MUZYCZNE PODRÓŻE PO WARMII I MAZURACH Musical Journeys Through Warmia and Masuria

MAGAZYN BEZPŁATNY / MAGAZINE FOR FREE / ISSN 1428-9857 SUMMER

PRZEGLĄD TURYSTYCZNY_KOCHAM WARMIĘ I MAZURY

THE TOURIST NEWS_I LOVE WARMIA AND MASURIA 91/17 LATO

MUZYCZNE PODRÓŻE PO WARMII i MAZURACH Musical Journeys through Warmia and Masuria

MAZURY Z LOTU PTAKA Masuria from the air

KULINARNY RYN Culinary Ryn

JEDZIEMY NAD JEZIORAK! Let’s go to Jeziorak Lake!

lovewm.pl

OD REDAKCJI FROM THE EDITOR

lepsze regionalne przysmaki. Przybli- żamy Warmię i Mazury od strony wyda- SPIS TREŚCI / rzeń i atrakcji muzycznych. Zachęcamy contents do zwiedzania tych krain także z lotu ptaka, bo kto raz zobaczy z góry skrzące DLA KAŻDEGO / for everybody się w słońcu wody jezior otoczone nie- 04 Ze smartfonem po Green Velo przebytymi lasami i usiane białymi kre- / Via Green Velo with a smartphone 06 Olsztyn rozwija swój pakiet skami niezliczonych żaglówek, zawsze lojalnościowy / Olsztyn is developing będzie chciał tu wrócić! its loyalty program WYDARZENIA / events 08 Kalendarz imprez – lato 2017 / Events – summer 2017 16 Informacja Turystyczna na Warmii i Mazurach / Tourist Information in Warmia and Mazury In this latest edition of Love WM magazine, it is our pleasure to announce TEMAT NUMERU / leading topic 18 Podróże Muzyczne po Warmii that it is special as we are starting a new i Mazurach / Musical Journeys through chapter in the magazine’s history. From Warmia and Masuria now on, all texts will be bi-lingual and POLECAMY / we recommend published in Polish as well as in English. 28 W poszukiwaniu miejsc wyjątkowych Od redakcji It is to help the growing number of / Looking for unique places 36 Spotkanie z historią i rzemiosłem from the editor foreign tourists, who come to Warmia artystycznym w Olsztynku / A Meeting and Masuria to discover the numerous with History and Handicrafts in Olsztynek 41 Cittaslow zaprasza – Muzea z duszą ddajemy w Wasze ręce kolejny attractions and benefits offered by the / Cittaslow towns invite you – Museums with soul numer Love W_M, numer region. Apart from this innovation, the 45 Wakacje w Jezioranach wyjątkowy, bo wraz z nim format of the magazine has not changed. / Holidays in Jeziorany 52 Mazury z lotu ptaka Orozpoczynamy nowy rozdział w historii Traditionally, we recommend places / Masuria from the Air magazynu. Od tego wydania wszyst- with soul which are worth visiting and 58 Rozmaitości kulinarne / Regional Cuisine kie artykuły publikujemy zarówno staying in. Each of these places has its w języku polskim, jak i angielskim. own history, unique atmosphere and is ATRAKCJE / attractions 60 Frombork – Miasto na krańcu Ziemi Jest to ukłon w stronę obcojęzycznych special in its own way. There will also / Frombork – a town on the edge of the world gości, coraz liczniej odwiedzających be suggestions to do various activities WYWIAD NUMERU / leading interview Warmię i Mazury – chcemy by oni także related to sport, nature, culture and his- 64 Michał Cessanis / Michał Cessanis mogli w pełni korzystać z dobrodziejstw tory, like the heritage park in Olsztynek KULINARIA / the cuisine i atrakcji, które oferują te krainy. Poza tą which attracts lots of visitors with its 68 Kartaczewo / Kartaczewo innowacją formuła magazynu nie uległa unique exhibitions and various events. 72 Kulinarny Ryn / Culinary Ryn zmianie. Tradycyjnie już polecamy We will recommend good restaurants AKTYWNIE / actively Wam miejsca z klimatem, które warto and our favorite regional dishes. You 76 Jedziemy nad Jeziorak odwiedzić, a nawet zatrzymać się w nich will have a chance to get to know about / Let’s go to Lake Jeziorak! na dłużej. Każde ma swoją historię, events like music concerts and festivals 84 Kraina Zalewu Wiślanego / The land of the Vistula Lagoon unikalny klimat i jest na swój sposób and we will tell you how to get a bird’s 91 Szlak Krutyni – kajakiem, wyjątkowe. Nie brakuje też propozycji eye view of Warmia and Masuria. Once rowerem, pieszo / Krutynia route aktywności związanych z obcowaniem you have seen the shimmering lake – in a canoe, by bike or on foot 95 Warmia i Mazury triathlonową z naturą czy sportem, jak i z kulturą waters surrounded by dense forests, you stolicą Polski? / Warmia and Masuria czy historią, jak np. oferta skansenu will always want to come back for more! triathlon capital of Poland! w Olsztynku, który przyciąga uni- W NASTĘPNYM NUMERZE / in the next issue kalną ekspozycją i licznymi imprezami. Kamila Górecka-Kirwiel 98 Polecamy na zimę Polecamy sprawdzone restauracje i naj- redaktor naczelna / editor-in-chief / We recommend for winter

Wydawcy / Publishers: Opracowanie graficzne / Graphic design: Polska Izba Turystyki Oddział Warmińsko-Mazurski Gravite Design ul. Okopowa 25, 10-075 Olsztyn, tel. +48 607 889 177 Mateusz Obarek, Radosław Pazdrijowski, Maciej Pokoński Przegląd Turystyczny Warmii i Mazur e-mail: [email protected] www.pit.olsztyn.pl ul. Witosa 1i/38, 10-688 Olsztyn, tel. +48 89 612 51 52 e-mail: [email protected] www.gravite.pl

Rada redakcyjna / The Editorial Boards: Warmińsko-Mazurska Regionalna Organizacja Turystyczna Druk / The Printing: Wojciech Śmieszek (przewodniczący/chairman) ul. Staromiejska 1, 10-017 Olsztyn, tel./fax +48 89 535 35 65 Przedsiębiorstwo Poligraficzne HAKUS, Olsztyn Kamila Górecka-Kirwiel (redaktor naczelna/editor-in-chief) e-mail: [email protected] www.wmrot.org Justyna Szostek (sekretarz redakcji/editorial sekretary) Partnerzy wydania / Partners of the issue: Stanisław Harajda, Marian Jurak, Artur Kamiński, Jakub Broch (www.lovewm.pl) Aginieszka Majewska, Michael Gannon (tłumaczenie/translation) Okładka: fot. www.motolotnie.mazury.info.pl Ze smartfonem po Green Velo Co łączy ze sobą rower i smartfona? Na pewno nie zastanawiał się nad tym pytaniem Karl Drais, twórca drewnianego pierwowzoru współczesnych rowerów, który w 1818 roku opatentował swój wynalazek.

ego projekt był pierwszym dwuko- Warmii i Mazury około 400 km, został łowcem, którym można było stero- niedawno dodany do zasobów regional- Jwać za pomocą zmiany położenia nej aplikacji my-guide, która pozwala przedniego koła. Nie posiadał jednak na zaplanowanie podróży i zwiedzanie mechanizmu napędzającego, w związku regionu. Warmińsko-mazurski odcinek z czym, aby jechać, trzeba było odpychać szlaku można w całości przebyć, korzy- się nogami od podłoża. Do dziś zapewne stając z pomocy tej aplikacji. Użytkow- miliony dzieci na całym świecie zaczy- nik jest prowadzony trasą rowerową od nają swoją kolarską przygodę właśnie miasta do miasta, a w każdym z nich, na takich rowerach. O odpowiedzi na po rozwinięciu udostępnianej przez zadane na wstępie pytanie nie myślał aplikację funkcji „w pobliżu”, może również Martin Cooper, dyrektor pionu poznawać informacje na temat wszyst- odpowiedzialnego za badania i rozwój kich atrakcji znajdujących się w naj- w koncernie Motorola, gdy w 1973 roku bliższym sąsiedztwie szlaku. Co więcej, zarejestrował patent nr 3906166. Pod jeżeli zaplanujemy podróż odpowiednio numerem tym krył się „system telefonii wcześniej, wcale nie musimy wyciągać radiowej”, a pan Martin uważany jest telefonu z kieszeni czy plecaka, gdyż dzisiaj za twórcę telefonu mobilnego oraz po założeniu słuchawek aplikacja sama pierwszą osobę na świecie, która wyko- odtworzy przewodnik audio, kiedy nała połączenie telefoniczne z użyciem tylko turysta zbliży się wystarczająco do takiego przenośnego urządzenia. danej atrakcji. Jeżeli określonej atrakcji Obecnie, prawie 200 lat od wyna- nie ma jeszcze w aplikacji, nic nie stoi lezienia roweru i niespełna 45 lat od na przeszkodzie, aby zarejestrowany wynalezienia mobilnych telefonów, użytkownik sam ją opisał i dodał do mających obecnie formę smartfonów, swojego własnego, unikalnego projektu również nikt nie stawia sobie tego pyta- wycieczki. Dzięki połączeniu z Face- nia. Dzieje się tak jednak dlatego, że dziś bookiem, Twitterem i Google+, daną odpowiedź na nie jest oczywista, gdyż atrakcję i wycieczkę można udostępnić urządzenia te zawładnęły sporą częścią znajomym. naszego codziennego życia i nikogo już Pozostaje zatem pobrać aplikację na to nie dziwi. swojego smartfona (ze sklepów Google Coraz bardziej popularny Wschodni Play, App Store lub Windows Store) Szlak Rowerowy Green Velo liczący łącz- i ruszyć szlakiem Green Velo na rowe- nie blisko 2000 km, a w samym regionie rową wyprawę po Warmii i Mazurach.

/ 4 FOR EVERYBODY

lar Network System was recorded under this number. Today Martin Cooper is said to be the creator of the mobile phone VIA GREEN and the first person who made a phone VELO WITH call using a portable device. Nowadays, almost 200 years since the A SMARTPHONE bike innovation and only 45 since mobile \ smart phones first appeared, they have become a normal part of everyday life What connects a bike and a smart- that people take for granted. Becoming phone? Surely, Karl Drais, the increasingly popular the Eastern Bike creator of the wooden prototype Route Green Velo, which is 2000 km enough to a given attraction. If a given of modern bikes, didn’t have to long, the section in the region of Warmia attraction doesn’t exist in the application, consider such a question. and Masuria about 400 km long, has there is no reason why the registered been recently added to the resources user shouldn’t describe it and add it to His invention, patented in 1818, was the of the regional application My-guide. their own unique plan of a trip. Thanks first two-wheeler steered by a change of The application lets you plan a trip and to a connection with Facebook, Twitter position of the front wheel. However, sightsee the region. You can travel via the and Google +, a favourite attraction and it didn’t have the driving mechanism whole Warmia-Masurian stretch of the a trip can be shared with friends. therefore, in order to ride you had to use trail using this application. The user is So, just download the application to your your feet to push it along the ground. taken on a town to town, bike route. In smartphone (from Google Play, App Up until today millions of children each place they can use the local option Store or Windows Store) and start your start their cycling adventure in the same to read about all the tourist attractions own trip along Green Velo bike route in way. Martin Cooper also didn’t have to located along the way and near the trail. beautiful Warmia and Masuria! think of the answer to the same question What’s more, if you plan a trip in / – What connects bikes and phones? advance, you don’t have to take out Opracowanie / By Łukasz Wojtanowski He was the manager responsible for a mobile phone from your pocket or research and development in Motorola backpack. After putting on the head- corporation when in 1973 he registered phones the application will play the www.greenvelo.pl fot. www.shutterstock.com arch. (1), UMWWM (2) his patent number 3906166. The Cellu- audio guide when the tourist is close www.my-guide.warmia.mazury.pl

/ 5 Olsztyn rozwija swój pakiet lojalnościowy Turyści goszczący w olsztyńskich obiektach noclegowych już trzeci rok z rzędu mogą korzystać ze zniżek m.in. do CRS „Ukiel”, „Aquasfery” i planetarium – a to dzięki akcji promocyjnej „Visit Olsztyn. Nocujesz – zyskujesz!”, w której bierze udział 16 hoteli i pensjonatów.

Idea miejskiego pakietu lojalnościo- – Do akcji dołączyły nowe obiekty Przypomnijmy, że na gali podsumowu- wego jest prosta – turyści biorący noclegowe i nowi partnerzy, co dobrze jącej Konkurs PRO Warmia i Mazury udział w akcji zyskują 25 % zniżki na świadczy o jej potencjale – nie kryje 2016, która odbyła się 9 listopada wszystkie atrakcje oferowane przez satysfakcji szef promocji Miasta Olsz- ubiegłego roku w Ostródzie, projekt Centrum Rekreacyjno-Sportowe tyna Krzysztof Otoliński. – W ubie- „Visit Olsztyn. Nocujesz-zyskujesz” „Ukiel”, Wodne Centrum Rekre- głym roku nasz pakiet lojalnościowy otrzymał główną nagrodę w kategorii acyjno-Sportowe „Aquasfera Galeria mocno przyczynił się do wzrostu ruchu „promocja ogólna”. Gala była zwień- Warmińska” oraz Olsztyńskie Planeta- turystycznego w mieście i jestem czeniem 6. edycji Festiwalu Promocji rium i Obserwatorium Astronomiczne, przekonany, że w tym roku będzie Gospodarczej Warmii i Mazur pod a także liczne zniżki u partnerów akcji. podobnie. auspicjami marszałka województwa.

/ 6 FOR EVERYBODY

OLSZTYN IS DEVELOPING ITS LOYALTY PROGRAM Tourists who spend a night in accommodation in Olsztyn for the third time are entitled to discount at the Sports and Rec- reation Centre ‘Ukiel’ (CRS ‘Ukiel’), Water Sports and Rec- reation Centre, ‘Aquasfera’ and the Planetarium, thanks to the promotional campaign ‘Vis- Jak wziąć udział w akcji? it Olsztyn, Spend a night and Oto zasady uczestnictwa gain!’ which involves 16 hotels and guests houses. w kilku krokach: • nocujesz w którymś z olsztyńskich hoteli lub pensjonatów The idea of the loyalty program is simple, biorących udział w akcji tourists who take part in the promotion • odbierasz kartę zniżkową w recepcji gain 25% discount for all attractions • korzystasz bez limitu ze wszystkich zniżek u partnerów akcji offered by the Sports and Recreation • zniżka obowiązuje w trakcie pobytu w hotelu/pensjonacie Centre ‘Ukiel’, Water Sports and the • zniżka dotyczy wszystkich osób zameldowanych w pokoju Recreation Centre ‘Aquasfera Galeria Warmińska’ and Olsztyn Planetarium and Astronomical Observatory as well as numerous other discounts from the main participants in the program. How to take part in the campaign? ‘New accommodation facilities and new partners have joined the campaign Here are the rules of participation: which is a good sign of the potential • you stay for a night in one of the hotels or guests houses which of the idea’, says Krzysztof Otoliński, take part in the action Promotion Manager of Olsztyn, not • you receive a discount card at reception hiding his satisfaction. ‘Thanks to the • you use your card without limits at any partners’ loyalty program, we saw an increase • discount is valid while you are in hotel/guests house in the number of tourists last year and • discount applies to all guests in the room I hope this year will be the same or even better’, he added. Let me remind you that the project ‘Visit Olsztyn. Spend a night and gain’ Lista obiektów noclegowych biorą- was granted first prize in the category cych udział w akcji „Visit Olsztyn. of ‘General Promotion’ at the ceremony Nocujesz – zyskujesz!” wraz z zestawie- summarizing the Competition PRO niem partnerów i oferowanych przez Warmia and Masuria in Ostróda on nich zniżek znajduje się na stronie / 9th of November last year. The gala was The list of all accommodation facilities the culmination of the 6th edition of taking part in the action ‘Visit Olsztyn. the ‘Festival of Economic Promotion of Spend a night and gain’ with part- Warmia and Masuria’ under the auspices ners and their discounts is available on fot. Marcin Kierul www.shutterstock.com (1), (1) of the Provincial Governor. www.visit.olsztyn.eu

/ 7 Lato 2017 KALENDARZ wydarzeń Events – summer 2017 fot. www.shutterstock.com (1)

/ 8 WYDARZENIA EVENTS

dycji serowarskiej oraz przywróceniu „zapomnianych smaków”. To miejsce spotkań, wzajemnej edukacji i integracji środowiska małych producentów oraz miłośników tradycyjnych serów. Wydarzeniu towarzyszy szereg atrakcji dla dorosłych i dzieci oraz spokojna,

fot. W. Zdaniukfot. W. nastrojowa festiwalowa muzyka, jak również kiermasz i degustacja serów XVI Międzynarodowy Festiwal wytwarzanych metodami tradycyjnymi, Muzyki Chóralnej im. Feliksa prezentacja polskiego wina i miodów Nowowiejskiego w Barczewie pitnych. / Festiwal jest imprezą cykliczną, która fot. B. Wawrzyniewicz B. fot. odbywa się w Barczewie od 2002 roku. Olsztyńskie Lato Artystyczne Głównym celem festiwalu jest upa- miętnienie postaci i twórczości Feliksa To jedna z najważniejszych imprez Nowowiejskiego, kompozytora uro- artystycznych Warmii i Mazur. Podczas dzonego w Barczewie, twórcy „Roty” trzech miesięcy mieszkańcy miasta oraz i „Hymnu Warmii”, wielkiego patrioty przybyli do stolicy regionu turyści mogą i Polaka, którego działalność była istot- fot. arch. Agrovis Sp. J. cieszyć się przygotowaną przez Miejski nym czynnikiem kształtowania polskiej Ośrodek Kultury oraz partnerów ofertą świadomości na ziemiach północnych. VII National Festival of Farmer’s ponad 100 wydarzeń kulturalnych. Od Festiwal ma zasięg międzynarodowy Cheese ‘Time For Cheese’ 2005 roku Olsztyńskie Lato Artystyczne i do udziału w nim są zapraszane chóry This festival is the only event of its kind in jest certyfikowanym przez Polską Orga- amatorskie ze wszystkich krajów świata. Poland. It is aimed at reintroducing and nizację Turystyczną produktem wpływa- / developing the cheese-making tradition jącym na atrakcyjność regionu. Program XVI Feliks Niowowiejskis’ and restoring its ‘forgotten tastes’. The OLA zawiera propozycje dla miłośników International Festival festival is a place to meet small traditional różnych dziedzin artystycznych. Znajdu- of Choral Music in Barczewo cheese producers and fans of mutual ją się w nim koncerty, spektakle teatralne, The Festival is a cyclic event which has education and intergration. The event kabaretowe, jarmarki i wiele innych. been taking place in Barczewo since also plays host to other various attrac- / 2002. The aim of the festival is to com- tions both for adults and children, laid Olsztyn Artist Summer memorate Feliks Nowowiejski and his back music, a local fair, sampling cheese It is one of the most important cultural works. This great Polish patriot, who products made to traditional recipes and events in Warmia and Masuria. For three was a renowned composer, was born a presentation of mead and Polish wine. month visitors and locals have a lot to in Barczewo. He was the composer of choose from and can pick from over 100 ‘Rota’ and ‘Hymn Warmii’ (Anthem Miejsce / Place: Lidzbark Warmiński events organized by Miejski Ośrodek of Warmia) and his activity was an Termin / Date: Kultury (Municipal Cultural Center) important factor in shaping the Polish 2–4 Czerwca / June 2017 and partners. Since 2005 Olsztyn Artist consciousness in the lands in the north. www.czasnaser.pl Summer (OLA) has been recognized The festival has an international char- and certified by the Polish Tourism As- acter and amateur choirs from a lot of 74. Samochodowy Rajd Polski sociation for offering a product positively countries are invited. impacting on the region’s attractiveness. To największa impreza w sportach mo- OLA offers various events for fans of dif- Miejsce / Place: Barczewo torowych w naszym kraju. Rajd, którego ferent cultural events such as: concerts, Termin / Date: organizatorem jest Polski Związek Mo- plays, fairs and a lot more. 25–27 Maja / May 2017 torowy od 2005 roku rozgrywany jest w malowniczej krainie mazurskich jezior, Miejsce / Place: Olsztyn VII Ogólnopolski Festiwal Serów z bazą i parkiem serwisowym w Miko- Termin / Date: Farmerskich „Czas na ser” łajkach. Rajdowcy podczas rajdu będą Czerwiec – Wrzesień 2017 mieli do pokonania 23 odcinki specjalne, June – September 2017 Festiwal to jedyna w Polsce impreza w tym dwie całkowicie nowe próby. www.mok.olsztyn.pl służąca odbudowie i rozwojowi tra- /

/ 9 hunting. This year’s program does not others: music performances, festival differ much from previous ones. There competitions and Folk and folklorist will be numerous attractions for body groups appear on stage. and soul, for hunters, foresters and for anyone else who is interested and wants Miejsce / Place: Bałdy to learn more about the ancient tradition (powiat olsztyński / Olsztyn poviat) of hunting. Termin / Date:

fot. arch. www.rajdpolski.pl 8 Lipca / July 2017 Miejsce / Place: Węgorzewo www.kiermas.pl 74th Rally Poland Termin / Date: It is the biggest motor sport event in 1 Lipca / July 2017 X Mazurski Festiwal Rybny Poland. The Rally has been organized www.muzeum-wegorzewo.pl „Rybkę na zdrowie” by the Polish Automobile and Motoring Association since 2005 and, it takes place Uczestnicy festiwalu będą mieli okazję in the picturesque lands of the Masurian zobaczyć i zasmakować różnych gatun- lakes with its base and service park in ków ryb żyjących w naszych jeziorach, Mikołajki. During the rally the drivers poznać metody ich łowienia i najlepsze will have to overcome 23 special stretches sposoby przyrządzania. Atrakcjami including 2 totally new ones. towarzyszącymi będą również warsztaty kulinarne, pokaz kulinarny „Kuchnie Miejsce / Place: Mikołajki i okolice świata z polskich ryb”, konkurs na fot. arch. GOK Purda Mikołajki and environs najlepszego i najszybszego sprawiacza Termin / Date: X Warmiński Kiermas Tradycji, ryb, gotowanie zupy rybnej w kuchniach 29 Czerwca – 2 Lipca 2017 Dialogu, Zabawy polowych, stoiska degustacyjne oraz 29 June – 2 July 2017 konkurs plastyczny dla dzieci. www.rajdpolski.pl Warmiński Kiermas Tradycji, Dialogu, / Zabawy w Bałdach to wielkie święto Warmii. Co roku rozpoczyna się mszą świętą w kościele w Butrynach i uroczy- stością odsłonięcia głazów na Trakcie Biskupim w Bałdach. Później odbywa się inscenizacja powitania biskupa warmiń- skiego przez „wszystkie stany” Warmii. Na bałdzkich polach ustawiane są w tym arch. Urząd Miasta Mikołajki czasie stoiska z lokalnymi wyrobami fot. Norbert Bejnarowicz i rękodziełem, odbywają się konkursy X Masurian Fish Festival XII Regionalny Festiwal festynowe, dawne zabawy podwórkowe. „Rybkę na zdrowie” Kultury Łowieckiej Na scenie występują natomiast zespoły Festival goers have a chance to see and folklorystyczne i folkowe. try different kinds of fish found in Polish Jedna z największych tego typu imprez / lakes, learn different methods of catch- w północno-wschodniej Polsce mająca na X Warmian Fair ‘Kiermas’ of ing and the best ways of preparing fish. celu promocję łowiectwa. Oferta progra- Dialogue, Tradition and Fun in Bałdy There are other attractions like-culinary mowa tegorocznego festiwalu nie odbiega The Warmian fair ‘Kiermas’ which is workshops, a culinary show entitled zbytnio od dotychczasowych edycji i prze- about dialogue, tradition and fun is ‘the World of Polish fish’ (Kuchnie widuje szereg atrakcji, zarówno dla ciała, a great local celebration in Warmia. świata z polskich ryb), a competition jak i dla ducha, zarówno dla myśliwych, Every year, it starts with holy mass in for the best and fastest preparation of leśników, jak i sympatyków łowiectwa, the church in Butryny and with the fish, making fish soup in a field kitchen, a przede wszystkim dla wszystkich, któ- celebration of unveiling glacial stones tasting stands and an art competition rym idee łowiectwa jeszcze są obce. on the former Bishops’ Track. Then the for children. / re-enactment of welcoming the Bishop XII Regional Festival of Warmia by all counties of Warmia Miejsce / Place: Mikołajki of Hunting Culture takes place. On the fields of Bałdy, there Termin / Date: It is the biggest festival of its kind in north- are stalls with local products and handi- 8 Lipca / July 2017 east Poland and its aim is to promote crafts. The event fixtures include among www.mikolajki.eu

/ 10 WYDARZENIA EVENTS

mi, odbędzie się tradycyjnie w sobotę. International Beach Volleyball Tour W obozie rycerskim zamieszka około „Warmia Mazury World Tour 5000 rycerzy, a w miasteczku rzemieśl- Olsztyn 2017” niczym będzie około 100 rzemieślników Olsztyn will be host to the third tour- średniowiecznych. nament of the FIVB Beach Volleyball / World Tour. This year there will be no Days of Grunwald division to the Grand Slam and opens.

fot. Marian Modzelewskifot. The Days of Grunwald is an annual The best world beach volleyball duos event that takes place around the 15th of will take part. Competitions will be held XIX Mazurska Noc Kabaretowa July on the anniversary of the victory of without phase groups and all events will king Jagiełło over the Teutonic knights be in single-elimination tournament. Mazurska Noc Kabaretowa dostarcza in the fields of Grunwald. The re-enact- The tournament has been upgraded to wrażeń i śmiechu co roku w połowie ment of the battle in which 1200 knights a 4 star tournament status and will take lipca. Kabareton gości cieszące się uzna- on horseback perform is traditionally place on the beach belonging to the niem polskie kabarety oraz najlepszych held on Saturday. The ‘knights’ camp is Sport and Recreation Centre ‘Ukiel’. wykonawców muzyki rozrywkowej. base for 5000 knights and the handcraft Wypełniony po brzegi rozbawionymi village has a 100 medieval craftsmen. Miejsce / Place: Olsztyn widzami amfiteatr nad jeziorem Czos Termin / Date: świadczy o tym, że jest to jedyna i wy- Miejsce / Place: pola pod Grunwaldem / 19–23 Lipca / July 2017 jątkowa taka noc w regionie. Fields of the battle of Grunwald www.visit.olsztyn.eu / Termin / Date: www.worldtour.2017.fivb.com/en/443 XIX Masurian Cabaret Night 12–16 Lipca / July 2017 The Masurian Cabaret Night provides Inscenizacja Bitwy / Battle re-enactment: a lot of experience and laughter in the 15 Lipca / July, godz. / at 15.00 middle of July every year. The best Polish www.grunwald1410.pl cabaret groups and rock artist are invited to give a performance there. The amphitheatre is located by Lake Czos and is packed with amused spectators who are a good indicator of its popularity. fot. arch. Urząd Miasta Ełku

Miejsce / Place: Mrągowo X Mazurskie Zawody Balonowe Termin / Date: 8–9 Lipca / July 2017 W programie m.in. loty konkursowe, fot. Studencka Agencja Fotograficzna „Jamnik” www.mazurskanoc.paka.pl parada baloniarzy ulicami Ełku i nocny Międzynarodowy pokaz balonów. Bardzo widowiskowe Turniej Siatkówki Plażowej wydarzenie. „Warmia Mazury World Tour / Olsztyn 2017” X Masurian Baloon Competition A very spectacular event takes place in Olsztyn będzie gospodarzem kolejnego, Ełk. A flying competition, balloonists’ trzeciego, turnieju z cyklu FIVB Beach parade along the streets of Ełk and night- Volleyball World Tour. W tegorocznej time balloon display, all of it you can find edycji World Tour odbywać się będzie in the program fot. arch. Muzeum Bitwy pod Grunwaldem bez podziału na Grand Slamy i Openy, Dni Grunwaldu zmierzą się w nim najlepsze, światowe Miejsce / Place: Ełk duety piłki plażowej. Zawody odbywać Termin / Date: Corocznie około 15 lipca w rocznicę się będą bez fazy grupowej, a wszystkie 20–22 Lipca / July 2017 zwycięstwa króla Jagiełły nad Krzy- wydarzenia będą miały system pucharo- www.mosir.elk.pl żakami na Polach Grunwaldu odby- wy. Turniej zaliczony został do kategorii wają się uroczystości rocznicowe pod czterogwiazdkowej i odbędzie na plaży XVI Mazury Hip Hop Festiwal nazwą Dni Grunwaldu. Inscenizacja Centrum Rekreacyjno-Sportowego bitwy grunwaldzkiej w wykonaniu „Ukiel”. Mazury Hip Hop Festiwal to najstarszy około 1200 rycerzy wraz z 40 koń- / i jedyny polski festiwal muzyki hip-hop

/ 11 join in the famous Country Picnic. the festival this year will be the German Thousands and thousands of music fans duet La Bouche. and tourists come to this country music feast and change the face of the town Miejsce / Place: Ostróda into the wild west. Western costumes, Termin / Date: motorcycles, off-road vehicles as well 28–29 Lipca / July 2017 as animal-drawn vehicles make the at- www.festiwalostroda.pl

fot. Bogdan Żołądkiewicz mosphere of the town. Country Picnic is great fun for everybody and the locals realizowany z tak wielkim rozmachem. love it too. Festiwal to koncerty czołówki polskiego hip hopu, zawody breakdance, freestyle Miejsce / Place: Mrągowo oraz imprezy towarzyszące. Termin / Date: / 28–30 Lipca / July 2017 XVI Masurian Hip Hop Festival www.festiwalpiknikcountry.pl The Masurian hip-hop festival is the fot. Iwona Doroszko-Bigda oldest and the only festival in Poland on such a scale. Big hip hop stars, break Mazury Airshow 2017 dance competitions and many other events-that’s what you can expect to see Mazury Airshow to impreza wyjątkowa. at this festival. Pokazy akrobatyczne i przeloty odby- wają się w niecodziennej mazurskiej Miejsce / Place: Giżycko scenerii, gdzie brzegi jeziora stanowią Termin / Date: naturalny amfiteatr dla publiczności, fot. arch Media World 20–22 Lipca / July 2017 zapewniając świetną widoczność. Tafla www.mazuryhiphopfestiwal.pl XXII Ogólnopolski jeziora jest doskonałym lądowiskiem Festiwal Muzyki Tanecznej dla maszyn, które rzadko pojawiają się na pokazach, czyli wodnosamolotów W tegorocznym konkursie weźmie – latających łodzi i samolotów – amfibii. udział ponad 30 wykonawców, będą to Na imprezie goszczą najlepsi piloci największe gwiazdy sceny dance w Pol- – Mistrzowie Polski i Świata, zespoły sce, m. in. zespoły: Boys, Akcent, Focus, pokazowe i indywidualni akrobaci. Junior, Factor, Toples, Maxel, Weekend, Podziwiać można najnowocześniejsze Classic. Całość nakręci i wyemituje stacja samoloty, ale i zabytkowe konstrukcje. Polo TV. Od kilku lat wydarzeniem fe- / fot. arch. Urząd Miejski Mrągowo stiwalu są występy największych gwiazd Masuria Airshow 2017 XXXVI Piknik Country & Folk europejskiej muzyki dyskotekowej. The Masurian Airshow is a unique event, W poprzednich edycjach zagrali: Boney air and acrobat shows take place in unu- W ostatni weekend lipca do granic M, Bad Boys Blue, Savage. W tym roku sual Masurian settings where lake shores miasta przybywają kowboje, aby bawić jedną z gwiazd zagranicznych będzie are a natural background for the audience się na słynnym Pikniku Country. Na to zespół La Bouche. and provide them with great views. The muzyczne countrowe święto przyjeżdża / lakes’ surface is a good landing place for kilkadziesiąt tysięcy fanów i turystów, XXII National Festival of the rare machines that appear at the show którzy na kilka dni zmieniają oblicze Dance Music – floating planes – flying boats and sea – miasta. Westernowe stroje, motocykle, This year you can dance to the rhythm planes. The best pilots – Polish and World samochody terenowe i osobowe oraz of 30 different artists, among whom Champions, show teams and individual pojazdy konne stanowią wówczas o ko- are well known dance music stars such acrobats participate in the festival. You lorycie Mrągowa. Piknik Country to as: Boys, Akcent, Focus, Junior, Factor, can see and view the most modern planes doskonała zabawa dla fanów muzyki, Toples, Maxel, Weekend and Classic. as well as historic constructions too. turystów i mieszkańców Mrągowa. You will also be able to watch the festival / on TV channel Polo. The biggest stars Miejsce / Place: Giżycko XXXVI Picnic Country & Folk of European dance music like – Boney Termin / Date: The last weekend of July is a time M, Bad Boys Blue and Savage, have 5–6 Sierpnia / August 2017 when cowboys come to Mrągowo to appeared here. The main foreign star of www.mazuryairshow.pl

/ 12 WYDARZENIA EVENTS

a przy okazji posłuchać dobrej muzyki; the history of Giżycki fortifications gwiazdą festiwalu będzie Andrzej Gra- with local guides who will share its bowski. Więcej o wydarzeniu na str. 68. history. / The Regional Border Festival Miejsce / Place: Giżycko ‘Kartaczewo’ Termin / Date: A festival of delicious, regional dishes 10–13 Sierpnia / August 2017

fot. arch. Muzeum Kultury Ludowej Węgorzewo and a feast for the body and soul where www.boyen.gizycko.pl you can taste as much kartacz [a local XL Międzynarodowy speciality] as you dream about and Jarmark Folkloru listen to good music into the bargain. The main star of the festival this year Podczas jarmarku na scenie zapre- is Andrzej Grabowski. More about this zentują się wykonawcy z Polski oraz event on page 68. państw ościennych. Odbywać się będzie kiermasz rękodzieła i sztuki ludowej, Miejsce / Place: Gołdap zaplanowano również pokazy rzemiosł Termin / Date: tradycyjnych m.in. plecionkarstwa, ko- 6 Sierpnia / August 2017 walstwa, tkania na krosnach, przędzenia www.kultura.mazury.pl na wrzecionie, przędzenia na kołowrot- ku i inne. W roku 2014 jarmark otrzy- mał prawo do posługiwania się znakiem jakości „Produkt Warmia Mazury”. / XL International Folk Fair At this festival you can see artists from all over Poland and neighbouring countries at work. There are handicraft fairs, fot. arch. Giżyckie Centrum Kultury fot. arch. Urząd Miasta Ostróda displays of traditional crafts such as: wickerwork, smithery, weaving, spin- Święto Twierdzy Boyen Ostróda Reggae Festiwal ning etc. In 2014 the fair was awarded a quality brand ‘Product of Warmia and Twierdza Boyen to miejsce, gdzie od Ostróda Reggae Festiwal to jedna Masuria’ status. kilku lat odbywa się „Święto Twierdzy z największych imprez kulturalnych Boyen”. Kiermasz rozmaitości, sto- w Polsce i największy festiwal mu- Miejsce / Place: Węgorzewo iska gastronomiczne, kino plenerowe, zyki reggae w Europie Wschodniej. Termin / Date: warsztaty z rzeźby czy malarstwa W festiwalu bierze udział ponad 100 5–6 Sierpnia / August 2017 to jedne z wielu atrakcji oferowa- wykonawców z całego świata oraz www.muzeum-wegorzewo.pl nych dzieciom, młodzieży i dorosłym. oczywiście polscy wykonawcy, wystą- Będzie to czterodniowa przygoda pią takie zagraniczne gwiazdy takie z historią giżyckiej fortyfikacji, a to jak: Dreadzone czy Steel Pulse. dzięki przewodnikom, którzy będą / oprowadzać i opowiadać o dawnym Ostróda Reggae Festival militarnym funkcjonowaniu twierdzy Ostróda Reggae Festival is one of the oraz jej znaczeniu w życiu mieszkańców biggest cultural events in Poland and the Giżycka. biggest reggae music festival in Eastern / Europe. Over 100 artists from Poland Boyen Fortress Feast and all over the World perform. This fot. arch. UMWWM Boyen Fortress is the place where the year artists such as: Dreadzone and Steel Regionalny Festiwal Pogranicza Fortress Festival has been held for Pulse are appearing. „Kartaczewo” a number of years. The event includes food stalls, out-door – movie viewing, Miejsce / Place: Ostróda Święto smakowitego dania regionalnego, sculpturing and painting workshops Termin / Date: uczta i dla ciała, i dla ducha, do woli for children, teenagers and adults. It 10–13 Sierpnia / August 2017 będzie można raczyć się kartaczami, will be a four day adventure through www.ostrodareggae.com

/ 13 Olsztyn Green Festival the night show in the amphitheatre and Olsztyn Green Festival is the only event horse battle. of this type in Poland. The main stars for the fourth time will perform by Miejsce / Place: Ryn Lake Ukiel. Traditionally, there will be Termin / Date: numerous accompanying attractions. 12 Sierpnia / August 2017 Apart from the concerts, the main idea www.miastoryn.pl

fot. Michał Młotek of the festival is to promote ecology and a healthy lifestyle. XLVII Międzynarodowy Festiwal Jazzu Tradycyjnego Miejsce / Place: – Old Jazz Meeting Olsztyn „Złota Tarka” Termin / Date: 12–13 Sierpnia / August 2017 Festiwal ma charakter cykliczny, od- www.visit.olsztyn.eu bywa się w Iławie od 1994 roku. Tego- fot. arch. Muzeum Budownictwa Ludowego Olsztynek roczna edycja podobnie jak poprzednie, obfitować będzie w gwiazdy polskiej jak Regionalne Święto Ziół i zagranicznej sceny jazzowej. / Impreza nawiązuje do ludowej tradycji XLVII International Festival of święcenia ziół, kwiatów oraz zbóż, Traditional Jazz – Old Jazz Meeting promuje zastosowanie ziół w tradycyjnej „Złota Tarka” medycynie, kosmetyce i kulinariach oraz This cyclic festival has been taking place propaguje tradycje pszczelarskie. Jest to in Iława since 1994. This year like in niezwykle barwne i aromatyczne święto. fot. arch. Ryńskie Centrum Kultury previous years, you can hear Polish and / oversees jazz stars. Festiwal Kultury Regional Herb Festival Średniowiecza „Masuria” The event relates to folk traditions and Miejsce / Place: Iława the blessing of herbs, flowers and grain. Termin / Date: Ryn zamienia się w średniowieczne It promotes the use of herbs in traditional 12–13 Sierpnia / August 2017 miasteczko, pełne bractw rycerskich, medicine, cosmetics, food as well as the www.zlotatarka.pl dwórek, snycerzy, mincerzy, kowali tradition of beekeeping. The festival is czy rękodzielników. W ciągu dnia really colourful and fragrant. odbywają się turnieje rycerskie, pokazy tańców dawnych oraz rzemiosł. Ryński Miejsce / Place: Olsztynek festiwal zmienia miasteczko w jeden Termin / Date: wielki teatr, zajmując nabrzeża jezior 15 Sierpnia / August 2017 Ołów i Ryńskiego, a także zamek i jego www.muzeumolsztynek.com.pl najbliższe okolice. Główną atrakcją jest nocne widowisko w amfiteatrze oraz walki konne. fot. Jarosław Skórski / Olsztyn Green Festival Festival of Medieval Culture ‘Masuria’ Olsztyn Green Festival to impreza, Ryn turns into a medieval town full of jakiej w Polsce nie ma. Po raz czwarty knight brotherhoods, ladies-in-waiting, tego lata czołowi artyści wystąpią nad wood-carvers, minters, smiths and fot. arch. Lidzbarski Dom Kultury brzegiem jeziora Ukiel. Tradycyjnie craftsmen. During the day you can nie zabraknie licznych imprez towa- see knights’ tournaments, historical XXXVIII Lidzbarskie rzyszących dla całych rodzin. Główną dance shows and craft shows. Ryński Wieczory Humoru i Satyry ideą festiwalu, poza dobrą zabawą, jest festival changes a town into one huge bowiem szerzenie wiedzy o ekologii theatre including quays of lakes Ołów To najstarszy festiwal kabaretów i te- i zdrowym stylu życia. and Ryński as well as the Castle and its atrów satyry w Polsce. Odbywa się na / surroundings. The main attraction is cześć Księcia Poetów Polskich – Igna-

/ 14 WYDARZENIA EVENTS

cego Krasickiego, który żył prawie 30 will be joint exposition to witchcraft and like concerts and art performances, old lat w Lidzbarku Warmińskim. Grand a competition for the best costume. It is craft workshops and historical re-enact- Prix turniejów – „Złota Szpilka” – co an open-air event which includes witches ments. The Bread Festival is a good way roku przyciąga najlepsze młode grupy stalls, competitions and performances by to spend the last holiday weekend with kabaretowe z całego kraju. Przez 4 dni local artists. the family. odbywa się około 20 wydarzeń, których zwieńczeniem jest Kabaretowa Noc Pod Miejsce / Place: Frombork Miejsce / Place: Gwiazdami, odbywająca się pod lidz- Termin / Date: Elbląg barskim zamkiem. Na scenie wystąpią 26 Sierpnia / August 2017 Termin / Date: zwycięzcy turniejów, a także uznane już www.frombork.pl 1–3 Września / September 2017 kabarety. www.swietochleba.elblag.pl / XXXVIII Lidzbark Humour and Satire Evenings It is the oldest humor and festival of satire in Poland which commemorates the Prince of Polish Poets, Ignacy Krasicki who spent 30 years in Lidzbark Warm- iński. The Grand Prix tournaments fot. Stowarzyszenie Elbląg Europa ‘Złota Szpilka’ attracts young cabaret fot. arch. Muzeum Budownictwa Ludowego Olsztynek artists from all over Poland. During 4 XII Święto Chleba days, 20 events take place and they finish Targi Chłopskie with Cabaret Night Under the Stars at Elbląskie Święto Chleba to przede the foot of Lidzbark Castle where famous wszystkim jarmark produktów re- Impreza to już stały punkt kalendarza cabaret artists perform. gionalnych, rękodzieła i eksponatów imprez odbywających się w naszym kolekcjonerskich. Na uczestników województwie. Nie zabraknie pokazów Miejsce / Place: Lidzbark Warmiński imprezy czeka pachnące pieczywo, rękodzieła, wyrobów rzemiosła i regio- Termin / Date: świeże wędliny, wyroby cukiernicze, nalnych kulinariów – pieczywa, wędlin, 17–20 Sierpnia / August 2017 miody, żywność ekologiczna. Nie bra- ryb, serów, owoców i warzyw, miodów www.lwhis.pl kuje także innych atrakcji, tj. koncertów oraz słodyczy. i występów artystycznych, warsztatów / dawnych rzemiosł, inscenizacji hi- Peasant Fair storycznych. Święto Chleba stanowi This is a long-standing event written into doskonałą okazję, aby rodzinnie spędzić the local calendar. There are handicraft ostatni wakacyjny weekend. shows, craft products, regional culinary, / pastries, meat, fish, cheese, fruit, vegeta- XII Bread Festival bles, mead and sweets. Elbląg Bread Festival is a fair promoting regional products, handicrafts and Miejsce / Place: fot. Sebastian Stawiński collectors’ items. Visitors are welcomed Olsztynek III Fromborski Zlot Czarownic with freshly smelling bread, homemade Termin / Date: sausages, sweets, mead and free range 16–17 Września / September 2017 W imprezie mogą uczestniczyć wszyscy, food. There are also other attractions www.muzeumolsztynek.com.pl którzy mają ochotę wcielić się w bajkowe postacie wiedźm oraz czarownic, aby wspólnie oddawać się czarom, wziąć udział w konkursie na najciekawszą cha- rakteryzację czarownicy. Impreza plene- rowa, liczne kramy czarownic, konkursy, występy miejscowych wykonawców. / Więcej wydarzeń na / III Frombork Witches’coven More events at Everyone who wants to dress up as a fairy www.mazury.travel tale witch can join in this event. There fot. www.shutterstock.com www.mazurytravel.com.pl

/ 15 INFORMACJA TURYSTYCZNA na Warmii i Mazurach 1 Tourist Information in Warmia and Mazury

Barczewo * Gołdap *** pl. Ratuszowy 1, 11-010 Barczewo, tel./phone +48 89 514 83 46 pl. Zwycięstwa 16, 19-500 Gołdap, tel./phone +48 87 615 20 90 e-mail: [email protected], www.barczewo.pl e-mail: [email protected], www.uzdrowiskogoldap.pl Bartoszyce *** Iława *** ul. Bohaterów Warszawy 96, 11-200 Bartoszyce ul. Niepodległości 13, 14-200 Iława, tel./phone +48 89 648 58 00 tel./phone +48 89 762 98 80 e-mail: [email protected], www.it-ilawa.pl e-mail: [email protected], www.gci.bartoszyce.pl Iława ** Biskupiec ** Powiatowe Centrum Informacji Turystycznej pl. Wolności 5c, 11-300 Biskupiec, tel./phone +48 89 715 47 42 ul. Chodkiewicza 5, 14-200 Iława, tel./phone +48 602 744 083 e-mail: [email protected], www.biskupiec.pl e-mail: [email protected], www.port-ilawa.pl Braniewo ** Jedwabno ** ul. Katedralna 7, 14-500 Braniewo, tel./phone +48 55 644 33 03 ul. 1-ego Maja 63, 12-122 Jedwabno, tel./phone +48 89 621 34 73 e-mail: [email protected], www.it.braniewo.pl e-mail: [email protected], www.jedwabno.pl Dobre Miasto * Jeziorany * ul. Warszawska 14, 11-040 Dobre Miasto, tel./phone +48 89 616 13 14, www.dobremiasto.com.pl pl. Jedności Narodowej 14/1, 11-320 Jeziorany e-mail: [email protected], tel./phone +48 691 059 861 Elbląg *** e-mail: [email protected], www.revitawarmia.org ul. Stary Rynek 25, 82-300 Elbląg, tel./phone +48 55 239 33 77 Kętrzyn *** e-mail: [email protected], www.ielblag.pl pl. Piłsudskiego 10/1, 11-400 Kętrzyn, tel./phone +48 89 751 47 65 Ełk ** e-mail: [email protected], www.it.ketrzyn.pl ul. Wojska Polskiego 47, 19-300 Ełk, tel./phone +48 87 621 70 10 e-mail: [email protected], www.turystyka.elk.pl Kozłowo * ul. Mazurska 3, 13-124 Kozłowo, tel./phone +48 89 625 08 25 Frombork ** e-mail: [email protected], www.kozlowo.pl ul. Młynarska 5a, 14-530 Frombork, tel./phone +48 55 244 06 77 e-mail: [email protected], www.frombork.pl Lidzbark Warmiński ** ul. Krasickiego 1, 11-100 Lidzbark Warmiński Gietrzwałd ** tel./phone +48 89 519 00 52 ul. Kościelna 1, 11-036 Gietrzwałd, tel./phone +48 89 512 32 90 e-mail: [email protected], www.lidzbarkw.eu e-mail: [email protected], www.it.gokgietrzwald.pl Lidzbark (Welski) * Giżycko **** ul. Dworcowa 2, 13-230 Lidzbark ul. Wyzwolenia 2, 11-500 Giżycko, tel./phone +48 87 428 52 65 tel./phone +48 23 696 11 82, + 48 23 696 15 05

e-mail: [email protected], www.gizycko.turystyka.pl e-mail: [email protected], www.lidzbark.pl fot. www.shutterstock.com (1)

/ 16 1 Stan na dzień 30.04.2017r. / State for the day 30.04.2017 WYDARZENIA EVENTS

Mikołajki ** Orzysz ** pl. Wolności 7, 11-730 Mikołajki, tel./phone +48 87 421 68 50 ul. Rynek 5, 12-250 Orzysz, tel./phone +48 87 423 71 87 e-mail: [email protected], www.mikolajki.pl e-mail: [email protected], www.orzysz.pl Miłomłyn * Ostróda *** ul. Twarda 12, 14-140 Miłomłyn, tel./phone +48 89 642 58 22 pl. 1000-lecia PP 1a, 14-100 Ostróda, tel./phone +48 89 642 30 00 e-mail: [email protected], www.milomlyn.pl e-mail: [email protected], www.mazury-zachodnie.pl Morąg *** Piecki ** pl. Jana Pawła II 1, 14-300 Morąg, tel./phone +48 89 757 38 26 ul. Zwycięstwa 6, 11-710 Piecki, tel./phone +48 89 742 22 70 e-mail: [email protected], www.lot.mazury.pl e-mail: [email protected], www.piecki.com Mrągowo *** Pieniężno ** ul. Warszawska 26, 11-700 Mrągowo, tel./phone +48 89 741 80 39 ul. Generalska 8, 14-520 Pieniężno, tel./phone +48 55 237 46 53 e-mail: [email protected], www.it.mragowo.pl e-mail: [email protected], www.pieniezno.pl Nidzica ** Pisz *** ul. Zamkowa 2, 13-100 Nidzica, tel./phone +48 89 625 03 70 pl. Daszyńskiego 16, 12-200 Pisz, tel./phone +48 87 423 26 75 e-mail: [email protected], www.nidzica.pl e-mail: [email protected], www.pdk.pisz.pl Nowe Miasto Lubawskie *** Reszel * ul. Rynek 23, 13-300 Nowe Miasto Lubawskie ul. Rynek 24, 11-440 Reszel, tel./phone +48 89 755 39 09 www.ugreszel.pl tel./phone +48 56 474 23 44 e-mail: [email protected], e-mail: [email protected], www. itnowemiasto.pl Ruciane Nida ** Olecko *** ul. Dworcowa 14, 12-220 Ruciane-Nida, tel./phone +48 87 423 19 89 e-mail: [email protected], www.ruciane-nida.pl pl. Wolności 22, 19-400 Olecko, tel./phone +48 87 520 49 48 e-mail: [email protected], www.olecko.pl Ryn ** Olsztyn **** ul. Hanki Sawickiej 1, 11-520 Ryn, tel./phone +48 87 421 80 61 e-mail: [email protected], www.rck-ryn.pl Wojewódzkie Centrum Informacji Turystycznej ul. Staromiejska 1, 10-017 Olsztyn, tel./phone +48 89 535 35 65 Szczytno * e-mail: [email protected], www.mazurytravel.com.pl ul. Polska 12, 12-100 Szczytno, tel./phone +48 89 676 09 99 Olsztyn *** e-mail: [email protected], www.turystyka.szczytno.pl Miejska Informacja Turystyczna Tolkmicko ** pl. Jana Pawła II 1, 10-101 Olsztyn, tel./phone +48 89 521 03 98 ul. Świętojańska 1, 82-340 Tolkmicko, tel./phone +48 55 231 61 8 e-mail: [email protected], www.olsztyn.eu e-mail: [email protected], www.kulturatolkmicko.pl Olsztynek ** Węgorzewo *** ul. Ratusz 1, 11-015 Olsztynek, tel./phone +48 89 519 54 77 Bulwar Loir-et-Cher 4, 11-600 Węgorzewo, tel./phone +48 87 427 40 09 e-mail: [email protected], www.olsztynek.pl e-mail: [email protected], www.wegorzewo.pl

22 507 504 651 54

512 504

503 505 507 511 51 591 512 510 65 504 512 63 650

506 22 650 W 590 652 511

507 591 e 509

592 i 513

7 509 A k 500 505 509 592

653 s

513 r

22 528 R 513 u 594 594

507 51 592 z 655 655 655 57 592 591

a M 593 P 7 527 593 o M j e 528 593 593 z 661 527 596 i e 59 e r 656 z e 590 z 63 r a 515 526 595 e 643 i r I e z E 519 o j 642 ł c P o k 16 530 i e A i

16 z 519 519 16 16 e 527 16 e J 527 59 i 522 515 k 600 s 609 520 530 w 65 e 531 g o e r z ą i i e M r 667 521 e z 16 57 63 P o j k 522 53 610 l 51 z e 601 i e r e e z 58 i i e P o j 58 I ł a w s k 16 521 W 598 58 7 I∏awa i e 59 s k 536 15 y ń z t 58 63 O l s 53 668 542 57

537 537 Rozogi

61 538 541 508

538 545

648 645 538 7

604 541 538 614

648

543 542 668 545 infolinia53 turystyczna / the travel hotline

15 544 544 645 +48 22 278 77648 77, +48 801 888 844 541 560 544 61 8

/ 17 / 18 TEMAT NUMERU LEADING TOPIC

Podróże muzyczne PO WARMII I MAZURACH

Muzyka w pięknym krajobrazie czy w szacownych zabytkach może być ich dopełnieniem, ale może też być celem podróży na Warmię i Mazury. Podróży śladem festiwali, pięknych instrumentów i ciekawych wykonań. Liczne imprezy muzyczne zaspokoją gusty miłośników różnego rodzaju muzyki, od jazzu przez szanty po muzykę klasyczną.

fot. arch. World Media / 19 acznijmy od muzyki klasycznej. Warmia i Mazury obfitują w dobre kowych organach chóru kapłańskiego W bieżącym roku jubileusz instrumenty w kościołach. Powstały z lat 70 XIX w. Oba te instrumenty pięćdziesięciolecia obchodzi one zazwyczaj w końcu XIX i pierw- łączy postać wybitnego Warmiaka, Zjeden z najstarszych w Polsce – Festiwal szych dziesięcioleciach XX wieku. znanego kompozytora Feliksa Nowo- Muzyki Organowej we Fromborku. Festiwale i koncerty organowe odby- wiejskiego (7 lutego br. przypadała W potężnym wnętrzu fromborskiej wają się w kilku miejscowościach 140 rocznica urodzin kompozytora). archikatedry zabrzmią, jak co roku, regionu. Dużą popularność zyskały W Świętej Lipce późniejszy twórca w każdą niedzielę o godz. 15:30 w ter- Świętolipskie Wieczory Muzyczne „Roty”, marsza „Pod sztandarem minie 2 lipca – 13 sierpnia, dwa wspa- wykonywane na słynnych pięknie pokoju”, opery „Legenda Bałtyku” czy niałe instrumenty – organy zbudowane brzmiących i dostojnie wyglądających oratorium „Quo Vadis” pobierał nauki w latach 30. ubiegłego wieku i umiesz- organach z 1905 roku. Popularnością w szkole organistowskiej, a w Olsztynie czone w starym, pochodzącym z XVII w. i wieloletnią tradycją cieszą się Olsztyń- był przez dwa lata organistą w kościele prospekcie w nawie głównej oraz przy skie Koncerty Organowe wykonywane św. Jakuba (dziś katedra) i tu zaczęła się prezbiterium. Informacje o koncertach na dwóch instrumentach olsztyńskiej jego kariera zawodowa. i cenach biletów znaleźć można na stronie: archikatedry – wspaniałym nowym www.swlipka.org.pl

www.katedra-frombork.pl. (z 2007 roku) w nawie głównej i zabyt- www.organfestival.pl fot. arch. WMROT Jolanta (1), Bieńkowska UMiG Frombork (3)

/ 20 TEMAT NUMERU LEADING TOPIC

Gdy wymienimy jeszcze festiwal muzyki organowej i kameralnej w Giżycku, koncerty organowe w Pasymiu, festiwal organowy w Pasłęku i sporadyczne koncerty w innych miejscowościach, gdy dodamy do tego koncerty muzyki klasycznej w zabytkach Warmii i Mazur, to miłośnicy Bacha, Mozarta, Nowo- wiejskiego i wielu innych twórców będą mieli wiele okazji do fascynujących przeżyć estetycznych.

W roku 2017 już po raz dwudziesty piaty w dwudziestu miastach i miasteczkach Warmii i Mazur wystąpi z koncertami zespół Pro Musica Anti- qua. Ideą zespołu jest spajanie artystów w wypełnieniu przesłania, którego istotą Od niemal ćwierćwiecza nad jest przedstawianie najbardziej warto- ściowych utworów stworzonych przez Jeziorakiem w Iławie, w amfiteatrze dawnych i współczesnych kompozyto- im. Luisa Armstronga brzmi jazz. rów. Koncerty odbywają się w zabyt- kowych wnętrzach zamków, pałaców oraz kościołów; mają też dodatkową wartość – pozwalają odkryć piękno tych obiektów, są również doskonałą formą wypoczynku oraz możliwością odbycia lekcji budzącej świadomość dziedzictwa kulturowego i przyrod- niczego. Szczegółowy harmonogram koncertów znajduje się na stronie www.promusica.info.pl

Na Warmii i Mazurach brzmi także klasyka innych gatunków muzyki. Od niemal ćwierćwiecza nad Jeziora- kiem w Iławie, w amfiteatrze im. Luisa Armstronga brzmi jazz. W sierpniowe popołudnia i wieczory odbywają się imprezy Festiwalu Jazzu Tradycyjnego Old Jazz Meeting „Złota Tarka”. Kon- certy wykonują polskie i międzynaro- dowe sławy muzyki. Nie zabraknie ich i w tym roku, a będzie to już 49 festiwal, którego początki wiążą się ze słynnym klubem studenckim Stodoła w Warsza- wie. Tego lata iławski amfiteatr zabrzmi nutami jazzowymi od 11 do 13 lipca. fot. arch. UM Iława (2) www.zlotatarka.pl

/ 21 W pobliskiej Ostródzie natomiast doman. Gwiazdą tegorocznego festiwalu Goniąc kormorany, oczywiście te z pio- w sierpniu (10–13) odbędzie się kolejny będzie niemiecki duet La Bouche, znany senki Piotra Szczepanika, dolecimy do Ostróda Reggae Festival przywołujący z utworu – Be My Lover. Krainy Wielkich Jezior Mazurskich. gorące klimaty Jamajki i Boba Marleya, Bieżące informacje o festiwalu A tam nie tylko białe żagle na jeziorach, a niektórym zapewne też wspomnienia są zamieszczane na stronie FB: ale także muzyka. Szanty rozbrzmiewać sięgające lat 60. i 70. ubiegłego wieku. www.facebook.com/OFMTOstroda/ będą w wielu tawernach, ale szanty Co roku festiwal zaszczycają swoją nad Niegocinem w Giżycku mają urok obecnością wielkie gwiazdy z Polski i ze Muzycznie wspominać będziemy też szczególny. Festiwal muzyki żeglarskiej świata – np. Kamil Bednarek czy też Krzysztofa Klenczona, pochodzącego ze i morskiej ma stałych wielbicieli i przy- Dreadzone z Wielkiej Brytanii. Szczytna kompozytora, wokalistę i gita- padkowych słuchaczy, którzy zapewne Informacje o koncertach i biletach na rzystę rockowego, lidera Czerwonych staną się wielbicielami tradycyjnej stronie: www.ostrodareggae.com. Gitar i zespołu Trzy Korony, twórcę muzyki na jachtach i stateczkach. I tak znanych przebojów „Historia jednej w lipcu (14–15) w giżyckiej ekomarinie Obok rytmów reggae Ostróda co roku znajomości”, „Powiedz stary gdzieś ty już po raz 25. odbędzie się Festiwal rozbrzmiewa muzyką, w rytm której był” czy chyba najbardziej znanej pio- Piosenki Żeglarskiej i Morskiej ”Szanty wiele osób lubi potańczyć. W tym roku senki o Mazurach i jeziorach „Wróćmy z folkiem” (wstęp wolny). w dniach 28–29 lipca podczas ogólno- nad jeziora”. Zapewne te i wiele innych www.gizyckiecentrumkultury.pl. polskiego Festiwalu Muzyki Tanecznej utworów usłyszymy w czasie Muzycz- będzie można to uczynić w takt piosenek nych Dni i Nocy Szczytna, które w roku A tydzień później (22–23 lipca) w mu- wielu polskich zespołów m.in.: Akcent, 2017 odbędą się w dniach 21–23 lipca. rach klimatycznej XIX-wiecznej Twier-

Boys, Classic, After Party, Mig czy Cza- www.miastoszczytno.pl dzy Boyen w stolicy żeglarstwa, po- fot. arch. UM Ostróda (1)

/ 22 TEMAT NUMERU LEADING TOPIC

między jeziorami Kisjano i Niegocin, tradycję i współczesne wykonania gowskiej publiczności bas, pomysło- zabrzmi po raz 16. Festiwal Hip-Hop. naszych rodaków z dawnych kresów dawca festiwalu. Solistom towarzyszyć Szczegóły na stronie: Rzeczpospolitej. będzie orkiestra symfoniczna Fundacji www.mazuryhiphopfestiwal.pl. AVANGART pod dyrekcją Marty Warto więc obrać kurs na Giżycko! Od ubiegłego roku Mrągowo stało Kosielskiej. się również mazurską stolicą muzyki Ponieważ wszystkie drogi prowadzą operowej. 22 lipca w amfiteatrze nad A 15 lipca, również w amfiteatrze do Mrągowa, to nie sposób nie wziąć jeziorem Czos odbędzie się Mazurski zabrzmi oryginalna muzyka romska, udziału w wydarzeniach muzycz- Festiwal Operowy BALCANTO. poparta niezliczonymi romansami nych odbywających się co roku w tym Wydarzenie to powstało z myślą i czardaszami, ale także wieloma szyb- mieście nad jeziorem Czos. Coun- o umożliwieniu obcowania ze świa- kimi i skocznymi, porywającymi do try Piknik to nie tylko koncerty, to tem opery na najwyższym poziomie. tańca utworami. Znajdzie się też coś dla także ciekawe wydarzenie społeczne W drugiej edycji Festiwalu wystąpią oka, bowiem na scenie pojawi się wiele – zlot miłośników muzyki, motocykli m.in. znana już z pierwszej edycji pięknych tancerek i wokalistek rom- i samochodów, westernowe stroje, sopranistka Katarzyna Zając – Caban, skich w niezwykle bogato zdobionych, jarmark. Na ten piknik przybywają Luciana Pansa – brazylijska mez- kolorowych strojach. Gypsy Carnaval co roku dziesiątki tysięcy uczestników zosopranistka, Max Jota – tenor, Muzyki i Tańca Romów to trzy godziny (termin: 28–30 lipca). A gdy prze- również pochodzący z Brazylii, zdo- wyśmienitej zabawy! brzmią już rytmy i melodie z zachodu, bywca wielu nagród w prestiżowych Wszelkie informacje o koncertach odbędzie się nostalgiczny Festiwal Kul- konkursach wokalnych na świecie w Mrągowie można odszukać na stronie fot. Tomasz Karolski arch (3), MCIT Mrągowo (1) tury Kresowej przedstawiający dawną oraz Piotr Wołosz – znany już mrą- www.ckit.mragowo.pl

/ 23 I na deser stolica regionu – Olsztyn a w raz z nim dwa ważne wydarzenia muzyczne – Olsztyńskie Noce Bluesowe (14–15 lipca) oraz Olsztyn Green Festi- wal (12–13 sierpnia), który odbędzie się nad nowocześnie zagospodarowanym jeziorem Ukiel. Tegoroczne gwiazdy – m.in. zespół Hey, Łąki Łan, Xxanaxx, Ten Typ Mes czy Fisz i Emade, zaserwują niezwykłą ucztę muzyczną dla fanów łączenia słuchania dobrych utworów w przepięknych okolicznościach przyrody. Oprócz koncertów na uczestników festiwalu czeka mnóstwo wydarzeń towarzyszących, propagujących ekologię i zdrowy styl życia. www.olsztyngreenfestival.com

Olsztyńskie Noce Bluesowe to z kolei jeden z najstarszych i najpopularniej- szych festiwali bluesowych w Polsce. Ist- nieje od 1984 roku i od początku kreuje muzyczną historię bluesowego grania w naszym kraju. To właśnie olsztyńskie sceny gościły najznakomitszych artystów bluesowych z różnych stron świata takich jak: Champion Jack Dupree, Mud Morganfield, Bobby Rush, Diunna Greenleaf, Janiva Magness czy Joe Louis Walker. W tym roku można spodziewać się wykonawców tj.: Pokój Numer 3, Hot Tamales Trio, Jerry’s Fingers, Hard Times, Makar & Children of the Corn, Blues Junkers, Dany Franchi Band czy Romek Puchowski & Keith Dunn. www.blues.olsztyn.pl

Wydarzeń muzycznych na Warmii i Mazurach będzie oczywiście dużo wię- cej, zapraszamy i życzymy wielu przeżyć artystycznych! fot. Jarosław Skórski (3)

/ 24 TEMAT NUMERU LEADING TOPIC

Let’s start with classical music. This year, where artists play on beautifully sound- one of the oldest festivals in Poland, The ing organs dating from 1905. Another Festival of Organ Music in Frombork, is musical event worth noting is the Olsztyn celebrating its 50th anniversary. Inside Organ Concert which has a long-stand- the magnificent cathedral at 3.30pm ing tradition and is performed in Olsz- MUSICAL every Saturday from 2nd of July to 13th tyn’s Arch cathedral Basilica. Organists JOURNEYS of August, you will have the chance to play on recently installed organs from listen to two great organs. The organs 2007 which are located in the main nave THROUGH were built during the thirties of the last in addition to much older organs from WARMIA AND century and they are located in the pres- the Chaplains’ Choir from the 70s of bytery in an old prospect, dating back to the 19th century. Both instruments, the MASURIA the 17th century, in the main nave. one in Święta Lipka and the other one in Information about concerts and tickets is Olsztyn are historically linked thanks to Music can be a great background available on: www.katedra-frombork.pl Feliks Nowowiejski, a famous composer to the beautiful landscape and and prominent Warmian figure who historic architecture of this re- There is an abundance of wonderful was the author of ‘Rota’, march ‘Pod gion and if you like it can even musical instruments to be found in the sztandarem pokoju’, the opera ‘Legenda be the main aim of your trip to churches of Warmia and Masuria. Many Bałtyku’ and the oratory ‘Quo Vadis’. Warmia and Masuria. Numer- of them dating back to the end of the First, he studied in organ school in Święta ous musical events to choose 19th century or the first decade of the Lipka and then he started his career as an from will certainly satisfy fans 20th century. Therefore, organ festivals organist in St. Jacob’s church in Olsztyn of many different music genres and concerts are held in many places in now an Arch – cathedral Basilica. ranging from jazz and sea shan- the region. For example, Świetolipski www.swlipka.org.pl fot. M. Kierul (1) ties to classical and reggae. Musical Evenings are hugely popular www.organfestival.pl

/ 25 Other organ and chamber music festi- of August. The concerts are usually During Musical Days and Nights of vals such as in Giżycko, Pasym, Pasłęk performed by Polish and interna- Szczytno which are held on 21–23 of and some other locations in Warmia and tional jazz stars who are playing at July in memory of Krzysztof Klenczon, Masuria often take place in magnificent the festival this year as well. This who was born in Szczytno, and was historical buildings where fans of Bach, year the 49th edition of the festival, a composer, a vocalist, a rock guitarist Mozart, Nowowiejski and other famous whose beginnings were in the famous and the leader of Czerwone Gitary composers have a lot of opportunities for student club ‘Stodoła’ in Warsaw, will and Trzy Korony. He was the creator a real aesthetic experience. take place from 11th-13th July. of famous hit singles such as: ‘Historia www.zlotatarka.pl jednej znajomości’, ‘Powiedz stary gdzieś In 2017, for the 25th time, a group ty był’ and the most known song about Pro Musica Antiqua is performing in In Ostróda, the Reggae Festival will take Masuria and lakes ‘Wróćmy nad jeziora’. twenty towns in Warmia and Masuria. place from 10th to 13th of August. The For sure we will hear these songs and The group consists of artist playing festival recalls the hot rhymes of Jamaica many more during Musical Days and the most valuable pieces of music and Bob Marley as well as for some it Nights of Szczytno. created by old and contemporary brings back memories from the 60s and www.miastoszczytno.pl. composers. The concerts take place in 70s of the last century. Every year famous the historic interiors of castles, palaces stars from Poland and abroad like Kamil If you ‘chase cormorants’, obviously and churches. They have also another Bednarek or Dreadzone from Great those from Piotr Szczepanik’s song advantage – they are a good form of Britain perform at the Festival. ‘Goniąc kormorany’ you will get to relaxation and they let you discover the www.ostrodareggae.com the Land of the Great Masurian Lakes. beauty of such buildings and offer you There you can not only see sails and an experience in natural and cultural Not far away from Ostróda there is sailing boats but also hear – sea shan- heritage. another festival that is ideal for those ties. They are usually played in numer- Concert timetable is available on who like dancing. ous taverns but the ones played and www.promusica.info.pl This year from 28th–29th of July sung at Niegocin Lake in Giżycko have during the Polish Festival of Dance a particular charm. Here the Festival of In Warmia and Masuria you can Music (Ogólnopolski Festiwal Muzyki Sea and Sailing Songs is for seasoned hear classics from different genres Tanecznej) you can dance to the fans and the general public alike, you of music, Jazz concerts have been rhythm of well-known Polish dance may even become an enthusiast of the held for 25 years in the amphithe- music stars such as: Akcent, After songs of yachts and boats yourself! So, atre, called after Luisa Armstrong, Party, Mig or Czadoman. The main on 14th-15th July in the Eco Marina located by the lake in Iława. The star of the festival will be the German in Giżycko, the 25th edition of the International Festival the Traditional duet La Bouche –famous for the hit Festival of Sea and Sailing Songs ’is Old Jazz Meeting ‘Złota Tarka’ takes single entitled ‘Be my lover’. taking place, entrance is free.

place in the afternoons and evenings www.facebook.com/OFMTOstroda/ www.gizyckiecentrumkultury.pl fot. Tomasz Karolski (2)

/ 26 TEMAT NUMERU LEADING TOPIC

And a week later 22th-23th of July opera at the highest level. In the second Green Festival 12th-13th of August, inside the walls of Boyen fortress located edition of the festival many famous artist which will take place at Lake Ukiel. between the lakes Kisiano and Niegocin, will perform, for example, known for the This year the line up includes: Hey, you can participate in a Hip-Hop Fes- 1st edition a soprano named Katarzyna Łąki Łan, XxanaxX, Ten Typ Mess and tival which will take place for the 16th Zając-Caban, a Brazilian mezzosoprano Fisz and Emade who are giving great time. More information is available on named Luciana Pansa and a Brazilian concerts for fans in beautiful natural www.mazuryhiphopfestiwal.pl. tenor named Max Jota – the winner of surroundings. Apart from the concerts, So, it’s really worth going to Giżycko! numerous prestigious prizes in vocal many other attractions like promoting competitions, and bass Piotr Wołosz ecology and a healthy lifestyle are As all roads lead to Mrągowo, you – the initiator of the festival. The Sym- awaiting you! cannot miss the opportunity to take phony Orchestra of the AVANGART www.olsztyngreenfestival.com part in musical events held every year foundation directed by Marta Kosielska in this town at Lake Czos. Country will accompany the soloists. Olsztyn Blues Nights is one of the oldest Picnic is not just about music, it is and most popular blues festivals in also an interesting social gathering of On 15th of July, in the amphitheatre Poland. The festival has been creating the enthusiasts of music, motorcycles and you will have a chance to hear original history of blues in the region since 1984. cars. There is western style clothes and Roma music, which contains countless World known artist such as: Champion a fair. The Picnic attracts thousands of romances and elements of chardash Jack Dupree, Mud Morganfield, Bobby fans every year and, this year it is being a Hungarian dance, popularized by Rush, Diana Greenleaf, Janiva Magness held from 28th–30th of July. Gypsies. and also many other fast and and Joe Louis Walker have appeared on lively songs making people dance. There stage. This year artist like Pokój Numer After that when the music and rhythms will be something for the eye too as a lot 3, Hot Tamales Trio, Jerry’s Fingers, of the west are over, a nostalgic Festival of beautiful dancers and vocalists in Hard Times, Makar & Children of the of Borderland Culture showing some of incredibly richly embellished, colourful Corn, Blue Junkers Dany Franchi Band the old traditions and modern achieve- dresses will appear on stage. The Gypsy and Romek Puvhowski & Keith Dunn ments of our countrymen and women Carnival of Roma Music and Dance are appearing. from inside the borders of Poland from brings you three hours of great fun! More information on the present and the past will take place. information about the concerts www.blues.olsztyn.pl. in Mrągowo is available on Last year Mrągowo became the Masur- www.ckit.mragowo.pl There will be many more music events in ian capital of opera music and on 22th Warmia and Masuria – feel invited and of July in the amphitheatre at Lake Last but not least – the capital of the have a good time! Czos, the Masurian Opera Festival region –Olsztyn and two very impor- / BALCANTO is going to be held. The tant music events – Olsztyn Blues Opracowanie / By fot. M.Kierul fot. MCIT (1), Mrągowo (1) event was set up to present the world of Nights 14th-15th July and the Olsztyn Justyna Szostek, Marian Jurak

/ 27 W POSZUKIWANIU miejsc wyjątkowych

/ 28 POLECAMY WE RECOMMEND

Specjalnie dla naszych Czytelników w czasie licznych podróży po Warmii i Mazurach wyszukujmy miejsc wyjątkowych, wyróżniających się, oferujących coś więcej niż tylko nocleg i wyżywienie. W tym numerze przedstawiamy Wam kolejne propozycje takich obiektów – miejsc, gdzie każdy szczegół jest dokładnie przemyślany i które stale udoskonalają swoją ofertę, by jak najlepiej wpisywać się w zmieniające się potrzeby turystów docierających coraz liczniej na Warmię i Mazury. Na pewno znajdziecie tu coś dla siebie.

fot. www.nawygonie.pl / 29 Pomiędzy dwoma widokowymi. Drugim atutem tego watna plaża z pomostem, można tu jeziorami miejsca jest przepiękny widok z wieży zarówno korzystać z kąpieli wodnych widokowej na Śniardwy – największe i słonecznych, jak i oddawać się pasji Folwark Łuknajno nad jeziorem Śniar- jezioro w Polsce. Do dyspozycji gości wędkowania. Ryby, które goście złowią dwy znajduje się w malowniczym oddano 11 pokoi wkomponowanych w jeziorze, mogą zostać przygotowane Mazurskim Parku Krajobrazowym, w konstrukcję wyniosłego ryzalitu oraz przez personel obiektu. Turyści spra- pomiędzy jeziorem Łuknajno a naj- restaurację „Pod Łabędziem” z mazur- gnieni ruchu i delektowania się pięknem większym jeziorem w Polsce – jeziorem ską kuchnią. Wszystko urządzone jest otaczającej Łuknajno przyrody zapewne Śniardwy. Jeśli pragniecie spędzić urlop w starych zabudowaniach dworskich chętnie skorzystają z bezpłatnej wypo- aktywnie na łonie natury polecamy Fol- początku XX w. Pokoje urządzone są życzalni rowerów. W okolicy panują wark Łuknajno, położony w odległości w pastelowych kolorach, a w każdym idealne warunki do uprawiania sportów 5 km na wschód od Mikołajek nad jezio- z nich znajduje się łazienka z pryszni- wodnych. Sprzęt można wypożyczyć na rem Śniardwy, na terenie Mazurskiego cem. Z okien Folwarku rozciąga się miejscu. Na terenie Folwarku dla przy- Parku Krajobrazowego. Największą wspaniały widok z jednej strony na jeżdżających gości, znajduje się także atrakcją tego miejsca jest ornitologiczny jezioro Śniardwy z drugiej na jezioro pole campingowe z sanitariatami.

Rezerwat Jeziora Łuknajno z wieżami Łuknajno. Do obiektu przynależy pry- www.luknajno.pl fot. www.luknajno.pl (4)

/ 30 POLECAMY WE RECOMMEND

Janczar czar

Jeszcze do niedawna to Bieszczady były kierunkiem, w który uciekało się od zgiełku miasta, w poszukiwaniu świę- tego spokoju i kontaktu z naturą. Każdy oświecony mieszczuch miał swoją metę w urokliwej bacówce i zaprzyjaźnionego gazdę. Tymczasem od kilku lat krainą wielkomiejskich ucieczek jest Warmia, a na Warmii pewne magiczne miejsce stworzone z pasji – Agroturystyka Jan- czary. Gospodarze znani są nie tylko z serdecznej gościnności, ale również z fantazji, która pobytom gości oraz imprezom okolicznościowym dodaje niespodziewanych wrażeń. Porwanie panny młodej czy defilada Amazonek na koniach, biesiada warmińska czy wystrzałowa noc podniebnej pirotech- niki – proszę bardzo! Jedynym ograni- czeniem jest wyobraźnia gości. Przyby- wają tu oni ze względu na fantastycznych gospodarzy, którzy stworzyli swojski klimat, doskonałą staropolską kuchnię oraz możliwość bliskiego kontaktu z naturą i rekreację. Janczary dysponują stadniną koni, a jazda konna to frajda nie tylko dla wytrwanych jeźdźców, ale dla każdego, kto odkrył kojący wpływ kontaktu z końmi. Zarybione stawy oraz bliskość jeziora to gratka dla bardziej lub mniej cierpliwych wędkarzy. Doskonałe miejsce dla miłośników grzybobrań, nordic walking, biegaczy, domatorów szukających zacisznego miejsca, aby czytać, amatorów sportów wodnych i aktywnego wypoczynku. To również doskonała baza wypadowa, dla tych, którzy chcą zwiedzić i poznać Warmię. Agroturystyka Janczary to miejsce stworzone z myślą o hulankach i swawolach. Duch biesiadowania, muzyki i tańca jest tu obecny od samego początku. Każdy, kto choć raz odwiedził Janczary, na pewno tam wróci. I nie dlatego, że pani Danuta rzuca na gości zaklęcie. To miejsce broni się swoją naturalną magią. Czar Janczar i ani słowa więcej. fot. www.janczary.pl (3) www.janczary.pl

/ 31 Twórcze Siedlisko a oswojone zwierzaki chętnie bawią się razem z nimi. Na piętrze domu na Ziołowa Dolina W pobliżu Mikołajek, na skraju lasu gości czekają cztery przytulne pokoje w stolicy Warmii i nad położonym w dolinie stawem, urządzone w stylu nawiązującym do leży otoczony łąkami i pagórkami natury, każdy z drewnianym balkonem Ziołowa Dolina znajduje się w stolicy dom z pruskiego muru, wokół którego i łazienką. Przy pokojach znajduje się Warmii, zaledwie kilka kilometrów od pasą się owce – to właśnie Siedlisko przestronna kuchnia z widokiem na centrum Olsztyna. To przepiękne miej- na Wygonie. W siedlisku czas płynie las oraz szafa pełna książek i gier plan- sce otoczone lasami i rzeką, idealne na wolniej. Tu można oderwać się od szowych. W siedlisku powstają ręcznie odpoczynek i spędzanie wolnego czasu miejskiego gwaru, posiedzieć przy dziergane na drutach i szydełku kosze z rodziną, który tutaj płynie wolniej. ogniu, zapatrzeć się w gwieździste i chodniki ze sznurka, pufy, plecione Można go poświęcić na celebrowanie niebo, wsłuchać w cykanie świerszczy dywany, wełniane pledy i wiele innych domowych obiadów, ucztę grillową czy albo żabie kumkanie. Na otoczonej różności tworzonych z pasją. Wyroby klimatyczne ognisko, niespieszny spacer naturą ogromnej przestrzeni znajduje te swoje istnienie zawdzięczają przede po lesie albo emocjonujące rodzinne się staw, wiata z miejscem na ognisko, wszystkim wszechobecnej naturze, grzybobranie. Na gości czeka plac zabaw, hamaki, boisko, strzelnice łuczni- z której ich twórcy czerpią inspirację. minizoo, i wiele innych atrakcji dla cze, a dla dzieci plac zabaw z wielką Powstają dzięki zamiłowaniu gospo- dzieci, młodzieży oraz dorosłych, które trampoliną. Las jest tuż za płotem, darzy siedliska do prostego życia bez gospodarze organizują na życzenie gości a rowery, którymi można przemierzać pośpiechu oraz marzeniom o niepo- – zawody strzeleckie, przejażdżki pojaz- Mazurski Park Krajobrazowy, w obrę- wtarzalności w powtarzalnym świecie, dami militarnymi, wycieczki bryczką po bie którego leży siedlisko, dostępne które to udało im się zrealizować okolicy, łowienie ryb. Ziołowa Dolina u gospodarzy. Dzieci mogą bezpiecznie tworząc Siedlisko na Wygonie. oferuje noclegi w przestronnych 2-, 3-

szaleć, ponieważ teren jest ogrodzony, www.nawygonie.pl i 4-osobowych pokojach z łazienkami. fot. www.nawygonie.pl (5)

/ 32 POLECAMY WE RECOMMEND

Wszystkie wyposażone są w TV oraz że Ziołowa Dolina stanowi doskonałą products to satisfy the changing dostęp do bezprzewodowego Internetu. bazę noclegową dla dłuższych pobytów, needs of the tourists who come to Goście mają możliwość skorzystania w trakcie których można codziennie Warmia and Masuria in growing z posiłków w formie śniadań, obiadów zwiedzać inną atrakcje Warmii i Mazur. numbers. We believe you will oraz kolacji przygotowywanych z ekolo- www.ziolowa-dolina.pl find something here that is just gicznych produktów. Dla osób ceniących for you. sobie prywatność oraz odpoczynek jeszcze bliżej natury przygotowano w pełni wyposażony domek sezonowy położony Between two lakes na uboczu, pod lasem pomiędzy sta- Grange Łuknajno is located in the pic- wem i rzeką. Na terenie gospodarstwa LOOKING FOR turesque Masurian Landscape Park mieszka wiele zwierząt. Konie, osiołki, UNIQUE PLACES between lakes Łuknajno and Śniardwy strusie, kury, kaczki to tylko niektóre – the biggest lake in Poland. If you like z nich. Żyją tu szczęśliwie i dostarczają On our numerous research trips having active relaxation outdoors, we wiele radości każdego dnia. Wszystkie through Warmia and Masuria, recommend Łukajno Farm, 5 kms from uwielbiają, gdy wokół nich pojawiają się we are constantly looking for new Mikołajki by Śniardwy lake within the ludzie. Daje to im możliwość prezento- places which are unique and offer borders of the Masurian Landscape Park. wania swoich wdzięków, co najbardziej more than just accommodation The main attraction is the ornithological podoba się najmłodszym gościom Zio- and catering. In this issue of our Reserve Łukajno lake with two obser- łowej Doliny. Większość ze zwierzaków magazine, we present new facili- vation towers overlooking Śniardwy można bez obaw głaskać i robić wspólne ties – places where each detail is lake. Grange Łuknajno offers 11 guest zdjęcia. Niewielka odległość do wielu well thought out and the owners rooms and ‘Pod Łabędziem’ restaurant fot. www.nawygonie.pl (1) atrakcji turystycznych regionu sprawia, are striving to improve their with local Masurian food. Guest rooms

/ 33 / 34

fot. www.luknajno.pl (1), www.nawygonie.pl (1), www.janczary.pl (1) POLECAMY WE RECOMMEND are painted in pastel colors with ensuite also serves as an ideal base for those Herb Valley bathrooms and showers, the restaurant who want to sightsee and get to know is located in an old manor dating from Warmia. The farm was set up with beside the capital the beginning of the 20th century. The the idea of a challenge, feasting and of Warmia views from Grange’s windows are breath- dancing in mind. A lot of people who taking, from one side Śniardwy lake, visit Janczary come back for the warm Herb Valley is located in the vicinity and from the other side Lake Łuknajno. hospitality, charm and the magic of of the capital of Warmia, just a few A private beach with a pier where you Warmia which speaks for itself. kilometres from the centre of Olsztyn. can bathe, sunbathe and swim belongs to www.janczary.pl This beautiful place surrounded by the complex. You can also fish in the lake forests and a river, is perfect for relaxing and what’s more, the fish caught can be and spending time which passes slowly prepared by the chef. Free bikes are avail- Creative Habitat with your family and friends. You can able for tourists who like to explore the Nearby Mikołajki, on the edge of celebrate over a homemade dinner, beauty of the local nature surrounding a forest beside a pond hidden away in a barbecue feast or next to a campfire, Łuknajno on two wheels. The environs a valley, surrounded by meadows and a slow walk in the forest and more are perfect for water sports and there is hills, where sheep lazily graze, there is exciting than you would think, wild – an equipment rental service and serviced a house built in the old Prussian style, it mushroom picking. Guests are offered camp site with bathrooms within the is the settlement of Wygon (Siedlisko na a playground, mini zoo, and many grounds of the grange. Wygonie). Here time passes slowly and other attractions for the kids and for the www.luknajno.pl you can take it nice and easy, far away adults, events and attractions are organ- from the fast pace of modern life, sitting ised on request. The hosts offer fishing by a campfire, gazing at a starry sky, and shooting competitions, rides in Janczar charm listening to crickets chirping and frogs military vehicles and horse and carriage Up until recently, it was Bieszczady croaking. In this large area surrounded rides through the local countryside. which was the ‘in place’ to escape to by nature, there is a pond, a shelter Herb Valley offers accommodation in from the bustle of city life to find peace with a place for campfires, hammocks, spacious 2, 3 and 4, person – rooms and quiet and be close to nature. Every a football pitch, shooting and archery with bathrooms, TV and access to ‘city slicker’ had their destination in galleries and a playground for the kids wireless internet. Breakfast, dinner and a charming shepherd’s hut and a friendly with a large trampoline. A forest is supper are made from free-range prod- host, called ‘gazda’. just over the fence and bikes on which ucts. There is a fully equipped summer For the last few years, Warmia has become you can travel through the Masurian house situated close by, next to a forest, the land to escape to and in particular one Landscape Park are available to guests. between a pond and a river, for people magical place in Warmia is Janczary Children can have safe fun in a secure who want even more privacy and like agritourism farm. The hosts are known area as the area is fenced off and another to relax even closer to nature. The farm for their hospitality and imagination attraction are the host’s pets that like to is home to various animals such as: which add an unexpected twist to trips play with the kids. There are four guest horses, donkeys, ostriches, hens, ducks for their guests. Kidnapping the bride, rooms available on the ground floor with and more. All of them are happy here a parade of Amazon horses, a Warmian bathrooms, all of them are furnished and every day they bring a lot of joy. feast and a funky fireworks night are in a natural, rustic style with a wooden They like people because it is a good among some of the quirky ideas of the balcony. Close to the guest rooms, chance for them to display their charms hosts.. People come back to Janczary for there is a spacious kitchen overlooking – something what little kids like in the hosts, friendly atmosphere, great food the forest and a cupboard full of books particular. You can stroke most animals and to be close to nature. and board games. Hand-knitted or without fear and even take your selfie There is a stud farm here so horse riding crocheted baskets and string rugs, puffs, with them. Situated near many tourist is available for beginners and experienced carpets, woolen blankets and a lot more attractions in the region makes Herb riders . There is a fish pond and a nearby crafts are made with passion here. These Valley a good base for a longer stay. lake for those who want to try their luck products owe their existence to the local During such a stay you can sightsee the at fishing. Janczary is a perfect place for nature which is an inspiration for the many different attractions that Warmia mushroom picking, nordic walking, artists. The products are created because and Masuria has to offer, known and running and jogging. It is an ideal place the hosts love the simple life away from unknown! for lazy-bones too looking for a quiet the mundane, repetitiveness of the www.ziolowa-dolina.pl place to get lost in a book, for lovers of outside world. Come and see for yourself watersports and those who like active what they have built and achieved! / relaxation. Janczary Agritourism farm www.nawygonie.pl Opracowanie / By Kamila Górecka-Kirwiel

/ 35 SPOTKANIE Z HISTORIĄ I RZEMIOSŁEM ARTYSTYCZNYM W OLSZTYNKU

/ 36 POLECAMY WE RECOMMEND

owstanie leżącego w niewielkiej Skansen obchody świąt i uroczystości – np. Wielki odległości od Olsztyna – sto- Dzień Pszczół, Regionalne Święto Ziół, licy Warmii – Olsztynka wiąże tętniący życiem koncerty, warsztaty i inne. To także Psię z osobą komtura ostródzkiego – Muzeum w Olsztynku mieści się na doskonała destynacja na wycieczkę Gunthera von Hohenstein. Z jego to 93 ha. Posiada bogate zbiory zgroma- szkolną. Oferta edukacyjna przygo- inicjatywy na niewielkim wzgórzu zbu- dzone w wielu obiektach dużej i małej towana przez muzeum przez ostatnie dowano zamek, a obok powstała osada, architektury wiejskiej z Warmii, Mazur, lata ulega zmianom i jest wzbogacana która otrzymała w roku 1359 prawa Powiśla i Małej Litwy, o zróżnicowanych o nowe tematy. Obecnie tematyka lekcji miejskie i nazwę „Hohenstein”, na cześć funkcjach, budowie i konstrukcji. Są to muzealnych dotyczy ekspozycji stałych komtura. Dziś Olsztynek poszczycić budynki mieszkalne, sakralne, zabu- w obiektach udostępnianych do zwie- może się wieloma ciekawymi zabytkami dowania gospodarcze i przemysłowe. dzania, wystaw stałych i czasowych orga- – średniowiecznym zamkiem z dosko- Wyposażenie budynków stanowią eks- nizowanych w Salonie Wystawowym, nale zachowanymi murami obronnymi ponaty pokazujące tradycyjne metody a także niewielkich ekspozycji przygo- z XV wieku czy dawnym kościołem pracy i obrzędy na wsi w XIX i XX towywanych specjalnie na konkretne katolickim z XIV wieku. Wart zobacze- wieku. Zbiory muzealne przekraczają lekcje. Tematy lekcji są zróżnicowane, nia jest także zabytkowy Dom Mron- 10 tys. egzemplarzy. Dzięki tak bogatej związane z historią Warmii i Mazur, gowiusza oraz Multimedialne Muzeum ekspozycji można tu od podstaw poznać obrzędami i zwyczajami mieszkańców Obozu Jenieckiego Stalag IB i Historii warunki życia i wytwory pracy naszych wsi czy sztuką ludową. Prowadzone są Olsztynka mieszczące się w miejskim przodków. Dużą atrakcją zwłaszcza lekcje na temat budownictwa ludowego, ratuszu. Jednak miejscowość znana jest dla dzieci są zagrody ze zwięrzętami, ubioru ludowego, codziennej pracy przede wszystkim za sprawą Muzeum w których znajdziemy gatunki od zawsze i zajęć mieszkańców wsi. Do najpopular- Budownictwa Ludowego – najstarszego towarzyszące i pomagające człowiekowi niejszych lekcji zalicza się malowanie na i największego skansenu w tej części Pol- – kury, króliki, owce, kozy, konie itd. szkle oraz lepienie z gliny. W skansenie ski. Mniej znanym, ale równie godnym W skansenie przez cały rok odbywają się mieści się sklepik z pamiątkami, można odwiedzenia miejscem jest Huta Szkła ciekawe imprezy: jarmarki świąteczne tu także zorganizować konferencję lub Artystycznego. i okolicznościowe, Targi Chłopskie, imprezę firmową, a także wziąć ślub.

fot. Archiwum MBL w Olsztynku (1) / 37 maksymalnie ekologiczny. Wszystkie mienie go w celu osiągnięcia tak wyso- Dusza zaklęta produkty powstają ze szkła odpado- kiej temperatury trwa 10 dni. Huta w szkle wego, bez użycia piasku kwarcowego umożliwia zwiedzanie i poznanie pro- i wielu chemicznych dodatków. Huta cesu powstawania wyrobów szklanych W pobliżu skansenu znajduje się nie- kupuje stłuczkę szklaną szkła białego. krok po kroku. Pracownicy prezentują wielka i unikalna w skali Europy Huta Stosowane są barwniki, ale tylko te, kolejne etapy powstawania pięknych Szkła Artystycznego w Olsztynku. które w temperaturze 1100°C spalają ozdób. W przyzakładowym sklepie Jej wyjątkowość polega na tym, że się i nie barwią w ten sposób powtórnie można kupić szklane ptaszki, słoniki współcześnie prawie nie spotyka się wykorzystywanego szkła. Do wytopu i inne wymyślne wyroby ze szkła. tego typu zakładów produkujących szkła jest używany piec szamotowy Chętni mogą sami „wydmuchać” wyroby szklane bez użycia maszyn, z utrzymywaną stała temperaturą sobie produkt szklany na pamiątkę, a tak właśnie pracuje się w Olsztynku. ok. 1400°C. Piec utrzymywany jest ale niestety nie jest to takie proste,

W dodatku produkuje się tu w sposób w ruchu ciągłym, ponieważ urucho- na jakie wygląda. fot. Archiwum MBL w Olsztynku (4)

/ 38 POLECAMY WE RECOMMEND

A MEETING WITH HISTORY AND HANDICRAFTS IN OLSZTYNEK

The foundation of Olsztynek near Olsztyn is connected with the commander of the Teutonic Knights in Ostróda, commander – Gunther von Hohenstein, whose idea was to build a castle on a hill. Soon a town grew around the castle which received city rights in 1359 and was named ‘Hohenstein’ after its founder. Nowadays, Olsztynek is famous for numerous interesting, historical buildings such as: the Medi- eval castle with well-preserved fortifications from the 15th century and an old Catholic gelist church from the 14th century. Also worth seeing is the historical Mrongwiusz’s House, the Intera- cive International World War 1 Camp Museum Stalag IB and the History of Olsztynek is located in the townhall. Nevertheless, Throughout the year, various events are the town is mainly known for the held in the open-air museum for example: Museum of Land Engineering – the oldest and the biggest open- concerts, workshops, Christmas and air museum – heritage park in Easter and occasional fairs. this part of Poland. There is also a glasswork factory which is less known but worth visiting. The open-air museum that is full of life The opn-air museum, covering an area of 93 hectares has a vast collection, in many facilities of big and small rural architecture of Warmia, Masuria, Powiśle (literally near the Vistula) and Lithuania Minor. These are residental buildings, religious buildings, farm and industrial fot. Archiwum MBL w Olsztynku (2) buildings of various functions, build

/ 39 and construction. The buildings are fur- involving moulding or painting on glass. buys broken white glass and only those nished with exhibitis showing traditional In the open-air museum there is a shop pigments are used which burn at 1100 methods of work and rural ceremonies in with souvenirs and a place where you degrees Celsius and they do not re-dye the village in the 19th and 20th century. can organise a conference, a company the used glass. The fireclay oven main- The Museum’s collection consists of intergration event or even a wedding. tains a permanent temperature of about over 10 thousand exhibits. Thanks to 1400 degrees Celsius which is used for this vast collection, you can learn about A soul enchanted glass melting and it is kept on continu- living conditions and products made ous standby as it takes 10 days to achieve by our ancestors from the beginning. in the glass such a high temperature. Sightseeing is A farmhouses with animals like – hens, Nearby open-air museum, there is available as well as learning about the rabbits, sheep, goats, horses and a lot a little and unique on a European process of producing glass products more, is especially attractive for children. scale – Glassworks of Artistic Glass in step by step. You are presented with the Throughout the year, various events are Olsztynek (Huta Szkła Artystycznego subsequent stages of producing beauti- held in the open-air museum for exam- w Olsztynku). Its uniqueness is that ful decorations. There is a factory shop ple: concerts, workshops, Christmas and nowadays, it is rare for a factory to pro- where you can buy glass birds, elephants Easter fairs, occasional fairs, Farmers’ duce glasswork without using machines and other products. Those who want to fair (Targi Chłopskie), celebrations moreover, in an ecologic way. All prod- ‘blow’ a glass product for a souvenir can like – Great Day of Bees (Wielki Dzień ucts are made from waste glass, without do it but it is not as easy as it seems. Pszczół), Regional Herb Celebration the use of quartz sand and many other / (Regionalne Świeto Ziół) and more. It chemical additives. The Glassworks Opracowanie / By Kamila Górecka-Kirwiel is a good destination for a school trip as educational offers are continously changed and enriched by new objects. Muzeum Budownictwa Ludowego – Park Etnograficzny w Olsztynku / The subjects of the lessons are varied, Museum of Land Engineering – Ethnographic Park in Olsztynek they are related to the history of Warmia ul. Leśna 23, 11-015 Olsztynek www.muzeumolsztynek.com.pl and Masuria, rituals and customs of rural inhabitants and also the culture of differ- Huta Szkła Artystycznego w Olsztynku / Glasswork of Artistic Glass ent nationality. There are lessons on land Krzysztofa Mrongowiusza 38, 11-015 Olsztynek www.huta-olsztynek.pl engineering, folk costumes the and every

day work. The most popular are lessons Więcej o Olsztynku piszemy dodatkowo na stronie 42. / More about Olsztynek is on page 44. fot. Archiwum MBL w Olsztynku (1)

/ 40 POLECAMY WE RECOMMEND

Cittaslow ZAPRASZA Muzea z duszą

Miasteczka Cittaslow kultywują mocno swoje tradycje i mają swoją duszę. Szczególnymi miejscami są małe muzea ukazujące wielkie momenty historii. Zainteresujmy się kilkoma.

acznijmy od leżącego z dala w technice 3D możemy zapoznać się Geografic. Poza muzeum warto rzucić od głównych szlaków Warmii z historią Zakonu od momentu powsta- okiem na XIV-wieczny zamek czy i Mazur (ale dojeżdża tu Pen- nia i Ziemi Świętej po czasy współczesne neobarokowy kościół. Zdolino) Działdowa, gdzie czuć ducha i Wiedeń. Dla dzieci przygotowano spe- Muzeum czynne: rycerstwa. W budynku ratusza funk- cjalne komiksy, stroje, puzzle i muzykę. Wtorek – piątek 10.00–17.00 cjonuje ciekawe Interaktywne Muzeum W 2014 roku muzeum zostało laure- Sobota 10.00–16.00 Państwa Krzyżackiego. Poprzez multi- atem konkursu na 7 Nowych Cudów Wstęp – bezpłatny fot. arch. Urzędu Marszałkowskiego (1) medialne dotykowe ekrany i projekcje Polski organizowanego przez National Więcej na www.muzeum.dzialdowo.pl

/ 41 W oddalonym o 25 km Lidzbarku medialne Muzeum Obozu Jenieckiego by w Bałdach oglądnąć granicę Mazur tchnie duchem strażackim, bo Ochot- Stalag IB i Historii Olsztynka. Funk- i Warmii wraz z aleją Biskupów War- nicza Straż Pożarna istnieje tu od cjonujący w latach 1939–1945 Stalag mińskich. Barczewo ma duszę patrio- 3 maja 1889 roku a od 1972 roku IB Hohenstein był obozem między- tyczno-muzyczną, bo funkcjonujące od funkcjonuje też Muzeum Pożarnictwa, narodowym, drugim co do wielkości 1961 roku muzeum poświęcone urodzo- gdzie najstarsze eksponaty pochodzą w Prusach Wschodnich. Panuje tu nemu tu twórcy „Roty” czy „Hymnu z XVI wieku. Są mundury, hełmy duch zadumy, bo pokazana jest historia Warmii” nosi nazwę Salonu Muzycz- pruskie i polskie, drewniane prasikawki I wojny światowej i jej skutki dla War- nego im. Feliksa Nowowiejskiego. Poza i szpryce, bekadła, powozy i wozy mii i Mazur z uwzględnieniem mau- działem muzealnym prowadzona jest tu bojowe. Przed budynkiem stoi latarnia zoleum Tannenberg-Denkmal. Przed szeroka działalność kulturalno-eduka- gazowa z 1903 roku. Ciekawostką jest budynkiem stoi lew, kiedyś pomnik cyjna (koncerty, lekcje muzealne, lekcje motopompa „Syrena” z fabryki Lilpopa, upamiętniający XII Mazurską Dywizję gry, itp.). Salon Muzyczny czynny od Raua i Loewensteina, której model Piechoty walczącą w bitwie pod Tan- wtorku do soboty w godz. 10.00–16.00 wykorzystany był przy produkcji samo- nenbergiem w 1914 roku. Będąc w Olsz- – www.nowowiejski.pl chodów Syrena. Są też w mieście 2 inne tynku nie można nie wstąpić na słynne Zaplanowany na 25–27 maja 2017 r. muzea (przyrodnicze i etnograficzne) jagodzianki (Cukiernia Jagodzianka Międzynarodowy Festiwal Muzyki a przemieszczać się można Welex-em przy ul. Mrongowiusza 7) albo zjeść Chóralnej im. F. Nowowiejskiego ma czyli wolnobieżnym elektrycznym obiad w należącej do sieci Dziedzictwa 15-letnią tradycję. Barczewo znane jest pojazdem turystycznym. A odpocząć Kulinarnego „Restauracji z Zielonym też z funkcjonującego od 1810 roku można nad jeziorem. Piecem” (www.zielonypiec.pl przy więzienia, ale turystyczne zwiedzanie go Zwiedzanie możliwe po wcześniejszym ul. Floriana 1) jest niemożliwe a innego nie polecamy. uzgodnieniu – tel + 48 730 757 752 Muzeum można zwiedzać od ponie- Więcej informacji na: www.lidzbark.pl działku do piątku w godz. 8.00–16.00. Tu kończymy – a właściwie przery- Więcej informacji na: www.olsztynek.pl wamy na chwilę – naszą wędrówkę po Po odpoczynku udajmy się do Olsz- miejscach z duszą, bo takich miejsc tynka (58 km – po drodze Pole Bitwy Tak posileni możemy ruszyć do odle- w miasteczkach spod znaku pomarań- pod Grunwaldem). Nową duszę ma głego o 60 km warmińskiego Bar- czowego ślimaka jest więcej i jeszcze do

otwarte w 2015 roku w ratuszu Multi- czewa. Warto pojechać przez Mierki, nich wrócimy. fot. arch. Urząd Miasta Lidzbark (1)

/ 42 POLECAMY WE RECOMMEND

Museum of the Teutonic Knight Ter- In Lidzbark, situated approximately ritory’ in the town hall. There you can 25 km from Działdowo, you can feel trace the history of the Teutonic Order the spirit of the fire service in Voluntary CIT TASLOW from its creation in the Holy Land up Fire Service (Ochotnicza Straż Pożarna) TOWNS INVITE to the present including, where their that has existed here since the 3rd May headquarters are located in Vienna, on 1898. There is also ‘the Firefighting YOU multimedia touch panels and projections Museum’ (Muzeum Pożarnictwa) (3d and augmented realities). Special established in 1972, where the oldest MUSEUMS WITH SOUL music, comics, costumes and puzzles exhibits date back to 14th century. are available for children. In 2014 the Among some of the exhibits are uni- Cittaslow towns cultivate strong- museum was a successful candidate in forms, Polish and Prussian helmets, ly their own traditions and have the competition ‘the 7 New Wonders a wooden fire – extinguisher of a rare their own unique soul. Little mu- of Poland’ (‘7 Nowych Cudów Polski’) old type, syringes, tubes, a wagon and seums showing great moments in organised by National Geographic. fire-fighting vehicles. In front of the history have a specific character. Besides the museum, the 14th century building there is a gas lantern from Let’s have a look at a few of them. castle as well as the neo-baroque church 1903. As a point of interest, the model are worth visiting. of the fire pomp ‘Syrena’ from Lilpop, Działdowo where you can feel the spirit Opening hours: Rau and Loewenstein factories was used of Teutonic knighthood. A little town Tuesday-Friday: 10–17 in the production of the iconic Polish located off the beaten track in the region Saturday: 10–16 car the ‘Syrena’. of Warmia and Masuria, fortunately, the Free entrance In the town there are also two more Pendolino train stops here. There’s an More information on museums – the Natural Museum and interesting museum called ‘Interactive www.muzeum.dzialdowo.pl Etnographic Museum. In Lidzbark you fot. arch. Urzędu Marszałkowskiego arch. (3), Urząd Miasta Lidzbark (1)

/ 43 can also travel by Welex – tourist low- fighting in the battle of Tannenberg in Feliks Nowowiejski who was born in speed electric vehicles and relax by the 1914. During your visit to Olsztynek you Barczewo. Feliks Nowowiejski is the lake as well if you wish. must try the famous ‘jagodzianki’ buns author of patriotic songs such as ‘Rota’ Musum Sightseeing is possible filled with local bilberries, which can be the ‘Warmian Anthem’. Salon Muzy- after prior arrangement – phone No.: bought in a local cake shop ‘Cukiernia czny im. Feliksa Nowowiejskiego has +48 730 757 752 Jagodzianka’ in ul. Mrongowiusza 7, or also an educational-cultural function. More information available on: have dinner in the restaurant ‘Z Ziel- Various concerts, history and music www.lidzbark.pl onym Piecem’ which is a member of lessons are organised here. Salon Muzy- The Culinary Heritage Organisation czny is open from Tuesday to Friday After a rest, let’s move on to Olsztynek. – www.zielonypiec.pl – ul. Floriana 1. 10:00–16:00 – www.nowowiejski.pl A ride of 58 kms along the way you Opening hours – Monday to Friday Feliks Nowowiejski’s International Fes- pass where the battle of Grunwald 8:00–16:00 tival of Choral Music is an annual event took place. The Interacive International More information on: www.olsztynek.pl which has been taking place for fifteen World War 1 Camp Museum ‘Stalag IB years. The 16th edition takes place on and the History of Olsztynek’ opened After sampling some local specialities, 25–27 May 2017. in 2015 in the town hall. Stalag IB on you go to Barczewo in Warmia Barczewo is also famous for its prison Hohenstein (1939–1945) was the sec- which is situated 60 km from Olsz- that has been in use since 1810. Unfor- ond largest, international war camp in tynek. It is worth travelling via Mierki, tunately, sightseeing is impossible. Eastern Prussia. You can experience the to a place called Bałdy, to see the site specific atmosphere regarding the history of the historical border of Warmia Now it’s time to draw breath. There’re of World War I and its consequences nad Masuria and Aleja Biskupów more such places in the charming little for Warmia and Masuria including Warmińskich the Avenue of Varmian towns and villages under the Cittaslow former Tannenberg – Denkmal mau- Bishops. Barczewo has a patriotic-mu- orange, snail banner and soon we will soleum. In front of the museum there sical soul with its history found in the come back to them. is a statue of a lion that commemo- museum, established in 1961, it is called rates XII Masurian Infantry Division Salon Muzyczny im. Feliksa Nowow- /

– XII Mazurska Dywizja Piechoty – iejskiego. The museum is devoted to Opracowanie / By Stanisław Harajda fot. arch. Urzędu Marszałkowskiego (1)

/ 44 POLECAMY WE RECOMMEND

WAKACJE w Jezioranach Warmia i Mazury – te dwa słowa wymawiamy niemal jednym tchem, jakby stanowiły jedność, a przecież to dwie zupełnie różne krainy. Warmia, kusząca malowniczymi, pagórkowatymi krajobrazami, z lusterkami połyskującej wody jezior i rzek, zawsze uważana była za tę „brzydszą siostrę” Mazur, które od lat stały się mekką turystów. A niesłusznie. Bo Warmia ma do zaoferowania ogrom możliwości. Urokliwe miasteczka, gotyckie zamki biskupie, dzika, nieskażona przyroda, pasjonująca historia i ludzie – fantastyczni, ciekawi świata, którzy pokochali te ziemie i z wyboru lub z urodzenia zostali dumnymi Warmiakami.

ednym z takich miasteczek wartych czas zaborów i wojny. Zamek biskupi nie zachodniego ze sklepionymi piwnicami. odwiedzenia są Jeziorany. Central- miał już tyle szczęścia. Po wielkim poża- Jeziorany należą do międzynarodowej Jnym punktem w miasteczku jest rze w 1783 roku został rozebrany, a zam- sieci Cittaslow, która zrzesza podobne, plac-rynek, w pobliżu którego znajduje kowe cegły przeznaczono na odbudowę kameralne, często zabytkowe miasta. się gotycki zabytkowy kościół, który miasta. Do dzisiejszych czasów ostała się Zatem, kilka słów o atrakcjach czekają- fot. Paweł Oleszczuk (1) przetrwał zawirowania historii, pożary, jedynie dolna część głównego skrzydła cych nas w Jezioranach i okolicy…

/ 45 Revita Warmia Coś na ząb Czarna Owca zdobyła najwyższy laur w konkursie podczas Festiwalu Serów W centralnej części rynku kolorową Po zaspokojeniu głodu sztuki przy- w Lidzbarku Warmińskim w 2016 roku. witryną przyciąga wzrok galeria Revita dałoby się zaspokoić także głód ciała. U Stephnane’a i Magdy można zamó- Warmia. W środku, na półkach kolo- A okazji ku temu nie brakuje. Na wić również warzywa z ekologicznego rowych, malowanych lub surowych jeziorańskim rynku, tuż obok galerii, ogrodu i genialny, tradycyjny francuski drewnianych witryn i kredensów znaleźć znajduje się restauracja Retro. Szef pasztet z królika. można wyroby warmińskich twór- kuchni serwuje w niej tradycyjne ców ludowych, artystyczną biżuterię warmińskie potrawy przygotowane Kiersztanowo 27, i inne rękodzieło, ziołowe mieszanki z lokalnych produktów. Podane tel.: +48 602 370 026 babek zielarek na wszelkie dolegliwości w przepięknie urządzonych wnętrzach www.owczarnialefevre.com i wydawnictwa związane z historią War- potrafią uprzyjemnić każdy, nawet mii. Są także prace Natalii Tejs, artystki najbardziej deszczowy dzień. A jeśli mieszkającej tuż obok, w Studziance. mamy jeszcze ochotę na małe co nieco, Kwaśne Drzewo Piękne, inspirowane warmińskimi kli- koniecznie trzeba odwiedzić miejsco- matami. Ale Revita Warmia to nie tylko wych wytwórców serów! Sauerbaum galeria. To przede wszystkim fundacja Siedlisko Kwaśne Drzewo Sauerbaum działająca na rzecz dzieci i młodzieży tworzą Olena i Kamil wraz z dziećmi, oraz szeroko pojętej rewitalizacji Jezioran Owczarnia a zamieszkuje z nimi stado przeżuwaczy, i okolicy. Jej twórcami są Rafał i Mar- czyli owce i kozy, konie, psy oraz kilka celina Mikułowscy. Rafał jest artystą Lefevre kotów. Świeże sery wyrabiane przez malarzem i architektem, Marcelina W Kiersztanowie, kilka kilometrów od Olenę to małe dzieła sztuki kulinarnej. zajmuje się projektowaniem wnętrz i… Jezioran, fantastyczne owcze sery wyra- Nie tylko pyszne i delikatne, ale także realizacją pomysłów na rzecz miejsco- bia Stephane Lefevre. Na Warmię przy- pięknie ozdobione płatkami jadalnych wych dzieciaków. był z Francji. W „poprzednim życiu” kwiatów. Produkty na bazie mleka Michalina i Rafał Mikułowscy, prowa- zajmował się… modą ślubną. Dzisiaj są dostępne sezonowo (sery, jogurty, dzący fundację i galerię Revita Warmia, robi jedne z najlepszych owczych serów solony karmel). Jako akompaniament zapraszają również do siebie – w daw- w Polsce. do serów wytwarza się tutaj też pyszne nych budynkach gospodarczych urzą- Wytwarza kilka rodzajów sera. Jest ser czatneje, konfitury, syropy kwiatowe. dzili galerię sztuki, w której zobaczyć a’la roquefort, są świeże serki z dodat- Olena robi również naturalne mydełka można nie tylko prace Rafała, ale kiem ziół. Najsłynniejszym serem – idealnie nadające się do każdego również unikatowe meble i współczesne z Owczarni Lefevre jest Czarna Owca. rodzaju skóry. rzeźby. Galerię, w której można poczuć Ten niewielki serek w kształcie pira- Jeśli chcielibyście odwiedzić Kwaśne

atmosferę sztuki. midki pokryty jest dębowym popiołem. Drzewo Sauerbaum lub spróbować ich fot. Wojciech Krefft (2)

/ 46 POLECAMY WE RECOMMEND

produktów, zadzwońcie lub napiszcie, Puławską. Ewa jest mistrzynią kuchni fotograficzne i inne. Warto zaglądać aby umówić się na spotkanie. wegańskiej. A kuchnia ta bynajmniej na ich strony internetowe i znaleźć coś nie jest nudna. Smakołyki wyczaro- idealnego dla siebie. Olena +48 503 121 166, wane przez Ewę przypadną do gustu Kamil +48 501 503 862 nawet najbardziej zdeklarowanym mię- www.fb.com/warmia.wipsowo e-mail: [email protected] sożercom. Poza roślinnymi cudeńkami www.fb.com/wipsowo44 www.fb.com/kwasnedrzewosauerbaum w Fajnym Miejscu odnajdziemy także sery własnego wyrobu i swojski chleb. Siedlisko Pasieka Już czas na sen… www.fajnemiejsce.pl Pszczoły mieszkają w ulach stojących Nie ma w okolicy Jezioran gospodarstwa Tłokowo 44, tel.: +48 512 549 090 na leśnej polanie, nic więc dziwnego, że agroturystycznego, w którym się tylko www.fb.com/fajnemiejscethegreatplace miód z Siedliska Pasieka nie ma sobie i wyłącznie śpi. Każde z nich oferuje Przepisy Ewy Puławskiej: równych. Oczywiście nie tylko miód dodatkowe atrakcje dla swoich gości. www.ewape.blogspot.com przyciąga tu gości. W wyremontowa- Mogą to być warsztaty kulinarne, jazdy nym, tradycyjnym domu warmińskim konne, zabiegi kosmetyczne z wyko- urządzone zostały 4 pokoje dla gości. Jest rzystaniem naturalnych kosmetyków. Wipsowo 44, czyli ogród i mnóstwo przestrzeni dla dzieci Każde ma również swój własny, nie- i kąpielowy staw. Dla chętnych Tomek, powtarzalny styl. Ale wszystkie bez spa w kurniku gospodarz Siedliska Pasieka, prowadzi wyjątku oferują wygodny nocleg i fan- Oczywiście w rzeczonym kurniku od warsztaty pszczelarskie, podczas których tastyczną atmosferę. Nic dziwnego skoro dawna nie mieszkają już kury. Dawny można poznać tajemnice pszczół, ich prowadzą je ludzie z pasją, z radością kurzy dom został przekształcony produktów i apiterapii, czyli leczniczych dzielący się swoim miejscem na ziemi. w minispa. Znajduje się w nim łaźnia właściwości pszczelich produktów. parowa w stylu tureckim, łóżka do W kuchni szaleją oboje – i Marta, masażu, aromatyczne olejki. W este- i Tomek. Do posiłków przygotowywa- Fajne Miejsce tycznym otoczeniu można zostawić nych głównie z tego, co rośnie w ogrodzie To miejsce jest naprawdę fajne. W Tło- za sobą miejskie stresy, oddając się oraz wyrobów z sąsiednich gospodarstw, kowie, zaraz obok Jezioran, nad samym w fachowe ręce Katarzyny Bołądź, wypiekają świeże pieczywo. Życie krąży jeziorem, gospodarze otworzyli kame- dyplomowanej kosmetolog. Tutaj na tu wokół kuchni, ogrodu i pszczół. ralną agroturystykę. Na gości czekają uboczu, z dala od głównych dróg cze- Ale nie bójcie się – pasieka jest daleko, wygodne pokoje z samodzielnymi kają na gości wygodne łóżka, lawen- nie ma ryzyka spotkań bliskiego stopnia wejściami. Atrakcją Fajnego Miejsca, dowe pole oraz wyśmienita kuchnia z latającym inwentarzem Tomka… oprócz atmosfery i jeziora, są warsztaty Marka – męża Kasi. W Wipsowie fot. Wojciech Krefft (2) kulinarne prowadzone przez Ewę 44 często organizowane są warsztaty www.siedlisko-pasieka.pl

/ 47 Osada Dębowo we wsi Kiersztanowo W Osadzie Dębowo we wsi Kierszta- nowo dwoje mieszczuchów, zatwardzia- łych pracowników korporacji, znalazło swój kawałek ziemi… Gospodarze zapraszają na biesiadne zabawy, wesela i inne imprezy, które odbywają w starej oryginalnej stodole. Kasia i Artur swoim gościom proponują noclegi w domkach letniskowych oraz pokojach z łazien- kami. Bliskość przyrody i bezpośredni kontakt ze zwierzętami z gospodarstwa sprawiają, że pobyt w Osadzie Dębowo pozwala w pełni odpocząć, wyciszyć się i nabrać nowych sił i energii. Gospodar- stwo od 5 lat posiada atest ekologiczny, a gościom proponuje wytworzone w Osadzie sery, wyroby wędliniarskie, przetwory z owoców i warzyw oraz darów okolicznych lasów.

www.osadadebowo.pl

Ekotarg w Jezioranach Planując letni pobyt w gminie Jezio- rany, koniecznie pomyślcie o zostaniu tam na sobotę, albowiem tego dnia, od 1 lipca do 30 września na placu przed Galerią Revita Warmia odbywa się lokalny ekotarg, na którym można kupić wszystkie przedstawione powyżej wyroby i wiele, wiele innych, w tym jajka od kur zielononóżek od znanego choreografa i tancerza Piotra Galiń- skiego. Jeśli macie niedosyt i chcieliby- ście zobaczyć więcej zdjęć malowniczych krajobrazów – zajrzyjcie na stronę miej- scowego fotografa Pawła Oleszczuka: www.paweloleszczuk.pl

Autorzy artykułu są organizatorami warsztatów serowarskich, zielarskich, wytwarzania tradycyjnej żywności oraz kulinarnych w Polsce i za granicą – Akademia Siedliska pod Lipami –

www.akademiasiedliska.blogspot.com fot. arch. Osada Dębowo Wojciech Krefft (1), (1)

/ 48 POLECAMY WE RECOMMEND

HOLIDAYS IN JEZIORANY

Warmia and Masuria – two words pronounced in the same breath as if they were the same places. But really, they are two totally different regions. Warmia tempts us with picturesque, hilly landscapes with the mirrors of shimmering lakes and rivers. It has always been considered as ‘second best’ to Masuria-which has become much more popular for tourists. No doubt, it is a wrong assumption as Warmia can offer a wide range of possibilities too such as: charming towns, gothic bishops’ castles, wild, untouched nature, fascinating history and people. The People of Warmia are fantastic, interesting and completely in love with this land they live in. One of the towns worth visiting is Jezi- and sideboards you can find products Let’s have orany. The market square, which is the made by Warmian folk artists, artistic local point of the town, is situated near jewellery and other handicrafts, herb something to eat! the historic Gothic church that survived mixes from old herbalists for various fire, times of wars, occupation and twists discomforts and books on the history of After satisfying your hunger for art, it and turns of history. The Warmian Warmia. There are also works of Natalia would be a good idea to alleviate the Bishops’ Castle (Zamek Biskupi) was not Tejs who lives in Studzianka, a place hunger of the tummy. You have more so lucky. After a great fire in 1783 it was nearby Jeziorany. Her works are inspired options to choose from than you would disassembled and the historic bricks were by the beautiful, Warmian atmosphere. expect. On Jeziorański Square, just used to rebuild the town. The lower part Revita Warmia is not just an arts and beside the gallery\shop, there is Retro of the main western wing with vaulted crafts shop. Most of all, it is a foundation restaurant. The chef serves traditional cellars is the only part of the Warmian supporting children and youth and the Warmian dishes prepared from local Bishops’ castle that has survived till revitalisation of Jeziorany and its envi- products. What’s more, eating dishes in today. Jeziorany belongs to the Interna- rons. Rafał and Marcelina Mikułowscy such a tastefully furnished interior can tional Association of Cittaslow which are the founders of the project. Rafał is even make a rainy day more pleasurable. includes known, unknown, small and a painter and an architect and Marcelina And if you want to have more of the local very often historic towns. deals with interior design as well as the cuisine, you must visit some of the the So, let’s ask about the attractions waiting realisation of ideas for local kids. local cheese producers. for us in Jeziorany and its environs! Marcelina and Rafał Mikułowscy who run the foundation and gallery Revita Warmia invite you to visit them. They Lefevre Sheep farm Revita Warmia transformed the old outhouse into an In the central point of the square there art gallery where you can see not only (Owczarnia Lefevre) is the eye-catching colorful storefront Rafał’s works but also unique furniture In Kiersztanowo, a few kilometres of Revita Warmian Gallery. Inside the and modern sculptures. This is a place from Jeziorany, fantastic cheese is fot. Wojciech Krefft(1) Gallery, on the colorful, wooden shelves where you feel the atmosphere of art. made by Stephane Lefevre who came

/ 49 from France to Poland. In his ‘previous and a few cats. Fresh cheese made by life’ he dealt in the wedding fashion Olena is a work of culinary art, it is not Wipsowo 44 – a spa business. Nowadays, he makes one of only delicious and light but also deco- in a henhouse the best sheep’s milk cheese in Poland. rated with petals of edible flowers. Milk A few types of cheese is produced here based products such as; cheese, yoghurt, Obviously, hens no longer live in the for example: a’la roquefort cheese and salted caramel are seasonally available. mentioned henhouse since it was trans- fresh cheese with added herbs. The Delicious chutney, jam and flower syr- formed into a mini spa. There is a Turk- most famous cheese from Lefevre’s ups are made as accompaniment to the ish style steam bath, beds for massage Sheepfarm is Black Sheep. This lit- cheese. Olena makes her own soap which and various aromatic oils. In aesthetic tle cheese in the shape of a pyramid is ideal for all skin types. surroundings, you can leave urban is covered with oak ash. The Black If you want to visit Sour tree or try stress behind and put yourselves into the Sheep earned the highest award in its products, call or write to arrange professional hands of Katarzyna Bołądź, the cheese making competition in a meeting. a certificated beautician. Here, far away Lidzbark Warmiński in 2016, Cheese from the hustle and bustle guests are wel- Festival in Lidzbark Warmiński (Festi- Olena +48 503 121 166; comed with comfortable beds, lavender wal Serów w Lidzbarku Warmińskim). Kamil +48 501 503 862 fields and delicious cuisine. Wipsowo At Stephane and Magda’s farm you can e-mail: [email protected] 44 very often organises different work- also buy vegetables from their ecologi- www.fb.com/kwasnedrzewosauerbaum shops like , photographic workshops. It cal garden and great, traditional French is worth checking the website to find rabbit pate. It’s bed time! something ideal for yourself. Kiersztanowo 27, Agrotourism farms in and around Jezio- www.fb.com/warmia.wipsowo Phone No.: +48 602 370 026 rany offer more than beds though. Each www.fb.com/wipsowo44 www.owczarnialefevre.com of them offers additional attractions for its guests, for instance-culinary Sour tree workshops, horse riding and beauty Nice place treatment with the use of natural (Fajne Miejsce) (Kwaśne Drzewo) cosmetics. Each agritourism farm has its own specific style but all of them This place lives up to its name. In Sauerbaum without exception provide you with Tłokowo close to Jeziorany, a little The Sour Tree farm – Kwaśne Drzewo comfortable accommodation and a fan- agrotourism farm located right beside – Sauerbaum – was created by Olena tastic atmosphere. No doubt as they are a lake is to be found. The guests receive and Kamil and their children along with run by people with passion who share comfortable rooms with a separate

a herd of animals like sheep, goats, dogs their joy with the world. entrance. The main attraction of Nice fot. Wojciech Krefft (2)

/ 50 POLECAMY WE RECOMMEND

Place apart from the atmosphere and inal properties of bee products. Both Eco-market in lake, are culinary workshops held by owners-Tomek and his wife Marta Ewa Puławska. Ewa is a vegan master love cooking and they always prepare Jeziorany (Ekotarg chef. The Dishes prepared by Ewa are their dishes from plants grown in the w Jezioranach) not boring and what is more, the most garden and the products of local farms. convinced carnivores like them. Apart Moreover, they also bake their own While plannning your stay in Jeziorany from vegetable culinary masterpieces, fresh bread. Life here focuses on the think of staying for a Saturday. Every you can indulge in homemade cheese kitchen, garden and bees. But do not be Saturday, from 1st of July to 30th of and bread too. afraid-the apiary is a safe distance away September, a local eco-market takes and there is no risk of a chance meeting place on the square just beside Revita www.fajnemiejsce.pl with Tomasz’s bees… Warmia Gallery. At the eco-market you Tłokowo 44, can get all the above mentioned products Phone No.: +48 512 549 090 www.siedlisko-pasieka.pl from Dębowo Settlement, Bee keeper’s www.fb.com/fajnemiejscethegreatplace Settlement, Nice Place, Wipsowo 44, Recipes Ewy Puławskiej: Dębowo Settlement Sour tree, Lafevre’s Sheepfarm and www.ewape.blogspot.com many other places and you also must (Osada Dębowo) try the eggs laid by the green legged Two town dwellers and typical corpo- hens owned by the famous dancer and Beekeepers ration workers found their piece of land choreographer Piotr Galiński. If you still settlement in a village of Kiersztanowo. The hosts feel the hunger to explore and you would invite you to join parties, weddings like to see more photos of the picturesque (Siedlisko Pasieka) and other events which take place in an landscapes – have a look at the website Here the bees live in beehives in a forest old, original barn. Kasia and Artur, the of local photographer-Paweł Oleszczuk: clearing, not surprising the honey from owners, offer accommodation in holiday www.paweloleszczuk.pl the Beekeepers Settlement is the best cottages or rooms with bathrooms. of the best and not only the honey During your stay in Dębowo Settlement The authors of the text are organisers of attracts guests. Four guest rooms in you can relax and recharge your batteries cheese, herbal, culinary and the produc- a renovated, traditional Warmian close to nature. The Settlement has had tion of traditional food workshops in house and garden, a space for children an ecology attestation for 5 years and Poland and abroad – The Academy of and a bathing pond are waiting for offers products made there like; cheese, Traditional Farming – Under the Lime you. If you are keen on bees, Tomasz, sausages, fruit and vegetables as well as Trees (Akademia Seidliska pod Lipami) the owner holds apiculture workshops plants from the surrounding forests. www.akademiasiedliska.blogspot.com where you can learn about the secrets / fot. Paweł Gniadowski Wojciech Krefft (1), (1) of bees, their products and the medic- www.osadadebowo.pl Joanna Włodarska

/ 51 MAZURY z lotu ptaka

„Wystarczy, że raz doznasz lotu, a będziesz zawsze chodził z oczami zwróconymi w stronę nieba, gdzie byłeś i gdzie pragniesz powrócić”

Leonardo da Vinci

/ 52 POLECAMY WE RECOMMEND MAZURY

Lot widokowy motolotnią nad Krainą Tysiąca Jezior, oprócz niezapomnianych widoków, zapewnia poczucie wolności i stanowi doskonałą okazję do upa- miętnienia tej przygody na zdjęciach czy filmach lotniczych. Nie ma nic piękniejszego niż obrazy wielu jezior i cudownej przyrody widzianych z góry. Setki, a nawet tysiące żagli na niebieskiej tafli pokazują dobitnie, dlaczego żeglarze szczególnie upodobali sobie Mazury. Wijące się rzeki, różnokolorowe pola tóż z nas nie marzył w dzie- i ludzie, którzy wyglądają z góry jak ciństwie o oderwaniu się od mrówki – to widoki na pewno warte ziemi? Puszczając latawce, śle- zobaczenia. Aby w pełni oddać się Kdząc na niebie białe smugi zostawiane podniebnym rozkoszom, warto zapo- przez samoloty i obserwując ptaki, znać się przed startem z wytycznymi wierzyliśmy, że wzniesienie się w górę dotyczącymi bezpieczeństwa przedsta- zapewni nam poczucie wolności i osza- wionymi przez pilota, który towarzyszy łamiający powiew wiatru we włosach. pasażerowi przez cały czas trwania lotu. Z czasem wyobrażenia i marzenia Starty i lądowania odbywają się zawsze potrafią się zmieniać, ale jedno pozo- w pobliżu Giżycka, a podniebna przy- staje niezmienne – chęć oderwania się goda może trwać od 10 do 30 minut. od ziemi choćby na chwilę. Pragnienie Motolotnia wznosi się na wysokość to można spełnić na Mazurach, korzy- 300–500 m, i gdy pasażer przywyknie stając z jednej z dostępnych form – lotu już do stanu w jakim się znajduje, pilot motolotnią, balonem czy też ultralek- może wykonać kilka nieco głębszych kim samolotem 3 Xtrim. Takie usługi zakrętów, aby było jeszcze bardziej świadczone są przez firmy z wieloletnim emocjonująco! Aby mieć możliwość doświadczeniem, dbające o odpowied- powrotu do tych niezwykłych wspo- nie warunki i bezpieczeństwo lotów. mnień, warto zdecydować się na nagra- Choć wszystkie wspomniane formy nie krótkiego filmu, do którego można podniebnych podróży mają wspólny wybrać ulubiony podkład muzyczny. mianownik, bo najczęściej odbywają się Ceny lotów motolotnią zaczynają się już od wiosny do później jesieni i są reali- od 185 zł./os. zowane przez pilotów posiadających niezbędne uprawnienia, to każda z nich Więcej informacji na stronie: jest jednak trochę inna. www.motolotnie.mazury.info.pl

fot. www.motolotnie.mazury.info.pl / 53 Poznanie piękna mazurskich krajobra- panują podobne warunki temperatu- o dowolnej porze w ciągu dnia, a od zów jest możliwe również z kosza balonu. rowe jak na ziemi przed startem. Zaletą późnej wiosny do wczesnej jesieni Szef pilotów firmy First Class Ballo- lotów balonowych jest fakt, iż kosze o dwóch porach dniach – o godz. 6 rano oning, Dariusz Brzozowski, posiada zapewniają widok 360 stopni, co daje albo o 18. Oczywiście podstawowym imponujący nalot: 3.000 godzin. Lata idealne warunki do podniebnego zwie- warunkiem odbycia się lotu są dobre balonami zawodowo od 20 lat, zarówno dzania i podziwiania piękna mazurskich warunki pogodowe, bo to bezpieczeń- w Polsce jak i poza jej granicami. Flotę widoków z każdej strony świata. stwo pasażera jest przecież najważniejsze. własną firmy stanowi 6 balonów lata- Przygodę z balonem można odbyć na Ceny lotów balonem zaczynają się już jących komercyjnie, w tym największy dwa sposoby: na uwięzi – wówczas od 380 zł./os. w Polsce balon zabierający na pokład lot odbywa się na linie do wysokości do 20 osób. Lot balonem to wspaniała ok. 30 metrów lub biorąc udział w locie Więcej informacji na stronie: podniebna przygoda dla wszystkich widokowym. Lot widokowy trwa 30–40 www.ballooning.pl uczestników lotu. Bardzo ważna jest tu minut lub 60–70 minut. Jest to czas również wykwalifikowana i niezawodna spędzony w powietrzu. Osoby, które chciałyby jedynie poobser- załoga naziemna, współpracująca z pilo- Cała usługa obejmująca fazę przygoto- wować balony zapraszamy do udziału tem balonu i służąca pomocą pasażerom wania do startu, lot, przywitanie ziemi w niezwykłym i widowiskowym wyda- balonu. Dzięki załodze i integracji pasa- lampką szampana oraz pakowanie rzeniu, jakim są odbywające się w tym żerów sprawnie przebiega przygotowanie sprzętu i odwiezienie uczestników po roku po raz dziesiąty Mazurskie Zawody balonu do startu oraz pakowanie sprzętu locie do miejsca, z którego miał miejsce Balonowe w Ełku. W zawodach, które po locie. Jest to wspaniała aktywność na start przygody, trwa około 3–4 godzin. będą miały miejsce w dniach 20–22 łonie natury i dlatego zaleca się wygodny Loty balonem są możliwe przez cały lipca, udział weźmie wiele rywalizują-

sportowy strój. W balonie podczas lotu rok. Zimą można się wznieść w górę cych ze sobą ekip balonowych unoszą- fot. www.motolotnie.mazury.info.pl (1)

/ 54 POLECAMY WE RECOMMEND

cych się w powietrzu dzięki naturalnemu LPG, zarówno z Polski, jak i zagranicy. Podczas trwania imprezy odbędą się paradne loty baloniarzy nad miastem i okolicami oraz pokazy nocne.

Więcej informacji na stronie: www.mosir.elk.pl

Wyjątkową dla każdego formą lotniczej przygody nad Krainą Wielkich Jezior Mazurskich może być lot z historycznego (należącego w czasie II wojny światowej do kwatery Hitlera) lotniska Kętrzyn Wilamowo, bezpiecznym samolotem ultralekkim 3 Xtrim, w ramach oferty Mazury Foto Air (każdego dnia od godz. 10:00 do 19:00) w cenie już od 140 zł/os. Natomiast entuzjastów nabycia upraw- nień pilota może zainteresuje oferta wczasów lotniczych a już posiadających uprawnia pilota, wypożyczenie samolotu w Rent a Plane.

Więcej informacji na stronie: www.lotniskoketrzyn.pl lub www.investmazury.pl/osrodek-szkolenia- lotniczego.html

Na fanów cywilnych pokazów lotniczych czeka na Mazurach nie lada gratka – Mazury Airshow (5–6 sierpnia). Ta wyjątkowa impreza odbywa się co roku w pięknej scenerii jeziora Niegocin w Giżycku, będącego naturalnym amfi- teatrem dla publiczności, zapewniającym tym samym świetną widoczność. Tafla jeziora daje niespotykaną możliwość podziwiania pokazów z pokładów jach- tów i statków oraz jest miejscem lądo- wania wodnosamolotów. Na imprezie goszczą co roku najlepsi piloci – mistrzowie Polski i świata, zespoły pokazowe i indywidualni akrobaci. Podziwiać można nie tylko najnowocześniejsze samoloty, ale i zabytkowe konstrukcje. A całość wydarzenia co roku komentuje Tadeusz Sznuk a pokazy live są trans- mitowane w Internecie – zapraszamy – www.mazuryairshow.pl.

Podsumowując – kto raz spróbował wzbić się w powietrze, zapewne nie raz fot. MOSiR Michał Ełk (1), Prokurat www.motolotnie.mazury.info.pl (1), (1) będzie chciał do tego wrócić!

/ 55 A sightseeing flight by para – motor experience again and again. The prices over the Land of a Thousand Lakes in of para motor flight starts from 185 zl/ addition to the unforgettable views, per person. gives you a feeling of freedom and, it is MASURIA a good chance to take photos and shoot More information is available on FROM THE AIR a video film. There is nothing more www.motolotnie.mazury.info.pl beautiful than the pictures of numerous Who has not dreamt of flying lakes and wonderful nature from the Seeing the beautiful Masurian landscapes in their childhood? Whether air. Hundreds, or even thousands of is also possible from a basket of a balloon. flying a kite, following the white sails on the blue surface of the water The best of first-class pilots Dariusz lines in the sky left by planes or shows why sailors love Masuria so much. Brzozowski, who has an impressive observing birds, we all thought Meandering rivers, colorful fields and number of flight-hours 3,000 in all, has that taking off into the air would people who look like ants from the air are been flying balloons professionally both give us freedom and blow the certainly worth seeing. It is good to learn in Poland and abroad for 20 years. The wind in our hair. Dreams and security guidelines presented before company owns 6 commercially flying imagination can change but the take-off by the pilot who accompanies balloons including the biggest balloon in dream of flying never does. You you during the flight in order to indulge Poland which can take up to 20 people. can make your dream come true in enjoyment for yourself. The take-off Flying in the balloon is a great adventure in Masuria, thanks to flying para and landing point is near Giżycko and with the help of a reliable and well-quali- motors, hot-air balloons and an the flying adventure can last from 10 fied ground crew. Thanks to a joint effort ultra light 3 Xtrim plane. Tried to 30 minutes. The Para motor reaches on behalf of the crew’s and passengers, and tested companies with many a height of 300–500-metres and when preparing the balloon for take-off and years of experience provide such a passenger gets used to the situation in packing equipment after the flight is a service. Flights usually take which they are, the pilot can do wider carried out smoothly. It is a great outdoor place from spring to late autumn turns to make the situation more excit- activity so comfortable sport clothes are and they are performed by pilots ing. It is good to shoot a video film with recommended. The temperature in the who are fully qualified as each your favorite music in the background balloon is almost the same as on the

form of flying is different. to have the possibility of re-living your ground before take-off. The advantage fot. www.motolotnie.mazury.info.pl (1)

/ 56 POLECAMY WE RECOMMEND

of flying in a balloon is the fact that you rival balloon groups from Poland and Fans of civil air shows will have a chance can get a 360 degree view, what gives you abroad, floating in the air thanks to LPG to participate in the Masuria Airshow ideal conditions to sightsee and admire will participate in the competition in Ełk (5th-6th of August). The event takes beautiful Masurian views from each side. on 20th-22nd of July. During the event place annually amid the beautiful scen- You can experience the ballooning you can see ceremonial balloon flights ery of Lake Niegocin in Gizycko which adventure in two ways. One of them over the town and environs and night is a natural background for spectators is a tied balloon – the flight is on shows as well. as it provides it with great viewing pos- a rope up to 30-metres long. The other sibilities. The surface of the water helps one is a sightseeing flight which lasts More information on you admire the shows from on board 30–40 minutes or 60–70 minutes and www.mosir.elk.pl sailing vessels and it is also good for it is time spent in the air. seaplanes landing. The best pilots-Polish The whole service includes everything A flight from historic Kętrzyn Wil- and World champions, show groups from the preparation phase to wel- amowo airport, which belonged to and individual acrobats perform at the coming back the ground with a glass Hitler’s quarters during World War II, event. You can also admire not only the of champagne, packing the equipment in a safe, ultralight 3 Xtrim plane can most modern planes but also historic and transporting participants after be a unique form of adventure over the machines. The whole event is hosted by the flight back to the take-off point. Land of the Great Masurian Lakes. Tadeusz Sznuk and live shows are trans- Everything lasts about 3–4 hours. Mazury Foto Air offer flights every day mitted on the internet. Feel invited – Prices start from 380 zl per person. from 10:00–19:00 which costs 140 zl per www.mazuryairshow.pl. person. If you are a flying enthusiast, you More information on can do a course to get a piolet’s licence or You never stop dreaming of flying ! www.ballooning.pl if you have a licence, you can hire a plane at Rent a Plane. People who just would like to observe balloons are invited to take part in More information on a spectacular event like the Masurian www.lotniskoketrzyn.pl and / Balloon Competitions in Ełk, which is www.investmazury.pl/osrodek-szkolenia- Opracowanie / By Justyna Szostek fot. www.motolotnie.mazury.info.pl (1) being held for the tenth time. Numerous lotniczego.html

/ 57 ROZMAITOŚCI KULINARNE REGIONAL CUISINE

Kawiarnia u Smolejów w Łukcie Wyjątkowe smaki, świeże owoce, różno- rodne polewy i przede wszystkim hojne porcje oraz brak konserwantów to atuty, które sprawiły, że lodom od Smolejów nie można się oprzeć. Tych wyjątkowych wyrobów można skosztować w prowa- dzonej w Łukcie Kawiarni u Smolejów. W menu królują sezonowe smaki oparte na dobrach, które w danym momencie oferuje natura. Sorbety powstają na bazie soków wyciskanych ze świeżych owoców. Kafejka jest znana także ze zna- komitej kawy. Można tu też delektować się domowym ciastem i robionymi na miejscu pierogami.

Smolejów’s Cafe in Łukta The Unique taste of fresh fruit, various toppings and, above all lavish portions of preservative free ingredients make ice- cream from Smolejów café irresistible. You should sample this wonderful ice- cream and other sweet masterpieces if you are in town. The menu is dominated by seasonal fruit which is available at different times of the year and Sorbets are made from freshly squeezed fruit. The café is also known for its excellent coffee and homemade cake. The mouth- watering dumplings made on site are worth a try too.

www.smolejkawiarnia.pl fot. Ewa Sawicka Jakub (1), Obarek (1)

/ 58 POLECAMY WE RECOMMEND

Smakowanie Mazur W Wilkasach koło Giżycka, nieopodal głównej drogi, ale jednocześnie wystar- czająco do niej daleko, by usłyszeć trele Aromatyczne ptaków, pełni pasji Eulalia i Andrzej Paszkiewicz zapraszają do Kuchni Regio- wędliny od Flisa nalnej. To miejsce, w którym można Znajdujący się w Miłomłynie zakład zjeść prawdziwe mazurskie potrawy. wędliniarski „Flis-Pol” specjalizuje Podczas rytuału „Smakowanie Mazur” się w produkcji wyrobów swojskich Zjedz sobie Mazury właścicielka serwuje do degustacji wytwarzanych w sposób tradycyjny 10 produktów regionalnych, takich jak: i naturalny. Starannie wyselekcjono- – słodki przewodnik rosół z węgorza, karmuszka, kartacze, wane mięso pochodzi z małej, lokalnej po Warmii farszynki, filet z płotki, piwo regionalne, ubojni. Przyprawy takie jak kolendra, sękacz, pierogi ze szczupakiem, hyćka, majeranek, kardamon, czosnek, pieprz, i Mazurach zupa rybna. Przy okazji opowiada o tra- jałowiec, kminek, gałka muszkatołowa, Piekarnia Cukiernia Marek Szabel- dycjach kulinarnych, sposobach przygo- nadają wędlinom niepowtarzalnego ski wpadła na genialny pomysł, który towania potraw i produktach. Wszystko smaku, a niesamowity aromat zapewnia łączy w sobie wyjątkowe doznania to łączy się w piękny rejs po mazurskich długotrwały proces wędzenia natural- smakowe z promocją regionu – bombo- smakach – aż się chce w niego wyruszyć! nego drewnem olchowym i bukowym. nierka z czekoladkami reprezentującymi Duża część prac jest tu wykonywana poszczególne atrakcje Warmii i Mazur. Tasting Masuria ręcznie. Wyroby Flis-polu można kupić To istny czekoladowy przewodnik, In Wilkasy near Giżycko, not far off the na miejscu w Miłomłynie. w który można zagrać, zwiedzać z nim main road in a place you can hear birds okolicę lub po prostu zjeść. Idealny jako singing, Passionate Eulalia and Andrzej Aromatic sausages from Flis pamiątka z wakacji lub prezent. Paszkieicz invite you to taste some A sausage factory located in Miłomłyn Regional Cuisine. This is a place where specializes in the processing of home- Eat Masuria – a sweet guide you can eat real Masurian dishes. While made meat, manufactured in a tradi- through Warmia and Masuria sampling the ‘Tasting Masuria experi- tional and natural way. The carefully Marek Szabelski’s Bakery – Confec- ence ’ the owner serves 10 regional dishes selected meat comes from local farms. tionery shop hit on a great idea which such as: eel soup, karmuszka, kartacze, Spices such as: coriander, marjoram, car- combines flavor and experience with farszynki, filet of roach, local beer, local damom, garlic, pepper, juniper, cumin a taste of the region – a box of chocolates cake, pike dumplings, hyćka, fish soup and nutmeg give the sausage a unique showing some particular attractions of and during the feasting, you can also taste and the long-lasting process of nat- Warmia and Masuria. It is a guide made hear stories about culinary traditions and urally smoking it using alder and beech from chocolate which you can play, ways of preparing dishes and ingredients. adds an incredible aroma. The majority sightsee the surroundings or just eat it. It all combines to creates a wonderful of the work is done by hand and the It is ideal as a present or souvenir from cruise through Masurian taste that you finished products can be bought in town. your holidays. will probably never forget!

fot. www.shutterstock.com arch. (1), UMWWM (1) www.flispol.pl www.zjedzsobiemazury.mszabelski.pl www.agromargot.pl

/ 59 FROMBORK Miasto na krańcu Ziemi (…) i gdyby wiedzieć oznaczało rządzić, Tu gwiezdnych światów byłaby stolica. Aleksander Rymkiewicz

ikołaj Kopernik poukła- Przez miasto wiedzie również północna jest krajobrazowo z panoramą miasta dał świat na nowo. Miejsce, część Szlaku św. Jakuba. Pielgrzymi i dlatego którąkolwiek wybierze się drogę w którym dokonał swych ob- rozpoczynający wędrówkę w Estonii, na do Fromborka, to gości wita niezwykły Mserwacji nazywał „najdalszym krańcem Litwie i północno-wschodniej Polsce, widok. Ziemi”. To Frombork położony nad Za- uwzględniają w swej podróży katedrę Jesienią, gdy milknie gwar turystów lewem Wiślanym, gdzie niebo od wieków p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi tłumnie wysypujących się ze statków sprzyja obserwacjom astronomicznym. Panny i św. Andrzeja – matkę warmiń- w porcie i autokarów, Frombork bar- Frombork jest jednym z głównych miast skich kościołów. Wzgórze katedralne dziej przypomina miejsce z czasów leżących na Szlaku Kopernikowskim. wraz z ogrodami kanonii powiązane Kopernika. Łatwiej wyobrazić sobie

/ 60 ATRAKCJE ATTRACTIONS

codzienną pracę naukowca: obser- świat dźwięków. Obecność drugich -zachodniej części murów. Druga z wież, wacje nieba z przydomowego tarasu organów chórowych potęguje doznania która kiedyś pełniła funkcję dzwonnicy, i sumienne wypełnianie obowiązków muzyczne. Stół do gry o pięciu klawia- dziś mieści w przyziemiu planetarium, kanonika we fromborskiej katedrze. turach umiejscowiony jest nietypowo i jest wyjątkowym punktem widoko- Niewiele w niej pozostało wyposaże- na posadzce świątyni, można więc wym. Z wysokości 70 m n.p.m. można nia, które pamięta kanonika Mikołaja podziwiać kunszt organisty, który gra podziwiać panoramę miasta i okolic Kopernika. Większość skarbów stała się jednocześnie na dwóch instrumen- oraz Zalew Wiślany aż po Mierzeję łupem wojennym, szczególnie podczas tach. Przy niektórych utworach do Wiślaną. W sezonie z Fromborka łatwo wojen szwedzkich. Do dziś możemy muzykowania włączają się ruchome dostać się do Krynicy Morskiej. Naj- podziwiać ołtarz, który był głównym postaci aniołów. Koronkowe szczyty krótszą, wodną drogę z Warmii na plaże ołtarzem katedry – poliptyk fromborski i wieżyczki nadają katedrze niezwy- nadmorskie można przebyć statkiem lub z Madonną Apokaliptyczną – patronką kłej lekkości. Osłaniają ją mury z bra- tramwajem wodnym. Fromborka. W łuku tęczowym umiesz- mami, basztami i wieżami, do których W kryptach katedry spoczywają szczątki czony jest, tak jak w 1510 roku, kru- dostawione są zabudowania pełniące biskupów warmińskich i kanoników, cyfiks, a w prezbiterium wyjątkowe funkcje mieszkalne i administracyjne. wśród nich Mikołaja Kopernika, epitafium kanonika Boreschowa, rzadki Pałac biskupa Ferbera mieści obecnie zidentyfikowane dopiero na początku przykład średniowiecznego obrazu Muzeum Mikołaja Kopernika. Przy XXI wieku. Kopernik został pochowany w kształcie koła, tzw. tonda. katedrze znajduje się kapitularz – miej- zgodnie z panującym tu zwyczajem Ogromne wnętrze katedry (90 m dłu- sce, w którym od wieków odbywają się obok ołtarza, którym się opiekował. gości i 22 szerokości) nasyca się muzyką, spotkania kapituły. W czasie zagrożenia, Teraz przy grobie wielkiego astronoma gdy brzmią fromborskie organy. Łatwo mieszkający na co dzień w kanoniach zatrzymują się wędrowcy z całego świata ulec złudzeniu, że to gra nie jeden zewnętrznych kanonicy, znajdowali i oddają hołd człowiekowi, który myślą muzyk, a cała orkiestra. Dwa instru- schronienie w kuriach wewnątrz obwa- wyprzedził epokę. Był uznanym leka- menty, jeden zlokalizowany w prezbite- rowań katedralnych. Mikołaj Kopernik rzem i znawcą prawa kanonicznego, rium i drugi tradycyjnie nad wejściem do korzystał w tym celu z zachowanej do administratorem dóbr kapituły, ale katedry, otwierają przed nami niezwykły dziś wieży znajdującej się w północno- wielka sława w dziedzinie astronomii

/ 61 przyszła później. W roku śmierci astro- wają się rośliny, które spotykają zarówno rynek oraz zabytkowy budynek przy ul. noma, w 1543 zostało wydane dzieło na naszych polach i łąkach, jak i pocho- Błotnej, a Zespół Katedralny we From- „De revolutionibus …” i pewnie nigdy dzące z obszarów śródziemnomorskich, borku został uznany w 1994 roku przez by się nie ukazało drukiem, gdyby nie a także obejrzeć wystawę „Profesjonalne Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej upór młodego matematyka z Uniwersy- zabawy z ciałem”. Muzeum nawiązuje za Pomnik Historii, znalazł się również tetu w Wittenberdze, Jerzego Joachima do zainteresowań Mikołaja Kopernika na pierwszym miejscu w utworzonym Retyka, który przyjechał do Fromborka, medycyną. Po studiach medycznych, przez ekspertów Kanonie Kulturowym żeby poznać dokonania Kopernika. na które kapituła warmińska udzieliła Warmii i Mazur. Oprócz zwiedzania najbardziej zna- Kopernikowi urlopu, leczył najzna- Frombork, położony na „koperni- nych zabytków, warto odwiedzić miej- mienitsze postaci ze swojego otoczenia kowskim krańcu Ziemi” czeka wciąż sca mniej uczęszczane. Wychodząc – biskupów warmińskich i kanoników. na odkrywanie przez mieszkańców z warowni można dostrzec kanonie W dolnej części miasta warto zwrócić regionu, pielgrzymów i turystów.

FROMBORK – A TOWN ON THE EDGE OF THE WORLD

Nicolaus Copernicus rearranged the world. He called the place where he made his discoveries ‘the end of the World’. He meant Frombork, situated on the Vistu- la Lagoon, a place the sky suits astronomical observations for centuries.

Frombork is one of the main towns located on the Copernicus Route. In addition, the northern stretch of St. Jacob’s Pilgrim Path [El Camino Santiago] goes through the town. Pilgrims setting off on their journey from Estonia, Lithuania and north-east Poland usually visit the Archcathedral zewnętrzne, czyli domy kanoników. uwagę na Wieżę Wodną – najstarszą Basilica of the Assumption of the Blessed W miejscu obecnej kanonii św. Stani- tego typu budowlę w Polsce. Jej zada- Mary and St. Andrew – the mother of all sława stał kiedyś dom Mikołaja Koper- niem było zaopatrywanie w słodką wodę temples in Warmia. nika. W XVI i XVII w. kolejni właściciele zabudowania na wzgórzu. Dziś przy Cathedral hill as well as the Canon- rozbudowywali go, ale piwnice, mogą Wieży Wodnej można odwiedzić stoisko ries’ gardens are part of the beautiful pamiętać najsławniejszego z frombor- z pocztówkami, prezentującymi także panorama of the town and you are skich kanoników. Schodząc ze Wzgórza przedwojenny Frombork. Niewiele jed- always welcomed by spectacular views, Katedralnego w kierunku wschodnim, nak zachowało się miejskiej zabudowy no matter from which direction you można dotrzeć na ul. Starą. W zespole z tych czasów. approach. szpitalnym św. Ducha z końca XV w. Frombork to malownicze, zadbane In Autumn, when the flow of tourist mieści się Dział Historii Medycyny i przytulne miejsce na Warmii, stale dba- traffic slows down, Frombork reminds Muzeum Mikołaja Kopernika, z ogro- jące o swój wizerunek. Miasto stara się you more of a place from Copernicus’s dem zielnym, który odwiedzającym być coraz piękniejsze. Uporządkowano times. It is easy to imagine the everyday pozwala naocznie sprawdzić jak nazy- Kanał Kopernika i zrewitalizowano work of the scientist which included

/ 62 ATRAKCJE ATTRACTIONS

observing the sky from the terrace in Nicolaus Copernicus found shelter was expanded but the cellars can recall addition to fulfilling his duties related in a tower in the north-west part of the times of the most famous of all to being a canon in the Cathedral. the walls. The tower is still preserved Frombork canons. While going down There aren’t many fittings that survived today. The other Tower, known as the Cathedral hill, a short walk to the from Copernicus’s times as the majority Radziejowski’s Tower, functioned as east, you will reach ul. Stara where the of treasures were plundered during the a belfry. Nowadays, on the ground floor Hospital of the Holy Spirit is located, Polish-Swedish wars. However, up until of the belfry there is a Planetarium. The dating back to the 15th century, there’s now you can admire the altar which was Tower is regarded as a great viewing the Museum of Medicine with a Herb the main one in the cathedral-it is called point and from a height of 70 m above Garden. The Herb Garden lets visi- the Polyptycs of Frombork with a figure sea level you can take in the striking tors see and learn the names of plants of the Apocalyptic Madonna – the panoramas of the town’s surroundings, which grow in the Polish countryside as patron saint of Frombork. On the Rood the Vistula Lagoon and even the Vistula well as plants found in Mediterranean Beam there is a crucifix like in 1510 Spit. During the summer, it’s easy to areas. In the museum you can also visit and in the presbytery there is a unique sail to Krynica Morska from Frombork. the exhibition entitled ‚Profesjonalne epitaph to canon Boreschow – a rare The shortest way from Warmia to the zabawy z ciałem’ (Professional fun with example of a medieval picture in the other side of the lagoon and the sandy the human body). The museum refers to shape of a circle – a so called ‘tonda’. seaside beaches on the Vistula Spit is by Nicolaus Copernicus’s passion in medi- In the enormous cathedral interior ship or ferry. cine. After finishing medical studies, for (90 m in length and 22 m in width) The cathedral crypts are the place where which Copernicus was given a holiday, you can hear beautiful music coming the remains of Warmian bishops and he treated the most renowned people from the great Frombork organs. You canons are in eternal rest. Among them, from his surroundings – like the bishops can easily believe that a whole orchestra there are the remains of Nicolaus Coper- and canons of Warmia. is playing, not just one organ player. nicus which were only identified a few In the southern part of the town, the There are two instruments, one located years ago. Copernicus was laid to rest Water Tower (Wieża Wodna) is worth in the presbytery and the other located, in accordance with standard practices visiting. The oldest Tower of a rare type as traditionally found, above the main of burial and he was buried close to the in Poland. It was used for providing the entrance to the cathedral, these open altar he took care of. Now, travellers cathedral and other buildings on the a wonderful world of sounds to your from all over the world stop at the hill with fresh water in the 16th century. ears. The other choral organs add to the grave of the great astronomer in order Nowadays, near the Water Tower you musical experience. The organ console to pay tribute to the man whose ideas can drink a coffee or buy postcards with five keyboards is situated untyp- were revolutionary and long ahead of showing pre-war Frombork. Unfor- ically on the floor of the cathedral. his times. Nicolaus Copernicus was tunately, there aren’t many buildings Therefore, you can admire the organ a respected medical doctor, an expert in existing from that time as that part player’s skills – which involves playing canon law and an administrator of the of the town was badly damaged in two instruments at the same time in estates of the Chapter. The publication World War 2. addition to that when a piece of music of Copernicus’s book De Revolutionibus Frombork is a picturesque, neat and is played, figures of angels start to move Orbium Coelestium took place just cosy place in Warmia that takes care to the music. before his death in 1543. Surely, the of its development. The town is always Gothic gables and turrets give incredi- book wouldn’t have been published in striving to be more and more beautiful. ble lightness to the construction of the print if it hadn’t been for Jerzy Joachim Copernicus’s Canal (Kanał Kopernika) cathedral. The cathedral is surrounded Retyk’s persistence. Retyk was a young has been recently been renovated and by walls, gates, towers and fortified mathematician from the University of given a facelift. The town square as well towers. There are also residential and Wittenberg who came to Frombork to as the monument at ul. Błotna have been administrational quarters built into and learn Copernicus’ achievements. revitalised. The Cathedral Complex in part of the fortifications. Nowadays, In Besides the most famous works of art Frombork became an official National which once was Bishop Ferber’s Palace and attractions, you should also visit and Historic Monument and was awarded there is the Museum of Nicolaus Coper- see places which are less well known. first place in the Cultural Attractions of nicus (Muzeum Mikołaja Kopernika). You can see the canonries outside the Warmia and Masuria. Near the cathedral there is a Chapter- fortified walls –they are just located Frombork, located on ‚Copernicus’s edge house – a place where Chapter meetings outside as you leave through the main of the World is still waiting to be discov- have been held for ages. During times gate. In the place of the present location ered by locals, pilgrims and tourists alike. of danger the canons living outside the of St.Stanislaw’s Canonry there was / walls found shelter in different curia the house of Nicolaus Copernicus. In Opracowanie / By Maria Dzieciątek inside the cathedral fortifications. the 16th and 17th centuries, the house fot. UMWWM

/ 63 Michał Cessanis podróżnik zapuszczający się w najdalsze zakątki świata

Dziś rozmawiam z Michałem Cessanisem – autorem książki „Opowieści z pięciu stron świata”, podróżnikiem zapuszczającym się w najdalsze zakątki świata, ale i zawsze chętanie wracającym na Warmię i Mazury. Na co dzień dzieli się swoimi przygodami na łamach portalu podróżniczego NaWalizkach.com.pl, a od marca br. pełni funkcję zastępcy redaktora naczelnego National Geographic Traveler.

/ 64 WYWIAD NUMERU LEADING INTERVIEW

Panie Michale, pasja do podróżowa- lasy, pola, wijące się ścieżki. Miejsca latem, kiedy lawenda kwitnie. Wtedy nia zaprowadziła Pana ostatnio na tajemnicze, dla mnie niemal magiczne. zarówno Joanna, jak i jej przyjaciele szczyty National Geographic Tra- Ucieczka od zgiełku miast, odpoczynek i znajomi zbierają fioletowe kwiaty, veler – gratuluję nowego wyzwania nad jeziorem, wieczorem ognisko, przy suszą je w bukietach, a potem zanurzają w imieniu całej redakcji LOVE WM. którym spotykam się z przyjaciółmi. np. w ciepłej oliwie, albo zalewane są W obliczu tego sukcesu zawodowego Uwielbiam chodzić po mazurskich alkoholem czy miodem. Przydadzą się jesteśmy ciekawi, jakie ambitne plany łąkach pełnych maków i chabrów. Albo takie domowe zapasy na jesień czy zimę. podróżnicze snuje Pan na najbliższą wybrać się na spływ kajakiem Kanałem Lubię też rezerwat Jeziora Francuskiego. przyszłość? Elbląskim lub rzekami Wel, Marózką, To zaklęte miejsce owiane jest mroczną Szelążnicą czy Krutynią. No i wytropić legendą. Otóż stacjonujący tutaj napo- Nie mogę doczekać się już powrotu na Sri muflony – sprowadzone niegdyś z Kor- leońscy żołnierze zamierzali porwać Lankę, uwielbiam tę wyspę. Wspaniałe syki i Sardynii dzikie owce o skręconych piękne dziewczęta z sąsiedniej wioski. parki narodowe, kuchnia, przepiękne rogach, które dobrze zaaklimatyzowały Dowiedziawszy się o tych zamiarach, świątynie i cudowni ludzie. Tak tam jest. się na Mazurach. mężczyźni zamieszkujący ową wieś Na Sri Lankę wracam przede wszystkim dla ludzi. Dwa lata temu w jednej z wio- sek poznałem wspaniałą rodzinę czarno- włosej Somy. Zaczęliśmy pisać do siebie listy. Już zapomniałem, jaka to frajda dostać od kogoś list! I tak przez dwa lata piszemy do siebie. Wysyłam Somie zdję- cia z Polski, pocztówki, by zobaczyła, jak jest w moim kraju, a Soma pisze mi co u jej synów i wnuków. W ostatnim liście napisała, że zaprasza mnie na obiad, na mięso z ziemniakami. I żebym koniecznie przyjechał na ten obiad z rodzicami. I tak się właśnie stanie. A gdy wrócę z Azji, to ruszam w Polskę. Uwielbiam polską wiosnę i polskie lato. Wtedy jest u nas najpiękniej. Będę znowu na War- mii i Mazurach. Wzgórza Dylewskie – to moje miejsce na Mazurach Zachodnich. Wracam tam każdego roku. Przypomi- nają mi się wyjazdy do babci na wieś. Dom, w którym rozchodził się zapach pysznego jedzenia. Kuchnia, gdzie przy stole biesiadowała cała rodzina. Czy są jakieś miejsca, atrakcje, pro- zapędzili żołnierzy na jezioro, które Tak jest w Domu Gościnnym „Stara dukty związane z naszym regionem, pokrywał lód. Ten pękł z hukiem, a zło- Szkoła” w Wysokiej Wsi pod Ostródą, które szczególnie Pan lubi i polecałby czyńcy zapadli się na zawsze. Od tamtej gdzie lubię bywać. I u dr Ireny Eris, odwiedzającym tę krainę turystom? pory jezioro jest nazywane Francuskim. do której hotelu wpadam choćby na No i jest jeszcze Grunwald, gdzie co roku kilka dni, kiedy uznam, że po dalekich Lawendowe pola Joanny Posoch, która odbywa się inscenizacja słynnej bitwy. wyprawach, na których rzadko śpię wyprowadziła się z Warszawy, żeby Niesamowite widowisko! w komfortowych warunkach, należy mi zacząć nowe życie na wsi. Wybrała Nowe Chętnie zaglądam do miejscowości się odrobina luksusu. Mam tutaj naturę Kawkowo. Na Warmię sprowadziła stary położonej koło Ostródy – Starych Jabło- na wyciągnięcie ręki. drewniany łemkowski dom z Beskidu nek, nie tylko ze względu na pyszne Niskiego i zaczęła uprawiać lawendę. jabłka, które są serwowane na każdym A co na Warmii i Mazurach najbardziej A jakby tego było mało, stawia też gli- kroku w Hotelu Anders. To miejsce Pana fascynuje? niane piece, zajmuje się zielarstwem oraz warte odwiedzenia również ze względu malowaniem na ceramice i tkaninach. na cudowną lokalizację – tuż nad samym Powtórzę to słowo pewnie jeszcze wiele I prowadzi pierwsze w Polsce żywe jeziorem Szeląg Mały, które o poranku razy podczas tej rozmowy, ale dla mnie muzeum lawendy. Pięknie tam u niej zaskakuje pięknym widokami z trelami fot. arch. Michał Cessanis (2) Warmia i Mazury to natura – jeziora, przez cały rok, chociaż najciekawiej jest ptaków w tle.

/ 65 W gorące dni natomiast zawsze jeżdżę temples and wonderful people, it is do Państwa Smolej w Łukcie, gdzie w ich all there. The main reason why I go kawiarni można skosztować pysznych back to Sri Lanka are the people. Two lodów domowej receptury o smaku MICHAŁ years ago I met a wonderful family of prawdziwej mięty, pistacji czy też przy- CESSANIS black-haired Soma. We started writing pomnieć sobie smak lodów z lat 50-tych letters to each other. I had forgotten oraz wiele innych (przyp. red. piszemy what fun writing is and now we have o tym miejscu na str. 58) Today, I have the pleasure of been writing to each other for two talking to Michał Cessanis who years. I send her photos from Poland I na koniec – w minionym roku ukazała is the author of the travel book and she writes and tells me how her się książka podsumowująca pewien ‘Opowieści z pięciu stron świata’ sons and grandchildren are. In the last etap Pana podróży po świecie – „Opo- [Tales from the Five Corners of letter she invited me and my parents wieści z pięciu stron świata”, którą the World] and a traveler who for a dinner of meat and potatoes. polecamy. Ale nie mogę nie zapytać has been to the most remote parts When I come back from Asia, I will – kiedy możemy liczyć na podobne of the world but always willing- travel through Poland. I love the Polish wspomnienia z Polski, a najchętniej ly comes back to Warmia and spring and summer which is the most z Warmii i Mazur oczywiście? Masuria. He Regularly describes beautiful time here. I am going to visit his travels on the travel portal – Warmia and Masuria. The Dylewski Książka o moich ulubionych miejscach NaWalizkach.com.pl – and since Hills (Wzgórza Dylewskie) is my place w Polsce na pewno powstanie, cho- last March he has been Deputy in Western Masuria where I go back to ciaż wciąż więcej czasu spędzam poza Editor-in-Chief of National Ge- every year as it reminds me of visiting krajem i zbieram materiały do kolejnej ographic Traveler. my grandma in the country and of „zagranicznej” książki. W tej, która się the house with the aromas of delicious ukazała zabieram czytelników do Azji, Michał, the travel bug has brought you food and the kitchen – table where the Afryki, Australii i Ameryki Południowej travelling to the top of National Geo- whole family spent wonderful times. It i pokazuję ludzi, którzy tam mieszkają, graphic Traveler. I congratulate you on is the same in the Guest House ‘Old a także opisuję legendy i historie, które the new challenge on behalf of all the School’ (Stara Szkoła) in Wysoka Wieś wciąż są żywe w danej społeczności. Poza staff at LOVE WM. We are curious near Ostróda where I like spending my tym sporo w książce jest rad na temat about your ambitious, travelling plans time. I also spend a few days in dr Irena taniego podróżowania, tak więc szczerze for the future? Eris hotel and spa when I need a little ją polecam. bit of luxury after remote travels during I look forward to going back to Sri which I rarely sleep in comfortable Do zobaczenia zatem na Warmii albo Lanka as I love that island. Wonder- conditions. Moreover, the nature here

Mazurach! Dziękuję za rozmowę. ful national parks, cuisine, beautiful is just outside your window. fot. arch. Michał Cessanis Jakub (1), Obarek (1)

/ 66 WYWIAD NUMERU LEADING INTERVIEW

What fascinates you most in Warmia throughout the whole year but it is the with a flavour of true mint, pistachio or and Masuria? most interesting in summer when the you can recall the flavour of ice cream lavender is in full bloom. Then Joanna from the 50’s and more others (we write Warmia and Masuria is above all, nature, and her friends collect the purple flowers, about it on the page 58. – editorial note). lakes, forests, fields, meandering paths dry them and later on put them in hot and mysterious, magical places. It is olive, alcohol or honey. Such stocks are Lastly, a year ago, your book entitled a great place to escape from it all, rest by valuable in autumn or winter. ‘Opowieści z pięciu stron świata’ [Tales a lake, a campfire in the evening where I like Lake Francuskie Reserve which from the Five Corners of the World], was I meet my friends. I love walking across is a magical place shrouded in a dark published and is highly recommended, it the fields full of poppies and cornflowers legend. Napoleon’s soldiers stationed at describes a certain period of your travels or going on a canoe trip along the Elbląg the lake planned to kidnap beautiful girls around the world. It is impossible not to Canal or on rivers like the Wel, Marózka, from the neighbouring villages. When ask you – when we can expect familiar Szelążnica or Krutynia. I like looking for the local country men living in the vil- memories of Poland, obviously, in par- mouflons, wild sheep with twisted horns, lage got wind of the soldiers’ plans they ticular of Warmia and Masuria? they are native to Corsica and Sardinia chased the soldiers onto the ice-covered but they have adapted well to the local lake. The ice on the lake broke and the Surely, I will write a book about my surroundings in Warmia and Masuria. villains fell into the lake forever. The favourite places in Poland. However, lake was later named after the unlucky these days I am spending more time Are there any attractions located in our French soldiers – French Lake. abroad and I am collecting materials region that you like most and which Another place I really enjoy is Grunwald for another ‘foreign’ book. In the book of them would you recommend to where the annual re-enactment of the ‘Opowieści z pięciu stron świata’ I take tourists? famous battle of Grunwald takes place the readers to Asia, Africa, Australia and what an amazing spectacle! and South America where I show the I love Joanna Posoch’s lavender fields. I am very eager to drop in the resort next inhabitants and describe legends and She moved from Warsaw to start a new to Ostróda – Stare Jabłonki, not only customs which are still vivid in a given life in the countryside and now lives in because of delicious apples, which are community. There is a lot of advice about Nowe Kawkowo. She transported an served on every step in the Anders Hotel. cheap flights and other practical infor- old, wooden Lemko hut from the Low It is a place worth visiting regarding its mation too – so I highly recommend it. Beskids (Beskid Niski) and started to wonderful location – close by Lake Sze- cultivate lavender. Moreover, Joanna ląg Mały, which surprises by beautiful See you then in Warmia and Masuria Posoch builds clay ovens and deals in view with trill of birds in the morning. and thank you for the interview! herbs and painting on ceramics and Whereas in hot days I visit Mr and Mrs / fabrics. It is the only living lavender Smolej in Łukta, in whose coffe house you Rozmawiała / Interviewed by fot. arch. Michał Cessanis (2) museum in Poland. It is a beautiful place can taste delicious, home-made ice cream Justyna Szostek

/ 67 Kartaczewo Gołdap – miasteczko Cittaslow, posiadające status uzdrowiska klimatyczno-borowinowego z kompleksem tężni solankowych i pijalnię wód. Stąd wszędzie daleko, ale za to jak pięknie.

/ 68 KULINARIA THE CUISINE

lokowane kiedyś pomiędzy niałą okazją do skosztowania najlep- artystycznym. Choć w Gołdapi królują Sambią a Natangią, później szych kartaczy w regionie. Zjawiają bezwzględnie kartacze to warto (już poza pomiędzy Prusami Wschod- się tu amatorzy tego kulinarnego Kartaczewem) skosztować dań z jelenia Unimi a Litwą a teraz na granicy polsko- smakołyku z całej Polski i nie tylko. czy lokalnych miodów (np. tatarski czy -rosyjskiej między Mazurami a Suwalsz- A kucharze zawodowi i gospodynie z Mazur Garbatych) albowiem więk- czyzną. Przez wieki zamieszkiwane przez domowe prezentują swoje kulinarne szość terenów wokół miasta to obszary Prusów (Niemców), Polaków i Litwi- umiejętności w ich przyrządzaniu. przyrodniczo chronione. nów. To zawsze było jakieś pogranicze, Ilu kucharzy, tyle smaków. Podczas Gdy jednak nadwyrężymy podczas a więc i smak dzisiejszych potraw ma Kartaczewa zgromadzeni mieszkańcy festiwalu nasz limit dziennych kalorii, „międzynarodowy” charakter a wśród i turyści pochłaniają ponad 10.000 wystarczy skorzystać z tutejszych atrakcji nich kartacze (niemieckie – Keilchen, kartaczy. Wśród najbardziej chwalo- niwelujących ten nadmiar. Na terenie litewskie – cepeliny), sękacze czy precle nych i wyróżnianych firm odnotować zdrojowym funkcjonują Mazurskie wielkanocne. Dominuje jednak ten trzeba bar „U Jędrusia na Skarpie” czy Tężnie Solankowe, w budynku „Zdroju” pierwszy i to właśnie tu – w Gołdapi restaurację „Matrioszka” z Gołdapi, minitężnie i grota solna, pijalnia wód kilkanaście lat temu powstało „Światowe zajazd „Pod Piękną Górą” (na Pięknej mineralnych i leczniczych a obok Centrum Smakoszy Kartaczy” ze swoją Górze obrotowa kawiarnia) a także bar w Parku Zdrojowym nad jeziorem urzą- sztandarową imprezą „Kartaczewo”. „Młyn” z Bani Mazurskich. Tylko ten dzenia do rehabilitacji ruchowej, ścieżki Zacznijmy jednak od początku. Co to ostatni przygotowuje na Kartaczewo spacerowe i rowerowe oraz plaża miejska jest kartacz? To potrawa mająca owalny około 3000 kartaczy i nie zdarzyło się, i molo. W samym centrum miasta jest (w przekroju okrągły) kształt o dłu- aby nie znalazły nabywcy. Park Kinezyterapeutyczny z urządze- gości najczęściej ok. 10 cm. Robi się je Najważniejszym punktem Kartaczewa niami do rehabilitacji ruchowej, miłą z surowych ziemniaków z niewielkim są jednak zawsze „Mistrzostwa Świata aranżacją zieleni i podświetlanymi kolo- dodatkiem ziemniaków gotowanych w jedzeniu kartaczy” rozgrywane rowymi fontannami z elementami małej a nadziewa gotowaną wieprzowiną (czę- w trzech kategoriach: dzieci, kobiet architektury. To miejsce wieczornych sto mieszaną z wołowiną) z dodatkiem i mężczyzn. Aby zostać mistrzem świata, spotkań mieszkańców miasteczka. cebuli i przyprawami (koniecznie maje- trzeba było w ostatnim roku w kategorii Festiwal Pogranicza KARTACZEWO ranek i czosnek). Najczęściej podaje się je mężczyzn zjeść dwa kartacze w 57 sekund odbywa się tradycyjnie w pierwszą nie- ze skwarkami z boczku i cebulą. To spora (nie jest to rekord świata) a w kategorii dzielę sierpnia, co oznacza, że w tym roku ilość kalorii, ale ile przyjemności. kobiet jednego w 17 sekund. warto zawitać do Gołdapi 6 sierpnia. Festiwal Pogranicza „Kartaczewo” ma Festiwal to również stoiska z potrawami fot. www.shutterstock.com arch. (1), UMWWM (1) już wieloletnią tradycję i jest wspa- regionalnymi, sztuką i rzemiosłem A więc do zobaczenia!

/ 69 ish-Russian border. For ages it has been A long-standing tradition is the Regional inhabited by Prussians [Baltic], Prus- Border Festival ‘Kartaczewo’ (Festiwal K ARTACZEWO sians (German), Polish and Lithuanian. Pogranicza Kartaczewo) and it is a great Gołdap has always been some kind of opportunity to taste the best versions Gołdap a small, Cittaslow spa a border region so the taste in local food of kartacz from the region. The festival town famous for its pump rooms, has, let’s say an ‘international flavour’. attracts not only Polish people but also climate, mud spa and with Polish ‘Kartacze’, in German-Keilchen, people from all over the world. Profes- a complex of brine graduation and Lithuanian – cepeliny is the most sional cooks as well as local housewives towers too. well-known dish. show their cooking skills in the art of Let’s start with the question – What is making kartaczes. There are probably A beautiful town situated off the beaten ‘kartacz’? Kartacz is a dish, oval shaped, as many different versions of kartacz path, in the past, it was located between a circular cross-sectional shape, which is as there are cooks. During the festival the historic regions of Sambia and usually 10 cm long. It is made from raw ‘Kartaczewo’ over 10,000 kartaczes are Natangia, Baltic tribal regions – like the potatoes mixed with boiled potatoes. eaten. Among the most praised and American Indians had!, later on between The filling of kartacz is pork very often award-winning bars and restaurants eastern Germanic Prussia and Baltic mixed with beef, onion, marjoram and listed are: ‘U Jędrusia na Skarpie’ bar, Lithuania. Nowadays, Gołdap is situated garlic. It is usually served with onion and ‘Matrioszka restaurant’ from Gołdap, between Masuria and Suwalszczyzna bacon greaves. It provides you with a lot ‘Pod Piękną Górą’ roadhouse and ‘Młyn’ regions and also on the current Pol- of calories but also with a lot of pleasure. bar in Bania Mazurska. The ‘Młyn’ bar

/ 70 KULINARIA THE CUISINE

in Banie Mazurskie is the only one that are worth tasting too. You should try the inhabitants and tourist with its green offers about 3000 kinds of kartacze and local honey like Tatarski or Mazury Gar- surroundings and illuminated colourful it has never ever been known that those bate as mentioned earlier honey comes fountains decorated with pretty little kartaczes haven’t found a consumer yet. from areas around the town which are architectural elements. It’s a place where The highlight of the festiva is the ‘World mainly environmentally protected and the locals come and chat in the evenings. kartacz Eating Championships’ (‘Mis- some of the most pristine in Europe. The Regional Border Festival Kart- trzostwa Świata w jedzeniu kartaczy’) If you exceed your daily limit of calories aczewo (Regionalny Festiwal Pogranicza which consists of three different catego- you can use various local attractions to Kartaczewo) traditionally takes place on ries: children, women and men. Last year help reduce them. In the Spa area there the first Sunday of August. you had to eat 2 kartaczes in 57 seconds, are Masurian brine graduation towers in order to qualify for the World’s men’s and in the building called ‘Zdrój’ there So, see you in Gołdap then! Champion’s category, and only 1 kartacz are mini brine graduation towers, a salt / in 17 seconds to become the World cave and a pump room. Zdrojowy Park Opracowanie / By Stanisław Harajda Champion in the women’s category. is located by a lake and offers facilities At the festival you can see various stalls including kinesio-therapy, walking and with regional dishes as well as local cycle paths, a public beach and pier. Więcej informacji na stronach / handicrafts. Although, kartacze is the In the town centre there is a ‘Kinezy More information on websites: most popular dish in Gołdap, other terapeutyczny Park’ which offers kine- www.goldap.info fot. arch. UMWWM J.J. (4), Jasiński (1) dishes such as venison and game meats sio-therapy. The park attracts local www.uzdrowiskogoldap.pl

/ 71 Kulinarny Ryn W Rynie życie inaczej płynie! A to m.in. dzięki smacznej kuchni, której warto popróbować w Gościńcu Ryński Młyn czy Restauracji Refektarz na ryńskim zamku.

/ 72 KULINARIA THE CUISINE

Gościniec Ryński Młyn oczaruje tych, dla których jednakowo ważne są doznania podniebienia i atmosfera odwiedzanego miejsca.

ościniec Ryński Młyn z wido- Uroku i smaku serwowanym Państwu kulinarnej, wielokrotnie nagradzana kiem na czarowne Jezioro daniom dodaje sposób ich podania – gli- w konkursach kulinarnych. Ryńskie został gruntownie niana zastawa, jak i wyśmienite trunki. www.rynskimlyn.pl Godrestaurowany, by zaskoczyć gości Pierogi, babkę czy kiszkę wzbogacą zarówno niezwykłością wystroju jak Państwo smakiem pszennego piwa. Cechą, która wyróżnia Hotel Zamek i potraw opartych na tradycyjnych Koneserom trunków proponujemy Ryn**** spośród innych obiektów, recepturach. Już od wejścia powitają także szeroką gamę miodów i win do jest niezwykle stylowy wystrój wszyst- Państwa piękne Karczmarki, częstując wielogodzinnej degustacji. kich pomieszczeń dostępnych dla regionalnym smalcem i ogórkami Gościniec Ryński Młyn oczaruje tych, Gości. Oprócz pokoi i apartamentów zatapianymi w beczkach tamtejszej dla których jednakowo ważne są dozna- mowa tu także o gotyckiej restauracji spiżarni. Świeżo pieczony pachnący nia podniebienia i atmosfera odwiedza- Refektarz. chleb w różnych smakach będzie sta- nego miejsca. W restauracji króluje ponadczasowa nowił znakomity dodatek zarówno do W tym samym budynku znajduje się klasyka w nowoczesnej aranżacji. Szef smakowitych ryb, jak i rozpływają- również sklep „Smaki Mazur” oferujący Kuchni – Ireneusz Koniuszek – zdo- cych się w ustach golonki czy żeberek. ciekawy wybór produktów regionalnych. bywał kulinarne szlify w najbardziej Smakosze potraw z rusztu będą mogli A nad recepturami ryńskich smaków prestiżowych obiektach hotelarskich uczestniczyć w grillowaniu na tarasie czuwa na co dzień – Chef Agnieszka na północnym zachodzie Anglii. Jego fot. arch. Gościniec Ryński Młyn (4) z zapierającym dech widokiem. Wesołowska – mistrzyni dawnej sztuki wieloletnie doświadczenie pozwala

/ 73 na komponowanie dań z wyrafinowa- nym kunsztem, lekkością i tworzenie Tego lata Szef Kuchni Ireneusz Koniuszek dzieł kulinarnych z połączenia sma- poleca szczególnie grasicę z borowikami, ków staropolskich, międzynarodo- wych oraz trendów kuchni fusion. topinamburem oraz shimeji. Koronne danie Szefa Kuchni to confit z kaczych nóżek; sekretne przyprawy i zioła z przyzamkowego ogrodu oraz specjalny proces przygotowywania wydobywają z mięsa feerię smaków i aromatów. i dziczyzny (borowiki, rydze, jelenie, pływającej się w ustach czekolady, pach- Każda pora roku to idealny powód do dziki, bażanty). Zima natomiast to nących i świeżych owoców i najwyższej inspiracji kulinarnych. Wiosną przy- popisy kuchni słowiańskiej, czyli pierogi, jakości składników. gotowuje się szparagi, raki i pieczoną pyzy, knedle, a także aromatyczne babki Tego lata Szef Kuchni Ireneusz Koniu- jagnięcinę. Latem dominują dania ziemniaczane. Przez cały rok zamkowy szek poleca szczególnie grasicę z boro- kuchni wegetariańskiej. Jesiennymi cukiernik potrafi wyczarować cuda wikami, topinamburem oraz shimeji. specjalnościami są potrawy z grzybów w postaci ciast, tortów i deserów z roz- www.zamekryn.pl

/ 74 KULINARIA THE CUISINE

wheat beer. Connoisseurs of honey and trends. One of the traditional dishes wines are offered a wide range of honey recommended is delicious confit of and wine for hours of tasting. ducks legs, a secret combination of spices CULINARY RYN Ryński Mill Tavern will enchant those and a special process of meat preparation who value delicious food and the local brings out the unique taste. Thanks to delicious cuisine which atmosphere. Every season of the year is ideal for is worth tasting in Ryński Mil In the building there is a shop ‘Tastes of different culinary inspirations. In spring Tavern or the Refectory restau- Masuria’ (Smaki Mazur) offering a wide asparagus, crabs and baked lamb are rant in Ryn castle, it can be said range of regional products. prepared, summer is dominated by life here has a much slower pace. Chef Agnieszka Wesołowska, a master vegetarian cuisine, autumn is famous of the art of cooking, many times recog- for dishes from wild mushrooms of Ryński Mill Tavern overlooking the nized by winning culinary competitions, different kinds and game meat products enchanting Lake Ryńskie was com- takes care of Rynski recipes. like stag, wild boar or pheasant. Winter pletely restored to surprise its guests www.rynskimlyn.pl is known for Polish cuisine-dumplings, with extraordinary décor and tradi- potato dumplings, fruit dumplings and tional recipes. At the entrance you The key feature distinguishing The an aromatic potato cake. Throughout are welcomed by beautiful Innkeepers Hotel Castle Ryn**** from other places the whole year in the Castle, the con- offering regional lard and pickles from is the unusually stylish décor of all the fectioner can produce wonders such as: barrels kept in the pantry. Freshly baked rooms available to guests. Apart from cake, birthday cake and desserts from bread in a variety of flavors will be an rooms and apartments, the gothic res- mouth-watering chocolate, fresh fruit excellent addition to delicious fish and taurant called the Refectory restaurant and high quality ingredients. mouth-watering pork knuckles or ribs. is unique. This summer the Chef recommends in Gourmets of roast dishes will have The interior of the restaurant is domi- particular venison veal sweetbreads with a chance to participate in the barbecue nated by timeless classics in a modern cep mushroom, Jerusalem artichoke and show on the terrace with breathtaking arrangement. The chef, Ireneusz Koni- shimeji mushroom. views in the background. uszek, gained his professional experience www.zamekryn.pl The earthen tableware filled with deli- in the most prestigious hotels in north- cious drinks add even more charm to the west England. His experience allows him Any time of the year is good to savour refined taste and meals served in Ryński to successfully compose and create dishes the local delights in Ryn ! Mill Tavern. Dumplings, potato cakes or of culinary delights from traditional / potato sausage may be accompanied by Polish, international and fusion cuisine Opracowanie / By Justyna Szostek fot. arch. Zamek w Rynie (3)

/ 75 / 76 AKTYWNIE ACTIVELY

Jedziemy NAD JEZIORAK

International Waterbike Regatta, Regaty Pomarańczowe czy Regaty o Błękitną Wstęgę Jezioraka – to tylko część wydarzeń, które w tym roku odbędą się na wodach jeziora Jeziorak. Okolice najdłuższego jeziora w Polsce warto odwiedzić nie tylko ze względu na ciekawe imprezy, ale przede wszystkim ze względu na atrakcje przyrodnicze. To jeden z najpiękniejszych zakątków Polski!

/ 77 ezioro Jeziorak to jezioro rynnowe, rezerwat „Jasne” z przejrzyście czystą Powiatowe Biuro Informacji najdłuższe naturalne jezioro w Pol- wodą. Na terenie parku znajdują się Turystycznej – www.port-ilawa.pl, Jsce, największe na Pojezierzu Iław- trzy piękne ścieżki dydaktyczne, wyty- tel. +48 602 744 083 skim i trzecie po Śniardwach i Mamrach czono tam też kilka interesujących Miejskie Biuro Informacji na Warmii i Mazurach. Leży na szlaku szlaków. Turystycznej – www.it-ilawa.pl, Kanału Elbląskiego, w bezpośrednim Na jeziorze Jeziorak znajduje się aż tel. +48 89 648 58 00 zapleczu polskiego odcinka Między- 16 wysp. Na wielu z nich gnieżdżą narodowej Drogi Wodnej E70 i Pętli się kormorany. W wodach Jezioraka Ważnym wydarzeniem na Jezioraku Żuławskiej. żyją liny, sumy, sandacze, szczupaki, będą regaty łodzi prototypowych Jezioro ma bogatą linię brzegową, oto- węgorze, leszcze, płocie, karpie i okonie – International Waterbike Regatta. czone jest pięknymi lasami. Porastające – to istny raj dla wędkarzy. W dniach od 25 do 27 maja na Jezio- brzeg akwenu lasy wraz z okolicznymi Jeziorak doskonale nadaje się do upra- raku, w sąsiedztwie nowoczesnego jeziorami tworzą Park Krajobrazowy wiania sportów wodnych, co każdego Portu Śródlądowego, odbywać się będą Pojezierza Iławskiego. W granicach roku wykorzystują wytrawni żeglarze widowiskowe regaty prototypowych parku utworzono kilka rezerwatów i kajakarze, planując swoje wodne pod- jednostek zasilanych wyłącznie siłą przyrody, chroniących liczne unikalne boje. Popularność wyznaczonych tu tras ludzkich mięśni. Najważniejszym dniem fragmenty lasów, terenów lęgowych kajakowych i żeglarskich miała duży regat będzie sobota 27 maja. To wtedy ptactwa, leśnych jezior i torfowisk. wpływ na ulokowanie w Iławie i okoli- odbywać się będą wyścigi finałowe. Wię- Wśród nich należy wyróżnić rezer- cach hoteli, przystani, stanic wodnych, cej informacji o wydarzeniu na stronie waty: „Czerwica” – utworzony w celu obozowisk i pól biwakowych. www.iwr2017.pl. ochrony kolonii kormoranów, „Jezioro Informacje o bazie noclegowej czy Gaudy” – chroniący miejsca lęgowe też wodnej można uzyskać w dwóch Jezioro Jeziorak ze swymi nieoczeki- ptactwa wodnego, błotnego i interesu- punktach informacji turystycznej miesz- wanie otwierającymi się pośród trzcin jące zespoły roślinności oraz unikatowy czących się w Iławie: tajemniczymi zatokami i urokliwymi

/ 78 AKTYWNIE ACTIVELY

Popularność wyznaczonych tu tras kajakowych i żeglarskich miała duży wpływ na ulokowanie w Iławie i okolicach hoteli, przystani, stanic wodnych, obozowisk i pól biwakowych.

/ 79 wyspami, umożliwia nie tylko obco- w skali światowej Kanał Elbląski. Jest leśne, brzegami rzek i jezior. Na ich wanie z naturą, ale stanowi również to jedna z najpiękniejszych dróg wod- trasie, oprócz unikatowej flory i fauny, wyzwanie dla poszukiwaczy przygód. nych Europy. Łączy jezioro Jeziorak podziwiać można również zabytki archi- To przecież w Iławie i na Jezioraku z Zalewem Wiślanym. Wybudowany tektury: dwory, kościoły, zamki i pałace stworzony przez Zbigniewa Nienac- w latach 1848–1872 i zaprojektowany dawnej arystokracji pruskiej. kiego bohater serii powieści „Pan przez niemieckiego inżyniera Georga Na południowym krańcu Jezioraka Samochodzik i…” szukał zaginionych Jakoba Steenke kanał funkcjonuje do z kolei leży Iława – turystyczne centrum skarbów. W podróż po Jezioraku – dziś w niezmienionej formie, zadziwiając na zachodzie regionu Warmii i Mazur. nie tylko śladami kultowego Pana kunsztem XIX-wiecznej wiedzy inży- To tu znajdują się nowoczesne hotele Samochodzika – wybrać się można nierskiej. Genialne rozwiązanie polegało (3, 4 i 5 gwiazdkowe), porty i przystanie, już na godzinny rejs statkiem Żeglugi na wybudowaniu na trasie kanału śluz w tym Port Śródlądowy z zapleczem Ostródzko-Elbląskiej (cumuje w Por- i pochylni, które niwelują różnicę pozio- i z jedynym w Polsce portowym biurem cie Śródlądowym) oraz tramwajem mów wody o około 100 metrów. Bilety informacji turystycznej. Planując swój wodnym „Ilavia” (cumuje w centrum na rejsy po kanale można zarezerwować pobyt nad Jeziorakiem, warto korzystać miasta, przy galerii handlowej). przez stronę www.zegluga.com.pl z pomocy wykwalifikowanych pracow- Informacje o godzinach rejsów oraz ników tego biura. cenach biletów znajdują się na stronach: Warto też pamiętać, że Jeziorak to nie Na zachodnim brzegu Jezioraka, w odle- www.zegluga.com.pl tylko raj dla wodniaków. Miłośnicy pie- głości 20 km od Iławy, na wysokim www.sport-ilawa.pl szych i rowerowych wycieczek oraz jazdy jeziornym brzegu, leży słynąca ze swych konnej mogą przemierzać w okolicy kil- turystycznych atrakcji wieś Siemiany. Wśród wielu atrakcji okolic Jezioraka kaset kilometrów szlaków turystycznych. Otoczona jest gęstymi lasami i sycona wyjątkowe miejsce zajmuje unikalny Biegną one przez ogromne kompleksy powietrzem, jakie wiatr przynosi tu

/ 80 AKTYWNIE ACTIVELY

z rozległego Jezioraka. To stamtąd roz- Lake Jeziorak is a ribbon lake, the longest tacza się piękny widok na wielkie rozle- natural lake in Poland and the big- wisko najdłuższego jeziora w Polsce. Sie- gest one in the region of Pojezierze miany i wiele innych wsi porozrzucanych LET’S GO Iławskie [Iława Lake District] and is the na brzegach Jezioraka posiadają swoisty TO LAKE third biggest lake after Śniardwy and mikroklimat, który pomaga w leczeniu Mamry lakes in Warmia and Masuria. chorób układu oddechowego. JEZIORAK! It is located in the territory of the Elblag Te wszystkie atrakcje dostępne są na Canal, and a central part of the Interna- wyciągniecie ręki – i tak już w ciągu tional Waterway E70 and the Żuławy 1h 40 min można przemieścić się Events such as the International Sailing Loop. szybką koleją z Warszawy do Iławy lub Waterbike Regatta, the Orange The lake has a rich shore and is sur- też w ciągu zaledwie 1 h z Gdańska. Regatta and the Blue Ribbon Re- rounded by beautiful forests. The forests Dojazd do Iławy samochodem z miast gatta (‘Regaty o błekitną wstęgę on the lake shores with other surround- centralnej Polski zajmuje tylko około Jezioraka’) are only some of the ing lakes make up Iława District Land- 2 godzin. To doskonałe skomunikowa- events that are taking place on scape Park. Within the boundaries nie Polski z Jeziorakiem daje również Lake Jeziorak this year. You of the Landscape Park there are some szybki dostęp do portu lotniczego should visit the environs of the nature reserves that protect numerous w Gdańsku (Port Lotniczy Gdańsk im. longest lake in Poland not only elements of natural life such as bird Lecha Wałęsy – 165 km) czy w Warsza- because of interesting events but breeding grounds, forest lakes and peat- wie (Port Lotniczy Warszawa-Okęcie for its natural attractions too. bog. Among some worth mentioning im. F. Chopina – 217 km, Port Lotniczy No doubt, it is one of the most are: Czerwica Lake, established to pro- Modlin – 170 km). beautiful parts of Poland! tect colonies of cormorants, Gaudy Lake

/ 81 to protect the breeding places of water Powiatowe Biuro Informacji only brings you closer to nature but birds, marsh birds and interesting flora Turystycznej – www.port-ilawa.pl, also is a challenge for adventurers. It complex, and the unique Jasne Lake with phone No. +48 602 744 083 is Iława and Lake Jeziorak where the its crystal clear water. The Landscape Miejskie Biuro Informacji main character in the Polish novel Park offers three beautiful educational Turystycznej – www.it-ilawa.pl, series ‘Pan Samochodzik’ by Zbigniew paths and many other interesting trails. phone No. +48 89 648 58 00 Nienacki, was looking for lost treasures. There are 16 islands on Lake Jeziorak. You can take a 1 hour cruise on the lake Many of them are home to cormorants The International Water Bike Regatta, following in the wake of Pan Samo- and in the water of the lake you can find is an important event on Lake Jeziorak. chodzik on a water tram or on a ship various fish like: tench, catfish, zander, The event takes place on 25th–27th of the Ostróda-Elbląg Ship Transport pike, eel, bream, roach, carp and perch-it of May centred in the modern Inland Company, the ship docks in the Port is an angling paradise. Port. The Regatta of prototype boats is near the shopping mall. Lake Jeziorak is perfect for water sports, spectacular because it is human strength Information about cruise start time and especially for sailing and canoeing. The that matters. The highlight is Saturday tickets price is available on: popularity of the sailing and canoeing 27th May as the final race takes place www.zegluga.com.pl routes brings a lot of business to the then. More information about the event www.sport-ilawa.pl local tourist industry. Information is available on www.iwr2017.pl about accommodation and water bases Among the numerous attractions of Jezi- is available in two tourist information Lake Jeziorak with its hidden bays and orak’s environs worth mentioning is the points in Iława: charming islands among the reeds not Elbląg Canal – a technical wonder on

/ 82 AKTYWNIE ACTIVELY

a global scale. It is one of the most beau- routes. The routes go through the enor- is famous for its tourist attractions and tiful waterways in Europe connecting mous forest complex and along the is surrounded by dense forests, fed by Jeziorak Lake with the Vistula Lagoon. banks of rivers and lakes. You can admire the air brought by the wind from the The canal built in 1848–1872 and not only unique flora and fauna but also lake. Siemiany has a spectacular view designed by German engineer George architectural landmarks such as: manors, over a large stretch of the longest lake Jakob Steenke is used up until now in churches, castles and palaces of the in Poland. Siemiany and other villages an unchanged form – surprising us with former Prussian aristocracy. on the shores of the lake have a specific the 19th century engineering knowl- Iława – a tourist centre in the western microclimate which help in the treat- edge. The ingenius solution is that when region of Warmia and Masuria is located ment of respiratory diseases. the difference in water levels approaches on the southern edge of the Lake. It is You can get to Iława from Warsaw in 1h 100 m, it is overcome using locks and a town with modern 3–5 stars hotels, 40 minutes by Pendolino train or only a remarkable system of inclined plains ports and marinas including an Inland in 1 hour from Gdansk. Travel to Iława between lakes. Port with a supply base and the only from cities and towns in central Poland The tickets for the cruise can be booked in Poland Tourist Information Office takes only 2 hours. Good public trans- on www.zegluga.com.pl in a port. When you plan your stay by port connections makes it easy from Jeziorak, it is a good idea to use the help Gdansk Airport, 165 km and Warsaw It’s worth remembering that Lake Jezi- of well-trained staff of this office. Airport, 217 km. orak is not only a paradise for boaters. Siemiany village 20 kms from Iława / There are hundreds of kilometres of is located on a high lake shore on the Opracowanie / By Michał Młotek fot. P. Ambroziakfot. P. (1) walking trails, bike and horse riding western edge of the Lake. The village fot. arch. Portu Śródlądowego w Iławie

/ 83 / 84 AKTYWNIE ACTIVELY

Kraina ZALEWU WIŚLANEGO

Zalew Wiślany to płytki akwen morskich wód wewnętrznych oddzielony od morza piaszczystą mierzeją, która jeszcze w XIII wieku była siecią wysp poprzecinanych naturalnymi cieśninami. Dzisiaj z morzem Zalew łączy jedna cieśnina – co ciekawe – nie naturalna, lecz wykonana w XIV wieku przez człowieka. Przez wody Zalewu przebiegają dwie granice – państwowa i regionalna. Granica państwowa dzieli Zalew na część polską i rosyjską, a regionalna na część pomorską i warmińsko-mazurską. Polska część Zalewu Wiślanego jest trzykrotnie większa od jeziora Śniardwy i zaledwie o 30% mniejsza od wszystkich Wielkich Jezior Mazurskich. To największy akwen w Polsce.

www.zalewwislany.pl, www.zalew.org.pl

Tolkmicko, fot. Ryszard Siwiec / 85 raina Zalewu Wiślanego to stuletnim drzewostanem dębowo- ołtarz ofiarny Prusów. Frombork to także wiele lądowych atrakcji bukowym. Urok Kadyn docenił sam niewielkie miasteczko położone na i miejsc wartych odwiedzenia. cesarz Wilhelm II, przeznaczając je wzgórzach u brzegu Zalewu Wiśla- KJednym z nich jest Elbląg. To tutaj na swoją prywatną letnią rezydencję. nego założone w XII wieku (przyp. bierze swój początek szlak żeglugowy Na polecenie cesarza przeprowadzono red. więcej o Fromborku piszemy do Ostródy wiodący poprzez system gruntową odbudowę miejscowości na str. 60). Braniewo położone nad pięciu pochylni. Obiekty godne zwie- według projektów berlińskich archi- rzeką Pasłęką, to jedno z najstarszych dzania to m.in.: zrekonstruowane stare tektów. W Kadynach wybudowano miast w Polsce, założone w I połowie miasto, gotycki kościół z XIV wieku wówczas cały szereg przepięknych XIII wieku, pierwsza stolica Warmii pw. św. Mikołaja – obecnie katedra, domów mieszkalnych w tzw. Ordenstil z siedzibą biskupów warmińskich. która ze swoją 95-metrową wieżą (styl zakonny), z widocznymi elemen- Obiekty godne uwagi to m.in.: kościół stanowi dominantę miasta, dawny tami neogotyku, które zachowały się i klasztor pw. św. Katarzyny, kościół podominikański kościół pw. NMP do dzisiaj. Tolkmicko to miasteczko pw. św. Krzyża oraz minizoo. Nowa Pasłęka z kolei to oaza ciszy i spokoju, ostatni polski port nie tylko na Zale- wie Wiślanym, ale na wschodzie Rze- czypospolitej, baza flotylli rybackiej. Z Zalewem Wiślanym łączy się jeden z piękniejszych szlaków wodnych w Polsce – Pętla Żuławska. Obszar pętli to miejsce wypoczynku, aktywnej rekreacji, niezwykłych krajobrazów i fascynującej przyrody. To 303 km nie- zapomnianej przygody, którą można przeżyć płynąc kajakiem, jachtem, łodzią motorową lub hauseboat’em. To nowoczesna infrastruktura prze- znaczona dla turystów – wodniaków – sieć portów, przystani żeglarskich i pomostów cumowniczych o najwyż- szej jakości. Więcej informacji na stronie: www.petla-zulawska.pl

Warto wspomnieć, iż na Zalewie od 8 lat odbywają się Międzynarodowe Regaty o Puchar Trzech Marszałków – woje- wództwa warmińsko-mazurskiego, województwa pomorskiego i guberna- tora Obwodu Kaliningradzkiego FR, – obecnie Centrum Sztuki Galeria EL, portowe i największy port na Zalewie które łączą wszystkich trzech gospodarzy brama targowa z XIV wieku oraz Wiślanym, stanowiący nie tylko schro- tego wspaniałego akwenu. Regaty z roku wyjątkowa ścieżka kościelna. Suchacz nienie dla kutrów rybackich, ale także na rok przyciągają coraz więcej żeglarzy to wieś nad Zalewem Wiślanym, która dogodną przystań dla statków żeglugi i widzów. Towarzyszy im wiele imprez wpisała się na karty historii Polski pasażerskiej. Obiekty godne uwagi nie tylko o charakterze sportowym, ale bitwą morską z 15 września 1463 roku. to m.in.: kościół z XIV wieku pw. również kulturalnym. Sprzyja to bliż- To tutaj od kilku lat w rocznicę bitwy św. Jakuba Apostoła, baszta gotycka, szemu poznaniu się mieszkańców sze- odbywa się inscenizacja – krótka część kaplica barokowa z XVIII wieku oraz roko pojętej Krainy Zalewu Wiślanego lądowa bitwy morskiej, połączona domy mieszczańskie z II połowy po obu stronach granicy oraz integracji z pokazem walk rycerskich. Niezwykle XVIII wieku. W odległości około środowisk żeglarskich. W tym roku malownicza i urokliwa miejscowość 4 km od Tolkmicka w wodach regaty odbędą się w dniach 06–09 lipca. Kadyny, położona na Wysoczyźnie Zalewu Wiślanego zanurzony jest Więcej informacji na stronach: Elbląskiej, sąsiaduje z rezerwatem wielki głaz narzutowy o obwodzie www.jachtklub.elblag.pl oraz

leśnym „Kadyński Las” z ponad dwu- 13,8 m – tzw. Święty Kamień – dawny www.dal-frombork.pl fot. Ryszard Siwiec (2)

/ 86 AKTYWNIE ACTIVELY

Kraina Zalewu Wiślanego to także wiele lądowych atrakcji i miejsc wartych odwiedzenia. Jednym z nich jest Elbląg.

/ 87

AKTYWNIE ACTIVELY

times bigger than Lake Śniardwy Suchacz is a village located outside and only 30% smaller than all the Elblag on the Vistula Lagoon, famous Great Masurian Lakes together. for a sea battle which took place on THE LAND It is the biggest body of water in the 15th of September in 1463. This is OF THE VISTULA Poland. where the re-enactment of the land part of the sea battle including a display of LAGOON www.zalewwislany.pl, Teutonic Knight fighting has been held www.zalew.org.pl for a number of years. The Vistula Lagoon is a shallow Kadyny is a charming and pictur- body of water separated from The Land of the Vistula Lagoon also esque village located in the Elbląg the sea by the sandy Vistula Spit offers a lot of tourist attractions. One of Uplands beside the Natural Forest which was a group of islands sep- them is Elbląg, a city where the sailing Reserve ‘Kadyński Las’ which is home arated by a series of straits until route to Ostróda starts, leading through to ancient oak and beech trees. The the 13th century. Nowadays, there the unique system of five water-driven charm of Kadyny was appreciated by is only one strait left, man-made inclined planes. Among other attractions the Emperor Wilhelm II who made in the 14th century, connecting which are worth seeing in Elbląg are: the village his own private summer the lagoon with the Baltic. There the reconstructed Old Town, the gothic residence. At the emperor’s request, are two borders today dividing St Nicholas’ Church dating from the a major modernization of Kadyny was the lagoon\spit, an international 14th century – now a cathedral with a carried out according to ideas from border and a regional one. They 95–metre high tower which dominates Berlin-based architects. Numerous are between Poland and Russian the skyline of the city, the Dominican beautiful residential buildings in Kaliningrad Oblast and the Pol- Church of the Blessed Virgin Mary, the so called ‘Ordenstil’ Order style ish provinces of Pomerania and nowadays EL ART Gallery, the Market with neo-gothic elements were built Warmia and Masuria. The Polish Gate dating from the 14th century and at that time and have been preserved fot. M. Achtel (1) part of the Vistula Lagoon is three the unique Church Path. till today.

/ 89 Tolkmicko, which is just down the was established in the first half of the free to be used by everyone who likes the road, is the biggest port on the Vistula 13th century and was the first capital water. More information on: Lagoon and is a harbor both for private of Warmia and the seat of the Warmian www.petla-zulawska.pl sailing vessels and for tourist ships. bishops. The attractions which are worth Historical buildings worth seeing are: seeing are: St. Catherine’s church and The Three Marshals’ Regatta Cup, the St. Jacob’s the Apostle’s church from the monastery, the Holy Cross church and Marshal of Warmia and Masuria prov- 14th century, a gothic tower, a baroque mini zoo. ince, the Marshal of Pomerania prov- chapel from the 18th century and resi- Nowa Pasłęka, outside the town, is an ince and the Governor of the Russian dential buildings from the second half oasis of peace and tranquility. It is a base Kaliningrad Oblast has been held on the of 18th century. of a local fishing fleet and the last Polish lagoon for 8 years. The regatta is growing 4 kms from Tolkmicko, immersed in harbour not only on the Vistula lagoon more and more popular year by year. and protruding from the waters of the but also in the European Union, next There are many other sports and cultural Vistula Lagoon is an impressive glacial stop Russia! attractions part of that festival too. The stone measuring 13,8 m in perimeter, The Żuławy Loop is one of the most event promotes the opportunity to bring called the ‘Sacred Stone’. Legend has it beautiful tourist waterways in Poland together the people living on all sides of that it is an ancient Prussian sacrifical connecting the Żuławy Loop with the Lands of the Vistula Lagoon and also altar. the Vistula lagoon. The area of the the integration of sailing associations. Frombork is a little town, established Żuławy Loop is a place of relaxation, This year the regatta is taking place on in 12th century, located in the hills on active recreation, unusual landscapes the 6th–9th of July. the Vistula Lagoon shore. It is worth and fascinating nature. It is 303 km of More information available on: checking out more about Frombork on unforgettable adventure by canoe, yacht, www.jachtklub.elblag.pl and the 60th page. motorboat or houseboat. The modern www.dal-frombork.pl Braniewo, located on the Pasłeka River, infrastructure port networks, sea har- /

is one of the oldest towns in Poland. It bours and high-quality mooring piers are Opracowanie / By Kamila Górecka-Kirwiel fot. Ryszard Siwiec (4)

/ 90 AKTYWNIE ACTIVELY Szlak Krutyni KAJAKIEM, ROWEREM, PIESZO Ideą funkcjonowania każdego szlaku turystycznego jest wędrówka i krajoznawstwo. Mało który szlak jednak można przemierzyć kilkoma formami aktywności, korzystając przy tym z bogactwa walorów przyrodniczych, historycznych oraz kompleksowej infrastruktury turystycznej. Na Mazurach zapewnia to właśnie Szlak Krutyni.

/ 91 undament szlaku stanowi rzeka kolejnej z nich i móc skorzystać z noc- Krutyni od Ukty do jeziora Bełdany. wypływająca z Jeziora Warpuń- legów i wyżywienia. Pierwsza stanica Etap ten z uwagi na zniewalającą zieleń skiego na Pojezierzu Mrągow- w Sorkwitach posiada również dobrze bujnej roślinności i mnogość ptactwa Fskim, przepływająca przez kilkanaście wyposażoną wypożyczalnię kajaków wodnego, potocznie nazywany jest jezior, ostatecznie kończąca bieg w Kra- i rowerów turystycznych. „Małą Amazonką”. inie Wielkich Jezior Mazurskich. Na Jednak Szlak Krutyni to nade wszystko W górnej części szlaku dominują jeziora. poszczególnych etapach rzeka przyjmuje niepowtarzalna przyroda i krajobrazy. Wszystkie z nich objęte są strefą ciszy, lokalne nazwy, dla całego szlaku przyjęto Przeszło połowa szlaku położona co daje możliwość podziwiania kra- nazwę od najdłuższej z nich – rzeki jest na terenie Mazurskiego Parku jobrazu w atmosferze zadumy. W tej Krutyni. Wygodę wędrówki po szlaku Krajobrazowego a wyznaczone trasy części szlaku odnaleźć można również zapewnia sieć 10 stanic wodnych PTTK. przebiegają w sąsiedztwie 10 rezer- urokliwe i odosobnione plaże, idealne do Wyznaczone trasy kajakowe, rowerowe watów przyrody, chroniących wiele odpoczynku i letnich kąpieli. i piesze pomiędzy pierwszą stanicą osobliwych gatunków fauny i flory. Zwiedzając Szlak Krutyni warto przyj- w Sorkwitach i ostatnią w Rucianem Przy odrobinie szczęścia i wprawnym rzeć się świadectwu minionych wieków. – Nidzie, liczą w przybliżeniu 102 kilo- oku, zobaczyć można bielika, który jest Począwszy od staropruskiego plemienia metry każda. Trasy są oznakowane największym drapieżnym ptakiem tej Galindów, po którym pamiątką są mię- w terenie a spływ kajakowy Szlakiem części Europy, bociana czarnego, czy dzy innymi kopiec dawnego grodziska Krutyni łatwy i mało uciążliwy, z uwagi największą sowę – puchacza. Nieod- w miejscowości Zyndaki (początek na to polecany jest dla początkujących łącznym towarzyszem spływów na szlaku), czy nazwy miejscowości na kajakarzy. Szlaku Krutyni jest czapla siwa, która przykład Babięta od słowa „baba” zna- Wspomniane stanice wodne PTTK dostojnie zasiada na przybrzeżnych czącego czarownik. Niekończące się rozmieszczone są w takich odległościach, konarach drzew. Czaple szczególnie knieje okolic szlaku były w minionych aby codziennie można było dotrzeć do upodobały sobie dolny odcinek rzeki wiekach miejscem bogatym w zwie-

/ 92 AKTYWNIE ACTIVELY

KRUTYNIA ROUTE-IN A CANOE, BY BIKE OR ON FOOT

The Krutynia Tourist Trail in Masuria offers the possibility to sail, cycle and hike and all of that in beautiful natural and historic surrounding as well as a complex tourist infrastructure. That itself is unique!

The river, which is heart and soul of the route, begins life at Pojezierze Mrą- gowskie in Warpuński Lake and later on flows through several other lakes and finally empties into the Masurian Lake System. On given stretches of the route the river is called local names like-So- biepanka. Nevertheless, the whole water route is named after the longest stretch – Krutynia. Along the Krutynia route there are 10 PTTK marinas. The entire distance of the route between the first marina in Sorkwity and the last one rzynę łowną. Już Krzyżacy organizowali Parku Krajobrazowego, które znajduje in Ruciane-Nida is about 102 km. All huczne polowania, na potrzeby których się w miejscowości Krutyń. routes are signposted and the canoe route w pobliżu miejscowości Krutyń został Wędrówkę po Szlaku Krutyni można the ‘Krutynia route’ is easy and therefore wzniesiony dworek myśliwski. Według odbywać indywidualnie lub skorzy- it is recommended for beginners. The podań w okolicach miejscowości Spy- stać z gotowych pakietów wycie- PTTK marinas are located at such chowo (środkowa część szlaku) w roku czek. Aby w pełni poczuć klimat distances that every day you can reach 1804 został upolowany ostatni niedź- szlaku, na jego przemierzanie należy one of them to get something to eat or wiedź na Mazurach. Na szlaku i w jego przeznaczyć co najmniej kilka dni. stay for a night. Moreover, the marina in okolicach występują bunkry i umocnie- Szlak jest piękny i warty odwiedzenia Sorkwity offers well-equipped canoe and nia obronne z czasów I i II wojny świato- o każdej porze roku. Wiosną czeka bike rental conditions. wej, na przykład w Rucianem – Nidzie oszałamiająca zieleń i śpiew ptaków, However, the Krutynia route is not only bunkry strzegące wąskich przesmyków latem eteryczny zapach jezior, jesienią about canoes. Above all, it has unique pomiędzy jeziorami. mnogość kolorów i niezapomniane nature and landscape. More than half W miejscowości tej niewątpliwą atrakcję rykowiska, zaś zimą dogłębny spokój of the route is located in the area of stanowi śluza Guzianka, która jest tylko i cisza. Kto zawita raz, będzie wracał the Masurian Landscape Park and the jednym z zabytków hydrotechnicznych wielokrotnie. Nieprzekonanym jeszcze routes go through 10 nature reserves na szlaku. Aby w pełni poznać historie do wędrówki po szlaku warto przyto- which protect several fauna and flora i tajemnice Szlaku Krutyni, warto czyć słowa mazurskiego poety Karola species. If you are lucky enough, you przemierzać go z dobrze opracowanym Małłka „Kto nie widział Krutyni, ten may notice a black stork, the biggest przewodnikiem. Mapy i przewodniki nie widział Mazur”. Do zobaczenia owl in Poland – an eagle owl or a white- dostępne są w stanicach wodnych na szlaku. tailed eagle-the biggest predator bird in PTTK. Cennych informacji dostarczy Więcej informacji na stronie: this part of Europe. A grey heron sitting również wizyta w muzeum Mazurskiego www.mazurypttk.pl on a waterside tree is ‘an inseparable

/ 93 part’ of the route. It inhabits mainly the name from a word ‚baba’ which means Park in Krutyń will provide you with lower section of the river, from Ukta to ‘a wizard’. valuable information. You can travel the Bełdany lake. As this section of the river Endless woods inhabited by numerous Krutynia route individually or you can go is known for stunning beauty of lush wild animals was a good reason for the on an organised tour. You must spend at greenery and a large number of water- Teutonic knights to organize hunting least a few days in Krutynia route to feel birds it is commonly known as the ‘Little trips here and even built a hunting lodge the atmosphere of the place. The route Amazon’ (‘Mała Amazonka’). near Krutyń. According to tales from is beautiful and worth visiting in each The upper section of the route is dom- Spychowo environs, the middle section season of the year. Spring welcomes you inated by lakes which are in a silence of the route, the last bear in Masuria was with incredible greenery and bird song, zone – what gives an opportunity to hunted in 1804. Along the route there summer with the smell of lakes, autumn appreciate the landscape in a specific are bunkers and defensive fortifications with numerous colours and winter with atmosphere. In this section you can find from World War I and II, for instance in peace and quiet. Anyone who has visited charming stretches of river bank that are Ruciane-Nida there are bunkers guard- the place just once is sure to come here ideal for relaxing and summer bathing. ing a narrow passage between the lakes. again. If you are not convinced-let me While going along the Krutynia route, In Ruciane-Nida it is also worth seeing cite the words of a Masurian poet Karol it is good to have a closer look at the the lock Guzianka which is a hydro Małłek ‘Who hasn’t seen Krutynia-hasn’t history of the region. Human history technical monument. seen Masuria’. See you on the route! can be seen in a few places. In Zyndaki, In order to learn the history and mysteries More information available on: where the Krutynia route starts, there is of the Krutynia route it’s good to travel www.mazurypttk.pl an old fort which reminds us of the old with a well-prepared guide. Maps and / Prussian tribe which were called Galin- guides are available in PTTK marinas Opracowanie / By Kamil Kopyść dians. Another place Babięta took its and a visit to the Masurian Landscape fot. arch. Mazury PTTK

/ 94 AKTYWNIE ACTIVELY

WARMIA I MAZURY triathlonową stolicą Polski?

Kraina Tysiąca Jezior jest wymarzonym miejscem do uprawiania wielu sportów. Jedną z aktywności fizycznych przyciągających ostatnio coraz większe zainteresowanie jest triathlon.

/ 95 modna ostatnio dyscy- Warmia i Mazury również zimą zapew- a medical check done and in particular plina sportu, to wielobój, niają doskonałe warunki treningowe. a heart examinations because it is under łączący w sobie trzy kon- Okres ten służy triathlonistom do big pressure during competitions’. Takurencje – pływanie, kolarstwo i bie- zbudowania bazy wytrzymałościowej Why is Warmia and Masuria a perfect ganie. Chcąc zacząć uprawiać triathlon, oraz siłowej. Jest to także czas sprzy- place for triathlon? Forests paths are warto zasięgnąć rady trenera. Jak mówi jający redukcji tkanki tłuszczowej ideal for running, lakes are good for Krzysztof Litwiniuk – licencjonowany w organizmie. Można to osiągnąć swimming training and a number of trener triathlonu z Olsztyna – począt- poprzez uprawianie narciarstwa biego- little-used roads perfect for cycling. kowe cele powinny być wyznaczane wego, jazdę na łyżwach lub bieganie po Therefore, many professional triathlon w oparciu o najsłabsze ogniwo naszego zaśnieżonych lasach. competitions take place in Warmia organizmu. Celem może być redukcja Trenując triathlon zyskujemy znako- and Masuria. Susz known as triathlon nadwagi lub zdobycie umiejętności mitą kondycję oraz atletyczną budowę capital of Poland is a place where the pływania stylem dowolnym (kraulem). ciała. Zapobiegamy chorobom meta- most popular competitions are held. Triathlon jest uznawany za jedną bolicznym (m.in. otyłość, cukrzyca), The 26th edition of the Polish Tri- z najbardziej wymagających dyscy- zmniejszamy poziom stresu i pod- athlon Championship takes place in plin sportu. Zanim zaczniemy, warto nosimy pewność siebie. Do tego bli- June 2017. The competition is at sprint zrobić podstawowe badania lekarskie skość natury Warmii i Mazur pozwala distance, 750 m swimming, 20 km oraz badania serca, bo jest ono mocno w pełni skupić się na treningu i osiąga- cycling, 5km running and a race over obciążane podczas zawodów. niu założonych celów. a distance 1/2 IRONMAN, 1,9 km Dlaczego Warmia i Mazury to świetne swimming, 90 km cycling, 21 km miejsce na triathlon? Ścieżki leśne running. Apart from the competition idealnie nadają się do biegania. Jeziora in Susz, other competitions are held in zapewniają wspaniałe warunki do Olsztyn, Elblag, Lidzbark Warminski, treningu pływackiego, a duża ilość Mrągowo and Gołdap. mało uczęszczanych dróg to dosko- WARMIA AND According to Litwiniuk the basic equip- nała baza do treningu kolarskiego. MASURIA ment for the triathlon beginner does not Stąd na Warmii i Mazurach odbywa have to be expensive. A racing bike is się wiele profesjonalnych zawodów TRIATHLON the most expensive but beginners start triathlonowych. Kultową imprezą CAPITAL OF on bikes for recreational cycling. In są zawody w Suszu – polskiej stolicy addition, you will need special running triathlonu. W czerwcu 2017 odbędzie POLAND! shoes and clothes, swimming goggles, się już 26. edycja zawodów. Roze- a swimming cap and swimming suit. grane zostaną Mistrzostwa Polski na The land of a thousand lakes is The price of a bike can be cheap or dystansie sprint (750 m pływanie, an ideal place for doing various expensive, professional bikes can cost 20 km rower, 5 km bieg) oraz wyścig sports, triathlon is one activity even over ten thousand euros na dystansie 1/2 IRONMAN (1,9 km that attracts more and more Warmia and Masuria provides good pływanie, 90 km rower, 21 km bieg). attention. training conditions also in winter. Oprócz zmagań w Suszu, popularne This season of the year contributes to zawody odbędą się także w Olsztynie, Recently fashionable triathlon is a mul- building resistance and strength and Elblągu, Lidzbarku Welskim, Mrągo- ti-stage competition involving the com- fat reduction. This can be achieved by wie i Gołdapi. pletion of three continuous and sequen- training cross-country skiing, ice-skat- Początkowy sprzęt do triathlonu, tial endurance disciplines, swimming, ing and running on snow-covered paths. według trenera Litwiniuka, nie musi cycling and running. If you want to Thanks to triathlon you gain not only być drogi. Największym wydatkiem do triathlon, it is good to get a piece excellent physical well being and an jest rower szosowy, ale początkujący of advice from a professional coach athletic body but also you prevent var- startują nawet na posiadanych rowe- like Krzysztof Litwiniuk, a licensed ious diseases like diabetics and obesity, rach do jazdy rekreacyjnej. Dodat- triathlon coach from Olsztyn, he says: it reduces stress levels and improves kowo potrzebne będą buty i strój ‘the initial set objectives should be to self-esteem. What’s more, the closeness biegowy, okularki pływackie, czepek focus on the weakest part of your body. to nature in Warmia and Masuria helps i strój kąpielowy. W zależności od For instance, reducing body weight or focus on training and achieve a desired możliwości cena sprzętu może być learning to swim freestyle might be your objective. niska lub bardzo wysoka – zawo- objective. Triathlon is said to be one of / dowcy posiadają rowery za ponad the most challenging sport disciplines. Opracowanie / By Artur Kamiński 50 tys. zł! Before starting to train it is good to have fot. Krzysztof Litwiniuk

/ 96 AKTYWNIE ACTIVELY

Masz pytania odnośnie triathlonu? Skontaktuj się z trenerem / If you have any questions regarding triathlon, get in touch with:

Krzysztof Litwiniuk: [email protected]

Linki do zawodów / Links to the competitions:

SUSZ: www.triathlon.susz.pl/ ELBLĄG: www.irontriathlon.pl/triathlon-elblag LIDZBARK i/and MRĄGOWO: www.triathlonenergy.pl OLSZTYN: www.triathlonseries.pl/triathlon-olsztyn GOŁDAP: www.triathlongoldap.pl

/ 97 W następnym numerze / In the next issue: Polecamy na zimę We recommend for winter:

KONSULAT ŚW. MIKOŁAJA I FABRYKA BOMBEK W Kętrzynie znajduje się magiczna kraina, w której magia świąt Bożego Narodze- nia trwa cały rok. Można tam zobaczyć, jak powstają słynne na cały świat ozdoby choinkowe i wielkanocne. To miejsce, gdzie tradycja łączy się ze sztuką a precyzja z fantazją i najnowszymi trendami zdobienia. / Santa Claus’s Consulate and the Glass Ball factory In Kętrzyn there is a magical land in which Christmas lasts throughout the whole year. There you can see how famous Christmas and Easter decorations are made. It is also a place where tradition is combined with the latest trends in decorating!

www.doroszko.pl

DO ZIMNEJ WODY MARSZ Coraz więcej zwolenników zyskują kąpiele w przeręblach i zimnej wodzie. Wbrew pozorom wejście do wody przy ujemnej temperaturze wcale nie jest takim sportem ekstremalnym. O tym jak zostać morsem, jak przygotować się do swojej pierwszej kąpieli, na co uważać i jakie płyną z tego korzyści – o tym będzie można poczytać w zimowym numerze LOVE WM. / March into freezing cold water Bathing in cold water has more and more enthusiasts and contrary to what you may expect, getting into cold water when the temperature is below zero degrees Celsius is no extreme sport. How to become a walrus, how to prepare for the first dip in cold water, what to take care of and what are the advantages of bathing in cold water – you can read about it in the winter edition of LOVE WM.

ZIMA W OLSZTYNIE Czy w Olsztynie można wypoczywać również zimą? Tak, tak – i to jeszcze jak! Lodowisko, bojery czy wypożyczalnia nart biegowych sprzyjają ostatniej modzie na aktywny wypoczynek. A po dawce mroźnego powietrza można się zrelaksować w saunie z widokiem na jezioro Ukiel. / Winter in Olsztyn Can you relax in Olsztyn in winter? Yes, of course you can! An ice-rink, ice sailing or cross-country skiing are all available and popular in the latest trends in active relaxation. After getting some cold winter air you can then relax in a hot sauna overlooking Lake Ukiel.

www.ukiel.olsztyn.eu fot. www.doroszko.pl (1), www.morsy.olsztyn.pl (1), www.shutterstoxk.com (1)

/ 98