DWARS DOOR DE BUURT | februari 2021 Voor en door bewoners van Amsterdam Oost | Oplage 24.000 Redactie en postadres: Wijttenbachstraat 34hs, 1093 JC Amsterdam | telefoon: 06 - 428 078 05 | e-mail: [email protected] website: www.oost-online.nl | facebook: Dwars door de buurt | twitter: @DwarsOost 219 #DWARS HetEen gat millennium op de AlsAmsteloever huren En verder Middenweg Amsterdam horror wordt Expats in Oost 6

Straatnamen 7

Nola Hatterman 11

Kunstenaars in ateliers 12-13

Glutenvrije Winkel 16 pagina 154 pagina 517 Dynamo 21 2 Oost #DWARS DWARS DOOR DE BUURT Nummer 219

Op pagina 2 zal de komende nummers van Colofon

Dwars een column te lezen zijn van één van de Dwars door de buurt is een onafhanke- lijke lokale krant die in 2021 zeven keer stadsdeelbestuurders van Oost, dit keer is dat zal verschijnen. Column Rick Vermin De krant wordt huis aan huis verspreid in de buurten van Oud-Oost (Ooster- park-, Transvaal- en Dapperbuurt) en Watergraafsmeer in Amsterdam-Oost.

De energietransitie is een grote uitdaging Op meerdere openbare plekken in Oost liggen exemplaren om gratis In Amsterdam heeft u massaal Ik heb de afgelopen tijd met mee te nemen. De oplage is 24.000. gestemd voor partijen, zoals velen gesproken over uw Dwars 220 verschijnt vrijdag 26 maart de mijne, die een ambitieus zorgen en bezwaren tegen 2021, de deadline voor uw bijdrage is en realistisch klimaatbeleid de komst van windmolens in donderdag 4 maart 2021. voorstaan. De meeste Amster- uw buurt. Ook heb ik gezien damse bewoners hebben de dat de indruk is ontstaan dat Adresgegevens: wens om de toekomst voor deze windmolens al gepland Wijttenbachstraat 36 hs 1093 JC Amsterdam volgende generaties veilig te staan. Het tegendeel is waar. telefoonnummer: 06 - 428 078 05 stellen en het Klimaatakkoord We verkennen nu de gebieden e-mail: [email protected] van Parijs na te komen. Het waar windmolens mogelijk is tenslotte eerder twee over zijn. Als gemeente hebben we Kernredactie: twaalf dan twee voor twaalf. bewust de keuze gemaakt niet Anneke Hesp, Melissa Plomp, Frank Schoevaart en Arie van Tol (hoofd- Tegelijk zijn betaalbaarheid eerst alle onderzoeken te doen redacteur) en comfort terecht belangrijk en dan gebieden aan te wijzen voor ons allemaal. We willen waar windmolens komen, Coverillustratie: John Prop in een huis wonen dat goed maar tijdens die onderzoe- Opmaak: warm of, steeds belangrijker, ken met bewoners alvast het Frits van den Akker, Robert Nieman juist koel te houden is. En we over de invulling van hun deel Het is dan ook mooi om te gesprek aan te gaan. Niet om en Ron de Wit willen genieten van de natuur met zonne- en windenergie. zien dat Groningen, dat al onrust te stoken, maar om met Medewerkers: en het groen. En dat deel ik Hierbij wordt er geprobeerd jaren te kampen heeft met de open vizier het gesprek met Robert van Andel, Rose Bartholomé, met u. om de lasten daarvan enigs- nadelen van energiewinning, bewoners aan te gaan. Anita Boelsums, Anna ten Bruggencate, zins eerlijk tussen de regio’s te haar verantwoordelijkheid Wim Crezee, Wendy Danser, Connie Nederland is een klein land verdelen. Ook op de Noord- neemt en een heel stevig bod Kortom, we zullen in de Dekker, Eddy Ellert, Dick Feenstra, met veel kwetsbare natuur zee is kwetsbare natuur. In heeft gedaan qua opwekking komende jaren nog heel veel Carolien Gevers, Hella de Groot, en veel inwoners, waardoor Brabant of Zeeland hechten van duurzame energie. Maar moeilijke gesprekken moeten Lennie Haarsma, Hans Heitgeert, het niet altijd gemakkelijk is bewoners ook waarde aan het kan niet zo zijn dat wij als hebben. Over hoe we leven Peter Hoogendijk, Jaap Kamerling, om voortgang te maken. Of een weids uitzicht over een Amsterdam vinden dat wij te en wat we daarvoor nodig Wim Kerkhove, Brigitte Knor, Judith Lammers, Méland Langeveld, Ruud het nou gaat om windmolens, landelijk gebied of de zee. En goed of te dichtbevolkt zijn om hebben. Simpele oplossingen Meijer, Jan Molenaar, Daan van Pagée, zonne-energie of kernenergie. toch wordt ook daar de aan- ons, zeer redelijke, deel van de liggen niet meer voor het op- Evelien Polter, Henk Pouw, Mirjam Er zijn altijd mensen die in de komende jaren heel veel wind- transitie op ons te nemen. We rapen. En de tijd is inmiddels Ringer, Dineke Rizzoli, Anne De Smet, buurt wonen of natuurorga- en zonne-energie gerealiseerd. verbruiken in Amsterdam 10,7 heel beperkt, de opwarming Anthony Stone en Carolien van Welij nisaties die de kwetsbaarheid En zelfs al zouden we kiezen TWh energie en willen nu 0,7 gaat razendsnel, de ijskap- Bestuursleden Stichting Dwars van het gebied verdedigen. om op aardgas, olie of kolen TWh duurzaam opwekken met pen smelten, de biodiversiteit door Oost: Joost Blom, Arie van Tol En omdat we in Nederland zo te blijven, zal dat in iemand zon en wind. In Amsterdam holt achteruit. Ik ga graag en Frits Wegenwijs goed mogelijk naar die zorgen zijn achtertuin zijn. Maar hebben we er voor gekozen om met iedereen het gesprek aan, luisteren zijn het lange en dan in kwetsbare natuur in in de aankomende jaren vooral maar met deze urgentie in het Redactionele bijdragen: zorgvuldige trajecten. Het Rijk Nigeria of Rusland. Not in extra zonnepanelen (400 MW) achterhoofd is niets doen geen Dynamo, OAR, HJS en !WOON heeft een proces opgestart om anyone’s backyard bestaat te plaatsen en een beperkt aan- optie en die hele dure plicht Druk: Rodi Rotatiedruk gemeenten keuzes te geven nou eenmaal niet. tal windmolens (50MW). voel ik. #

#DWARS Redactioneel Door: Carolien van Welij Door: Arie van Tol Column

De coronacrisis sleept zicht voort. Met de tekening op de voorpagina en het kraamzorg- artikel op pagina 3 opent ook Weg Dwars enigszins naar de tijd- geest. Ook op de overige pagina’s Aan de Middenweg, tussen de winkel van het Leger des Heils Maar wat voor voeding? En waarvoor nodig? Zorgt het horen ontkennen we de actualiteit niet. Toch brengen wij ook in deze en de zonnestudio, is een gat. Eind november merkte ik het van geroezemoes voor een besef dat je niet alleen bent? Dat eerste Dwars van het jaar 2021 voor het eerst op. De voorgevel was gesloopt, het dak weg. je mens bent onder andere mensen? vooral de tijdloze buurtonder- Inmiddels zijn ook de horizontale stalen balken verdwenen. werpen. Ik wil er hier enkele met name noemen. Op de pa- De afgelopen maanden viel de afwezigheid van het pand me Het verdwijnen van geroezemoes staat in geen enkele maat- gina’s 4 en 5 worden Factor IJ en niet eens meer op. Tot vandaag, een grijze vrijdagochtend in regel. Het is een gevolg van regels als ‘horeca gesloten’, ‘kom Museum Watergraafsmeer geïn- januari. Soms zie je ineens wat er niet meer is. zoveel mogelijk alleen’ en ‘blijf thuis’. En zo zijn er veel zaken troduceerd. De rubriek Straatna- die zijn verdwenen op stille wijze. Ik wil ze terugroepen, in men is zoals gebruikelijk terug te vinden op pagina 7. Op de Stilstaan bij wat er niet meer is – dat lukt bijna niet. In deze herinnering brengen en niet vergeten. literaire pagina’s 8 en 9 weer een stille dagen ontstaat een nieuwe soort waan van de dag. leesclubinterview, een ‘oost-thril- Dagen zitten vol met het beste ervan maken, aanpassen en Middenweg nummer 20. Ik kijk nog eens naar de leegte, en zie ler’-verhaal en een gedicht. Een accepteren. Wat er niet meer is, merk ik niet eens meer op. En dat het pand een bioscoop geweest moet zijn. Daar was het artikel over kunstenares Nola Hatterman vindt u op pagina 11. soms komt er opeens in een flits iets naar boven. Kijkend naar scherm, met daarboven een afbeelding van een man en een Kunstenaars (in hun atelier) zijn het gat aan de Middenweg dient zo’n afwezige zich aan: het vrouw. Beiden hebben een masker in hun hand. Een blij mas- ook het onderwerp van de foto- geroezemoes. ker en een verdrietig masker, een lach en een traan. Dankzij pagina’s 12 en 13. De glutenvrije winkel en de juwelier worden de sloop kwam dit wandreliëf tevoorschijn. Ik probeer er hoop belicht op resp. pagina 16 en 19. Geroezemoes in het café, wachtend op de start van de film, uit te putten: afwezigheid maakt soms iets zichtbaar. # Op pagina 21 staat centraal de in de wachtkamer van een ziekenhuis. De flarden van gesprek- rust in de Transvaalbuurt rond ken, het gelach en gefluister van de mensen om je heen – ze Reageren? Dat kan via [email protected] oud en nieuw. En dan is nog maar de helft genoemd. betekenen iets, en ze doen iets met je. Ik zou willen stellen: Ja, ook deze Dwars staat boorde- geroezemoes is voeding voor de bewoners van een stad. vol lokaal nieuws. Ik wens u veel leesplezier! # Nummer 219 DWARS DOOR DE BUURT #DWARS Uit de buurt 3

Moeder en baby in Manor Hotel

Tekst: Anneke Hesp | Fotografie: Mammae Mia en Anneke Hesp

Onze ziekenhuizen worstelen met een gebrek aan bedden en is ruim contact met de verloskundige en die komt ook vaak de eerste visite een gebrek aan personeel. Zeker in deze tijd. Onze hotels aan het gezin in het hotel brengen. kampen met lege kamers. Daarom besloten kraamzorg- Ook is het screenteam van de GGD voor de hielprik en de gehoortest een organisatie Mammae Mia en The Manor Hotel tot een unieke regelmatige gast in het hotel. samenwerking. Daarbij is er een kamer gereserveerd voor een kraamverzorgster. Dat is fijn voor de moeders. Er is ondersteuning bij de borstvoeding, hulp bij het dagelijkse badje voor de baby, maar ook is er di- rect een kraamverzorgster beschikbaar als je ‘s nachts ongerust bent omdat je kindje alsmaar huilt, of misschien pijn of koorts heeft. Maar ook voor de kraamverzorgster is het prettig. Die hoeft niet drie keer per dag en in de nacht te pendelen tussen Overamstel, Betondorp, de Dapperbuurt Sanna Mulder: ‘Wat ik zelf echt su- en de Weesperzijde. perleuk vond, was een gezin waar het derde kindje was geboren. Moeder had Kraamverzorgster Sanna Mulder was de familiekamer geboekt en heeft daar super enthousiast. ‘Het idee om de lekker haar rust gepakt alleen met de gezinnen op een totaal andere manier nieuwe baby; vader bleef met de andere 24-uurs zorg te leveren, leek mij fantas- kinderen thuis, die moesten ook naar tisch. Het verschil met de kraamzorg school. In het weekend zijn vader en thuis is dat het gezin bij ons komt. En de twee andere kinderen ook lekker nog wel in een viersterrenhotel. We komen slapen in het hotel en hebben proberen met een gezellig professioneel de ouders er een feestje van gemaakt, team van gedreven meiden de gezinnen van waterpistool gevechten in de tuin, in de speciale bijzondere eerste dagen wedstrijdjes wie het mooist kon kleuren, een beetje te laten landen. Want er is tot de heerlijke ontbijtjes van het hotel. niet alleen een baby geboren, maar er Dit gezin heeft dan ook wat langer dan zijn ook een vader en een moeder gebo- de gewone drie nachtjes van ons hotel ren en dat heeft een enorme impact, wat gebruik gemaakt.’ zij zelf toch in het begin niet echt besef- fen. Ze voelen zich geborgen en veilig in Nieuwe mogelijkheden de rust van het hotel waar 24/7 iemand En ja, daar hangt een prijskaartje aan. voor ze klaarstaat die alle onzekerheden In deze tijd stelt het hotel zich flexi- kan wegnemen en vragen kan beant- bel op; Mammae Mia betaalt voor de woorden.’ kamers en de verzekering vergoedt de kraamzorg zelf, net zoals in alle andere gevallen. Volgens Compier speelt haar ‘Als er een baby organisatie dan net quitte. Maar ze schatte oorspronkelijk de voordelen Kraamverzorgster Sanna Mulder aan het werk in de gang van The Manor Hotel wordt geboren, hoger in dan dit nadeel. Inmiddels is inderdaad ook gebleken Elk jaar ziet Simone Compier de zomer toch de hoognodige kraamzorg te kun- worden er ook dat de voorwaarden zo gunstig zijn met spanning tegemoet. De kraamver- nen geven. Haar droom was het soort voor de jonge moeders, dat zij eerder en zorgsters die werken voor haar orga- verzorging zoals bijvoorbeeld wel in beter herstellen en dat door de rust en nisatie Mammae Mia willen dan met een hotel kan worden gegeven. Er zijn een vader en een goede begeleiding de borstvoeding vakantie. Maar baby’s houden daar geen zorghotels voor mensen die moeten re- ook beter op gang komt. Als lactatiedes- rekening mee en willen toch geboren valideren. Waarom zou dat niet kunnen moeder geboren’ kundige is ze heel enthousiast over dat worden in juli en augustus. Nog lastiger voor moeders die net zijn bevallen? Met laatste. is, dat als een gevolg van de bezuinigin- die droom stapte ze af op het mooiste Mini-vakantie gen op de zorg, een ziekenhuis als het hotel in onze buurt: The Manor Hotel Lagas stelde de kamers op de beneden- In de toekomst is een verdere centrali- OLVG het zich niet langer kan veroorlo- aan de Linnaeusstraat. Zou die haar verdieping ter beschikking, zodat opa’s, satie en specialisatie in de gezondheids- ven om jonge moeders een bed te bie- afwijzen, dan kon ze altijd nog andere oma’s en andere fans voor het raam de zorg zeker te verwachten. The Manor den om te herstellen. Maar de behoefte hotels proberen, dacht ze. nieuwe aanwinst konden bewonderen. Hotel en Mammae Mia bezinnen zich aan meer zorg groeit, terwijl er steeds Niet de kamers met bad, dat is nog niet op de nieuwe mogelijkheden die zich minder vanzelfsprekende mantelzorg is Johan Cruijff aan de orde als je net bent bevallen. dan zullen voordoen. Sanna Mulder van familie, vrienden of buren. En door Maar Nicole Lagas, General Manager Maar wel die met een luxe douche. heeft al een helder idee waar het heen de corona is deze situatie er zeker niet van The Manor Hotel, zei tot haar Voor andere gasten is het Manor nog zou kunnen gaan. ‘Een mooie volgende beter op geworden. Ook als een moeder verbazing meteen ja. Al eerder pro- steeds een gewoon hotel, behalve dat er stap zou zijn, dat we ook gaan bevallen eigenlijk de trappen naar haar woninkje beerde Lagas het hotel meer te laten wel eens een broertje of zusje door de in het hotel. Dat is voor mensen die wel op drie hoog achter nog niet aankan, betekenen voor de buurt. Daarvoor had gang loopt. willen bevallen in een huiselijke sfeer, ook al heeft ze een keizersnee gehad, ze al contact gehad met het OLVG, zoals Rond de honderd gezinnen hebben tot maar dat niet in hun eigen huis kunnen ook al staat ze er alleen voor. beschreven wordt in Dwars 214 van nu toe gebruik kunnen maken van deze of willen. Ze kunnen dan ook nog lek- mei 2020. Het leek een goed idee om dit mogelijkheid en de ervaringen zijn tot ker een paar nachtjes blijven, maar dat Droom historische gebouw van het Burgerzie- nu toe heel positief. Voor veel moeders hoeft niet. Dat zou ons concept compleet Compier wist vorig jaar dat ze een oplos- kenhuis in de tijd van de lockdown weer is het eigenlijk een soort heerlijke mini- maken, dat zou echt de kers op de taart sing moest zoeken om jonge moeders een bijrol te geven in de strijd tegen een vakantie. zijn.’ # verwoestende epidemie. Ook besefte ze dat er nog een hele generatie inwoners van Amsterdam Oost rondliep die, net Vrienden van #Dwars als Johan Cruijff, het eerste levenslicht Help ons om Dwars onafhankelijk en niet- zag in dit ziekenhuis. commercieel te blijven maken! Lagas kon ook andere initiatieven Word Vriend van Dwars met een jaarlijkse ondersteunen. Toen het Equal yogacen- donatie vanaf € 10,-. Meer is natuurlijk trum aan de overkant van de Linnaeus- welkom. U kunt uw gift overmaken op straat bijvoorbeeld niet langer binnen- rekeningnummer NL63 ASNB 0706 8038 17 lessen mocht geven, stelde ze de tuin t.n.v. van A.J. van Tol, met vermelding achter het hotel ter beschikking. Vriend van Dwars.

Pendelende kraamverzorgster Intussen heeft al een honderdtal moeders kunnen ervaren hoe het is om samen met hun kindje op adem te komen in deze fijne omgeving. Er 4 Uit de buurt #DWARS DWARS DOOR DE BUURT Nummer 219 Ontmoet kunst in Factor IJ Tekst: John Prop | Fotografie: Frank Schoevaart een nieuwe manier naar te kijken.’ De afgelopen twee jaar waren hectisch voor CBK Amsterdam. Jonge wijk Van de Oranje-Vrijstaatkade verhuisde het kunstencentrum ‘We willen zoveel mogelijk mensen op naar de Waldenlaan, midden in winkelcentrum Oostpoort, om een zo laagdrempelig mogelijke manier in aanraking brengen met kunst van daar al gauw geconfronteerd te worden met corona-restricties kwaliteit. Er is niks mis met een poster en lockdown. De tijdelijke locatie in Oostpoort is inmiddels van IKEA, maar voor hetzelfde geld huurt men bij ons iets écht goeds en verruild voor een permanente ruimte op IJburg. Daar gaat CBK unieks voor aan de muur. En we advi- verder als Factor IJ. seren en kijken graag mee. Niet op een elitaire manier: het gekozen kunstwerk Directeur Nienke Bruin: ‘We nemen van een goeie kop koffie, een praatje mag ook gewoon bij het bankstel pas- onze expertise, ons netwerk en onze maken of van de gratis wifi gebruik sen. De keuze is enorm, we hebben collectie mee naar IJburg, maar voor maken. Nienke: ‘Factor IJ wordt geen voor elk wat wils – en alles heeft artis- het overige voelt het als een nieuwe grijze galerie waar iemand het na vijf tieke kwaliteit.’ start. Op een nieuwe plek en voor een minuten alweer gezien heeft en de deur ‘IJburg is een jonge kinderrijke wijk. De nieuw publiek. En daarbij past ook een uitloopt, maar een soort huiskamer kinderen zijn onze nieuwe doelgroep; nieuwe naam. ‘Factor IJ’ verwijst na- voor de kunst: gezellig maar bovenal bij hen willen we interesse voor kunst tuurlijk naar IJburg maar geeft vooral stijlvol. En niet te braaf graag, daar ben Nienke Bruin: ‘Ja, een kunstwerk mag bij kweken. En jong geleerd is oud gedaan, aan dat kunst een onmisbare factor in ik allergisch voor: het getoonde mag het bankstel passen’ dus we gaan ook de scholen die hier het leven is.’ best een beetje schuren.’ zitten betrekken bij onze activiteiten. collectie hebben we immers goud in Het wordt spannend en het wordt een Beetje schuren Goud in handen handen. We laten dan ook vooral kun- uitdaging – en ik heb er zin in!’ # ‘Factor IJ is op de eerste plaats een De verhuizing was aanleiding om stenaars exposeren wier werk past bij kunstuitleen, maar moet ook een le- de enorme, in meer dan dertig jaar de collectie, en van wie we eventueel Factor IJ – Pampuslaan 11, IJburg vendige, dynamische ontmoetingsplek opgebouwde kunstcollectie eens flink iets kunnen aankopen om de collectie Wo t/m za van 11.00 tot 18.00 uur worden waar alles draait om kunst en door te spitten, waar nodig uit te dun- mee te kunnen uitbreiden. Ook willen Factor IJ opent op woensdag 10 febru- eigentijds design. Bezoekers kunnen nen en aan te vullen met nieuw werk, we thema-tentoonstellingen organise- ari met een expositie van de jonge Am- een optreden of een performance mee- zoals van de in Oost gevestigde kunste- ren, waarbij bijvoorbeeld een danser, sterdamse kunstenaar Casper Braat. maken, maar net zo goed op hun gemak naar Jan van der Ploeg. ‘Meer nog dan een fotograaf of een muzikant een Hij toont onder meer een installatie een videowerk kijken of een kunstboek voorheen is de collectie de katalysator keuze maakt uit de collectie. Ook als van duizend (!) champagneglazen. lezen. Of een uniek kado kopen!’ voor wat we in Factor IJ allemaal wil- zo iemand voor oudere werken kiest, Voor meer info zie www.factor-ij.am- Ook kunnen bezoekers, onder het genot len gaan doen,’ aldus Nienke. ‘Met die biedt dat de mogelijkheid om daar op sterdam

Midwinter Mokum in Oost Kinderen bakken, drukken en ontwerpen Tekst en fotografie: De Rode Loper op School

De stad zit op slot en veel kinderen waren in de kerstvakantie thuis. Vanuit de gemeente kwam er volop ondersteuning voor een sportief en creatief programma voor alle jonge thuisblij- vers: Midwinter Mokum in Oost. Een aantal organisaties in Oost stelden Kinderen leerden verschillende druk- een mooi Midwinter Mokum program- technieken en drukten een persoonlijke ma samen. Door de nieuwe maatrege- wenskaart voor hun opa’s en oma’s, en len waren er ook activiteiten die niet voor buren en vriendjes. konden doorgaan, zoals in het Tropen- In het kinderatelier van Framer museum en de OBA. Maar gelukkig Framed werkten de allerjongsten met hebben vele kinderen uit Oost plezier mooie natuurlijke materialen. Door te beleefd aan een gevarieerd programma. verzamelen, te experimenteren en op Zo kon je bij de natuurclub op Jeugd- onderzoek uit te gaan werden eigen land broodjes bakken op je eigen kunstwerkjes gemaakt die de kinderen vuurtje. En werd er bij de buitenateliers cadeau konden doen. van alles gemaakt, van vogelhuisjes en En aan het einde van de dag konden Menno Jan Bouma vogelvoerslingers tot echte kunst. kinderen uit de buurt buiten voor het De Rode Loper op School en Framer Pleintheater (i.s.m. de Stichting Blije Framed organiseerden binnen work- Buren) bij Omar’s Latin Take Away shops. Je kon je eigen wenskaart maken een heerlijke kop soep of de lekkerste met drukinkt en een echte drukpers. Colombiaanse hapjes halen. # Een kleurrijke take away bij het Pleintheater

Kinderen met hun zelfgemaakte wenskaarten Creatief met dingen uit de natuur Buiten spelen bij Jeugdland Nummer 21921 DWARS DOOR DE BUURT #DWARS Oost 5 Museum Watergraafsmeer opent op Sportpark Middenmeer

Tekst: Jaap Kamerling | Fotografie: Museum Watergraafsmeer

Op 1 januari 1921 werd de Watergraafsmeer geannexeerd door Broekje met stekels stem tegen nam de laatste raad toen In dit intieme stulpje word ik ont- een motie aan om de teraardebestel- de gemeente Amsterdam, die net als nu gebrek aan ruimte had. vangen door Jo Haen, een van de ling niet toe te staan omdat dat niet Honderd jaar later opent het Museum Watergraafsmeer op initiatiefnemers van het museum. Zij gepast zou zijn. Sportpark Middenmeer. Iedereen die meer wil weten over de is met haar 81 jaar penningmeester Die enige tegenstemmer kreeg wel van de Stichting Vrienden van Water- van burgemeester De Wit toestem- geschiedenis van dit deel van Amsterdam is welkom. graafsmeer en vertelt me dat ze tot ming om het ritueel illegaal te laten 2017 heel actief was bij Geheugen van plaatsvinden. En zo liep de stoet met Oost. Toen er technische problemen luid klagende burgers en met muziek waren vanwege een migratie van de voorop vanaf een café op de Ringdijk, site besloot ze, samen met Ron de hoek Schagerlaan, naar het Rechthuis Wit, ook vrijwilliger bij Geheugen van en de toenmalige gemeentesecretarie Oost, daar te stoppen en de Stichting op de Linnaeusparkweg. Via het huis Vrienden van Watergraafsmeer op te van burgemeester de Wit aan de Mid- richten. Later voegde René van Eunen denweg naast het Linnaeuspad vlakbij zich bij hen. de Vomar, naar Huize Frankendael en Ze ging toen oude foto’s en voorwer- via de huidige Hugo de Vrieslaan naar pen over De Meer verzamelen. Te de boerderij op de huidige Nobelweg beginnen bij het kastje bodemvonds- bij de Vergulden Eenhoorn. Daar werd ten met oude relicten, glasscherven, de kist begraven na een speech van de pijpenkopjes en rariteiten van Hugo initiatiefnemer. van Answaarden. Op Marktplaats komt ze ook veel interessant materiaal Bezoek en giften tegen dat ze voor het museum kan Om de herhaling van de begrafenis te gebruiken. financieren is een voorstel ingediend Opeens zie ik een oude bijbel, afkom- bij het stadsdeel in het kader van Oost stig uit de voormalige Emmakerk, Begroot. Bij de eerste stemronde kreeg thans De Bron, aan de Hugo de Vrie- het voorstel al snel heel veel likes. Dit slaan/hoek Middenweg. We raken al evenement zal dus zonder twijfel in de gauw aan de praat over haar katho- loop van het jaar gaan plaatsvinden. lieke en mijn gereformeerde jeugd die ‘Zijn jullie eigenlijk al open?’ vraag ons niet in de kouwe kleren is gaan ik. Jo: ‘Nou we hebben nog geen vaste zitten. Jongens kregen vroeger wel een openingstijden nu met die corona. Jo Haen voor een wand vol historie broekje met gemene stekels aan de Maar zodra het weer kan, gaan we binnenkant, die tegen het mannelijk drie dagen per week open. We denken Ik nader het museum Watergraafs- leden opnieuw opgebouwd tussen de deel drukten. Dat was om erecties en aan woensdag, vrijdag en zaterdag meer wandelend over de Radioweg wolkenkrabbers van de Rembrandt-, zaadlozingen in de hand te houden. van 11.00 tot 15.00 uur. Voorlopig kun en ga honderd meter voorbij de Jaap Breitner- en Mondriaantoren. je het museum op aanvraag bezoeken Edenbaan. Gemeente Sportpark staat Rouwstoet bij annexatie door even te mailen naar: er met gestanste letters op de oude Tijdmachine Gauw naar een ander onderwerp. Jo vriendenvanwatergraafsmeer@gmail. ijzeren hekken naar het terrein. Het In de vitrines zie ik bodemvondsten, vertelt over de festiviteiten, die de com.’ Het spreekt voor zich dat de museum is te vinden in het splinter- scherven van oud aardewerk, afkom- vereniging had willen organiseren ter huidige coronamaatregelen gelden, nieuwe gebouw van het Sportparkbe- stig van de heer L. Janszen, die in de gelegenheid van de 100 jaar oude an- zoals het dragen van een mondkapje heer; om precies te zijn in een grappi- jaren 50 woonde in de Röntgenstraat. nexatie. Bijna allemaal in het water ge- enzovoort.# ge portiersloge van drie bij vier meter Hij vond ze tijdens werkzaamheden vallen met die nare coronatijd. Met de en de gang die er heen leidt. bij de aanleg van het huidige Robert In die gang hangen grote ingelijste Kochplantsoen toen alles daar open foto’s van het oude De Meer, gescand lag. Zijn zoon, Hugo van Answaarden, van oude foto’s uit archieven. heeft ze aan de Stichting Vrienden van de Watergraafsmeer geschonken. Half elf Blookertijd Ik zie oude fietsplaatjes liggen, die als Op een plank ligt een map met een bewijs van betaalde belasting vroeger aantal museumprojectjes. Zoals de aan je fiets moesten worden bevestigd, onlangs gerestaureerde grafsteen van de laatste burgemeester van de Water- graafsmeer J.W. de Wit op De Nieuwe ‘Een tijdmachine Ooster. En ook het monumentje voor de grote Watergraafsmeerse natuur- met honderden kundige, dichter, filosoof en sterren- kundige Pieter Nieuwland op begraaf- oude foto’s, plaats Rustoord in Diemen. Daar ligt hij begraven, maar hij had geen steen reclameborden en meer. Men noemde hem het wonder- kind van de Watergraafsmeer. bodemvondsten’ Aan een wand hangen vergeelde oude ansichtkaarten van De Meer, vergelijkbaar met de kentekenplaten in bruikleen gegeven door Paul van van auto’s nu. En daar ligt een kin- Deudekom, zoon van Jan van Deude- derboek, geschreven door de grote Het museum is te vinden naast de Jaap Edenbaan kom. Jan was tot aan zijn dood in 2008 stadsdeelhistoricus Jaap Kruizinga zeer geliefd in het stadsdeel want hij toen hij in de Tweede Wereldoorlog opening van het museum had men een wist veel over de Watergraafsmeer en gevangen zat in de gevangenis aan het mooie, feestelijke start kunnen maken. verzamelde van alles wat daar mee te Kleine Gartmanplantsoen. Ik zie ook Wel heeft de Stichting een subsidie We doen graag nog een oproep maken had. het recente boek van Jo Haen zelf over ontvangen van het Fonds voor Oost. aan de Watergraafsmeerders en De portiersloge binnenstappend zie de vele oude boerderijen in de Water- Een evenement, dat ook gepland is en iedereen, die hier ooit woonde ik overal oude plattegronden aan de graafsmeer. dat zeker een keer zal plaatsvinden, is of kwam. Als je iets leuks weg wand en een afschrikwekkend groot Aan de smalle wand van het kamertje een herhaling van de teraardebestel- te geven hebt uit de recente of afgedrukt artikel Tucht en Orde over hangt een smart-tv, die permanent een ling met begrafenisstoet van de ge- oudere geschiedenis van de Wa- bestraffing in de kelder van het Recht- videoproductie draait met ruim 200 meente Watergraafsmeer die in 1921 tergraafsmeer, geven we het een huis. Verder foto’s van de oude en afbeeldingen van oude stadsgezichten werd geannexeerd. In de laatste raads- mooie plaats in het museum. de nieuwe fontein aan het Hogeweg- van De Meer. Er zijn foto’s met gezich- vergadering van 31 december 1920 Dan houdt het zijn waarde voor pleintje en een hele collectie reclame- ten op de Ringdijk met oude ophaal- lag een voorstel van een bewoner om iedereen die geïnteresseerd is borden en foto’s van de voormalige bruggen, antieke automobielen rijden de gemeente in een kist ter aarde te in de historie van de omgeving Blooker cacaofabriek aan de Omval. over de Middenweg waarlangs prach- bestellen, inclusief een rondgang door waar hij woont. Half elf Blookertijd staat er in grote tige hoge bomen staan. Ik ben terecht de oude gemeente van een in rouw- letters. Het Blookerhuisje is 19 jaar ge- gekomen in een heuse tijdmachine. kleding gestoken stoet. Met slechts één 6 Uit de buurt #DWARS DWARS DOOR DE BUURT Nummer 219

Expats vinden hier werk, studie en liefde Tekst: Lucy Deutekom | Fotografie: onbekend, gegeven door geïnterviewden

Amsterdam heeft een grote hun werk, anderen voor een studie of perbuurt, vanwege de smeltkroes van Nederlandse partner. Een deel van de vele culturen, die komen allemaal bij aantrekkingskracht op ex- taalcursisten krijgt hun lessen vergoed elkaar op de markt.’ Daniel is verzot op pats. Ze verlaten vrijwillig door hun werkgever, de meesten beta- fietsen en heeft heel Nederland per fiets len uit eigen zak. Ze vinden het belang- ontdekt. Hij overnacht dan bij logeer- hun land omdat zij elders rijk zich op zijn minst een basis van het adressen van Vrienden op de Fiets. Op betere kansen zien. Daarbij Nederlands eigen te maken, en gesprek- zijn blog ‘Netherlands Bikeways’ schrijft kijken ze niet alleen naar een ken met buren en in de supermarkt te hij over zijn tochten. ‘Om Nederlands te kunnen volgen én voeren. Hun veelge- leren heb ik veel gehad aan de ont- goede baan, maar naar het hoorde ‘klacht’ is dat Nederlanders te moetingen met twee taalmaatjes, die hele plaatje van wonen en snel omschakelen naar het Engels, en zo inmiddels vrienden zijn geworden. We komt van oefenen in de praktijk soms spreken vaak af in ’t Nieuwe Diep in het Daniel houdt van de markt werken. weinig terecht. Flevopark of de IJsbreker.’ niet echt kunnen ervaren. ‘Oost is net Tanvi (31) uit Mumbai, India, kwam Stefan (53) uit Göteborg, Zweden is voor een dorp, ik heb alles wat ik nodig heb naar Nederland voor een studie. ‘Aan de liefde naar Nederland gekomen. Hij en ga graag naar de markt, de viswin- de TU Delft wilde ik Strategy, Design woont sinds vorig jaar met zijn partner kel, bakker en kaaswinkel. Wat ik mis & Business studeren, een combinatie in de Oosterparkbuurt. Door de corona- van Zweden? Het weidse en verlaten die nergens anders werd aangeboden. crisis heeft hij het ware Amsterdam nog landschap zoals ik dat ken is hier niet, De studie was een mooie tijd, maar pas zelfs het Nederlandse platteland vind ik in Amsterdam kreeg ik Nederlandse druk. Tijdens onze vakanties in Zweden vrienden.’ Nu woont Tanvi op de vierde maken we trektochten en komen dagen- verdieping van de 70 meter hoge State- lang geen andere mensen tegen.’ toren naast het Amstelstation. ‘Bij de bezichtiging van het appartement zei Door Brexit komen veel hoogopgeleide ik gelijk ‘ja’, het uitzicht vond ik fantas- expats uit het Verenigd Koninkrijk, tisch. Ik zit lekker dicht bij het trein- en maar ook uit de Verenigde Staten, India, metrostation, een auto heb ik hier niet Duitsland en Latijns Amerika. Over het nodig, ik doe alles met OV of de fiets.’ effect van de toestroom van expats op Toen Tanvi na haar studie weer terug de stad wordt veel gezegd en geschre- naar India wilde, viel haar oog op een ven, het zou de prijzen van woningen vacature bij de KLM. Ze werd aangeno- opdrijven en gezinnen uit Amsterdam men en voelt zich steeds meer onder- verjagen. Anderen zien de waarde en deel van het Amsterdamse leven. ‘Waar zelfs noodzaak van een gezonde migran- Tanvi vond vrienden ik mezelf later zie? In Amsterdam!’ tenstroom; Amsterdam zou Amsterdam niet zijn zonder al die verschillende In mijn werk als docent Nederlands Docent Engels en schrijver Daniel (63) invloeden. # als tweede taal bij UvA Talen aan de komt uit New York en woont al tien Roetersstraat ontmoet ik veel expats. jaar in de Dapperbuurt. Als auteur van In het voorjaar komt ‘Ode aan Oost’ uit, In een klas van negen studenten heb ik reisgidsen voor Lonely Planet heeft hij een boekje van Lucy Deutekom over de vaak negen verschillende nationalitei- vele uithoeken van de wereld bewoond. buurten van Amsterdam-Oost met wan- ten. Sommigen zijn hier inderdaad voor ‘Ik voelde me al snel thuis in de Dap- Stefan vindt Oost een dorp delroutes en persoonlijke verhalen. Kop Weespertrekvaart: wonen in nieuwbouw

Tekst: Evelien Polter | Foto: Henk Pouw

Cynthia Lionahr Vernie woont sinds begin 2017 in de wijk de Kop Weespertrekvaart. Tot 2007 woonde ze in de Vrolikstraat en daarna in Amstelveen. Ze wilde heel graag weer terug naar Amsterdam. De buurt ligt tussen de Weespertrekvaart en het spoor. Daarachter is het Amstelkwartier. Wanneer mensen vragen waar ze woont, noemt ze het Amstelkwartier: dat kent men en zo voelt het ook voor haarzelf.

We spreken elkaar naast het café ‘Thuis keurig netjes uitzien. Toen we hier kwa- aan de Amstel’. De medewerker van het men wonen was het nog echt een bouw- café maakt lekkere cappuccino’s to go. plaats waar kinderen aan het slepen wa- In de Amstel komt een schip langs dat ren met hout en ander bouwmateriaal. koers zet richting Weespertrekvaart. Het was grappig om te zien dat meisjes Een buurtbewoner haalt haar soep voor hun eigen hut bouwden. Het ruwe van de lunch op. De ophaalbrug doet denken een bouwplaats is nu wel helemaal weg. aan het verleden in deze nieuwbouw- Alles is keurig aangeharkt. wijk. Ik interview Cynthia in deze mooie We doen boodschappen in de Rijnstraat, omgeving om te horen hoe het is om op de Middenweg of in Duivendrecht hier te wonen. omdat een grote supermarkt ontbreekt. Er zijn wel cafés maar als je weinig inko- Cynthia Vernie: ’De buurt is nog lang niet af.’ Zijn er voorzieningen zoals een basis- men hebt is er geen plek waar je andere school, supermarkt en een buurthuis mensen kunt ontmoeten, er is geen tion Overamstel zijn dichtbij. Het is een Je bent namens de PvdA lid van de waar je mensen kan ontmoeten? buurthuis waar mensen elkaar kunnen autoluw gebied, bewoners parkeren in stadsdeelcommissie van Amsterdam Ja, er is een basisschool. Mijn dochter treffen. De bewoners zijn mensen van een gemeenschappelijke garage of via Oost. Wat wil je bereiken? heeft een tijdje op de MKC de Amstel dezelfde leeftijd met jonge kinderen. betaald parkeren in de openbare ruimte Dat mensen meer betrokken worden Montessorischool gezeten. De school lig Er wonen weinig ouderen en er is geen of op hun eigen kavel. bij wat er speelt in de gemeente. Dat vlak achter het Waternetgebouw. verzorgingshuis. Maar de buurt is nog bewoners komen inspreken als ze leuke Van roeivereniging RIC, de club aan de lang niet af! In coronatijd wandelen er veel men- initiatieven hebben voor hun buurt. De- Amstel, is mijn dochter lid. Ze vindt het Het gezondheidscentrum heeft huis- sen. Doe jij dat ook en waar loop je mocratisering van de besluitvorming in fantastisch. Verder is er niet veel waar artsen, fysiotherapie en psychiatrische dan? Amsterdam is mijn ideaal. Als je ziet dat kinderen zelfstandig in de buurt naartoe hulpverlening. Ja, ik houd veel van wandelen. We gaan je straat vervuilt, als je ziet dat mensen kunnen en dingen kunnen doen. De indeling van de openbare ruimte is vaak voorbij volkstuinpark Amstelglorie het slecht hebben, laat je stem horen! De Op straat zijn wel veel kinderen, dat is zo dat alles zoveel mogelijk per voet, lopen langs de Amstel en dan daar de politiek wordt gemaakt door mensen. # wel heel leuk. Het enige bezwaar is dat auto of openbaar vervoer te bereiken weilanden in. Dat is het groene gebied het park en de omgeving er allemaal is. Het NS Amstelstation en metrosta- van Oost. Het is heel fijn daar! Nummer 219 DWARS DOOR DE BUURT #DWARS Straten 7

Veilig vaccineren sinds Jenner

Tekst: Robert van Andel | Beeld: Henk Pouw

Jenner, Pasteur en Koch zijn grote namen binnen de infectie-, ziekte- en vaccinatieleer. Zij hebben ieder een straatvernoeming Geleerden en straatnamen in de Watergraafsmeerse wijk Tuindorp Frankendael. De zege- in de Watergraafsmeer - deel 18 ningen van hun vindingen springen opnieuw in het oog nu een pandemie de wereld teistert.

verklaard. In de tweede helft van de TBC-vaccinatie 20ste eeuw verviel zelfs de koepokken- Robert Koch (1843-1910) was een Duitse vaccinatie. arts en Nobelprijswinnaar fysiologie en geneeskunde. Met behulp van kweek- Herbesmetting technieken en microscopie – zijn eerste Er wordt verondersteld dat Jenner microscoop was een verjaarscadeau van door mededelingen van de arts Petrus zijn echtgenote toen hij 29 werd - wist Camper (achtereenvolgens hoogleraar hij de bacteriële verwekkers van enkele te Franeker, Amsterdam en Groningen) gevreesde infectieziekten te identifi- aan The Royal Society op de hoogte ceren. Zijn werk heeft de bestrijding geweest is van de waarnemingen aan- van deze infectieziekten enorm verbe- gaande runderpest door de Groningse terd. In 1905 werd hem de Nobelprijs Het startpunt voor een wandeling langs Pokkenepidemieën werden sinds veehouder en politicus Geert Rein- toegekend voor zijn ontdekking, al in de straatvernoemingen van deze weten- mensenheugenis over de gehele wereld ders (1737-1815), tevens initiator van 1882, van de bacterie die tuberculose schappers is de kruising Middenweg/ uiterst gevreesd. Wel 20% van de bevol- coöperatieve verzekeringen. Reinders veroorzaakt (Mucobacterium Tuber- Kruislaan. Loop de Middenweg richting king, soms hele families, overleefden beschreef in een brief aan Stadhouder culosis). Hij ontdekte ook de miltvuur- Centrum en neem de eerste zijstraat een epidemie niet en hele dorpen raak- Willem V, gedateerd 6 december 1774, bacterie in 1877 en de cholerabacterie naar links. Sinds de naamswijziging ten ontvolkt. Uiteraard probeerde men de tijdelijke bescherming van kalveren in 1883. Koch was een beroemdheid in door Amsterdam van de eerdere Emma- besmetting te voorkomen, soms met nu tegen runderpest vanaf de geboorte uit zijn tijd en gaf wereldwijd advies over laan is hier al 100 jaar de Jennerstraat. twijfelachtige maatregelen en soms met een van runderpest genezen koe (nu infectieziektebestrijding en geldt als Op nummer 1 en 3 staan opvallende zinnige quarantaines en isolatie van passieve maternale immuniteit). Ook een illustere voorganger van infectie- twee-onder-één-kap huizen met wit- patiënten. Bekend was dat genezing een noemde hij de verlengde bescherming ziektebestrijders van dit moment. Koch pleisterwerk en bakstenen stijlkenmer- tweede keer pokken uitsloot. van deze kalveren door herbesmetting was hoogleraar hygiëne te Berlijn en ken van rond de voorlaatste eeuwwis- met runderpestsmetstof in de periode gaf leiding aan het instituut dat nu zijn seling. Aan de rechterzijde bevindt zich Geldmakerij dat er nog moederlijke bescherming naam draagt, het Robert Koch-Institut, een gevel met woningen van voor de Vroeg in de 18de-eeuw drongen in is, en herhaalde herbesmettingen de Duitse evenknie van het RIVM. De Tweede Wereldoorlog met bescheiden Engeland via Istanboel / het Ottomaanse voor behoud van de bescherming (nu Fransen Calmette en Guerin ontwik- Amsterdamse School details. Rijk berichten door over oeroude boostervaccinatie). Geert Reinders is kelden rond 1920 de TBC-vaccinatie met praktijken uit China, India, de Kaukasus naamgever van een straat in Groningen BCG, de verzwakte ziekteverwekker Koepokenting en Soedan, die beoogden om een licht en Petrus Camper van de Camperstraat Bacillus-Calmette-Guerin. Edward Jenner (1749-1823) was een verlopende pokkeninfectie bewust op te bij het OLVG. ‘verlichte’ Engelse huisarts, die praktijk wekken door verpoederde korstjes van hield in zijn geboortedorp bij Glouces- een genezende, matig zieke pokkenpa- ter, West-England. Hij had belangstel- tiënt op een huidwondje te brengen of ling voor wetenschappelijke ontwik- in de neus te blazen. Deze procedure kelingen en deed zelf ook onderzoek in raakte over Europa verbreid als ‘vari- de geneeskunde, de dierkunde en ook olatie’. Dit veroorzaakte, als alles goed naar fossielen uit de rivierbedding van ging, pokken in een lichte vorm, maar de nabije Severn. Zijn naam vestigde hij de effectiviteit was onbetrouwbaar en met onderzoek naar de preventie van de soms liep het uit de hand met overlij- pokken met koepokenting. De aanpak dens en zelfs uitbraken van de pokken van zijn onderzoek doet modern aan. tot gevolg. Variolatie kon ook succesvol Jenner vermeldde ruim 200 jaar zijn: bewijs daarvan werd bijvoorbeeld geleden: geleverd door een ambachtelijk op- 1) zijn observatie dat melksters vaak geleide arts op de Shetland eilanden, Monument Geen leven uit dode materie niet vatbaar waren voor de pokken; genaamd Johnnie Notions. Soms echter Vergeleken met alle bovenstaande Vanaf het Robert Kochplantsoen langs 2) zijn hypothese dat het doormaken was variolatie geldmakerij omgeven informatie is de Jennerstraat maar kort. de Koningskerk bevindt zich de kruising van een huidinfectietje aan een met onzinnige ‘behandelingen’ door Nu door naar het ruim opgezette Robert met de Pasteurstraat. Hier is de afge- vinger met variolae vaccinae dure, theatraal en geheimzinnig doende Kochplantsoen. Aan de zuidzijde ligt lopen periode uitgebreid vervangende (onschuldige blaasjesziekte op de artsen en kwakzalvers. de in laat 19e-eeuwse stijl gebouwde nieuwbouw gepleegd met behoud van uiers van koeien) melksters bescher- ingang van de Nieuwe Ooster Begraaf- de kenmerkende stijl van de naoorlogse ming tegen pokken opleverde; Virusvrij plaats, die in 1894 opende. Aan de noodwoningbouw die de wijknaam 3) zijn zorgvuldige testprocedure op Aanvankelijk ondervond Jenners noordzijde van het plantsoen bevindt Jeruzalem opgeroepen heeft. Aan de eerst één proefpersoon en daarna op aanpak weerstand: angsten en bela- zich aan de van ‘t Hofflaan (tot de her- overzijde van de straat staat een rijtje een aantal proefpersonen; chelijkmakerij speelden op vanwege noeming door Amsterdam heette deze typisch jaren ‘50 eengezinshuizen. 4) zijn resultaat, de effectieve bescher- de oorspronkelijk dierlijke afkomst van Koninginnelaan) de in ‘modernistische’ Louis Pasteur (1822-1895) was geen ming bij blootstelling van test- de smetstof. Star conservatisme werd stijl gebouwde Koningskerk met smalle arts maar chemicus/bioloog. Hij was als personen aan zieken lijdend aan de met religieuze gelegenheidsargumenten losstaande toren. Deze kerk stamt uit microbioloog overtuigd van het bestaan pokken. onderbouwd en gevestigde financi- 1956 en wordt gebruikt door de Evan- van micro-organismen als levende Jenner verwierf gaandeweg een enorm ële belangen en machtsverhoudingen gelische Broedergemeente, de Hernhut- veroorzakers van ziekten. Ondanks dat aanzien, ook ver buiten Engeland. De lagen dwars. Drie decennia na Jen- ters, waarvan veel leden Surinaamse kennis over virussen van na zijn tijd is, regering vroeg hem zijn inzichten te ners wetenschappelijke werk werd in wortels hebben. Het kerkgebouw heeft ontwikkelde Pasteur een vaccin tegen verspreiden. Engeland variolatie verboden en was de de status van gemeentelijk monument hondsdolheid. Vaccins tegen miltvuur koepokenting standaardprocedure ter mede vanwege de prachtige, het interi- en varkensvlekziekte met bacteriële bescherming van kinderen. De koepok- eur bepalende glas-in-beton-wanden en verwekkers staan ook op zijn naam. Jenners testprocedure bestond uit enting vond toepassing over de hele een baksteensculptuur aan de gevel. Het Hij wees pertinent af dat leven uit dood het veroorzaken van een plaatselijke wereld en heeft in 200 jaar ertoe geleid ontwerp van de glas in betonwanden is materiaal kan ontstaan. Hij was evenals infectie, een zwerend blaasje, door dat de WHO (Wereldgezondheidsorga- van de kunstenaar Berend Hendriks en Jenner en Koch bij leven een beroemd- koepokpus op een oppervlakkig nisatie) de wereld pokkenvirusvrij heeft uitgevoerd door atelier Loontjes. heid en zijn naam leeft voort in het wondje op de arm aan te brengen. Franse Institut-Pasteur voor vaccinpro- De koepokpus verkreeg hij in 1796 uit ductie. een koepokblaasje op de vinger van De term ‘vaccin’ voor alle soorten inen- een melkmeisje. Jenner toonde zo aan tingen is het eerst door Pasteur gebruikt. dat de pus de koepokbesmetting over- Hij leidde het af van Jenners keuze ‘vac- draagt, niet alleen van koe op melk- cinolatie’ - tegenover de oude variolatie ster maar ook van mens op mens, - voor zijn koepokenting, Het Latijnse ‘vacca’, koe, vormt de oorsprong van de en dat genezing van het plaatselijke term vaccin; dat maakt niet angstig. # koepokzweertje leidt tot immuniteit tegen pokkenbesmetting. 8 Literair #DWARS DWARS DOOR DE BUURT Nummer 219

‘Laat je verrassen!’

Tekst: Lennie Haarsma | Illustratie: Judith Lammers er met elkaar over te praten en wat het je voor inzicht biedt.’ Roxanne: ’Ik was gelijk enthousiast en wilde erbij. Ik heb Het veertiende interview over een leesclub. Wie richtte de lees- een boekenchat met vriendinnen. Dit club op en waarom? Wat wordt er gelezen en hoe worden boe- is mijn eerste leesclub en ik vind het extra leuk dat ik niet zelf een boek hoef ken besproken? Een zoominterview dit keer, met de opricht- te kiezen.’ ster van de leesclub, Joan en drie enthousiaste leden: Roxanne, De leesclub heeft een interessante ma- Franka en Regina. nier van het kiezen van een boek. Joan nodigt iemand uit om in de leesclub Joan is de eigenaresse van de nieuwe een inleiding over een boek te geven. kinderboekwinkel Educulture in de 1e De eerste keer was dat Tanja die vertel- van Swindenstraat. Er zijn zo’n tien de over Dubbelspel van Frank Martinus vrouwen lid van de leesclub en vanwe- Arion. De tweede bijeenkomst kwam ge corona vinden de bijeenkomsten nu Henna Goudzand uit Oost vertellen eens per zes weken online plaats. over haar nieuwe roman De geur van bruine bonen. En voor de komende keer Waarom lid van een leesclub? heeft Gloria Wekker de roman Girl, Regina: ‘Ik houd van lezen en was gelijk Woman, Other van de winnares van enthousiast voor de leesclub. Het moe- de Booker Prize, Bernardine Evaristo, niet, want het zou de manier waarop je digt me aan om het lezen op te pakken voorgesteld. wilt lezen beïnvloeden; het is geen toets en ook de diversiteit spreekt mij aan.’ en ieder boek heeft zijn waarde. Het Joan: ‘Ik houd sowieso van lezen en Hoe bespreken jullie het boek? verrijkende zit hem juist in het perspec- heb ook een stok achter de deur nodig. Franka: ‘De sfeer is heel prettig en er is tief dat de anderen inbrengen, waar- Als boekhandelaar wilde ik een clubje ruimte om ervaringen te delen.’ Joan: door je er vaak met andere ogen naar om over boeken te praten.’ Franka: ‘Ik ‘De bespreking gaat heel organisch; gaat kijken.’ Franka geeft aan dat ze werd aangestoken door het enthou- ieder die wat te vragen heeft komt aan zich kan voorstellen om over een tijdje siasme van Joan. Ik heb het lezen het de beurt.’ Op de vraag of het boek ook te zien welke boeken hen het meest ge- afgelopen jaar herontdekt. Door de wordt beoordeeld door het bijvoor- raakt of aangesproken hebben. En Joan leesclub moet ik het lezen inplannen. beeld een cijfer te geven, geven de da- vertelt dat zij het als lid van de Griffel- Bijzonder wat een boek oproept door mes een duidelijk antwoord: ‘Alsjeblieft jury wel kent, om boeken te beoordelen

Diep gezonken Oost-thriller

Tekst: Melissa Plomp zucht Amsterdam onder Illustratie: Ruud Meijer de bezetting. Er klinkt rumoer op de bovenwo- ning aan de Balistraat. ‘Jij wil helemaal naar je De man in het bootje op moeder in Spijkenisse het Merwedekanaal roeit zonder toestemmings- zo snel hij kan richting de bewijs? Je bent gek!’ keersluis van het Nieuwe De 53-jarige werkeloze Diep. Net op tijd laat hij monteur Jan staat woest zijn bootje onder de brug tegenover zijn vrouw. tegen de kant drijven. Krijsend springt ze op Vanuit het schemer onder hem af en slaat hem in de brug kijkt hij hoe de zijn gezicht. Hij smijt regen op het water valt. haar op de grond. Daar Als de laatste druppels blijft ze liggen. Bewus- vallen, pakt de man zijn teloos. Verdomme! Wat bootshaak. Hij steekt hem heeft hij gedaan? Straks in het water om zich af te zet ze het nog op een zetten. Met veel moeite schreeuwen. Hij holt sjort hij zijn haak boven de trap op naar zolder water, de haak weegt plots en komt terug met een zwaar. Aan de haak hangt touw. In paniek trekt hij een bundel. Een touw het om haar hals. ‘Het zit in de haak verward. was een ongeluk. Zij Nieuwsgierig pakt de man begon. Ik had helemaal een mes om het touw door geen hekel aan mijn te snijden. Tenslotte is vrouw…’ het oorlog. Je weet nooit ‘Ho, moment’, zegt de wat je binnenhaalt. Hij aanklager. ‘Beweert u slaat het papier open. Een nu dat u haar wurgte? walm van verrotting. Iets Klopt niet. Hier is wat wat op haren lijkt. Zal het er die 5e mei gebeurde: een verzopen dier zijn? uw echtgenote was er Zijn bootje is tegen een achter gekomen dat u al dukdalf gedobberd. Hij een jaar een verhouding hijst de bundel er op en had. Met dezelfde vrouw trekt het verder open. Er rollen wat oever tussen het Nieuwe Diep en het leeftijd, halflang donkerblond-grijzend als waar u was, toen u op 31 mei gear- stenen uit die in het water plonsen. Merwedekanaal. De man klapt voor- haar, kleine oren, bruine ogen, kleine resteerd werd.’ Een hoofd gaapt hem aan. Vol ontzet- over en braakt. mond met kunstgebit, sporen van ting roeit hij naar de oever en begint Vol afgrijzen bekijken de agenten het geweld. De rechercheur loopt met het De minnares zit in de verhoorbank. te schreeuwen. pakket op de dukdalf. Ze laten het ge- lijstje naar de bak waar het register Haar ogen neergeslagen. ‘Jan was tij- bied gelijk uitgekammen. Tevergeefs, van vermiste personen in zit. Hij heeft dens de mobilisatie, sergeant in Hilli- Over het Nieuwe Diep vaart een poli- het blijft bij een hoofd. een donkerbruin vermoeden wie dit gersberg en raakte bevriend met mijn tieboot op patrouille. Het is dinsdag Enkele dagen later ontvangt recher- zou kunnen zijn. man. Hij kwam vaak op visite. Na de 27 mei 1941. De bezetter laat de boel cheur Bekking van Bureau Lin- mobilisatie eindigde hun vriendschap, graag in de gaten houden. Plots zien de neausstraat het sectierapport van Het is 5 mei 1941. Over een aantal jaar maar ik bleef hem regelmatig zien. Op agenten een man wild zwaaiend op de de schouwarts: vrouw, middelbare zal het Bevrijdingsdag zijn, maar nu 6 mei, kwam hij bij mij thuis. Hij had Nummer 219 DWARS DOOR DE BUURT #DWARS Literair 9

staan.’ Regina: ‘Beide boeken inspireer- Hebben jullie tips voor andere lees- den mij. De manier waarop Dubbelspel clubs? werd geïntroduceerd, is uit het leven ‘Doe het zo vrij als wij het doen, met gegrepen. Het boek De geur van bruine souplesse en de ruimte die we elkaar bonen van Henna is mysterieus en ik geven. In een rustig tempo, waarbij je was benieuwd wanneer ik de titel in grapjes kunt maken en persoonlijke ge- het boek tegen zou komen. Je fantasie sprekken voert. Zonder druk, zodat je slaat echt op hol en je proeft de ingre- je vrij voelt. Laat je vooral verrassen.’ diënten van het gerecht met bruine Goodreads via Facebook wordt nog ge- bonen. Ik herkende ook veel dingen’. noemd als inspiratie voor boeken. Joan Franka: ‘Ik herken wat al gezegd is, dat geeft aan dat ze het vooral prettig vindt je door de boeken wordt meegezogen. dat het boek door een extern iemand Bij Dubbelspel word je echt meegezogen geïntroduceerd wordt. Er wordt tot slot naar het eiland en Henna’s boek brengt de tip gegeven om zowel het nog steeds actuele boek Wij slaven van Suriname van Anton de Kom, alsook het interes- sante boek De man van veel van Karin Amatmoekrim te lezen. #

op basis van een aantal criteria. me terug naar de tijd dat ik een klein meisje was. Ook bijzonder met Henna Jullie hebben twee boeken gelezen erbij.’ Joan: ‘Dubbelspel kende ik al van sinds oktober? Vertel. de middelbare school en dat was ver Roxanne: ‘Ik vond Dubbelspel mooi: het weg. Je merkt dat je het nu anders leest, is spannend en het geeft een kijkje in met oog voor diepere lagen. We heb- de mannenwereld. Je proeft Curaçao en ben het nu ook op een andere manier het neemt je mee. De geur van bruine besproken. De geur van bruine bonen is bonen speelt in Oost en je wordt echt zo gedetailleerd beschreven. Het raakt meegenomen in het persoonlijke ver- aan wat je kent en het doet een beroep haal. Het boek dat we nu gaan lezen, op je emotionele vermogen om erin te Girl, Woman, Other, had ik al in de kast verdwijnen.’

Poëzie

400 gulden opgenomen van zijn ver- zekeringspolis. Hij nam me mee naar Leiden om cadeaus voor me te kopen. Ik wist dat zijn vrouw verdwenen was, hij heeft daar zelf aangifte van ge- daan… Nee, ik vond het niet verdacht dat hij mij later die week een naaima- chine, een tafelkleed, een winterjas en kledingstukken van een vrouw gaf. Ik dacht dat het afdankertjes waren. Doorwrochte handen Toen de politie op 31 mei op de stoep stond en vertelde dat zijn vrouw dood was, was hij net zo verbaasd als ik.’ Je steekt je handen uit maar geen van ons grijpt ze beet De aanklager draait zich om naar Jan. vastgeklonken zitten die handen ‘U heeft uw echtgenote overmeesterd hoogtorenend boven ons uit en een prop in haar keel gedaan. U heeft uw vrouw langzaam laten maar dan zijn die handen stikken, geen spoor van verwurging. ineens van moeder Daarna bent u eerst rustig aardappel- niet vastgeklonken maar distributiekaarten gaan halen. U heeft vibrerend in een vast ritme haar lichaam op zolder verborgen en om elf uur kwam uw dochter op be- handen die praten en slechts zoek. Die middag sneed u op zolder uw onsamenhangende woorden vrouw in stukken, verpakte die stuk- aan elkaar plakken, er valt geen ken in papier en gooide die pakketten grijpbaar deel uit op te pakken op verschillende plekken in het water. Toen heeft u het huis schoongemaakt, ik lepel nog maar eens een hap bij haar voordat ’s avonds uw zoon thuis naar binnen, want soms grijpen die kwam.’ De zoon gaat staan en roept handen naar passende taaldelen huilend: ‘U beweerde doodleuk dat en lachen we naar elkaar. moeder er vandoor was gegaan!’ De dochter springt ook op: ‘Vuile rotzak!’ Méland Langeveld De rechter slaat met zijn hamer op tafel. ‘Hierbij verdaag ik de zaak.’ Jan wordt onder luid rumoer weggeleid. #

Op 30 januari 1942, tijdens de rechtzaak, kreeg Jan vijftien jaar cel. Hoewel Jans verhouding waarschijnlijk de aanleiding was Dit gedicht is geïnspireerd op ‘Handen’ van beeldhouwer Willem Reijers. De voor de moord, boterde het al ‘Handen’ zijn in brons gegoten, en hangen aan de voorgevel van het Cygnus langer niet tussen het echtpaar. Gymnasium aan de Wibautstraat. Jan sloeg zijn vrouw steeds vaker. 10 Uit in oost #DWARS DWARS DOOR DE BUURT Nummer 219

Nederlands Marionetten- Badhuistheater Framer Framed van Hoek Adressen theater di 6 april 19.15: ---TENTOONSTELLINGEN--- vr 5 mrt 19.30: za 13 en zo 14 feb 14.30: Postponed til spring / Milostny 19 feb t/m 18 april 2021: Lucretia van der Vloot & Rob van Pinokkio (4-10 jr) Trojuhelnik Czech Comedy The- Expositie: A Funeral for Street Zandvoort Badhuistheater za 20 en zo 21 feb 14.30: ater Culture za 6 mrt 16.30 en 19.30: Boerhaaveplein 28 Rosa en de draak (4-10 jr) Zie verder www.badhuistheater. Een doorlopend project van The Bayou Mosquitos & Jeroen [email protected] ma 22, di 23 en wo 24 feb 14.30: nl Metro54, samengesteld door Rita Kramer – Gumbo met Hollandse Repelsteeltje (4-10 jr) Ouedraogo en Amal Alhaag, dat Garnalen Tapastheater Jungle Amsterdam zich in graaft in de wereld van zo 7 mrt 12.00: Andreas Bonstraat 40 H Wekelijks na de lock down: hedendaagse straatcultuur en De Toverberg – Een voorleesvoor- 020-7759425 van ma t/m vr 11.00 – 17.00: reflecteert op thema’s als cultu- stelling met David Vos en Joop Afvalpaleis en weggeefwinkel rele toe-eigening, mode-hypes en van Dijk Plein Theater 2e locatie: Dapperstraat 76-82 protestbewegingen. wo 10 mrt 20.00: Sajetplein 29 elke ma 10.00 – 12.00: Meer info: https://framerframed. Spelen voor de GRAP: Philip 020-6654568. Groen Spreekuur – groencoördi- nl Kroonenberg nator Charlotte is aanwezig om vr 12 mrt 19.30: Tropenmuseum vragen te beantwoorden Q-Factory Madelijne Kool Linnaeusstraat 2 elke ma 15.00 – 17.00: Geen agendagegevens ontvangen za 13 mrt 16.30 en 19.30: 020 5688200 Repelsteeltje Kindernaaiworkshop Meer info: www.q-factory-am- Trio Bier Light: Een feest en een elke di 09.00 – 11.00 vanaf 16 sterdam.nl tranendal Q-Factory do 25 en vr 26 feb 14.30: feb: zo 14 mrt 16.30: Atlantisplein 1 Aladdin en de wonderlamp (4-12 Sfera Samenkomsten voor de De Nieuwe KHL JP den Tex & Vera van der Poel jr) Vrouwen van Oost o.l.v. Tatiana 1,5 Meter sessies presenteert: vr 19 mrt 19.30: Jungle Amsterdam za 27 en zo 28 feb 14.30: de la Fuente (Dans, Veerkracht & vr 12 feb 19.00: Dolly Bellefleur: Dubbel & Dwars Tweede van Swindenstraat 26 De gelaarsde kat (4-12 jr) Lichaamsconnectie op muziek uit Gipsy Saloon: Servus (incl. 3 za 20 mrt 16.30 en 19.30: 020-7373326, za 6 en zo 7 mrt 14.30: vele landen) gangen menu) Aznavour Mon Amour Stiekem naar Groenland (4-12 jr) elke wo 09.00 – 11.30: za 13 feb 16.30 en 19.30: zo 21 mrt 16.30: Grand Cafe Genieten za 13 en zo 14 mrt 14.30: Durven en doen cursus voor Jeroen Zijlstra: Ja!zzZijlstra David Vos en Frank van Bommel Oranje-Vrijstaatplein 2 De heks en de sinaasappelprins vrouwen wo 24 mrt 20.00: 020-2535554 (4-12 jr) elke wo 15.00 – 17.00: Spelen voor de GRAP: Tangarine za 20 en zo 21 mrt 14.30: Ruil je tegels voor plantjes do 25 mrt 20.00: Nederlands Ariadne en Pegasus (4-12 jr) Bij buurtmoestuin Oost Indisch Spelen voor de GRAP: St. Solaire Marionettentheater in het za 27 en zo 28 mrt 14.30: Groen (hoek Insulindeweg / vr 26 mrt 19.30: Zoldertheater Aladdin en de wonderlamp (4-12 Kramatweg) Evi de Jean & Saartje van Camp: 3e Oosterparkstraat 144/3 jr) elke do 09.00 – 11.00: Nu de wind vannacht van overal Reserveren: 06-48892210 Meer info: www.nederlandsmari- Jungle vrouwenochtend komt onettentheater.nl elke vr 10.00 – 12.00: za 27 mrt 16.30 en 19.30: House of Watt (de Mammies) Infopunt duurzaamheid Marie & Eva James Wattstraat 73 Poppentheater Koos elk za 15.00 – 17.00: zo 28 mrt 16.30: Reserveren: 020-6201513 Kneus Ruil je tegels voor plantjes Rolinha Kross De wens van Dick was dat Pop- Bij buurtmoestuin Oost Indisch Meer info: https://denieuwekhl.nl De Nieuwe KHL pentheater Koos Kneus zou blij- Groen (hoek Insulindeweg / Jeroen Zijlstra Oostelijke Handelskade 44A ven bestaan; Ina pakt de draad Kramatweg) TapasTheater 020-7791575 op, met gastspelers. Verdere agenda: zo 14 feb 16.30: Voorstellingen op wo, do, vr, za Poppenkast op het Iepenplein, do 18 feb 20.00 – 22.00: Klomp (drummer Lucas van Mer- en zo Framer Framed reserveren en meer informa- Spoken Stories Oost wijk en trombonist Ilja Reijngoud) wo 3 t/m zo zo 14 feb: Oranje-Vrijstaatkade 71 tie www.kooskneus.nl. Vrolijke zo 21 feb 15.00 – 17.00: wo 17 feb 20.00: Babbe & Ewout – Liever verliefd voorstellingen met schminken en Comfortverhogen en Energiebe- Spelen voor de GRAP: Rhou (Ne- dan wijs (muziektheater) Brinkhuis verkleedkleren, drankje en koek, sparen derlandstalige droompop) wo 10 t/m zo 21 feb: Landbouwstraat 63 ook voor verjaardagsfeestjes. Zie verder www.jungle.amster- do 18 feb 20.00: Nina van Overbruggen – Afscheid 020-4620331 De lock down gooit ook bij Koos dam Spelen voor de GRAP: Kees & tijgerprint (songwriter) Kneus roet in het eten. Kijk op de (singer-songwriter) wo 17 t/m wo 27 feb: website om te zien of er al weer Tropenmuseum vr 19 feb 19.30: Alessio Reedijk – Breekbaar begonnen wordt. ---TENTOONSTELLINGEN--- Erwin van Ligten (danssolo) Frederique van Domburg – De Meer info: www.kooskneus.nl vanaf 18 feb t/m 6 juni 2022: za 20 feb 19.30: wo 17 t/m zo 28 feb, wo 3 & 4 jas voor een geliefde (beelden Healing Power Jewish Jazz (een Concert met een mrt, zo 7 & ma 8 mrt: verteltheater) Plein Theater Winti, Sjamanisme en Hekserij verhaal) Halve finalisten tournee door do 25 feb 20.00: vanaf 19 feb vijf weken lang: zo 21 feb 16.30: Amsterdams Kleinkunst Festival Aceleratio Sneak Peek Stream #4 Museum of the Moon Machteld van der Gaag – Mach- (cabaret / nieuw talent) (online) t/m 28 feb 2021: teld chante Barbara et les wo 24 t/m zo 28 feb: Movementalist / Sjaan Flikweert BALI – Behind the scenes autres… Bart & Maarten – Multepetjois vr 26 feb 20.00: (muzikaal zapcabaret) Aceleratio Sneak Peek Stream #5 do 25 feb t/m za 6 mrt: (online) Ellen & Frédérique – Last Date Movementalist / Dayna Martinez (toneel met tekst van Frans Morales & Roberto Callisaya Mulder) za 27 feb 20.00: wo 3 t/m zo 14 mrt: Aceleratio Sneak Peek Stream #6 Julia Straten – Dit is geen liefdes- (online) verhaal (cabaret / nieuw talent) Movementalist / Andreas Denk vr 5 t/m zo 7 en vr 12 t/m 14 Frederique(Boy Hazes) zo 28 feb 15.00: mrt: Fly me to the moon – Lichtbende Milène van der Smissen – Voor wo 24 t/m zo 28 mrt: (5+) mijn part Dolly (muziek) Mirjam & Bas – Nothing Down Lichtkunst / muziek zo 7 t/m zo 21 mrt: about it (muziek) wo 10 mrt 10.00 & 11.30: De blauwe vinkjes – Nu al een hit! Meer info: www.tapastheater.nl SSST! – Rose Stories / Studio Figur (prikkelend cabaret) (2+) Poppen- en objectentheater Offerandes en processies op Bali

t/m 1 mrt 2023: wo 24 feb 20.00: Kijk voor Sabi Suriname Spelen voor de GRAP: Squirrel onder andere altijd te zien: (singer-songwriter) Heden van het slavernijverleden vr 26 feb 19.30: meer agenda- altijd te zien: ABBA XS: Beatrice & Vera van der informatie What’s the story? Poel altijd te zien: za 27 feb 19.30: op, ook om te Things That Matter De Rode Horde: Stökjes neusha- achterhalen of SSST! altijd te zien: ring het wel of niet Indonesië zo 28 feb 16.30: De Blauwe Vinkjes (Boy Hazes) zo 28 mrt 14.00 & 16.00: altijd te zien: Gerard Alderliefste doorgaat. Tuimel en bounce – Danstheater Nieuw-Guinea wo 3 mrt 20.00: wo 17 t/m zo 28 mrt: www.oost-online.nl AYA (3+) altijd te zien: Spelen voor de GRAP: KY. + Foss Niniane Everaert – Johnny (mu- Hiphop-dansvoorstelling Zuidoost-Azië do 4 mrt 20.00: ziektheater) Zie verder: www.plein-theater.nl Zie ook: www.tropenmuseum.nl Spelen voor de GRAP: Maurice wo 17 t/m zo 28 mrt:

Nummer 219 DWARS DOOR DE BUURT #DWARS Kunst en Cultuur 11

Suriname in haar hart Tekst: Anna ten Bruggencate Een rode draad in leven en werk van kunstenares Nola Hatter- Wij slaven van Suriname (1934) van kunstenaars, die vaak vanuit de Euro- Anton de Kom. Als nazaat van slaafge- pese kunstgeschiedenis werkten, een man is de grote interesse voor emancipatie van de zwarte mens maakten beschrijft De Kom hierin voor eyeopener omdat ze de zwarte mens en haar liefde voor Suriname. Opvallend voor een wit meisje het eerst de Surinaamse geschiedenis esthetiseerde. Men vroeg haar een vanuit een antikoloniaal gezichtspunt. tekencursus van het Cultureel Centrum uit de Watergraafsmeer dat geboren werd in 1899. Begin jaren ’50 kwam een andere jonge Suriname te leiden. Door Nola’s grote groep Surinamers naar Nederland om betrokkenheid en enthousiasme om het er te studeren. Ze richtten de culturele talent bij haar leerlingen te ontwikke- organisatie Wie Eegie Sani (WES, Ons len, werd dit een groot succes. Hieruit Eigen Ding) op. Nola’s woning werd een ontstond de School voor Beeldende belangrijke ontmoetingsplaats voor de Kunst en Nola Hatterman werd de di- leden van de WES en van de Vereniging recteur. Veel Surinaamse kunstenaars Ons Suriname (VOS). De leden van de die zich later in Nederland vestigden, WES zijn door haar geportretteerd in startten hier hun opleiding. het werk Na fesie/De toekomst (1953, olieverf op doek, 93x121 cm; particulier Koloniaal of niet? bezit) Nola Hatterman stond op het standpunt dat Suriname een eigen nationale kunst Zwarte modellen moest ontwikkelen zonder invloeden Hatterman’s werk werd al vroeg van westerse kunststromingen. Deze verzameld door het Stedelijk Museum; visie leverde haar kritiek op vanuit de opmerkelijk, zowel vanwege haar jonge onafhankelijkheidsbeweging. onderwerpen als om het feit dat zij Want hoe kon een niet-Surinaamse een vrouwelijke kunstenaar was. In de witte vrouw dat bepalen? Maar Nola vaste collectie van het Stedelijk bevindt voelde zich Surinaams en zwart. Ook zich haar bekendste schilderij Op het in actuele discussies in Nederland over terras (1930), geschilderd in de stijl van het post-kolonialisme wordt Hatterman de toen populaire Nieuwe Zakelijkheid. bekritiseerd; het verwijt is dat ze zwar- Het is een portret van Lou Drenthe die te modellen schilderde vanuit een kolo- als trompettist en als kelner de kost niale – een witte en bevoorrechte - blik, verdiende. Hij wordt geportretteerd als Surinaamse beeldend kunstenaars haar een chique man met een zelfbewuste visie op kunst opdrong en zelf in het uitstraling. Kunstenaars van naam centrum van de belangstelling kwam Nola Hatterman: Stilleven met appels (1941, olieverf op doek, 51x65cm; Stedelijk Museum maakten in die tijd graag gebruik van te staan. Hattermans doel was volgens Amsterdam)

Tijdens de Open Ateliers in Amsterdam naarsverenigingen en exposeerde Zuid-Oost in 2019, liep ik het atelier regelmatig. Het acteren liet Hatterman binnen van de Surinaamse kunstenaar in 1925 definitief achter zich. Wilgo Elshot. Ik werd getroffen door zijn kleurgebruik en door de bijna Surinaamse vrijheidsstrijd sprookjesachtige voorstellingen die Ondertussen had Nola een relatie Suriname als inspiratiebron hebben. gekregen met de Joodse regisseur Maup Wilgo vertelde dat hij leerling was de Vries. In 1931 trouwde het stel. Als geweest van Nola Hatterman, een Am- gevolg van de ontwikkelingen in Duits- sterdamse vrouw die directeur werd land sloten ze zich aan bij activiteiten van de eerste kunstacademie in Para- van kunstenaars die het regime van maribo. Hij zei haar naam met trots, Hitler bekritiseerden. Zo exposeerde waardoor hij mij nieuwsgierig maakte Hatterman al in 1936 tekeningen naar deze vrouw. Ik ontdekte dat Nola tijdens De Olympiade Onder Dictatuur opgroeide in de Watergraafsmeer, op (D.O.O.D.) een tentoonstelling bedoeld een steenworp afstand van mijn huis. als protest tegen de manier waarop Nu zijn zowel Wilgo als Nola en nog de Nazi’s vrije kunst beperkten. Het veel andere leerlingen van haar, expo- huwelijk strandde want Nola werd santen van De Surinaamse School in verliefd op beeldend kunstenaar Arie het Stedelijk Museum. Jansma, communist en actief in het ver- Nola Hatterman met leerlingen (van links naar rechts: Ruben Karsters, Jules Chin a Foeng, Meisje uit Watergraafsmeer Peter Stenhuys, Armand Baag en Frank Consen (1960, fotograaf onbekend; Erven Nola Hoe kwam een meisje uit de Water- Hatterman) graafsmeer in Suriname terecht? Indo-Europese en Afro-Surinaamse eigen zeggen gericht op emancipatie Nola Henderika Petronella Hatter- modellen. Daarin was Nola Hatterman van de zwarte mens (de Surinamer) en man (1899-1984) was enig kind in niet uniek. Maar zij koos niet voor zij heeft onmiskenbaar een belangrijke het gezin Hatterman en woonde met het exotische zoals de anderen; met bijdrage geleverd aan de ontwikkeling haar familie op Middenweg 127. Haar haar keuze voor Surinaamse modellen van de Surinaamse kunst. Ook zag ze vader was boekhouder bij de Indische bekritiseerde ze de ‘witte’ opvattingen in de onderdrukking van mensen van handelsfirma Mirandolle, Voûte & Co, over schoonheid en rebelleerde tegen kleur overeenkomsten met de onderge- een im- en export bedrijf van koloniale het koloniale gedachtengoed van haar schikte positie van de vrouw. handelswaren. Hierdoor toonde Nola jeugd. De schildersmodellen werden In Suriname wordt Nola Hatterman al jong interesse in de manier waarop vaak vrienden en Nola bood hen regel- nog steeds als Surinaamse kunstenaar naar de koloniën werd gekeken. Ze matig onderdak. beschouwd, ze stond er aan de wieg vond gekleurde mensen uit de over- van een generatie Surinaams-Neder- zeese gebieden mooi en verbaasde zich landse kunstenaars. Een aantal van over de discriminatie van immigranten Naar Suriname haar oud-studenten richtten na haar uit deze koloniën. Haar maatschap- Nola Hatterman kon zich niet vinden in dood in Paramaribo het Nola Hatter- pelijke betrokkenheid en rebellie tegen de naoorlogse abstracte kunststromin- Nola Hatterman: Louis Richard Drenthe man Instituut voor kunstonderwijs op. de gevestigde orde schreef ze toe aan gen en bleef haar realistische manier / Op het terras (1930, olieverf op doek, In 1984 verongelukte Nola tijdens een die interesse voor het koloniale. van schilderen trouw. Behalve met 100x90 cm; collectie Stedelijk Museum autorit. Zoals ze hoopte is ze op tradi- Na een paar jaar gymnasium trad Nola haar portretten van zwarte mensen, Amsterdam) tioneel Surinaamse wijze begraven in de wereld binnen van het theater en was ze ook een verdienstelijk schil- Paramaribo. # begon haar carrière op het podium; zet tegen fascisme en Nazi-Duitsland. der van stillevens, zoals Stilleven met ze speelde onder andere in De Jantjes, Waarschijnlijk via Jansma leerde Nola appels (1941). Regelmatig exposeerde Stedelijk Museum Amsterdam: populair muziektheater. Daarnaast de Bond van Surinaamse Arbeiders ze samen met zwarte kunstenaars en Surinaamse School (t/m 31 mei 2021) tekende en schilderde ze van kinds af kennen; deze groep was eveneens anti- ze voelde zich sterk verwant aan hen. Vanwege de coronamaatregelen aan graag. Ze volgde teken- en schil- fascistisch en actief in het verzet tijdens Op 54-jarige leeftijd maakte Nora de voorlopig gesloten. Op de website van derlessen maar bezocht nooit een de Tweede Wereldoorlog. Ook kreeg oversteek naar Suriname waarmee ze het museum is e.e.a. te bekijken en te kunstacademie. Via haar docent, de ze contact met antikolonialisten zoals tegemoet kwam aan een verlangen dat lezen: www.stedelijk.nl; kunstenaar Charles Haak, kwam ze in Anton de Kom. al jaren sluimerde. Aanvankelijk was www.nolahatterman.com is gewijd aan contact met Surinamers die als model Bijzonder is Hattermans vierluik over ze er niet erg welkom vanwege haar de nalatenschap van Nola Hatterman. wat probeerden bij te verdienen. Nola slavernij en marronage (het verzet communistische verleden. Haar eerste sloot zich vanaf 1919 aan bij kunste- ertegen) dat is geïnspireerd op het boek expositie bleek voor veel Surinaamse 12 Kunstenaars in hun atelier #DWARS

Kristien van der Kuil lino’s, acrylschilderijen, etsen, collages www.beeldendgesproken.nl/kunstenaars/kuil-kristien-van-der

Miriam Hommes 06-23058794 schilderijen, lessen, workshops [email protected] Simon Stevinstraat 24 www.saatchiart.com/miriamhommes

Wouter Dam [email protected] ceramic artist www.wouterdam.com Oetewalerstraat 69

Pieter Schmits 06-50291901 tekenen en schilderen [email protected] Tweede Boerhaavestraat 49 pieterschmits.nl Nummer 219 DWARS DOOR DE BUURT

Robert Pennekamp interactieve installaties, performances, schilderijen, tekeningen, collages, beel- den, zanger Brainstormbureau Eikenweg 66 06-53928032 robert@ robertpennekamp.nl www.robertpennekamp.nl

Kunstenaars in hun atelier

Fotografie: Eddy Ellert Henk Pouw Frank Schoevaart Anthony Stone

Rob Regeer beeldend kunstenaar Willem Beukelstraat 42 06-31262858 [email protected] www.robregeer.nl Rick Paauw tekeningen, ontwerpen in glas Oetewalerstraat 67 020-6654782 [email protected] www.rickpaauw.nl

Manita Bruinenberg schilderijen, dans, yoga, readings 2e Boerhaavestraat 49 06-47331310 manitabruinenberg@ gmail.com www.manitabruinenberg.nl

[email protected] www.wouterdam.com

Suzan Drummen Faan Olgers Beeldend kunstenaar Constructeur Loods 6, KNSM-laan 221 Bisou Gallery 06-53197838 Loods 6, KNSM-laan 209 [email protected] [email protected] www.suzandrummen.nl [email protected] 14 Milieu #DWARS DWARS DOOR DE BUURT Nummer 219

Landbouwhuisdierenkak

Tekst: Peter Hoogendijk | Fotografie: Peter Hoogendijk en Janneke Verwey

Hier volgt een hilarisch verhaal. Op het eerste gezicht een bela- chelijk geval van regelgeving, maar bij nader inzien is het ook begrijpelijk en daarom misschien vooral tragisch. Het gaat over wormen. Of preciezer: compostwormen of tijgerwormen. Ik heb het over ‘mijn tijgers’. Dat zijn wormen die in een compost- vat in onze achtertuin al het plantaardige, rauwe keukenafval Mijn ‘tijgers’ omzetten in heerlijke, vruchtbare compost. Ik ben trots op mijn zetten al het tijgers en ik heb minder afval. plantaardige, rauwe keu- kenafval om in vruchtbare compost

zijn. Dat zou betekenen dat je ze ener- gek op. En bacteriën ook, die kunnen zijds geen keukenafval mag voeren en er groengas van maken. Maar als je anderzijds dat hun uitwerpselen ‘afval’ groenafval (GFT) apart kunt houden, zijn, dat alleen verbrand mag wor- bijvoorbeeld in een wormenhotel, dan den. Je mag het zeker niet op het land is er niks aan de hand. GFE is wel afval, verspreiden. Wat ik ‘compost’ noem, dat moet je professioneel of van over- is wat dit rapport betreft een soort heidswege inzamelen en verwerken. heksenmengsel van afval (groenteschil- Het verschil tussen GFT en GFE is dus len, koffiedik) met afval (landbouwhuis- groot. Gooi het niet op één hoop. dierenkak) en ook nog kadavers (dode landbouwhuisdieren). Kijk, dan zet je je Derde misser: wormenpoep is niet circulaire ambities meteen in een totale hetzelfde als landbouwhuisdierenkak. lockdown. Als je groenafval aan wormen voert, dan maken ze er hetzelfde van als wat Er gaan hier drie dingen mis. Ten ze in de natuur doen: compost. Gezond, eerste: wormen zijn in principe geen circulair, erg belangrijk voor de natuur. landbouwhuisdieren, hooguit als je Prima spul. Belachelijk om dat als afval ze op grote schaal ergens zou kweken te bestempelen. Als je GFE (pizza en dö- om er iets commercieels mee te doen. ner) voorzet aan wormen, dan kruipen Dan moet de overheid even opletten. ze weg, dat lusten ze niet. Als je dat- Maar in de natuur zelf zitten al enorme zelfde GFE aan varkens voert (vinden hoeveelheden wormen. In een hectare ze heerlijk, vroeger heette het slobber), grond graven tot wel 10 miljoen regen- dan maken ze er landbouwhuisdieren- wormen in het rond, die bij elkaar 30 uitwerpselen van. Dat is afval. Want je Wormenhotel van CoCasa ton wegen en uit zichzelf 60 ton compost krijgt er ook varkenspest, gekke koeien per jaar produceren. Zonder vergun- en kippengriep van. Daarom is het ‘Of ik wist dat die wormen eigenlijk van echte landbouwhuisdieren (koeien, ning! Hilarisch. allang verboden om gemengd keukenaf- landbouwhuisdieren zijn? En dat ik varkens, je kent ze wel) is vergiftigd met val aan varkens te voeren. Prima. daarom een vergunning zou moeten medicijnen zoals simpele wormenkuur- Poep of kak hebben?’ Haha, nou dat lijkt me niet, tjes. Dat effectieve medicijn tegen pa- De tweede misser: groenafval is niet Wachtlijsten ben je mal. Wormen zijn gewoon on- rasitaire darmwormen in de koe, blijkt hetzelfde als keukenafval. Ofwel: GFT is In de landbouwhuisdierensector, in- derdeel van de natuur, wilde beestjes ook werkzaam tegen regenwormen in niet hetzelfde als GFE. Het verschil zit in clusief de varkensindustrie, is ‘slobber’ die bijna overal ter wereld in enorme de grond. Kak! de T van Tuinafval en de E van Etens- dus verboden, begrijpelijk en terecht. hoeveelheden voorkomen, in diverse resten. Groente-, Fruit- en Tuinafval is Maar varkens moeten wel iets te eten soorten en maten, ze zijn zeer belangrijk organisch, rauw en plantaardig, kun je hebben voor wat spek op de botten, voor een gezonde, vruchtbare bodem. rustig in je wormenhotel gooien. Daar daarom krijgen ze tegenwoordig soja uit Bepaald geen huisdieren en zeker geen weten de tijgers wel raad mee. Maar Brazilië. Het oerwoud verdwijnt daar landbouwhuisdieren, want als ergens keukenafval, GFE, is echt iets anders. in rap tempo om plaats te maken voor… géén wormen zijn, dan is het wel in de In lockdown Daar zitten alle voedselresten in: brood, veevoerplantages. OMG. Nu wordt het landbouw, omdat daar alles is platge- Er ligt dus een rapport dat stelt dat com- friet, pizza, vlees, vis. Dat lusten com- tragisch. Waar zijn we mee bezig. Het spoten met pesticiden. Zelfs de mest postwormen wel ‘landbouwhuisdieren’ postwormen niet, maar ratten zijn er gaat van kwaad tot erger.

Wat kunnen we doen? Ik heb een paar aanbevelingen. Eet minder vlees. De echte Duurzame Koplopers Verspil zo min mogelijk voedsel (koop handig in). Begin een wormenhotel, in je tuin of samen met je buurtgenoten in de Tekst en fotografie: Jungle Amsterdam Europese Unie sinds 1990 te danken is aan het zuiniger leven wijk. Daar mag al je mooie GFT in en het van Europeanen met een lager of middeninkomen. De rijkste scheelt een hoop afval. Bij duurzame koplopers denken we al snel aan mensen met tien procent van de inwoners is in dezelfde periode juist méér een Tesla, zonnepanelen op het dak en een warmtepomp CO2 gaan uitstoten (Oxfam Novib, 2020). En de gemeente? Die wil inzetten op de in de kelder, maar zijn dit wel echt de koplopers als het inzameling van GFE. Heel goed, maar om duurzaamheid gaat? Volgens Jungle Amsterdam in elk Een aanbeveling uit het rapport van Imme Dros, die de Jungle dat duurt nog even, want het is best geval niet, vandaar dat zij Imme Dros van de HvA hebben graag overneemt, is dat er meer aandacht moet komen voor moeilijk te realiseren. Intussen zou het gevraagd om een onderzoek te doen naar hoe duurzaam de duurzame levensstijl van mensen met een laag inkomen. gebruik van wormenhotels in de buurt mensen met een laag inkomen zijn ten opzichte van men- De Jungle wil deze groep graag gepromoot kunnen worden. Ik hoorde sen met een hoog inkomen. als voorbeeld laten dienen voor dat er wachtlijsten zijn voor wormenho- mensen met een hoog inko- tels, dus blijkbaar willen de bewoners Het blijkt nl. dat veel mensen met een laag inkomen enorm men en een grote ecologische wel. Het is niet goedkoop, maar het duurzaam leven en eigenlijk zouden deze mensen dus als voetafdruk. werkt direct en het is wel een belang- voorbeeld moeten dienen voor al die mensen met een hoog Hierbij dan ook een oproep aan rijke eerste stap in circulair denken. inkomen die vaak een enorm grote ecologische voetafdruk alle duurzame bewoners van Het wormenhotel is een echte transfor- achterlaten. Eigenlijk zijn de mensen met een laag inkomen, Oost met een laag inkomen, die mator. Dus gooi er wat geld tegenaan: dus de echte ‘duurzame koplopers’. hun kennis en ervaringen met voorlichting en nieuwe hotels en werk Zo stelt Imme in haar onderzoek, dat mensen met een kleinere anderen willen delen. Wij geven je graag een podium voor die wachtlijst snel weg. # beurs vaak lagere energiekosten hebben, dan mensen met jouw verhaal middels filmpjes, podcasts of door het geven van meer geld. In het artikel ‘Shining a light on international ener- een workshop. # Wil je ook een wormenhotel in je tuin gy inequality’ (University of Leeds, 2020) wordt toegelicht hoe of in je buurt? Stuur me een e-mail: dit komt, en wat blijkt? Rijke mensen maken meer gebruik van Ook als je meer wilt weten over dit onderzoek, of over de ac- [email protected] energie-intensieve goederen waardoor de energiekloof tussen tiviteiten van Jungle Amsterdam, dan kun je contact met ons Wil je meer info over dat rapport en rijk en arm steeds groter wordt. Uit een recent rapport van opnemen via [email protected] of kijken op onze over wormen? Oxfam Novib blijkt dat de afname van de CO2-uitstoot in de website www.jungle.amsterdam. Kijk op hallowatergraafsmeer.nl (en schrijf je meteen in!). Nummer 219 DWARS DOOR DE BUURT #DWARS Sculpturen 15

de tafels beeldt de verschillende niveaus met blauwe ogen, builen of hoofdwon- in de openbare ruimte uit, van de ver- den. De slachtoffers pleiten ervoor de Voor de bijen diepte tramhalte tot de hoge dijk waar poten van de tafel in te korten. de treinen over rijden. De draaiing van Maar daar voelt Mandersloot weinig Tekst en fotografie: Méland Langeveld de gestapelde tafels komt overeen met voor. Hij wijst op de eigen verantwoor- de bouwrichting van de gebouwen in de delijkheid van de voorbijgangers, de directe omgeving. Tevens geeft de stape- mensen hebben volgens hem de plicht In de reeks Sculpturen van Oost ditmaal ‘Voor de bijen’ van ling de vier richtingen van het verkeer op te letten (Volkskrant, 16 januari Frank Mandersloot. In de volksmond wordt het kunstwerk al weer die hier op het kruispunt samen- 2008). snel tot ‘Bijentafels’ of ‘Tafels en Bijen’ omgedoopt. De gestapel- komen. De kunstenaar heeft negen jaar aan dit project gewerkt. Maaskeien de tafels staan sinds 2004 op de kruising van de Piet Heinkade, Mandersloot komt met een oplossing: de Panamalaan en de Czaar Peterstraat. Bijenkorven maaskeien als waarschuwing, die rond Onder de vierde tafel is een plateau zijn kunstwerk komen te liggen. ‘De opgehangen waarop enkele bijenkor- maaskeien van grijze en rode kleuren ven staan. De bedoeling is om de bijen zorgen voor een mooie overgang van uit de buurt naar deze plek te lokken, de rode klinkers naar de betonnen door de buurt groener te maken met tegels rondom het kunstwerk. Deze bloemen die bijen graag bezoeken. Maar kleurovergang tast het aanzien van het het blijkt al snel dat bijen zich niet laten kunstwerk niet aan,’ aldus de kunste- sturen: er is toch te weinig groen en er naar. De ervaring met dergelijke keien staat te veel wind voor de bijen op de is dat voetgangers niet over zulke keien hoogte waarop de korven zijn aange- lopen, maar eromheen gaan. De betrok- bracht. In 2013 is de Imkervereniging ken instanties, waaronder de stichting Waterland gestopt met het verzorgen Gehandicaptenoverleg, kunnen zich in van de korven. De bijenkorven zijn niet dit ontwerp vinden. weggehaald: ze vormen een onderdeel van het kunstwerk. Mandersloot Frank Mandersloot, geboren in 1960 Kunstwerk maakt slachtoffers te Utrecht, volgt zijn opleiding aan de Ruim voor de officiële opening is het kunstacademie in ’s-Hertogenbosch en kunstwerk getest op veiligheid. Een ex- aan Ateliers ’63 in Haarlem. Hij woont tern veiligheidsbureau en verschillende en werkt in Amsterdam. Zijn werk andere instanties keuren het ontwerp omvat installatiekunst, fotografie en goed. Rondom het object zijn voor visu- beeldhouwwerk. eel gehandicapten waarschuwingstegels Beeldhouwwerk van hem in de publieke geplaatst ter voorkoming van het stoten ruimte is in diverse plaatsen van Neder- van hoofden. land te vinden. Hij exposeert regelmatig Maar vooral goed ziende voetgangers in binnen- en buitenland. Mandersloot lopen met hun hoofd tegen een van de won in 1987 de aanmoedigingsprijs van De stapeling en draaiing in het kunstwerk verwijst naar de omgeving tafelpoten aan. De Volkskrant komt in het Amsterdams Fonds voor Beeldende januari 2008 met het bericht dat het Kunst en in 1988 de Charlotte Köhler- ‘Voor de Bijen’ bestaat uit vier reusach- twee poten onder het wegdekniveau, ter kunstwerk slachtoffers maakt. Een voor- prijs en de Heineken Brouwerij Cultuur- tige, gestapelde tafels, bij elkaar zestien hoogte van de verlaagde trambaan, en bijganger loopt tegen een poot op en prijs. # meter in hoogte. De onderste twee zijn ze verbeelden de funderingspalen. Het moet per ambulance worden afgevoerd. van beton en de bovenste twee van is een verwijzing naar Amsterdam dat Navraag in een kantoorgebouw in de Meer sculpturen en/of gedichten lezen: Azobé-hout. De onderste tafel staat met op palen is gebouwd. De stapeling van buurt levert nog zeven slachtoffers op www.melandlangeveld.com Het gat op Middenweg 18

Tekst en fotografie: Dineke Rizzoli

Veel is er anno 2020 niet overgebleven van het BIO-Theater, op Middenweg 18, gesloten in 1975. Tussen sluiting en sloop wa- ren er verschillende ondernemingen actief, met kleding, na- tuurproducten en kunst. In de toekomst komen op deze plaats appartementen en winkels. Waar kwam de naam BIO-Theater vandaan? Wie ontwierp de gevel? En hoe zit het met het reliëf van de liggende man en vrouw met maskers in de hand, dat bij sloop zichtbaar geworden is?

Het gebouw uit 1926 had een typische de exploitatie over. In 1970 verhuisde gladde theater-gevel in de stijl van het de bioscoop, nog steeds eigendom van Nieuwe Bouwen, een ontwerp van ar- Van Royen, naar het City Theatre. Op 8 chitecten Brinkman en van der Vlugt. januari 1975 sloot het BIO-Theater met de film ‘Als adelaars vielen ze aan’ met Stom en geluid in de hoofdrol Richard Burton. Achter die zakelijke gevel werden Het gat dat bij de sloop ontstond, onthulde een reliëf de eerste decennia van de 20e eeuw Onverzuilde liefdadigheid stomme films vertoond in een echt In de loop van de jaren twintig kreeg Theater, de Plantage Schouwburg en Van Van Reijn? theater met toneel, want het geluidloze het bioscoopbedrijf te maken met het BIO-Theater van Van Royen hun De theaterzaal van het BIO-Theater werd vrolijk opgeluisterd met variété, een groeiend aantal liefdadigheids- medewerking. De inzamelingen werden blijkt boven het toneel een reliëf te operette-zang, pianospel, komische spre- organisaties die wilden collecteren in vooraf gegaan door Polygoon propagan- bevatten dat bij de sloop in 2020 is bloot- kers en ‘community-singing’. theaters. Ondernemers, onder wie ook dafilmpjes. Deze bleken zo goed aan te gelegd. Wie heeft het beeld op de Mid- Van 1930 tot 1936 beheerde het Joodse veel Joden, besloten één doel ‘voor alle slaan, dat eind 1930 het landhuis Rus- denweg gemaakt? De liggende man en echtpaar Godefroa het Ooster-Theater. gezindten’ vast te stellen. Een bijdrage senduin in Bergen aan Zee kon worden vrouw hebben een opvallende stijl-gelij- Er werden geluidsfilms met gesynchro- aan onverzuilde liefdadigheid. Zo werd aangekocht met de slogan ‘Beterschap kenis met de beide kunstwerken van het niseerde muziek vertoond. Eerste film er een officiële band geschapen tussen In Ons Vacantieoord’. Amstelstation. ‘Terugblik’ en ‘Toekomst was ‘Als de seringen bloeien’ (Lilac de Nederlandsche BIOscoopbond (NBB) der Spoorwegen’ zijn twee kunstwerken Time, 1928), met Gary Cooper. In 1936 en de filantropie. Wie kent niet de bekende van de Nederlandse kunstenaar Theo heropenden twee Duits-Joodse immi- In 1927 werd de stichting BIO-Vacantie- collectebus? van Reijn. Van Reijn werkte veel in Oost. granten, Gabbe en Schaps, onder de oord opgericht door de afdeling Am- Tot ver na de Tweede Wereldoorlog is Hij maakte onder meer ook reliëfs voor naam BIO-Theater met de film ‘Jeugd sterdam van de NBB. De stichting had gecollecteerd voor BIO-vacantieoord. In architect Kruyswijks scholencomplex in Nood’. Vanwege de op handen zijnde het doel behoeftige kinderen uit arme 1972 werd villa Russenduin door BIO aan de Tugelaweg 85 en de President oorlog vluchtten ze beiden naar Zuid- stadsbuurten voor enkele weken naar verkocht; kolonies hoorden niet meer bij Brandstraat. Zou het Middenweg 18- Amerika. Daarna namen ‘Lichtspel een gezond buitenparadijs te zenden. het leven. Tegenwoordig is er het BIO- reliëf ook van Van Reijn zijn? # Centrum’ en na de oorlog ‘Holland Film’, Naast Tuschinski verleenden in de loop Vakantieoord in de Arnhemse bossen beiden van ondernemer Van Royen, der jaren ook de directies van het Rialto voor het gehandicapte kind! Gelijkenis? Bron: https://vimeo.com/207430059 16 Uit de buurt #DWARS DWARS DOOR DE BUURT Nummer 219

Ook artsen kennen de Glutenvrije Winkel

Tekst en fotografie: Wim Crezee Onze buurt kent vele specialiteitenwinkels en -bedrijfjes. De eigenaren barsten van het enthousiasme en de kennis over de producten en diensten die ze aanbieden. Alle reden om daar eens een kijkje te nemen. Deze keer: de Glutenvrije Winkel.

Er zullen weinig winkels zijn die in hun naam zeggen wat ze nu juist niet verko- De winkel verkoopt niet alleen pro- pen. In de Glutenvrije Winkel worden ducten die uitsluitend verantwoord géén gluten verkocht. Een glutenvrij zijn. We zien ook allerlei lekkernijen. dieet volg je meestal uit medische nood- Zo staat er op de toonbank een schaal zaak. De gluten (eiwitten die voorko- smeuïge brownies. En met de feestda- men in graanproducten) veroorzaken gen waren de glutenvrije oliebollen een dan chronische darmproblemen. regelrechte verkoophit. ‘Hoeveel? Nou, De winkel verkoopt pasta’s en andere zo uit de losse pols gerekend: een stuk deegwaren, sauzen en versgebakken of 1000.’ brood uit eigen oven, dat in de och- In de Glutenvrije Winkel van Nadia Bos worden geen producten met gluten verkocht tenduren een heerlijke geur verspreidt. Ervaringsdeskundig Alles vanzelfsprekend zonder gluten. ‘Soms kom je er pas op gevorderde verwarmen in een oven waarin daar- vier medewerkers moeten glutenvrij Heel opmerkelijk: de winkel heeft ook leeftijd achter dat gluten de oorzaak voor een gewoon stokbroodje heeft eten. En ikzelf kook, vanwege onze bier in de schappen, want gewoon bier zijn van problemen met je ingewan- gelegen, is er niet bij’, vertelt Nadia. zoon, thuis glutenvrij. Alle producten bevat ook gluten. En verder wordt er den’, vertelt Nadia. Ook in de medische ‘Door de luchtcirculatie in de oven kan die we hier verkopen, hebben we zelf (althans in niet-coronatijden) koffie wereld is de laatste jaren veel meer er gemakkelijk een oud en ongewenst uitgeprobeerd. Soms komen klanten geschonken met iets lekkers erbij. aandacht hiervoor. Niet zo vreemd broodkruimeltje op je product komen.’ met heel heftige problemen recht- dus dat internisten van het OLVG hun Hetzelfde verhaal bij houten snijplan- streeks uit het ziekenhuis. Dan moet je Verkoophit patiënten vaak attenderen op deze ken. In de groeven ervan kunnen zich je als verkoper goed kun inleven.’ Het kan bijna niet anders dan dat winkel. gemakkelijk nog wat gluten schuilhou- eigenaar Nadia Bos in haar directe den. Bekendheid omgeving iemand had die geen gluten Nog toekomstplannen? Nadia: ‘We kan verdragen. En inderdaad, bij haar ‘Alle producten hier, Natuurlijk, in de supermarkten kun je zouden graag de capaciteit van onze zoontje werd op zeer jonge leeftijd een tegenwoordig ook aardig wat gluten- bakkerij willen uitbreiden, zodat we auto-immuunziekte veroorzaakt door hebben we zelf uit- vrije producten kopen. Het bijzondere meer klanten met vers brood kunnen gluten geconstateerd. Maandenlang van deze winkel is, afgezien van het bedienen. Verder moeten we werken was hij heel ziek. Nadia volgde een geprobeerd’ heel uitgebreide assortiment, dat je er aan onze bekendheid. Ik kom nog iets opleiding natuurvoeding en van het ook terecht kunt voor voedingsadvies. te vaak mensen tegen die een paar een kwam het ander. ‘Coeliakie (in de In de winkel staat een grote tafel uitno- straten verder wonen en helemaal ver- volksmond: glutenintolerantie) bestaat Gluten kunnen in zeer kleine hoe- digend klaar om even aan te schuiven baasd zijn dat wij hier zitten.’ # al heel lang. Er wordt de laatste jaren veelheden al problemen veroorzaken. en om met het personeel van de winkel meer en beter op getest. Vandaar dat Glutenvrij voedsel mag daarom niet in te praten over voeding. ‘We willen onze De Glutenvrije Winkel (Pretoriusstraat glutenvrije producten pas sinds kort zo aanraking komen met glutenhoudend klanten persoonlijk helpen. Wij zijn 37) is van maandag tot en met zaterdag in de belangstelling staan.’ voedsel. ‘Even een glutenvrij broodje ook ervaringsdeskundig. Drie van de open, van 9.30 tot 17.30 uur

Na bijna een maand broeden zijn er Vroege voorjaarsbode? negen kuikens in het ooievaarsnest uit de eieren gekomen. Zodra ze droog zijn en kunnen lopen worden ze één voor Tekst en fotografie: Dick Feenstra één door vader nijlgans op het gras ge- zet waar moeder de jongen onder een De winter is nog geen dag oud als er naast het fietspad van de Radioweg twee nijlganzen lopen hoepelrok van uitgezette veren warm met negen kuikens die een dag daarvoor uit het ei zijn gekropen. Een vroege voorjaarsbode is het houdt. niet want nijlganzen broeden het hele jaar door. Dat op zich is al een zeldzaamheid. Op de dag voor Kerst leven er nog acht kuikens en voor oudjaar wordt er een jong door een fietser aangereden, wat Buurtgenoten commotie door getuigen tot gevolg heeft. De dierenambulance wordt hebben zich gebeld en toen waren er nog zeven verbonden met het jongen. Invasieve exoot gezin nijlgans Het gezin nijlgans wordt door buurtge- noten gevolgd en bijgevoerd. Het zijn planteneters. Ze eten zaden, bladeren, Nijlganzen leven vooral op het land in grassen, stengels, kruiden en water- de nabijheid van water, maar kunnen planten. Ook lusten ze insecten, wor- ook diep in het bos of hoog in de bomen men en kleine zoogdieren. een nest hebben. Het nieuwe jaar is negen dagen geleden Brute kracht begonnen. De jongen op de foto zijn In het ooievaarsnest dat op een hoge dan drie weken oud en al ligt er ijs op De jongen zijn drie weken oud en al ligt er ijs op de vijver, het deert hen niet paal op een eiland in de vijver staat de vijver, het deert hen niet. heeft het gezin nijlgans zich gevestigd In het Egypte van de farao’s was de van takken en twijgen voor het nest. en eind november legt het vrouwtje er Buurtgenoten hebben zich verbonden nijlgans een heilig dier en hij komt op Het verschil tussen man en vrouw minstens negen eieren. Ooit heb ik met het gezin nijlganzen maar de Eu- vele afbeeldingen voor. Hij werd als kun je niet zien, maar wel horen aan tijdens een vaarexcursie als natuur- ropese en ook onze wetgeving denkt er siervogel gehouden, wist te ontsnap- het veelvuldig gesnater waarmee ze parkgids, zestien jongen geteld die anders over. De Vogelbescherming doet pen en in 1967 worden voor het eerst contact met elkaar houden. Haar achter hun ouders aanzwommen. onderzoek naar schadelijke invloeden verwilderde nijlganzen in onze streken geluiden zijn hoger dan die van hem, Ze worden driekwart meter lang op inheemse populaties door deze waargenomen. Hun exotische naam net als bij ons. Hun veren hebben en wegen dan zo’n tweeënhalve kilo. gansachtige grote eend. In ons land klopt niet helemaal omdat het een lichte grijsgroene tinten met ook Met grote overlevingsdrang en leven ondertussen zo’n tienduizend gansachtige grote eend is. rood en oker. Rond de hals zit een brute kracht worden vossen, honden paartjes. Nijlganzen worden gezien donkerbruine kraag en op hun onder- en roofvogels verdreven. Concur- als invasieve exoot. Daarom mogen ze Gesnater borst een vlek in dezelfde kleur. rentie schakelen ze uit door de worden afgeschoten en het kan zijn dat In de tweede helft van oktober zijn ze Ze hebben een rode iris en de poten kuikens van andere eendachtigen te u nijlganzenvlees op de Dappermarkt beiden begonnen met het aanslepen zijn roze. verdrinken. koopt, maar dan eet u wel een eend. # Nummer 219 DWARS DOOR DE BUURT #DWARS Oost 17

te ontwikkelen die in het SP genoemd Vijf nieuwe torens: om te wonen, worden, schrikbarend groot te noemen. In de tabel is te terug te lezen dat de gemeente met name de eigenaren maar ook voor kantoren van Leeuwenburg en Delta Lloyd alle ruimte laat om te kiezen voor wonen of kantoren. Niet de woningnood is door- Tekst: Arie van Tol | Fotografie: Eddy Ellert slaggevend, maar de markt.

Plannen voor het gebied dat tot voor kort nog werd aangeduid met de naam ‘De Omval’ nemen Terminologie De vijf nieuwe torens worden ongetwij- serieuzere vormen aan. Het Stedenbouwkundige Plan (SP) Amstelstation – Amsteloever, met als feld het meest gezichtsbepalend. Het ondertitel: ‘Hoofdstedelijk wonen en werken aan de rivier’, wordt in de loop van 2021 in stem- ‘adaptieve stadsblok’ is echter de meest kenmerkende stedenbouwkundige toe- ming gebracht in de gemeenteraad. passing. De notaterminologie van het SP is onnavolgbaar: ‘Herontwikkeling van de locaties Amstelvista, Leeuwen- Verdichting in optima forma voor het Deze kwalificatie maakt het in markt- burg en Delta Lloyd brengt meer rust gebied tussen Amstelstation en Amstel, termen onmogelijk er betaalbare Niet de woningnood en samenhang in het projectgebied, als het SP gerealiseerd wordt. Er komen woningen te bouwen. Er moet een prijs zonder dat het huidige gevarieerde ka- stadsblokken met vijf torens variërend voor worden betaald. En bestaande so- is doorslaggevend, rakter teniet wordt gedaan. Dit gebeurt in hoogte van 75 tot 135 meter. Die zijn ciale bouw in het gebied is economisch met het zogenaamde ‘adaptieve stads- bestemd voor een mix van woningen, bezien verspilling, de sloop van de flats maar de markt blok’. Het adaptieve stadsblok, met een kantoren en voorzieningen. Er worden in de van der Kunbuurt staat dan ook al hoogte variërend van 22 tot 37 meter, 1300 tot 2100 woningen, 37.000 tot decennia lang op de planagenda’s. het niet de hoogste tijd dat de (gemeen- vormt het basement van de nieuwe 94.000 m² kantooroppervlak en 7500 De Omval is in de nota’s Structuurvi- telijke) overheid ook hier ‘out of the torens en biedt ruimte om te behou- m² aan voorzieningen toegevoegd. sie Amsterdam 2040 en Koers 2025 box’ gaat denken en doen – zoals de den gebouwdelen te integreren. Het Belangrijkste partners van de gemeente aangewezen als één van de verdich- Rijksoverheid bij het eindeloos financi- stadsblok heeft een levendige plint. De bij de planontwikkeling zijn de eigena- tingsgebieden en moet bijdragen aan eel compenseren van ondernemers in gevels begeleiden de openbare ruimte ren van Amstelvista (Stelle College & de 50.000 woningen die Amsterdam tot coronatijd –, de neoliberale dwangbuis en geven meer beschutting op straat.’ London toren, aan de noordkant van 2025 wil gaan bouwen. Maar bouwen van zich afgooit? Natuurlijk is een SP een aaneenscha- keling van goede bedoelingen. Maar die levendige plint is al te vaak niet waargemaakt in vorige plannen om geloofwaardig te zijn. Verdichting in dit gebied is logisch, maar dan in een plan stellen dat het rustiger, samenhangen- der en veiliger gaat worden ondanks de enorme toename van het aantal bewoners en kantoormensen riekt te veel naar wishful thinking. Het gaat groener worden en de auto blijft zo veel mogelijk geweerd worden, is het plan. Aan een minimale par- keernorm voor auto’s valt echter niet te ontkomen. De genoemde verwachte beperkte toename van het aantal parkeerplaatsen is een slag in de lucht. Zoals een oplossing voor de fietsver- keerschaos op het kruispunt Treublaan – Weesperzijde nauwelijks is voor te stellen.

Inspraak Bewoners uit de buurt zijn al enige ja- De flat aan de Weesperzijde blijft, maar in de Omval verrijzen vijf nieuwe torens ren betrokken bij de plannen. ‘Zij staan niet negatief tegenover het toevoegen de Treublaan), Leeuwenburg en Delta van betaalbare woningen kan dus Kantoren of wonen van woningen en voorzieningen,’ staat Lloyd, de NS, ProRail en Stadgenoot. kennelijk niet zomaar. De volgende ‘Het Amstelstationsgebied is aangewe- er direct onder de paragraaf ‘Draagvlak Inmiddels is duidelijk dat woningcor- zin komt uit de samenvatting van het zen als een multimodaal knooppunt plan’. Niets wordt er opgemerkt over poratie Stadgenoot bewoners in de van SP: ‘Zij (de samenwerkende partijen) met de nadruk op hoogwaardige kanto- (het ontbreken van) enthousiasme voor der Kunbuurt voldoende aan haar zijde onderstrepen het belang van integrale ren voor kenniswerkers uit de metro- het toevoegen van kantoren. heeft gekregen: 77% is vóór nieuw- gebiedsontwikkeling als instrument poolregio. Deze markt groeit jaarlijks De toenemende drukte in het gebied bouw. Maar de flat aan de Weesper- om voldoende betaalbare woningen te met 125.000 m². Naast de kwalitatieve is de grootste zorg van de bewoners. zijde blijft staan. realiseren, het gebied te verduurzamen vernieuwing van bestaande kantoren, De laatste jaren is de recreatie aan de en de kwaliteit van de openbare ruimte mogen er daarom ook vierkante meters oever al enorm toegenomen en is de Historie te verbeteren, op een locatie met uitste- worden toegevoegd.’ fietsroute langs de Amstel veel popu- De Omval was oorspronkelijk een kend openbaar vervoer.’ Hierboven is al opgemerkt dat de lairder geworden. En ja, natuurlijk wil- schiereiland dat tot de gemeente Anders gezegd: de prijs om betaalbare kantorenmarkt er door corona en len bewoners meer rust en samenhang Ouder-Amstel behoorde. Op 1 janu- woningen te realiseren en de omgeving thuiswerk heel anders uitziet. De in het straatbeeld. Ze willen landschap- ari 1921 werd de landtong, net als de duurzaam en leefbaar in te richten, is genoemde groeiverwachting lijkt verre pelijke kwaliteit terug. De verblijfskwa- gemeente Watergraafsmeer, bij de ge- dat er een flinke hoeveelheid commer- van realistisch. Bovendien is op locaties liteit mag beter, op het stationsplein en meente Amsterdam gevoegd. Tot 1964 cieel interessante kantooroppervlakte- als de Zuidas en Zuidoost nog heel veel op de buurtpleinen. Ze hebben graag werd het gebied gedomineerd door ca- meters ontwikkeld moet worden. projectontwikkeling gaande. dat zoveel mogelijk bestaand groen en caofabriek Blooker, er waren overigens Elke vierkante meter kantooroppervlak bomen worden ingepast in de plannen. veel meer bedrijven gevestigd. Er is woningnood: Amsterdam wil veel is er één te veel. Dat voor projectont- En dat er drukke en rustige plekken In de jaren ’90 kreeg De Omval een woningen bouwen de komende jaren, wikkelaars precies het andere uiterste komen of blijven. geheel ander karakter. Drie torens en 40 % daarvan moet betaalbare geldt is bekend: elke vierkante meter En met die wensen hebben de plan- – de Rembrandt-, de Mondriaan- en huur krijgen. Er is geen kantorennood, kantooroppervlak die wel potentieel ge- nenmakers naar hun zeggen al reke- de Breitnertoren – vormen sindsdien zeker niet nu sinds de coronacrisis pland is, maar niet wordt gerealiseerd, ning gehouden. Later dit jaar zullen de opvallende skyline. Verder zijn er thuiswerken veel meer de norm is en is verlies. Daarom zijn de marges bij we weten of de gemeenteraad vóór kantoren in de Delta Lloyd blokken. De waarschijnlijk de norm zal blijven. En de keuze om óf woningen, óf kantoren het plan is. # Hogeschool van Amsterdam is al sinds toch gaat er veel nieuwe kantoorruimte jaar en dag gevestigd in het robuuste gebouwd worden bij het Amstelstation. Leeuwenburg, maar gaat er in de Als commerciële ontwikkeling van vast- Indicatief programma (in vierkante meters bruto vloer oppervlakte) nabije toekomst weg. Gewoond wordt goed (en massatoerisme) zo onontbeer- er in de zes oude portiekflats in de van lijk zijn voor het scheppen van finan- deelgebied totaal bvo m² wonen kantoren voorzieningen der Kunbuurt en in de appartementen- ciële ruimte voor betaalbare wonen en Amstelvista 32.500 14.000 - 17.500 14.000 - 17.500 1.000 nieuwbouw tussen de genoemde flats sociale voorzieningen in een stad is dat Van der Kun 64.400 57.900 - 62.900 nvt 1.000 - 6.500 en de Amstel. pervers. Het huidige stadsbestuur met Amstelstation 300 nvt nvt 300 haar linkse signatuur doet in het plan Leeuwenburg 88.000 10.000 - 42.000 42.000 - 74.000 3.000 - 4.500 Instrument geen enkele poging te wrikken aan dat Delta Lloyd 106.000 26.000 - 61.000 43.500 - 77.000 1.500 - 3.000 Het gebied Amstelstation – Amstel- uitgangspunt waarbij projectontwik- oever heeft het stempel ‘toplocatie’. kelaars en winstkansen leidend zijn. Is 18 Uit de buurt #DWARS DWARS DOOR DE BUURT Nummer 219

Buurtcentrum Oosterpark gaat verbouwen

Tekst: Jan Molenaar | Illustratie: Dynamo

In de Derde Oosterparkstraat is buurtcentrum Oosterpark een ontmoetingsplek wordt. Bezoekers kunnen vóór of na hun activiteit met gehuisvest, een centrum onder de paraplu van Dynamo. Bin- elkaar een kopje koffie drinken en een nenkort wordt het verbouwd. Activiteiten zullen tijdelijk el- praatje maken. Verder wordt het open karakter ders worden ondergebracht. En als wordt terugverhuisd, is het bevorderd doordat er veel glaswanden buurtcentrum een ‘Huis van de Wijk’ geworden. Ik spreek met komen. Architect Gerard Kruunenberg Jos Gompelman. Hij is beheerder van deze locatie en is druk overlegde voor het ontwerp veel met buurtbewoners en organisaties zoals bezig met de verbouwing en de verhuizing. Onbeperkt Oost. Het is de bedoeling dat het De Oosterparkbuurt is een fraaie Nieuw Huis van de Wijk nieuwe buurtcentrum helemaal buurt in Amsterdam Oost. Er zijn Een verbouwing was nu nodig en klimaatneutraal zal functioneren. prachtige pleinen, mooie straten met ook zeer gewenst gezien de eisen Er komen twee warmtepompen en Nu kunnen bewoners met een idee Amsterdamse charme en natuurlijk van de huidige tijd. De gemeente op het dak komen zonnepanelen. komen en met behulp van een het fijne Oosterpark. En waar veel stelde geld beschikbaar. Zo wordt de Volgens Jos wordt de nieuwe locatie het participatiemedewerker een activiteit buurthuizen in Amsterdam vanwege toegankelijkheid verbeterd en krijgt eerste buurtcentrum, in ieder geval in tot stand brengen.’ bezuinigingen de deuren hebben het een open karakter. De gangen Amsterdam, dat van het gas af is. Jos: ‘Ik vind vooral de activiteiten moeten sluiten is er midden in de buurt worden verbreed, de smalle trap Het huidige buurtcentrum is open tot die de gezondheid bevorderen ook al een fraai buurtcentrum. Daar verdwijnt. Een lift is er al. Jos merkt op: 23 maart. Daarna start de renovatie zoals de bewegingsactiviteiten en kunnen bewoners elkaar ontmoeten ‘Bouwtechnisch is het buurtcentrum die zes of zeven maanden gaat duren. de buurtrestaurants belangrijk. De en is er een uitgebreid aanbod aan er niet echt slecht aan toe. Eigenlijk is Momenteel is Dynamo druk bezig om buurtrestaurants hebben naast gezel- activiteiten. alleen het dak verrot.’ te kijken waar de huidige activiteiten ligheid de functie dat iedere deelnemer Buurtcentrum Oosterpark bevindt zich Verder legt Jos uit: ‘Straks is er ook voor naar toe kunnen in die periode. in ieder geval één keer per week een sinds 1987 in de derde Oosterpark- minder validen de mogelijkheid om gezonde maaltijd eet.’ Jos hoopt dat in straat 159 en is de opvolger van te douchen. Er komen fraaie nieuwe Gezellig en gezond het nieuwe Huis het een smeltkroes buurthuis de Iep. Er vinden veel kleedkamers. De huidige kleedkamer Jos heeft de leeftijd bereikt dat hij zal worden van diverse mensen. Ook activiteiten plaats voor jong en oud. wordt voornamelijk gebruikt voor het in principe mee zou mogen doen lezers van Dwars zijn natuurlijk van Er is een samenwerking met diverse stallen van materiaal.’ aan het ‘Bewegen voor ouderen’- harte welkom in deze ongetwijfeld maatschappelijke organisaties en Bezoekers van het nieuwe Huis programma. Hij heeft jarenlange sprankelende nieuwe locatie! # zelfstandig ondernemers. Het is een van de Wijk komen straks meteen ervaring in het speeltuin- en plek voor iedere buurtbewoner die binnen in de huiskamer. Vanuit de buurtwerk. Heel wat bezuinigingen Nieuwsgierig? een steuntje in de rug kan gebruiken huiskamer kunnen ze dan naar de heeft hij zien passeren en ook de visie De plannen zijn te bekijken in en voor anderen die gewoon gezel- andere vertrekken voor hun cursus, op dit werk heeft hij zien veranderen. buurtcentrum Oosterpark en op: ligheid zoeken of een cursus willen sportactiviteit of vergadering. Het idee ‘Vroeger waren er veel professionele www.dynamo-amsterdam.nl/nieuws/ volgen. hierachter is dat deze huiskamer echt krachten die het aanbod bepaalden. huisvandewijkoosterpark

Wat drijft U? ‘Ik heb een droom. Met dit project ‘Hotel, horeca en theaterzaal en dat in de Chassébuurt wil ik iets achterlaten voor Amsterdam, voor als ik er niet meer ben. Ik neem het financiële risico, niet de gemeente, niet zijn verrijking voor de buurt’ de buurt. Ik ben degene die mijn nek uitsteekt om dit te realiseren, om hier Tekst: Evelien Polter | Fotografie: Henk Pouw iets moois van te maken. Ik begrijp de gevoelens van de tegenstanders, maar In de vorige Dwars, die van december 2020, verscheen het artikel Doorbouwen maar, de buurt het wordt een verrijking van de buurt.’ heeft het nakijken. Onderwerp was de vestiging van een hotel in de Christus Koningkerk. Het stuk Hoe gaat de u verwachte parkeer- en liet omwonenden van de kerk in de James Wattstraat aan het woord die zich al jaren verzetten te- geluidsoverlast voorkomen? gen de komst van hotel, horeca en theaterzaal. De ontwikkelaar van het project, Lenny Balkissoon, ‘Ik weet dat de kerk in een woonomgeving staat. Ik ga ervoor heeft in een mailreactie zijn ongenoegen geuit over het voorbij gaan aan zijn mening. Hier komt zorgen dat er geen overlast zal zijn. Er hij alsnog aan het woord. komen portiers die dat in de gaten gaan houden. Voor het parkeren hebben Ik interview hem voor de Christus we een overeenkomst met WeParc Koningkerk. De verbouwing is in volle afgesloten, om ervoor te zorgen dat gang. De theaterzaal staat in de steigers, auto’s niet bij de kerk maar op een maar het restaurant en de daarbij andere plek worden geparkeerd. horende keuken moet nog worden Ervaring met het Chassékerkproject gerealiseerd. De serre is zo goed als leert dat een restaurant en een hotel af en de hotelkamers uitgerust met in Amsterdam de parkeerdruk in de een riante badkamer kunnen na wat buurt nagenoeg niet beïnvloeden. Aan afrondende werkzaamheden zo in het geluidsvolume heeft de gemeente gebruik worden genomen. een aantal voorwaarden gesteld waaraan we gaan voldoen. De ramen Zijn buurtbewoners betrokken bij de zijn extra geïsoleerd en de inspectie van plannen? de gemeente komt regelmatig kijken.’ ‘Sinds 2012 organiseerden we vier buurtvergaderingen. We deden dit om Wat gebeurt er als de Raad van State de buurt te laten zien wat we van plan beslist dat er geen hotel mag komen? waren. Henk Hakvoort die in het vorige ‘Ik heb een vergunning om hier mijn artikel in Dwars aan het woord komt is project te realiseren en ik ga er daarom niet bij deze bijeenkomsten aanwezig vanuit dat ik in het gelijk wordt gesteld. geweest. De buurt was enthousiast We zijn al acht jaar met dit project maar omdat de verbouwing erg lang zijn. Ik maakte bijvoorbeeld mee weten hoe ik aan mijn geld kom. Ik bezig. Ik heb geen keuze.’ duurt beginnen mensen in de buurt dat mensen mij publiekelijk vroegen ben gewoon door die procedure heen negatief te doen.’ hoe ik aan mijn geld kom. Als een gekomen. Komen er studentenkamers in de witte Nederlander gaat bouwen Op straat spreek ik regelmatig hotelkamers als de Raad van State Waardoor denkt u dat het verzet vraagt niemand dat in het openbaar. buurtbewoners die wel positief beslist dat er geen hotel mag komen? tegen uw plannen zo hardnekkig is? Bovendien is de gemeente verplicht tegenover de verbouwing staan en ‘Dat weet ik nog niet.’ # ‘Ik denk dat door mijn huidskleur een mijn financiering via een Bibob aangeven dat zij hopen dat het project aantal mensen tegen mijn plannen procedure te onderzoeken om te een succes wordt.’ Nummer 219 DWARS DOOR DE BUURT #DWARS Uit de buurt 19

Goede tijden, slechte tijden voor juwelier

Tekst: Carolien Gevers | Fotografie: Frank Schoevaart

Vrijwel iedereen in de Watergraafsmeer kent Dijkema juweliers aan de Middenweg. Al meer dan vijfentachtig jaar wordt de zaak gerund door de familie, die op z’n minst van plan is met elkaar in de nabije toekomst het eeuwfeest te gaan beleven.

stok, rende achter ze aan, maar ze waren sneller. ‘Enfin, toen ik uitgeput gestopt was, zag ik dat ik een lelijke schotwond in mijn been had. Ik had niets gemerkt.’ Els: ‘Ja, dat was heftig, ook omdat we rond die tijd al meerdere inbraken hadden gehad. We verkoch- ten toen nog die peperdure Breitling horloges, die erg gewild waren onder criminelen. Daar zijn we dus maar mee opgehouden. Juweliers worden trou- wens mede door dit soort gedoe steeds zeldzamer. Wij krijgen klanten uit bijna de hele stad.’

Armoedzaaier of miljonair Op de vraag of er veel veranderd is in de loop der tijd hoort Dwars tegelijk nee en ja. Nee, want nog steeds een klassiek assortiment, ja, omdat de familie ook intensief samenwerkt met toonaangevende moderne ontwerpers zoals Nol- of Clic-sieraden of Aller Span- ninga trouwringen. En dan heb je nog de trends die altijd bepalend zijn. In de jaren tachtig kwam er veel vraag naar De familie Dijkema verwelkomt de vierde generatie de Lady Di verlovingsring. ‘Tegenwoor- dig zijn aanzoeksringen weer hot, net In 1935 begon Groninger Pieter H. even later opeens ook de hond van welijks geweest.’ Henk: ‘Behalve al die zoals de Closed For Ever schakelket- Dijkema als horlogemaker in het sou- Karen rondloopt. En halverwege het kilo’s aardappels schillen dan, hè, als tingen (zie Els linksonder op de foto),’ terrain van zijn woonhuis op Linnaeus- interview Inge, de jongste dochter van ik met verlof was.’ ‘Nou met mij samen vertelt Ina. ‘Maar je bent hier net zo parkweg 78. Achter de voorramen zat Henk, binnenvalt met haar zoontje Hid- hoor,’ relativeert Ina. welkom als je een eenvoudig zilveren zijn werkplaats. Na de oorlog verhuisde de. Aan de coronaproof toonbank, di- armbandje koopt of een horlogebandje de ondernemer, met vrouw en vijf rect achter de voordeur, haalt af en toe Cirkel rond wilt vervangen hoor,’ zegt Karen. kinderen, naar het huidige pand aan de een klant even snel zijn gerepareerde Zo vanzelfsprekend is het in de familie Henk: ‘Alleen is de klant tegenwoordig Middenweg waar zij jarenlang boven sieraad op. Regelmatig wordt er gebeld. overigens in al die jaren niet gegaan. mondiger. Armoedzaaier of miljonair, de winkel woonden en ook nog korte ‘Iedereen die hier werkt kan elkaar in In 2003 werd iedereen overvallen door het maakt me niet uit wat je doet, als tijd in het souterrain. Het assortiment alle basale taken vervangen,’ legt Karen het onverwachte overlijden (hartstil- je je maar gedraagt. Een grap op zijn werd nu ook uitgebreid met allerhande uit. ‘De telefoon opnemen, een klant stand) van Frank, Henk’s enige zoon, tijd vinden we altijd leuk. Van de klant zilveren- en gouden sieraden, maar ook helpen, de zaak sluiten, we hebben die destijds ook in de winkel werkte. of van onszelf. Zo vroeg ik een goede parelkettingen en ringen met briljan- Karen, net terug uit Singapore, waar ze klant eens spontaan : ‘Is het voor uw ten. enkele jaren met haar gezin gewoond vrouw of mag het iets moois zijn?’ Na Pieters vroegtijdige dood in 1969 ‘Armoedzaaier en gewerkt had, besloot snel na dit namen zijn zoons Peter en Henk, in ingrijpende verlies haar rouwende Vierde generatie? overleg met hun moeder en de andere of miljonair, het vader, stiefmoeder en tante te helpen. Op de vraag of de vierde generatie de broers en zus, de zaak over. ‘Dat ging ‘Mogelijk was ik hier anders nooit zaak nog gaat voortzetten, kijkt ieder- eigenlijk heel natuurlijk,’ vertelt Henk, maakt niet uit wat gesetteld,’ zegt ze eerlijk. Karen heeft een lachend naar Hidde. ‘Je komt straks ‘best bijzonder als je bedenkt dat mijn nooit spijt gehad. Zij geniet overtuigend alvast op de foto, jongen,’ zegt zijn moe- vader niets geregeld had, zelfs geen je doet, als je je van het werk met de klanten, maar ook der. Hidde begint te stralen. Iedereen testament, terwijl toch drie van zijn van de contacten met de leveranciers. ziet met hoeveel plezier hij in de winkel kinderen (ook mijn zus Ina) in de win- maar gedraagt’ ‘De cirkel is rond, ik ben tenslotte hier helpt met kleine klusjes. ‘Misschien sa- kel werkten.’ beneden in het souterrain geboren.’ men met Steven, mijn zoon, nu nog ICT In de loop der jaren kwamen ook Met haar en haar zus Inge deed de student?’ roept Karen enthousiast. ‘Hij Henks kinderen in de zaak, evenals nu aan een woord genoeg. Dat heb je als derde generatie in dit familiebedrijf verzorgt onze website, die binnenkort al bijna veertig jaar zijn tweede vrouw je familie bent, je kent elkaar door en zijn intree. vernieuwd wordt.’ Henk: ‘Je weet nooit Els. Het echtpaar is nog twee dagen per door. Ons takenpakket is eigenlijk ook hoe het leven loopt, dat hebben we wel week in de zaak en doet de administra- natuurlijk ontstaan.’ Schotwond ervaren. Ik had als kind nooit gedacht tie. ‘Onze broer Peter begon in 1974 Els en Monique zijn al jaren de graveer- De zaak is altijd gericht geweest op goe- later hier te gaan werken. Het was mijn een zaak voor zichzelf in Spakenburg,’ ders in het bedrijf. Els: ‘Laat ons maar de service. ‘We waren van meet af aan vader die me overhaalde, toen ik na vult Ina aan. ‘We bleven goed samen, lekker bezig zijn met onze handen, hè laagdrempelig, niet zoals veel vroegere mijn militaire dienst op een dood punt draaiden nog lange tijd koopavonden Monique, jij bent ook nog onze gaat- juweliers waarbij je moest aanbellen zat. Het familiebedrijf kan een uitkomst voor elkaar.’ ‘En Monique mag ook wel jesprikker, ik zeg altijd, wij de practici en wachten tot een tweede binnendeur zijn. Maar gedwongen ben ik nooit. genoemd,’ merkt Els op, ‘zij werkt hier en de Dijkemaatjes de empathie. Die openging,’ vertelt Henk. ‘Iedereen moet Natuurlijk zou ik het prachtig vinden al vijfendertig jaar en voelt als familie.’ zijn goed met kletsen en zich inleven zich hier welkom voelen.’ ‘Nou, dat maar niemand moet zich verplicht ‘Daar zegt je me wat,’ reageert Karen, in de klanten.’ Karen: ‘En Ina dan, die hebben we geweten,’ vult Ina knip- voelen.’ ‘Was dat voor jou niet anders, oudste dochter van Henk, ‘wanneer kan ook graveren en is onze parelket- ogend aan. ‘Ja Henk, nu moet het hoge Ina?’ vraagt Karen. Ina lacht betekenis- gaan we dat eigenlijk vieren?’ ‘Op 1 tingspecialist!’ ‘Ja …, juffrouw van woord eruit, vertel maar,’ reageert Els. vol. ‘Vanaf mijn twaalfde poetste ik al april,’ zegt Monique, waarop iedereen Rossum hè,’ mompelt Ina bescheiden. Het was op sluitingstijd op een donder- samen met mijn moeder de spullen uit in lachen uitbarst. Iedereen lacht. Ondertussen kijkt Henk dagavond in april 1983. Henk was net de etalages. Zo ging dat met meisjes in met vraagtekens naar zijn zus. ‘Je weet bezig met een stok de rolluiken neer te die tijd, spijt heb ik, net als Karen, nooit toch wel, die oude soort cheffin van pa, halen, toen hij in de portiek een groepje gehad. Toen een paar jaar terug mijn Parellakken die mij dat parellakken leerde?’ Henk jongeren met mondkapjes (nee, geen man overleed, ervaarde ik ons bedrijf Het is deze ongedwongen sfeer die weet van niks. Ina: ‘Ja, jij was toen in Covid) zag, die probeerden binnen te opnieuw als een warm bad. Lang leve Dwars tegenkomt in de winkel, waar militaire dienst, jij bent hier jaren nau- dringen. Henk jaagde ze op met zijn de vierde generatie!’ # 20 Ouderenadviesraad #DWARS DWARS DOOR DE BUURT Nummer 219

vond ze: ‘Ambtenaren zijn heel passief, Corona en ouderen in Oost je ziet ze weinig bij ZOOMbijeenkomsten’. Tekst: Ouderen Adviesraad Oost I. is 90 en verblijft in een verpleeghuis; ze is dementerend. Bezoek ontving Wat een jaar hebben we achter de rug! De pandemie heeft alles op zijn kop gezet. Veel mensen ze toch al weinig. Ze beseft dat er een ernstige griep heerst en weet dat je dan hebben het niet overleefd onder wie veel ouderen in verzorgingshuizen. Hoe is het ouderen mondkapjes moet dragen. Een enkeling in Oost in deze tijd vergaan? We hebben het enkele van hen gevraagd. tracht al een paar jaar haar eenzaam- heid te doorbreken, dat is nu niet anders, alleen moet het mondkapje op. K. is 70+. Hij denkt dat hij begin maart gaat ze naar de kerk, ze is trouw lid. Daar is ze al aan gewend. corona heeft gehad. Zijn vrouw waar- Dertig mensen mogen binnen. Andere schijnlijk niet. Toen testte men nog keren kijkt ze thuis. Ze vindt het jam- A. vertelt dat de cliëntenraad waar zij niet. Sindsdien zijn zij heel voorzich- mer, maar het is niet anders. Buiten de als jongere in zit, door de deelnemende tig om geen besmetting op te lopen. tablet kan ze niet meer. Er zijn oude ouderen erg wordt gemist, terwijl er nu De kinderen en kleinkinderen zien mensen die ze dagelijks belt en ook wel veel te doen is en de inbreng van ze weinig, liefst buiten. Thuisbezoek wel bezoekt. Heeft een van hen haar de ouderen van groot belang is. ZOOM- ontvangen doen ze niet. Nog net op tijd besmet? Ze is de hele dag in de weer. en met bewoners gebeurt eigenlijk zijn ze naar een museum geweest voor Lezen is wat moeilijker geworden door alleen individueel. de laatste lockdown; het zijn museum- de slechte ogen. tijgers. Helaas, zit reizen er niet in, E. is 80+. Zij vertelt: ‘Toen in februari buitenlandse cultuur moeten ze laten W. is een eindje boven de 90. Sinds corona zo snel om zich heen greep en lopen. Lezen is een goed alternatief. De een paar jaar rijdt ze geen auto meer. daarna de lockdown, dacht ik ‘daar Watergraafsmeer heeft veel te bieden, Ze krijgt veel hulp en rijdt soms mee zijn we nog lang niet vanaf’. Ik stelde ook aan geschiedenis. Hun tweede huis met haar kinderen. Haar verjaardag me erop in dat het zeker tot het einde in het Noordoosten des lands vergoedt binnenkort kan helaas niet in een van het jaar zou duren. Daar zijn we veel. Daar stierf een overbuurman, restaurant gevierd worden. Ze had niet ik graag zo houden’. Iets noodzakelijks nu dus al voorbij. Ik hoop dat het virus niet oud, aan corona; je bent dan een lang geleden corona en stak haar beste kopen moet nu via internet. in het najaar onder controle zal zijn. gewaarschuwd mens. vriendin aan; maar beiden zijn weer de Het leven is saai geworden. Ik zie nog oude. Haar leven is niet zoveel veran- C. is net 70. Als slechtziende mag ze maar weinig mensen. Gelukkig houd ik derd. Ze ontvangt thuis bezoek. Als ze aan de arm van een begeleider bood- erg van lezen en heb ik mijn leven lang Uit deze verhalen niet moe is, mag men komen. Ze praat schappen doen. Ze woont alleen. Heel veel aan muziek gedaan. Ik speel viool honderduit over haar leven en haar soms gaat ze met iemand op stap om en mijn vaste piano-maatje en ik kun- kinderen en verder nageslacht. Alles eens buiten te zijn of niet alleen naar nen nog steeds mooie muziek maken. komt naar voren weet ze nog precies. hulpverleners te hoeven gaan. Maar Dat houdt de moed er in!’ ze is heel behoedzaam. Alleen met dat er grote angst R. is bijna 100 en kraakhelder. Ze mondkapje mag je bij haar naar bin- woont thuis met veel verzorging. Ze is nen. Ze krijgt minder bezoek. Verder is ‘Ik hoop dat het en onzekerheid als de dood voor corona. Ze vindt het er niet zo veel veranderd. Ze voelt zich prettig als iedereen die naar binnen nu zelfs minder eenzaam; veel meer virus in het najaar heerst komt een mondkapje draagt. Ze krijgt mensen leven nu noodgedwongen heel veel bezoek en veel mensen over zoals zij al jaren leeft. Ze is blij dat ze de vloer. Ze zijn allemaal aardig voor als slechtziende met een willekeurig onder controle is’ M. kreeg recent corona. Ze is bijna 90 haar. Maar omdat ze weinig buiten iemand aan de arm op stap mag. Niet maar als ex-topsportvrouw, zoals te komt is haar leven niet erg veranderd. iedereen weet dat. verwachten blakend van gezondheid F. helpt met het bezorgen van maaltij- ondanks een zeer zware operatie een J. is even over de 70. Eigenlijk is hij R., arts en in de 70, is heel precies met den en boodschappen. Hij vertelt: ‘Wat paar jaar geleden. Moe is ze nog wel. Ze risicopatiënt. Hij trekt zich er niks de corona- en quarantaineregels. Met ik hoor, is hoe groot de eenzaamheid houdt zich aan de afspraken, maar er is van aan. Het scheelt dat hij een brede haar kinderen en kleinkinderen gaat ze is voor veel mensen. Het bezorgen van geen afleiding; ze ziet geen kennissen. belangstelling heeft en hij vermaakt normaal om. Enkele anderen ontvangt eten doorbreekt voor velen het dag- De vele (achter) (klein-)kinderen ziet ze zich dus wel. Vaak vindt hij dat de ze buiten of binnen met wijd open ra- ritme. Al die activiteiten in buurthuizen apart per gezin. Thuis ontvangt ze nau- maatregelen allemaal wel erg veel zijn: men. Ze fietst nog meer dan vroeger. die dicht zijn. Koffiedrinken en samen welijks bezoek. In het begin liet haar ‘Is het niet té veel? Maar de mensen die komen in de buurt was een geliefd uitje. dochter de boodschappen achter in de ons door deze crisis leiden krijgen vast Als je wat meer te besteden hebt, kun je gang, nu brengt zij ze gewoon binnen. samen een mooi standbeeld.’ Hij gaat Er zijn verschil- eens eten laten bezorgen bijvoorbeeld Nu ze alles achter de rug heeft is ze niet veel weg en ontvangt thuis soms be- van eetcafé De Avonden. Zij doen, zoals bang meer bezoek te ontvangen. ‘Jam- zoek. Als het eens per ongeluk door een anderen, veel voor de mensen in de mer dat je niet meer bij elkaar komt’, samenloop van omstandigheden buiten len hoe men deze buurt. Met familie gaat men op uiteenlo- zegt ze. Ze denkt dat ze ook begin de richtlijnen is, vindt hij dat niet erg. pende wijze om: de een laat ze gewoon maart al corona heeft gehad. Hopelijk Op een vergadering vernam hij van een nieuwe werkelijk- komen, anderen hanteren de officiële geeft het vaccin uitkomst. praktijkondersteuner dat sommigen maatregelen. Buitenstaanders ontvangt Ze volgt het nieuws heel trouw. Soms ouderen zich er zo weinig mogelijk heid ervaart. bijna niemand. De verveling slaat toe.’ vindt ze dit te voorzichtig, andere van willen aantrekken en trachten keren juist te vaag. Wees duidelijk over gewoon door te leven. Waar dat nodig De eenzaamheid Uit deze verhalen komt naar voren dat er de winkelsluiting. Ze gaat bijna elke is, houdt hij zich aan de regels. Hij doet grote angst en onzekerheid heerst. Er zijn ochtend als oudere al vroeg naar de wat mensen van hem verwachten. Hij verschillen hoe men deze nieuwe werke- supermarkt; dan heb je je loopje. Soms zegt: ‘Ik heb geen smetvrees en dat wil en het isolement lijkheid ervaart. De eenzaamheid en het isolement versterkt, maar is in verpleeg- versterkt huizen bij de tweede golf minder ernstig dan bij de eerste. Bijna iedereen ontvangt gewoon de huishoudelijke hulp, zij het E. is 90 en is blij dat hij nog zelf bood- minder vaak. De meeste hulpen dragen schappen kan doen. Maar hij wordt een mondkapje. Vaak durven de ouderen ouder. Hij houdt zich niet zo bezig met de hulp niet te vragen dat te doen. corona en houdt zich alleen aan de Men maakt zich ook zorgen hoe het regels waar dat moet. Hij is bang dat zal zijn na deze pandemie. Nu het hij niet al zijn boeken kan uitlezen: vaccinatie-programma langzaam op ‘In de oorlog zei men ook steeds dat gang komt, gloort er hoop dat dit jaar het vlug afgelopen zou zijn...’ Hij gaat het ergste voorbij zal zijn en dat we alleen naar de dokter als het heel erg weer meer als vanouds met familie en nodig is. vrienden kunnen omgaan. Maar het zal nog veel tijd kosten voor alle culturele T. en haar man leven altijd heel rustig schade en economische schade enigs- en gaan sowieso veel naar buiten. Hij zins hersteld is. Er zal veel gediscus- werkt eens per week in een tuin. Bij sieerd worden over hoe we de samen- vrienden houden zij afstand; ze spre- leving willen inrichten. ken hen minder. Met de kinderen is dat Houd het vol en blijf gezond! # anders: ze komen samen op gepaste afstand: 1,5 meter! Voor contact: De organisatie waarin zij actief is, blijft Jan Dijk: [email protected], zeer actief maar aangepast aan de mo- Els Nicolas: [email protected], gelijkheden. Het stadsdeel legt zichzelf Annette Wiese: [email protected], en andere organisaties beperkingen Tunny Jongejan: t.jongejanmaat@ op, misschien wel sterker dan nodig is, chello.nl. Telefoon: 020-6943748 Nummer 219 DWARS DOOR DE BUURT #DWARS Dynamo 21

Hulp nodig? Onze hulpverlening gaat door. Neem contact op met Dynamo! bel: 020 - 46 09 300, mail: [email protected], chat via: www.dynamo-amsterdam.nl, chat via: www.dynamopeuters.nl chat via: www.dynamojongeren.nl Transvaal was een voorbeeld van rust Voor Elkaar in Oost Voor praktische hulp of een luisterend oor. tijdens oud & nieuw Bel 020 - 46 09 300 www.dynamoamsterdam.nl/ Een rustig en veilig oud & nieuw: het kan wél. Dat bewijst de Transvaalbuurt Deze tijd vraagt veel van voor-elkaar-in-oost jongeren. Ineens mag je veel

in Oost. In de maanden voor de jaarwisseling was het er onrustig door minder. Voordat je het weet Kijk op: is de zomer aangebroken en www.dynamo-amsterdam.nl jongeren die overlast gaven met illegaal vuurwerk en brandstichting. Waar hebben we nog steeds met www.dynamojeugd.nl coronamaatregelen te maken. ‘Ik hoop dat het het op andere plekken in Amsterdam roerig was tijdens nieuwjaarsnacht, was Volwassenen pakken het aan- telefoon 020 - 46 09 300 het in de Transvaal juist opvallend rustig, en dat is het ook gebleven. passen aan maatregelen snel- [email protected] ler op dan een jongere van 17 virus in het najaar jaar. Stel je voor dat jongeren facebook Dynamo beweegt De rust tijdens oud en nieuw ‘Vanuit de wijk wilden we sa- om hun veiligheid, sommige niet naar het zwembad of het onder controle is’ tot meedoen is geen toeval. Om het tij te men kijken hoe we de onrust jongeren knallen verkeerd strand kunnen gaan. Ze willen instagram Dynamo beweegt keren na de onrust van de van vorig jaar konden voor- vuurwerk af. Ik ben er als jon- toch bij elkaar komen. We zijn tot meedoen maanden ervoor hebben de komen,’ vertelt jongerenwer- gerenwerker een voorstander nu samen met jongeren, stads- jongerenwerkers van Dynamo, ker Hicham Oulad Saïd van van om jongeren te betrekken deel Oost en netwerkpartners www.postoost.nl voor opstap stichting PerMens (voorheen Dynamo. ‘In samenwerking en te informeren. Wij moeten bezig om te kijken of we een naar werk, vrijwilligerswerk en Streetcornerwork), jongeren met Stadsdeel Oost, jongeren jongeren niet steeds van ons plek kunnen creëren voor jon- activiteiten uit de buurt, Buurtvaders uit de buurt, de buurtvaders, wegduwen en zeggen: dit mag geren in de wijk. Ik was ooit en wijkagenten de handen stichting PerMens, de wijk- niet, dat mag niet. Praat met zelf een van die tieners die Dynamo ineen geslagen om de week agenten en jeugdagenten zijn ze. Dat kan over van alles gaan, naar zo’n plek ging, het buurt- Welzijnsorganisatie Dynamo in voorafgaand en de jaarwis- we tien dagen voor nieuwjaar van schoenen tot het dagelijks centrum Transvaal. Ik vond Amsterdam stimuleert en onder- seling zelf de veiligheid in de ’s avonds de straat op gegaan. leven. We waren goed zicht- het prachtig om van zo’n plek steunt bewoners om actief mee Transvaalbuurt te vergroten. We waren zichtbaar met gele baar en rouleerden van plein gebruik te kunnen maken. Als te doen aan de samenleving. Samen met Jongerenwerkers, jassen waarop achterop onze naar plein, onder andere Kruger- ik een probleem had, ging ik Zoals: vrijwilligerswerk, activiteiten Streetcornerwerkers, een rug staat ‘Samen voor een plein en het Afrikanerplein.’ naar het buurtcentrum. in de buurt, mantelzorgondersteu- tiental jongeren en evenzoveel veilige buurt’. We liepen in de ning, hulpverlening, hulp bij o.a. buurtvaders zijn ze ’s avonds wijk, en we spraken met jon- Nu het doel van een veilig We willen zoveel mogelijk geld, activiteiten om talent te dagelijks door de Transvaal- geren. Een positief gesprek en nieuwjaar is bereikt, kijken jongeren helpen en aanwezig ontwikkelen, activiteiten om te buurt gaan lopen om met een praatje. Wat weten jullie de bewoners en professionals zijn als een tweede thuis.’ # leren. Zodat niemand aan de kant jeugd en buurtbewoners in over vuurwerk, welke straffen naar mogelijkheden voor hoeft te staan. gesprek te gaan en informatie hangen eraan? Zo informeer- jongeren in de toekomst. #samenvooreenveiligebuurt te geven over vuurwerk. den we de jongeren. Het gaat Hicham: ‘We blijven nodig. www.dynamojongeren.nl

Dynamo blijft helpen Maakt u zich zorgen? Heeft u geldproblemen? Voelt u zich te vaak alleen? Bij Dynamo kunt u terecht met al uw vragen. Wij zijn er voor jong en oud en bieden gratis hulp aan.

Wij bieden hulp als u een steuntje in de rug kan gebrui- Voor Elkaar in Amsterdam ken. Bijvoorbeeld als u moeite Juist in deze onzekere tijden is het voor kwetsbare en oudere Amsterdam- heeft om rond te komen, meer sociale contacten wilt, of zo mers belangrijk om te weten dat er praktische hulp voor ze is. lang mogelijk zelfstandig thuis wil blijven wonen. Voor Elkaar in Amsterdam leverde deze periode veel gaan we – buurtgebonden – Dynamo kan u helpen op verbindt Amsterdammers die bijzondere contacten op tus- in contact brengen met deze gebied van zorg, welzijn, willen helpen met stadsgeno- sen mensen die bij elkaar in vrijwilligers. Zo verbinden we wonen, werk, geldzaken ten die hulp nodig hebben. de buurt woonden. de buurtbewoners met elkaar en veiligheid. # Dat kan gaan om praktische en slaan we ons hier samen zaken als een boodschap, We roepen Amsterdammers doorheen. # Tijdens kantooruren staan onze maar ook het bieden van een op zich aan te melden als ze medewerkers voor u klaar om luisterend oor. Tijdens de iets kunnen en willen bete- Kijk voor meer informatie u te helpen. Onze hulpverlening [email protected] lockdown van maart dit jaar kenen voor een ander. En de op dynamo-amsterdam.nl/ gaat door, dus aarzel niet en bel chat anoniem met een Dynamo- boden enorm veel Amster- Amsterdammer die hulp nodig voor-elkaar-in-oost of of mail als u hulp nodig heeft. medewerker: www.dynamo- dammers hun hulp aan en heeft of een praatje wil maken bel 020 46 09 300 telefoon 020 46 09 300 amsterdam.nl 22 Advies #DWARS DWARS DOOR DE BUURT Nummer 219

Dwars door het recht met HJS Het Juridisch Spreekuur (HJS) van de Hogeschool van Amsterdam (HvA) heeft ook het afgelopen jaar vele cliënten met uiteenlopende (juridische) vragen geholpen. In deze rubriek leest u hoe HJS dat, ondanks het coronatijdperk waarin we leven, voor elkaar heeft gekregen.

Ook juridisch advies on-line in coronatijd

Tekst: Menno Kluft en Lilian Stuger-Kembel

HJS heeft gelukkig ook het afgelopen jaar cliënten juridische hulp kunnen bieden. Deze hulp moest in verband met de corona-maatregelen vrijwel geheel online plaatsvinden. Het was een hele uitdaging, maar inmiddels is gebleken dat het voor een groot deel gelukt is om de cliënten – ook op afstand – te helpen.

Aanvragen van een bijstands- deugdelijk is, met andere woorden dat nog veel geld verschuldigd was in Medewerkers staan voor u klaar om uitkering het voldoet aan de koopovereenkomst. verband met een geschil over de opzeg- al uw vragen die betrekking hebben Wat te doen als je al jaren als zorgverle- Als dat niet zo is, dan is er sprake van termijn van een huurovereenkomst (de op juridische en sociaal-maatschappe- ner werkzaam bent geweest bij iemand een gebrekkig product. Het bankstel van verhuurder stelde dat de opzegtermijn lijke kwesties te beantwoorden. die op 95-jarige leeftijd is overleden? de cliënt bleek gebreken te bevatten. Hij 3 maanden was en vorderde het geld Als zorgverlener kreeg je maandelijks heeft daarover meerdere malen contact van de huurder over die periode). Als blijkt dat het niet mogelijk is om uw betaald uit een Persoonsgebonden bud- opgenomen met het bedrijf, maar er De cliënt betwistte dit. De HJS’er die vraag te beantwoorden, of als het een get (PGB) via de Sociale Verzekerings- kwam helaas geen oplossing. De cliënt de zaak in behandeling had genomen, zaak betreft waarin er geprocedeerd bank (SVB). Heb je als deze inkomsten had de moed al opgegeven, maar heeft heeft samen met de cliënt en een van dient te worden, verwijzen wij u door wegvallen recht op een uitkering? De toch bij HJS aangeklopt. Een van de de coördinatoren, contact opgenomen naar één van onze samenwerkings- HJS’er die deze zaak heeft behandeld HJS’ers heeft in deze zaken op afstand met het incassobureau en een brief partners. heeft na eerst alles juridisch te hebben veel voor de cliënt kunnen beteke- opgesteld. Voor het opstellen van de uitgezocht, samen met de cliënt contact nen. Met een afschrift van de digitale brief is digitaal en in de diverse data- HJS is bereikbaar van maandag opgenomen met enkele instanties door koopovereenkomst en het verhaal van banken weer veel uitgezocht. Qua wet- t/m donderdag van 9:00-17:00 uur middel van telefonisch vergaderen. de cliënt kon de HJS’er deze zaak in be- en regelgeving was er genoeg vinden telefoon: 06 - 211 588 82 Dat bleek zeker mogelijk. Wel werden handeling nemen. Op basis van wet- en over wanneer er wel en niet sprake is twitter: @hva-hjs telkens (terecht!) de gegevens van de regelgeving, jurisprudentie en literatuur van een opzegtermijn voor huurover- e-mail: [email protected] cliënt gecontroleerd en werd ook ge- werd er namens de cliënt een brief op- eenkomsten. In deze zaak bleek dat de website: www.hva.nl/hjs vraagd of de cliënt toestemming gaf dat gesteld die deze cliënt zelf heeft verzon- huurder zich niet hoefde te houden de HJS’er informatie deelde/verstrekte den naar de wederpartij. De cliënt was aan een opzegtermijn van drie maan- BOOT (Buurtwinkel voor namens de cliënt vanwege de privacy. superblij, de brief heeft er namelijk toe den. Het was een complexe zaak, maar Onderwijs, Onderzoek en Het aanvragen van een bijstandsuitke- geleid dat het bedrijf is overgegaan tot het is uiteindelijk toch gelukt om de Talentontwikkeling) ring is op afstand een zeer tijdrovende herstel van het inmiddels gebrekenvrije vordering van de verhuurder van tafel Zin in een (telefonisch) praatje in deze klus, maar het is uiteindelijk gelukt! bankstel! te krijgen. coronatijd? Bel de buurtvragenlijn van onze partner BOOT - De Kenniswinkel: Het gebrekkige bankstel Geschil huurrecht Vragen? 020 - 595 23 48 (van maandag t/m Ongeveer een jaar geleden heeft een HJS heeft in een huurrechtzaak telefo- Schroom niet en neem telefonisch donderdag 9:00-17:30 uur). Niet alleen HJS-cliënt een bankstel gekocht. In het nisch contact opgenomen met het incas- of via e-mail contact op met HJS, ook voor vragen, maar ook voor een praatje consumentenrecht mag je als con- sobureau dat namens de verhuurder de op afstand kunnen wij veel voor u in deze bijzondere tijden. Website sument verwachten dat een product mening was toegedaan dat de HJS-cliënt betekenen. BOOT: www.hva.nl/boot #

Klopt mijn huurtoeslag wel? Paleis in de Dapperbuurt Tekst: Maria Zeestraten dienst doorgeven. Als hierdoor uw toe- Tekst: Jungle Amsterdam slagbedrag verandert, dan krijgt u een De meeste huurders hebben inmid- nieuwe (digitale) voorschotbeschikking. De Dapperbuurt heeft sinds december 2020 haar eigen paleis. Niet voor de dels een definitieve beschikking van Controleer daarom altijd of het bedrag koning, maar voor de bewoners van Oost. Het is dan ook geen gewoon paleis, de huurtoeslag over 2019 ontvangen. en de ingangsdatum van uw huurverho- maar het is het ‘Afvalpaleis’. Het Afvalpaleis is een initiatief van Jungle Aan deze brief kunt u echter niet ging kloppen. Amsterdam en in dit paleis draait alles rond Zero Waste. zien of het bedrag dat u ontvangen Controleer dus altijd zelf of de juiste heeft wel klopt. Er worden alleen rekenhuur is opgenomen (= kale huur Op de Dapperstraat 76 tot 82, in het pand waar Achter in het Afvalpaleis vind je de Weggeef- uw inkomen en het bedrag waar u plus servicekosten zoals huismeester, voorheen Blokker was gevestigd vind je het winkel, die je natuurlijk al kende van Jungle volgens de belastingdienst recht op schoonmaak trappenhuis, elektra & Afvalpaleis. Het paleis is na de lockdown van Amsterdam, alleen nu met meer keus en veel had vermeld. Wellicht staat er nog verwarmingskosten van gemeenschap- maandag tot en met vrijdag geopend tussen ruimer opgezet. Alle spullen uit de weggeef- een zin dat de huurverhoging is pelijke ruimten). 11.00 en 17.00 uur. Je kunt binnen lopen voor winkel mogen gratis meegenomen worden, doorgegeven. een kopje koffie en een praatje, maar ook maar laat de spullen in het duurzame huis wel 2. Kloppen de inkomstengegevens? om onze Weggeefwinkel te bezoeken of onze graag staan, want die horen bij onze inboedel. Als u een DigiD heeft dan kunt op een Als u bent ingelogd met uw DigiD kunt duurzame woning. computer inloggen bij www.belasting- u eveneens controleren of het inko- De ruimte is ingericht als een huis, met ver- Eens per maand houden wij een Repair Café dienst.nl/toeslagen. men wel klopt. Het kan zijn dat u een schillende kamers, een keuken en een badka- waar je al je kapotte spullen kunt laten repare- bijzonder inkomen of bijzonder ver- mer. Per kamer is er informatie te vinden over ren en wekelijks is er een Zero Waste spreek- Waar moet u de beschikking mogen had, bijv. een eenmalige afkoop hoe je thuis eenvoudig duurzamer kunt leven. uur waar je met al je vragen en ideeën terecht op controleren? van een pensioen of een nabetaling van Zo vind je in de trommel van de wasmachine kunt, om afval uit te bannen. En voor wie graag 1. Kloppen de huurgegevens? inkomen, de zorg voor een inwonend tips over energiezuinig wassen, in de badka- zelf wil leren om spullen te repareren zijn er Ik zie regelmatig personen waar de familielid met een WLZ zorgindicatie. merkast staan allerlei milieu vriendelijke ver- regelmatig reparatie workshops. huurverhogingen soms vanaf 2015 niet Voor de huurtoeslag hoeft dát inkomen zorgingsproducten die je ook zelf kunt maken, meer door de verhuurder zijn doorgege- niet mee te tellen. Maar u moet wel in de keuken zijn tips te vinden over energie- Wil je zelf een actieve bijdrage leveren aan het ven aan de belastingdienst. Deze huur- apart vragen dat inkomen buiten be- zuinig koken en in de afvalbak informatie over Afvalpaleis, door te helpen bij de opbouw van ders lopen hierdoor honderden euro’s schouwing te laten. Daar is een speciaal het scheiden van afval. In de woonkamer kun ons duurzame huis, in de weggeefwinkel, of bij mis. Dit betreft zowel huurders van formulier voor dat op de website van de je gezellig aanschuiven voor een kopje koffie de organisatie van alle activiteiten, dan ben je particuliere huiseigenaren als woningen belastingdienst staat: www.belasting- en in de slaapkamer kun je eventueel liggend natuurlijk van harte welkom. Wij kunnen nog van woningcorporaties. dienst.nl/toeslagen/bijzondere situaties. op het bed filmpjes kijken over klimaatver- heel veel enthousiaste vrijwilligers gebruiken. Geeft uw verhuurder de huurverhoging Kijk of er in uw buurt financiële spreek- andering en wat we ertegen kunnen doen, Mail – [email protected] –, bel 020- niet door of weet u het niet zeker? Heeft uren zijn waar u hulp kunt krijgen bij terwijl je kinderen spelen in de kinderkamer. 737 33 26 – kom langs op de Tweede van u een extra tussentijdse huurverhoging het controleren van uw huurtoeslag. Regelmatig worden er workshops gegeven over Swindenstraat 26. Op dat adres kun je ook het gekregen vanwege renovatie of verbe- Zij kunnen helpen bij het indienen van allerlei onderwerpen, er is een klein podium beste spullen voor de weggeefwinkel afgeven, tering van de woning, bijvoorbeeld het bezwaarschriften en verzoeken tot voor kleinschalige (akoestische) optredens en zolang het Afvalpaleis op de Dapperstraat nog plaatsen van dubbelglas. U kunt huur- herziening. Dat kan u wellicht per jaar je kunt naar een filmavond. niet open kan. # verhogingen ook zelf aan de belasting- tientallen euro’s schelen. # Nummer 219 DWARS DOOR DE BUURT #DWARS Advies 23

Wilt u ook adverteren in Team OOST Dwars, bel gerust voor meer informatie 06 - 428 078 05 Woningdelen Sinds april 2020 zijn er in Amsterdam nieuwe regels voor het delen van een of mail naar woning door drie of meer personen. Hoewel deze regels op zich duidelijk zijn, is er in de praktijk toch veel verwarring over. Daarom hieronder de regels Tijdelijke woonruimte gezocht dwarskrant@ nogmaals uitgelegd. Mijn taalmaatje is op zoek naar tijdelijke, gemeubileerde, vervangende woonruimte vanaf gmail.com De woningdeelregels - Per onderhuurder is er gemiddeld maart/april 2021 voor minimaal een half jaar. Dit • Een (omzettings-)vergunning is 12m² beschikbaar. vanwege verbouwing van haar huidige vrije sector huurwoning in Amsterdam Oost. Graag contact vereist als de personen geen huis- via [email protected] of 06 - 496 196 43. houden vormen en er geen sprake Kamergewijze verhuur aan meer is van inwoning en er meer dan dan twee personen – anders dan een Kunsthek Oosterpark twee volwassenen wonen. huishouden of hospitaverhuur – is dus Het Kunsthek bestaat uit zeven vitrines aan het • Verhuurder moet de vergunning alleen toegestaan met een vergunning hek van het Oosterpark aan de Linnaeusstraat. aanvragen. voor het omzetten van zelfstandige Hier exposeren kunstenaars uit de buurt. Of • De woning moet voldoen aan bepaal- naar onzelfstandige woonruimte. er hangt kunst over de buurt. Deze openlucht de eisen met betrekking tot geluids- De verhuurder krijgt deze vergunning expositieruimte is 24/7 te bezoeken. Er zijn geen isolatie. Voor vergunningen tot vier als aan de gestelde voorwaarden wordt muren, je hoeft geen kaartje te kopen, iedereen kamers die voor 1 april 2020 zijn voldaan, en het maximum nog niet is is welkom! Kijk op oost-online voor info over de aangevraagd hoeft pas uiterlijk 1 juli bereikt. Overigens kan de vergunning nieuwste expositie. 2022 aan deze eisen te worden gemakkelijk weer ongedaan gemaakt voldaan. worden als de verhuurder de woning Gezocht: verhalen en foto’s • De woning moet een gemeenschap- weer als zelfstandig wil verhuren of Het Geheugen van Oost organiseert op 3 en 4 pelijke woonkamer hebben van verkopen. april 2021 een expositie over acties in de jaren ’60 2 en ’70 in de Weesperzijdestrook en Oosterpark- minstens 11 m (en in elk geval buurt. Wij zoeken bewoners die hierbij betrokken 3 meter breed). Woongroepen waren. Voor hun verhalen en foto’s. • Bij aanvragen van de vergunning Voorheen waren woongroepen als ver- Stuur een bericht naar geheugenvanoost@ door verhuurder na 31 maart 2020 gunningsvrije vorm van woningdelen amsterdammuseum.nl en wij nemen contact moeten bewoners allemaal een vrijgesteld. Sinds 1 januari 2017 kun- met u op. individueel contract krijgen voor nen geen nieuwe woongroepen meer hun eigen kamer. worden aangemeld. • Er is een maximum aantal woningen Voor woongroepen die zich voor dat gedeeld mag worden per pand 1 januari 2017 hebben gemeld bij de en wijk. gemeente verandert er niets. Zolang • Aanvullende voorwaarde bij 5 of 6 aan de oude voorwaarden voor woon- onzelfstandige woonruimten: de groepen wordt voldaan, geldt voor de verhuurder moet een melding brand- reeds gemelde woongroepen de ver- veiligheid doen via het Omgevings- gunningsplicht niet. Als een pand niet loket. is geregistreerd als zelfstandige woning (zoals veel studentenpanden) is ook Er is dus sprake van een uitzondering geen vergunning nodig. voor huishoudens en inwoning. Dit houdt in: Veel vragen Huishouden: een alleenstaande dan Wij zien in de praktijk vaak dat ver- wel twee personen met of zonder huurders twee hoofdhuurders aanstel- kinderen, die een gemeenschappelijke len die met toestemming nog één of huishouding voeren of wensen twee kamers onderverhuren. te voeren; Zonder vergunning leidt deze construc- Inwoning: bij inwoning of hospita- tie vaak tot grote problemen, bijvoor- verhuur verhuurt een hoofdbewoner beeld als er een huurder vertrekt en Tekst: Jungle Amsterdam (met toestemming van eigenaar/ver- de verhuurder geen nieuwe huurder huurder!) een deel van de woning wil toestaan zodat hij geen vergunning aan een onderhuurder. hoeft aan te vragen. - De hoofdhuurder moet zelf exclu- Ook krijgen wij veel andere vragen sief de beschikking hebben over met betrekking tot woningdelen. Heb minimaal 50% van de woning. je hier ook mee te maken en ben je - De hoofdhuurder moet er al twee onzeker over je rechten? Kom dan naar jaar wonen voordat de inwoners er !WOON voor hulp en advies. bij kwamen. Wij zijn momenteel alleen via de mail - Er is sprake van inwoning aan één en de telefoon te bereiken: huishouden. [email protected] of 020 - 523 01 50. #

Huurtoeslag: verworven recht

Huurtoeslag kun je aanvragen als je ging verdienen of minder vermogen een huurprijs betaalt onder de libe- had. In 2019 bleek echter dat de wet ralisatiegrens (nu: e 752,33) en aan verkeerd geïnterpreteerd was door de de overige voorwaarden voldoet. Belastingdienst en dat het wel degelijk Als de huur op een gegeven moment mogelijk is om opnieuw huurtoeslag hoger wordt dan de liberalisatie- aan te vragen na bijv. inkomensdaling, grens dan behoudt je de huur- ook als de huur inmiddels boven de toeslag. liberalisatiegrens zit. Dit heet ‘verwor- ven recht’. De huurders die dit betreft Maar als de huurprijs boven de libera- kunnen de gemiste huurtoeslag alsnog lisatiegrens gestegen is en je geen recht claimen maar moeten snel zijn, want meer hebt op huurtoeslag doordat het de mogelijkheid om de huurtoeslag met inkomen of vermogen te hoog is raak je terugwerkende kracht (tot 2014) te clai- je recht op huurtoeslag kwijt. Er werd men geldt tot 1 maart 2021. Opnieuw tot voor kort door de Belastingdienst aanvragen van huurtoeslag na inko- onterecht vanuit gegaan dat het recht mensdaling/vermogensdaling blijft ook op huurtoeslag dan ook echt verspeeld na 1 maart mogelijk, maar niet meer was, ook als je daarna weer minder met terugwerkende kracht. # voor de jeugd

Ofwel de snuit, slurf, tater, dopper, gok, kokkerd, snotkoker, snufferd De beste neus is... een slurf!

Een Afrikaanse Wat doet een olifant olifant kan op allemaal met zijn slurf? twintig kilometer Water ruiken. Water opslurpen en afstand een waterbron in zijn mond spuiten. Water over zichzelf heen spuiten om af te ruiken. koelen. Heel hard trompetteren. Dus niet geurig open stinkwater, Een in de modder vastzittende nee, een bron. Dus schoon, vers, baby olifant er uit trekken. Iemand bijna geurloos water ergens in het troosten door zijn slurf over een zand en dan twintig kilometer van andere slurf te hangen. Aan een je af. Dat maakt hun slurf andere olifant zijn poeper ruiken... misschien wel tot het bijzonderste orgaan in de dierenwereld.

De op één na beste ruiken een zeehond door In de snuiten top drie op de eerste plaats: de olifantensnuit neus is een anderhalve meter ijs heen. Als je dus in Amerika in het bos gaat Er zijn wereldklasse neuzen van wie je het berenneus. wandelen kun je beter geen franse nooit zou denken. De Amerikaanse grizzlybeer kan op kaas op je brood doen en ook geen Een Chinese zijdevlinder kan op elf kilometer afstand een achttien kilometer afstand een gebakken spek. En ook parfum ㅇㅅㅇ vrouwtje ruiken, en hij fladdert er regelrecht op af. Maar eigenlijk dood hert ruiken en rent er in een schijnt geen goed idee te zijn. Er is doet hij dat niet met een neus. Hij heeft een soort antennes op rechte lijn heen. Achttien kilometer uitgerekend dat een beer zijn hoofd, die op veren lijken en daarmee worden geur-deeltjes En de prijs voor de door een bos vol sterke geuren van tweeduizend keer zo goed ruikt als opgevangen. Het gekke is dat de vrouwtjes van die vlinder ook bomen, modder, dode bladeren, wij. En ze kunnen vijftig kilometer leukste neus? hun neus gebruiken om hem te testen als toekomstige vader. Ze andere dieren. IJsberen kunnen per uur rennen - drie keer zo snel ruiken of hij wel of niet geschikt is. Een beetje ziekelijke geur? van kilometers afstand een als wij. En veel beter bomen Moeilijk. Nee, dank je. Ik zoek nog even verder. zeehond ruiken terwijl het hard klimmen. Dus dat broodje met In mijn eigen top drie staat het vriest in een sneeuwstorm. En ze spekjes raak je kwijt… roze dopje van onze poes Kunnen vogels eigenlijk ruiken? Veel Marietje... In de snuiten top drie op de tweede plaats: de grizzlybeer vogels lijken er niet veel aan te hebben. en verder de geweldig lange neus van een collie... Ze hebben erg goede ogen en een goed gehoor. Het verschilt per vogel. Vogels die veel lopen en op de grond eten zoeken zoals maar misschien toch wel hoenders en eenden kunnen redelijk ruiken, maar de meeste de leukste neus is die van de zangvogels bijna niet. Coati, een Zuid-Amerikaans boomdiertje. De kiwi uit Nieuw-Zeeland heeft de Kies zelf maar. bijzonderste neus. Het is een vreemde vogel die niet kan vliegen en hij is daar wat bij ons thuis hebben de egel bij ons is. Hij scharrelt door dode bladeren op zoek naar O ja, we ook een top 3! wormen en insecten. En hij ruikt erg goed met zijn snavel. En in die snavel heeft hij een uniek gevoelsorgaan. Hij kan er levende insecten mee voelen die ergens onder de grond bewegen. En dan graaft hij ze uit met die zelfde snavel.

Ron de Zeeuw schrijft. Connie Dekker tekent Stinks. MaBelle behandelt de post. Foto slurf: Wildlife Alliance. Gizzlybeer, detail foto van: Rennet Stowe. www.flickr.com CC Lic.

Welke neuzen staan bij jou in de top drie? Vertel [email protected]

De thuis top 3 1 het roze dopje van Marietje 2 de zwarte dopper van Stinks 3 gedeelde plaats tussen het platte dopje van MaBelle en het snuffersnuitje vanTatí