OLDEBERKOOP Gemeente Ooststellingwerf

BESCHERMDE STADS- EN DORPSGEZICHTEN 1

_1_ BESCHERMDE STADS- EN DORPSGEZICHTEN

INGEVOLGE ARTIKEL 35 VAN DE MONUMENTENWET 1988

OLDEBERKOOP, gemeente Ooststellingwerf

f Aanvulling op de toelichting bij het besluit tot aanwijzing van Oldeberkoop i- als beschermd dorpsgezicht. io CTJ

O Resultaat gevoerd overleg r- T". Overeenkomstig het bepaalde in ™ artikel 35 (voorheen 20) van de Monumentenwet zijn de raad van de gemeente Ooststellingwerf, Gedeputeerde Staten van Friesland, de Rijksplanologische Commissie en de Raad voor het Cultuurbeheer gehoord over het voorstel Oldeberkoop aan te wijzen als beschermd dorpsgezicht. De genoemde instanties hebben alle positief geadviseerd met betrekking tot de voorgenomen aanwijzing. In verband daarmee zijn in de begrenzing van het aangewezen dorpsgezicht en in de toelichtende tekst geen wijzigingen aangebracht ten opzichte van het oorspronkelijke voorstel.

Vooruitlopend op de aanwijzing van het beschermde dorpsgezicht heeft de gemeenteraad van Oost• stellingwerf op 20 november 1990 het bestemmingsplan "Oldeberkoop, herziening 1990" vastgesteld. Dit geldende plan biedt voldoende bescherming aan de historisch- ruimtelijke kwaliteiten waarop de aanwijzing als beschermd dorpsgezicht is gericht, zodat het kan worden aangemerkt als een beschermend plan conform artikel 36, eerste lid, van de Monumentenwet 1988.

ERRATUM In verband met de inwerkingtreding van de Monumentenwet 1988 per 1 januari 1989 dient in de plaats van "artikel 20 van de Monumentenwet" gelezen te worden: "artikel 35 van de Monumentenwet 1988". De verwijzing "artikel 37, lid 8 van de Wet op de Ruimtelijke Ordening" dient vervangen te worden door "artikel 36, eerste lid, van de Monumentenwet 1988". 0 BESCHERMDE STADS- EN DORPSGEZICHTEN

INGEVOLGE ARTIKEL 20 VAN DE MONUMENTENWET

OLDEBERKOOP gemeente Ooststellingwerf

Toelichting bij het besluit tot aanwij• zing van Oldeberkoop als beschermd dorpsgezicht.

Het beschermde dorpsgezicht omvat het op bijgevoegde kaart (Rijksdienst voor de Monumentenzorg, tekening- nummer 199) door een stippellijn omgrensde gebied.

Publikatie van de Rijksdienst voor de Monumentenzorg.

Mei 1987. r

Inleiding occupatie-as, meestal een pad of Oldeberkoop is gelegen in de binnenweg. In het geval dat de zuidelijke Friese Wouden tussen de Het dorp Oldeberkoop is gelegen bewoningsrij is onderbroken, parallel lopende riviertjes Tjonger en in de gemeente Ooststellingwerf in ontstaat een zekere buurtstructuur. Linde. Op grond van zijn structuur het uiterste zuidoosten van de De binnenwegen lopen ongeveer wordt Oldeberkoop gerekend tot de provincie Friesland. In Ooststelling• evenwijdig met de oudere buitenwe- oude wegdorpen op basis van werf en andere delen van de Friese gen, maar wat lager op de zandrug. oorspronkelijk gemengd bedrijf. De Wouden komt een nederzettingstype Beide wegen zijn door dwarswegen dorpskom is het oudste deel van het voor dat bekend staat als het met elkaar verbonden. Dankzij de dorp. De ouderdom van de kerk wegdorp. Een bijzondere vorm methode van opdeling van de grond wordt geschat op de eerste helft van hiervan is het zogenaamde wegdorp kan iedere hoeve beschikken over de de 12de eeuw. Het dorp moet dan al op basis van oorspronkelijk gemengd benodigde verschillende terreintypen: een zekere omvang hebben gekend. bedrijf. In de huidige ruimtelijke de akkers op de hoogst gelegen In 1228 wordt het dorp voor het structuur van Oldeberkoop zijn de gronden nabij de boerderij aan de eerst in een schriftelijke bron kenmerken van dit nederzettingstype occupatie-as, hooiland langs de beek genoemd als 'Brokope'. goed herkenbaar gebleven in het en weidegrond en heide in het Tot in de 14de eeuw heeft zowel straten- en verkavelingspatroon. De resterende gebied. aan de oost- als aan de westzijde van structuur van de dorpskern bevat De nederzettingen die op deze het dorp zijdelingse uitgroei plaatsge• daarnaast elementen die duiden op manier zijn ontstaan, worden vonden, hetgeen heeft geresulteerd een invloed vanuit het aangrenzende 'wegdorpen op basis van oorspronke• in jongere nederzettingen ten oosten Drents Plateau waar men als neder• lijk gemengd bedrijf genoemd. (Deddinga-buren en Nijeberkoop) en zettingstype het esdorp kende. Uitbreiding van het wegdorp kan ten westen van de oorspronkelijke De hoofdstructuur van Oldeberkoop eenvoudig plaatsvinden door nederzetting. De groei van de wordt gevormd door een doorgaande zijdelingse uitgroei langs de occupa• bevolking manifesteert zich ook in de rechte weg (Wolvegasterweg/Ooster- tie-as met nieuwe hoeve-ontginnin- vergroting van de kerk die in de 14de woldseweg) en de daaraan gesitueer• gen. In veel gevallen is op deze eeuw plaatsvindt. de dorpsbrink met kerk. manier uiteindelijk het gehele Tot aan het begin van de 19e eeuw dorpsgebied in gebruik genomen. De Zowel in morfologisch als in functio• beperkte de dorpsbebouwing zich kerk verrijst over het algemeen op neel opzicht vertoont Oldeberkoop vrijwel tot deze brink. De bebouwing een centraal in het wegdorp gelegen overeenkomsten met het Drentse bevatte een boerderij, enkele panden plek, dichtbij de occupatie-as. Soms esdorp. In functioneel opzicht is er voor verzorgende functies en een ligt de kerk echter aan de buitenweg. gelijkenis wat betreft grondgebruik: aantal kleine woonhuizen. In de Bovenbeschreven wegdorpen in beide gebieden komen de elemen• huidige ruimtelijke opbouw is de komen vooral voor in het zuidelijke ten akkerland, weidegrond, heide en brinkruimte sterk bepalend; belang• deel van de Friese Wouden. In de hooiland voor als onderdeel van een rijke elementen daarbij zijn de kerk, noordelijke Wouden is het beeld gemengde bedrijfsvoering. De de open ruimte met laanbeplanting, gevarieerder als gevolg van kortere overeenkomst in vorm uit zich in de de omgrenzende dorpsbebouwing en en bredere zandruggen. dorpskom, waar de kerk wordt een forse villa. Aangrenzend aan de omgeven door een brinkachtige dorpskern heeft deze eeuw een ruimte, gelegen terzijde van de weg aanzienlijke uitbreiding plaatsgevon• in de lengte-richting van de zandrug. den van het aantal woningen. Een 'Drents' element wordt voorts gevormd door het Schuinpad dat De karakteristieke combinatie van vanuit het oosten naar de kerk brink- en wegdorpstructuur, de toeloopt. Zoals de naam al doet aanwezige visuele kwaliteiten en, in o vermoeden, doorbreekt dit pad het samenhang daarmee, de deels regelmatige patroon van parallelle historische bebouwing, rechtvaardi- wegen met haakse dwarsverbindin- gen de aanwijzing van Oldeberkoop gen. Toch vormt het Schuinpad een als beschermd dorpsgezicht. occupatie-as waarlangs enkele boerenhoeves zijn gesitueerd. Historische ontwikkeling Opmerkelijk, en in afwijking van De Friese Wouden vormen de het 'ideaalbeeld', is dat de twee westelijke uitloper van het Drents evenwijdige wegen op de zandrug keileemplateau. Het gebied wordt geen van beide als binnenweg gekenmerkt door een patroon van kunnen worden beschouwd. De evenwijdige ruggen en dalen met een zuidelijke weg, de Bovenweg, is noordoost-zuidwest orientatie. Over vermoedelijk een van de prehistori- de zandruggen lopen oude verbin- sche verbindingswegen tussen de dingswegen met namen als Boven- Drentse zandgronden en Gaasterland weg, Herenweg of Buitenweg. en de Friese kleistreken. De noorde• Occupatie van het gebied heeft lijke weg is de Buitenweg of Slinge- plaatsgevonden van de 11de tot weg. Deze weg diende evenmin als 14de eeuw, vermoedelijk vanuit het occupatiebasis. De weg is van Drents Plateau. De kolonisatie heeft recenter datum; ze dient als verbin• dingsweg tussen de dorpen onderling zich in georganiseerd verband en als ontsluitingsweg van de lage voltrokken. De zandruggen zijn oeverlanden langs de Tjonger. daarbij het uitgangspunt voor de ontginning geweest. Het uiteindelijke De twee parallelwegen worden in resultaat is een verkaveling haaks op Oldeberkoop doorkruist door de de lengterichting van de zandruggen. Doldersumse heerbaan. Deze weg is Als achtergrens dient, samenhangend een van de weinige noord-zuid met het recht van opstrek, een rivier lopende verbindingswegen in dit deel of de dorpsgrens. De boerderijen ldeooltypi5ch« voorsttlling van van Friesland. De ligging van het wegdorp ca 1600 vormen een rij langs de zogenaamde Oldeberkoop aan deze weg verschaft het dorp een strategisch belangrijke een op ruime afstand van de weg patroon van parallelle wegen als positie, getuige ook de aanleg van de gelegen buitenhuis, en de naastgele- structurerend gegeven voor het Bekhofschans rond 1700 aan deze gen boerenhoeve. ontstaan van het oude wegdorp zoals route. dat in de vorige paragraaf is geschetst. In de loop van de 19de, maar Binnen de dorpskern wordt dit Rond 1500 komt er een einde aan vooral in de 20ste eeuw neemt de overwegend lineaire karakter van de de zelfstandigheid van Stellingwerf. verzorgende en de woonfunctie van dorpsstructuur geaccentueerd door De streek wordt dan veroverd door Oldeberkoop in versterkte mate toe. de bebouwing aan de Wolvegaster- Karel V en administratief ingedeeld Daarbij speelt gedurende de 19de en Oosterwoldseweg. De situering bij Friesland als grietenij Ooststelling• eeuw het geslacht Willinge-Prins een van de bebouwing heeft zich niet werf en grietenij Weststellingwerf. stimulerende rol. Dankzij hun wezenlijk gewijzigd. Kenmerkend zijn Oldeberkoop wordt bestuurlijk en inspanningen wordt Oldeberkoop de kleine verschillen in rooilijn, het administratief centrum van Ooststel• wederom het bestuurlijke centrum qua schaal vrij homogene bebou• lingwerf. Binnen de grietenij Ooststel• van Ooststellingwerf. Mede door hun wingsbeeld en een individualiteit van lingwerf is Oldeberkoop nogal steun worden een grietenijhuis, een de panden, die tot uitdrukking komt perifeer gelegen. Het is dan ook registratie-kantoor en een lagere in verschillen in vormgeving en in de weinig verrassend dat halverwege de school gebouwd. Al deze panden tussenruimtes tussen de panden. 17de eeuw de positie als centrum verliezen overigens in de loop van Karakteristiek is het voorkomen to van bestuur en rechtspraak wordt dezelfde eeuw hun functie: de eerste o van rurale elementen aan weerszijden o overgenomen door Makkinga. twee omdat Oldeberkoop na 1850 van de oude kern in de vorm van Hoewel gegevens daarover ontbre• zijn overheidstaken opnieuw prijs in twee bouwplaatsen met een sterk ken, mag aangenomen worden dat moet geven, de laatste omdat in OJ teruggelegen rooilijn. dit een rem betekent op de verdere 1878 een veel grotere school wordt In de ruimtelijke structuur neemt ontwikkeling en uitgroei van Oldeber• gebouwd, aan de noordwestzijde van o de kerksituatie een bijzondere plaats koop. het dorp. in. De ontwikkeling heeft hier geleid Een indicatie van de omvang van CM Vroeg 20ste-eeuwse dorpsuitbrei- tot een brinkachtige rechthoekige de dorpskern verschaft de grietenij- ding vindt plaats aan de Molenhoek, dorpsruimte rondom de kerk, die een kaart van Bernardus Schotanus a Wolvegasterweg en, wat later, de doorbreking vormt van het lineaire Sterringa uit 1718 (fotobijlage, afb. Oosterwoldseweg. In de tweede helft patroon. De hoger gelegen kerk 1). In het oog springend is de reeds van deze eeuw breidt de bebouwing bepaalt in belangrijke mate het beeld beschreven hoofdwegenstructuur: zich ten gevolge van incidentele en van deze ruimte, daarnaast zijn twee parallelle wegen tussen Linde projectmatige nieuwbouw fors uit. bepalend de forse laanbeplanting en en Tjonger (Buitenweg en Bovenweg), Ten zuiden van de Wolvegaster- en de bebouwing die de ruimte omsluit. met haaks daarop de via de dorps• Oosterwoldseweg en ten westen van Met name de eenvoudige, vrijwel kom lopende Doldersumse heerbaan. de Heerenveenseweg zijn nieuw- aaneengesloten, historische westelij• In de dorpskom is globaal enige bouwwijken verrezen in afwijking van ke bebouwingswand vormt een bebouwing van de buorren aangege• het traditionele bebouwingspatroon. sterke stedebouwkundige eenheid. ven, waarbij het centrum wordt Deze uitbreidingen hebben deson- De bebouwing aan de noorden gevormd door de kerk. Buiten het danks niet geleid tot een doorbreking oostzijde van het plein toont een veel dorp zijn enkele rijen boerderijen van de historische hoofdstructuur; losser beeld. Opvallend is de ingetekend, omgeven door bouwland, wel is de openheid verminderd door beslotenheid van het qua omvang herkenbaar aan de opstrekkende het verdwijnen van de akkers direct geringe dorpscentrum, van waaruit kavels. De op de kaart aangegeven achter de bebouwing. geen visuele relatie met het omringen• Lycklama-state is in die tijd verwoest Deze ontwikkeling heeft een de landschap bestaat. zonder een blijvende invloed op de toenemende dominantie van de ruimtelijke structuur achter te laten. woonfunctie tot gevolg gehad. Nadere typering van de te In de 18de eeuw wordt op initiatief Daarnaast heeft Oldeberkoop zich beschermen waarden van de vooraanstaande familie ontwikkeld als lokaal verzorgend Willinge een nieuwe weg aangelegd winkelcentrum. De winkels zijn In het historische dorpsbeeld van in de richting van Noordwolde; de voornamelijk gesitueerd aan de Oldeberkoop vormen de brink, met huidige Singel/Noordwoldseweg. Wolvegasterweg en het zuidelijk deel kerk en omgrenzende dorpsbebou• Een deel van het doorgaande verkeer van de dorpskom. wing, en het aansluitende deel van hoeft dan niet meer het dorp zelf te Een belangrijke vernieuwing in het de Oosterwoldseweg tot aan het passeren. wegenpatroon heeft kort na de Schuinpad zowel in ruimtelijke oorlog plaatsgevonden met de structuur als door visuele kwaliteiten De situering van de dorpsbebou• aanleg van de Heerenveenseweg via het meest waardevolle deel van het wing in het begin van de 19de eeuw een reconstructie van het traject beschermde dorpsgezicht. De is weergegeven op het kadastrale Bruglaan-Noordwoidseweg, waar• bebouwing langs de Wolvegasterweg minuutplan van 1828 (fotobijlage, door de oude dorpskom aan de en de westelijke helft van de Willinge afb. 2). De westzijde en een deel van westzijde een scherpe ruimtelijke Prinsstraat is grotendeels van de noordzijde van de brink wordt begrenzing heeft gekregen. recenter datum en vormt een afgesloten door huizen van arbeiders versterking van de reeds bestaande en ambachtslieden. Aan de noord- Huidig ruimtelijk karakter dorpsstructuur. oostzijde vormen twee grotere panden, een boerderij en een Zeker voor wat betreft de dorpskern Binnen de historische structuur landhuis, een afsluiting. Aan de geldt dat deze wordt gekenmerkt neemt de kerksituatie een belangrijke zuidzijde van de brink staan enkele door een ruimtelijke opbouw waarin plaats in. Typerend is de vrije, diaconiehuisjes en bedrijfspanden. de historische ontwikkeling goed enigszins verhoogde ligging van het Opmerkelijk is dat praktisch de herkenbaar is. Binnen deze opbouw ten dele romaanse kerkgebouw. Het gehele dorpsbebouwing aan de brink vormen zowel structurele als visuele ronde kerkterrein is omsloten door is gesitueerd; van de brink afgaand, kwaliteiten belangrijke aspecten van een lage stenen muur, omzoomd komt men vrijwel onmiddellijk in de te beschermen waarden. De door hoog opgaande bomen die agrarisch gebied. Naar het oosten historische structuur van het totale bijdragen aan een goede ruimtelijke toe wordt de grens van de dorpsbe• dorpsgebied van Oldeberkoop is in indeling. Het kerkterrein zelf bestaat bouwing gevormd door 'Jagersrust', sterke mate bepaald door het rondom uit grasveld; oude grafzerken

3 herinneren nog aan de vroegere deels samenhangt met de aan de weg veroorzaakt tussen de bebouwing functie als begraafplaats. De noord• Wolvegasterweg geconcentreerde van de dorpskern en de aan de en oostzijde van de brink wordt winkelfuncties. De begrenzing van de overzijde van de weg gelegen begrensd door enkele vrij grote, dorpskern wordt gemarkeerd door de villabebouwing. De zuidgrens wordt markante panden van divers karakter. kop-romp boerderij aan de westzijde. globaal gevormd door de achtergrens Het ruimtelijk beeld van dit deel van Typerend is de teruggelegen positie van de aan de Wolvegaster- en de brink wordt gedomineerd door van de boerderij en het vrij open Oosterwoldseweg gelegen percelen. Vredewoud, een grote fin-de-siecle karakter van de omgeving. De De oostgrens wordt grotendeels villa met twee verdiepingen en een Heerenveenseweg, gekenmerkt door gevormd door de oostzijde van het kap. Karakteristiek voor de oorspron• een breed dwarsprofiel, en de open perceel Vredewoud; deze grens kelijk veel meer agrarische functie ruimte ten westen ervan (waar een vormt ter hoogte van het Schuinpad van het dorp is de kop-romp boerderij, duiventil en enkele 19de- en vroeg een verbinding met de zuidgrens. De die enigszins weggedrukt ligt tussen 20ste-eeuwse villa's het beeld noordgrens tenslotte wordt gevormd Vredewoud en een 20ste-eeuws bepalen) versterkt de scheiding door de achtergrens van de percelen bankgebouw. Aan de noordwestzijde tussen de aan weerszijden gelegen ten noorden van de Willinge Prins• vormt een statige dokterswoning (de bebouwing. straat. De begrenzing van het beschermde dorpsgezicht is weerge• voormalige pastorie uit 1838) een Naar het oosten toe gaat de geven op de bijgevoegde kaart goede afsluiting van de pleinruimte. Wolvegasterweg over in de Ooster• (Rijksdienst voor de Monumenten• De diversiteit en grootte van boven- woldseweg. De eerste vier panden zorg, nummer 199). genoemde bebouwing vormt een aan de zuidzijde van de weg vormen goed contrast met de bebouwing, die de zuidelijke begrenzing van de de brink aan de westzijde begrenst. brinkruimte. Typerend is dat hier de Rechtsgevolg aanwijzing Uit de kaart van Schotanus a rooilijn dichter aan de straat is Sterringa uit de 18de eeuw valt op te gelegen, waardoor relatieve versmal- Ter effectuering van de bescher• maken dat daar toen reeds enige lingen van de straatruimte optreden ming van het aangewezen dorpsge• aaneengesloten bebouwing lag. De en de overgangen naar de brinkruimte zicht moet ingevolge artikel 37, lid 8 ouderdom van de huidige bebouwing worden geaccentueerd. Van deze van de Wet op de Ruimtelijke is waarschijnlijk grotendeels 18de- panden springt 'De Zwaan' door zijn Ordening een bestemmingsplan eeuws en vormt een karakteristiek statig en fors karakter het meest in worden ontwikkeld. De toelichting op onderdeel van de dorpsstructuur. Ze het oog. Direct na De Zwaan is de de aanwijzing als beschermd vormt een licht gebogen aaneengeslo• straatwand ten gevolge van de sterk dorpsgezicht kan daarbij wat het ten bebouwingslijn. Typerend voor teruggelegen positie van het buiten- beschermingsbelang betreft als het dorpse karakter zijn, behalve de huis Jagersrust en, in mindere mate, uitgangspunt dienen. huizen zelf, de ervoor gelegen van de naast gelegen boerderij, Doel van de aanwijzing is, de tuintjes. De bebouwing wordt onderbroken tot aan het Schuinpad. karakteristieke met de historische gekenmerkt door eenvoudige, Doordat deze landelijke bebouwing ontwikkeling samenhangende kleinschalige panden, bestaande uit binnen de dorpsbebouwing is komen structuur en ruimtelijke kwaliteit van een bouwlaag met een kap, meestal te liggen, alsmede door de weinig het gebied te onderkennen als in de vorm van een zadel- of schilddak samenhangende inrichting van de zwaarwegend belang bij de verdere en dan aan de voorzijde voorzien van aan de weg grenzende ruimte is de ontwikkelingen binnen het gebied. een dakkapel. historische herkenbaarheid van dit De aanwijzing beoogt op die wijze gebied verminderd. Van belang voor een basis te geven voor een ruimtelijke De gevels zijn overwegend uit rode de karakteristiek van dit gebied is de ontwikkeling, die inspeelt op de baksteen opgetrokken. De daken zijn aanwezige, forse boombeplanting, aanwezige kwaliteiten, daarvan gedekt met rode dan wel blauwe die min of meer aansluit bij de gebruik maakt en daarop voortbouwt. gesmoorde dakpannen. De gevelope- beplanting rondom de kerk. Aan de ningen zijn over het algemeen overzijde van de weg loopt de verticaal gericht. Aan de noordzijde bebouwing verder door in de vorm vormt Klein Vredewoud, een voorma• van een bebouwingslint. De meeste lige dienstwoning van Vredewoud en vrijstaande panden dateren uit het in dezelfde stijl gebouwd, door de begin van deze eeuw. Ook hier terugliggende rooilijn, een zwakke worden de meeste panden geken• ruimtelijke afsluiting van deze merkt door een bouwlaag, een gevelwand. pannen dak en gemetselde muren. Het ruimtelijk beeld wordt mede Naar het centrum toe komt de rooilijn bepaald door de laanbeplanting, die steeds dichter bij de bestrating te aansluit op de beplanting rond de liggen. Een naar voren uitstekend kerk en daardoor de eenheid van de horecabedrijf accentueert de entree totale brink-ruimte versterkt. tot het centrum. In oostelijke richting wordt de bebouwing geleidelijk Vanaf de centrale open ruimte losser en ontstaan doorkijken naar binnen het dorp strekt de bebouwing het open buitengebied. zich in westelijke richting uit langs de Wolvegasterweg en de Willinge Prinsstraat. De enkele historisch Begrenzing van het aangewezen waardevolle panden aan laatstge• gebied noemde straat dateren uit de 19de eeuw. Ze zijn in structureel opzicht Het gebied waarop de aanwijzing van belang als representanten van de van Oldeberkoop tot beschermd uitgroei van het dorp langs bestaande dorpsgezicht betrekking heeft, omvat wegen. De overwegend 20ste-eeuwse dat gedeelte van de oude dorpskern bebouwing aan de Wolvegasterweg waaruit de samenhangende histori• vertoont een vrij grote variatie in stijl. sche karakteristiek is af te lezen. Aan De panden bestaan ook hier uit een de westzijde vormt de Heerenveense• bouwlaag met kap, maar zijn wat weg een logische grens, vanwege de groter dan aan de buorren, hetgeen duidelijke ruimtelijke scheiding die de

4 Geraadpleegde literatuur:

Annema, L. en Berkenbosch, K.A. Berkoop in beeld. Berkoop, 1984.

Bosje, K. en Spahr van der Hoek, J.J., (red.)

Oldeberkoop. Leeuwarden, 1972.

Bouwer, K. Cultuurlandschapsvormen aan de westzijde van het Drents Plateau. Dissertatie, Groningen, 1970. Molen, S.J. van der Oldeberkoop; dorp tussen de stromen. Monument van de Maand, 1(1986) dl. 3. o o Oosterwijk, T.H. 55 Notities uit de geschiedenis van de jr Ooststellingwerfse dorpen. (Ooststel- ™ lingwerf), 1977. in o

Colofon:

Uitgave van de Rijksdienst voor de Monumentenzorg, Zeist.

Historisch-geografisch en stede- bouwkundig onderzoek: Drs. A.L. Vernooij, Amsterdam.

Foto's: Dienst van het Kadaster en de Openbare Registers, Apeldoorn (afb. 2); Rijksdienst voor de Monumenten• zorg, Zeist (afb. 1, 3, 4); Topografische Dienst, Emmen (omslag).

Kaart en illustratie in de tekst: Studio Ineke van der Burg, Bilthoven.

Verkoopprijs f 10,-. Deze publikatie is schriftelijk of telefonisch te bestellen bij het Distributiecentrum DOP Postbus 20014 2500 EA 's-Gravenhage. Telefoon: 070-78 9880. Onder vermelding van bestelnummer of ISBN 90 346 11582.

Druk: Staatsdrukkerij, 's-Gravenhage.

5 Fotobijlage

Afb. 1. B. Schotanus a Sterringa, Uitbeelding der Heerlijkheit Friesland, 1970, (facsimile herdruk van 1714), grietenij Ooststellingwerf, fragment.

8 PROVINCIE K HI K SI.AND <;KMKK NTE WONT -8TELMK(;WKHF.

t/t ii s t s tin !tf

Srkftal v«n I 150000 •JliiLktvi'.n "V)/

N £ V / »' / v H < o

—.llf • , •••"•HM.1,

vH € i d «. v « 7

1 o ogv e eji- "aVftrf

! \, '"7"""

S III! Ifl*'

Star

1865. I IW»W VM Hugs Sininjiiii I. "iranli ?2,/;„ „ ,/,„ S.inn /,,

Afb. 4. J. Kuyper, Gemeente-atlas van Nederland, 1865, provincie Friesland, gemeente Ooststellingwerf.