skręcamy nad sympatycznie zagospodarowaną dream blue Adriatic Sea, we turn to a nicely maksimum 40 euro za pokój – zostajemy. plażę na obrzeżach Umag. Pięć sekund i jesteśmy developed beach on the outskirts of Umag. Plan prosty i dobry (Kalka, mając morze w zasięgu trzech night in Rovinj. Our goal in Croatia is indeed Rijeka and przebrani w stroje kąpielowe i zakładamy Five seconds more and already dressed in kroków, ani myśli o dalszej jeździe), ale obłożenie tu- Krk island, but ... the town of Rovinj and its surroundings specjalne obuwie chroniące stopy bathing suits we take special shoes to protect rystami jest tu tak duże, że po godzinie poszukiwań are so picturesque that we change our plan. If we can przed kamieniami i kolczatkami. feet against rocks and sea urchins. w różnych biurach niemal rezygnujemy. Bo albo ceny są find interesting and affordable lodgings here, a maximum z chmur, albo odległość do wody kosmiczna, albo miej- of 40 euros per room – we will stay here. Kolejne pięć sekund i Kalka ląduje w wodzie. Natych- Another five seconds and Kalka lands up in the water. Im- sce, które nam zupełnie nie odpowiada. I kiedy już pra- The plan is simple and good (Kalka, with the sea within miast cała zanurza się w ciepłym morzu. Błyskawicznie mediately she dives into the warm sea. Instantly, however, wie wsiadamy do auta, miła pani z biura mówi: – Mam three steps away from her, is not thinking about further wystawia jednak głowę ponad wodę, prychając „…ale she puts the head above the water snorting “... but salty.” tu jedno zgłoszenie dosłownie sprzed chwili, jest gospo- driving). And yet, the place is so crowded with tourists słona!”. No tak, to nie nasz „słodki” Bałtyk. To dla niej Well, it’s not our “fresh water” Baltic. It is for her a whole darstwo agroturystyczne, 35 euro za dobę, jeśli Wam to that after an hour of enquiring in different travel agen- zupełnie nowe doświadczenie. new experience. odpowiada… – Jasne, że odpowiada. Po chwili jedzie- cies we are on the verge of giving up. The reason is that Nie przeszkadza to Kalince w dalszej kąpieli i szalonych This does not prevent Kalinka from continuing her bathing my za wiekowym samochodem, w którym siedzi starszy either the prices are out of the clouds, or the distance skokach w wodzie. Potem bierze prysznic zainstalowa- and crazy jumps in the water. Next she takes a shower at the mężczyzna w stroju i ogólnym stanie wskazującym, że to the water too long, or we are offered places that are ny przy kamiennym nabrzeżu, wypija pół butelki słodkiej facilities installed at the stone quay, she drinks half a bottle of chwilę wcześniej pracował w polu. completely inadequate. And once we are about to get wody, by zabić słony smak w ustach, i już jest gotowa, by fresh water to kill the salty taste in the mouth, and is ready into the car, a nice lady in the agency says - I’ve registered zobaczyć, co kryje się za niewielkim półwyspem. A cho- to see what’s behind a small peninsula. And she discovers an Pośród melonów, arbuzów i truskawek >> one offer, virtually a moment ago, there is an agritourism wa się tam lodziarnia. Zakotwiczamy na dłuższą chwilę. ice cream parlor. We are anchoring for a longer time. Mijamy zatłoczone centrum, bajeczną zatoczkę z wido- farm, 35 euros per night, if that suits you. – Sure, it does. kiem na stare miasto… i jesteśmy! Jeszcze kilkaset me- After a while we follow an age-old car in which an elderly Agroturystyczna niespodzianka przy we- Rovinj, an agro-tourist surprise next to trów szutrowej drogi w głąb gospodarstwa i stajemy po- man sitting in dress and general state suggesting that a neckiej perle >> Miejsce na kolejny nocleg mamy the Venetian pearl >> We plan to spend the next między sadem i polem truskawkowym. Dookoła rosną moment before he has worked in the field. 18 w y p r a w a a d v e n t u r e 19

Kąpiemy się z nią, na zmianę to nurkując, to ucząc pły- sea. She puts on a diving mask, her sea shoes and she is wania, to szalejąc na dmuchanym materacu. Chwila na already plunging, jumping every now and then over the brzegu na kanapkę, coś niesłonego do picia, ciasteczko surface, holding new trophies. Real treasures are buried i Kalinka znów ląduje w wodzie. Nurkuję razem z nią. on the bottom of the Adriatic Sea! Shells of every sizes, Udaje mi się złowić sporą muszlę. Idziemy pochwalić się colorful stones and underwater plants. Kalka is delighted. zdobyczą. Gdy stawiamy łup na trawie, muszla nagle Even salty water is already not so salty. We swim with her, „dostaje nóg” i odchodzi. W jej wnętrzu zamieszkał ja- diving and then teaching her to swim or having fun on an kiś mały krab. Po pierwszym zaskoczeniu śmiechu było inflatable mattress. We allow a moment at the seashore pomidory, arbuzy i melony. Nasz wolno stojący pawilon AMONG MELONS, WATER MELONS AND STRAW- co niemiara. Pomogliśmy naszemu krabiemu maluchowi for a sandwich, something not salty to drink, a cookie nie wygląda może imponująco, ale jest łazienka z prysz- BERRIES >> We pass the crowded center, a fabulous wskoczyć do wody.Kiedy słońce zaczyna opadać w stro- and Kalinka again lands up in the water. I dive with her. I nicem, aneks kuchenny z wszelkim niezbędnym sprzę- bay overlooking the old town and here we are! A few nę horyzontu, Kalinka zauważa, że na zamykające naszą managed to find a large sea shell. We proudly go to Ewa tem, przestronny pokój i południowy tarasik ze stołem hundred meters of a gravel road into the farm and we zatokę niewielkie wzgórze malowniczo wspina się sta- to show our catch. When we put our token on the grass, i krzesłami wychodzący na pole truskawek. Jest i telewi- find ourselves between an orchard and a strawberry field. re miasto Rovinj, zwieńczone niemal 60-metrową wie- the shell suddenly tries to “leg it” and walk away. Settled zor z chorwackimi bajkami na dobranoc. Kalinkę natych- Around us, there grow tomatoes , watermelons and żą katedry ostro wbijającą się w błękitno-różowe nie- inside there was a small crab. After the first surprise came miast witają ciekawskie koty i merdający ogonem pies. melons. Although our detached pavilion may not look bo. – Ale fajne, idziemy tam? – pyta natychmiast. Jasne! a lot of laughter. We helped our young crab go into the Jest jak na wsi. Nad wodę rzut kamieniem, stare miasto impressive, yet it offers a bathroom with shower, a kitch- Prysznic, obiad na naszej hacjendzie, szybka rozmowa water. pięć minut samochodem. Nie może być lepiej, zostaje- enette with all the necessary equipment, a spacious room z kotami i dziewczyny przebrane w eleganckie sukien- When the sun begins to descend toward the horizon, my na tydzień. Zwyczajowo chcę się potargować i pro- and a siesta tarrace with a table and chairs overlooking ki już gotowe są do wyjścia „na miasto”. Parkujemy przy Kalinka notes that the old town of Rovinj - topped with ponuję niższą cenę – 30 euro za dobę. „Dziadek”, bo the strawberry field. It is equipped with a TV-set to watch nabrzeżu i spacerem pomiędzy morzem a straganami a nearly 60-meter-high tower of the cathedral sharply taką ksywkę zyskał u Kalinki nasz mówiący jedynie po Croatian cartoons at bedtime. Kalinka immediately re- z pamiątkami i wszelkimi turystycznymi niezbędnikami digging into blue and pink sky - extends up to the lit- chorwacku gospodarz, z szerokim uśmiechem na ogo- ceives a welcome from curious cats and a tail wagging docieramy do usytuowanej tuż przy starówce… ogrom- tle hill closing our picturesque bay. That’s cool, shall we rzałej twarzy zgadza się natychmiast. – Jeśli taka jest wa- dog away. The place is like a village. A stone’s throw away nej trampoliny. No tak, dawno nie odwiedziliśmy żadne- go there? – she demands immediately. Sure! The shower, sza wola – dodaje. from the sea, the old town is five minutes away by car. It go placu zabaw. cannot be better, we will stay for a week. Traditionally I Skarby z dna Adriatyku >> Wrzucamy nasz do- want to bargain and I would suggest a lower price - 30 Ślady Rzymian, Wenecjan i Habsburgów >> bytek do pokoju i pędzimy na pobliską plażę. Ogromny euro per night. Our landlord, called “Grandpa” because Wchodzimy w wąskie, malownicze uliczki starego Ro- trawnik kończy się piaszczysto-kamienistym wejściem do he was given that nickname by Kalinka, a man who can vinj, dawnej wyspy, połączonej w XVIII w. groblą ze sta- Adriatyku. Nasz obóz, łącznie z przeciwsłonecznym na- speak Croatian only, with a broad smile on his weathered łym lądem. Miasto jest tak urokliwe, jak tylko jest to miocikiem dla Kalinki, rozbijamy niemal nad samą wodą. face agrees immediately. - If it be your will – he adds możliwe w krajach śródziemnomorskich. Nic dziwne- Jest jasne, że Mała większą część czasu spędzi w morzu. go, że jest szczególnie ulubione przez artystów, mala- Zakłada maskę do nurkowania, swoje butki …i już jest TREASURES FROM THE BOTTOM OF THE ADRIA- rzy i aktorów. Piękna zatoka ozdobiona jest architekto- pod wodą, wyskakując co rusz ponad jej powierzchnię TIC SEA >> We deposit our belongings in the room niczną perełką pamiętającą czasy starożytnych Rzymian, z nowymi zdobyczami w dłoniach. Dno Adriatyku kryje and we drive to the nearby beach. The huge lawn ends in której wykwintnego szlifu od XIII w. nadawali Wenecja- prawdziwe skarby! Muszle i muszelki, kolorowe kamyki sandy - rocky entrance to the Adriatic. Our camp, includ- nie, a rozwinęli i jeszcze upiększyli Habsburgowie w la- i podwodne roślinki. Kalka jest zachwycona. Już nawet ing a sunscreen for Kalinka, we set right near the water. tach 1813-1920, kiedy to stało się największym miastem słona woda nie jest taka słona. It is clear that our Tiny will spend most of the time in the na zachodnim wybrzeżu Istrii. Lew wenecki zdobi jed- 20 w y p r a w a a d v e n t u r e 21

ną z głównych bram, „Łuk Balbi” z 1680 r., wiodą- dinner at our hacienda, quick conversation with cats and cą w zaułki pnącej się w górę kameralnej starówki. girls dressed in elegant dresses are already ready to go Jej szczyt zdobi największa świątynia całej Istrii – ka- “downtown”. We park on the waterfront and walk be- tedra św. Eufemii. Po drodze na wierzchołek mijamy tween the sea and stalls with souvenirs and all the tourist zabytkowy pałac mieszczący obecnie ratusz. Snujemy “must-haves” we reach the huge trampoline situated just się pod górę pośród stolików kawiarenek i restauracji off the old town.. Yeah, I have long time not visited any wystawionych w każdym nadającym się do tego frag- playground mencie uliczki czy placyku. Zaglądamy do niezliczo- nych sklepików z artystycznymi wyrobami, z których THE TRACES OF THE ROMANS, VENETIANS AND słynie Rovinj. Do maleńkich i całkiem pokaźnych gale- THE HABSBURGS >> We enter the narrow, pictur- rii sztuki, które mieszczą się również… na schodach. esque streets of the old Rovinj, a former island , con- katedrą. Obecna świątynia projektu Wenecjanina place. Initially, this was a site of a small St. George temple, Co roku w drugą niedzielę sierpnia odbywa się tutaj nected in the eighteenth century by a causeway to the Giovanniego Dozziego pochodzi z I połowy XVIII named after the first patron saint of the city. Yet, when the artystyczny jarmark, podczas którego malarze sprzeda- mainland. The city is so charming , as far as possible in w. Wchodzimy do wnętrza, którego główną ozdo- sarcophagus with the body of St. Euphemia arrived here in ją swoje dzieła. the Mediterranean countries . No wonder that it’s is par- bą jest ołtarz i kamienny sarkofag z ciałem świętej. about 800 AD, the temple was replaced by a magnificent me- ticularly favored by artists, painters and actors. The stun- Kalinka zapala przy kaplicy jedną z setek maleńkich dieval cathedral. The present church, erected to the design of Żebyśmy zawsze byli szczęśliwi jak teraz ning bay is decorated with an architectural jewel which świeczek błyszczących złocistym światłem. Za to, a Venetian Giovanni Dozzi dates back to the mid-eighteenth >> Gdy docieramy na szczyt wzgórza pod katedrę, za- remembers the times of the ancient Romans. Its exquisite jak mówi, żebyśmy zawsze byli szczęśliwi jak teraz. century. We go into the interior, with the altar and the stone pada zmierzch, nadając miejscu nostalgicznego, ma- splendour was embellished from the thirteenth century Schodzimy w dół do portu, który z drugiej strony sarcophagus of the saint’s body as the main decoration high- gicznego uroku. Początkowo stała tu niewielka świąty- by the Venetians, and developed and even enriched by wzniesienia zamyka najstarszą część miasta. Siada- lights. When in the chapel, Kalinka lights one of the hundreds nia św. Jerzego, pierwszego patrona miasta. Kiedy jed- the Habsburgs in the years 1813-1920 , when it became my na stopniach pod oświetloną późnorenesanso- of tiny candles shining golden light. With the intention, she nak około 800 r. umieszczono w nim sarkofag z ciałem the largest city on the western coast of Istria. The Vene- wą wieżą zegarową, pałaszując obowiązkową por- says, that we are always as happy as she is now. We go down św. Eufemii, zastąpiono go wspaniałą średniowieczną tian lion adorns one of the main gates, “The Balbi Gate” cję lodów. Podziwiamy przycumowane jachty, słu- to the harbor, which on the other side of the hill closes the of 1680, leading to the alleys of the climbing up and cozy chamy kameralnego koncertu odbywającego się oldest part of the city. We sit on the steps of the late Renais- Old Town. Its peak is adorned with the largest temple of przy nabrzeżu, chłoniemy atmosferę tętniącego ży- sance illuminated clock tower, eating a compulsory portion of the Istria – St. Euphemia cathedral. Along the way to the ciem gwarnego placu. Ciepły, bezwietrzny wieczór ice cream. We admire the moored yachts, listen to a chamber top we pass a historic palace, now the City Hall. We stroll sprawia, że nie chce się iść do łóżka. Ale pewnie music concert held on the waterfront , absorb the vibrant am- up among the tables of cafes and restaurants put up in kotki poszły już spać, więc i my wracamy do nasze- bience of the bustling square. A warm, windless evening dis- any suitable place of the streets or squares. We call at go „dziadka”. courages one from going to bed. But the cats have most likely countless shops with artistic products, for which Rovinj Rano budzi nas słońce, które wyszło już zza otacza- gone to sleep - so we return to our “grandfather”. is famous. Including also tiny and quite substantial art jących nas wzgórz. Otwieramy szeroko drzwi. A tu We are woken up by the morning sun which has already gone galleries that are situated.. . at the stairs. Every year on niespodzianka. Na stoliku naszego tarasu leży behind the hills that surround us. We open the doors wide.. the second Sunday of August the art fair is held where wspaniały arbuz i melon oraz talerzyk truskawek. And here’s a surprise. On the table on our terrace we can see painters sell their works. Gdy chcemy zapłacić, Chorwat zdecydowanie od- a wonderful watermelon, melon and strawberry plate. When mawia, zapraszając nas jednocześnie do zrywania we want to pay, the Croat firmly refuses, at the same time in- THAT WE WERE ALWAYS AS HAPPY AS WE ARE wszelkich płodów z jego posesji. – Nie krępujcie się, viting us to pick all the crops from his land . - Do not be shy, NOW >> When we reach the top of the hill and the zbiory są słabe, więc na targ z tym nie pójdę – na- the harvest is week, so I will not go to the market will not go Cathedral, dusk adds a nostalgic, magical charm to the mawia z uśmiechem. – he encouraged us with a smile.

22 podróże z pomysłem trip with the idea 23

Thanks to the EU funds and the involvement of local autho- rities and activists, the hiking route network has been recen- tly restored and the cycling route network has been continu- ously developed. New cycling routes were created and the existing municipal routes have been modernized to ensu- re a harmonious co-existence of pedestrians and cyclists. The Tourist Information Centre, CIT, is located at the Arty- stów Square, just next to the Sienkiewicza Street, the tow- n’s main promenade. The visitors are offered advice and in- formation on places to visit and things to do, and can and pick up free brochures and maps. They can also step by to the local unit of the Polish Tourist and Sightseeing So- ciety (PTTK) situated in the same building, where they can book guided tours, buy maps or get information on awarded tourist badges. Obtaining such a badge is often a great way to get to know the Świętokrzyskie region better and fall in love with its beauty.

Underground Tourist Route >> The municipal hiking trails allow you to experience the town’s history and its top monuments (Red Trail) as well as precious nature monuments (Blue Trail). Starting at the Artystów Square, the Blue Rail will lead you through the wonderful Staszica Park to the Kadzielnia geological reserve. Here is where the latest hot spot of Kielce, the Underground Tourist Route, is located. Opened to the public in 2012, the route runs thro- Marek Wołoszyński Stok narciarski Telegraf ma 500 m długości przy różnicy wzniesień 100 m KiElce The ski slope at Telegraf - 500 m long with the altitude difference of 100 m turystyczny zawrót głowy Tourist attractions in Kielce can make your head spin

Kielce to miejsce malowniczo położone Kielce, a picturesque city between the Dzięki środkom unijnym i zaangażowaniu miejscowych pomiędzy pasmami Gór Świętokrzyskich, ranges of the Świętokrzyskie Mountains, władz oraz lokalnych działaczy w ciągu ostatnich kilku lat które powinien odwiedzić każdy, is an absolute must see for everyone who odnowiono sieć szlaków pieszych, a także znacznie roz- kto lubi aktywnie spędzać wolny czas. enjoys an active way to spend free time. winięto sieć szlaków rowerowych. Władze miasta nie tyl- Atrakcyjne otoczenie stolicy województwa The attractive surrounding of ko wyznaczyły nowe trasy, ale przede wszystkim moder- świętokrzyskiego to duży atut coraz częściej Świętokrzyskie Province is an asset that is nizują miejskie ścieżki, by uniknąć odwiecznego konfliktu wykorzystywany w jego promocji. Miasto increasingly used to promote this area. On pomiędzy pieszymi i rowerzystami. oferuje swym gościom coraz bogatsze top of that, the region offers an increasingly Na placu Artystów, tuż obok ul. Sienkiewicza, głównego deptaka Kielc, w pięknie urządzonym biurze Centrum In- zaplecze hotelowe, gastronomiczne upgraded hotel, gastronomy and cultural formacji Turystycznej można uzyskać nie tylko dokładne i kulturalne. infrastructure. informacje, co, gdzie, kiedy i którędy, ale także otrzymać 2424 podróże z pomysłem trip with the idea 2525

ny, na terenie którego działa największa obecnie atrakcja about the mining history of the region should take a stroll Kielc – Centrum Geoedukacji. We wzniesionym z pomo- with a recently opened Ore Trail running from the Karczów- cą środków unijnych nowoczesnym budynku mieści się ka reserve up to Dalnia and Grabina mountains. m.in. muzeum, w którym poznajemy historię geologicz- ną regionu kieleckiego, model jaskini czy cieszącą się naj- Cycling routes for amateur and professio- większą sławą wśród zwiedzających Kapsułę Czasu. Dzię- nal riders >> The fans of two wheels can try out plen- ki niej odbywamy podróż w czasie, cofając się o kilkaset ty of cycling routes both inside and outside of the town, the milionów lat. Centrum rozwija działalność edukacyjną, highlight being the 16-kilometer-long Blue Trail at the Po- przybliżając dzieciom i młodzieży pasjonujący świat mi- słowickie Range. It starts in the Stadion Leśny Park, pas- nionych epok geologicznych. O ogromnej atrakcyjności sing through the Biesak-Bialogon reserve and picturesque obiektu świadczy kilkutygodniowy okres oczekiwania na woods with an old Jewish cemetery, a rope line, and play- możliwość jego odwiedzenia przez grupy wycieczkowe. grounds. Ścieżka kończy się na Bukówce, gdzie łączy się z żół- The mountain bikers who are in good shape and have eno- tą ścieżką spacerową. Ta prowadzi dookoła miasta, a na ugh experience can set themselves against professional ro- jej pokonanie należy przeznaczyć dwa dni. Zaczyna się utes used during the Poland MTB Championships. In the pod Pierścienicą na Stadionie Leśnym i prowadzi przez area of the Stadion Park two routes have been marked, both lasy do rezerwatu „Biesak-Białogon”, a następnie przez starting and ending below the lower ski lift station. rezerwaty „Śluchowice” i „Sufraganiec”, Dąbrowę, Ma- The Red Route, with very steep uphill and downhill sections słów, Bukówkę, Dyminy na Pierścienicę. Trudno nie wspo- is 3.5 km long. The Blue Route is a bit easier and longer – mnieć o niedawno otwartej ścieżce geologiczno-kruszco- 11.5 km. Both of them are leading through the woods so wo-górniczej biegnącej z Karczówki przez Dalnię na Gra- watch out for sticking out rocks and roots. From the highest Na placu Artystów, gdzie stoi pomnik Dzika Kiełka, zaczyna się wiele szlaków Podziemna Trasa Turystyczna jest prawdziwym hitem turystycznym Kielc binę. Dzięki niej poznajemy historię rozwoju górnictwa point, the peak of the Pierścienica Mountain, there is a gre- turystycznych / Many touristic routes start at the Artystów Square, where the The Underground Tourist Route is a real touristic highlight of Kielce w regionie kieleckim. at view on Kielce. Wild Board Monument is located The Blue Route was marked on the slopes of the Telegraf Szlaki rowerowe dla amatorów i wyczy- Mountain, the highest peak in Kielce (408 m) which is mapy i foldery. Za przysłowiową ścianą mieści się oddział ugh a unique system of caves (very unlike to the other caves nowców >> Wielbicielom rowerów oznakowane tra- crowned with a telecommunications tower. The starting po- kielecki PTTK, w którym można zamówić usługi przewod- found in the region, such as the Raj Cave). The trail ends in nickie, kupić mapy czy uzyskać informacje o licznych re- Stadion Leśny, the forest complex situated at the foot of the Do rezerwatu geologicznego „Kadzielnia” wiodą zarówno szlaki piesze, jak i rowerowe / The Kadzielnia reserve can be accessed by both on foot and by bike gionalnych odznakach turystycznych. Zdobywając je, tu- Pierścienica Mountain. The complex features a rope park, a ryści w pełni docenią piękno i atrakcyjność regionu świę- horse riding center, a football pitch, a ski slope open in the tokrzyskiego. winter season, and a restaurant. The Green Trail is definitely worth visiting as well. It starts Podziemna Trasa Turystyczna >> Miejskie at the Tourist Information Office, passing by the Kadzielnia szlaki piesze pozwalają zapoznać się nie tylko z najcen- and Wietrznia reserves and ends in the Bukówka disctrict. niejszymi zabytkami i historią Kielc (czerwony szlak Wietrznia is home to the greatest tourist attraction of Kiel- miejski), lecz również z cennymi pomnikami przyro- ce, the Geo Education Center. In the modern building, co- dy znajdującymi się na terenie miasta (m.in. szlak nie- funded by the European Union, the visitors can discover a bieski), który zaczyna się na placu Artystów. Prowa- geological museum of this area, a cave model or a real hit of dzi on przez piękny park Staszica do rezerwatu geolo- the place – the Time Capsule allowing them to travel back gicznego „Kadzielnia”. Tu znajduje się najnowszy „hit” in time to million years ago. The Center is an educational Kielc – udostępniona w 2012 r. Podziemna Trasa Tury- venue with a program on geological classesś designed for styczna. Prowadzi ona przez system jaskiń o odmien- school children and youth. The guided tours for organized nym charakterze niż znana jaskinia „Raj”. Spacer koń- groups need to be booked a few weeks in advance which czy się w kompleksie leśnym Stadionu Leśnego u pod- shows how popular this site has become. nóża Pierścienicy, gdzie znajduje się m.in. park linowy, The Green Trail ends in Bukówka, where it connects with ośrodek jazdy konnej, boisko, czynny w zimie stok nar- the Yellow Trail. This trail, however, runs around the city and ciarski i restauracja. can be covered in two days. Starting at the Pierścienica Mo- Warto także wybrać się na wycieczkę zieloną ścieżką spa- untain, leading through the woods to the Biesak-Bialogon, cerową. Wędrówka również zaczyna się przy CIT. Prowa- Śluchowice and Sufraganiec reserves, passing through Dą- dzi przez Kadzielnię i rezerwat „Wietrznia” na Bukówkę. browa, Masłów, Bukówka and Dymint districts it finally goes Na Wietrzni poznajemy kolejny cenny obiekt geologicz- back to Pierścienica. Those who would like to find out more 26 podróże z pomysłem trip with the idea 27

The most attractive ski run is the one located at the northern slope of Telegraf. Difficulty of its upper part is compared with the one of the route at Nosal. The slope is 500 m long with the altitude difference of 100 m. At the lower station there is a parking lot, restaurants and bars, and a ski rental shop. In the summer se- ason the mini-golf pitch is opened here. At the slope of Pierścienica (367 m), after the old ski jump has been dismantled, a be- ginner slope of the length of 500 m and the altitude difference of 60 m was created. At the lower station of the lift there is an ice rink, restaurants and cafes and a ski rental shop as well. All slopes are covered with man-ma- Okolice Kielc są znakomitym miejscem do uprawiania jeździectwa de snow, groomed and properly lightened. The area of Kielce are perfect for horse riding lovers They also have qualified instructors and offer ski classes for children. tacza się widok na Kielce. Po zboczach góry Telegraf (408 When the winter is full of snow, many hiking routes in both m), najwyższego wzniesienia Kielc, zwieńczonej charak- Dymińskie and Posłowickie ranges as well as the yellow cir- terystycznym masztem telekomunikacyjnym, wytyczono cular route can turn to great cross-country skiing routes. For szlak niebieski. Punkt startowy znajduje się na parkingu less experienced ski runners we recommend the pistes in przy dolnej stacji wyciągu narciarskiego. Ta licząca 5 km the Stadion park. Rock climbing enthusiasts can practice długości pętla uchodzi za najtrudniejszy szlak rowerowy w Kielcach. Poza trudnościami terenowymi (korzenie, wy- Przez rezerwat „Biesak-Białogon” prowadzi górski szlak rowerowy kroty, naniesiony piasek) należy uważać na pojawiających The MTB route leads through the Biesak-Białogon reserve się pieszych, a czasami nawet na jeżdżących konno. Na- grodą za wysiłek, poza satysfakcją pokonania trasy, jest piękny widok na Kielce i Góry Świętokrzyskie ze szczytu Telegrafu. Dla szukających dłuższych tras w otaczających Turyści chętnie korzystają z malowniczych ścieżek rowerowych / The tourists enjoy picturesque cycling routes Kielce gminach poprowadzono wiele pięknych szlaków rowerowych o różnym stopniu trudności. sy w mieście i wokół niego stwarzają możliwość nie tylko int is located on the parking lot at the lower station of the ski miłego spędzenia czasu, ale i sprawdzenia swoich umiejęt- lift. This 5 km long distance is considered to be the hardest Dla miłośników jazdy konnej i narciarzy ności i kondycji w jeździe górskiej. Spośród licznych ścieżek cycling route in Kielce. Apart from challenges on the gro- >> Miłośnicy jeździectwa mogą skorzystać z usług Cen- i szlaków rowerowych warto polecić niebieski szlak rowe- und (roots, pits and sandy surface), the cyclists need to look trum Jeździeckiego Park Stadion przy ul. Kusocińskiego rowy po Paśmie Posłowickim. Ma on 16 km długości i roz- out for pedestrians and riders. Their efforts will be soon re- 61A lub Ośrodka MAAG przy ul. Ściegiennego 207. Góry poczyna się w parku Stadion Leśny. Prowadzi przez piękne warded with a marvelous view at Kielce and the Świętokrzy- Świętokrzyskie dają również szansę na czynny wypoczynek tereny leśne, m.in. koło dawnego kirkutu, rezerwatu „Bie- skie Mountains from the top of Telegraf. For those who are miłośnikom białego szaleństwa, oczywiście na miarę wyso- sak-Białogon”, parku linowego i placów zabaw. looking for longer paths there are many beautiful cycling ro- kości gór. Inwestycje w wyciągi narciarskie, urządzenia do Dla osób uprawiających kolarstwo górskie, mających do- utes at different levels in the neighborhood communities. sztucznego naśnieżania stoków i ich oświetlenie zaczynają brą kondycję i odpowiednie umiejętności, przygotowa- przyciągać coraz liczniejszych turystów. Sprzyja temu rów- no trasy wyczynowe, wykorzystywane m.in. podczas Mi- A real treat for horse riders and skiers >> nież rozbudowa zaplecza hotelowo-gastronomicznego. strzostw Polski w MTB. Na terenie Stadionu Leśnego wy- The horse riding enthusiasts should pay a visit to the Park Niewątpliwie najatrakcyjniejsza jest trasa na północnym znaczono dwie takie trasy, które zaczynają się i kończą Stadion Riding Center at 61A Kusociński St. or MAAAG stoku Telegrafu, której trudności górnego odcinka są po- poniżej dolnej stacji wyciągu narciarskiego. Center at 207 Ściegienny St. The Świętokrzyskie Mounta- równywalne z trasą na Nosalu. Stok liczy 500 m długo- Trasa czerwona, o bardzo stromych podjazdach i zjaz- ins, even though they are not the highest ones, can be also ści przy różnicy wzniesienia 100 m. Przy dolnej stacji wy- dach, liczy 3,5 km długości, niebieska (nieco łatwiejsza) enjoyed by ski lovers. Investments in the ski lifts, snow ma- ciągu jest parking, zaplecze gastronomiczne, wypożyczal- ma 11,5 km. Na obu, biegnących ścieżkami leśnymi, na- chines, and slope lighting installations as well as develop- nia sprzętu. W okresie letnim działa tu pole do minigolfa. leży uważać na wystające kamienie i korzenie. Z najwyż- ment of the hotel and gastronomy infrastructure have resul- Na stoku Pierścienicy (367 m) po wyburzeniu dawnej szego punktu na trasie – wierzchołka Pierścienicy – roz- ted in the increasing number of visitors. skoczni powstał łatwy stok zjazdowy o długości 500 m 28 podróże z pomysłem Samaná raj w pełni Witamy w raju, gdzie na każdym kroku możesz podziwiać przepiękne krajobrazy. Tysiące wielorybów wybrało to szczególne miejsce do prokreacji. Nie możesz przegapić tego naturalnego widowiska.

Fani piłki ręcznej mogą wybrać się na mecz VIVE Targi Kielce Na nowoczesnym Stadionie Miejskim Arena mecze rozgrywa drużyna Korony Kielce Handball fans can watch a play of VIVE Targi Kielce Korona Kielce team plays its matches at the modern City Stadium

i różnicy poziomów ok. 60 m. Przy dolnej stacji wyciągu znajduje się lodo- their ice climbing skills on the icefalls in wisko, zaplecze hotelowo-gastronomiczne, parking, wypożyczalnia sprzę- the Kadzielnia reserve area. tu. Wszystkie stoki są sztucznie naśnieżane, ratrakowane i oświetlone. Po- siadają również instruktorów i szkółki dla dzieci. Przy śnieżnej zimie wie- For true handball and foot- le odcinków szlaków pieszych w pasmach Dymińskim i Posłowickim oraz ball fans >> After spending the day żółtego szlaku okrężnego znakomicie nadaje się do wędrówek na nar- outdoors, tourists can take a breath and tach śladowych. Dla mniej wprawnych czy początkujących adeptów tej go to a football or handball match played dyscypliny atrakcyjnym terenem są ścieżki w Parku Kultury i Wypoczyn- by one of the best clubs in Poland. For a ku na Stadionie. dozen of years Kielce has been home to Amatorzy wspinaczki skalnej w okresie zimy mogą poćwiczyć umiejętno- many sports teams, including Korona Kiel- ści wspinaczki lodowej na sztucznym lodospadzie na terenie Kadzielni. ce that made it to the Polish Premiere Le- ague. A modern city stadium Arena Kiel- Dla kibiców piłki ręcznej i nożnej >> Po intensywnie spędzo- ce where the club plays its matches is lo- nym w terenie dniu można odpocząć, idąc na mecz piłki nożnej bądź ręcz- cated at 6 Ściegiennego St. At 15 Boczna nej w wykonaniu czołowych klubów Polski. Od kilkunastu już lat Kielce Str., in the modern venue Hala Legionów, są siedzibą nie tylko znanego z udziału w rozgrywkach ekstraklasy klubu the volleyball matches of one of Poland’s piłkarskiego Korona Kielce. Nowoczesny Stadion Miejski Arena Kielce, na top clubs, an eight-time champion VIVE którym rozgrywa on mecze, mieści się przy ul. Ściegiennego 6. Do nowo- Targi Kielce can be viewed. It is definite- czesnej Hali Legionów przy ul. Bocznej 15 na swoje mecze zaprasza czoło- ly worth going to one of the matches, just wa drużyna piłki ręcznej VIVE Targi Kielce (ośmiokrotny mistrz Polski). Pod- to feel the unique atmosphere created by czas pobytu w Kielcach warto się wybrać na któryś z meczów, aby poczuć dedicated fans in Kielce. tę wyjątkową atmosferę towarzyszącą kibicowaniu „swojej” drużynie i zo- Outdoor leisure activities are becoming baczyć, jak ogromną popularnością cieszą się te dyscypliny sportu wśród more and more popular, as seen by in- mieszkańców miasta. creasing numbers of hikers, cyclists and O wzroście zainteresowania aktywnymi formami wypoczynku świadczą skiers in Kielce and in the surrounding coraz liczniejsi piechurzy, rowerzyści i narciarze spotykani na miejskich mountains. This can be attributed not only szlakach Kielc i otaczających je pasmach górskich. to the promotional campaigns in the me- Wzrastająca liczba turystów to nie tylko efekt promocji regionu w me- dia but mainly to the word of mouth. Pe- diach, tu widać, jak wielką siłę ma „marketing szeptany”. Ten, kto odwie- ople, who have visited Kielce at least once, dził miasto przynajmniej raz, na pewno tu wróci, przywożąc ze sobą licz- are sure to come back here and bring the- ne grono znajomych. ir friends with them.

Dojazd: pociągiem, autokarem lub samochodem / Access: by train, bus or car Regionalne Centrum Informacji Turystycznej / Regional Tourist Information Centre ul. Sienkiewicza 29, 25-007 Kielce www.um.kielce.pl Narodowy Urząd Turystyczny Republiki Dominikańskiej Štěpánská 611/14, CZ-110 00 Praha 1, Czechy . Tel +420 222 231 078 . Fax +420 222 231 096 . [email protected]@godominicanrepublic.com . www.GoDominicanRepublic.pl 30 podróże z pomysłem trip with the idea 31

Nie ma wielkiej przesady w nazywaniu The Dominican Republic qualifies to Dominikany rajskim ogrodem Karaibów, the title of the paradise garden of the sanktuarium dziewiczej przyrody Caribbean, the Sanctuary of pristine i zachwycających krajobrazów nature and breathtaking sceneries on the na Atlantyku. Półwysep Samaná jest Atlantic Ocean. The Samaná Península is perłą tego ogrodu, naturalnym molo the jewel of this garden, a natural pier wysuniętym w wody oceanu protruding into the ocean waters in the w północno-wschodniej części kraju. north-eastern part of the country.

Śpiew Paweł Wroński waleni Dominikana, półwysep Samaná

Whale Song – The Dominican Republic, Samaná Peninsula fot. archiwumRepubliki Ministerstwa Dominikańskiej Turystyki 32 podróże z pomysłem trip with the idea 33

sources of myths about monsters of the depths. Images of the humpback whales were immortalized on cave walls by the local Indians of the Taino tribe. They can be admired in the Los Haitises National Park (Parque Nacional Los Haitises on the south side of the Samaná Bay).

Love serenade or an attempt to contact? >>The most inter- esting, however, is that the humpback whales sing... In fact, the males are much more eloquent than their female partners. The tones are a long, low, of variable amplitude. Modulated mainly by the air blown through the nostrils, since cetaceans are devoid of the vo- cal cords. It was also observed that in every region of their constant appear- ance, cetaceans sing different, specific songs. Systematic observations of the same groups have shown, however, that their repertoire changes from time to time. This is attributed to the influ- ence of other groups encountered W ostatnich latach miejsce to urosło do rangi jednego Recently, this place has grown into one of the most impor- zerunki humbaków uwiecznili na ścianach jaskiń miejscowi Indianie z ple- during the long journey from the cold z najważniejszych kierunków modnej na świecie ekotu- tant destinations of ecotourism, which is popular all over the mienia Taíno. Można je podziwiać w Parku Narodowym Los Haitises (Parque waters of Greenland. The song usually rystyki. Przez cały bowiem rok można tutaj korzystać ze world. This is so thanks to the fact that throughout the en- Nacional Los Haitises po południowej stronie zatoki Samaná). lasts from 10 to 20 minutes, although słońca na uchodzących za najpiękniejsze na Karaibach tire year one can enjoy the sun on the white beaches, said some males have been heard to wail białych plażach, cieszyć się ciepłem i turkusową bar- to be the most beautiful in the Caribbean, take pleasure Miłosna serenada czy próba kontaktu? >> Najciekawsze jest for 24 hours, with only short breaks wą wód oceanu, zanurzać w gąszcz tropikalnych lasów, in the warmth and the turquoise colour of the ocean wa- jednak to, że humbaki śpiewają... Samce są przy tym znacznie wymow- for breath. However, the question why wsłuchując się w odgłosy żyjących tam zwierząt i ptaków. ters, plunge into the dense tropical forests, listening to the niejsze od swoich partnerek. Tony są długie, niskie, o zmiennej amplitu- they do it remains unanswered. Is that sounds of living there animals and birds. dzie, modulowane głównie wydmuchiwanym przez nozdrza powietrzem, how they communicate? Or is it a kind Na spotkanie wielorybom >> Największą radość bo walenie są pozbawione strun głosowych. Zaobserwowano przy tym, że of love serenades, an attempt to draw gościom półwyspu sprawiają przypływające tam humba- Meeting the whales>>The guests of the peninsula w każdym rejonie, w którym się stale pojawiają, walenie śpiewają inne, spe- the attention of a female? The roman- ki. Humbaki, zwane po polsku długopłetwcami (Megap- are mostly delighted by the humpback whales that come cyficzne pieśni. Systematyczne obserwacje tych samych grup dowiodły jed- tic theory is unlikely to be defended tera novaeangliae), jedne z największych ssaków na świe- there. The humpback whales (Megaptera novaeangliae) nak, że w ich repertuarze pojawiają się co pewien czas zmiany. Przypisuje for it has been observed that a male’s cie, przybywają w listopadzie i pozostają przynajmniej do are one of the biggest mammals in the world. They come in się je wpływom innych grup, spotykanych podczas długiej podróży z mroź- singing attracts others, and usually it końca marca. W ciepłych wodach zatoki Samaná odby- mid-November and remain at least until the end of March. nych wód Grenlandii. Pieśń trwa zazwyczaj od 10 do 20 minut, choć słysza- is a prelude to a conflict. On this ba- wają doroczne gody i wydają na świat potomstwo. Rej- In the warm waters of the Samaná Bay, they perform their no samce zawodzące przez 24 godziny, jedynie z małymi przerwami na od- sis, scientists have created a theory sy na ich spotkanie są główną atrakcją turystyczną półwy- annual mating and produce offspring. Cruises to meet them dech. Bez odpowiedzi pozostaje jak dotąd pytanie, po co to robią. Czy tak of determining the hierarchy in a herd, spu. Jest bowiem na co patrzeć. Ciała dorosłych osobni- are a major tourist attraction of the peninsula. Not without a się komunikują? Czy to rodzaj miłosnych serenad, próba zwrócenia uwagi challenging an opponent to fight. Ac- ków osiągają 16-18 m długości. Waga przekracza 30 ton, reason, for the view is spectacular. Body of an adult reaches samicy? Romantyczna teoria się raczej nie obroni, ponieważ zauważono, że cording to others, this is a technique dochodząc czasem nawet do 50. Humbaki mogą wpraw- 16-18m in length. The weight exceeds 30 tons, reaching na śpiew samca reagują inne samce i jest to z reguły preludium konfliktu. Na of echolocation and a way of confusing dzie długo przebywać pod wodą, ale oddychać muszą tak sometimes up to 50. Even though the humpback whales tej podstawie naukowcy wysnuli teorię o ustalaniu hierarchii w stadzie, wy- fish while searching for prey. Let us not jak my, powietrzem po wynurzeniu się nad wodę. Przy- can stay under water for a long time, they have to breathe zywaniu przeciwnika do boju. Zdaniem innych, to technika echolokacji oraz lose hope. Maybe it is still something jazne wobec ludzi, chętnie towarzyszą statkom i łodziom. like we do, with air after, emerging from the water. Friendly sposób na dezorientowanie ryb podczas poszukiwania żeru. Nie traćmy na- more - an attempt to make contact with Potrafią wyskakiwać ponad powierzchnię, zupełnie jakby towards people, willingly accompany ships and boats. They dziei. Może to jednak coś więcej – próba nawiązania kontaktu z nami, mały- us, small, kindred mammals, looking at się popisywały. Na oddalonych od brzegów głębszych wo- can jump above the water surface, as if they were showing mi bratnimi ssakami, przyglądającymi się gigantom z pokładów łodzi? the giants from the decks of the boats? dach samce walczą o samice. Pojedynki kolosów były za- off. In the of deeper waters, distant from shores, males com- www.GoDominicanRepublic.pl

pewne jednym ze źródeł mitów o potworach z głębin. Wi- pete for females. Duels of the giants, probably one of the fot. archiwumRepubliki Ministerstwa Dominikańskiej Turystyki Fot.: © Maksim Samasiuk - Fotolia.com 34 m i e j s c e trip with the idea 35

is no wonder that the old town has the colonial nature, and that it is full of Columbian memorabilia. First of all, Alcázar de Colón, also known as the Palace of Don Die- Santo go Columbus. A stone building on a large square with a magnificent view of the Ozama River. The gift of King Fer- dinand the Catholic for Don Diego Columbus, the oldest son of the explorer, managing the overseas territory since 1509. The residence remained in the possession of the fa- Domingo mily for three generations, then it was a subject of owner- Od Kolumba do bezsennych nocy ship disputes, and finally, having been plundered by the famous English privateer Francis Drake, fell into disrepair. Rebuilt half a century ago, holds today a museum.

The Columbus Lighthouse and UNESCO >> Another monument is Faro a Colón, meaning the Co- lumbus Lighthouse. Its construction was managed by a Dominican architect Teófilo Carbonel. He erected a buil- ding in the shape of a huge cross - educational and cultu- ral centre and, at the same time, an unconventional mo- nument to Columbus. It earned the title of a lighthouse

Katedra Primada de America – pierwsza katedra w Nowym Świecie Primada de America Cathedral the first Cathedral in the New World

Santo Domingo – From Columbus to sleepless nights

Krzysztofowi Kolumbowi przypisuje Christopher Columbus is credited with lumbowskich pamiątek. Przede wszystkim Alcázar de Co- się odkrycie Ameryki. Rzecz wymaga the discovery of America. This needs to be lón, zwany też Pałacem Don Diego Kolumba, kamienna sprostowania, bo tak naprawdę odkrył... put right because he really discovered ... budowla na rozległym placu ze wspaniałym widokiem na Ozama Fort Dominikanę The Dominican Republic. rzekę Ozama – dar króla Ferdynanda Katolickiego dla Don Diego Kolumba, najstarszego syna odkrywcy, zarządzają- cego zamorskim terytorium od 1509 roku. W rękach ro- Columbus Palace >> W ślad za Kolumbem do No- Columbus Palace >> In the footsteps of Colum- dziny rezydencja pozostawała przez trzy pokolenia, potem wego Świata zaczęły podążać fale przybyszów ze Starego bus, waves of colonizers from the Old Continent began to była przedmiotem własnościowych sporów, aż wreszcie, Kontynentu. Awangardę stanowili oczywiście członkowie pour into the New World. The vanguard, of course, con- splądrowana przez słynnego angielskiego korsarza Franci- rodziny odkrywcy. Już w sierpniu 1496 r. brat Krzysztofa, sisted of the family members of the explorer. Already in sa Drake’a, popadła w ruinę. Odbudowana przed półwie- Bartolomeo, założył Santo Domingo. Osada stała się bazą August 1496, the brother of Christopher, Bartolomeo fo- czem mieści dziś muzeum. hiszpańskich podbojów. Dziś jest najstarszym miastem obu unded Santo Domingo. The settlement became the base Ameryk i stolicą Republiki Dominikany. Nic więc dziwnego, for Spanish conquests. Today, it is the oldest city in the Latarnia Kolumba i UNESCO >> Drugą pamiąt- fot. archiwumRepubliki Ministerstwa Dominikańskiej Turystyki że starówka ma kolonialny charakter i że mnóstwo tam ko- Americas and the capital of the Dominican Republic. It fot. archiwumRepubliki Ministerstwa Dominikańskiej Turystyki ką jest Faro a Colón, czyli Latarnia Kolumba. Budową kie- 36 III. pierwszego tynią nego dziedzictwaludzkościUNESCO. społu dral li ny lumbowi. Ameryki. íno, Budowę cji. leży skiej. znać obiekt ba. z MUZEA cjyno-kulturalne, rował Latarnia Kolumba / The Columbus Lighthouse chętnie scem jednego – pod Wraz Lśni miejscowej Miano Basilica Muzeum a Nowego się Eksponowane jest zabytkowego także dominikański w kształcie budowę i wysyła odwiedzają ukończono z gmachem z Santo Jako SANTO Plaza muzeum m e ł s y m o p z e ż ó r d o p dziejami latarni na Santa hiszpańskich Ludu Świata zarządca amerykańskich katedry. de najważniejszej Domingo w niebo a zarazem Maria zyskał ogromnego Dominikańskiego, la DOMINGO wpisanego do w 1992 są mieszkańców tutejsze architekt i uniwersytetu Cultura, konsekrował drugiego. tu Konsekrowana prowincji la snop za zdobywców zawdzięcza Menor także nietuzinkowy sprawą r., muzea. kontynentach Teófil swiatła gdzie w owych w 1990

krzyża w 500. >> dzieła stała położył Do Republiki i szpitalem ją Carbonella. efektownej można najciekawszych gdzie Wyjątkowym z 251 Miłośnicy sam – i rozwój się r. w 1546 rocznicę sztuki afrykańskich czasach centrum na pomnik kamień pierwszą papież, można listę cennego reflektorów. przechodzić Dominikań- Diego Indian należy r. kultural- odkrycia ilumina- Wzniósł budow- historii, węgiel- Kolum- eduka- Cathe- Paweł zapo- świą- miej- nie- Ko- na- ze- Ta- do ted edifice struction the the sary thanks thedral. ves. into of most first ric story of its History areworth visitingaswell. uses thusiast ritage MUSEUS of ry

place the the History monuments

development

Taíno

in first on The of the three

of

important

of Dominican

province, 1546

to of the the

the

enjoy Cathedral is

sky temple Museum humanity. was

natives, the the museums. Plaza and

island American discovery

OF a by

completed visiting effective university beam

Geography, entered

Pope SANTO de

of he in to Man Spanish and

of Basilica

the la

those laid Diego

of The

Modern the of Paul continent Cultura, its

where

illumination. New

light in

in America.

DOMINGO and inhabitants. local

most in

conquistadors times Santa 1990

III 1514

Columbus. and 1992,

World, from himself. you the Art, museums. a interesting

valuable the in large building Maria the

can hospital

Santo the in 251 the

Museum

so cornerstone It >> It

the learn Together

park

National list

la shines exhibits As floodlights. it

and

Domingo An

group Menor 500th

The -

is

was of

is the area about the the

extraordina- cultural part African

history of and

consecra

the governor

Museum Museum local with of

that anniver became

Natural

for the

of

histo sends art owes Con-

sla- ho- the the the he en- ca hi- of - - - - -

Fot.: © dlrz4114 - Fotolia.com

Fot.: © Salazar - Fotolia.com dziej >> ZABAW NAJWIĘKSZY wolników. Pomnik MarialaMenor/Columbus Kolumba, Santa awtleBasilica MarialaMenorinthebackground Santa Monument andBasilica można chipelagu, cji. mingo“ rozbrzmiewają rodnicze. Muzeum traw. sę się syn nie na nie go wych ogrodu zwiedzasięgo,jeżdżącspecjalnąkolejką. chidei

czy

nigdy on egzotyczna W tym Karaibów. trzeba albo

Karaiby i Z równym

rozrywkowym i na bachtę

jest

oddawać innych można

A

dać nie powierzchni Narodowej

odwiedzić największym Warto ŚWITU DO roku mnóstwem z

śpi!

to się wylegają Obejrzeć

egzotycznych

muzyką przyroda.

w nich

OGRÓD

nie w ramach

powodzeniem, porwać się też

tylko hazardowi miastem tutejszy odwiedzić Historii

ponad

kosztować

spontanicznie tu do ogrodem >>

gorącym Będąc nocnych BOTANICZNY bogata

można

świtu. akcji roślin. Santo

Ogród 2 i słonecznego

Geografii

milionów w jednym jak w „City Muzeum

botanicznym rozmaite

wyjątkowych A tańczący historia, rytmom.

Santo lokali, Ze Domingo rozkoszom Botaniczny.

na Gourmet względu

ulice. Domingo,

czy metrów klubów oDominicanRepublic.pl GoDominicanRepublic.pl www. NA Sztuki z miejscowych

ale

gatunki Kluby karaibskiego

merenque, jest Muzeum

także Santo KARAIBACH podniebienia, w lokalnych na of Rozpościera Narodowej,

całym też i dyskoteki restaura i kwadrato- Santo rozległość palm, koniecz-

cudow- Domin najbar Przy rejo-

Do po sal ka or ar ------

island exotic Caribbean. are the RIBBEAN with bachata short: SantoDomingo neversleeps! P L THE things sic that botanical by of entertaining in res With mingo“, se year, arty until wn da a restaurants. the

until hot meters, of National special to exotic as

plenty

plants. and the ARGEST local that rhythms. admire part dawn. spontaneously one

garden palate,

Within areas >> it nature.

casinos, Botanical are

railway. of of

city is The can

And the With nightclubs, the the

The „the BOTANICAL dedicated

of

Clubs park one are

taste in largest One action exotic those the a e d i e h t h t i w p i r t or

equal

Santo Caribbean the Garden. exhibits most”,

can is

let >> of and sunny exceptional

pour viewed

Caribbean,

in dancing Santo „City plants,

themselves indulge success clubs to

Domingo the Santo discos

of for

With out palm GARDEN Caribbean

Gourmet botanical Domingo’s the by combines and example, one

onto

merengue, Domingo about in as a

resound natural

trees, local small which gambling restaurants. is with be needs the also

2 garden IN of carried Archipelago.

food

orchids

train

rich must-sees the million squ the flora Santo streets. is with has THE the to... salsa, pleasu- so

in history largest

ride. in

of in other away most

mu- - CA the- vast

This

and ride one Do- the the or

In is - 37 38 m i e j s c e p l a c e 39

Zamek Piastowski z wieżą widokową / Piast Castle with a vantage tower

Kościół Pokoju pw. Ducha Świętego Muzeum Regionalne Kościół pw. św. Marcina Holy Spirit Peace Church Regional Museum St. Martin Church

Ratusz – Rynek / City Hall - The Market dyne materiały budowniczych to drewno, słoma i glina. Stąd and clay. Thus, we can admire an unusual for the temples, timber fra- nietypowa dla świątyni konstrukcja fachwerkowa. ming construction. W Kościele Pokoju odbywają się Jaworskie Koncerty Pokoju. Concerts of Peace take place regularly in the Church of Peace. Co roku od maja do września rozbrzmiewa tu najpiękniej- Every year from May to September the most beautiful all over sza muzyka świata w mistrzowskim wykonaniu. Inna rów- the World, masterly performed music resounds here. The Gothic Magiczny Jawor nie piękna świątynia to gotycki kościół pw. św. Marcina – je- St. Martin Church is another example of the beautiful temple - den z dziesięciu największych europejskich kościołów (9. pod one of the ten largest European churches (9th in terms of size). względem wielkości). Budowany był na przełomie XIII i XIV w. It was built at the turn of 13th and 14th century and it lasted 30 - serce Dolnego Śląska przez 30 lat. Wewnątrz na jednym z epitafiów, widnieje data years. Inside, one of epitaphs bears the date 1362 which may 1362 r., która może wskazywać, że to najstarszy tego typu za- indicate that the church is the oldest of this type object in Cen- MAGIC JAWOR – THE HEART OF LOWER SILESIA bytek w Europie Środkowej. tral Europe.

To jedno z najbardziej urokliwych Town of Jawor is one of the most Serce miasta >> Nad Jaworem góruje 65-metrowa HEART OF THE CITY >> Jawor 65 meter high tower of Town miast Dolnego Śląska. charming places in Lower Silesia, wieża Ratusza. Króluje na Rynku niemal od początku jego Hall dominates above the Old Town. It reigns on the Market Squ- istnienia. Wewnątrz koniecznie trzeba zobaczyć zachwyca- are almost from the beginning. You must see inside with stun- Kryje skarby, których próżno full of hidden treasures, which are jące witraże wykonane w XIX w. Warto też pospacerować ning stained glass windows made in the nineteenth century. It is szukać gdzie indziej. impossible to find anywhere else. po niezwykle urokliwym Rynku, który po rewitalizacji może also worth to take a stroll along the charming Market Square, śmiało ubiegać się o miano jednego z najpiękniejszych w Pol- which after regeneration can undoubtedly claim a reputation of sce. Trzeba zajrzeć do Muzeum Regionalnego, urządzonego the most beautiful one in Poland. It is worth visiting the Regio- MiejscA niezwykłe >> Zapach starego drewna, UNUSUAL PLACES >> The smell of old wood, beams of li- w dawnym przyklasztornym kościele oraz wspiąć się na nowo nal Museum arranged in an old monastery church and climbing smugi światła wkradające się przez małe okienka, wszech- ght creeping through the small windows, the ubiquitous blue otwarty punkt widokowy znajdujący się w wieży XIII-wiecz- to the newly openedviewing point located in the tower of the 13th obecny błękit i przestrzeń skrywająca tysiące biblijnych ak- space and place full of thousand biblical accents -‚ Church of Pe- nego Zamku Piastowskiego. century Piast Castle. centów – to Kościół Pokoju w Jaworze. Jest on jedną z naj- ace’ in Jawor. It is one of the most precious and beautiful buildings cenniejszych i najpiękniejszych budowli na świecie, 13 grud- in the world. On the 13th December 2001, it was enlisted in the Urząd Miejski w Jaworze / Town Council in Jawor, Rynek 1, 59-400 Jawor, nia 2001 r. został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO World Heritage Cultural Heritage. Built by Protestants tel.: 76 870-20-21, faks: 76 870-22-02, e-mail: [email protected] Dojazd: PKP lub autostradą A-4, następnie drogą krajową nr 3. Kultury UNESCO. Zbudowali go protestanci w XVII w. Spełnić in the seventeenth century had to fulfill number of stringent condi- Transport: PKP or highway A-4, next domestic route No. 3. musieli szereg surowych warunków, m.in. kościół nie mógł tions, including the lack of both bells and towers, the location outsi- Więcej informacji na temat zabytków i atrakcji Jawora:

posiadać wież ani dzwonów, powstać miał za murami, a je- de walls, and the only materials acceptable included as wood, straw Fot.: archiwum Urzędu Miejskiego, Z. Gol More information on: www.jawor.pl, www.gcit.jawor.pl

42 spacerem po... walking around... 43

Bielsko-Biała – bez wątpienia jedyne w swoim rodzaju miasto leżące na styku Śląska i Małopolski. Tutaj, na południu Polski u stóp Beskidów, mieszczańska tradycja zabytkowej miejscowości, nie bez kozery nazywanej Małym Wiedniem, przeplata się z przemysłową historią, ale i teraźniejszością, gdzie ważnymi elementami są nauka, sport i kultura. Miasto jest ważnym miejscem na mapie turystyki aktywnej w Polsce, z licznymi trasami narciarskimi, pieszymi i rowerowymi. O każdej porze roku Bielsko-Biała zaskoczy swoją różnorodnością i wyjątkowością nawet najbardziej wybrednych turystów.

Jerzy Pawleta, Jaga Kolawa

Bielsko-Biała, situated on the frontier of Silesia and Lesser Poland (Małopolska) is for sure a unique city. Here in southern Poland at the foot of Beskid Mountains the bourgeois tradition of the historic town - justly called the Little Vienna - intertwines with the industrial history. Additionally, science, sports and Bielsko-Biała: culture are important features of the present day. With its ski slopes, hiking and miasto o dwóch twarzach cycling routes, the city is an important place on the map of active tourism in Poland. At any time of year, Bielsko-Biała enchants even the most demanding BIELSKO-BIAŁAxxxxxx – with two souls tourists with its diversity and uniqueness. 45 44 spacerem po... walking around... 45

ną część dawnej galicyjskiej Białej zamyka późnobarokowy ko- ściół Opatrzności Bożej. Ale czas w góry. Pierwsze kroki z par- kingu kierujemy w stronę szerokiej leśnej drogi wiodącej na po- lanę, z której widać pięknie osadzone na jej szczycie małe drew- niane schronisko pod Dębowcem (520 m n.p.m.). Warto usiąść na chwilę na ławce przed chatą, by podziwiać piękną panoramę miasta pozostającego w dole i rysujący się po prawej stronie masyw Magurki. Z Dębowca, zimą zamieniającego się w cen- ve part of the former Galician Biała stands late Baroque Church Dzień pierwszy, czyli wiedeński sernik Day One, i.e. Vienna cheesecake trum sportów narciarskich dla najmłodszych adeptów białego of Divine Providence. w Drodze na Szyndzielnię >> Myślimy Bielsko- on the way to Szyndzielnia >> We think Bielsko szaleństwa, wspinamy się szlakiem czerwonym na szczyt Szyn- But it is about time we went to the mountains. First steps from Biała – mówimy Szyndzielnia. Ten górski szczyt o wysokości -Biała - we say Szyndzielnia. This mountain peak (1028 metres dzielni. Piechurzy zmęczeni wędrówkami mogą skorzystać z ko- the parking lot take us towards a wide forest road leading to the 1028 m n.p.m., ze słynnym pierwszym w tym regionie schro- above the sea level) with a famous alpine mountain lodge – the lejki linowej i podczas komfortowej podróży gondolą podziwiać clearing. The site overlooks a small wooden shelter, gorgeously niskiem górskim i alpinarium, to bez wątpienia turystyczna wi- first in the region – and alpinarium leaves little doubt of being a panoramę Bielska-Białej i Beskidów. W obleganym przez tury- set on the top of Dębowiec (520 metres above sea level). It is zytówka miasta. Ale zanim pozostawimy nasz samochód na jed- showcase of the city. But before we leave our car in one of the stów XIX-wiecznym schronisku z charakterystycznymi wieżycz- worthwhile to sit for a moment on a bench in front of the cotta- nym z parkingów pod górą, warto zaczerpnąć nieco „wiedeń- parking lots around the mountain, why not experience some of kami czeka na nas pyszny obiad i chwila wytchnienia. Wielbicie- ge to enjoy the beautiful panoramic view of the city in the bot- skiej” atmosfery Bielska i pospacerować po miejskiej starów- a little “Vienna” atmosphere of Bielsko and stroll through the le górskich widoków powinni skusić się jeszcze na wędrówkę tom and Magurka massif which emerges to the right. In winter, ce, zapuścić się w nieco dekadencką atmosferę ulicy, i skosz- old town of the city, contemplate a slightly decadent atmosphe- czerwonym szlakiem na Klimczok (gdzie w zimie można skorzy- Dębowiec changes into a winter sports center for the youngest tować, jak dziś smakuje kawa w jednej z klimatycznych kawia- re of the street and enjoy the taste of coffee in one of the am- stać z wyciągów narciarskich), z którego rozpościera się wspa- students of skiing. From Dębowiec we go climbing along the renek pamiętających czasy monarchii austro-węgierskiej. Wy- bient cafés which remember the Austro -Hungarian monarchy. niały widok na szczyt Magury i Pilsko, dalej za mgiełką majaczy red trail to Szyndzielnia peak. Tourists, if tired of walking, can cieczkę można rozpocząć od placu Chrobrego, skąd mamy The trip can start from Bolesława Chrobrego Square, a conve- Babia Góra, w dole rozpościera się Kotlina Żywiecka ze srebrzy- take a ride by cable car. A comfortable gondola trip offers pa- doskonały widok na zamek Sułkowskich, dawną siedzibę cie- nient site to enjoy a perfect view of the Sułkowskis castle, the stym Jeziorem Żywieckim, a całość zamykają widoczne przy do- noramic views of Bielsko-Biała and Beskidy. The besieged by szyńskich Piastów, którego początki sięgają XIV w. Wielbicie- former seat of the Cieszyn Piast dynasty, which took its roots brej pogodzie Tatry. W schronisku PTTK na Klimczoku można tourists nineteenth-century lodge with distinctive turrets is wa- le pamiątkowych zdjęć koniecznie muszą wykorzystać okazję in the fourteenth century. The lovers of commemorative pho- znaleźć przytulny nocleg, posilić się domowymi pierogami, któ- iting for us with delicious dinner and a moment of rest. Fans of do uwiecznienia miłych chwil przy zabawnej i frywolnej fon- tos must take the opportunity to fix the pleasant moments near re są specjalnością szefa kuchni, i zakończyć pierwszy dzień mountain views should still be tempted to wander along the red tannie z rogatym stworkiem w murze zamkowej skarpy. War- a nice and playful fountain with a horned creature in the castle pełnego wrażeń poznawania atrakcji Bielska-Białej. trail to Klimczok (ride ski lifts operate there in winter), with a to rzucić okiem na dostojne gmachy pełne zabytkowych de- wall slope. It is a good idea to catch a glimpse of the magnificent spectacular view of Magura summit and Piľsko. Further away, tali, będących świadectwem bogatej tradycji i historii miasta. buildings rich in historical detail. They testify to the rich tradition Dzień drugi, czyli z klimczoka na Magurkę Babia Góra looms in the mist, at the bottom extends Żywiec Ba- Neobarokowa kamienica Burdy czy sławna secesyjna kamie- and history of the city. The Baroque revival Burda Tenement >> Jazda w dół kolejką górską z Szyndzielni wczesnym ran- sin with silver Żywieckie lake. The whole is closed by the Tatra nica „Pod Żabami” sprawiają, że spacer po Bielsku-Białej sta- and famous Art Nouveau The “Frog” building make the walk in kiem to kolejna okazja do duchowych uniesień. Szybko zmie- mountains, visible in good weather. The PTTK shelter on Klim- je się wspaniałą przygodą dla miłośników zabytkowej architek- Bielsko -Biała a great adventure for lovers of historic architec- niające się krajobrazy pozostają na długo w pamięci. Wsiada- czok serves a cozy bed and a meal of homemade dumplings , tury. Zanim wstąpimy na zakupy do gustownego pasażu w neo- ture. We may visit a tasteful shopping arcade in The Eagle Ho- my w auto i przemieszczamy się na drugą stronę Bielska-Białej, which are a specialty of the chef. The first busy day and explo- barokowo-klasycystycznym Hotelu Pod Orłem (do dzisiaj za- tel – a mixture of Baroque revival and classical styles (with the by ulicą Górską dotrzeć do Straconki. Na śniadanie obowiązko- ring Bielsko-Biała comes to an end. chowały się w nim kafle podłogowe podpisane: „Wienerberger floor tiles signed: Wienerberger Mosaikplatten Vienna prese- wo wstępujemy do góralskiej Karczmy w Straconce. Jedziemy Mosaikplatten Wien”), spójrzmy w poprzeczną ulicę Ratuszową. rved to date) However, let’s look at Ratuszowa street first. The dalej na przełęcz Przegibek (stoi tu charakterystyczna kamien- Day Two, i.e. from Klimczok to Magurka >> Nazwa ulicy nie jest przypadkowa. U jej wylotu wyrasta strzeli- street name is not accidental. The urban landscapes is closed na kapliczka z roku 1858), by stamtąd powędrować do schro- Riding down the cable care to Szyndzielnia early in the mor- sta jasna bryła zabytkowego Ratusza Miejskiego. Tę atrakcyj- by a slender bright historic Town Hall. At the end of this attracti- niska PTTK na Magurce (909 m n.p.m.). Z Klimczoka przeszli- ning is another opportunity for spiritual ecstasy. Rapidly chan- 46 spacerem po... walking around... 47

ging landscapes remain long in the memory. We get in the car and we move to the other side of Bielsko-Biała to reach Straconka via Górska street. For breakfast, we visit the hi- ghland Inns in Straconka (must see). We continue to Prze- gibek pass (with a characteristic stone chapel from 1858). From there we go to the PTTK Magurka shelter, 909 me- tres above sea level. From Klimczok we went to Magurka, and from Beskid Śląski to Beskid Maly. It is just a 45-minu- te walk from the shelter to reach its highest peak, Czupel, śmy na Magurkę, z Beskidu Śląskiego w Beskid Mały. Jego naj- 933 metres above sea level. It worthwhile to cross this ro- wyższym szczytem jest odległy od schroniska o zaledwie 45 mi- ute for stunning views of the caves hidden just off the trail. In nut marszu Czupel (933 m n.p.m.). Warto pokonać tę trasę dla winter you will find here an excellent opportunities for cros- wspaniałych widoków oraz jaskiń ukrytych tuż przy szlaku. Zimą s-country skiing. Dzień kolejny, czyli Bielsko-Biała The next Day, i.e. Bielsko-Biała a la carte znajdziemy tu znakomite trasy narciarstwa biegowego. Wasting no time, we’re back in the car and go down to visit Lu- do wyboru, do koloru >> Jeśli zdecydujemy się >> For those who intend to stay in Bielsko-Biała for lon- Nie tracąc czasu, wracamy do samochodu i zjeżdżamy w dół, by theran Bielsko situated around Cieszyn Silesia. We can find pozostać w Bielsku-Białej na dłużej, miasto ma dla nas kolej- ger the city holds next countless proposals. These include zwiedzić leżące w obrębie Śląska Cieszyńskiego protestanckie many examples of architecture from that period, as the nine- ne niezliczone propozycje. Kulturalne, sportowe, turystyczne, culture, sports, tourism, social life, clubs. Both indoor and Bielsko. Znajdziemy tu wiele przykładów architektury z tamte- teenth-century residence of the factory owner, the Schneider towarzyskie, klubowe. Pod dachem i na świeżym powietrzu. outdoor. The tourist information portals dedicated to the go okresu, jak XIX-wieczną rezydencję fabrykancką, czyli Wil- Villa, Kałuża Tenement, the Municipal Savings Bank or the W ich wyborze pomogą informacje turystyczne, bielskie porta- region and relevant institutions may help pick up the best lę Schneidera, kamienicę Kałuży, gmach Komunalnej Kasy Main Railway Station built in the style of Austrian provincial le czy stosowne instytucje. Takie jak relatywnie nowy, hołdują- choice. By way of illustration, a relatively new tourist indu- Oszczędności czy zbudowany w stylu austriackich dworców pro- manor houses. In „Bielsko” part of the town well known desi- cy słusznemu założeniu, że „duży może więcej”, branżowy kla- stry cluster professing a legitimate assumption that „the big wincjonalnych Dworzec Główny PKP. Po „bielskiej” stronie mia- gners also located nineteenth-century classicist-Palladian Po- ster turystyczny. Turystyczna Inicjatywa Klastrowa Bielska-Bia- can do more”. The project encompasses a number of com- sta znakomici projektanci usytuowali również XIX-wieczny klasy- lish Theatre and the historic Main Post Office with a beautiful łej skupiająca kilkadziesiąt firm i instytucji żywo zainteresowa- panies and institutions genuinely interested in tourist deve- cystyczno-palladiański Teatr Polski i zabytkową Pocztę Główną fountain. Bielsko boasts a number of historic churches and as- nych turystycznym rozwojem miasta, stawia sobie za cel inte- lopment of the city. The aim is to integrate the tourism in- z piękną fontanną. Bielsko to wiele zabytkowych kościołów i ze- semblies of architectural and urban planning, such as classi- grację branży turystycznej, promocję miasta i wzrost rozpozna- dustry, promote the city and increase awareness of Biel- społów architektoniczno-urbanistycznych, jak klasycystyczny biel- cal Bielski Syjon (Bielski Zion) created after 1781 as a Luthe- walności Bielska-Białej w aspekcie turystyki wspartej nowocze- sko-Biała and also create local tourism products. All this, ski Syjon powstały po 1781 r. jako dzielnica ewangelicka. Tu znaj- ran District. Here you will also find Poland’s only monument sną technologią oraz kreowanie lokalnych produktów turystycz- in terms of tourism supported by modern technology. dziemy też jedyny w Polsce pomnik Marcina Lutra. of Martin Luther. nych. Takim inicjatywom można jedynie przyklasnąć i korzy- Such initiatives can only gain our applause and encoura- Esencją starej części Bielska jest wspomniany już zamek książąt The heart of the old part of Bielsko is already mentioned the stać z ich oferty i doświadczenia. Znajdziemy ich pod adresem ge us to use their services and expertise. We’ll find them at Sułkowskich, najstarsza i największa zabytkowa budowla Bielska-- Sułkowskis castle, the oldest and largest historic building www.visitbielsko.pl www.visitbielsko.pl -Białej. Tuż powyżej rozlokowało się „bielskie” średniowieczne in Bielsko-Biała. Just above extends „Bielsko” medieval Old Stare Miasto. Dzisiaj jest to pełna małych kafejek, herbaciarni czy Town. Today, full of small cafes, tea rooms and pubs, fast-gro- knajpek, dynamicznie rozwijająca się pod kątem turystycznym wing in terms of tourism it is a cultural center of the city. The i kulturalnym część miasta. Na starym rynku kusić będą nas licz- Old Market Square will tempt us with numerous café terraces UNIA EUROPEJSKA EUROPEJSKI FUNDUSZ ne ogródki wystawione wprost na brukowanej ulicy. Na nocleg exposed directly to the cobbled street. At night, enjoy a bit out- ROZWOJU REGIONALNEGO warto wybrać się nieco poza główne centrum miasta do jednego side the main city center in one of the cozy hotels. Here even Nazwa Projektu: Integracja branży turystycznej w celu wdrożenia innowacyjnych działań, Turystyczna Inicjatywa Klastrowa Bielska-Białej. z przytulnych hotelików. Tutaj nawet najbardziej wymagający tu- the most demanding visitor will find peace, tranquility and rela- Projekt współfinansowany w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2007-2013 oraz z budżetu Gminy Bielsko-Biała. Regionalny Program Operacyjny Województwa Śląskiego – realna odpowiedź na realne potrzeby. rysta znajdzie ciszę, spokój i relaks po intensywnym zwiedzaniu. xation after a busy sightseeing Kocjan Marek Chrobak,Klimek, Barbara Marek fot.: Poraniewski, Zbigniew 48 podróże ze smakiem Culinary travels 49

mierzają serwować swoim gościom, są związane z tra- dycjami miejsca, z którego pochodzą, i są przygotowane według tradycyjnych receptur oraz z naturalnych skład- ników. Pomysłodawcy Szlaku, czyli Śląska Organizacja Turystyczna, przyznają certyfikaty tylko tym daniom re- gionalnym, które mogą polecić z czystym sumieniem, a Śląsk pod względem liczby regionalnych przysmaków plasuje się w krajowej czołówce. Województwo śląskie zajmuje drugie miejsce na Liście Produktów Tradycyjnych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. W miejscowościach, które odwiedzimy, podążając tro- pem Śląskich Smaków, znajdziemy także wiele innych atrakcji – zabytkowych i nowoczesnych obiektów, służą- cych edukacji, rozrywce i wypoczynkowi. Szlak Kulinarny jest bowiem produktem stricte turystycznym. Z jednej stro- ny ma być uzupełnieniem oferty turystycznej regionu, czyli zwiedzania zamków, pałaców, muzeów itp., z drugiej staje Paweł Wroński się już obiektem zainteresowania samym w sobie. Jest bo- wiem wiele osób, które biorąc do ręki przewodnik po Szla- ku, decyzję o swym np. weekendowym wypadzie podej- Odkrywamy mują na podstawie tego, co chcieliby dziś zjeść. Takich po- dróżujących jest coraz więcej, o czym świadczy zaintereso- wanie konkursem „Poznaj Śląskie Smaki”. Od ośmiu lat w ramach promocji regionu organizowany smaki województwa jest festiwal kulinarny „Śląskie Smaki”. W propagowa- niu Szlaku aktywnie u czestniczy także popularny, zna- ny z programów Telewizji Katowice, mistrz kucharski Re- migiusz Rączka. Jego program „Rączka Gotuje” realizo- śląskiego wany był w lokalach położonych na Kulinarnym Szlaku „Śląskich Smaków”. Restauracja Pana Remigiusza poło- żona w Wodzisławiu Śląskim znajduje się również wśród We are discovering the flavours of Silesian province 35 restauracji Szlaku. Na stronie www.slaskiesmaki.pl, oprócz adresów i opi- Śląskie smaki kojarzą nam się zwykle z kuchnią śląską i tradycyjną roladą z kluskami i modrą Gdy powstawał ten tekst, Szlak tworzyło 35 lokali ga- sów restauracji, znajdziemy także filmowe reminiscen- kapustą. Na Szlaku Kulinarnym „Śląskie Smaki” można jednak skosztować znacznie więcej, stronomicznych, ale jest to projekt „otwarty”, tj. mogą cje odcinków telewizyjnego programu Remigiusza Rącz- do niego przystępować ciągle nowe restauracje. Pro- ki oraz oryginalną książkę kucharską z recepturami wy- bo pod tą marką kryje się całe bogactwo kulinarne województwa śląskiego. W menu tworzą- ponowanymi recepturami i wykonaniem potraw mu- branych potraw. Dzięki niej, po powrocie z wyprawy, bę- cych Szlak lokali gastronomicznych znajdziemy więc potrawy kuchni jurajskiej, zagłębiow- szą jednak przekonać członków komisji (mistrzów ku- dziemy mogli ożywić wspomnienia i poczęstować przy- charskich, etnografów), że dania, które serwują lub za- jaciół tym, w czym się sami rozsmakujemy. skiej, Górnego Śląska, Śląska Cieszyńskiego i góralskiej, a także staropolskiej i żydowskiej, bo przez stulecia wyznawcy judaizmu współtworzyli kulturę naszych miast i wsi. www.slaskiesmaki.pl 50 podróże ze smakiem culinary travels 51

Silesian flavors are normally associated with the Silesian cuisine, a traditional Silesian roulade with dumplings and red cabbage. However, you can enjoy much more than that along the „Silesian Tastes” Culinary Trail, as the brand offers the culinary wealth of the Silesian Province. In the menu making up the Trail of Eating Places, you can find some dishes of the Jura, the Zaglembia, the Upper Silesia and the Cieszyn Silesia. It also covers some meals of the highlanders and also of the Old Polish and Jewish cuisine, as Jews over the centuries contributed to the cul- ture of Silesian cities and villages. At the time when this book was under preparation, the Tra- il consisted of 35 dining options. However, it is an ‘open’ project, so new restaurants can join in. The suggested reci- Częstochowa – „Browar Czenstochovia” Częstochowa – „Restauracja pod Ratuszem” pes and the cooking results have to convince the committee (of master chefs and ethnographers) and prove that the di- Krótki przegląd kulinarnych Sygontka k. Złotego Potoku shes served to guests, or only intended to be served, are as- przystanków Szlaku „Śląskie Smaki” „Smażalnia pod Lasem” sociated with the traditions of their place of origin and pre- Zaprezentowane poniżej lokale ułożone są we- www.smazalnia-podlasem.pl Wilkowice k. Zbrosławic – restauracja „Pod Platanami” pared with natural ingredients according to traditional re- dług klucza geograficznego. Tak jak prowadzi Złoty Potok to piękne miejsce na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej, cipes. The Trail’s originators, the Silesian Tourist Organiza- szlak z północy na południe, z nizin w góry, przez gdzie na turystów czekają liczne atrakcje: staw Amerykan, Grota ców i efektownych zamków, stanowi dziś cel wycieczek pieszych tion, grant certificates only to those regional dishes which miasta i miasteczka województwa śląskiego. Niedźwiedzia, Diabelskie Mosty czy Muzeum im. Zygmunta Krasiń- i rowerowych, przygodowych wypraw i sportowej bądź rekreacyj- they can truly recommended; in terms of the number of re- skiego. Będąc w okolicy, warto odwiedzić pobliską Sygontkę, gdzie nej wspinaczki. „Zajazd Hetman” ze swoją ofertą staropolskiej kuch- gional specialties Silesia is in the national lead. The Silesian w „Smażalni pod Lasem” można nie tylko zjeść, ale również skorzy- ni, zwłaszcza potraw myśliwskich, znakomicie wpisuje się w tę po- Province ranks second in the List of Traditional Products by Częstochowa – „Browar Czenstochovia” stać z pokoi, rowerów czy kijków do nordic walking i aktywnie spę- etykę. W menu znajdziemy takie specjały, jak pasztet z dziczyzny, gu- the Ministry of Agriculture and Rural Development. www.czenstochovia.pl dzić weekend, przemierzając leśne ścieżki. A to tylko zaostrzy ape- lasz z gęsich żołądków, kaczka rotmistrza czy pieczone jabłka z żura- In the villages which we are going to visit along the Silesian Częstochowa znana jest nie tylko z zabytków sakralnych, znaj- tyt na dania z ryb z własnego łowiska, w których się lokal specjalizu- winą. Może to być smaczne zakończenie lub antrakt eskapady do po- Tastes Trail, you will find many other attractions: historic dują się tu również 3 obiekty należące do Szlaku Zabytków Tech- je. W menu zatem zupa rybna, jesiotr na klarowanym maśle smażo- bliskiego zamku Ogrodzienieckiego, bodaj najefektowniejszego „Orle- and modern facilities for educational purposes, entertain- niki: Muzeum Zapałek, Muzeum Górnictwa Rud Żelaza oraz Mu- ny w towarzystwie pieczonego jabłka czy firmowe danie – pstrąg Sy- go Gniazda” na Jurze. ment and relaxation. The Culinary Trail is in fact a strictly to- zeum Historii Kolei. W pomysłowo zaaranżowanym minibrowarze gontka (ryba grillowana z cebulą i natką pietruszki). urist production. On the one hand, it is to complement the skosztujemy zaś produkowanych na miejscu piw i potraw inspi- Wilkowice k. Zbrosławic tourist offer of the region, i.e. visiting the castles, palaces, rowanych naszą kulturą miejską, w której przez stulecia tradycje Koziegłowy – restauracja „EM” restauracja „Pod Platanami” museums, etc.; on the other hand, it has become a subject chrześcijańska i żydowska przenikały się ze sobą. Jest to jednak www.restauracja-em.pl www.podplatanami.eu of interest in itself. Many people, browsing through the gu- kuchnia ze wszech miar kreatywna, w której tradycyjne składni- Po spiętrzeniu wód Warty i utworzeniu Zalewu Porajskiego okolice Okolice Tarnowskich Gór rozwinęły się dzięki górnictwu srebra. Sta- ide to the Trail, would often base their weekend travel de- ki służą nowatorskim rozwiązaniom. W menu kawior żydowski, Koziegłów przekształciły się w oazę wypoczynku. Położony nieopo- ra kopalnia kruszcu i unikatowy, 660-metrowy odcinek XIX-wiecz- cisions on what they want to eat. The number of such tra- żurek na maślance, kotlety z prosiaka na grubo tartych plackach dal Częstochowy i jasnogórskiego sanktuarium akwen cieszy się wzię- nej Sztolni Fryderyk należą dziś do największych atrakcji turystycz- velers is expanding, as evidenced by their interest in the co- w sosie z borowików, a na deser jabłko na miodzie. ciem wśród miłośników żeglarstwa i wędkarzy. Otacza go dziś wieniec nych w kraju. W odrestaurowanych budynkach gospodarczych z okre- nquest named „Get to Know the Silesian Tastes.” ośrodków rekreacyjnych, tworząc dogodne warunki zarówno do spę- su międzywojennego mieści się dziś stylowa restauracja. Gospoda- The „Silesian Tastes” culinary festival has been organized to Częstochowa dzenia weekendu w rodzinnym gronie, jak i konferencji czy bizneso- rze oferują organizację okolicznościowych przyjęć, konferencji i spo- promote the region for eight years now. The trail is also ac- „Restauracja pod Ratuszem” wych spotkań. Restauracja „EM” zachęca także do zatrzymania się na tkań biznesowych. Nie zapominają też o rodzinach z dziećmi – z myślą tively propagated by the popular chef Remigiusz Rączka wi- www.restauracjapodratuszem.eu posiłek podróżujących drogą krajową nr 1 (leży zaledwie 2 km od niej, dely known from the Katowice channel. His show, „Rącz- Zainteresowanych turystyką sakralną przyciągnie do Częstocho- przy drodze nr 789 Koziegłowy – Żarki-Myszków). W jej menu znaj- Kroczyce – „Zajazd Hetman” ka Gotuje,” is currently filmed in the kitchens located along wy już nie tylko Jasna Góra, ale również Park Miniatur Sakralnych dziemy tak oryginalne regionalne specjały, jak zupa z pokrzyw na wę- the „Silesian Tastes” Culinary Trail. Remigiusz’s restaurant czy Muzeum Monet i Medali Jana Pawła II. Warto odwiedzić tak- dzonej słoninie, czyli kurzina, faszerowane szyje gęsie zwane gęsimi located in Wodzisław Śląski is also included in the group of że Muzeum Częstochowskie, które posiada kilka obiektów wysta- pipkami, a na deser marchwiak, czyli ciasto marchewkowe. Do stwo- 35 restaurants along the Trail. wienniczych, m.in. miejski ratusz. Lokal w podziemiach zabytko- rzenia przyjemnej atmosfery gospodarze lokalu wykorzystali wyra- In addition to the names and addresses of those restau- wego ratusza o ścianach z jurajskich wapieni zdobią ustawione biane w okolicy tradycyjne ozdoby z osikowego drewna. rants, the Culinary Trail features recollections about the epi- w narożnikach rycerskie zbroje. W nastrojowym wnętrzu skosztu- sodes of Remigiusz Rączka’s television show and an origi- jemy takich potraw inspirowanych regionalnymi tradycjami, jak Kroczyce – „Zajazd Hetman” nal cookbook with recipes of selected dishes. With its help, kućmok, czyli babka ziemniaczana, kluchy częstochowskie, zupa www.zajazdhetman.pl having returned from your trip, you can revive your memo- fifka-kartoflanka, grochówka częstochowska czy filet z kaczki po- Krajobrazy Jury Krakowsko-Częstochowskiej nie wymagają rekomen- ries and treat your friends with delicacies of your choice. dawany z zapieczonymi kopytkami i buraczkami. dacji. Park Krajobrazowy Orlich Gniazd, czyli kraina skalnych ostań- 52 podróże ze smakiem culinary travels 53

Piekary Śląskie – restauracja hotelu „Rezydencja”**** Katowice – restauracja hotelu „Qubus Prestige”**** Mysłowice – restauracja „Dwór Bismarcka” Tychy – restauracja „Pod Prosiakiem” – królik w rozmarynie

o najmłodszych przygotowali salę i plac zabaw oraz parkowy zwierzy- Katowice warto odwiedzić pobliskie Ornontowice, a tam „Cukiernię Cichoń”. Lo- Orzesze – „Zajazd Kasztelański” niec. Dla ciekawych regionalnych smaków umieszczono w menu takie restauracja Hotelu „Qubus Prestige”**** kal ten powstał na obrzeżach miejscowego parku, na początku lat 90. www.kasztelanski.pl potrawy, jak: hauskyzyja, czyli domowy ser, żur na maślance, delikat- www.qubushotel.pl XX w. Specjalizuje się w wyrobach domowych opartych na rodzinnych W dawnym zajeździe mieści się dziś Dom Śląskiej Kultury, tworząc na roladka z królika z sosem śmietankowym, śląskimi kluskami i bu- W sercu górnośląskiej metropolii, nieopodal cieszącego się coraz recepturach. Efektem są pachnące baby, puszyste serniki, kruche cia- znakomitą okazję zarówno do skosztowania potraw, jak i uczestnic- raczkami czy cytrynowa szpajza, czyli tradycyjny deser śląski, przygo- większym zainteresowaniem Szlaku Moderny, łączącym 16 najcie- steczka i przywołujące wspomnienia z dzieciństwa kołacze. Ze specjal- twa w organizowanych tu licznych imprezach propagujących śląską towywany niegdyś jedynie na specjalne okazje. kawszych modernistycznych obiektów z lat 20. i 30. XX w., wznosi ności cukierni wskazać należy miejscowy deser na bazie owoców, ba- kulturę, zwłaszcza obyczaje i gwarę. Znajdziemy tu znane już z po- się nowoczesny czterogwiazdkowy hotel „Qubus Prestige”. Hotelowa kalii i bitej śmietany z dodatkiem spirytusu zwany kopą ornontowic- przednich lokali smakowite hekele czy żury, ale specjalnością, którą Piekary Śląskie restauracja oferuje gościom sprawdzone dania kuchni międzynaro- ką, a także kołocze i jabłeczniki. Zajazd się szczyci najbardziej, są kaszanki, czyli krupnioki i żymloki, restauracja Hotelu „Rezydencja”**** dowej oraz specjały regionalne. Jest wśród nich wodzionka, zupa zwane też gdzieniegdzie bułczankami, oraz karminadle z panczkrau- www.rezydencjahotel.pl symbolizująca śląską gospodarność i oszczędność. Do jej przygoto- Łaziska Górne tem, pod którym to określeniem kryje się tutejsza wersja kulek z mie- Czterogwiazdkowy hotel „Rezydencja” usytuowany jest zaledwie 4 wania używa się bowiem suchego, pokrojonego chleba zalanego na restauracja „Pod Białym Orłem” lonego mięsa, podawanych z ziemniakami z kapustą. Na deser skosz- km od Kopca Wyzwolenia, upamiętniającego bohaterskie czyny po- talerzu wrzącą osoloną wodą z dodatkiem roztartego czosnku, ce- www.restauracja-podbialymorlem.pl tujemy pachnących racuchów z jabłkami. wstańcze Ślązaków. Odsłonięty w 1937 r. sięga 333 m n.p.m. 3 km buli i masła lub słoniny, a niekiedy śmietany. Są także hekele, czy- Osobliwością Łazisk jest Muzeum Energetyki, urządzone na terenie dzielą obiekt od drugiego pod względem popularności po Jasnej Gó- li przekąska na zimno ze śledzia z ugotowanym jajkiem, ogórkiem elektrowni. Można tu poznać tajniki produkcji energii i historię jej Tychy – restauracja „Pod Prosiakiem” rze – celu pielgrzymek w województwie śląskim – Kalwarii Piekar- kiszonym, cebulą, z dodatkiem pieprzu i musztardy, a także desero- wytwarzania. Oryginalną ekspozycją jest kolekcja żarówek z gigan- www.podprosiakiem.pl skiej i Sanktuarium Matki Boskiej Piekarskiej. Zainteresowani smaka- we makówki, których przygotowywanie wywodzi się ze śląskiej tra- tem o mocy 4200 watów. Restauracja – Dom Przyjęć, jak określa- Znajduje się zaledwie 300 m od brzegów jeziora Paprocany, popular- mi z łatwością dotrą stąd także do unikalnego w europejskiej skali Mu- dycji wigilijnej. ją gospodarze lokal „Pod Białym Orłem”, leży zaledwie 2 km od mu- nego obiektu rekreacji, sportów wodnych i rodzinnego wypoczynku zeum Chleba w Radzionkowie (4 km od hotelu). Hotel „Rezydencja” zeum. Sięga tradycjami roku 1902. Szczytną pozycję w menu zaj- mieszkańców śląskiej aglomeracji. Podawane w lokalu potrawy przy- jest niezwykle eleganckim, urządzonym ze smakiem miejscem, chęt- Mysłowice muje wołowa rolada, bodaj najbardziej znane śląskie danie spośród gotowywane są z produktów wysokiej jakości pochodzących od miej- nie wybieranym na uroczystości rodzinne. W restauracyjnym menu restauracja „Dwór Bismarcka” wpisanych na Listę Produktów Tradycyjnych Ministerstwa Rolnictwa scowych producentów. Co ciekawe, lokal zyskał nowe oblicze i rzeszę znajdziemy dania kuchni staropolskiej, takie jak: żur z białą kiełba- www.dworbismarcka.pl i Rozwoju Wsi. Posmakujemy tu także śląskich zup, do których kano- klientów po programie Magdy Gessler „Kuchenne Rewolucje”. Jego są, królik duszony w śmietanie, ozory wołowe w sosie chrzanowym. Podążając Szlakiem Zabytków Techniki, napotkamy Centralne Mu- nu należą rosół i żur, a na deser skosztujemy podawanego na ciepło specjalnością są dziś takie dania, jak: galert śląski, królik w rozmary- zeum Pożarnictwa prezentujące eksponaty z ponad 150-letnią hi- placka jabłkowego. Ornontowice, „Cukiernia Cichoń” – kopa ornontowicka storią. Turyści chętnie odwiedzają również „Trójkąt Trzech Cesarzy” Łaziska Górne – restauracja „Pod Białym Orłem” – placek jabłkowy – miejsce, gdzie schodziły się granice trzech europejskich mocarstw. Mikołów-Borowa Wieś Nieopodal, w miejscu, gdzie znajdowała się niegdyś jedna z wież Bi- restauracja „Valdi Plus” smarcka, znajdziemy restaurację „Dwór Bismarcka”. W kameralnych www.valdiplus.pl izbach wystylizowanego ze smakiem dworu, przy kominku, inspiro- Naprzeciwko urokliwego kościoła św. Mikołaja, leżącego na Szlaku Ar- wane staropolską tradycją dania z pewnością zadowolą nawet wy- chitektury Drewnianej, znajduje się smakowite miejsce. „Valdi Plus” to brednych smakoszy. W menu typowa dla Śląskiego wodzionka z brat- restauracja i delikatesy, a catering i urządzanie przyjęć są specjalno- kartoflami, czyli smażonymi ziemniaczkami, oraz rolada śląska, a do ścią prowadzącej je rodziny Drobików od trzech pokoleń. Nawet w cza- niej gumiklyjzy, czyli białe kluski, i podawana na ciepło modro kapu- sach, gdy reglamentowano żywność, „U Drobika” stoły uginały się od sta. Na deser warto skosztować gruszek w gorącym sosie malinowym. rarytasów, które sam szef dla swoich gości zdobywał na wszelkie moż- liwe sposoby. Dziś w menu znajdziemy żur śląski z ziemniakami, jaj- Ornontowice – „Cukiernia Cichoń” kiem i białą kiełbasą, krupnioki grillowane podane z panczkrautem, www.cukierniacichon.pl czyli kaszanka z kapustą wymieszaną z ziemniakami, oraz oryginal- Zwiedzając Zamek Chudów lub Śląski Ogród Botaniczny w Mikołowie, ne ciasto – słodki pijok. 54 podróże ze smakiem culinary travels 55

Rybnik – Ośrodek Szkoleniowo-Wypoczynkowy „Stodoły” Tychy – „Kurna Chata” – galuszki Wodzisław Śląski – restauracja „Rączka Gotuje”

perkapustą, wątróbka z cebulką i jabłkiem, podawana z bratkartofla- winie z ziemniakami, karminadle, czyli kulki z mielonego mięsa, po- Jastrzębie-Zdrój mi i ogórkiem kiszonym, a na deser ajerkuchy z apfelmusym, czyli pla- dane z kaszą gryczaną i ogórkiem kiszonym. W tego typu daniach od- restauracja hotelu „Dąbrówka”*** cuszki z musem jabłkowym. „U Przewoźnika” można nie tylko zjeść, radza się duch Śląska – regionu o silnie zakorzenionych tradycjach Gdy w Jastrzębiu-Zdroju działało uzdrowisko, hotel pełnił funkcję sa- ale również zagrać w bilard, squasha i kręgle. i specyficznej gwarze. Zaledwie 6 km od restauracji- w Rybniku znaj- natorium. Zaledwie 100 m dzieli lokal od zabytkowego parku zdrojo- duje się Zabytkowa Kopalnia Ignacy, obiekt leżący na Szlaku Zabyt- wego wyrosłego w tamtym czasie. Warto wstąpić do parku, by odwie- Rybnik – restauracja Ośrodka ków Techniki. Można tam wejść na punkt widokowy w dawnej wie- dzić pijalnię wód czy Dom Zdrojowy. Panujący tam klimat sprzyja wy- Szkoleniowo-Wypoczynkowego „Stodoły” ży ciśnień o wysokości 46 m, z którego rozciąga się rozległa panora- poczynkowi i degustacji potraw, takich jak żur śląski z jajkiem poda- Tychy – Restauracja „U Przewoźnika” www.stodoly.pl ma ziemi rybnickiej. wany w chlebku, rolada śląska z modrą kapustą i kluskami śląskimi, Zalew Rybnicki to jeden z nielicznych zbiorników, w którym nawet pieczone udko z gęsi confit podane na duszonym porze z sosem zio- nie, kapuśniak na wędzonce oraz deserowa szpajza czekoladowa. Kuli- zimą temperatura wody nie spada poniżej 15oC. Korzystają z niego Racibórz łowo-chrzanowym z kluseczkami czy popularny deser regionalny, ja- naria oferowane „Pod Prosiakiem” znakomicie korespondują z produk- chętnie zarówno wędkarze, jak i amatorzy sportów wodnych. Ele- restauracja hotelu „Polonia”*** kim jest kremowa szpajza czekoladowa podawana z musem truskaw- tami tyskiego browaru. Notabene Tyskie Browarium, które z pewno- ganckie, przestronne wnętrza, letnie patio i sąsiedztwo Zalewu Ryb- www.polonia.raciborz.pl kowym i miętą. ścią chętnie odwiedzą wielbiciele złocistego trunku, jest oddalone od nickiego to zalety urządzenia i lokalizacji „Stodół”. W menu restaura- Hotel „Polonia” mieści się nieopodal dworca kolejowego w obiekcie, lokalu zaledwie 5 km. cji zwracają uwagę: zupa z ajlaufem, czyli rosół z lanym ciastem (aj- który funkcję zajazdu pełni już od ponad 160 lat. Restauracja oferu- Pawłowice Śląskie lauf – z niemiecka oznacza biegnące jajo, ale jak łatwo się domyślić, to je kuchnię regionalną, ale również kreatywną. Efektem są ciekawe, restauracja „Smak Regionu” Tychy – restauracja „Kurna Chata” przenośnia nawiązująca do łatwości wykonania, a więc receptura po- współczesne wariacje na tradycyjne śląskie tematy, takie jak: wo- www.smakregionu.com www.kurna-chata.pl nętna dla tych, którym spieszno), bioło gynś oraz czekoladowa szpaj- dzionka, hekele, czyli sałatka śledziowa, oraz schabowa pieczeń z sa- Wprawdzie lokal leży przy ruchliwej drodze krajowej nr 81 relacji Wi- Wszystkich pasjonatów browarnictwa Tychy przyciągają dwoma za z sosem wiśniowo-rumowym. łatką z ziemniakami na ciepło. W pobliżu hotelu „Polonia” znajdują się sła – Katowice, to jednak gospodarze zadbali, by rozkoszowanie się obiektami znajdującymi się na Szlaku Zabytków Techniki: Tyskim Bro- miejsca, które zdecydowanie warto odwiedzić: Zamek Piastowski oraz smakiem potraw odbywało się w ciszy i spokoju. Specjalnością nu- warium oraz Browarem Obywatelskim, skąd już niecałe 2 km dzie- Rydułtowy – restauracja „Parys” rynek z zabytkowym układem urbanistycznym. mer jeden jest schab po sztygarsku, którego receptura, nawiązująca lą nas od restauracji „Kurna Chata”. Lokal mieści się w starym domu www.restauracja-parys.pl do obyczajów wywodzących się z kultury górniczego fachu, znalazła z 1891 r., a wyróżnia się elewacją typową dla szachulcowej konstruk- Charakterystycznym elementem krajobrazu Rydułtów – małego mia- Wodzisław Śląski uznanie i trafiła na Listę Produktów Tradycyjnych Ministerstwa Rol- cji – ciemne belki szkieletu kontrastują z pobieloną ścianą. Jako jedy- steczka pomiędzy Rybnikiem a Wodzisławiem Śląskim – jest hałda restauracja „Rączka Gotuje” ny lokal w Tychach „Kurna Chata” oferuje placki ziemniaczane pieczo- Szarlota. Jest to najwyższa w Polsce hałda stożkowa – jej wysokość www.raczkarestauracja.pl Pawłowice Śląskie – restauracja „Smak regionu” – schab po sztygarsku ne na blasze. Koncentrując się na tradycjach kuchni śląskiej, szef kuch- sięga 132 m. W miejscowości tej znajduje się restauracja „Parys”, któ- Lokal nie potrzebuje laurek, gdyż jego właściciel i mistrz kucharski we ni proponuje pierogi i nadziewane rolady. Specjalnością restauracji są ra oferuje dania regionalne według przepisów rodziny Niesporek. Lo- własnej osobie cieszy się szerokim uznaniem. Programy telewizyjne także świeże domowe wypieki. W menu „Śląskie Smaki” znajdują się kal szczyci się wpisem Wandy Chotomskiej w pamiątkowej księdze go- Remigiusza Rączki pełnią funkcję edukacyjną, a jednocześnie zachę- kluseczki gałuszki, placki z blachy ze szpyrkami, to znaczy ze skwarka- ści, która odwiedziła to miejsce w 2003 r. i nie kryjąc zachwytu, napi- cają do czerpania ze skarbnicy śląskich smaków. Wizyta w Wodzisła- mi, oraz poleśniki, rosół i schab po beskidzku. sała: „Nie ma jak kuchnia śląska”. Reprezentują ją takie dania, jak ro- wiu Śląskim stanie się znakomitą okazją do skosztowania inspirowa- sół, gęś z kluskami czarnymi i modrym szalotem, śląski kołocz czy kru- nych śląską tradycją potraw w mistrzowskim wydaniu, między inny- Tychy – restauracja „U Przewoźnika” che ciasteczka weselne. mi takich, jak: żur z maślanki, duszony królik z kluskami i dymfowa- www.uprzewoznika.pl ną kapustą, ozorki w sosie chrzanowym z buraczkami, oraz dese- W pobliżu jeziora Paprocany znajduje się również restauracja „U Prze- Rydułtowy – restauracja „Gościnny Dom” rów: kopa śląsko czy margarynioki ciotki Anny i wiele innych zawar- woźnika”. Zespołowi restauracji przyświeca idea gotowania „natural- www.goscinny-dom.pl tych w menu pod hasłem wyrażonym śląskim dialektem: „Szmak jak nie, tradycyjnie, zdrowo i smacznie”. Stąd w menu takie przysmaki, jak W bogatym menu „Gościnnego Domu” znajdziemy między innymi od starki”, jednym słowem taki, który ożywia wspomnienia rodzin- bryja – zupa z suszonych gruszek, królik duszony w śmietonce z cia- charakterystyczne dla regionu: hekele, zupę pomidorową na wieprzo- nego domu. 56 podróże ze smakiem culinary travels 57

Pszczyna – restauracja „Warownia Pszczyńskich Rycerzy” Pszczyna – restauracja „Frykówka” – żebro Adama Bielsko-Biała – restauracja „Stara piekarnia” – udko z gęsi Bielsko-Biała – restauracja „Karczma Rogata” – kwaśnica

nictwa i Rozwoju Wsi. Oczywiście są tu także inne słynne potrawy ślą- tuarium pszczyńskich rycerzy” płaci się 10 zł, otrzymując w zamian 10 lonko pieczone w piwie czy jabłecznik z bakaliami – deser charaktery- no inspiracje różnorodnymi tradycjami. Jest w nim obecny również skie: hekele, wodzionka, żur. Na deser warto skosztować swojskiego dukatów. Można je wydać w restauracji, płacąc choćby za podpłomyk styczny nie tylko dla Śląska, obecny w przeróżnych wariacjach na stołach wątek regionalny. A reprezentują go takie dania, jak: zupa czosnkowa, jabłecznika. z ziołami, zupę grzybową z kaszą gryczaną, soczyste udo gęsie czy pie- w części Europy, którą władali przez stulecia Habsburgowie. popularna i na Śląsku, i w Czechach, i na Słowacji, czyli na dawnych czoną kaczkę w miodzie. Intencją gospodarzy jest wachlarz potraw, Górnych Węgrzech, krupniok na tostach ze świeżym imbirem i kapustą Pszczyna specyficznych dla różnych klas społecznych dawnej Polski – miesz- Bielsko-Biała – „Karczma Rogata” kiszoną, goleń jagnięca na perłowej kaszy z żurawiną podana z chru- Miasto zwane „perłą Górnego Śląska” przyciąga rzesze turystów, któ- czan, rycerzy i chłopstwa. Degustacja połączona z edukacją jest więc www.rogata.pl piącą fasolką szparagową czy ciasteczka zwane wdzięcznie ule. rzy chętnie odwiedzają nie tylko piękny zamek otoczony parkiem, ale dodatkowym walorem oferty „Warowni Pszczyńskich Rycerzy”. Bielsko-Biała to bardzo urokliwe miasto położone u stóp Beskidów, również Pokazową Zagrodę Żubrów czy Muzeum Prasy Śląskiej. Pszczy- a jego architektura zachwyca każdego. „Karczma Rogata” – lokal urzą- Międzybrodzie Bialskie – restauracja na stała się również prawdziwym zagłębiem kulinarnym. Aż cztery miej- Piasek k. Pszczyny dzony w chacie z 1896 r. – łączy sielską atmosferę podkreśloną drew- Ośrodka Wypoczynkowo-Rekreacyjnego scowe lokale gastronomiczne serwują certyfikowane potrawy sygnowa- restauracja Hotelu „Styl 70” nianymi ławami i przyćmionym światłem kaganków z pysznymi po- „Silesia” ne w menu logo „Śląskich Smaków”. W krąg ten wpisują się ponadto www.hotelstyl70.pl trawami. Dowodem na to jest tutejsza kwaśnica, zwana zupą roga- www.silesiaowr.pl dwie restauracje pod Pszczyną – w Piasku i w Jankowicach. Wnętrza dwóch hotelowych restauracji MaxiMa i MiniMa wystylizo- tą (rodzaj kapuśniaku z żeberkiem i ziemniakami), która 4 lata z rzę- W pobliżu Międzybrodzia Bialskiego znajduje się jedna z bardziej po- wano – zgodnie z nazwą całego obiektu – na lata 70. XX w., czyli cza- du zdobywała tytuł najlepszej z najlepszych w konkursie Światowe- pularnych atrakcji tej części Beskidów: Góra Żar. Miejsce to przycią- Restauracja „Frykówka” sy, w których po naszej stronie żelaznej kurtyny pojawiły się pierwsze go Festiwalu Smakowania Beskidzkiej Kwaśnicy. Do regionalnych ra- ga nie tylko miłośników paralotniarstwa czy szybowców, ale również www.frykowka.pl jaskółki swobody. Kuchnia łączy więc w sobie to, co najlepsze w Euro- rytasów zaliczają się także zupa chrzanowa babuni i golonka z pieca narciarzy. Na szczyt można wjechać koleją linowo-terenową. Miej- „Frykówka” zajmuje wnętrza bodaj najpiękniejszej pszczyńskiej ka- pie, z tym, co typowe dla regionu. Połączenie to znakomicie reprezen- chlebowego pieczona w warzywach, podawana w aromatycznym so- scowość słynie z licznych ośrodków wypoczynkowych. Jeden z nich mienicy. Mieści się przy rynku pod numerem 3. Jej wkład w kulturę tują takie dania, jak: świeży boczek sous vide z sosem piwno-chrzano- sie z chrzanem i musztardą oraz pajdą swojskiego chleba. – OWR Silesia – trafił na Szlak Kulinarny „Śląskie Smaki”. Jest tu i piw- kulinarną Śląska jest bardzo bogaty, gdyż we „Frykówce” odbywają wym na powidłach z suszonych śliwek, krem z bani z zacierką z prażo- nica z winami, i SPA. A w menu sekcja z regionalnymi potrawami, ta- się cykliczne imprezy, takie jak „Święto piwa”, „Święto gęsi”, czy „Dni nymi płatkami migdałów czy udko kaczki confit na kapuście czerwo- Bielsko-Biała – „Szynk” kimi jak: polewka z maślanki z ziemniakiem, baba ziemniaczana z so- Kuchni” poświęcone prezentacji obyczajów kulinarnych z całego świa- nej z jabłkami, podane z czeskimi knedlikami pod sosem śliwkowym. www.szynk.eu sem borowikowym czy królik w śmietanie z kluskami śląskimi i ćwi- ta. W menu „Śląskie Smaki” są takie specjały, jak żurek w bochnie chle- W Bielsku-Białej warto przespacerować się ulicą 11-listopada – jest kłą. Menu restauracji dowodzi najlepiej, że kultura kulinarna jest żywa ba z grzybami leśnymi, żebro Adama podane w otoczeniu kapusty za- Restauracja „Stara Piekarnia” to główny deptak, przy którym najmłodszych zaciekawi na pewno fi- i wzbogaca się współcześnie, jednocześnie mocno tkwiąc korzeniami smażanej z dodatkiem grzybów i pieczonych ziemniaków z dipem www.starapiekarnia.eu gurka Reksia. W pobliżu można poszukać również figur Bolka i Lolka. we własnej historii i regionalnych tradycjach. chrzanowym czy jabłecznik „jak u mamy”. Lokal usytuowany vis-à-vis pszczyńskiego zamku i zapewne dlatego Również w centrum miasta znajduje się „Szynk”. W menu wykorzysta- specjalizujący się między innymi w daniach kuchni dworskiej. Znaj- Restauracja „Zacisze” dziemy więc tutaj takie rarytasy, jak: książęcy rosół z kluskami kła- www.restauracjazacisze.eu dzionymi, udko gęsi „na sposób piekarza” i szczególnie obfitą kopę Lokal kontynuuje tradycje miejscowej karczmy działającej w Pszczy- pszczyńską. nie-Brzeźcach od 1640 r. Restauracja organizuje liczne uroczystości, catering oraz imprezy plenerowe. Do specjałów regionalnych zaliczają Jankowice k. Pszczyny – „Karczma Wiejska” się galert śląski, żur żeniaty, rolada śląska z kluskami i modrą kapustą www.karczmawiejska.pl Zaprasza na: oraz obfity smakowity deser – kopa pszczyńska. Ten lokal poleca wiele osób, które zatrzymały się na posiłek, jadąc lub Wiejskie Obiadki, żłoby Przysmaków, rodzinną majówkę. wracając z Beskidu Śląskiego. Vis-à-vis znajduje się ośrodek, w którym „Warownia Pszczyńskich Rycerzy” można podglądać życie króla polskich puszcz – żubra. Hodowla żu- Czynne: www.warownia.com.pl brów sięga tu aż 1865 r. Jednak niezależnie od tej niewątpliwej atrak- pon.- sob. od 1100, niedziela i święta od 1200 Bardzo ciekawy obiekt, stylizowany na średniowieczną warownię, cji turystycznej, „Karczma” przyciąga gości swoim menu i atmosferą. Po- w którym można poczuć klimat dawnych czasów. Za wejście do „sank- smakujemy tu bowiem takich specjałów, jak: zupa z podgrzybków, go- Jankowice, ul. Żubrów 112B, tel. 32 447 18 82, www.karczmawiejska.pl 58 podróże ze smakiem

Piasek k. Pszczyny – restauracja hotelu „Styl 70” Jeleśnia – „Stara Karczma”

Cieszyn – restauracja „Korbasowy Dwór” amatorów zimowego szaleństwa, zaś dobrze utrzymane i oznakowa- www.korbasowydwor.pl ne trasy turystyczne piesze i rowerowe z licznymi atrakcjami zachęcą Cieszyn to niezwykle urokliwe miasto leżące na granicy z Czecha- do powrócenia tu latem. Kolejny ciekawy zabytkowy obiekt na szla- mi. Z pewnością warto odwiedzić tu rynek z zabytkową zabudową ku – „Leśniczówka” – mieści się w drewnianej chacie z 1904 r. Skosz- oraz wzgórze zamkowe, na którym znajduje się m.in. rotunda ro- tujemy tu zupy grzybuli z ziemniakami, giczy jagnięcej czy szarlotki mańska znana wszystkim z banknotu 20-złotowego.W mieście tym według własnej receptury. Dodatkową atrakcją i ciekawostką jest usy- przenikają się liczne kultury, co ma swoje odbicie w podawanych tuowany przy restauracji najwyżej położony w Polsce kort tenisowy tu daniach. Restauracja „Korbasowy Dwór” powstała na miejscu (792 m n.p.m.) XIX-wiecznej gospody, prowadzonej od pokoleń przez rodzinę Kor- basów. Stąd we wnętrzu tak wiele akcentów z czasów monarchii Jeleśnia – „Stara Karczma” habsburskiej. A w menu dania wyrosłe z tradycji kuchni polskiej, eu- www.starakarczma.eu ropejskiej i światowej, a przede wszystkim z regionalnych przysma- Pochodzący z przełomu XVI i XVII w. zajazd jest jednym z najpięk- ków Śląska Cieszyńskiego – regionu położonego u stóp Beskidów, niejszych tego typu obiektów w Polsce i rzadkich w Europie. I od a więc krainy lasów i górskich łąk. Do rarytasów regionalnych należą początku pełni funkcję zajazdu. Ma więc zachowaną szeroką prze- z pozoru tak odległe od siebie potrawy, jak: oscypek lub gołka z gril- jazdową bramę prowadzącą na boisko i bryłę w kształcie litery „L”, la z żurawiną i wiedeńska zupa ziemniaczana z borowikami. Smako- bowiem w jednym skrzydle mieścił izby dla podróżnych i stajnie, szy zachwyci też gęś pieczona z jabłkami, podawana z kluskami ślą- a w drugim gospodę. Potężne jodłowe bierwiona, z których wy- skimi i modrą kapustą. budowano karczmę, dodają uroku temu obiektowi, wprowadzając gości w atmosferę dawnej Polski. Żywiecczyzna, do której należy Istebna – restauracja „Leśniczówka” Jeleśnia, ciążyła wprawdzie historycznie do Małopolski, a nie Ślą- www.lesniczowka-istebna.pl ska, ale jako kraina z pogranicza czerpała to, co najlepsze, z trady- Istebna wraz z Jaworzynką i Koniakowem tworzą tzw. Trójwieś Be- cji obu regionów. A jako że leży wśród gór – również z kultury kar- skidzką. Jest to miejsce idealne na spędzenie wakacji zarówno latem, packich górali – śląskich i żywieckich. Restauracja „Stara Karczma” jak i zimą. Liczne stoki narciarskie, trasy biegowe i kuligi przyciągną hołduje tym bogatym tradycjom, oferując dania takie, jak: kwa- śnica na świńskim ryju, żurek jeleśniański, prażucha ze spyrkami Cieszyn – restauracja „Korbasowy Dwór” i zsiadłym mlekiem czy rarytas bacy. Obiekt leży na Szlaku Archi- tektury Drewnianej.

Koordynacją Szlaku Kulinarnego „Śląskie Smaki” zajmuje się Śląska Organizacja Turystyczna, Adres: ul. Mickiewicza 29, 40-085 Katowice, tel. 32 207 207 1 www.silesia-sot.pl 60 podróże ze smakiem culinary travels 61

THE PREVAILING CIESZYN DELICACIES OF LITTLE VIENNA’ >>The city upon the river Olza is right to be named ‚Little Vienna’. 500 years of the Habsburg reign had the strongest influence on regio- nal culinary tastes. Local restaurants and cafes served Viennese cuisine with the flair of the best Austrian stan- dards. Today, local specialties occupy an important posi- tion in the national List of Traditional Products by the Mi- nistry of Agriculture and Rural Development. The list co- vers pastries, meat, cheese, honey, drinks and ready-made meals produced with traditional methods at least 25 years old. 136 out of 600 dishes come from the Silesian Provin- ce. Most of them are meals of the Cieszyn cuisine. Lovers of historical recipes handed down from generation to gene- ration will be pleased to hear that the traditional elements of the former bourgeois cuisine have survived to the pre- sent day; some dishes are still served and they emphasize the importance of various events.

THE CIESZYN STYLE SWEETS >>Strudel is one of the most popular dishes of Austrian cuisine. Any house- wife in Cieszyn has her own recipe and a reliable method

Jaga Kolawa Cieszyńskie smaki THE CIESZYN PROVINCE

Cieszyn i region Śląska Cieszyńskiego Cieszyn and the region of the Cieszyn Cieszyńskie rarytasy „małego Wiednia” kró- słynie ze swojej kulinarnej różnorodności. Silesia is famous for its culinary diversity. lują >>Miasto nad Olzą nie na darmo nosiło miano To miejsce na pograniczu Małopolski, That place located on the border of „małego Wiednia” – największy wpływ na tutejsze kuli- Słowacji, Moraw i Śląska było tyglem Lesser Poland, Slovakia, Moravia and narne gusta odcisnęło 500 lat panowania Habsburgów. Silesia used to be a melting pot of many W lokalnych restauracjach i kawiarniach królowała wie- wielu kultur i tradycji. Kulinarne wpływy cultures and traditions. The influences deńska gastronomia i cesarski szyk odwołujący się do kuchni śląskiej, czeskiej, żydowskiej, of the Silesian, Czech and Jewish cuisine, najlepszych austriackich wzorów. Współcześnie miejsco- a przede wszystkim austro-węgierskiej, and primarily the culinary influence of we specjały zajmują ważną pozycję na ogólnopolskiej sprawiają, że każdy, nawet najbardziej the Austro-Hungarian Empire, can make Liście Produktów Tradycyjnych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Listę tworzą wyroby piekarnicze, mięsne, kapryśny łasuch, rozsmakuje się even the most capricious gourmand sery, miody, napoje i gotowe dania, charakteryzujące się w cieszyńskich frykasach. acquire a taste for Cieszyn’s delicacies. co najmniej 25-letnią tradycyjną metodą wytwarzania. 62 podróże ze smakiem culinary travels 63

shes that still reigns on the Cieszyn tables at lunchtime is a Wiener schnitzel: a veal chop coated with egg and breadcrumbs served with cucumber salad or stewed carrots. The meat was served as roast, Silesian rolls, Hungarian stew, roast chickens heavily seasoned with marjoram and garlic, duck or goose and ‚moczka,’ that is rabbit stewed in cream. Flour dishes were often se- rved as second course: Silesian potato dumplings (‚bia- łe gałuszki’ and ‚kopytka’) or dark noodles (‚fusate ga- łuszki’). They were served as main dish or side dish in addition to meat stews. That important meal should not lack a well-seasoned soup with sauerkraut (‚kapuśnion- ka’), bean soup with grated dough or mushroom soup (‚grzibula’) in the season and dill soup (‚koprula’). A tra- Wielkanocny murzin / Easter Murzin Kołocze cieszyńskie / The Cieszyn ‘kołocze’ ditional Sunday dinner could not do without a broth with several kinds of meat (poultry, beef and rabbit) with no- to bake that thin rolled pastry with fruit, mainly apples, or maku lub owoców (np. z lokalnym specjałem – borów- odles and liver dumplings. Local delicacies served toge- cheese and poppy seed filling, served as a dessert, hot kami) i częstuje się nimi sąsiadów. Popularnym deserem ther with the soup were the semolina dumplings or ‚fry- or cold. Over 20 recipes can be found in some old co- jest ciągle legumina (biszkopt przekładany i nasączany ta’ (a rolled pancake cut into thin strips). Vegetarians oking guides! An interesting fact is that the dough wo- m.in. winem i bakaliami) czy taki rarytas, jak smażone would enjoy the popular ‚gałuszki’ with plums and dum- uld be pulled on a cloth spread over the table, its thicker w cieście naleśnikowym kwiaty czarnego bzu lub aka- plings of steamed leavened dough served with melted edges would be cut off and the filling would be applied cji. Cieszyńskim zwyczajem jest pieczenie drobnych cia- butter on top, or with cream or jam sauce. Sztrudel o dł. 60 m na dniach Cieszyna i Czeskiego Cieszyna – „Święcie Trzech Braci” before the dough would be rolled with the use of the ta- steczek przed świętami Bożego Narodzenia. Ciasteczek Strudel for the Three Brothers’ Festival blecloth! Strudel is not the only characteristic dessert of o różnych kształtach i nadzieniach mogło być nawet kil- THE EASTER ‚MURZIN’ >> A unique menu served the historical Cieszyn cuisine. ‚Buchty’ (yeast dough wi- kadziesiąt rodzajów – im więcej słodkości na tacy, tym in Cieszyn during the holidays. One of the most typical Wśród ponad sześciuset potraw aż 136 pochodzi z wo- thout additives, eaten with honey, butter or jam spread) bardziej zaradna i pomysłowa była gospodyni, która je jewództwa śląskiego, z czego większość to dania kuch- were cooked on holidays and special occasions. Even to- przygotowała. Najcenniejszy zabytek Cieszyna – romańska rotunda z XI w. ni cieszyńskiej. Miłośników sprawdzonych, przekazywa- day the small round cakes called ‚kołocze’ sprinkled with The most precious monument in Cieszyn - the Romanesque rotunda from the 11th century nych z pokolenia na pokolenie przepisów ucieszy fakt, bread crumbs, layered with cheese, poppy seed or fruit Wiedeński sznycel i rosół z „frytą” na obiad że elementy tradycji dawnej kuchni mieszczańskiej prze- (such as a local delicacy of cranberries) are baked befo- >> Przed laty lokalnych przepisów uczyły i strzegły za- trwały do czasów obecnych. Niektóre potrawy są w dal- re a wedding to treat the neighbors. Flummery is still a konnice ze Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia św. Karola szym ciągu podawane i podkreślają rangę różnych uro- popular dessert (a layered sponge cake soaked in wine Boromeusza w prowadzonych przez siebie szkołach go- czystości. and stuffed with raisins), as much a delicacy as black spodarstwa domowego. Receptury przekazywane z po- elder and acacia blossom fried in pancake batter. Ba- kolenia na pokolenie są nieocenionym źródłem tradycyj- Łakocie po cieszyńsku >> Jednym z najpopular- king small cookies before Christmas is a tradition in Cie- nych cieszyńskich smaków. Inspiracją były również wizy- niejszych dań pochodzących z kuchni austriackiej jest szyn. There were several dozen cookies of various sha- ty w lokalnych cukierniach, do których zwyczajowo cha- strudel. W Cieszynie każda pani domu ma swój prze- pes and fillings. A housewife’s resourcefulness and in- dzano, by zakupić słynne torty wiedeńczyka Sachera czy pis i wypróbowany sposób pieczenia tego cienkiego, za- ventiveness would be measured by the number of swe- pierniki, które w mieście nad Olzą mają długą tradycję – wijanego ciasta z owocami, głównie jabłkami, albo se- ets on her tray. cech piernikarzy istniał tu już w XV w. Wiadomo, że nie rowym czy makowym nadzieniem, które podawane samymi słodkościami człowiek żyje. Jednym z dań, które jest jako deser, na gorąco lub zimno. Ponad 20 recep- WIENER SCHNITZEL AND CHICKEN STOCK do dziś królują na cieszyńskich stołach w porze obiadu, tur można odnaleźć w starych poradnikach kucharskich! WITH ‚FRYTA’ FOR DINNER >> Years ago, the Si- był sznycel wiedeński – panierowany w jajku i tartej buł- Ciekawostką jest to, że ciasto wyciągano na rozłożonym sters of Mercy of St. Borromeo used to teach the secret ce kotlet cielęcy podawany z mizerią lub duszoną mar- na stole obrusie, obcinano grubsze brzegi, nakładano local recipes in their schools of housekeeping. Recipes chewką. Z mięs serwowano też pieczenie, śląskie rolady, nadzienie i zwijano również za pomocą obrusa! Strudel passed down from generation to generation are an inva- pochodzący z kuchni węgierskiej gulasz, mocno przy- nie jest jedynym charakterystycznym deserem dla daw- luable source of Cieszyn’s traditional flavors. Inspiring prawione majerankiem i czosnkiem pieczone kurczaki, nej kuchni cieszyńskiej. Na święta i specjalne okazje pie- were also visits to local pastry shops which usually sold kaczki lub gęsi albo „moczkę”, czyli królika duszonego czono „buchty” (ciasta drożdżowe bez dodatków, któ- the famous Viennese Sachertorte or gingerbread. In the w śmietanie. Jako drugie danie często serwowano po- re jedzono posmarowane miodem, masłem lub powi- city upon Olza gingerbread has a long tradition, as its ba- trawy mączne: kluski śląskie („białe gałuszki”), kopytka dłami). Do dziś przed weselem przygotowuje się okrą- kers’ guild originated in the 15th century. We all know lub ciemne kluski („fusate gałuszki”) podawano jako da- głe, małe „kołocze” posypane kruszonką, z masą z sera, that man does not live by dessert alone. One of the di- nie zasadnicze lub dodatek do mięs duszonych. Na tym 64 podróże ze smakiem culinary travels 65

Murzin – tym razem w cieście z jasnej mąki Kołocz z makiem, serem i masą orzechową Sznycel Wiedeński / Wiener Schnitzel Stylowa kawiarnia w Muzeum Śląska Cieszyńskiego Courtyard of the Museum of the Cieszyn Silesia with its cafe ważnym posiłku nie może zabraknąć dobrze doprawio- dishes traditionally prepared for decades at Easter is nych zup z kiszonej kapusty („kapuśnionki”), fasolowej ‚murzin’. It is a traditional Cieszyn baked delicacy – le- Wódka z tataraku >>Po obfitym posiłku war- czówka,’ made on the basis of sweet rush. Sweet rush z tartym ciastem, a w sezonie grzybowej („grzibuli”) czy avened dough, usually in the shape of a small loaf, with to sięgnąć po kieliszek czegoś mocniejszego na dobre is a plant whose roots are collected from the numerous koprowej („kopruli”). Niedzielny, tradycyjny obiad nie smoked ham, bacon or sausage inside. The cake was trawienie. W Cieszyńskiem raczono się likierami, nalew- ponds located in the area. The Cieszyn inhabitants re- mógł obyć się bez rosołu z kilku rodzajów mięs (drobiu, traditionally baked in a ‚piekarszczok’, a historical bre- kami i warzonkami. W XVIII w. najbardziej popularnym cognized the liquor as an all-purpose medication, actu- wołowiny i królika) z makaronem i kluskami wątrobia- ad oven kindled with beech wood. A small baking pan trunkiem stały się tzw. rosolisy – wysokoprocentowe li- ally good for all kinds of diseases! To date home first aid nymi. Lokalną specjalnością podawaną do tej zupy były was placed directly on the glowing wood, and some ash kiery na bazie owoców róży. Tajniki ich wyrobu przynie- kits include ‚tatarczówka’ – a proven cure for stomach kluski z kaszy manny albo „fryta” (czyli zwinięty i pokro- would rise in the air when wood pieces were added; the śli kupcy italscy, którzy w tamtym czasie licznie osiedla- and rheumatic ailments. It is quite interesting that ‚ta- jony w cienkie paseczki naleśnik). Miłośnicy jarskich dań ash usually fell on the cake, making it dark or someti- li się na terenie Śląska Cieszyńskiego. W XIX w. tę tra- tarczówka’ would be mostly consumed during Lent pre- mogli delektować się do dziś popularnymi „gałuszkami” mes even black. That might explain the name of the dish dycję przejęli żydowscy przedsiębiorcy. Wśród nich naj- ceding Easter. On Good Friday, the Cieszyn inhabitants ze śliwkami i kluskami z ciasta drożdżowego gotowa- (‚murzin’ = a Negro). The name could also be derived większą renomą cieszył się Maurycy Fasal – założyciel fa- would visit one another and treat themselves to the li- nymi na parze, które polewano roztopionym masłem, from the dark color of the cake formerly manufactured bryki wódek, likierów i wody sodowej, który był oficjal- quor to celebrate the Passion of Christ. ‚Through your śmietaną lub sosem z powideł. only from untreated whole-wheat flour with bran, hand nym dostawcą cesarsko-królewskiego dworu, dzięki cze- stomach to your heart’ is the old adage, still meaningful ground in the quern and then sifted. Years ago, each mu do Wiednia trafiała m.in. słynna „fasalówka”, likier today. When traveling around Poland tourists get incre- „Murzin” na Wielkanoc >> Wyjątkowe menu member of the family, from the host to the servants, wo- nagradzany na wielu krajowych i zagranicznych wysta- asingly interested in regional environmentally friendly di- serwowano w Cieszynie w czasie świąt. Jedną z najbar- uld usually get their own piece of ‚murzin’. The cake is wach. Jednym z najpopularniejszych i charakterystycz- shes and they want to explore local delicacies. Therefo- dziej charakterystycznych potraw przygotowywanych still baked but only for Easter! nych dla regionu napitków była i jest do czasów współ- re, individual regions of Poland compete for a ‚savory’ ti- od dziesiątków lat na Wielkanoc jest „murzin”. To tra- czesnych wódka o gorzkawosłodkim smaku, sporządza- tle. Where can you have good food? Certainly in the Cie- dycyjny cieszyński wypiek – ciasto drożdżowe najczę- SWEET RUSH VODKA >>After a hearty meal it wo- na na bazie tataraku, zwana tatarczówką. Tatarak to ro- szyn area. ściej w kształcie małego bochenka z zapieczoną w środ- uld be worthwhile to drink a glass of something stron- ślina, której korzenie zbierane są z licznych stawów znaj- ku wędzoną szynką, boczkiem lub białą kiełbasą. Cia- ger for better digestion. Liqueurs, tinctures and other dujących się na tym terenie. Cieszynianie uznawali ten sto było wypiekane w „piekarszczoku”, dawnym piecu regional vodkas were the specialties of Cieszyn. In the trunek za uniwersalny medykament właściwie dobry na Dojazd: z Bielska-Białej – drogą E75, z Katowic – drogą nr 81 na chleb, rozpalanym drewnem bukowym. Brytfankę 18th century, the most popular beverage were ‚rosoli- wszelakie schorzenia! Do dzisiaj w apteczkach domo- (kierunek Skoczów), następnie 938, z Krakowa – autostradą A4 do z ciastem kładziono bezpośrednio na rozżarzone drew- sy’ – high proof liqueurs based on rose berries. The ins wych można znaleźć tatarczówkę – niezastąpione lekar- Katowic, dalej drogą nr 81 (kierunek Skoczów) i później 938; z Kra- no, przy dokładaniu drewna unosił się popiół, który opa- and outs of the product were brought there by Italic mer- stwo na dolegliwości żołądkowe czy reumatyczne. Swo- kowa drogą nr 52 przez Wadowice, Bielsko-Białą – następnie E75 dał na ciasto, nadając mu ciemny, czasami czarny ko- chants at that time settling mostly in the area of the Cie- istą ciekawostką jest zwyczaj picia tatarczówki w okresie Directions: from Bielsko-Biała – by road E75, from Katowice – by lor. Być może stąd wywodzi się nazwa potrawy. Okre- szyn Silesia. Their tradition was taken over by Jewish Wielkiego Postu poprzedzającego Święta Wielkanocne. road 81 (towards Skoczów) and then by road 938, from Kraków by motorway A4 to Katowice – then by road 81 (towards Skoczów) ślenie to może również pochodzić od ciemnego koloru entrepreneurs in the 19th century. Maurice Fasal enjoy- W Wielki Piątek cieszynianie odwiedzali się i częstowali and later by road 938; from Kraków by road 52 through Wadowice, ciasta, które wyrabiane było dawniej tylko z nieoczysz- ed the best reputation among them. He was the foun- tym trunkiem, by uczcić męki Jezusa Chrystusa. Bielsko-Biala – then by road E75 czonej mąki pszennej razowej z otrębami, ręcznie mie- der of a vodka, liquer and sparkling water factory and Przez żołądek do serca – to stare powiedzenie wciąż nie lonej na żarnach i przesiewanej na sitach. Przed laty za- the official supplier to the imperial and royal court, so traci na aktualności. Podczas podróży po Polsce turyści Cieszyńskie Centrum Informacji zwyczaj każdy domownik, począwszy od pana domu, that Vienna could receive the famous ‚fasalówka’ liqueur coraz częściej pytają o potrawy regionalne, ekologiczne, Cieszyn Information Centre: a skończywszy na służbie, otrzymywał swojego „murzi- awarded at many national and international fairs. One of chcą poznawać lokalne smakołyki. O „smaczny” wizeru- Rynek 1, Cieszyn, tel. 33 479 42 48-9; na”, który jest wypiekany do dziś i tylko na Święta Wiel- the most popular typical beverages in the region was, nek walczą poszczególne regiony naszego kraju. Gdzie [email protected]

kanocne! and still is, the bitter-sweet flavored vodka called ‚tatar- Fot.: Renatamożna Karpińska dobrze zjeść? Na pewno w Cieszynie i okolicach. www.cieszyn.pl 66 podróże ze smakiem culinary travels 67 Górskie Pojezierze Izabela Kicak ze smakiem Mountain lake district with taste

Ślimaczki charbielińskie / Rolls a la Charbielin Róże karnawałowe z wisienką / Carnival roses wit cherry chutneys Powiat nyski, nazywany górskim pojezie- Called the mountain lake district, the Nysa rzem, to oprócz malowniczych krajobra- County offers picturesque landscapes, finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju nal culinary product in the Polish and Czech borderland in zów, gór, jezior, setek kilometrów szlaków mountains, lakes, hundreds of kilometres Regionalnego oraz ze środków budżetu państwa w ramach the Euroregion Praděd - Pradziad”. The project is co-finan- turystycznych, wielu imprez turystycznych, of tourist routes, multiple tourist, sports Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej Re- ced by the European Regional Development Fund and the sportowych i kulturalnych także bogactwo and cultural events and also wealth publika Czeska – Rzeczpospolita Polska 2007-2013 Fun- state budget under the Cross-border Cooperation Opera- smaków. of flavours. dusz Mikroprojektów Euroregionu Pradziad. tional Programme Czech Republic – Republic of Poland 2007-2013 Microprojects Fund of the Euroregion Pra- To wpisane na Listę Produktów Tradycyjnych Ministerstwa Those are gołąbki (cabbage rolls) stuffed with buckwheat W ramach realizacji projektu, którego partnerem jest Sto- děd - Pradziad. Rolnictwa i Rozwoju Wsi z terenu województwa opolskiego and home-made pasta from Makowice entered in the list of warzyszenie Přátelé Vrbenska z Vrbna pod Pradědem, zor- As part of the implementation of the project partnered by „gołąbki z kaszy gryczanej” czy „makaron domowy z Mako- traditional products by the Ministry of Agriculture and Ru- ganizowane zostały polsko-czeskie the association Přátelé Vrbenska z wic”. Górskie pojezierze to także „sandacz po otmuchow- ral Development The mountain lake district also stands for warsztaty kulinarne, podczas któ- Vrbna pod Pradědem, Polish and sku” – laureat prestiżowej nagrody „Perły” w ramach kon- the Otmuchów pike-perch, winner of the prestigious Pearl rych grupa 50 osób wspólnie przy- Czech workshops have been orga- kursu „Nasze Kulinarne Dziedzictwo – Smaki Regionów” prize in the contest “Our Culinary Heritage – Tastes of the gotowywała lokalne potrawy, dzie- nised and a group of 50 persons i wiele innych potraw cieszących swoimi smakami podnie- Regions” and many other dishes enjoyed by many a con- ląc się przy tym swoim doświadcze- prepared local dishes together bienie niejednego konesera, a wśród nich kresowe pierogi, noisseur, including pierogi (dumplings) from Kresy, roast a niem i wymieniając tradycjami kuli- sharing experiences and exchan- „pieczeń po regulicku”, „ślimaczki charbielińskie”, „miesz- la Regulice, ślimaczki charbielińskie (rolls a la Charbielin), narnymi pogranicza. Na zakończe- ging the culinary traditions of the ki Błękitnej Przystani” czy „kolorowy szaszłyk – przysmak mieszki Błękitnej Przystani (Blue Bay pockets) or the colo- nie warsztatów oraz całego projek- borderland. The workshops and książęcy LGD Nyskie Księstwo Jezior i Gór”. urful shashlik – a delicacy for the princes of the Local Ac- tu zorganizowano prezentację i de- the entire project were summed Tradycje kulinarne górskiego pojezierza i występująca tu tion Group Nyskie Księstwo Jezior i Gór. gustację kulinarnych produktów re- up in a presentation and the tasting różnorodność smaków związane są nierozerwalnie z histo- The culinary traditions of the mountain lake district and gionalnych pogranicza polsko-cze- of the regional culinary products of rią i zwyczajami mieszkańców, którzy zasiedlili ten region, its variety of tastes are inseparably linked with the history skiego. Niezwykle cennym efektem the Polish and Czech borderland. a byli to głównie kresowiacy. Starostwo Powiatowe w Nysie, and customs of those who have settled in the region, most tego projektu jest wydana przez Sta- The project implementation has nawiązując do kulinarnych tradycji nie tylko samego powia- of them coming from Kresy (Polish former eastern territo- rostwo Powiatowe w Nysie unikato- produced an extremely valuable re- tu nyskiego, ale też pogranicza polsko-czeskiego, realizuje ries). Reaching to the culinary traditions of the Nysa Po- wa „książka kucharska” zawierają- sult - a unique cook book published projekt „Kulinarny produkt regionalny na pograniczu polsko- viat (county) and the entire Polish and Czech borderland, ca nieznane, często utrzymywane by the Nysa Poviat Starosty and -czeskim w Euroregionie Pradziad”. Projekt ten jest współ- the Nysa Poviat Starosty implements a project “A regio- do tej pory w tajemnicy przepisy ku- containing unknown culinary reci- linarne z ciekawym wstępem histo- pes, often kept secret, with an inte- rycznym. resting historical foreword. Fontanna Trytona, Bazylika Mniejsza św. Jakuba i św. Agnieszki Jezioro Nyskie / Nysa Lake Triton’s Fountain, St. James and St. Agnes Minor Basilica Po wyczerpującym dniu warto sięgnąć do jakże przyjem- After an exhausting day it is worthwhile reaching to the nych tradycji kulinarnych naszego regionu i dać się zasko- delightful culinary traditions of our region and getting sur- czyć smakiem górskiego pojezierza. Publikacja dostępna prised by the taste of the mountain lake district. The pu- jest na stronach Powiatu Nyskiego www.powiat.nysa.pl blication is also available on the Nysa Poviat webpage (zakładka Publikacje). www.powiat.nysa.pl (tab: Publikacje).

Evropská unie / Unia Europejska Evropský fond pro regionální rozvoj / Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego Překračujeme hranice / PRZEKRACZAMY GRANICE Projekt jest współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz ze środków budżetu państwa. Przekraczamy granice. fot. J.Bołdak Starostwo Powiatowe w Nysie, Wydział Promocji, Sportu i Turystyki Nysa Poviat, Publicity, Sports and Tourist Department Tel./faks: 77 408 50 51, 59, e-mail: [email protected], www.powiat.nysa.pl 66 podróże ze smakiem culinary travels 67

Robert Szewczyk, Ewa Wolniewicz Apetyt na Ustkę FLAVOURS OF TRAVEL – Hunger for Ustka

Jesienna pora to czas delektowania się The season of Autumn is a time to enjoy nadmorskimi pejzażami i regionalną coastal landscapes and regional cuisine. kuchnią. Ustka zaspokoi najbardziej wy- Ustka should satisfy the most sophistica- rafinowane gusta… Zatem, nad morze! ted tastes, so... off we go to the seaside.

Swoją nazwę Ustka zawdzięcza położeniu przy ujściu rzeki Słu- Ustka owes its name to the location at the mouth of a river, whe- pi do Morza Bałtyckiego. Stary kurort, a od 1987 r. także pomor- re Słupia disgorges itself to the Baltic Sea. An old resort and a Po- skie uzdrowisko, usytuowany jest na Wybrzeżu Słowińskim, mię- meranian spa since 1987, this town is situated on the Słowińskie dzy jeziorami Wicko i Gardno. Okolice oferują wiele atrakcji kra- Coast between the lakes of Wicko and Gardno. The area offers joznawczych, a samo miasteczko zalane latem przez tłum urlopo- many sightseeing attractions. The town is crowded with sum- wiczów, wycisza się i uspokaja po sezonie, zachowując wszyst- mer vacationers but it calms down after the season, keeping all kie swoje walory. Jesienne długie spacery wzdłuż plaży lub nad- its advantages. Taking long Autumn walks along the beach or łososiami, śledziami, dorszami, makrelami, halibutami i flądra- shing can go to sea to catch a cod. Such trips are becoming incre- bałtyckiej promenady, kontemplowanie morskiej panoramy z la- the Promenade over the Baltic Sea, contemplating the sea pa- mi. Zainteresowani mogą wybrać się na morze, by samodziel- asingly popular and novice offshore anglers should complete a tarni morskiej i oczywiście tradycyjna rybka zamówiona w jednej norama from the lighthouse, and naturally enjoying a traditio- nie złowić dorsza. Takie wyprawy są coraz bardziej popularne, special training. Is there anything yummier than fresh fish – fried, z licznych smażalni… Smakosze nie powinni tracić okazji, by za- nal fish meal from one of the many fish-and-chips shops... Gou- a początkujący wędkarze pełnomorscy przechodzą odpowiednie baked, grilled or smoked? A nice woody fragrance of a smoke- poznać się z lokalną i regionalną kuchnią oraz ich ciekawymi wa- rmets should not miss the chance to experience the local regio- szkolenie. Czy jest coś pyszniejszego niż świeża ryba: smażona, house leads directly to the Port Boulevard and ‘Złota Podkowa’ riacjami. A możliwości w tym względzie Ustka nie skąpi. nal cuisine and its interesting variations. Ustka offers a wide va- z pieca, grillowana lub wędzona? Miły, drzewny zapach wędzar- (Golden Horseshoe). The smokehouse was opened in 1958 and riety of food products. ni prowadzi wprost na Bulwar Portowy, do „Złotej Podkowy”. it specializes in smoked fish by an old Kashubian recipe. But the- Swojskie jest dobre >> Restauracja „Dym Na Wo- Wędzarnia czynna jest od 1958 r. i specjalizuje się w wędzeniu re is much more on offer! I really loved the Ustka-style fish soup dzie” z widokiem na morze, w samym centrum Promenady, to je- Regional food is a perfect choice >> ‘Dym na ryb według starokaszubskiej receptury. A to jeszcze nie wszyst- served in a cheap restaurant called ‘Syrenka’ (The Mermaid) (in dyne miejsce, gdzie można skosztować potraw przyrządzonych Wodzie’ (Smoke On The Water) Restaurant with a view of the sea, ko! Mnie bardzo zasmakowała zupa rybna po ustecku serwowa- 2011 it was revived under the guidance of Magda Gessler). Ap- w technologii sous-vide. Próżniowo zamknięte produkty goto- in the very center of the Promenade, is the only place where you na w niedrogiej restauracji „Syrenka” (w 2011 r. przeszła rewo- parently the local Kashubian ‘żurek’ (a soup made from fermen- wane są długo w niskiej temperaturze, dzięki czemu zachowu- can taste sous-vide dishes. Vacuum-sealed products are long-co- lucję pod okiem Magdy Gessler). A i podobno tutejszy żurek ka- ted bread or rye flour) is gorgeous. The waiting time can be kil- ją delikatny smak i autentyczny kolor, są soczyste oraz niepozba- oked at low temperatures to preserve their delicate tastes and szubski na zakwasie wart jest grzechu. Oczekiwanie na dania led by eating the tasty ‘czekadełko’ of smoked sprats served on wione witamin i mikroelementów. Można to docenić, zamawia- authentic colors; they are succulent, rich in vitamins and micro- skraca smakowite czekadełko w postaci wędzonych szprotek po- parchment. Bon Apetit! jąc wyborne polędwiczki wieprzowe lub pierś kurczaka faszero- nutrients. To appreciate that, try ordering the delicious pork ten- danych w pergaminie. Bon apetit! wanego słupskim chłopczykiem, czyli serem camembert warzo- derloin or chicken breasts stuffed with ‘słupski chłopczyk’, that is The aroma of bread >> An interesting addition to the nym w Słupsku już przed II wojną światową. Współwłaściciel a camembert traditionally produced in Słupsk back before World Zapach chleba >> Ciekawym uzupełnieniem kulinarnej culinary escapade can be made by visiting the Museum of Bread i szef kuchni Rafał Niewiarowski zapewnia, że wszystkie produk- War II. The co-owner and chef Rafał Niewiarowski ensures that eskapady jest wizyta w Muzeum Chleba na poddaszu dawnej in the attic of a former bakery, where you can literally move back ty są lokalnego pochodzenia, a w potrawach nie ma żadnych all products are of local origin, and dishes are free of any artificial piekarni, gdzie można dosłownie przenieść się w czasie. Prowa- in time. It is managed by an ambassador of Ustka, Eugeniusz sztucznych dodatków. Ryby zamawiane są w usteckim porcie lub additives. The fish is ordered in the Ustka port or caught in near- dzi je ambasador Ustki, Eugeniusz Brzóska z synem – z zawo- Brzóska and his son. Both are bakers by profession and collectors odławiane w okolicznych jeziorach, zapiekany kozi ser w sałat- by lakes; the goat cheese baked in the salad comes from an orga- du piekarze, a z zamiłowania kolekcjonerzy. Pan Eugeniusz inte- by passion. Eugeniusz tells fascinating stories about their exhi- ce pochodzi z oddalonego o 15 km gospodarstwa ekologiczne- nic farm in Swołowo located 15 kilometers away; pheasants for resująco opowiada o zgromadzonych przez siebie eksponatach, bits which include mixers, slicers, waffle irons, molds for cakes, go w Swołowie, bażanty, z których ugotowano pyszny rosół, wy- a delicious broth are reared in Widzino (25 kilometers from Ust- wśród których są mieszadła, krajalnice, gofrownice, formy do and stoves. On the ground floor there is a small bakery, where hodowano w Widzinie (25 km od Ustki), a barany, z których mię- ka) and rams for ‘kołduny’ (meat dumplings) graze in Charnowo, ciast i piece. Na parterze znajduje się piekarenka, w której można you can taste local pastries and have a cup of aromatic coffee. sa zrobione są kołduny, pogryzały trawę w Charnowie, kilka ki- a few kilometers away from the town. posmakować lokalnych wypieków i napić się aromatycznej kawy. lometrów za miastem. Gifts of the sea >> The local fishermen go fishing at ni- Urząd Miasta Ustka: ul. ks. kard. St. Wyszyńskiego 3, 76-270 Ustka Dary morza >> Rybacy wypływają na połów jeszcze ght. At dawn the boats reach the shore loaded with salmon, her- www.ustka.pl, www.facebook.com/ustkalubieto

ciemną nocą. O świcie kutry dobijają do brzegu załadowane ring, cod, mackerel, plaice and flounder. Those interested in fi- Fot.: archiwum restauracji„Dym na Wodzie” Dodatkowe informacje: / Additional information: Smaki Podróżowania / FB flavors of travel Blog: smakipodrozowania.evolution-ev.pl 70 w y w i a d i n t e r v i e w 71 Egipcjanie Egyptians are peace-oriented people to naród nastawiony pokojowo Interview with His Excellency, Ambassador of Egypt in Po- Wywiad z Jego Ekscelencją, Ambasadorem Egiptu w Polsce, land, Mr. Reda Abdelrahman Bebars. Panem Reda Abdelrahman Bebars

Egipt to jeden z najpopularniejszych kierunków Polska i Egipt prowadzą ożywioną współpra- Egypt is one of the most popular destinations wakacyjnych wyjazdów Polaków. Czy w związ- cę nie tylko gospodarczą, ale też kulturową. Od of holiday trips chosen by Poles. In view of the ku z zaistniałymi wydarzeniami politycznymi niemal 80 lat Polacy wysyłają do Egiptu misje ensuing political developments, have you noti- zauważył Pan znaczący spadek liczby turystów archeologiczne i konserwatorskie. Jak wygląda ced a significant decrease in the number of Po- z Polski przyjeżdżających do Egiptu? obecna sytuacja naszych archeologów i konser- Jak wygląda sytuacja w największych aglome- lish tourists visiting Egypt? Egipt jest istotnie popularny wśród Polaków, w szczegól- watorów w Egipcie? Czy realizują swoje projek- racjach Egiptu? Egypt is indeed popular among Poles, in particular the re- ności regiony Morza Czerwonego, Hurgady i Sharm el ty bez większych utrudnień? Resorty turystyczne w Egipcie są całkowicie bezpiecznie. gions of the Red Sea, Hurghada and Sharm El Sheikh are the Sheikh są najczęściej wybieranymi kierunkami. Polacy do- Polscy archeolodzy są cenieni w Egipcie nie tylko za ich Podobnie jest w Luksorze i Asuanie. Kair, będący stoli- mostly preferred destinations. Poles are very much aware of skonale znają Egipt i jego realia. Niestety w ostatnim cza- wspaniałe odkrycia, ale także za to, że dbają o same za- cą polityczno-ekonomiczną, to tętniące serce Egiptu. Tu Egypt and the real situation in the country. Unfortunately, re- sie niektóre media międzynarodowe skupiają się na jed- bytki, poddając je gruntownej konserwacji. Polscy arche- też dzieje się najwięcej. Jednak sytuacja już się stabilizuje, cently some international media have been focusing on indi- nostkowych i negatywnych aspektach sytuacji politycz- olodzy i konserwatorzy mogą pochwalić się wieloma suk- a do miasta powraca spokój. vidual and negative aspects of the political situation in Egypt, nej Egiptu, rzucając tym samym cień niepewności na za- cesami. Są przez nas, Egipcjan, niezwykle cenieni i szano- thereby casting a shadow of uncertainty on the issue of secu- gadnienie bezpieczeństwa w kraju. Rząd Polski zareagował wani. Na bieżąco jestem w kontakcie z polskimi naukow- Większość Polaków, przynajmniej formalnie, to rity in the country. The Polish government has responded in a w sposób bardzo zbalansowany, podkreślając, że nadmor- cami przebywającymi teraz w Egipcie. Na płaszczyźnie lo- rzymscy katolicy. Czy wydarzenia w Pańskim very balanced way, stressing that the coastal resorts of the co- skie kurorty kraju są bezpieczne dla turystów. Potwierdza- gistyczno-organizacyjnej ich praca może być nieco zakłó- kraju mają wymiar przede wszystkim politycz- untry are safe for tourists. This is also confirmed by the Polish ją to też polskie media prowadząc krótkie rozmowy z oso- cona, natomiast nie ma żadnego powodu do niepokoju, ny, czy także religijny? Czy człowiek innej religii media conducting short interviews with people returning from bami powracającymi z wakacji w Egipcie. Niemniej jednak, jeśli chodzi o kwestie ich bezpieczeństwa. niż islam nie jest narażony na dodatkowe nie- holidays in Egypt. Nonetheless, recently, the number of Poles, liczba Polaków, podobnie jak liczba turystów z innych kra- przyjemności lub zagrożenia? as well as the number of tourists from other countries, has de- jów, ostatnio się nieco zmniejszyła. Mamy jednak nadzieję, Wiele osób decyduje się na wyjazd do Egip- To bardzo ważne pytanie. Uzbrojeni islamscy fundamen- creased a little. We hope, however, that soon everything will re- że wkrótce wszystko wróci no normy. tu. Czy w obliczu zaistniałych zdarzeń, lub ra- taliści, rozniecając rebelie, burzliwe demonstracje, paląc turn to normal. czej ogólnie sytuacji politycznej w kraju, są ja- kościoły i dewastując muzea, starają się wykreować fał- Bezpieczeństwo jest niezwykle ważnym aspek- kieś formy zachowania, których turyści powin- szywy obraz dzisiejszego Egiptu, a przecież trzeba pamię- Safety is a very important aspect of any trip, tem każdej podróży, zwłaszcza jeśli mówimy ni unikać, aby nie wywołać niepotrzebnie nie- tać, że po rewolucji 25 stycznia Egipcjanie stali się bar- especially if we are talking about tourist trips. o podróżach turystycznych. Jak wygląda sytu- chętnych reakcji, i ewentualnie, jakimi je zastą- dziej zjednoczeni niż kiedykolwiek wcześniej. Chrześcija- What is the security situation at airports, or du- acja bezpieczeństwa na lotniskach czy podczas pić, aby łatwiej nawiązywać kontakt z Pana ro- nie i muzułmanie nie tylko walczyli ramię w ramię o oba- ring transfers to the main tourist resorts in the transferów do głównych resortów turystycz- dakami? lenie starego reżimu, ale też ochraniali się nawzajem country? nych w kraju? Egipcjanie to naród nastawiony pokojowo. Chcemy pro- podczas modlitwy zarówno w kościołach, jak i w mecze- The safety of our guests is our primary goal. Neither Egypt nor Bezpieczeństwo naszych gości jest dla nas celem nad- mować Egipt przez pryzmat piękna przyrody, wielowie- tach. Mam nadzieję, że nie tylko międzynarodowe media, Egyptians want to be associated with a group of extremists who rzędnym. Egipt i Egipcjanie nie chcą utożsamiać się z gru- kowej historii i bogactwa kulturowego, nie zaś przez akty ale przede wszystkim międzynarodowa scena polityczna are seeking to project a wrong negative image of a country torn pą ekstremistów starających się wykreować nieprawdzi- przemocy i wandalizmu. Moją radą dla gości odwiedza- zwróci uwagę na to, iż Egipcjanie wyznania muzułmań- wy negatywny wizerunek kraju targanego niestabilnością jących nasz kraj jest przede wszystkim dobrze się bawić skiego nigdy nie walczyli z rodakami wyznającymi chrze- i chaosem. Pragniemy natomiast, aby turyści odwiedzają- i korzystać z uroków wakacji. Osoby odpowiadające za ścijaństwo, co więcej, wobec zaistniałej sytuacji wielu Egip- cy nasz kraj mieli zapewnione wszelkie możliwe wygody, wydarzenia ostatnich tygodni zostaną pociągnięte do od- cjan wyznania muzułmańskiego chroni kościoły chrześci- korzystali z atrakcji, zdobywali wspaniałe doświadczenia, powiedzialności karnej i osądzone zgodnie z prawem. Nie jańskie i Egipcjan wyznania chrześcijańskiego przed ewen- doznawali niezapomnianych wrażeń, a przede wszystkim możemy dopuścić, aby z powodu grupy ekstremistów tualnym zagrożeniem ze strony ugrupowań terrorystycz- czuli się bezpiecznie. Dlatego zdecydowanie wzmocniona nasz cały kraj cierpiał na arenie międzynarodowej. nych. Nie możemy budować demokracji z ludźmi siejący- została ochrona na lotniskach, drogach, w resortach. Ho- mi śmierć i pożogę. Potępiamy wszelkie ugrupowania sta- tele i główne atrakcje turystyczne, w tym najważniejsze Polskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych rające się rozwiązać swoje problemy bądź zwrócić na sie- zabytki i muzea, chronione są zarówno przez wojsko, jak przestrzega przed odwiedzaniem głównych bie uwagę sposobem innym niż pokojowy i dojrzały dialog i policję. Nasi goście mogą się czuć bezpiecznie i w pełni miast kraju, takich jak Kair, Luksor czy Asuan, w celu zbudowania naszej wspólnej egipskiej przyszłości. korzystać z uroków wakacji. radząc pozostanie w kompleksach hotelowych. Rozmawiała Monika Galicka 72 w y w i a d

political situation in the country, are there any forms of behaviour that tourists should avoid in order not to unnecessarily cause unfriendly reactions and what reactions should one repla- ce them with in order to easier establish con- tact with your countrymen? Egyptians are peace-oriented people. We want to promote Egypt through the prism of the beauty of nature, many centu- ries of history and cultural heritage, not by acts of violence and vandalism. My advice for visitors to our country is, first of all, to have fun and enjoy the charms of their holiday. Those respon- sible for the violence of the past weeks are being prosecuted and judged according to the law. We cannot allow a group of extremists to make country suffer in the international arena.

Polish Ministry of Foreign Affairs warns against visiting main cities of the country, such as Ca- iro, Luxor and Aswan, advising to stay in hotel complexes. What is the situation in the largest cities of Egypt? Tourist resorts are completely safe in Egypt. It is similar in Lu- by instability and chaos. What we want, however, is that the to- xor and Aswan. Cairo – being the political - economical capital urists visiting our country be provided with every possible co- is the vibrant heart of Egypt. Accordingly, this is where most of nvenience, enjoy the attractions, have wonderful experiences, the events take place. But recently the situation is improving keep unforgettable memories, and above all, feel safe. There- and we have more calm and stability in the city. fore, the protection at airports, roads and resorts has been si- gnificantly enhanced. Hotels and main tourist attractions, inclu- Most Poles, at least formally, are Roman Catho- ding the most important monuments and museums are protec- lics. Do events in your country have primarily ted by both the military and police forces. Our guests can feel political or also religious dimension? Is a per- safe and fully enjoy the charms of their holidays. son of religion other than Islam not exposed to additional unpleasantness or danger? Poland and Egypt are actively cooperating This is a very important question. Armed Islamic fundamenta- not only in the field of economy but also cul- lists sparking rebellions, violent demonstrations, burning chur- ture. For nearly 80 years, Poles have been sen- ches and devastating museums, are trying to create a false ding archaeological and conservation missions image of today’s Egypt, but we must remember that after the to Egypt. What is the current situation of our revolution of 25 January, Egyptians became more united than archaeologists and conservators in Egypt? Do ever before. Christians and Muslims not only fought side by they carry out their projects without major dif- side to overthrow the old regime but also protected each other ficulties? during prayers both in churches and mosques. I hope that not Polish archaeologists are valued in Egypt not only for their gre- only the international media but, first of all, the international po- at discoveries but also for the care they give to the monuments, litical scene would draw attention to the fact that the Muslim subjecting them to a thorough conservation. Polish archaeolo- Egyptians have never fought against Christians Egyptians, mo- gists and conservators can take pride in their numerous suc- reover, due to the actual situation, many Muslims Egyptians cesses. They are very cherished and respected by us - the are protecting by themselves Christian churches and Christian Egyptians. I keep contact with Polish scientists who are now in Egyptians from any possible threat of the terrorist groups. We Egypt. At the logistical and organizational level, their work may cannot build democracy with people who wreak death and ha- be slightly disrupted, however, there is no need to be concer- voc. We condemn any group trying to solve their problems or ned at all about their safety. get attention by means other than peaceful and mature dialo- gue in order to build our common Egyptian future. Many people decide to travel to Egypt. In view of the ensuing events, or rather in general - of The interview was conducted by Monika Galicka 74 n a s t o k u on the slope 75

Paweł Wroński Snow park and snow tubing activities are just perfect for those who love extreme sports. Individual mountain centers are con- tinuously modernized, many of them being combined into large complexes. They offer many attractions for skiers at a price of a single ski pass. The Czech Tourist Authority, CzechTourism will launch a special website for Polish tourists this year. It will Narty provide detailed information about ski resorts in the Czech Re- public, including its infrastructure. Each skier will be able to w Czechach find the right resort according to individually selected criteria. There will be plenty of information about the prices of ski pas- ses and skiing services. The website will help lovers of winter sports choose the most appropriate place for a winter getaway. But there is much more on offer! Visitors will be able to win such prizes as stays in the resorts and ski passes. CROSS-COUNTRY RUNNING IN THE CZECH REPUBLIC The longest trail along the Czech mountain ranges The longest route along the mountain ranges was opened in the North of the Chech Republic. 150 kilometer hiking trails are connected by the ranges of the Karkonosze Mountains, Ji- zera Mountains, Ještědský hřbet and Zittau Mountains. They are a perfect place for an active holiday for the fans of cycling, hiking and cross-country skiing. On the route you can admire the most beautiful mountain views. There are several points of recreation for tourists. The plans also include a construction of a thirty-kilometer section on the Polish side of the mountains. More information: www.krkonose.eu

THE ORLICKÉ MOUNTAINS AND FOOTHILLS >> The Orlické Mountains and Foothills is a paradise for cross-coun- try skiers. It offers peace, natural beauty and 250 kilometers of well-maintained trails. The highlight of the local routes is the 30-kilometer Jiráska trail leading along the mountain ridges. With nice weather, skiers can enjoy scenic views of the Czech Valley and the Polish Kłodzko. Popular events for tourists are

SKIING in the Czech Republic

Czeskie góry są idealnym miejscem na Czech mountains are a perfect place Na miłośników sportów ekstremalnych czeka zabawa zimowy wypoczynek, zwłaszcza for a winter holiday, especially for w snowparkach oraz snowtubing. Poszczególne ośrod- ki górskie są nieustannie modernizowane, w ostatnich la- dla rodzin z dziećmi. Do wyboru jest families with children. You can choose tach wiele z nich łączy się w większe kompleksy. Oferują tu 450 km tras zjazdowych i około from 450 kilometers of ski slopes one narciarzom liczne atrakcje na jeden skipass. Czeska Centrala Ruchu Turystycznego – CzechTourism – 300 regularnie przygotowywanych and about 300 cross-country ski uruchomi w tym roku specjalną stronę internetową dla tras biegowych o łącznej długości trails prepared regularly, with a total polskich turystów z dokładnymi informacjami o ośrod- kach narciarskich w Czechach, włącznie z infrastrukturą. ponad 3000 km w ponad length of over 3,000 km in over 200 Każdy narciarz będzie mógł znaleźć odpowiedni dla sie- 200 ośrodkach narciarskich. ski resorts. bie ośrodek, zgodny z wybranymi kryteriami. Nie zabrak- 76 n a s t o k u on the slope 77

Králický Sněžník >> Region turystyczny Králic- and satisfied with the infrastructure of local ski resorts. The ký Sněžník (Śnieżnik) jest prawdziwym zimowym króle- Karkonosze offer more than 665 kilometers of regularly ma- stwem. Na miłośników narciarstwa zjazdowego i snow- intained cross-country trails. The famous Krkonošská magi- boardingu czekają dobrze wyposażone ośrodki, snow- strála (skiing line) measures 71 kilometers and it crosses the parki, trasy zjazdowe z homologacją Międzynarodowej whole of the Karkonosze Mountains. Skiers can use the eigh- Federacji Narciarskiej i piękna przyroda. Również narcia- t-person gondola, 31 cableways and 160 ski lifts with a total rze biegowi będą usatysfakcjonowani – znajdą tu około capacity of about 166,850 people per hour. The total length 60 km utrzymywanych tras. Głównymi terenami dla nar- of the downhill trail is 185 kilometers, of which 81% is addi- ciarzy biegowych są kompleksy: Buková hora – Suchý tionally snowed. vrch, Jeřáb i Králický Sněžník. Najdłuższą trasą o długości około 20 km jest trasa Štíty – Buková hora – Červenovod- FIVE SKI RESORTS FOR THE PRICE OF A SINGLE SKI ské sedlo – Suchý vrch – Grupa Warowna Bouda – Mlad- PASS >> The ski resort Černá Hora, consisting of the follo- kov i dalej w kierunku Gór Orlickich. wing centers: Janské Lázně, Pec pod Sněžkou, Černý Důl, Vel- Jeżdżąc trasami narciarskimi, zwiedzimy najwyższe ká Úpa, Svoboda nad Úpou, recognizes a single ski pass for all partie Śnieżnika, dotrzemy do nowej wieży widoko- of these centers. Therefore you can go skiing in a different cen- wej na górze Klepý, do schroniska po polskiej stronie ter every day. You can choose from ski runs of varying degrees nie tu także informacji o cenach skipassów i usługach. Stro- also organized in the Orlické Mountains. One of them is the Ja- Śnieżnika, fortyfikacji Bouda czy wieży widokowej Su- of difficulty and different lengths. Each of the centers is distin- na internetowa z pewnością ułatwi miłośnikom białego sza- nuary Šediváčkův long dog sled race in Deštné. Competitors chý vrch. Na trasach w regionie narciarskim Jeřáb zwie- guished by unique atmosphere. Černý Důl is perfect for a fami- leństwa wybór najbardziej odpowiedniego ośrodka na zi- run the route of 240 kilometers along the mountain ridges with dzimy kaplicę leśną św. Trójcy, ukrytą w lesie przy dro- ly holiday, Svoboda nad Úpou is great for slalom skiing and it mowy wypoczynek. Ale to jeszcze nie wszystko! Na tury- an overnight camping in the snow. Šediváčkův long is the lon- dze prowadzącej w kierunku schroniska Severomora- offers time measurement services. Various attractions are also stów czekają do wygrania pobyty w ośrodkach i skipassy. gest sled dog race in the Czech Republic and one of the to- vská chata czy kompleks pielgrzymkowy na Górze Mat- to be found in Velka Úpa. The cable car from Janské Lázně to ughest in Europe. ki Bożej (Hora Matky Boží), gdzie możemy posilić się More information: www.mojeorlickehory.cz w Domu Pielgrzyma. Do Czech na biegówki Więcej informacji: www.kralickysneznik.net/pl/zima/ Najdłuższa w Czechach trasa grzbietami górskimi KRÁLICKÝ SNĚŽNÍK >> The Králický tourist region Na północy Czech otwarto najdłuższą trasę wiodącą Sněžník (Śnieżnik) is a real winter kingdom. Downhill skiing grzbietami górskimi. 150 km tras turystycznych łączy pa- and snowboarding lovers can enjoy the well-equipped facilities, Karkonosze – narciarski raj smo Karkonoszy, Gór Izerskich, Grzbiet Jeszczedzki i Góry snow parks, ski trails with approval of the International Ski Fe- Zapraszamy do zimowych Karkonoszy. Żytawskie. Idealne miejsca na aktywny wypoczynek znaj- deration, and the beauty of nature. Cross-country skiers will Z pewnością zauroczą Was zaśnieżone górskie krajobra- dą tu zarówno miłośnicy turystyki rowerowej i pieszej, jak also be pleased with its 60-kilometer ready-to-use trails. The zy i zadowoli świetna infrastruktura tutejszych ośrod- i narciarze biegowi. Z tras można podziwiać najpiękniej- main areas for cross-country skiers include the following com- ków narciarskich. W Karkonoszach jest ponad 665 sze górskie widoki. Na turystów czeka kilka punktów re- plexes: Buková hora – Suchý vrch, Jeřáb and Králický Sněžník. km regularnie utrzymywanych tras biegowych. Słyn- kreacyjnych. W planach jest również budowa trzydziesto- The longest route of about 20 kilometers is Štíty – Buková na Magistrala Karkonoska o długości 71 km przeci- kilometrowego odcinka po stronie polskiej. hora – Červenovodské sedlo – Suchý vrch – Grupa Warowna na całe Karkonosze. Na narciarzy czeka ośmiooso- Więcej informacji: www.krkonose.eu Bouda – Mladkov and further towards the Orlické Mountains. bowa kolejka kabinowa, 31 kolejek linowych i 160 When riding along the downhill routes, you will visit the highest wyciągów narciarskich o łącznej przepustowości około Góry Orlickie i Pogórze >>Góry Orlickie i Pogó- parts of Sněžník, get to the new observation tower on top of the 166 850 osób na godzinę. Całkowita długość tras zjazdo- rze to raj dla narciarzy biegowych. Znajdziemy tu spokój, Klepý Mountain, to the mountain hostel on the Polish side of wych wynosi 185 km, z czego 81% jest sztucznie zaśnieżanych. piękną przyrodę i 250 km świetnie przygotowanych tras. Sněžník, the Bouda fortification and the observation tower Su- Perełką spośród tutejszych tras jest mierząca 30 km trasa chý vrch. Among the slopes in the ski area of Jeřáb you will visit Pięć ośrodków narciarskich na jeden ski- Jiráska wiodąca grzebieniami górskimi. W piękną pogo- the forest chapel of the Holy Trinity hidden in the woods near pass >> W kompleksie narciarskim Černá Hora, skła- dę narciarze mogą podziwiać malownicze widoki na ko- the road to the Severomoravská chata hostel and a pilgrima- dającym się z ośrodków: Jańskie Łaźnie, Pec pod Śnież- tlinę czeską i polskie Kłodzko.Na turystów w Górach Or- ge complex on Hora Matky Boží (Our Lady’s Mountain), where ką, Černý Důl, Velká Úpa, Svoboda nad Úpou, narciarzy lickich czekają także popularne imprezy. Jedną z nich jest you can enjoy a meal in the Pilgrim’s House. obowiązuje jeden skipass. Codziennie możemy więc jeź- odbywający się w styczniu wyścig psich zaprzęgów Šedi- More information: www.kralickysneznik.net/pl/zima/ dzić w innym ośrodku. Do wyboru mamy dziesiątki kilo- váčkův long w miejscowości Deštné. Zawodnicy pokonują metrów tras zjazdowych o różnych stopniach trudności. trasę o długości 240 km po grzebieniach górskich z jed- Każdy z ośrodków wyróżnia się inną atmosferą. Černý Důl nym noclegiem – biwakiem na śniegu. Šediváčkův long THE KARKONOSZE MOUNTAINS jest idealny na wypoczynek rodzinny, Svoboda nad Úpou jest najdłuższym wyścigiem psich zaprzęgów w Czechach SKIERS’ PARADISE oferuje świetną zabawę na trasie slalomowej z pomiarem i jednym z najtrudniejszych w Europie. Welcome to the Karkonosze in winter czasu. W Velkiej Úpie każdy znajdzie dla siebie odpowied- Więcej informacji: www.mojeorlickehory.cz You will be surely delighted by the snowy mountain scenery nie atrakcje. Z kolejki kabinowej z Jańskich Łaźni na Čer- 78 n a s t o k u

ną Horę możemy podziwiać najpiękniejsze widoki na Kar- Černa Hora allows the passengers to enjoy the most beautiful konosze. Stąd prowadzą jedne z najdłuższych tras zjazdo- views of the Karkonosze Mountains. The longest ski slopes in wych w Czechach. Także Pec pod Śnieżką słynie ze znako- the Czech Republic start right there. Also Pec pod Sněžkou mitych tras zjazdowych. Aż cztery z pięciu ośrodków nale- is known for its excellent ski slopes. As many as four out of żących do kompleksu Černá Hora oferuje zjazdy wieczorne five centers in the complex of Černá Hora offer evening runs na najszerszych i najdłuższych oświetlonych trasach w Cze- on the widest and longest floodlit slopes in the Czech Re- chach. Narciarze biegowi mają do dyspozycji 90 km regu- public. Cross-country skiers can enjoy 90-kilometer regular- larnie utrzymywanych tras wiodących piękną krainą Kar- ly maintained trails leading through the beautiful land of the konoskiego Parku Narodowego. Na amatorów zimowych Karkonosze Mountains National Park. Lovers of winter mad- szaleństw czeka także Czarnogórska Trasa Saneczkowa i tor ness will be happy to use the Černá Hora Sledge Trail and bobslejowy w Pecu pod Śnieżką. bobsleigh track in Pec pod Sněžkou.

Inwestycje >>W roku 2013 spółka MEGA PLUS, któ- INVESTMENTS >> MEGA PLUS, a company which acqu- ra przejęła SkiResort Černa Hora – Pec, zainwestowała ired SkiResort Černa Hora – Pec, invested over CZK 30 mil- w rozwój ośrodka ponad 30 mln koron. Inwestycje objęły lion in development of the resort in 2013. The investment co- nowe ratraki, system zaśnieżania, ruchomy dywan. vered new snow trucks, a snowmaking system and a moving carpet. Ceny skipassów >>Jednodniowy skipass dla osoby dorosłej w głównym sezonie (25.12.2013-16.03.2014) SKI PASS PRICES >> A one-day ski pass for an adult in high wyniesie 620 CZK. Dzieci do lat 5 (włącznie) jeżdżą na season (25 Dec 2013 – 16 Mar 2014) will be CZK 620. Chil- terenie SkiResort Černa Hora – Pec bezpłatnie, pod wa- dren up to 5 years (inclusive) can ski on the premises of Ski- runkiem zakupienia przez dorosłego opiekuna karnetu od Resort Černa Hora – Pec for free, provided that their adult ca- jednego do siedmiu dni. Sześciodniowy skipass dla oso- rer purchases a one to seven-day pass. A six-day ski pass for by dorosłej w sezonie głównym (25.12.2013-16.03.2014) an adult in high season (25 Dec 2013 – 16 Mar 2014) will be wyniesie 3040 CZK. W cenie są wieczorne zjazdy i 20% CZK 3,040. The price includes evening runs and a 20% disco- zniżka na basen termalny w Jańskich Łaźniach. unt to enter the thermal pool in Janské Lázně.

Nowości w cenniku >> Nowością sezonu zimowe- NEW PRICE LIST >>The new winter season 2013/2014 go 2013/2014 są bezpłatne zjazdy dla dzieci do lat 5 (pakiet introduces free downhill rides for children up to 5 years (the 1+1). Atrakcją są także nowe skipassy rodzinne, oferujące 1+1 package). The new family ski passes are also attractive, as zniżki dla dzieci (od 25 do 50%). Posiadacze kilkudniowych they offer discounts for children (from 25 to 50 percent disco- skipassów w kompleksie Černa Hora – Pec mają 20% zniżkę unts). Holders of a multi-day ski pass in the complex of Černa na basen termalny w Jańskich Łaźniach. W przypadku sze- Hora – Pec can use a 20% discount to enter the thermal pool ścio- i siedmiodniowych karnetów, oprócz zniżki na basen, in Janské Lázně. Six and seven-day passes not only cover the w cenie są także codzienne zjazdy wieczorne. tickets to the pool but also daily evening runs.

www.czechtourism.com 80 sto kilometrów przygody one hundred kilometers of adventure 81

Alina Ert-Eberdt Bawaria Tu żyje się dla przyjemnych celów BAVARIA – Here one lives for the pleasant causes

Jest tu prawie wszystko, czego szukają turyści There is almost everything that is looked Monachium – nie tylko piwo >> Oktoberfest to MUNICH - NOT ONLY BEER >> The Oktoberfest is the spragnieni atrakcyjnego wypoczynku: góry for by the tourists eager for attractive leisure: dla wielu pierwsze skojarzenie z Monachium. Na tę po- first association for many people with Munich. The popularity has ze szczytami przewyższającymi 2000 m, jeziora mountains with peaks exceeding 2000 m, pularność zapracowała ponaddwustuletnia tradycja. Od been earned through over 200 years of tradition. Since 1810 at ze słynnym Chiemsee, z którego w 2001 r. wyłowiono lakes, including the famous Chiemsee, where 1810 r. na przełomie września i października w stolicy Ba- the end of September and beginning of October, in the capital of tajemniczy kociołek z 18-karatowego złota, wiekowe, a mysterious cauldron made of 18-carat gold warii piwo leje się do litrowych kufli strumieniami. Po- Bavaria, beer has streamed into 1-litre tankards. Waitresses in Ba- bujne lasy, a także urokliwe średniowieczne was found in 2001, ancient, lush forests and dziw budzą kelnerki w bawarskich strojach, które potrafią varian costumes, who can carry up to ten tankards, raise admira- miasta i urozmaicona oferta kulturalna. Magnesem captivating medieval towns and diversified cultural nieść naraz po dziesięć kufli. Do piwa serwuje się trady- tion. Beer is served with traditional dishes such as: pork knuckles przyciągającym turystów jest też samo Monachium offer. The capital of Bavaria, Munich itself also cyjne dania, takie jak: golonka z knedlami z bułki, parzo- with bread dumplings, blanched white sausage with sweet mu- – stolica Bawarii – trzecie pod względem wielkości draws tourists like a magnet; it is Germany’s third na biała kiełbasa ze słodką musztardą i preclem, a także stard and a pretzel and a regional delicacy unknown to outsiders miasto w Niemczech, uchodzące za najprzytulniejszą largest city and is deemed the cosiest and safest nieznany przybyszom z zewnątrz regionalny rarytas – pie- - the liver roast. You do not need to wait for the Oktoberfest tho- i najbezpieczniejszą milionową metropolię. million-inhabitant metropolis. czeń wątrobowa. ugh to enjoy good beer in a climatic atmosphere. You can always 82 sto kilometrów przygody one hundred kilometers of adventure 83

Monachium. Odeonsplatz – jedno z najbardziej rozpoznawalnych miejsc w mieście. Po prawej kościół św. Kajetana, obok pomnik ku czci monachijczyków poległych w wojnie francusko-pruskiej.

Munich. Odeonsplatz - one of the most-recognisable places in the city. On the right - St. Cajetan’s Church, next to it the monument in memory of the Munich inhabitants who died in the Franco-Prussian War. Fot. C. Reiter.

go to the former royal brewery Hofbräuhaus, counted among the most famous pubs in the world nowadays. This is the essence of the Bavarian beer culture. The unique spirit of the city comes from the historical buildings and omnipresent students. This is the ope- rating venue for two universities, the Academy of Fine Arts, Uni- versity of Music and Performing Arts, University of Film and Te- levision and other universities and colleges. Young intelligent pe- ople having lively conversations in cafes, the underground or in the streets create a unique atmosphere. Aspiring to the name of ar- chitectural symbols of Munich are St. Mary’s Church and St. Caje- tan’s Church, which attract the eye with their high towers and do- mes, and the Nymphenburg Palace surrounded with a beautiful Nie trzeba jednak czekać na Oktoberfest, żeby raczyć się park, which once was the summer residence of the Wittelsbach dobrym piwem w klimatycznej scenerii. Zawsze można family, one of the oldest German dynasties. Now the palace ho- pójść do dawnego dworskiego browaru Hofbräuhaus, za- uses a museum. liczanego dziś do najsłynniejszych pubów na świecie. To Museum visitors have a choice of over 60 museums. They inclu- Norymberga. Święto Starego Miasta (Altstadtfest) / Nuremberg. Old Town Festival (Altstadtfest), Fot. Uwe Niklas kwintesencja bawarskiej kultury piwnej. de three pinacothecas, the world’s largest museum of technolo- Niepowtarzalny nastrój miasta tworzą zabytkowe bu- gy (Deutsches Museum) and museums not to be encountered „Tu żyje się dla przyjemnych celów”. W 2013 r. świat ty theatres, including the Bavarian State Opera as the foremost dowle i wszechobecni studenci. Działają tu dwa uniwer- anywhere else - of Beer and Oktoberfest and of BWM (meaning muzyczny obchodził dwusetną rocznicę urodzin Ryszar- one, ranked among La Scala and the Vienna Opera. Every sum- sytety, a także Akademia Sztuk Pięknych, Wyższa Szko- obviously Bayerische Motoren Werke). The city houses over for- da Wagnera – najsławniejszego po Beethovenie kompo- mer, since 1875, it has held a grand opera festival, known in Ger- ła Muzyki i Teatru, Wyższa Szkoła Filmu i Telewizji i inne zytora niemieckiego. Wagner pozostawił ślady w trzech many and globally as the Münchner Opernfestspiele. At the begin- wyższe uczelnie. Młodzi, inteligentni ludzie prowadzący bawarskich miastach. W Monachium odbyło się najwię- ning of the last century it received its own stage - the Art-Nouve- Muzeum BMW w Monachium składa się z siedmiu sal tematycznych: historia, żywe rozmowy w kawiarniach, w metrze czy na ulicach stylistyka, motocykle, technologia, sport, marka BMW, serie modelowe. cej prapremier jego oper, bo aż pięć z czternastu, któ- au Prinzregententheater. Praising the charms of Munich, Thomas tworzą niepowtarzalną atmosferę. Jest co oglądać! re skomponował. W Operze Bawarskiej pamięta się o Wa- Mann (1875-1955) wrote: “Here one lives for the pleasant cau- Do architektonicznych symboli Monachium pretendują The BMW Museum in Munich is composed of seven thematic rooms: gnerze. Jego podobizna, obok popiersi Mozarta i Richarda ses”. In 2013 the musical world celebrated the bicentenary of Ri- history, stylistics, motorcycles, technology, sports, BMW brand kościoły NMP i św. Kajetana przyciągające wzrok wyso- Straussa, zdobi hall odbudowanego w 1963 r. imponują- chard Wagner’s birth, the second most famous German compo- and model series. There is a lot to see! kimi wieżami i kopułami oraz otoczony pięknym parkiem Fot. Alina Ert-Eberdt cego gmachu. ser after Beethoven. Wagner left traces in three Bavarian cities. pałac Nymphenburg, który był letnią rezydencją Wittels- Munich held the highest number of world premieres of his ope- bachów, jednej z najstarszych dynastii niemieckich. Dziś Norymberga – rozśpiewa- ras, that is five of the fourteen operas he composed. The Bavarian mieści się tu muzeum. ne miasto >> Norymberga jest Opera remembers Wagner. His bust, next to the ones of Mozart Bywalcy muzeów mogą wybierać aż z ponad sześćdzie- jedynym miastem, któremu Wa- and Richard Strauss, decorates the hall of the impressive building sięciu. Są wśród nich trzy pinakoteki, największe na świe- gner poświęcił operę. Hans Sachs, reconstructed in 1963. cie muzeum techniki (Deutsches Museum) oraz muzea, któ- główny bohater „Śpiewaków no- rych nigdzie indziej nie spotkamy – Piwa i Oktoberfestu oraz rymberskich”, był postacią auten- NUREMBERG - SINGING CITY >> Nuremberg is the only BMW (chodzi oczywiście o Bayerische Motoren Werke). tyczną – rodowitym mieszkańcem city to which Wagner devoted an opera. Hans Sachs, the main cha- W mieście jest ponad czterdzieści teatrów z Narodową Norymbergi i wybitnym meister- racter in Die Meistersinger von Nürnberg, was an actual figure, a Operą Bawarską na czele, stawianą w jednym rzędzie singerem, czyli poetą, śpiewakiem native inhabitant of Nuremberg and an outstanding master singer, z La Scalą i Operą Wiedeńską. Każdego lata, począwszy i kompozytorem w jednej osobie. that is a poet, singer and composer in one person. Writing lyrics od 1875 r., organizuje ona wielki festiwal operowy – zna- Tworzenie tekstu i melodii, a także and melodies and the very singing were governed by strict rules. ny w Niemczech i na świecie jako Münchner Opernfest- samo śpiewanie było podporząd- Judges in the singing contests which took place in the mediaeval spiele. Na początku ubiegłego wieku otrzymał on własną kowane ścisłym regułom. Sędzio- Nuremberg would be harsh on any deviations from the accepted scenę – secesyjny Prinzregententheater. Już Tomasz Mann wie turniejów śpiewaczych, któ- principles. When writing the libretto, Wagner used the Nuremberg (1875–1955), zachwalając uroki Monachium, napisał: re odbywały się w średniowiecz- Chronicle of 1697 from which he drew the principles as well as 84 sto kilometrów przygody one hundred kilometers of adventure 85

Bayreuth. Teatr na Zielonym Wzgórzu został wznie- siony specjalnie do wystawiania oper Richarda no przedstawienie, trzeba się starać z du- Wagnera. Podczas festiwalu w 2013 r. miasto żym wyprzedzeniem. zdobiły figury dyrygującego Wagnera. Było ich Festiwalem od początku kieruje rodzina w sumie 500, wszystkie miały po 102 cm wysokości, Wagnerów. Obecnie dyrektorkami są pra- różniły się tylko kolorami. Fot. Alina Ert-Eberdt wnuczki kompozytora: Eva Wagner-Pasqu- the then musical terminology and names ier, menedżer, i Katharina Wagner, reży- for opera characters. He gave the manu- ser operowy. Urodziwa trzydziestoparolet- script to his friend and protector, the Ba- nia Katharina stała się również twarzą fe- varian King Ludwig II. Invaluable to the in- stiwalu. habitants of Nuremberg, the manuscript Ulicą noszącą imię kompozytora docho- is kept at the Germanisches Nationalmu- dzi się do willi Wahnfried, w której miesz- seum in Nuremberg. kał on z żoną i dziećmi. Jego grób znajdu- The Hans Sachs memorial in Nurem- je się w otaczającym willę ogrodzie. Zgod- berg, installed in 1974 in a square na- nie z wolą kompozytora na nagrobnej pły- med after him, has aroused interest in cie nie ma żadnego napisu. Są one nato- the old German singing tradition. To cul- miast na znajdujących się obok niewielkich grobach jego ukochanych psów. Obecnie w sąsiedztwie willi powstaje centrum mu- zyczne, w którym znajdzie się nowe mu- Smakołyk z ogródka piwnego w Norymberdze / A delicacy from a beer garden in Nuremberg Fot. Steffen Olivier Riese nej Norymberdze, surowo oceniali odstęp- zeum Wagnera. W starym gmachu opery, stwa od przyjętych zasad. Wagner, pisząc we wpisanej w 2012 r. na listę UNESCO ba- libretto, korzystał z „Kronik norymberskich” rokowej Margravial Opera House, prowadzone są teraz 1876 a festival has been held during which solely his operas are z 1697 r., z których oprócz tych zasad za- prace renowacyjne. Wszystko ma być gotowe w 2017 r. performed, The Ring of the Nibelung tetralogy being the foremost czerpnął także ówczesne słownictwo mu- Wizyta w Bayreuth nie byłaby pełna bez kolacji wagne- one. The operas are presented in a festival house which was erec- zyczne i nazwiska dla bohaterów opery. Rę- rowskiej. W restauracji Eule na Starym Mieście nazwy po- ted on the Green Hill specially for this purpose and was largely de- kopis dzieła podarował swojemu przyjacie- traw nawiązują do Wagnera i jego twórczości. Zupa Ni- signed by the composer himself. The event takes place from the lowi i protektorowi – królowi Bawarii Ludwi- belungów to rosół z kołdunami serwowany w podgrze- 25th of July to the 28th of August. The opening is attended by the kowi II. Dziś bezcenny dla norymberczyków wanym na ogniu kociołku, a pod intrygującą nazwą „Tak, most prominent figures in the state. And one needs to strive hard manuskrypt znajduje się w Germańskim Mu- jak lubił Richard Wagner” kryją się białe kiełbaski gotowa- to obtain tickets, whose prices soar up to 1500 EUR for one per- zeum Narodowym w Norymberdze. ne z cebulą i marchewką. formance, much much earlier. The festival has been run by the Wa- Pomnik Hansa Sachsa w Norymberdze, wy- Restauratorzy w Bayreuth starają się, by doznania smako- gner family from the beginning. Now it is directed by the compo- stawiony w 1974 r. na placu, który otrzymał we dorównywały słuchowym. ser’s granddaughters: Eva Wagner-Pasquier, a manager, and Ka- jego imię, obudził zainteresowanie staro- tharina Wagner, an opera stage-director. The pretty, thirty-some niemiecką tradycją śpiewaczą. Co roku pod year old Katharina has also become the face of the festival. Wal- koniec lipca na staromiejskim rynku odby- king along the street named by the composer you will arrive at the Festiwal w Bayreuth 2013: „Der Ring an einem Abend”, czyli cały „Pierścień Nibe- wa się festiwal Bardentreffen, kultywują- lunga” w jeden wieczór. W kameralnej, skróconej wersji tetralogii, wystąpiło Wahnfried villa, where he lived with his wife and children. His gra- Norymberga. Tiergaertnertorplatz – w głębi dom, w którym mieszkał i tworzył Albrecht Dürer. cy tradycje meistersingerów w Norymber- tylko ośmioro śpiewaków, którzy kreowali po kilka postaci. ve is in the garden surrounding the villa. As he wished, there is Nuremberg. Tiergaertnertorplatz - in the background - the house in which Albrecht Dürer lived and created. dze. Jest on organizowany od czterechset- Bayreuth Festival 2013: Der Ring an einem Abend, i.e. the entire Ring of the no inscription on the gravestone. But there are inscriptions on the Fot. Steffen Olivier Riese nej rocznicy śmierci Hansa Sachsa, przypa- Nibelung in one evening. The chamber abridged version of the tetralogy features small graves of his beloved dogs buried nearby. At present a musi- only eight singers, each acting several roles. dającej w 1976 r. tivate the master singers’ traditions in Nuremberg, the Bardentref- Fot. Andreas Harbach cal centre is being built next to the villa; it will house a new Wagne- fen festival is held every year, at the end of July, in the Old-Town r’s museum. The old opera house, the Baroque Margravial Ope- Bayreuth – tak, jak lubił Ryszard Wagner market square. It has been organised since the quatercentenary of ra House, which was entered in the UNESCO list in 2012, is un- >> Najważniejszym miastem związanym z Wagnerem the death of Hans Sachs in 1976. dergoing renovation now. Everything is supposed to be finished in jest Bayreuth. Od 1876 r. odbywa się tu festiwal, podczas Bayreuth. The theatre on the Green Hill was erected especially for 2017. A visit to Bayreuth would not be complete without a Wagne- którego grane są wyłącznie jego opery z tetralogią „Pier- presenting the operas by Richard Wagner. During the festival in rian dinner. The names of dishes in the Eule restaurant in the Old ścień Nibelunga” na czele. Są one wystawiane w specjal- 2013 the city was ornamented with the figures of the conducting Town refer to Wagner and his works. The soup of the Nibelungs nie wzniesionym na Zielonym Wzgórzu teatrze festiwa- Wagner. There were 500 of them in total, all of them 102-cm tall, is broth with dumplings served in a cauldron heated over the fire, lowym, w dużej mierze zaprojektowanym przez samego differing solely in colour. Photo: Alina Ert-Eberdt while the intriguing name: As Richard Wagner liked it hides white kompozytora. Impreza trwa od 25 lipca do 28 sierpnia. sausages boiled with onions and carrots. Na inaugurację przybywają najważniejsze osoby w pań- BAYREUTH - AS RICHARD WAGNER LIKED IT >> Restaurant-keepers in Bayreuth do their best so that the sensa- stwie. A o bilety, których ceny osiągają 1500 euro na jed- The most important city related to Wagner is Bayreuth. Since tions of taste would match the auditory sensations. 86 podróże z kulturą travel with culture 87

Michał Rembas Machiny Nauka przez zabawę ery przedogniowej ENGINES FROM BEFORE THE AGE OF GUNPOWDER – Learning through playing

Potężna drewniana dźwignia nagle przekręca się The massive wooden handle sudden turns i spory kamień wylatuje na imponującą odległość. and a large stone flies at an impressive distance. Tak, tak, strzelanie ze ze średnowiecznej machiny Yes, yes, shooting from a medieval machine to prawdziwa frajda!. is a real fun... W środku można zobaczyć dziwne drewniane urządzenia – of soil were dumped. Inside one can see bizarre-looking wo- niektóre wyglądają jak gigantyczne kusze, inne zaś przypo- oden equipment - some items look like giant crossbows, whi- Wczesnośredniowieczny gród >> Można się o tym EARLY MEDIEVEL FORTIFIED SETTLEMENT >> You minają trochę studzienne żurawie. To wystawa machin ob- le others are a bit reminiscent of well cranes. This exhibition przekonać w Pobiedziskach w Wielkopolsce, nieopodal Gnie- can see this in Pobiedziska in Wielkopolska, near Gniezno. lężniczych. W dodatku interaktywna. To największa tego ro- presents siege engines. In addition, it is interactive. It is the zna. Wieś leży na Szlaku Piastowskim, przy szosie Poznań The village lies on the Piast Route, on the road Poznan - Gnie- dzaju placówka w całej Europie. Zarówno sam gród, jak i wy- largest of its kind in Europe. Both the city and the exhibition – Gniezno. Do niedawna znana była głównie z tutejszego zno. Until recently, it was famous mainly for the local miniatu- stawa to pomysł Bartosza Styszyńskiego, przedsiębiorcy i pa- are the idea Bartosz Styszyński, a businessman and a Medie- parku miniatur, a obecnie ma kolejną atrakcję. Otóż w ubie- res park, and now it has gained another asset. Well, last year sjonata wojskowości średniowiecza w jednej osobie. – Szu- val military enthusiast in one person. - I was looking for my ni- głym roku stanęła tu replika wczesnośredniowiecznego gro- a replica of an early Medieval settlement was created there. kałem swojej niszy i ją znalazłem – mówi pomysłodawca. che and I found it - says the founder. - Slowly comes to us a du. Wszystko wykonano dokładnie według dawnych wzo- Everything has been made exactly according to ancient for- – Powoli dociera do nas nowy trend, aby uczyć przez zaba- new trend to learning through play. Viewing the exhibits thro- rów: są w nim ziemne wały, fosa, solidna palisada i oczywi- mulas: the settlement includes the earthworks, the moat, wę. Przecież oglądanie przedmiotów w gablocie przez szyb- ugh the glass of the display case is fun no longer. The visi- ście wieża bramna. and, of course, a solid palisade gate tower. kę nie jest już żadną atrakcją. Ludzie chcą osobiście czegoś tors want to touch, taste and experience something directly. dotknąć, spróbować, doświadczyć. It turns out that a war machine of the ancient and medieval ti- Wystawa machin oblężniczych >> Podobnie jak inne THE EXHIBITION OF SIEGE ENGINES >> Like other Okazuje się, że budowa machin wojennych z czasów antycz- mes is not easy to build. In fact, no copies have survived to this grody sprzed tysiąca lat i ten wybudowany jest na podwyż- fortified settlements of a thousand years ago, this one is also nych i średniowiecznych nie jest rzeczą prostą. W zasadzie day. Although information about them occurs in old chronic- szeniu. Aby je uzyskać, wysypano tu setki wywrotek ziemi. constructed on the elevation. To build it hundreds of trucks nie zachowały się do dzisiaj żadne egzemplarze. Wprawdzie les or reports, but there is a difficulty. Sketches and drawings można o nich znaleźć informacje w starych kronikach czy re- are scarce: descriptions prevail. Historians, however, often do lacjach, ale jest pewna trudność. Szkiców czy rysunków jest not know the technical nuances and descriptions were vague. mało: przeważają opisy. Historycy jednak często nie znali niu- It turned out that even though the item is made on the ba- ansów technicznych i opisy były nieprecyzyjne. Okazywało sis of descriptions included in their works, it simply does not się nawet, że wykonane na podstawie zamieszczonych w ich work. – The main ideas come from me - says Bartosz Sty- dziełach machiny zwyczajnie nie działały. – Główne pomysły szyński - But the calculation and execution of more than half są moje – mówi Bartosz Styszyński – Ale obliczenia i wyko- of the construction is already work of Piotr Paruch. He is one nanie więcej niż połowy konstrukcji to już dzieło Piotra Paru- of few specialists in the world in this field. Indeed, a real ni- cha. To jeden z nielicznych specjalistów na świecie w tej dzie- che of niches… dzinie. Istna nisza nisz... The range weapon from before the age of gunpowder – as Prezentowane w grodzie machiny miotające z ery przedpro- presented in the fortified settlement - is divided into two ty- chowej dzielą się na dwa typy. Te neurobalistyczne wykorzy- pes. Whereas the neurobalistic engines use the energy of stują energię odkształconego materiału. Zaś machiny ba- the deformed material, the barobalistic ones operate on the robalistyczne bazują na zasadzie dźwigni, sile przeciwwagi principle of leverage, strength and counterbalance the cen- i sile odśrodkowej. trifugal force

Z kuszą na strzelnicę >> Największą furorę robi strzel- WITH A CROSSBOW TO A SHOOTING SITE >> The nica – turyści mogą tu osobiście napiąć kuszę wałową. Jest shooting area enjoys the biggest popularity - tourists may dość skomplikowana. Składa się z kołowrotu, koła, zapad- stretch a crossbow shafts with their own hands. It is quite ki, zamka, suwnicy, podstawy, łęczyska i cięciwy oraz łoża complicated. It consists of a winch, ratchet wheel, lock, crane, z łącznikiem. I w zasadzie jest taka sama jak te używane base, limb and chords, and the bed of the connector. And it w średniowieczu, gdy służyły do obrony zamków i miast. Ale is basically the same as those used in the Middle Ages when wprowadzono jedną zmianę: zamiast drewna jako elementu they were used for defense of settlements and cities. But ​​one 88 podróże z kulturą t a r g i 89

sprężystego użyto wielowarstwowo sklejone włókno szkla- modification has been introduced: instead of wood there was ne. Po prostu drewno jest bardzo wrażliwe na wilgoć i po kil- bonded fiberglass that was used as the resilient layer. Just ku miesiącach trzeba by je wymieniać. Okazuje się, że trafić the wood is very sensitive to moisture and after a few months do oddalonej o kilkadziesiąt metrów słomianej tarczy wcale it would have to be replaced. It turns out that to hit straw tar- nie jest tak łatwo – należy dobrać właściwy kąt podniesienia gets - a few dozen meters away, is not so easy – the shooter kuszy i siłę naciągu. Strzała takiej kuszy, zwana bełtem, mia- must choose the angle and power of the crossbow increase ła ogromną energię – z dawnych relacji wiemy, że mogła ona the tension. The crossbow arrow, called Beltane, had tremen- przebić za jednym razem kilku wojowników! dous energy – according to historic reports, it could pierce through a few warriors at one time! Strzelanie z trebuszy >> Obok dwa trebusze. Te uży- wane od starożytności machiny barobalistyczne słynęły ze SHOOTING FROM TREBUCHETS >> Next there stand znacznego zasięgu i doskonałej celności. Miotają kamienie two trebuchets. These barobalistic engines - used since the Turystyczne spotkanie w Poznaniu umieszczone w wielkiej procy, zamocowanej na końcu wielo- ancient times – were famous for their significant range and metrowej dźwigni. I z nich również można sobie postrzelać, excellent accuracy. They throw large stones placed in a sling Tour Salon, 17-19 października 2013 choć aby je przygotować do strzału, trzeba się trochę napra- attached to the end of the lever a couple of metres long. It is th th cować. Ten mniejszy jest wysoki na 5,5 m., a jego przeciw- also possible to shoot from them, but to prepare them for the Touristic event in Poznań – Tour Salon, October 17 -19 2013 waga waży 100 kg. Większy zaś ma 10 m. wysokości, a jego shot needs some hard work. The smaller one is 5.5 meters przeciwwaga waży aż tonę. Ich zasięg jest rzędu 150-200 m. high, and its counterweight weighs 100 kg. The larger one is Trzydniowa podróż dookoła świata potrwa od 17 do 19 paździer- Around the world in three days ...it is possible! Just come to the Bartosz Styszyński pracuje już nad projektem największego 10 meters high and its counterweight weighs a ton. The sco- nika. Wystarczy przyjść na Międzynarodowe Targi Poznańskie, na Poznan International Fair area from 17th to 19th October 2013, na świecie trebusza – aż 25-metrowego. Gdyby udało się go pe is 150,200 meters. Bartosz Styszyński is already working Targi Regionów i Produktów Turystycznych TOUR SALON, a cały take part in TOUR SALON, the Trade Fair of Regions and Tourism zbudować, padłoby przy okazji kilka rekordów z księgi Guin- on a project of the world’s largest trebuchet - up to 25 me- świat będzie na wyciągnięcie ręki. Products, and the whole world will be at your fingertips. nessa. Takie monstrum miotałoby pociski o wadze 25-50 kg ters. If built, it would break some of Guinness World Records. Dla spragnionych egzotyki znajdzie się coś wyjątkowego. Jeśli za- No matter if you are searching for exoticism, planning your ski trip na odległość 600-700 m. This monster would bullets weighing 25-50 kg at a distance stanawiacie się, gdzie za chwilę pojechać na narty, albo szuka- or looking for inspirations for the next journey – TOUR SALON will of 600-700 meters cie inspiracji do dalszych podróży, to nic prostszego. Właśnie na satisfy everyone’s needs and wants. RZYMSKI ONAGER I GALIJSKI EINARN >> Można też TOUR SALONIE je znajdziecie. During the fair numerous travel agencies, tour operators, carriers strzelać z powszechnie stosowanego przez legiony rzymskie- The Roman onager and the Gallic einarm Obecne na targach oferty biur podróży, touroperatorów, przewoź- and national and regional stands will present their offerings. With go onagra. To rodzaj niewielkiej katapulty, a jej nazwa znaczy >> One can also shoot from onager, commonly used by the ników, stoisk narodowych i regionów, dostępne mapy oraz prze- all the maps and guides within easy reach, planning your next „osioł”, bo machina przy strzelaniu gwałtownie podskakiwała, Roman legions. It’s kind of a small catapult, and its name me- wodniki przydadzą się w zaplanowaniu wakacji w Polsce i za gra- trip will be a piece of cake; no matter if it is a holiday in Poland or co kojarzyło się Rzymianom z kopnięciem osła. Pierwotnie ans “donkey”, because the machine bounces violently when nicą, czy krótkiego wyjazdu na weekend z rodziną lub przyjaciół- abroad or a short break with your family or friends. materiałem sprężynującym były specjalnie spreparowane shooting, which the Romans associated with a kick of an ass. Ori- mi. Great surprises await you at TOUR SALON. The fairgoers can par- włosy (końskie lub nawet ludzkie), ścięgna, jelita i konopne ginally the resilient material were special crafted hair (horse or Oczywiście będą też niespodzianki – atrakcje i ciekawe konkur- ticipate in many attractions and contest at the booths from over sznury. Dumą kolekcji jest galijska odpowiedź na rzymskie- even human), tendons, intestines and hemp ropes. Pride collec- sy – przygotowane na stoiskach wystawców z ponad 40 krajów. 40 countries. The fair will be also featured by three famous trave- go onagra – einarn. – Zapewne nikt jej przed nami nie wy- tion is the Gallic answer to the Roman onager - mangonela. It may Gośćmi targów będą Martyna Wojciechowska, Marek Kamiń- lers: Martyna Wojciechowska, Marek Kamiński and Marcin Kydryń- konał – przekonuje twórca kolekcji. I być może jest to jedyna be that no one has ever constructed it - says the creator of the col- ski i Marcin Kydryński. Taka okazja do spotkania aż trzech zna- ski. You may not have another chance soon to meet all of them in taka machina na świecie. lection - and this may be the only such engine in the world nych podróżników w jednym miejscu nie powtórzy się tak szybko. one place. The Regional Partner of the fair is the Italian region Ve- Regionem Partnerskim TOUR SALONU jest włoski region Veneto, neto and the Partner Country is Japan. Średniowieczny plac zabaw >> Oczywiście w kolek- THE MEDIEVAL PLAYGROUND >> Sure, the collection a krajem partnerskim – Japonia. Just imagine travelling throughout Russia by bike, solo-sailing aro- cji nie mogło zabraknąć wieży oblężniczej, tarana do rozbija- could not miss a siege tower, battering ram to break down the Wyobraźcie sobie rowerowy podbój Rosji, samotny rejs dookoła und the world or exploring Africa, China, the Himalayas and the nia bram i plutei – wiklinowych koszy, w których można było gates and plutei - wicker baskets, which can be a refuge aga- świata, podróż z plecakiem przez Czarny Ląd, Chiny, Himalaje oraz volcanoes of the South America with a backpack. się schronić przez strzałami wroga. inst the arrows of the enemy. Next to it is something for the wulkany Ameryki Południowej. Podczas premierowej odsłony festi- During the premiere edition of the touristic festival ‘Śladami ma- Obok jest coś dla dzieci i nie tylko: prawdziwy średniowieczny kids and more: an authentic medieval playground, board ga- walu Podróżniczego „Śladami marzeń” usłyszycie na targach opo- rzeń’ (Polish for: ‘In pursuit of dreams’) you will listen about those plac zabaw, z grami planszowymi sprzed tysiąca lat i drew- mes known already a thousand years before and wooden hor- wieści o tych barwnych miejscach. amazing places at the stories fairs. nianymi końmi. Niedługo ruszą też cztery średniowieczne ka- ses. Four Medieval carousels are expected to ride soon: the Rodziców ucieszy sobotnie spotkanie z podróżnikami – Anną The parents will enjoy a meeting with Anna and Krzysztof Kobus, a ruzele: prędkość ich obracania zależeć będzie od siły mięśni speed of rotation will depend on muscle strength and zeal of i Krzysztofem Kobusami, którzy opowiedzą o przygodach w po- couple that has been travelling with their children. They will share i gorliwości tatusiów młodych turystów. young tourists’ dads. dróżach z dziećmi oraz jak się do takiego wyjazdu przygotować. their experience, tell about their adventures and give some practi- Zaprezentują też miejsca idealne, ich zdaniem, na rodzinną po- cal advice on how to prepare for such a journey. They will also pre- Od 1 maja do końca września gród jest czynny od godziny 10 do 18. Opening hours : 1 May – end–September 10 - 18. October - weekends. Standard ticket PLN 6 dróż. Przekonacie się, czy Afryka jest bardzo dzika, na pokładzie sent best places to visit with kids. Let’s find out what Africa really W październiku gród jest czynny w weekendy. Wstęp 6 zł, ulgowy 5 zł. (euro 1.43, USD 1.94); Reduced-price entrance PLN 5 (euro 1.19 USD 1.62) promu Stena Line wyruszycie do Szwecji oraz odkryjecie uroki wy- is, ship off to Sweden by Stena Line ferry and discover the joys of W sezonie zimowym przyjmowane są grupy po uprzedniej rezerwacji. Winter seasons – groups are advised to call and reserve the time first. praw w Polskę. travelling through Poland.

tel. 601 215 175, 601 664 694, [email protected] www.pobiedziska.pl Więcej szczegółów na stronie / FOR MORE INFORMATION VISIT OUR WEBSITE: www.tour-salon.pl

JUŻ NA DVD

7dni_Magazyn_Swiat.indd 1 2013-08-22 16:59:59