ΙISTIAIAστιαία 23 22 24 Ιστιαία: Η «πολυστάφυλος» ομηρική πόλη

Ιστιαία γεωγραφικά τοποθετείται στο βόρειο η Ωρεός αποτελούσε δήμο της Ιστιαίας, στον οποίο κατά τον τμήμα της Εύβοιας, στο κέντρο καταπράσινης και 5ο αιώνα π.Χ. εγκαταστάθηκαν από τον Περικλή 2..000 Αθηναίοι εύφορης πεδιάδας. Είναι χτισμένη σε υψόμετρο 35 κληρούχοι. Η εγκατάσταση αυτή έλαβε χώρα ύστερα από την Η μέτρων από την επιφάνεια της θάλασσας και απέχει καταστροφή της Ιστιαίας περί το 446 – 445 π.Χ. Όπως λέγεται, 5 χιλιόμετρα από αυτή. ο πολιτικός κατέστρεψε την πόλη ως αντεκδίκηση, επειδή είχε Σύμφωνα με τη μυθολογία, το όνομα της Ιστιαίας οφείλεται στην αποστατήσει από την Α΄ Αθηναϊκή Συμμαχία που είχε συγκροτηθεί ομώνυμη νύμφη, κόρη του Υριέα (γιου του Ποσειδώνα και της το 478 π.Χ. Οι κάτοικοι της πόλης, στων οποίων τα κτήματα Αλκυόνης) και αδελφή του Ωρεού. Επίσης, το όνομα πιθανολογείται εγκαταστάθηκαν οι κληρούχοι, αναγκάστηκαν να καταφύγουν στην ότι προέρχεται από τις λέξεις «ιστίον» ή «ιστός», λόγω της περιοχή της Μακεδονίας. Σύμφωνα λοιπόν με αυτή την άποψη, η μεγάλης παραγωγής καταρτιών για την κατασκευή πλοίων από τα Ωρεός αντικατέστησε την Ιστιαία, με αποτέλεσμα αργότερα να δένδρα του Τελεθρίου Όρους. επέλθει σύγχυση και να ταυτιστεί με την αρχαιότερη πόλη.

Ιστιαία και Ωρεοί κατά την αρχαιότητα: Η Ιστιαία κατά την προϊστορική Δύο πόλεις ή μία; και την ομηρική εποχή

Όσον αφορά στον οικισμό της Ιστιαίας κατά την αρχαιότητα, Η ιστορία της Ιστιαίας χάνεται στα βάθη των αιώνων. Οι πρώτοι έχουν διατυπωθεί δύο διαφορετικές απόψεις. Ωστόσο, η ιστορική οικισμοί που έχουν εντοπιστεί στην περιοχή της βόρειας έρευνα εξακολουθεί μέχρι και σήμερα να μην είναι σε θέση να Εύβοιας χρονολογούνται στη Νεολιθική Περίοδο (6500–3000 π.Χ.). δώσει σαφείς απαντήσεις. Σύμφωνα με την πρώτη, Ιστιαία και Ανάμεσα σε αυτούς είναι και η Ιστιαία. Ακολούθως, ευρήματα που Ωρεός αποτελούσαν μία πόλη η οποία προσδιοριζόταν κατά τα χρονολογούνται περίπου στο 2000 π.Χ. μαρτυρούν την ύπαρξη παλαιότερα χρόνια με το πρώτο όνομα και μεταγενέστερα με οικισμών της Μεσοελλαδικής Περιόδου (2000 / 1900–1650 / 1600 π.Χ.) το δεύτερο. Την παραδοχή αυτή υιοθετεί μεταξύ άλλων και ο στην περιοχή μεταξύ της Ιστιαίας και των Ωρεών. Παυσανίας (2ος αιώνας μ.Χ.). Στον αντίποδα, ο Θεόπομπος ο Χίος, Στην αρχαιότητα η Ιστιαία υπήρξε μία από τις πιο σημαντικές αρχαίος ιστορικός και ρήτορας που έζησε κατά τον 4ο αιώνα π.Χ., παραλιακές πόλεις της Εύβοιας. Πέρα από τις μυθολογικές υποστηρίζει ότι πρόκειται για δύο χωριστές πόλεις. Κατ’ αυτόν, αναφορές, ως τοπωνύμιο η Ιστιαία απαντά σε πηγές της αρχαίας ελληνικής γραμματείας ήδη από τους πολύ πρώιμους χρόνους. Η Αριστερή σελίδα. Ένα από τα διατηρητέα νεοκλασικά της Ιστιαίας. πρώτη σχετική μνεία στις αρχαίες πηγές πραγματοποιείται από Left Page. One of the listed buildings of Istiaia. τον Όμηρο στην Ιλιάδα (Ραψωδία Β΄ / Στίχοι 535 – 542), στο πλαίσιο

25 Istiaia: The Homeric «town full of vines»

stiaia in ancient times was one of the most important coastal residences in Evia. The first indications about human presence on the area date back to the Neolithic Period (6500 - Ι3000 BC), whereas findings dated at about 2000 BC suggest that human presence at the area might actually date back to the Middle Helladic Period (2000 / 1900-1650 / 1600 B.C.). Forces from Istiaia fought during the Trojan War (13th or 12th century BC), as noted by Homer in his monumental work “Iliad”. Namely, the author of the Homeric epics called the area ‘rich in vineyards’, an indication of the commercial scale of exploitation of the vineyards grown in the city of Istiaia.

Geometric, archaic and classical periods

Istiaia continued to prosper both after the Trojan War, and during the Dorian Descent (around the 12th century BC), and in the years following the 8th century BC. During the first period of prosperity, the development of the area was partly due to the fact that no invasion by the Dorians was noted to the island of Evia, while during the second it is inextricably linked with the colonial activity of the city. Istiaia, however, was adversely affected by the Battle of Artemisio (480 BC) following an act of treason committed by one of its inhabitants victory finally went to the Persian invaders, which, in combination with the simultaneous prevalence of their forces in the Battle of Thermopylae, forced their opponents to retreat from Artemisio towards the island

Οι αναφορές για την Ιστιαία στον Όμηρο καταδεικνύουν τη μακραίωνη ιστορία της. The references to Istiaia in the Homer’s epics demonstrate its long history.

26 της αναλυτικής απαρίθμησης των δυνάμεων που εκστρατεύουν από ονομασία του ποταμού Ξηριά. τον ελλαδικό χώρο εναντίον της Τροίας: «Οι δε κατοικούντες την Όσον αφορά στην ονομασία «Αβαντίς», με την οποία προσδιορίζεται Εύβοιαν Ανδρείοι Άβαντες / και τη Χαλκίδα και την Ερέτριαν και η Εύβοια στην Ιλιάδα, αυτή υποδηλώνει ότι οι Άβαντες, ένα την πολυστάφυλη Ιστιαία / …ηγεμόνευε ο Ελεφήνωρ, ο τρομερός φιλοπόλεμο ελληνικό φύλο, είχαν κυριαρχήσει για ένα διάστημα σε πολεμιστής / γιος του Χαλκόδοντα, αρχηγός των μεγαλόκαρδων ολόκληρο το νησί. Σύμφωνα με τη μυθολογική παράδοση, ο βασιλιάς Αβάντων / αυτόν λοιπόν ακολούθησαν οι ταχείς και μακράν κόμην τους Χαλκόδων είχε υποτάξει πριν από το ξέσπασμα του Τρωικού έχοντες Άβαντες». Με βάση το παραπάνω απόσπασμα, μπορούμε Πολέμου τους Θηβαίους, αλλά αυτοί εξεγέρθηκαν εναντίον του. να εξάγουμε το συμπέρασμα ότι η ενεργός συμμετοχή της Ιστιαίας Στη σύγκρουση που ακολούθησε κατόρθωσαν να τον φονεύσουν. στον Τρωικό Πόλεμο (13ος ή 12ος αιώνας π.Χ.) σχετιζόταν με την Αργότερα, ο Ελεφήνωρ, ο γιος του Χαλκόδοντα, οδήγησε τους οικονομική ανάπτυξη της ευβοϊκής πόλης. Άβαντες που συγκεντρώθηκαν από όλη την ευβοϊκή επικράτεια Ένας από τους παράγοντες που συνετέλεσαν στην οικονομική στον πόλεμο που κηρύχθηκε από τα βασίλεια του ελλαδικού χώρου αυτή ανάπτυξη ήταν η εμπορική εκμετάλλευση των αμπελιών της. εναντίον της Τροίας. Από τον Στράβωνα, τέλος, πληροφορούμαστε ότι Δεν είναι τυχαίος άλλωστε ο χαρακτηρισμός «πολυστάφυλος» το νησί ονομαζόταν και «Ελλοπία», από τον Έλλοπα, γιο του Ίωνα, που της αποδίδεται από τον συγγραφέα των ομηρικών επών. Η και από τους Έλλοπες που είχαν εγκατασταθεί στην Ιστιαία, αλλά και ευφορία των εδαφών της περιοχής οφειλόταν στο ότι την πεδιάδα «Όχη», από το ομώνυμο βουνό της νότιας Εύβοιας. της Ιστιαίας διέσχιζε ο ποταμός Ξηριάς, ο οποίος μνημονεύεται από τον Στράβωνα στο έργο του ως «Κάλλαντας ποταμός». Κατά Η Ιστιαία κατά τη Γεωμετρική τον γεωγράφο, φιλόσοφο και ιστορικό, που έζησε από τα μέσα του και την Αρχαϊκή Περίοδο 1ου αιώνα π.Χ. μέχρι και τις αρχές του 1ου αιώνα μ.Χ., η πόλη ήδη από την ομηρική περίοδο ήταν χτισμένη σε τοποθεσία, της οποίας Κατά τη διάρκεια της λεγόμενης Γεωμετρικής Περιόδου, ο Τρωικός το όνομα ήταν Δρυμός, στους πρόποδες του Τελεθρίου Όρους. Το Πόλεμος και η Κάθοδος των Δωριέων (περί τον 12ο αιώνα π.Χ.) τοπωνύμιο «Ξηροχώρι», που χρησιμοποιείται για την Εύβοια από επέφεραν την παρακμή του μυκηναϊκού πολιτισμού (1600–1100 π.Χ.). τη Βυζαντινή Περίοδο και μετά, προφανώς προέρχεται από την Παρά τη γενική αναστάτωση που σημειώνεται στον ελλαδικό χώρο,

Η νύμφη Ιστιαία Εξαιρετικά σπάνιο, κατασκευάσθηκε στο δεύτερο μισό του 4ου αι.. π.χ., με βάρος 5,55 γρ. Επικεφαλής, η νύμφη Ιστιαία με στεφάνι από φύλλα αμπέλου και τα σταφύλια, εν είδει μενταγιόν στο αυτί. Πίσω, η νύμφη Ιστιαία με μακρύ χιτώνα στην πρύμνη του πλοίου κάθεται στα δεξιά, κρατώντας τρόπαιο στο αριστερό χέρι. Αποτελεί το σημαντικότερο νόμισμα των Ιστιαιέων. Επισήμως, υπάρχουν τρία. Το τελευταίο πωλήθηκε σε δημοπρασία του εξωτερικού το 2001. Αποτελεί διακαή πόθο κάθε σοβαρού συλλέκτη αρχαίων νομισμάτων. Βρίσκεται σε ιδιωτική συλλογή του εξωτερικού (φωτογραφία του Γιάν. Σκιαθίτη).

27 28 Αριστερή σελίδα. Τοπίο στον Βόρειο Ευβοϊκό κόλπο. WORDSWORTH, Christopher. La Grèce pittoresque et historique, Παρίσι, L. Curmer, 1841. (Ιδιωτική Συλλογή). Πηγή: Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη. Άνω. Χάρτης της Εύβοιας με τις ακτές της Αττικής και της Βοιωτίας. BORDONE, Benedetto. Isolario di Benedetto Bordone nel qual si ragiona di tutte l’isole del mondo, con li lor nomi antichi & moderni, historie, favole, & modi del loro vivere, & in qual parte del mare stanno, & in qual parallelo & clima giaciono. Ricoreto, & di nuovo ristampato. Con la gionta del monte del Oro novamente ritrovato. Con il Breve del Papa et gratia & privilegio della Illustrissima Signoria di Venetia come in queli appare, Βενετία, 1547. Πηγή: Βιβλιοθήκη Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη.

Left Page. Landscape in the northern Evoekos Bay. WORDSWORTH, Christopher. La Grèce pittoresque et historique, Paris, L. Curmer, 1841. (Private Collection) Source: Aikaterini Laskaridis Foundation. Upper. Map of Evia with the coasts of Attica and Boeotia. BORDONE, Benedetto. Isolario di Benedetto Bordone nel qual si ragiona di tutte l’isole del mondo, con li lor nomi antichi & moderni, historie, faVole, & modi del loro vivere, & in qual parte del mare stanno, & in qual parallelo & clima giaciono. Ricoreto, & di nuovo ristampato. Con la gionta del monte del Oro novamente ritrovato. Con il Breve del Papa et gratia & privilegio della Illustrissima Signoria di Venetia come in queli appare, Venice, 1547. Source: Aikaterini Laskaridis Foundation Library.

29 of Salamis. Both the city of Istiaia and the nearby settlements and that the city was chosen by Pericles to set an example for anyone and all villages of Northern Evia were looted by the Persian troops. that decided to challenge the might of Athens. The Athenian forces easily Following the final retreat of the Persian forces from Greece, Istiaia captured Evia, imposing less severe punishments to the rest of the island, benefited from an uneventful and peaceful time period, on which the main when compared to the retaliation against the town of Istiaia. The reason focus was on restoring the damages caused by the Persian occupation that caused Pericles’ wrath was that during the revolt the residents of the as retaliation to the city being an ally of the city of Athens. The city was a city captured an Athenian warship and killed all its crew and occupants. member of the First Athenian Alliance already from its establishment (478 All residents were exiled to Thessaly and their estates were distributed BC). In 446 BC, however, the whole island of Evia defected from the First to 2,000 Athenian colonists. Their city remained completely uninhabited, Athenian Alliance. The consequences for Istiaia were harsh, considering because the he Athenians mainly focused their on the coastal city of

30 στην Εύβοια μάλλον δεν υπήρξαν σοβαρές ανακατατάξεις, επειδή και την Ερέτρια, τον λεγόμενο Ληλάντιο Πόλεμο. Η Ιστιαία ωστόσο οι Δωριείς δεν εισέβαλαν στο νησί. Αυτή ήταν και μία από τις δεν φαίνεται να επηρεάστηκε σημαντικά από την πολεμική αιτίες που αυτήν την περίοδο σημειώνεται στην Ιστιαία σημαντική αυτή σύρραξη. Αργότερα, μάλιστα, η καταστροφή της Ερέτριας ακμή. Εκείνη την εποχή, όπως τουλάχιστον αναφέρεται από τον από τους Πέρσες το 490 π.Χ. κατά τη διάρκεια των Περσικών Παυσανία στο έργο του Αχαϊκά, οι Άβαντες, που είχαν εγκατασταθεί Πολέμων έμμεσα διευκόλυνε την ανάπτυξη της Ιστιαίας καθώς στην Εύβοια ήδη από τα ομηρικά χρόνια, επιχείρησαν να ιδρύσουν και των άλλων ευβοϊκών πόλεων που την ανταγωνίζονταν, όπως αποικία στη Χίο, χωρίς όμως τελικά να το επιτύχουν. της αντιπάλου της κατά τον Ληλάντιο Πόλεμο Χαλκίδας ή της Κατά την Aρχαϊκή Περίοδο (8ος – 7ος αιώνας π.Χ.), εκτός από Καρύστου. Παρά το ότι η πόλη αργότερα κτίστηκε εκ νέου, δεν την Ιστιαία και άλλες ανεξάρτητες πόλεις της Εύβοιας γνώρισαν κατόρθωσε να αποκτήσει ξανά την παλιά της αίγλη. Πάντως, η ανάπτυξη, όπως η Κάρυστος, η Δύστος και η Κύμη. Η αποικιακή ευρύτερη περιοχή της Βόρειας Εύβοιας είχε μεγάλη γεωργική δραστηριότητα πολλών ελληνικών πόλεων υπήρξε ένα από τα και κτηνοτροφική σημασία. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με τη κύρια χαρακτηριστικά αυτής της εποχής. Οι ευβοϊκές πόλεις δεν σπουδαία γεωγραφική της θέση ήταν που κέντρισαν το ενδιαφέρον αποτέλεσαν εξαίρεση από αυτόν τον κανόνα. Η Ιστιαία αναφέρεται της Αθήνας στο πλαίσιο της Α΄ Αθηναϊκής Συμμαχίας. Οι Αθηναίοι ότι υπήρξε η μητρόπολη δύο αποικιών οι οποίες ιδρύθηκαν από εδραίωσαν τη θέση τους στο νησί με την ίδρυση κληρουχιών στην εξόριστους κατοίκους, που κατά καιρούς εκδιώχθηκαν από αυτήν. Ιστιαία και στο Ληλάντιο Πεδίο, όπου ήδη από το 506 π.Χ. είχε Πρόκειται για τις πόλεις Ιστιαιώτις και Στενήμαχος. Η πρώτη ιδρυθεί αθηναϊκή κληρουχία. τοποθετείται στη Θεσσαλία, κατά πάσα πιθανότητα στη σημερινή περιοχή των Τρικάλων. Όσο για τη Στενήμαχο, της οποίας το Η Ιστιαία κατά την Κλασική Περίοδο τοπωνύμιο εικάζεται ότι προέρχεται από τη φράση «Ιστιαίων – μάχη», τοποθετείται κοντά στη σημερινή Φιλιππούπολη της νότιας Η Ιστιαία, όπως και οι υπόλοιπες ευβοϊκές πόλεις, διαδραμάτισε Βουλγαρίας. Μέχρι το 1934 ονομαζόταν Stanimaka (τοπωνύμιο σημαίνοντα ρόλο στους Περσικούς Πολέμους στις αρχές του που προφανώς προερχόταν από παραφθορά της Στενημάχου), 5ου αιώνα π.Χ. Αυτό βεβαιώνεται από την ενεργό συμμετοχή των ενώ σήμερα φέρει την ονομασία Asenovgrad. Μάλιστα, κατά τη πόλεων της Εύβοιας τόσο στις ναυμαχίες του Αρτεμισίου και της διάρκεια ανακατατάξεων που έλαβαν χώρα στο βουλγαρικό κράτος Σαλαμίνας (480 π.Χ.) όσο και στη μάχη των Πλαταιών (479 π.Χ.). την πενταετία 1905 – 1910, αρκετοί κάτοικοι από την περιοχή της Όπως αναφέρει ο Ηρόδοτος, η Χαλκίδα συμμετείχε στη ναυμαχία Στενημάχου, αναγκασμένοι να εγκαταλείψουν τα πάτρια εδάφη, του Αρτεμισίου με 20 τριήρεις, ενώ η Ερέτρια με 5. Η ναυτική κατέφυγαν ως πρόσφυγες στην Ιστιαία, επιστρέφοντας ύστερα από δύναμη της Χαλκίδας, μάλιστα, είχε πρωταγωνιστικό ρόλο και στη 2.200 χρόνια στον τόπο αρχαίας καταγωγής τους. Για τις αποικίες ναυμαχία της Σαλαμίνας. Αξιοσημείωτη είναι επιπλέον και στις της Ιστιαίας γίνεται μνεία τόσο στο έργο του Πλουτάρχου (μέσα τρεις προαναφερθείσες πολεμικές αναμετρήσεις η συμμετοχή των 1ου – αρχές 2ου αιώνα μ.Χ.) όσο και σε πονήματα Βυζαντινών κατοίκων των Στύρων. ιστοριογράφων. Άλλωστε, δεν ήταν λίγες οι φορές που ο Η Ιστιαία, ωστόσο, σε αντίθεση με τις υπόλοιπες πόλεις Πλούταρχος καταπιάστηκε στα έργα του με την περιοχή της της Εύβοιας, υπήρξε αρνητική πρωταγωνίστρια όσον αφορά Ιστιαίας. Μάλιστα, η οπτική από την οποία περιγράφει τα γεγονότα στα γεγονότα της ναυμαχίας του Αρτεμισίου, καθώς, όπως έρχεται σε αντιπαράθεση με αυτή του Ηροδότου (5ος αιώνας π.Χ.) πληροφορούμαστε από τον Ηρόδοτο, εξαιτίας της προδοτικής σε ό,τι αφορά στη ναυμαχία του Αρτεμισίου (480 π.Χ.). ενέργειας ενός κατοίκου της, η πλάστιγγα της νίκης έγειρε τελικά Κατά την Αρχαϊκή Περίοδο η βόρεια Εύβοια αναστατώθηκε από προς την πλευρά των Περσών. Οι Πέρσες, μάλιστα, σε συνδυασμό μία πολεμική αναμέτρηση που έλαβε χώρα ανάμεσα στη Χαλκίδα με την ταυτόχρονη επικράτηση των δυνάμεών τους στη μάχη

31 Η βυζαντινή ονομασία της Ιστιαίας, «Ξηροχώρι», θεωρείται ότι οφείλεται στον ποταμό Ξηριά (Συλλογή φωτογραφιών Βαγγέλη Βιτάνου). The Byzantine name of Istiaia was «Xirochori»; it is believed to derive from the Xirias River (Vangelis Vitanos Photo Gallery).

32 των Θερμοπυλών (480 π.Χ.), ανάγκασαν τους αντιπάλους τους να υποχωρήσουν από το Αρτεμίσιο προς τη Σαλαμίνα. Τόσο η Ιστιαία όσο και οι κοντινοί σε αυτήν οικισμοί και τα χωριά της Βόρειας Εύβοιας λεηλατήθηκαν από τα περσικά στρατεύματα. Ίδια μοίρα, άλλωστε, είχε και ολόκληρο το νησί μετά τη ναυμαχία του Αρτεμισίου. Ο Ηρόδοτος, τέλος, μας πληροφορεί ότι, παρά τις σημαντικές απώλειες της περσικής πλευράς, η δύναμή της δεν περιορίστηκε, καθώς οι Πέρσες που χάνονταν στο πεδίο της μάχης αναπληρώνονταν από Έλληνες συμμάχους τους, στους οποίους συμπεριλαμβάνονταν και οι κάτοικοι της Καρύστου. Η περίοδος που ακολουθεί την οριστική αποχώρηση των Περσών από τον ελλαδικό χώρο βρίσκει την περιοχή της Ιστιαίας να διάγει ένα διάστημα ειρηνικής διαβίωσης και αποκατάστασης των ζημιών. Μάλιστα, εντοπίζονται ενδείξεις ύπαρξης αρχαίου σταδίου ή θεάτρου, καθώς και άλλων αρχαιοτήτων στο 3ο χιλιόμετρο του δρόμου Ιστιαίας – Ωρεών, που καταδεικνύουν ότι αυτή την περίοδο σημειώνεται ακμή. Η Ιστιαία όπως και οι υπόλοιπες ευβοϊκές πόλεις, πλην της Καρύστου (εξαιτίας της προαναφερθείσας συμμαχίας της με τους Πέρσες), μετείχαν στην Α΄ Αθηναϊκή Συμμαχία από τα πρώτα χρόνια της ίδρυσής της (478 π.Χ.), την εποχή δηλαδή που ήταν γνωστή ως Συμμαχία της Δήλου. Όπως, όμως, μας πληροφορεί ο Θουκυδίδης (μέσα 5ου – αρχές 4ου αιώνα π.Χ.), το 446 π.Χ. το νησί της Εύβοιας αποστάτησε από την Α΄ Αθηναϊκή Συμμαχία. Οι συνέπειες για την Ιστιαία υπήρξαν τραγικές. Όπως ήδη αναφέραμε, η πόλη έγινε ο κύριος αποδέκτης της οργής του Περικλή. Ο ισχυρός άνδρας της Αθήνας κατέλαβε την Εύβοια με σχετική ευκολία. Μόνο η Ιστιαία, όμως, υπέστη αυστηρές ποινές. Και αυτό διότι οι κάτοικοι της πόλης, κατά τη διάρκεια της εξέγερσης, κυρίευσαν ένα αθηναϊκό πολεμικό πλοίο φονεύοντας το πλήρωμα. Σε αντίποινα, οι Ιστιαιείς εξορίστηκαν όλοι στη Θεσσαλία και τα κτήματά

Επιτύμβια στήλη του 4ου αιώνα π.Χ. από την Ιστιαία ή τα Γιάλτρα (Α. Βλαχόπουλος, «Αρχαιολογία. Εύβοια και Στερεά Ελλάδα», σ. 51). Headstone of the 4th century BC from Istiaia or Gialtra (A. Vlachopoulos, «Archeology, Evia and Sterea Hellas», p. 51).

33 Άνω και δεξιά. Προστατευόμενος Υγροβιότοπος Μικρό – Μεγάλο Λιβάρι, που τελεί υπό καθεστώς προστασίας ΖΟΕ Natura 2000 (φωτογραφία του Θαν. Σπανού). Up and right. Protected Wetland: The area of Livari was named a Natura 2000 protected wetland (photo by Than. Spanos).

34 35 Oreoi, which was used as a harboring facility for both the commercial and between the cities of Eretria and Istiaia was forged. war fleets of Athens. As a result, Oreoi lead a period of great prosperity. Xenophon (end of the 5th - middle of the 4th century BC) informs us It was the time that all references were made to Istiaia and Oreoi as if it in his work ‘Ellinika’ that, following the implementation of the terms of were a city with two names. Antalkidios Peace agreement (387 BC), a Spartan guard was installed During the Peloponnese War (431-404 BC), evidences seem to suggest and a Spartan commissioner took over as governor in the city of that the inhabitants of Istiaia took part in the Sicilian Campaign (415- Istiaia, also making a reference to the expulsion from the city of the 413 BC). Towards the end of this period, the cities of Evia adopted a commissioner Alketas by a military force coming from the city of common line with respect to their foreign policy. Some of them even Thebes in 377 BC. In the same year the Second Athenian Alliance was formed bonds of alliance with each other. This is ascertained by an founded by Athens. The island of Karystos remained a member of the inscription uncovered in Evia, dated around 400 BC, when the alliance Alliance even after the Battle of Chaeronea (338 BC), as opposed to

Η κεντρική πλατεία της Ιστιαίας (Συλλογή φωτογραφιών Βαγγέλη Βιτάνου). The central square of Istiaia (Vaggelis Vitanos Photo Gallery).

36 τους μοιράστηκαν σε 2.000 Αθηναίους κληρούχους. Η πόλη τους έμεινε συμμάχους της από τη μία πλευρά και την Αθήνα, το Άργος, την εντελώς ακατοίκητη και το ενδιαφέρον των Αθηναίων επικεντρώθηκε Κόρινθο, τη Θήβα και την Περσική Αυτοκρατορία από την άλλη. στην παραθαλάσσια πόλη της Ωρεού, η οποία από τότε συγκέντρωσε Η πολεμική αυτή αναμέτρηση έληξε με την Ανταλκίδειο Ειρήνη όλη τους τη δραστηριότητα, όπως ταίριαζε στα εμποροναυτικά τους (387 π.Χ.). Σύμφωνα με τους όρους της, οι οποίοι επιβλήθηκαν από ενδιαφέροντα. Ως εκ τούτου, η εν λόγω πόλη πέρασε περίοδο μεγάλης τον Πέρση βασιλιά, οι πόλεις του ελλαδικού χώρου ορίζονταν ακμής. Ήταν η εποχή που όλοι αναφέρονται, πλέον, στην Ιστιαία και την ελεύθερες και αυτόνομες υπό τον έλεγχο της Σπάρτης. Ωστόσο, η Ωρεό σαν να είναι μία πόλη με δύο ονόματα. αυτονομία αυτή υπήρξε υποτυπώδης και απέβλεπε στην εξασθένιση Η ακμή της περιοχής επιβεβαιώνεται από αθηναϊκή επιγραφή μόνο των αντιπάλων της Σπάρτης. Τούτο μαρτυρείται τόσο από την εκείνης της περιόδου, στην οποία γίνεται λόγος περί αμαξιτής εγκατάσταση σπαρτιατικής φρουράς όσο και από την τοποθέτηση οδού Ιστιαίας – Χαλκίδας, η οποία είχε μάλιστα και διόδια. Κάτι Σπαρτιάτη αρμοστή στην πόλη της Ιστιαίας, όπως επιβεβαιώνεται τέτοιο προκαλεί έκπληξη, καθώς μέχρι και τις αρχές του 20ού από τον Ξενοφώντα (τέλη 5ου – μέσα 4ου αιώνα π.Χ.) στα Ελληνικά αιώνα ο δρόμος Ιστιαίας – Χαλκίδας ήταν σχεδόν ανύπαρκτος. Στην του, αναφερόμενος στην αποπομπή από την πόλη του αρμοστή επιγραφή αυτή, επίσης, γίνεται αναφορά σχετική με τις εμπορικές Αλκέτα από τους Θηβαίους, το έτος 377 π.Χ. σχέσεις ανάμεσα στην Ιστιαία και την Αθήνα, για μεταφορές Την ίδια χρονιά ιδρύεται από την Αθήνα η Β΄ Αθηναϊκή Συμμαχία, της αλόγων, προβάτων και όνων, καθώς και για την ύπαρξη ναύλων οποίας σκοπός ήταν η προστασία των πόλεων που θα συμμετείχαν στον Ευβοϊκό Κόλπο. Από το 443 μέχρι και το 424 π.Χ. το ποσό που σε αυτήν από τις επεμβάσεις της Σπάρτης. Όπως βεβαιώνεται από καλούνταν να καταβάλλουν οι κάτοικοι της Ιστιαίας ως φόρο στην αθηναϊκή επιγραφή, στη Β΄ Αθηναϊκή Συμμαχία έλαβαν μέρος, εκτός Α΄ Αθηναϊκή Συμμαχία άγγιζε τις 980 δραχμές, ποσό ασήμαντο αν από την Ιστιαία, η Χαλκίδα, η Ερέτρια και η Κάρυστος, η οποία ήταν αναλογιστεί κανείς τη σημασία της πόλης. και η μοναδική που παρέμεινε μέλος μέχρι και μετά τη μάχη της Όσον αφορά στην ιστορική παρουσία της Ιστιαίας κατά την περίοδο Χαιρώνειας (338 π.Χ.), σε αντίθεση με τις υπόλοιπες ευβοϊκές πόλεις, του Πελοποννησιακού Πολέμου (431 – 404 π.Χ.), είναι γνωστό ότι η συμμετοχή των οποίων έμελλε να είναι πιο βραχύβια. τόσο οι κάτοικοί της, όπως και αυτοί της Χαλκίδας, της Επιπλέον, η συμμετοχή των πόλεων της Εύβοιας στη Ερέτριας, της Καρύστου και των Στύρων, έλαβαν μέρος μάχη της Μαντίνειας (362 π.Χ.), όπου αντιπαρατάχθηκαν στη Σικελική Εκστρατεία (415 – 413 π.Χ.). Προς το τέλος στους τότε συμμάχους των Σπαρτιατών, τους Αθηναίους, αυτής της περιόδου, η Χαλκίδα μαζί με τις υπόλοιπες επιβεβαιώνει τη σύντομη αποχώρηση του νησιού από ευβοϊκές πόλεις ακολούθησαν κοινή γραμμή όσον αφορά τη Β΄ Αθηναϊκή Συμμαχία και την εκ νέου συμπαράταξή στην εξωτερική τους πολιτική. Ορισμένες μάλιστα από του με τους Βοιωτούς. Επιπλέον, η απομάκρυνση της αυτές σύναψαν και δεσμούς συμμαχίας μεταξύ τους. Αυτό Εύβοιας, αλλά και η αξιόλογη εμπορική δραστηριότητα τουλάχιστον διαπιστώνεται από αρχαία ευβοϊκή επιγραφή, που παρουσιάζουν οι πόλεις αυτές επιβεβαιώνονται και στην οποία γίνεται λόγος για συμμαχία που έλαβε χώρα περί το 400 π.Χ. ανάμεσα στις πόλεις της Ερέτριας και της Ιστιαίας. Η Ιστιαία υπέστη σοβαρές καταστροφές από τον Περικλή τον 5ο αιώνα π.Χ., λόγω της αποστασίας της από την Τη νικηφόρα κατάληξη του Πελοποννησιακού Α΄Αθηναϊκή Συμμαχία. Πολέμου για τη Σπάρτη (404 π.Χ.) ακολούθησε χρονικά ο λεγόμενος Βοιωτικός ή Κορινθιακός Istiaia suffered retaliatory punishment from Pericles in the 5th century BC. because of its apostasy from the First Πόλεμος, που διεξήχθη από το 395 μέχρι το Athenian Alliance. 387 π.Χ., με αντιπάλους τη Σπάρτη και τους

37 Ο μεταβυζαντινός Ναός του Αγίου Νικολάου Ιστιαίας (φωτογραφία του Θαν. Σπανού). The post-Byzantine church of St. Nicholas of Istiaia (photo by Th. Spanos). the participation of Istiaia, which was to be more short-lived. Byzantine and Ottoman times The participation of the cities of Evia in the Battle of Mantineia (362 BC), where they confronted the Athenians Spartan allies, confirms From Istiaia to Xirochori the brief withdrawal of the island from the Second Athenian Alliance During the period of the Byzantine Empire (330-1453 AD) it appears and its re-engagement with the Boeotians. Moreover, the withdrawal that Istiaia was an active player in the political game conducted in of Evia is confirmed by coins dated back to the specific time period Evia, although no direct reference to its role has been uncovered uncovered in Istiaia and Karystos, which follow a different standard thus far In 1470 the island was occupied by the troops of Ottoman than the one used for coins manufactured in Attica. However, the Sultan Mohammad II (1432-1481), which signifies the beggining of cities of the island would soon rejoin the Second Athenian Alliance. the Ottoman domination, which would last for a total of 363 years. The re-accession of the cities of Evia to the Second Athenian All this time Euboea was an administrative unit of Evia or Evripos. Alliance was followed by their agreement to form a federal-type joint Construction of the new settlement - as is currently arranged- built state. Not many information are available with respect to the relations in the place of Ancient Istiaia, began shortly before the Ottoman between the members of the Evia Federation, except that they were occupation of the island began. From the 15th to the 19th century able to forge alliances with each other, as is shown by an inscription its name was changed to Xirochori, a derivative of the Xirias River, dated on the 5th century BC, which refers to an agreement of this which crosses the area. During the pre-revolutionary period the sort between the cities of Eretria and Istiaia. northern part of Evia was assigned to under the rule of Ali Pasha

38 από νομίσματα της Ιστιαίας και της Καρύστου της περιόδου αυτής, τα Βυζαντινή και Οθωμανική Περίοδος οποία είναι διαφορετικών προτύπων του αττικού. Τα νομίσματα αυτά χρονολογούνται κατά την περίοδο μετά το 360 π.Χ. και εμφανίζουν τη Από την Ιστιαία στο Ξηροχώρι νύμφη Ιστιαία καθισμένη πάνω σε ένα πλοίο. Άλλα πάλι απεικονίζουν Οι ιστορικές γνώσεις που διαθέτουμε για την Ιστιαία κατά την κεφαλή Διονύσου ή Μαινάδα με κλήμα στην πίσω όψη του νομίσματος. περίοδο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (330 – 1453 μ.Χ.) είναι Ωστόσο, οι πόλεις του νησιού θα επανέρχονταν σύντομα στους ιδιαίτερα αποσπασματικές. Δεδομένου ότι οι επιδρομές που κόλπους της Β΄ Αθηναϊκής Συμμαχίας. Με την επανένταξη δέχτηκε η Εύβοια από πλήθος διαφορετικών εισβολέων στα εδάφη της Εύβοιας, η ετήσια εισφορά της Ιστιαίας και της Ερέτριας της βυζαντινής επικράτειας υπήρξαν πολυάριθμες, μπορούμε να καθορίστηκε στο ποσό των 5 ταλάντων, ενώ το ίδιο ποσό πρέπει να συμπεράνουμε ότι και η Ιστιαία δεν παρέμεινε αλώβητη από τη ίσχυσε κατά τα φαινόμενα και για την πόλη της Χαλκίδας. Την εκ γενικότερη αναστάστωση που σημειώνεται στο νησί ανά περιόδους, νέου προσχώρηση των ευβοϊκών πόλεων στη Β΄ Αθηναϊκή Συμμαχία κατά τη διάρκεια της βυζαντινής διοίκησης. Δυστυχώς, όμως, ακολούθησε, τέλος, η συνένωσή τους κάτω από ένα καθεστώς οι ιστορικές αναφορές που μπορούν να μας παρέχουν ασφαλή ομοσπονδιακής μορφής. Για τις σχέσεις των μελών της ευβοϊκής τεκμηρίωση για το παραπάνω συμπέρασμα είναι εξαιρετικά αυτής ομοσπονδίας δεν έχουμε πολλές πληροφορίες, πλην του ελλιπείς, γι’ αυτό και μπορεί να διατυπωθεί απλώς ως υπόθεση. ότι ήταν σε θέση να συνάπτουν συμμαχίες και μεταξύ τους, όπως Ειδικότερα, το τελευταίο διάστημα πριν από την οριστική κατάλυση διαπιστώνεται από ευβοϊκή επιγραφή των τελών του 5ου αιώνα π.Χ., των βυζαντινών κτήσεων στον ελλαδικό χώρο, χαρακτηριζόταν από η οποία αναφέρεται σε σχετική συμφωνία ανάμεσα στις πόλεις της γενικότερη παρακμή. Παρ’ όλα αυτά φαίνεται ότι στη Βόρεια Εύβοια, Ερέτριας και της Ιστιαίας. και ειδικότερα στην Ιστιαία, η κατάσταση υπήρξε κάπως διαφορετική,

Από την επίσκεψη του Αγίου Νεκταρίου στην Ιστιαία, ως ιεροκήρυκα τότε της Ιεράς Μητροπόλεως Χαλκίδος, το 1896 (φωτογραφία του Γιάν. Παπακωνσταντίνου). From the visit of Saint Nektarios to Istiaia, as the preacher of the Holy Metropolis of Chalkis in 1896 (photo by Yannis Papakonstantinou).

39 Έκθεση κανατιών στην κεντρική αγορά της παλιάς Ιστιαίας, το 1936 (Συλλογή φωτογραφιών Βαγγέλη Βιτάνου). Exhibition of pots in the central market of old Istiaia in 1936 (Vangelis Vitanos Photo Gallery).

40 τουλάχιστον την περίοδο αυτή. Και αυτό διότι η καινούργια πόλη, όπως εμφανίζεται σήμερα, η οποία κτίστηκε στη θέση της αρχαίας Ιστιαίας, ξεκίνησε να δημιουργείται λίγο πριν από την έναρξη της περιόδου της οθωμανικής κυριαρχίας στην Εύβοια (1470). Ο οικισμός, που συγκροτήθηκε, από τον 15ο μέχρι τον 19ο αιώνα, προσδιοριζόταν ως Ξηροχώρι, όνομα που, όπως ήδη αναφέραμε, ευθέως παραπέμπει στον ποταμό Ξηριά, ο οποίος διασχίζει την περιοχή. Για τη δημιουργία του οικισμού έχουν διατυπωθεί ποικίλες απόψεις. Σύμφωνα με κάποιους, το Ξηροχώρι στη σημερινή του θέση δημιουργήθηκε από πρόσφυγες που μετοίκησαν στη Λέσβο, όταν το νησί πέρασε υπό τον έλεγχο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας (1462). Η αποδοχή μίας τέτοιας άποψης θα οδηγούσε στο συμπέρασμα ότι οι κάτοικοι της Λέσβου κυριάρχησαν επί των ντόπιων ως προς τα ήθη, τα έθιμα και τη λατρεία των τοπικών αγίων. Πιθανότερο, όμως, είναι το ενδεχόμενο η σημερινή Ιστιαία ή Ξηροχώρι να είχε δημιουργηθεί πολλά χρόνια πριν από το 1462 από κατοίκους της περιοχής, Ο Ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου στην Ιστιαία (Συλλογή φωτογραφιών οι οποίοι μετέβησαν εκεί για εγκατάσταση, προκειμένου να Βαγγέλη Βιτάνου). εκμεταλλευτούν τον πλούτο της χλωρίδας των εδαφών της The Church of the Assumption in Istiaia (Photo Gallery Vangelis Vitanos). βόρειας Εύβοιας. Μάλιστα, είναι πιθανό ότι η οικιστική συγκρότηση του Ξηροχωρίου ως οικισμού, στη θέση που σήμερα βρίσκεται η Ιστιαία, έλαβε χώρα μεταξύ του 1150 και του 1450 και συνδέθηκε Το Ξηροχώρι υπό οθωμανική κυριαρχία με τις ιστορικές μεταβολές που κατά καιρούς σημειώθηκαν αυτό Η κατάληψη της Εύβοιας από τα στρατεύματα του Οθωμανού το διάστημα στην ευρύτερη περιοχή. σουλτάνου Μωάμεθ Β΄ (1432 – 1481) σηματοδότησε ταυτόχρονα Μία τελευταία άποψη, η οποία ανάγεται στη σφαίρα του θρύλου, και την ολοκλήρωση της οθωμανικής κατάκτησης ολόκληρου αναφέρει ότι η δημιουργία του οικισμού σχετίζεται άμεσα με του ελλαδικού χώρου. Κατόπιν τούτου, το ηπειρωτικό του την ανακάλυψη της ιερής εικόνας της Κοίμησης της Θεοτόκου μέρος χωρίστηκε σε 5 Σαντζάκια (Νομούς): 1) Στο Σαντζάκι στην περιοχή. Στο πλαίσιο της άποψης αυτής, η οποία βέβαια των Τρικάλων, 2) στο Σαντζάκι των Ιωαννίνων, 3) στο Σαντζάκι δεν τεκμαίρεται ιστορικά, γίνεται παραδεκτό ότι η σύσταση του της Ναυπάκτου, 4) στο Σαντζάκι του Κοραλίου (Μεσολογγίου) Ξηροχωρίου οφείλεται στην άφιξη των Λέσβιων προσφύγων. Οι και 5) στο Σαντζάκι της Εύβοιας. Στο Σαντζάκι της Εύβοιας ή πρόσφυγες αυτοί έκτισαν τον ναό της Κοίμησης σε ανάμνηση των του Ευρίπου (στα οθωμανικά Eğriboz Sancağı), όπως αλλιώς δικών τους εκκλησιών που άφησαν στη Λέσβο. Ανεξαρτήτως του ονομαζόταν, συμπεριλαμβάνονταν, μεταξύ άλλων, οι περιοχές κατά πόσο καθεμιά από τις παραπάνω ιστορικές εικασίες είναι της Αττικής, της Θήβας και της Λιβαδειάς. Όπως συνέβαινε βάσιμες ή όχι, αυτό που εν τέλει διαφαίνεται είναι ότι ο Ναός τόσο κατά τη ρωμαϊκή όσο και κατά τη βυζαντινή περίοδο, έτσι της Κοίμησης, ο οποίος αποτελεί τον σημερινό Μητροπολιτικό και στο διάστημα της οθωμανικής κυριαρχίας πρωτεύουσα του Ναό της Ιστιαίας, έχει άμεση σχέση με την ίδρυση της πόλης στη Σαντζακιού ήταν η πόλη της Χαλκίδας. Εκεί είχε την έδρα του ο σύγχρονη τοποθεσία της. Σατράπης του Σαντζακιού, ο οποίος είχε τόσο πολιτικές όσο και

41 Άνω. Νεαρή της Λιχάδας, στην Εύβοια. BARTHOLDY, Jakob Ludwig Salomo. Voyage en Grèce fait dans les années 1803 et 1804, par J. L. S. Bartholdy; Contenant les détails sur la manière de voyager dans la Grèce et l’Archipel; la descrition de la vallée de Tempé; un tableau pittoresqe des sites les plus remarquables de la Grèce et du Levant; un coup-d’oeil sur l’état actuel de la Turquie et de toutes les branches de la civilization chez les Grecs modernes; un voyage de Négrepont, dans quelques contrées de la Thessalie, en 1803, et l’histoire de la guerre de Souliotes contre Ali-Vesir, aven la chute de Souly en 1804, Traduit de l’Allemand par A. du C****, τ. IΙ, Παρίσι, Dentu,1807. Πηγή: Βιβλιοθήκη Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη. Δεξιά σελίδα. Κατεργασία βαμβακιού στη Λίμνη της Εύβοιας. STACKELBERG, Otto Magnus von. Trachten und Gebräuche der Neugriechen, Βερολίνο, G. Reimer, 1831. (Γεννάδειος Βιβλιοθήκη - Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα). Πηγή: Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη. Upper. Young girl of Lichada, in Evia. BARTHOLDY, Jakob Ludwig Salomo. Voyage en Grèce fait dans les années 1803 et 1804, par J. L. S. Bartholdy; Contenant les détails sur la manière de voyager dans la Grèce et l’Archipel; la descrition de la vallée de Tempé; un tableau pittoresqe des sites les plus remarquables de la Grèce et du Levant; un coup-d’oeil sur l’état actuel de la Turquie et de toutes les branches de la civilization chez les Grecs modernes; un voyage de Négrepont, dans quelques contrées de la Thessalie, en 1803, et l’histoire de la guerre de Souliotes contre Ali-Vesir, aven la chute de Souly en 1804, Traduit de l’Allemand par A. du C****, v. IΙ, Paris, Dentu,1807. Source: Aikaterini Laskaridis Foundation Library. Right page. Processing of cotton in the Lake of Evia. STACKELBERG, Otto Magnus von. Trachten und Gebräuche der Neugriechen, Βερολίνο, G. Reimer, 1831. (Gennadius Library - American School of Classical Studies in Athens). Source: Aikaterini Laskaridis Foundation.

42 43 of Ioannina (1744 - 1822). The District of Istiaia remained under the During the period between 1823 and 1825 Xirochori and Kamaria control of Ali Pasha until his assassination in early 1822. became battlefields during the civil conflict. This situation was to the benefit the Ottoman side, which in 1823 raided the villages of the Xirochori in the Greek Revolution north of Evia, slaughtering their inhabitants and burning down their homes. Since 1827, however, in the context of the new international The Northern par of Evia had an active role at the outbreak of the political conditions that shaped at the specific period, the Greek Greek Revolution in the Peloponnese in March 1821 in order to abolish Revolutionaries are again starting to achieve wins against the Ottoman the ruling of region by the sultan of the Ottoman Empire. Although forces. The Greek national state was ultimately created in accordance no written attestation exists, it seems that Xirochori joined the Greek with the terms of the London Treaty (6 February 1830), which was Revolution on 8 May 1821. In July 1821 the Greek Revolutionaries ratified in May 1832 by the Treaty of Constantinople. In March 1833 the defeated the opposing forces at an area known by the name Vrysakia. final integration of the island of Evia into the Greek territory took place.

Το παλαιό Δημαρχείο της Ιστιαίας (Συλλογή φωτογραφιών Βαγγέλη Βιτάνου). The old Town Hall of Istiaia. (Photo Gallery Vangelis Vitanos).

44 στρατιωτικές εξουσίες. Κάτω από αυτό το πλέγμα εξουσίας θα παρέμενε το νησί για 363 χρόνια. Οι ιστορικές αναφορές για την περιοχή του Ξηροχωρίου κατά την περίοδο της οθωμανικής κυριαρχίας είναι ελάχιστες. Η τοποθεσία εμφανίζεται αρχικά σε μία καταγραφή πληθυσμού του 1474 και δευτερευόντως πολύ αργότερα, στα μέσα του 18ου αιώνα, μέσα από τα ποιήματα του Καισάριου Δαπόντε (1713 / 1714 – 1784). Ο Σκοπελίτης περιηγητής μοναχός, αφού επισκέφτηκε το Ξηροχώρι, θαύμασε τη βλάστηση και στο έργο του Κήπος Χαρίτων (1768) πραγματοποίησε μία ποιητική αναφορά για την περιοχή. Κατά την προεπαναστατική περίοδο η Βόρεια Εύβοια πέρασε υπό την εξουσία του Αλή Πασά των Ιωαννίνων (1744 – 1822), μαζί με το μεγαλύτερο τμήμα της σημερινής έκτασης του ελληνικού κράτους. Εκτός της δικαιοδοσίας του Αλή ήταν η Χαλκίδα, η Νότια Εύβοια, η Αττική, τα νησιά και οι περιοχές ανατολικά του σημερινού Νομού Πιερίας. Η επαρχία της Ιστιαίας παρέμεινε κάτω από τον έλεγχο του Αλή Πασά μέχρι τη δολοφονία του, στις αρχές του 1822. Ο Αλή, ο οποίος ήταν ιδιαίτερα ευφυής άνθρωπος, αφού πληροφορήθηκε από το στενό του περιβάλλον το ενδιαφέρον που παρουσίαζε η περιοχή της Ιστιαίας, έστειλε τον Αγγελή Γοβιό ή Γοβγίνα (1780 – 1822) να καταλάβει τη Βόρεια Εύβοια. Εκείνος κατόρθωσε να περάσει στην ιδιοκτησία του τις πιο αποδοτικές εκτάσεις της Ιστιαίας και στη συνέχεια διορίστηκε αρματολός στο Ξηροχώρι. Έκτοτε, στην περιοχή εγκαθιδρύεται ένα καθεστώς υποτυπώδους αυτονομίας. Η πειρατεία εξαλείφθηκε, τα κακοποιά στοιχεία καταδιώχθηκαν, οι σκληροί γαιοκτήμονες είτε συμμορφώθηκαν με το νέο status quo είτε απομακρύνθηκαν και οι κάτοικοι κατόρθωσαν να κοινωνικοποιηθούν ερχόμενοι σε επαφή με τον υπόλοιπο κόσμο. Ο Αλή Πασάς διόρισε Βοεβόδα (διοικητή) του Ξηροχωρίου ένα πρόσωπο της απολύτου εμπιστοσύνης του, τον Νταλίπ Αγά, αλβανικής καταγωγής, από την Πρεμετή. Σε αυτή του την απόφαση θεωρείται δεδομένο ότι έπαιξαν ρόλο και οι κοινές ρίζες των δύο ανδρών, μια και είναι γνωστό ότι ο Αλή είχε γεννηθεί στο Τεπελένι και, ως εκ τούτου, έφερε το προσωνύμιο «Τεπελενλής» (Tepedelenli Ali Paşa). Ο Αλή Πασάς λάμβανε με τη μορφή φόρου το 1/3 της παραγωγής του κάμπου της Ιστιαίας, που καλλιεργείτο Ο Αλή Πασάς (έγχρωμη χαλκογραφία του J. Cartwright). από τους κατοίκους της Βόρειας Εύβοιας. Το όνομα του Νταλίπ Αγά Ali Pasha (Color copper engraving by J. Cartwright).

45 Στην παλαιά πόλη της Ιστιαίας υπάρχουν δείγματα εξαιρετικής αρχιτεκτονικής (φωτογραφία του Π. Βλαχάκη). Some exquisite examples of local architecture in the old town of Istiaia (photo by P. Vlachakis).

46 έχει συνδεθεί, μεταξύ άλλων, με έργα από τα οποία ωφελήθηκε Η επόμενη σημαντική επιτυχία των Ελλήνων επαναστατών στη ιδιαίτερα η περιοχή. Τα έργα αυτά του Νταλίπ (εξελληνισμένα: Βόρεια Εύβοια σημειώθηκε τον Ιούλιο του 1821, όταν επικράτησαν Νταλίπης) πραγματοποιήθηκαν με την ενεργό συμμετοχή των έναντι των αντιπάλων τους στην τοποθεσία Βρυσάκια. Ωστόσο, κατοίκων της περιοχής και η απόδοσή τους στάθηκε καθοριστική τα συμπτώματα κρίσης που είχαν ήδη αρχίσει να κάνουν την για ένα σημαντικό μέρος του κάμπου της Ιστιαίας. εμφάνισή τους από τον πρώτο κιόλας χρόνο της Επανάστασης ανάμεσα στους κόλπους των επαναστατημένων της περιοχής Η συμβολή του Ξηροχωρίου σταδιακά κλιμακώνονται, οδηγώντας κατά την περίοδο 1823 – 1825, στην Ελληνική Επανάσταση σε όλη την επικράτεια του επαναστατημένου ελλαδικού χώρου, στο ξέσπασμα των δύο εμφυλίων πολέμων. Είναι η εποχή που Το ξέσπασμα της Ελληνικής Επανάστασης στην Πελοπόννησο, τον τόσο το Ξηροχώρι όσο και τα γειτονικά Καμάρια μεταβάλλονται σε Μάρτιο του 1821, είχε ως επακόλουθο, μεταξύ άλλων, την ενεργό θέατρα επιχειρήσεων των εμφύλιων συγκρούσεων. Την κατάσταση συμμετοχή της Βόρειας Εύβοιας στον απελευθερωτικό αγώνα, αυτή εκμεταλλεύεται η οθωμανική πλευρά, η οποία, χωρίς να προκειμένου να επιτευχθεί η χειραφέτηση της περιοχής από την αντιμετωπίσει κάποια ουσιαστική αντίδραση από την αντίστοιχη των εξουσία της οθωμανικής διοίκησης. Στο πλαίσιο της μέχρι τώρα επαναστατημένων, το 1823 πραγματοποιεί επιδρομές στα χωριά του ιστορικής έρευνας δεν έχει δοθεί σαφής απάντηση ως προς το βόρειου τομέα της Εύβοιας, προβαίνοντας, παράλληλα, στη σφαγή ζήτημα της ακριβούς ημερομηνίας έναρξης της Επανάστασης των κατοίκων και την πυρπόληση των οικιών τους. Οι τοπικές στην περιοχή της Ιστιαίας, καθώς και της τοποθεσίας από όπου επαναστατικές Αρχές προσπαθούν να ανατρέψουν την εις βάρος ξεκίνησαν οι πολεμικές ενέργειες. Κατά τα φαινόμενα, το Ξηροχώρι τους κατάσταση, χωρίς όμως να σημειώνεται κάποια ουσιαστική προσχώρησε στον αγώνα των επαναστατημένων Ελλήνων στις 8 επιτυχία ικανή να αντιστρέψει το δυσμενές γι’ αυτές κλίμα. Μαΐου 1821. Αυτή είναι τουλάχιστον η ημερομηνία, την οποία φέρει η Όπως είναι φυσικό, η καταστροφή της Βόρειας Εύβοιας προκαλεί σφραγίδα των Ξηροχωριτών αγωνιστών. Πιο συγκεκριμένα, εκείνη την γενικότερο πλήγμα στην Ελληνική Επανάσταση, με την κατάσταση ημέρα πραγματοποιήθηκε στο Ξηροχώρι η πρώτη ομαδική επιθετική ουσιαστικά να παραμένει αμετάβλητη κατά το διάστημα από το 1824 ενέργεια των Ελλήνων Επαναστατών εναντίον της οθωμανικής έως το 1826. Από το 1827, όμως, στο πλαίσιο και των νέων διεθνών πολιτικής και στρατιωτικής εξουσίας. Η μάχη του Ξηροχωρίου, συνθηκών που είχαν διαμορφωθεί, το κλίμα αλλάζει και οι εξελίξεις όπως είναι ευρύτερα γνωστή, αποτέλεσε την πρώτη νικηφόρα για τους επαναστάτες αρχίζουν και πάλι να είναι ευνοϊκές. Την ίδια πολεμική επιχείρηση των επαναστατημένων Ελλήνων σε βάρος χρονιά, ωστόσο, αποτυγχάνουν να καταλάβουν στρατιωτικά ολόκληρο των οθωμανικών στρατευμάτων σε ολόκληρη την Εύβοια. Η πρώτη το νησί της Εύβοιας. Σε κάθε περίπτωση, σε όλη τη διάρκεια της απώλεια από την πλευρά των ελληνικών επαναστατικών δυνάμεων Επανάστασης, η Βόρεια Εύβοια, και μάλιστα ο οικισμός του Ξηροχωρίου, στη μάχη αυτή ήταν ο Αθανάσιος Κορφιάτης ή Δεληθανάσης, παρέμεινε στο επίκεντρο των εξελίξεων είτε ως θετικός είτε ως ο οποίος, πέραν του ότι υπήρξε ο πρώτος πεσών Ξηροχωρίτης αρνητικός πρωταγωνιστής, αλλά σε καμία περίπτωση αμέτοχος. στη μάχη, ήταν και ο πρώτος νεκρός του νησιού την περίοδο της Το 1829 αποτελεί το τελευταίο έτος των πολεμικών επιχειρήσεων Επανάστασης (1821 – 1829). Για τον λόγο αυτόν, το όνομά του τιμάται της Ελληνικής Επανάστασης. Το ελληνικό εθνικό κράτος σήμερα από τις τοπικές Αρχές, στο πλαίσιο τοπικών επετείων. Τα δημιουργείται σύμφωνα με τη Συνθήκη του Λονδίνου (6 Φεβρουαρίου γεγονότα που σημειώθηκαν στις 8 Μαΐου 1821 αφενός κατέστησαν 1830), με την οποία, πέραν του ότι ρυθμίζεται το πολιτικό του το Ξηροχώρι την πρώτη πόλη της Εύβοιας που κατόρθωσε, έστω καθεστώς, παγιώνονται τα σύνορα ανάμεσα στην Ελλάδα και την προσωρινά, να χειραφετηθεί από το πλέγμα της οθωμανικής Οθωμανική Αυτοκρατορία. Η οριστική ένταξη της Εύβοιας στην εξουσίας, αφετέρου ανύψωσαν το ηθικό των κατοίκων του νησιού. ελληνική επικράτεια πραγματοποιείται τον Μάρτιο του 1833.

47 48 Η Ιστιαία στο πλαίσιο του νέου ελληνικού κράτους

ένταξη του νησιού στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος βρίσκει Η τη Βόρεια Εύβοια σε άθλια κατάσταση, απόρροια φυσικά των γεγονότων που διαδραματίστηκαν στην περιοχή κατά την περίοδο 1821 – 1833. Χαρακτηριστικός ως προς την παρακμή που βρισκόταν η περιοχή ήταν ο πληθυσμιακός της μαρασμός. Όλο το βόρειο τμήμα του νησιού κατοικείται από περίπου 400 οικογένειες. Από αυτές οι 100 διαμένουν στο Ξηροχώρι, το οποίο αποτελεί και τον μεγαλύτερο πληθυσμιακά οικισμό της περιοχής. Τη διετία 1833 – 1834 η επικράτεια του ελληνικού βασιλείου χωρίστηκε σε 10 νομούς / νομαρχίες και 42 επαρχίες, οι οποίες με τη σειρά τους υποδιαιρέθηκαν σε δήμους. Ως εκ τούτου, το νησί της Εύβοιας απετέλεσε νομό και έδρα αυτού ορίστηκε η πόλη της Χαλκίδας. Καθήκοντα πρώτου νομάρχη Ευβοίας ανέλαβε ο πολιτικός και λόγιος Γεώργιος Οικονόμου ή Αναγνώστου ή Αναγνωστόπουλος (1788 – 1848), του οποίου ο πατέρας, Ζαχαρίας Αναγνωστόπουλος, είχε μετατρέψει το επώνυμό του σε Αινιάν, σε ανάμνηση των αρχαίων κατοίκων της περιοχής του Σπερχειού, των Αινιάνων. Τον Νομό Ευβοίας απάρτιζαν οι επαρχίες Χαλκίδας, Άποψη της πλατείας της Ιστιαίας (Συλλογή φωτογραφιών Βαγγέλη Βιτάνου). Βορείων Σποράδων και Καρυστίας. Η πόλη της Ιστιαίας, κατά την The central square of Istiaia (Vaggelis Vitanos Photo Gallery). πρώτη αυτή διοικητική διαίρεση, αποτέλεσε την έδρα του Δήμου Ιστιαίων και εντασσόταν στην επαρχία Χαλκίδας. Πρώτος δήμαρχος Ιστιαίας ήταν ο Γιαννιός Αντωνίου Γιάγκος. Το 1842 τον διαδέχτηκε νέου διοικητικού χάρτη η ελληνική επικράτεια χωρίστηκε σε 30 στην ηγεσία του δήμου, ύστερα από την επικράτησή του στις διοικήσεις και 10 υποδιοικήσεις, με αντίστοιχες θέσεις διοικητών και τοπικές εκλογές, ο Γ. Μπάνης. υποδιοικητών. Ως εκ τούτου, στο νησί της Εύβοιας συγκροτήθηκαν Η πρώτη απογραφή των δήμων του ελληνικού κράτους δύο διοικητικά διαμερίσματα. Από τη μία πλευρά, το διαμέρισμα πραγματοποιήθηκε το 1836, σύμφωνα με τη διοικητική διαίρεση της Εύβοιας είχε ως έδρα τη Χαλκίδα και από την άλλη η Διοίκηση που εφαρμόστηκε την ίδια χρονιά, προς αντικατάσταση της της Καρύστου είχε ως έδρα την Κύμη. Από την απογραφή του διοικητικής οργάνωσης της περιόδου 1833 – 1834. Στο πλαίσιο του 1836 πληροφορούμαστε, μεταξύ άλλων, ότι ένας από τους δήμους που υπάγονται στη Διοίκηση της Εύβοιας, και συγκεκριμένα στην Οι ελιές και τα σύκα συμβάλλουν στην ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας επαρχία Χαλκίδας, είναι οι Ιστιείς, με έδρα του το Ξηροχώρι. (φωτογραφία του Θαν. Σπανού). Στη συνέχεια, στο πλαίσιο της διοικητικής διαίρεσης του 1845, η The gathering of olives and of figs contributes to the development of the local οποία η αντικατέστησε αυτήν του 1836, συγκροτείται για πρώτη economy (photo by Thanos Spanos). φορά αυτόνομη η λεγόμενη επαρχία Ξηροχωρίου. Η νεοσυσταθείσα

49 Istiaia as an integral part of the newly-formed Greek state

he integration of the island into the territory of Greece finds seat was Istiaia, originally consisted of the Municipalities of Istiaia T North Evia in a miserable state, following the events that took and Edipsos, in accordance with the administrative division then place between 1821 and 1833. In Xirochori, which is the settlement employed. with the largest population of the area, no more than 100 families From 1833 and onwards Istiaia became the most important city in the are residing. During the first administrative division of the Greek north of Evia. For the whole of the 19th century the area was the place state between 1833 and 1834, the city of Istiaia was the seat of of residence and activity for a series of important personalities. Among the Municipality of Istiaia, whose first two mayors were Giannios them were the members of the Filaretos family, who spearheaded the Antonios Yiagos and G. Banis consequently. From the first census city’s educational activities. In the second half of the 19th century, both of the Municipalities of the Greek State, which took place in 1836, the education and communications sectors experienced a particular according to the administrative division that was implemented in the flourishing in Istiaia. At the same time, the city was also a destination same year, we are informed, inter alia that one of the Municipalities for refugee settlement twice: the first time following the failure of the constituting the Administration of Evia is the following: “ISTIAIA”. Cretan Revolution (1866-1869), and the second after the defeat of the Xirochori is one of the villages now belonging to the specific Greek arms in the Greek-Ottoman War of 1897. municipality, also being the seat of the municipality. The District of Istiaia was first established then named “District of Istiaia”, according The 20th Century to the administrative division of 1845 as the administrative unit of the northernmost part of the Prefecture of Evia. This province, whose The Society of Istiaia during the first decades of the 20th century The structure of the society of Istiaia was influenced by the broader developments taking place in the early 20th century. As a result, many residents of the area were part of the first wave of Greek migrants resettling to the United States of America. During the four-year period between 1904 and 1908, several residents of the area participated voluntarily in the Greek war fighting effort that took place in the region of Macedonia. In accordance with the provisions of the relevant Law related to the Establishment of Municipalities and Communities, the Istiaia Community is established in 1912, based in the settlement

Μια αναμνηστική φωτογραφία επισήμων στην Ιστιαία από την εορταστική εκδήλωση της 25ης Μαρτίου, μπροστά στην είσοδο του κτιρίου της κοινότητας, το 1938 (φωτογραφία του Γιάν. Παπακωνσταντίνου). A commemorative photo of local dignitaries in Istiaia during the festive event of March 25th, in front of the entrance of the community building in 1938 (photo by John Papakonstantinou).

50 Η αγορά της Ιστιαίας κατά τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα (Συλλογή φωτογραφιών Βαγγέλη Βιτάνου). The market of Istiaia in the first decades of the 20th century (Photo Gallery Vangelis Vitanos).

51 Άνω. Ο πύργος της ιστορικής οικογένειας των Φιλάρετων, κοντά στην Ιστιαία, είναι από τα πιο σημαντικά αξιοθέατα της περιοχής (φωτογραφία του Γιάν. Παπακωνσταντίνου). Δεξιά σελίδα. Η Παναγία Ντινιούς στον δρόμο από Ιστιαία προς Πευκί (φωτογραφία Θαν. Σπανού). Upper. The tower of the historic family of Filaretos, near Istiaia, is one of the most important sights of the area (photo by John Papakonstantinou). Right page. Panagia Diniou on the road leading from Istiaia to Pefki (photo Than. Spanos).

52 53 Ο Γιώργος Σαριδάκης με τη χαβάγια του διασκεδάζει όλους τους φίλους της μουσικής με τα τραγούδια του, το 1948 (φωτογραφία του Γιάν. Παπακωνσταντίνου). Giorgos Saridakis plays his Hawaiian guitar to entertain the music lovers of the area with his songs in 1948 (photo by John Papakonstantinou).

54 επαρχία καταλάμβανε το βορειότερο τμήμα του Νομού Ευβοίας και είχε ως έδρα της την Ιστιαία. Αρχικά, αποτελούνταν από τους τότε Δήμους Ιστιαίας και Αιδηψού. Ήδη, όμως, πριν από τη νέα διοικητική διαίρεση του 1845 η Ιστιαία είχε αναδειχθεί σε μία από τις σημαντικότερες πόλεις της Εύβοιας. Ωστόσο, παρά την ανερχόμενη σημασία της, ένα φαινόμενο που αμαύρωνε την εικόνα της περιοχής ήταν η δράση των ληστοσυμμοριών, η οποία ήταν άλλωστε σε έξαρση σε ολόκληρη την επικράτεια του ελληνικού βασιλείου. Τα αίτια εμφάνισης αυτού του φαινομένου πρέπει να αναζητηθούν στο γεγονός ότι πολλοί από τους παλαιούς αγωνιστές του 1821, στο πλαίσιο της σύστασης του νέου ελληνικού κράτους, εκτοπίστηκαν από τη νέα οθωνική διοίκηση. Μη βρίσκοντας άλλον τρόπο επιβίωσης, κατέφυγαν στην άσκηση παράνομων ληστρικών δραστηριοτήτων, τις οποίες γνώριζαν καλά ήδη από την περίοδο της Οθωμανοκρατίας. Τα περιστατικά εγκληματικών ενεργειών ήταν πολλά και σε καθημερινή βάση. Ο εορτασμός της 25ης Μαρτίου στην κεντρική πλατεία της Ιστιαίας, το 1936 Παρά τα περιστατικά ληστείας που μάστιζαν την περιοχή, η Ιστιαία (Συλλογή φωτογραφιών Βαγγέλη Βιτάνου). εξακολουθεί σε όλη τη διάρκεια του 19ου αιώνα να εμφανίζει The celebration of March 25th in the central square of Istiaia, in 1936 ακμάζουσα πορεία. Μάλιστα, αποτέλεσε τον τόπο διαμονής (Photo Gallery Vangelis Vitanos). και δραστηριοποίησης σπουδαίων προσωπικοτήτων που με τα πεπραγμένα τους άφησαν το στίγμα τους ανεξίτηλο. Ανάμεσα σε αυτές δεσπόζουσα θέση κατείχαν τα μέλη της οικογένειας Η εκπαίδευση στην Ιστιαία Φιλάρετου. Πιο συγκεκριμένα, το όνομα τόσο του Γεωργίου Το πρώτο εκπαιδευτικό ίδρυμα στην Ιστιαία το είχε οραματιστεί Φιλάρετου όσο και αυτό της οικογένειάς του συνδέθηκαν άρρηκτα ο πρώτος Κυβερνήτης του ελληνικού κράτους Ιωάννης με την ιστορική εξέλιξη του εκπαιδευτικού τομέα στην Ιστιαία κατά Καποδίστριας (1776 – 1831). Μάλιστα, κάποιοι πιστώνουν σε αυτόν την προαναφερθείσα χρονική περίοδο. Τη δράση των μελών της την ανέγερσή του το 1830. Κατά μια άλλη άποψη, όμως, το 1830 οικογένειας Φιλάρετου στην περιοχή θυμίζει ο πύργος που έχτισαν προγραμματίστηκε η κατασκευή του από τον Κυβερνήτη, αλλά στο βόρειο τμήμα της Ιστιαίας, ερείπια του οποίου σώζονται μέχρι αυτή υλοποιήθηκε λίγα χρόνια αργότερα, επί δημαρχιακής θητείας σήμερα. Ο Γεώργιος Φιλάρετος, ανάμεσα στα άλλα, υπήρξε ενεργό του Γιαννιού Αντωνίου Γιάγκου. Το σχολείο αυτό βρισκόταν, από τα μέλος της τοπικής δημοτικής Αρχής εκείνα τα χρόνια. Ένας από τους πρώτα χρόνια ενσωμάτωσης της Εύβοιας στην ελληνική επικράτεια, γιους του ήταν ο Δημήτριος Φιλάρετος, ο οποίος το 1838 νυμφεύτηκε πίσω από τον Ιερό Ναό του Αγίου Αθανασίου. Καταστράφηκε, όμως, την κόρη του πρώτου Δημάρχου Ιστιαίων, Γιαννιού Αντωνίου μυστηριωδώς από πυρκαγιά στις 16 Φεβρουαρίου 1953 κι έτσι Γιάγκου, Ευμορφία. Με την οικογένεια Φιλάρετου, τέλος, συνδέεται σήμερα στη θέση του βρίσκεται το Βησσαριώνειο Εκκλησιαστικό συγγενικά ο μετέπειτα επικεφαλής του Στρατιωτικού Συνδέσμου και Γηροκομείο Ιστιαίας. Το συγκεκριμένο κτίριο στέγασε το σχολείο πρωταγωνιστής του Κινήματος στο Γουδί (1909), συνταγματάρχης του Ξηροχωρίου για περισσότερο από έναν αιώνα. Πυροβολικού Νικόλαος Ζορμπάς (1844 – 1920). Ο εκπαιδευτικός που πιθανολογείται ότι υπήρξε ο πρώτος που

55 Καταστήματα στην Ιστιαία πίσω από τον Ιερό Ναό Κοιμήσεως της Θεοτόκου, το 1935 (φωτογραφία του Γιάν. Παπακωνσταντίνου). Shops in Istiaia behind the church of the Holy Dormition of the Virgin Mary in 1935 (photo by John Papakonstantinou).

56 διορίστηκε επίσημα από το ελληνικό κράτος στο σχολείο της Προσφυγικοί πληθυσμοί στην Εύβοια Ιστιαίας ήταν ο Στέφανος Αβέλλιος. Ο Αβέλλιος διορίστηκε Την κατά τα άλλα ομαλή ανάπτυξη της Ιστιαίας κατά τη διάρκεια δημοδιδάσκαλος το 1838 και είναι βέβαιο ότι δίδαξε για πολλά του 19ου αιώνα θα αναστατώσει προσωρινά η έμμεση επίδραση χρόνια στην περιοχή. Ακολούθως, το 1849, από τον επικυρωμένο που δέχθηκε από τα ευρύτερα πολεμικά γεγονότα στον ελλαδικό προϋπολογισμό της ελληνικής κυβέρνησης, φαίνεται ότι στο χώρο. Και αυτό διότι η Ιστιαία, όπως και ολόκληρη η Βόρεια Εύβοια, Ξηροχώρι διδάσκει ένας δάσκαλος β΄ τάξεως. Λίγο πριν από το δέχθηκε προσφυγικά ρεύματα. 1870, άγνωστο πότε ακριβώς, στην Ιστιαία λειτουργούσε και το Πιο συγκεκριμένα, με την αποτυχία της Κρητικής Επανάστασης λεγόμενο Ελληνικό Σχολείο, το οποίο αποτελούσε εκπαιδευτική (1866 – 1869), η επαρχία Ιστιαίας γίνεται προσωρινός τόπος βαθμίδα του 19ου αιώνα, τριετούς διάρκειας, που αντιστοιχεί στη φιλοξενίας σχετικά μεγάλου αριθμού προσφύγων από την σημερινή Μέση Εκπαίδευση. Στο Ελληνικό Σχολείο φοιτούσαν Κρήτη. Λίγα χρόνια αργότερα, η ήττα των ελληνικών όπλων κατόπιν εισαγωγικών εξετάσεων οι μαθητές, οι οποίοι ολοκλήρωναν στον Ελληνοοθωμανικό Πόλεμο του 1897 πυροδότησε ένα νέο την παρακολούθηση του τετρατάξιου Δημοτικού Σχολείου. προσφυγικό κύμα προς την Ιστιαία. Στις 25 Απριλίου 1897 τα Το 1870, επίσης, από επίσημα κρατικά έγγραφα πληροφορούμαστε οθωμανικά στρατεύματα καταλαμβάνουν, χωρίς να προβληθεί πως στην πόλη της Ιστιαίας λειτουργούν ένα σχολείο αρρένων αξιόμαχη αντίσταση, τη Λάρισα. Οι κάτοικοι της Θεσσαλίας, με δύο δασκάλους και ένα σχολείο θηλέων με μία δασκάλα. Στα προβλέποντας τις δυσοίωνες για τις ελληνικές δυνάμεις εκπαιδευτικά πράγματα της πόλης συνέβαλε σε μεγάλο βαθμό και εξελίξεις, είχαν ήδη εγκαταλείψει τα χωριά τους και είχαν η ίδρυση αναγνωστηρίου το 1876. Σε αυτό, οι κάτοικοι της Ιστιαίας καταφύγει στη γειτονική Εύβοια. Ως εκ τούτου, η περιοχή της μπορούσαν πλέον να διαβάζουν όλες τις ελληνικές εφημερίδες Ιστιαίας γίνεται και πάλι τόπος υποδοχής προσφύγων, αυτή και να πληροφορούνται άμεσα τις διεθνείς εξελίξεις, αλλά και να έρχονται σε επαφή με βιβλία. Από το 1880 και μέχρι το τέλος του 19ου αιώνα οι επίσημες αναφορές για τα εκπαιδευτικά πράγματα στην Ιστιαία είναι πολύ περισσότερες, προσφέροντας έτσι ξεκάθαρη εικόνα για τον τοπικό εκπαιδευτικό θεσμό. Από την περίοδο αυτή και μετά αναφέρονται ονομαστικά οι μεταθέσεις και οι διορισμοί εκπαιδευτικών στην περιοχή, καθώς και το μητρώο τους. Αυτή είναι η κατάσταση που επικρατεί στην Ιστιαία των τελών του 19ου αιώνα όσον αφορά τον τομέα της εκπαίδευσης. Πέρα από την αναβάθμιση της Παιδείας, η οποία έθεσε τη σφραγίδα της στη δεκαετία 1870 – 1880, η περίοδος αυτή αποτέλεσε σταθμό εξέλιξης για την περιοχή, για τον επιπλέον λόγο ότι τότε πυκνώνουν τα δίκτυα επικοινωνίας της πόλης με την υπόλοιπη Ελλάδα.,

Σχολικές γυμναστικές επιδείξεις στην κεντρική πλατεία της Ιστιαίας, το 1936 (φωτογραφία του Γιάν. Παπακωνσταντίνου). School gymnastic demonstrations in the central square of Istiaia, in 1936 (photo by John Papakonstantinou).

57 Μαθήτριες του Γυμνασίου της Ιστιαίας με εθνικές ενδυμασίες μπροστά στην είσοδο του κτιρίου, το 1946 (φωτογραφία του Γιάν. Παπακωνσταντίνου). High school students of Istiaia clad in local costumes in front of the building’s entrance, in 1946 (photo by John Papakonstantinou).

58 τη φορά όμως για μικρό χρονικό διάστημα, γιατί μετά την απόσυρση του οθωμανικού στρατού από την Ηπειροθεσσαλία οι άνθρωποι αυτοί επέστρεψαν στις εστίες τους. Σε γενικές γραμμές, πάντως, το μεγαλύτερο μέρος του δεύτερου μισού του 19ου αιώνα βρίσκει την καθημερινή ζωή στην περιοχή της Ιστιαίας να κυλά κάτω από φυσιολογικές συνθήκες. Πέρα από την οικονομική και την πνευματική ζωή της περιοχής, που καταδεικνύουν ότι η Ιστιαία ακολουθεί αναπτυξιακή πορεία, το συμπέρασμα αυτό μπορεί να εξαχθεί και από στατιστικά στοιχεία της περιόδου εκείνης, τα οποία δείχνουν ότι ο μέσος όρος ζωής των κατοίκων είναι πλέον αρκετά υψηλός.

Ο 20ός αιώνας

Η Ιστιαία στις αρχές του 20ού αιώνα Η πρώτη ποδοσφαιρική ομάδα της Ιστιαίας, ο Πανιστιαικός, που ιδρύθηκε Το μεταναστευτικό ρεύμα από τις χώρες της Ευρώπης προς τις το 1928, σε φωτογραφία του 1930 (φωτογραφία του Γιάν. Παπακωνσταντίνου). Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής ξεκινά από τις αρχές του 20ού The first football team of Istiaia, Pantistiekos, founded in 1928, in a photo αιώνα, για να κορυφωθεί μερικές δεκαετίες αργότερα. Η Ελλάδα of 1930 (photo by John Papakonstantinou). δεν αποτέλεσε εξαίρεση σε αυτόν τον κανόνα. Πολλοί κάτοικοι της επαρχίας Ιστιαίας μεταναστεύουν προσβλέποντας στην άνοδο του βιοτικού τους επιπέδου. Ο αριθμός τους, ωστόσο, υπήρξε σαφώς της Ιστιαίας. Όπως αναφέρεται, οι άνθρωποι προσεύχονταν μικρότερος σε σύγκριση με άλλες περιοχές της Ελλάδας, γεγονός σε εκκλησίες και σπίτια υπό τη λάμψη της ουράς του κομήτη, που δείχνει ότι η κοινωνική και οικονομική στάθμη της περιοχής αναμένοντας τη συντέλεια του κόσμου. Πολλοί κάτοικοι ορεινών βρισκόταν ήδη αρκετά ψηλά. χωριών βλέπουν οράματα παρόμοια με αυτά της Αποκάλυψης, ενώ Το 1904 ξεκινά ο Μακεδονικός Αγώνας. Αρκετοί ήταν οι Μακεδονομάχοι, άλλοι ταυτίζουν το πέρασμα του κομήτη με τη Θεία Τιμωρία και τη οι οποίοι κατάγονταν από την Ιστιαία. Αυτοί συμμετείχαν εθελοντικά Δευτέρα Παρουσία. στην εν λόγω ελληνική επιχείρηση, που έλαβε χώρα στην περιοχή της Μακεδονίας κατά την τετραετία 1904 – 1908. Ο ρόλος της Ιστιαίας αναβαθμίζεται Εν γένει, η Ιστιαία της περιόδου αυτής αποτελεί μία περιοχή η Οι δήμοι και οι κοινότητες της ελληνικής επικράτειας, όπως οποία, χάρη στη συγκοινωνιακή της διασύνδεση και την πύκνωση διαμορφώθηκαν από την ψήφιση και την εφαρμογή του ιστορικού των επικοινωνιών της με τις υπόλοιπες ελληνικές πόλεις, αλλά για την Αυτοδιοίκηση Νόμου ΔΝΖ΄/1912 «Περί συστάσεως Δήμων και με τον υπόλοιπο κόσμο, παρακολουθεί τις ευρύτερες εξελίξεις και Κοινοτήτων», αποτέλεσαν τους βασικούς οργανισμούς που σημειώνονται. Ένα ευτράπελο, αν και ήσσονος σημασίας, της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην Ελλάδα από την έναρξη περιστατικό που το καταδεικνύει αυτό είναι ότι το 1910 το κλίμα της δεύτερης δεκαετίας του 20ού αιώνα. Σύμφωνα, με το πανικού και υστερίας, που επικρατεί σε ολόκληρο τον πλανήτη προαναφερθέν νομοθετικό πλαίσιο, το 1913, ο οικισμός του εξαιτίας του περάσματος του κομήτη του Χάλεϊ σε σχετικά κοντινή Ξηροχωρίου μετονομάζεται σε Ιστιαία και, ως εκ τούτου, η απόσταση από τη Γη, δεν αφήνει ανεπηρέαστη την κοινωνία επαρχία Ξηροχωρίου σε επαρχία Ιστιαίας αποτελώντας μέχρι και

59 Άνω. Μαρμαρόγλυφες λεοντοκεφαλές ως υποστύλωμα εξώστη. Δεξιά. Χαρακτηριστικό δείγμα βιομηχανικής αρχιτεκτονικής των αρχών του 20ού αιώνα. Πρόκειται για το Παλαιό Κεραμοποιείο στην περιοχή Κανατάδικα. Upper. Marble lion heads as a pillar of a balcony. Right. A typical example of the industrial architecture of the early 20th century. The Old Ceramic Workshop in Kanatadika area.

60 61 The beach in Kanatadika area (photo by Than. Spanos).

62 Η παραλία στην περιοχή Κανατάδικα (φωτογραφία του Θαν. Σπανού).

63 of Istiaia. In 1913 the settlement of Xirochori is renamed to Istiaia and accordingly the District of Xirochori in District of Istiaia. This constituted one of the provinces of the Prefecture of Evia, until the end of the 20th century. In 1920 at the festive events taking place in Athens on the occasion of the signing of the Treaty of Sevres, the Community of Istiaia is represented by Dimitrios A. Giagos. In 1922 the first High school was founded in Istiaia. During the Interwar period (1922 - 1940), as well as during the first post-civil war years, one prominent figure that put its mark on the social life of the District of Istiaia was Dr. Konstantinos Vlachohanassis (1885-1958).

World War II and the Civil War

On April 23, 1941, German Axis forces occupied Istiaia. On October 1, 1941, Wehrmacht, which was the military formation in command, transferred its authority over Evia to their Italian allies. The period from September 1943 to October 1944 is characterized by the armed struggle of resistance groups against the Axis occupying forces, and their Greek counterparts, which formed the so called “Security Battalions”. Battles in the region of Northern Evia were particularly fierce, most notably one which took place on April 1944, known as the “Battle of Istiaia”. Following the departure of the Axis Powers from most of the Greek territory (October 1944), the action of the “Security Battalions” was limited, and the “National Liberation Front” (EAM) and military formation, the “Hellenic People’s Liberation Army” (ELAS) move to gain control of the island of Evia. During the Greek Civil War (1946 - 1949), Istiaia will again become a theater of operations of the opposing forces. In 1949, finally, the Istiaia Community was recognized as a municipality.

Ομιλία για την επέτειο της 25ης Μαρτίου από το μπαλκόνι του Γυμνασίου, το 1935 (φωτογραφία του Γιάν. Παπακωνσταντίνου). Speech for the March 25th anniversary delivered from the Gymnasium balcony, in 1935 (photo by John Papakonstantinou).

64 τα τέλη του 20ού αιώνα μία από τις επαρ,χίες του Νομού Ευβοίας. Έτσι, το αρχαίο τοπωνύμιο της Ιστιαίας που βρισκόταν ήδη σε χρήση από τον 19ο αιώνα, ως ονομασία του δήμου, καθιερώνεται και για τον οικισμό καθεαυτό. Η κοινωνία της Ιστιαίας είχε προσωπικότητες που η εμβέλειά τους ξεπερνούσε τα στενά όρια του τόπου. Αυτό τουλάχιστον καταδεικνύεται απ’ το ότι το 1920, στις εορταστικές εκδηλώσεις που λαμβάνουν χώρα στην Αθήνα με αφορμή την υπογραφή της Συνθήκης των Σεβρών, η κοινότητα της Ιστιαίας εκπροσωπείται από τον Δημήτριο Α. Γιάγκο. Επίσης, ενδεικτικό της αυξανόμενης σημασίας της Ιστιαίας είναι ότι το 1922 η πόλη αποκτά δικό της Γυμνάσιο. Είναι τετρατάξιο και τα οργανικά του έξοδα αναλαμβάνει η κοινότητα της Ιστιαίας. Ο πρώτος γυμνασιάρχης ονομαζόταν Γ. Καραμούζης, ενώ οι πρώτοι καθηγητές ήταν οι Ν. Παπανικολάου, Δ. Σγούρος, Δ. Τριανταφυλλίδης, Ι. Παπαϊωάννου, Δ. Γκιζελής και Β. Μηνιάδης. Το 1926 αποφοίτησαν από το Γυμνάσιο Ιστιαίας οι πρώτοι 31 μαθητές και μαθήτριες. Την ύστερα από την αποχώρηση των δυνάμεων του Άξονα από το επόμενη χρονιά από το εν λόγω σχολείο έλαβαν απολυτήριο μεγαλύτερο μέρος της ελληνικής επικράτειας. Το αξίωμά του ακόμη 27 μαθητές και μαθήτριες. αυτό, όμως, προσιδίαζε περισσότερο σε αυτό του διευθυντή Σε ό,τι αφορά στις τοπικές πολιτικές προσωπικότητες, τόσο κατά πολιτικού γραφείου, παρά του υπουργού. την περίοδο του Μεσοπολέμου (1922 – 1940) όσο και κατά τα πρώτα μετεμφυλιακά χρόνια, εξέχουσα θέση στα τεκταινόμενα Η Ιστιαία κατά τη διάρκεια της επαρχίας Ιστιαίας κατέχει ο γιατρός Κωνσταντίνος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου Βλαχοθανάσης (1885 – 1958). Ο Βλαχοθανάσης εκλέγεται συνεχώς τόσο κατά την προπολεμική περίοδο όσο και μεταπολεμικά Στις 6 Απριλίου 1941 τα στρατεύματα της ναζιστικής Γερμανίας στο βουλευτικό αξίωμα, υπό την ηγεσία των κομμάτων και των επιτίθενται ταυτόχρονα από τη Βουλγαρία εναντίον της Ελλάδας παρατάξεων που υποστηρίζονται από τον Γεώργιο Παπανδρέου. και του βασιλείου της Γιουγκοσλαβίας. Λίγες μέρες αργότερα, Επιπλέον, για μικρό χρονικό διάστημα διετέλεσε υφυπουργός και συγκεκριμένα στις 23 του μηνός, οι δυνάμεις της Βέρμαχτ παρά τω πρωθυπουργώ του Γέρου της Δημοκρατίας, ο οποίος τον καταλαμβάνουν την Ιστιαία. Την 1η Οκτωβρίου 1941 τα γερμανικά Οκτώβριο του 1944 ηγήθηκε της Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας, στρατεύματα παραχωρούν τη διοίκηση της Εύβοιας στους Ιταλούς συμμάχους τους. Έτσι, στο πλαίσιο της τριχοτόμησης των Ο Δ. Γιάγκος (αριστερά) και ο Κ. Βλαχοθανάσης (δεξιά) υπήρξαν από τις ελληνικών εδαφών από τις γερμανικές, ιταλικές και βουλγαρικές πλέον σημαίνουσες προσωπικότητες της τοπικής κοινωνίας (Α. Καλέμης, δυνάμεις κατοχής, η Ιστιαία υπήχθη στη δικαιοδοσία των Ιταλών. «Περιπλανήσεις στον χώρο και στον χρόνο. Βόρεια Εύβοια», τ. Α΄, σ. 94, 105). Ύστερα από τη συνθηκολόγηση του φασιστικού καθεστώτος D. Yangos (left) and K. Vlachothanasis (right) were among the most prominent του Μουσολίνι με τις συμμαχικές δυνάμεις (Σεπτέμβριος 1943), η personalities of the local community (A. Kalemis, «A tour through space and time. περιοχή της Βόρειας Εύβοιας πέρασε, έστω προσωρινά, υπό τον Northern Evia», v. I, p. 94. 105). έλεγχο της ελληνικής Εθνικής Αντίστασης, και πιο συγκεκριμένα

65 Η μάχη της Ιστιαίας (1 Απριλίου 1944)

ευρύτερη περιοχή της Ιστιαίας διαδραμ πρωταγωνιστικό συμμάχους τους της φασιστικής Ιταλίας. Τον Απρίλιο του 1943, Η ρόλο την περίοδο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Ιωάννης Ράλλης ανέλαβε καθήκοντα προέδρου κυβέρνησης δεδομένου ότι εκεί διεξήχθη μία σημαντική μάχη μεταξύ των συνεργατών με τις Αρχές Κατοχής. Ως συνεργαζόμενος αντιστασιακών δυνάμεων και των δυνάμεων Κατοχής την πρωθυπουργός, δύο μήνες αργότερα οργάνωσε τα Τάγματα Πρωταπριλιά του 1944. Ασφαλείας. Αυτά έδρασαν στην ύπαιθρο της ευβοϊκής Η κατάληψη της Ελλάδας από τις δυνάμεις του Άξονα επικράτειας προβαίνοντας σε εκτελέσεις, εμπρησμούς ολοκληρώθηκε στα τέλη Μαΐου με αρχές Ιουνίου του 1941. χωριών, λεηλασίες και βιασμούς. Τα καθήκοντα του νομάρχη Ακολούθησε ο διαμελισμός των εδαφών της σε ζώνες Ευβοίας ανατέθηκαν από την κεντρική εξουσία στον στρατηγό κατοχής. Η διοίκηση της Εύβοιας παραχωρήθηκε από τις Δημήτριο Λιάκο, ο οποίος καταγόταν από το χωριό Αγδίνες στρατιωτικές δυνάμεις της ναζιστικής Γερμανίας στους της Ιστιαίας. Μετά τη συνθηκολόγηση του φασιστικού καθεστώτος του Μουσολίνι με τις δυνάμεις των Συμμάχων, τον Σεπτέμβριο του 1943, η περιοχή της Βόρειας Εύβοιας πέρασε προσωρινά υπό τον έλεγχο του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ. Αυτή η εξέλιξη είχε ως συνέπεια να ενταθεί η δράση των Ταγμάτων Ασφαλείας στο νησί της Εύβοιας, ιδίως όταν διαπιστώθηκε ότι ένα μικρό τμήμα του οπλισμού των στρατιωτικών δυνάμεων της φασιστικής Ιταλίας είχε περιέλθει στην κατοχή του ΕΛΑΣ. Τον Δεκέμβριο του 1943 ο Λιάκος έφτασε στη Χαλκίδα προκειμένου να θέσει τέρμα στην παρουσία του ΕΑΜ στην ευρύτερη περιοχή. Στις αρχές του 1944 οι αντιθέσεις ανάμεσα στις αντιστασιακές οργανώσεις κατέληξαν σε ανοιχτή ρήξη. Αιτία υπήρξε η συνεχώς ανοδική πορεία του ΕΑΜ έναντι των άλλων οργανώσεων. Παρ’ όλα αυτά, ήδη από τον Σεπτέμβριο του 1943 αρχίζουν να σημειώνονται επιτυχίες του ΕΛΑΣ έναντι των αντιπάλων του. Οι επιτυχίες αυτές συνεχίστηκαν καθ’ όλη τη διάρκεια του πρώτου μισού του 1944 σε μεγάλο τμήμα της Βόρειας Εύβοιας. Η αποφασιστική μάχη, όμως, ανάμεσα στις

Διάγραμμα με τη διάταξη των ομάδων του ΕΛΑΣ και των δυνάμεων των Ταγμάτων Ασφαλείας.

66 αντιστασιακές οργανώσεις από τη μία πλευρά και τις δυνάμεις Αριστερά, ο της Βέρμαχτ και των Ταγμάτων Ασφαλείας από την άλλη στρατηγός Δημήτρης Λιάκος, επικεφαλής δόθηκε στην Ιστιαία. των Ταγμάτων Η μάχη της Ιστιαίας διεξήχθη λίγο πριν από το ξημέρωμα της Ασφαλείας και, δεξιά, Πρωταπριλιάς του 1944, έπειτα από αιφνιδιαστική επίθεση των ο υποστράτηγος δυνάμεων του ΕΛΑΣ εναντίον αυτών του στρατηγού Λιάκου. Χαράλαμπος Το στρατηγείο του βρισκόταν σε ένα κτίριο πίσω από τον Ιερό Παπαθανασόπουλος, διοικητής των Ναό του Αγίου Αθανασίου. Σε αυτήν ακριβώς την τοποθεσία γερμανοτσολιάδων βρήκε τον θάνατο ο νομάρχης από τα πυρά ενός μαχητή, ο Ευβοίας. οποίος μετά τη συνθηκολόγηση του φασιστικού καθεστώτος του Μουσολίνι με τις δυνάμεις των Συμμάχων αυτομόλησε στον ΕΛΑΣ. Το όνομά του, σύμφωνα με τις μαρτυρίες της εποχής, ήταν Ρενάτο. Η άφιξη γερμανικών ενισχύσεων από τις Γούβες, ανάγκασε τους αντάρτες να αποχωρήσουν, έχοντας καταγράψει 10 νεκρούς και 20 τραυματίες. Παρ’ όλα αυτά, η σύγκρουση, η οποία έλαβε χώρα σε πολλά σημεία της πόλης όπου υπήρχαν φυλάκια, ήταν σε γενικές γραμμές νικηφόρα για τις δυνάμεις του ΕΛΑΣ. Με το πέρας της μάχης, ο λοχαγός των Ταγμάτων Ασφαλείας Νικόλαος Μπουρλίδης συνέλαβε 18 νέους από την Ιστιαία και τους εκτέλεσε ο ίδιος με το πιστόλι του, ως αντίποινα για τις απώλειες των δυνάμεών του. Μετά τον θάνατο του Λιάκου, το έργο του συνέχισε από τον Μάιο του 1944 ο υποστράτηγος Χαράλαμπος Παπαθανασόπουλος, έχοντας ως στενό συνεργάτη του τον συνταγματάρχη Χρήστο Γερακίνη (1893–1985). Και αυτός, όμως, απέτυχε να τερματίσει την παρουσία του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ στην Εύβοια, παρά τις στρατιωτικές επιχειρήσεις που οργάνωσε.

Συγκέντρωση αντάρτικων ομάδων στον Σταθμό Διοίκησης Ιστιαίας, λίγο πριν από τη μάχη (Αρχείο ΑΣΚΙ).

67 Γυμναστικές σχολικές επιδείξεις στην πλατεία της Ιστιαίας με φόντο τον Ιερό Ναό της Αγίας Παρασκευής και την οικία του ιατρού Φαράντου (Ζωγλοπίτου), το 1948 (φωτογραφία του Γιάν. Παπακωνσταντίνου). Gymnastic school demonstrations in Istiaia Square with the church of Agia Paraskevi and the house of doctor Farandos (Zoglopitos) at the background, in 1948 (photo by John Papakonstantinou).

68 του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου (ΕΑΜ) και του στρατιωτικού του σκέλους, του Ελληνικού Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού (ΕΛΑΣ). Πολλοί άνδρες των στρατιωτικών δυνάμεων της φασιστικής Ιταλίας κατόρθωσαν να βρουν καταφύγιο σε ελληνικά σπίτια, παρά την αυστηρή απαγόρευση των Αρχών Κατοχής. Υποστηρίζεται, μάλιστα, ότι αρκετοί ήταν αυτοί που κατατάχθηκαν στην Εθνική Αντίσταση. Η περίοδος από τον Σεπτέμβριο του 1943 μέχρι και τον Οκτώβριο του 1944 χαρακτηρίζεται από τον ένοπλο αγώνα των αντιστασιακών οργανώσεων εναντίον των δυνάμεων της Βέρμαχτ και των Ελλήνων συνεργατών τους, που πλαισίωναν τα Τάγματα Ασφαλείας. Οι συγκρούσεις στη Βόρεια Εύβοια ήταν ιδιαίτερα σφοδρές, με χαρακτηριστικότερη αυτή που έλαβε χώρα την Πρωταπριλιά του 1944 και έχει μείνει στην Ιστορία ως η «μάχη της Ιστιαίας». Η εν λόγω σύγκρουση πραγματοποιήθηκε σε πολλά σημεία της πόλης της Ιστιαίας όπου υπήρχαν φυλάκια και υπήρξε νικηφόρα για τις δυνάμεις του ΕΛΑΣ. Οι δυνάμεις των ναζί άργησαν να επέμβουν και έφτασαν στην Ιστιαία μετά το τέλος της μάχης, απειλώντας με βομβαρδισμό την πόλη, ο οποίος, όμως, τελικά απεφεύχθη. Ωστόσο, τα αντίποινα στα οποία προχώρησαν μετά τη μάχη οι κατοχικές δυνάμεις και οι ντόπιοι συνεργάτες τους ήταν ιδιαίτερα σκληρά. Μετά την αποχώρηση των δυνάμεων του Άξονα από το μεγαλύτερο μέρος της ελληνικής επικράτειας τον Οκτώβριο του 1944, τη διακυβέρνηση της χώρας αναλαμβάνει ο Γεώργιος Παπανδρέου, επικεφαλής της Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας. Η δράση των Ταγμάτων Ασφαλείας περιορίζεται και το νησί της Εύβοιας περνά υπό τον έλεγχο του ΕΑΜ / ΕΛΑΣ. Οι πληγές, ωστόσο, της περιόδου 1941 – 1944 θα αργήσουν να επουλωθούν, γιατί την κατοχή της Ελλάδας από τις δυνάμεις του Άξονα στο πλαίσιο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου θα ακολουθήσει η εμφύλια σύρραξη, που θα ταλανίσει τη χώρα μέχρι τον Αύγουστο του 1949. Και την περίοδο του ελληνικού Εμφυλίου Πολέμου, όσον αφορά τη Βόρεια Εύβοια, η περιοχή της Ιστιαίας θα έχει τον πρωταγωνιστικό ρόλο σε όχι λίγα Μνημείο προς τιμήν των πεσόντων από την περιοχή της Ιστιαίας την περίοδο αιματηρά γεγονότα. Τέλος, το 1949, η κοινότητα Ιστιαίας, η οποία 1912 - 1924 (φωτογραφία της Σοφίας Χύτου). είχε συσταθεί σύμφωνα με τον Νόμο ΔΝΖ΄ / 1912 «Περί συστάσεως Monument to honor the fallen from the region of Istiaia in the period 1912 - 1924 Δήμων και Κοινοτήτων», έγινε δήμος. (photo by Sophia Chitos).

69 Άποψη μέρους της κεντρικής πλατείας της Ιστιαίας με το πάρκο και με φόντο την οικία Καθαρού, το 1960 (φωτογραφία του Γιάν. Παπακωνσταντίνου). View of part of the central square of Istiaia with the park and the Katharas residence at the background, in 1960 (photo by John Papakonstantinou).

70 Η μεταπολεμική Ιστιαία

Κατά τη δεκαετία του 1950, η ζωή στη Βόρεια Εύβοια συνεχίζεται με νωπές τις μνήμες της εμφύλιας διαμάχης και ζωντανές τις οξύτατες πολιτικές αντιθέσεις μεταξύ των κατοίκων. Στη μετεμφυλιακή περίοδο η περιοχή της Ιστιαίας έχει να επιδείξει στην ελληνική πολιτική σκηνή μία σημαίνουσα προσωπικότητα. Πρόκειται για τον Χρήστο Θηβαίο (1901 – 1958), ο οποίος υπήρξε ο πρώτος πολιτικός από την Ιστιαία που ανέλαβε καθήκοντα υπουργού. Πιο συγκεκριμένα, ο Θηβαίος διετέλεσε υπουργός Οικονομικών στην κυβέρνηση που σχηματίστηκε από τον Κωνσταντίνο Καραμανλή μετά τη διενέργεια των βουλευτικών εκλογών του 1956, που έδωσαν στην Εθνική Ριζοσπαστική Ένωση (ΕΡΕ) την απόλυτη πλειοψηφία στο ελληνικό Κοινοβούλιο. Στα τέλη της δεκαετίας του 1950, ο καταγόμενος από την Εύβοια υπουργός Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων της κυβέρνησης Καραμανλή, Γεώργιος Βογιατζής (1913 – 2003), εγκαινιάζει τις Μαθητές του Β’ Δημοτικού Σχολείου Ιστιαίας υπό την εποπτεία του εκπαιδευτικού Αθανάσιου Σγούτζου, το 1945 (φωτογραφία του Γιάν. Παπακωνσταντίνου). κτιριακές εγκαταστάσεις του Γυμνασίου Ιστιαίας. Παράλληλα, το Δημοτικό Σχολείο έχει ήδη ενισχυθεί με ένα νέο κτίριο. Η Students of the Second Primary School of Istiaia under the supervision of their αναβάθμιση των σχολικών κτιρίων συντελεί σημαντικά στο να teacher Athanasios Sgoutzos, in 1945 (photo by John Papakonstantinou). ξαναβρεί η τοπική ζωή τους ρυθμούς της. Η οικονομική βελτίωση σταδιακά κάνει την εμφάνισή της και στην περιοχή της Ιστιαίας. πραξικόπημα στη Μεγαλόνησο, στις 15 Ιουλίου 1974. Στα γεγονότα Ωστόσο, η τοπική κοινωνία δεν θα μπορέσει να μείνει της Κύπρου η περιοχή της Ιστιαίας θρήνησε την απώλεια του ανεπηρέαστη από τις ευρύτερες πολιτικές εξελίξεις. Ύστερα Γεωργίου Προδρομίδη, ενός νέου που το μέλλον του στον τομέα από την οκταετή διακυβέρνηση της χώρας (1955 – 1963) από τον της φιλολογίας και της φιλοσοφίας προμηνυόταν λαμπρό. Ο Κωνσταντίνο Καραμανλή, την εξουσία ανέλαβε για μία διετία Προδρομίδης, ο οποίος υπηρετούσε τη στρατιωτική του θητεία στην (1963 – 1965) η Ένωση Κέντρου υπό τον Γεώργιο Παπανδρέου. Το Ελληνική Δύναμη Κύπρου (ΕΛΔΥΚ) όταν εκδηλώθηκε η τουρκική Ιούλιο του 1965, όμως, ο Γέρος της Δημοκρατίας εξαναγκάζεται εισβολή στο νησί στις 20 Ιουλίου 1974, συγκατελέγεται μεταξύ των σε παραίτηση από τον τότε βασιλιά Κωνσταντίνο, εγκαινιάζοντας αγνοουμένων. έτσι μία περίοδο δύο ετών που έχει μείνει στη σύγχρονη Ακόμα μία σημαντική προσωπικότητα του τόπου είναι ο ελληνική πολιτική Ιστορία ως «αποστασία» (1965 – 1967). Η συγγραφέας και δάσκαλος Άγγελος Στέφος από την Κοκκινομηλιά διετία αυτή χαρακτηρίστηκε από έντονη πολιτική αστάθεια. Και της Ιστιαίας, ο οποίος με το έργο του συνέβαλε στο να καταστεί ενώ η προκήρυξη βουλευτικών εκλογών για τις 28 Μαΐου 1967 η πόλη ευρύτερα γνωστή. Ο Στέφος θεωρείται ο σημαντικότερος φαίνεται ότι είναι η λύση στο πολιτικό αδιέξοδο, εκδηλώνεται ιστορικός ερευνητής της Βόρειας Εύβοιας, με έρευνα στα στρατιωτικό πραξικόπημα στις 21 Απριλίου 1967. Η επτάχρονη Αρχεία του Κράτους από το 1930 μέχρι το 1967, απόρροια της δικτατορία θα καταρρεύσει στις 24 Ιουλίου 1974, έπειτα οποίας ήταν η έκδοση του πρώτου τόμου του πονήματός του από την τουρκική εισβολή στην Κύπρο, που ακολούθησε το με τίτλο Ιστιαία. Άλλοι τρεις τόμοι ακολούθησαν μέχρι το 1982.

71 Significant figures of the post-war Istiaia building in order to serve the additional demand for facilities. As a result, by the early 1960s both the Primary School and the High school In the post-civil war period, Istiaia gave a number of significant figures of the city are well-furnished with respect to the necessary facilities. to the Greek politics. One of them is Christos Thebaios (1901 - 1958), During the military junta time period (1967 - 1974) Istiaia produces who would become the first politician coming from Istiaia to resume two prominent figures that contributed to the effort to resist against duties as Minister. Shortly before the 1960s Georgios Vogiatzis (1913) the regime enforced to Greece by the colonels. First one is the - 2003), Minister of National Education and Religious Affairs of the Attorney-at-law Anastasios Aginios, which would go on to become “National Radical Union” government of Constantinos Karamanlis (1907- a Mayor of Istiaia for a 12-year period, and the second is Dimitris 1998) inaugurated the premises of Istiaia High school. In the mean Papachristos (1950 - Living), author, columnist, PA announcer and time, the elementary school was expended with the addition of a new radio DJ. Papachristos became known all over Greece in November

Εκδήλωση στην Ιστιαία με ομιλία για τον ήρωα Θανάση Κορφιάτη, το 1958 (φωτογραφία του Γιάν. Παπακωνσταντίνου). Event in Istiaia with a speech about the hero Thanasis Korfiatis, in 1958 (photo by John Papakonstantinou).

72 Οι τόμοι αυτοί περιλαμβάνουν σταχυολόγηση αναφορών από Σύμφωνα με το νέο νομοθετικό πλαίσιο, ένας από τους δήμους που όλους τους ιστορικούς που έχουν ασχοληθεί ερευνητικά με απαρτίζουν τον Νομό Ευβοίας είναι ο Δήμος Ιστιαίας – Αιδηψού. την περιοχή της Ιστιαίας, άρθρα εφημερίδων, αρχεία κρατικών Τα εδάφη τού μέχρι πρότινος Δήμου Ιστιαίας αποτελούν πλέον τη υπηρεσιών, επιστολές, συμβόλαια και επίσημα συμφωνητικά Δημοτική Ενότητα Ιστιαίας. μεταβιβάσεων από την περίοδο της οθωμανικής κυριαρχίας. Ο Σύμφωνα με τα στοιχεία της απογραφής του 2011, ο πληθυσμός Στέφος έχει εκδώσει ένα εξίσου σημαντικό με το προαναφερθέν της Ιστιαίας αγγίζει τους 4.339 κατοίκους. Η έκταση του νέου τετράτομο πόνημα, το οποίο φέρει τον τίτλο Αφανισθέντες και δήμου είναι 499,3 τετραγωνικά χιλιόμετρα και ο συνολικός αφομοιωθέντες οικισμοί εν τη επαρχίᾳ Ιστιαίας από του έτους πληθυσμός του αγγίζει τους 21.083 κατοίκους. Ως έδρα του Δήμου 1830 και εντεύθεν, που εκδόθηκε με τη μέριμνα της Εταιρίας Ιστιαίας – Αιδηψού ορίστηκε η πόλη της Ιστιαίας. Όλοι οι οικισμοί Ευβοϊκών Σπουδών. που σήμερα υπάγονται διοικητικά στον Δήμο Ιστιαίας – Αιδηψού εκκλησιαστικά ανήκουν στην Ιερά Μητρόπολη Χαλκίδος, Ιστιαίας & Η Ιστιαία στο πλαίσιο του «Καποδίστρια» Βορείων Σποράδων. Ανάμεσα στα πιο ενδιαφέροντα σημεία της Ιστιαίας είναι το Το καθεστώς διοικητικής οργάνωσης, που καθιερώθηκε μετά την Μουσείο Φυσικής Ιστορίας της πόλης, το οποίο δημιουργήθηκε ψήφιση και την εφαρμογή του Νόμου ΔΝΖ΄ / 1912 «Περί συστάσεως και συντηρείται από τον τοπικό Κυνηγετικό Σύλλογο. Επιπλέον, Δήμων και Κοινοτήτων», ίσχυσε λίγο-πολύ μέχρι τα τέλη του στη σημερινή έδρα του Δήμου Ιστιαίας – Αιδηψού δεσπόζουν οι 20ού αιώνα. Κατά συνέπεια, η διοικητική οργάνωση της επαρχίας Ιεροί Ναοί της Κοίμησης και του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, της Ιστιαίας, η οποία είχε καθιερωθεί από το 1913, παρέμεινε του Αγίου Νικολάου και του Αγίου Αθανασίου, ο οποίος, μάλιστα, αμετάβλητη μέχρι το 1997, οπότε ψηφίστηκε από τη Βουλή των είναι ο πολιούχος άγιος της Ιστιαίας. Σήμα κατατεθέν της πόλης Ελλήνων ο Νόμος 2539 για τη «Συγκρότηση της Πρωτοβάθμιας είναι η κεντρική της πλατεία. Τέλος, αξιοθαύμαστα είναι τόσο τα Τοπικής Αυτοδιοίκησης». Με την εφαρμογή, όμως, του Νόμου εναπομείναντα νεοκλασικά κτίρια όσο και το σπίτι της οικογένειας 2539/1997 η εν λόγω επαρχία, όπως άλλωστε και όλες της Φιλάρετου. ελληνικής επικράτειας, καταργήθηκε. Στο πλαίσιο του νέου νόμου, ο οποίος έχει μείνει γνωστός και ως «Σχέδιο Καποδίστριας», Η σύγχρονη διοικητική συγκρότηση ιδρύθηκαν νέοι δήμοι και κοινότητες με διευρυμένα διοικητικά όρια, που υποδιαιρούνταν αντίστοιχα σε δημοτικά και κοινοτικά Ο Δήμος Ιστιαίας - Αιδηψού διαιρείται σε πέντε δημοτικές ενότητες διαμερίσματα. Επιπλέον, κάθε δημοτικό ή κοινοτικό διαμέρισμα οι οποίες ταυτίζονται με τους παλιούς «καποδιστριακούς» δήμους, περιελάμβανε έναν αριθμό οικισμών. Με τον νόμο «Καποδίστριας», και χωρίζονται περαιτέρω σε δημοτικές και τοπικές κοινότητες.. ένα μέρος των εδαφών της παλαιάς επαρχίας Ιστιαίας αποτέλεσε Συγκεκριμένα, στη Δημοτική Ενότητα Ιστιαίας ανήκουν: τον νεοσύστατο Δήμο Ιστιαίας. Η Δημοτική Κοινότητα Ιστιαίας • Ο Άγιος Γεώργιος Το Σχέδιο «Καλλικράτης» - Η Ιστιαία τον 21ο αιώνα • Η Ιστιαία • Τα Κανατάδικα Το «Σχέδιο Καποδίστριας» παρέμεινε σε ισχύ από το 1997 μέχρι • Η Νέα Σινασός το 2010, οπότε ψηφίστηκε από το ελληνικό Κοινοβούλιο ο Νόμος • Το Νεοχώρι 3852 ή, αλλιώς, η «Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της Τοπική Κοινότητα Αβγαριάς Αποκεντρωμένης Διοίκησης – Πρόγραμμα Καλλικράτης». • Η Αβγαριά

73 Αδελφοποίηση του Δήμου Ιστιαίας - Αιδηψού και του Δήμου Cajetina της Σερβίας

ε μεγάλη επιτυχία πραγματοποιήθηκε η τελετή μεταξύ των δύο δήμων, στα ελληνικά και τα σερβικά. Κατά τη Μ αδελφοποίησης μεταξύ του Δήμου Ιστιαίας - Αιδηψού διάρκεια της υπογραφής του, οι εκπρόσωποι των δύο δήμων και του Δήμου Cajetina της Σερβίας, την Τετάρτη 21 δήλωσαν τη χαρά τους για τη θεμελίωση μια στενής και γόνιμης Φεβρουαρίου 2018, στο δημαρχείο της πόλης Cajetina. Στην συνεργασίας, απότοκο της στενής σχέσης και της φιλίας που τελετή παραβρέθηκαν η Δήμαρχος Ιστιαίας - Αιδηψού, Ελένη συνδέουν τα δύο κράτη, η οποία εκτείνεται σε ένα ευρύ φάσμα Ευσταθίου και ο Δήμαρχος της Cajetina Μίλαν Σταμάτοβιτς δραστηριοτήτων που θα προσφέρουν αμοιβαία οφέλη. μαζί με συνεργάτες του δήμου. Η αδελφοποίηση αποτέλεσε το Ακολούθησε προγραμματισμένη συνέντευξη Τύπου, κατά τη επισφράγισμα των μακροχρόνιων σχέσεων των δύο δήμων και διάρκεια της οποίας από κοινού η κυρία Ευσταθίου και ο κ. είναι το έναυσμα για μια ευρύτερη συνεργασία σε διάφορους Σταμάτοβιτς τόνισαν τις προοπτικές συνεργασίας μεταξύ των τομείς. δύο φορέων, που εστιάζουν στην ανταλλαγή γνώσης και καλών Ο δήμαρχος κ. Σταμάτοβιτς και οι συνεργάτες του υποδέχτηκαν πρακτικών σε θέματα τουρισμού, καθώς και οι δύο δήμοι είναι την κυρία Ευσταθίου κατά την άφιξή της στην πόλη και κορυφαίοι τουριστικοί προορισμοί, με την Cajetina να έλκει ακολούθησε η υπογραφή του συμφωνητικού αδελφοποίησης πλήθος τουριστών κατά τους χειμερινούς μήνες ως δημοφιλής χειμερινός προορισμός και τον Δήμο Ιστιαίας - Αιδηψού να συνιστά ιδιαίτερα δημοφιλή καλοκαιρινό προορισμό. Ταυτόχρονα, οι δύο δήμοι θα μεθοδεύσουν συνεργασίες στον τομέα του προσκυνηματικού τουρισμού, είδος εναλλακτικού τουρισμού με ιδιαίτερη ανάπτυξη σε αμφοτέρους. Επιπρόσθετα, συμφωνήθηκε η συνδιοργάνωση δράσεων στον τομέα του πολιτισμού, που θα έχουν θετική επίδραση στην προβολή και την εξωστρέφεια των δύο δήμων. Ακολούθησαν ξενάγηση σε αξιοθέατα της περιοχής και γεύμα. Με το πέρας της συνάντησης, η κυρία Ευσταθίου ευχαρίστησε θερμά τον δήμαρχο και τους συνεργάτες του για τη ζεστή φιλοξενία και για την εξ ολοκλήρου κάλυψη των εξόδων της αδελφοποίησης από τον Δήμο Cajetina. Οι δύο πλευρές ευχήθηκαν να υπάρξει μια σταθερή και γόνιμη συνεργασία.

Το αναμνηστικό πρωτόκολλο από την αδελφοποίηση του Δήμου Ιστιαίας - Αιδηψού και του Δήμου Cajetina της Σερβίας.

74 Ανταλλαγή απόψεων και συζήτηση στο πλαίσιο της αδελφοποίησης των δύο πλευρών.

Κάτω. Αναμνηστική φωτογραφία στο πλαίσιο της αδελφοποίησης των δύο δήμων.

Ανταλλαγή δώρων μεταξύ της Δημάρχου Iστιαίας - Αιδηψού Ελένης Ευσταθίου και του δημάρχου Cajetina Μίλαν Σταμάτοβιτς.

75 76 Αριστερή σελίδα και άνω. Άποψη της κεντρικής πλατείας της Ιστιαίας (φωτογραφίες της Σοφίας Χύτου). Left and up. View of the central square of Istiaia (photos by Sofia Chitos).

77 Άνω. Άποψη της Ανθοκομικής Έκθεσης στην Ιστιαία (φωτογραφία του Θαν. Σπανού). Δεξιά. Το κτιριακό συγκρότημα των ΕΕΕΕΚ (Εργαστήριο Ειδικής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης) στην περιοχή Καμαρίων Ιστιαίας. Δημιουργήθηκε επί θητείας της νυν δημάρχου (φωτογραφία του Θαν. Σπανού). Upper. View of Flower Fair at Istiaia (photo by Than. Spanos). Right. The building complex of LSVET (Laboratory for Special Vocational Education and Training) in the area of Kamari Istiaia. It was founded on the tenure of the current Mayor (photo by Than. Spanos).

78 79 1973, as the main speaker of the radio station set up by the students of the Metsovio Polytechnic School, then under siege by the forces of the colonels. The dictatorial regime in Greece collapsed in July 1974, as a result of the Turkish invasion in Cyprus. As a result of the events in Cyprus, the region of Istiaia mourned the loss of Georgios Prodromidis. Prodromidis, who served his military service at the Hellenic Force of Cyprus (ELDYK) when the Turkish invasion of the island (July 20, 1974) occurred, is one of the 1619 persons missing up to today. During the period of the eight years governing of the country (1981-1989), under the Panhellenic Socialist Movement (PASOK), with Prime Minister Andreas Papandreou (1919 - 1996), the second (after Christos Thiveos) Minister, Vasilis Kedikoglou (1932 - 2018) coming from Istiaia was appointed. In 1997, the Greek Parliament passed Law 2539 regarding the “Constitution of First Degree Local Governance”.

Contemporary self-governance organization

As far as the area of Istiaia is concerned, this means that after 1913 and until the passing of the aforementioned law, the District of Istiaia had remained unchanged. However, with the implementation of Law 2539/1997, this district was abolished. Therefore, part of the territory of the former Istiaia District was to become the newly founded Municipality of Istiaia. That year Law 3852/2010, also known as “Kallikratis Program”, was voted by the Greek Parliament. As provided by the new legislative framework, one of the Municipalities that constitute the Prefecture of Evia is the Municipality of Istiaia - Edipsos. As a result what was previously known as Istiaia Municipality is currently known as the Municipal Unit of Istiaia. The city of Istiaia was designated as the seat of the Municipality of Istiaia - Edipsos.

Μνημείο προς τιμήν του μητροπολίτη Χρυσοστόμου στην Ιστιαία (φωτογραφία του Π. Βλαχάκη). Monument in honor of metropolitan Chrysostomos in Istiaia (photo by P. Vlachakis).

80 Το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας της Ιστιαίας δημιουργήθηκε από τον Κυνηγετικό Σύλλογο της πόλης. The Museum of Natural History of Istiaia was created by the Hunting Association.

Τοπική Κοινότητα Βουτά Τοπική Κοινότητα Κρυονερίτη • Ο Βουτάς • Ο Κρυονερίτης • Το Κυπαρίσσι Τοπική Κοινότητα Μηλεών • Η Σήμια • Οι Μηλιές Κοινότητα Γαλατσάδων Τοπική Κοινότητα Μονοκαρυάς • Οι Γαλατσάδες • Η Κάτω Μονοκαρυά • Οι Καματριάδες • H Μονοκαρυά Τοπική Κοινότητα Γαλατσώνας • Η Γαλατσώνα Οι δραστηριότητες των κατοίκων Τοπική Κοινότητα Καμαρίων • Τα Καμάρια Η οικονομία στην Ιστιαία στηρίζεται στην ενασχόληση των κατοίκων με Τοπική Κοινότητα Κοκκινομηλέας δραστηριότητες που αφορούν στη γεωργία, στην κτηνοτροφία και την • Η Κοκκινομηλιά αλιεία, ενώ παράγουν προϊόντα, όπως ελιές, σύκα, μέλι, ρητίνες.

81 Ιστορική επίσκεψη του Οικουμενικού Πατριάρχη στην Εύβοια

αμπρή υποδοχή επεφύλαξαν στον Οικουμενικό Πατριάρχη ΛΒαρθολομαίο στην Ιερά Μονή Οσίου Δαβίδ Ευβοίας. Τον Οικουμενικό Πατριάρχη υποδέχθηκαν οι Μητροπολίτες Σύρου Δωρόθεος, Καρυστίας Σεραφείμ, Σπάρτης Ευστάθιος, Εδέσσης Ιωήλ, Λαγκαδά Ιωάννης, Κορίνθου Διονύσιος, Μεσσηνίας Χρυσόστομος, Σιατίστης Παύλος, Καρπενησίου Γεώργιος, Μεσογαίας Νικόλαος, Καλαμαριάς Ιουστίνος, Θηβών Γεώργιος, Κεφαλληνίας Δημήτριος, Δημητριάδος Ιγνάτιος, Πρεβέζης Χρυσόστομος, Λεμεσού Αθανάσιος, Μόρφου Νεόφυτος, Αγίου Φραγκίσκου Γεράσιμος και ο οικείος ποιμενάρχης Χαλκίδος Χρυσόστομος. Επίσης παρέστησαν ο καθηγούμενος της ΙΜΜ Βατοπαιδίου γέροντας Εφραίμ, ο καθηγούμενος της Ι.Μ. Ιβήρων Ναθαναήλ, ο καθηγούμενος της Ι.Μ. Κουτλουμουσίου Χριστόδουλος, ο υφυπουργός Εξωτερικών Ιωάννης Αμανατίδης, ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης Βαγγέλης Αποστόλου, ο βουλευτής Ευβοίας Βασίλειος Κεδίκογλου, πλήθος κόσμου, καθώς και πολιτιστικοί σύλλογοι της περιοχής με παραδοσιακές στολές. Στη συνέχεια, ο Οικουμενικός Πατριάρχης προσκύνησε στον τάφο του Αγίου Ιακώβου και αμέσως μετά στο καθολικό της Ιεράς Μονής τελέστηκε πατριαρχικός εσπερινός. Ο μητροπολίτης Χαλκίδος ευχαρίστησε την Αγία και Ιερά Σύνοδο του Οικουμενικού Πατριαρχείου για την αγιοκατάταξη του γέροντος Ιακώβου τού νέου Ασκητού, ύστερα από πρόταση του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερωνύμου. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος τέλεσε ενώπιον του τάφου του μακαριστού καθηγουμένου της Ιεράς Μονής Οσίου Δαβίδ γέροντος Κυρίλλου τρισάγιο υπέρ αναπαύσεως της ψυχής του. Επίσης, στο πλαίσιο της επίσκεψής του στην Εύβοια συναντήθηκε με τη Δήμαρχο Ιστιαίας – Αιδηψού Λίνα Ευσταθίου - Σπανού, με ????????????????????? την οποία αντήλλαξαν δώρα.

82 83 Ο Άγιος Δημήτριος στον δρόμο από Ιστιαία προς Αβγαριά (φωτογραφία του Θαν. Σπανού). Agios Dimitrios on the road from Istiaia to Avgaria (photo by Thanos Spanos).

84 Ο Άγιος Γεώργιος στην Ιστιαία (φωτογραφία του Θαν. Σπανού). The church of Agios Georgios in Istiaia (photo by Thanos Spanos).

85 86 87 88 H περιοχή Καματριάδες είναι ιδανική για ιππασία και πεζοπορία (φωτογραφίες του Θαν. Σπανού). The Kamatriades area is ideal for horseback riding and hiking (photo by Thanos Spanos).

89 Άνω. Χειμερινή άποψη της Κοκκινομηλιάς. Δεξιά. Άποψη των Γαλατσάδων (φωτογραφίες του Θαν. Σπανού). Upper. Winter view of Kokkinomilia. Right. View of Galatsades (photo by Thanos Spanos).

90 91 92 Το Τελέθριο προσφέρεται για περιπατητικές διαδρομές στη φύση (φωτογραφία του Θαν. Σπανού). Telethrio is ideal for nature walks (photo by Thanos Spanos).

93