Top-100 Van Nederlandse

OMSLAGARTIKEL KENNIS & CULTUUR OMSLAGARTIKEL KENNIS & CULTUUR

RANGLIJST Top-100 van EDITIE 2008 Nederlandse kunstenaars DE STAND VAN ZAKEN IN DE NEDERLANDSE BEELDENDE KUNST. OPNIEUW WEEGT ELSEVIER ALLE ELEMENTEN VAN EEN GESLAAGDE KUNSTCARRIÈRE Marlene Dumas blijft onverslaanbaar, maar verder stelden de vrouwen het afgelopen jaar een beetje teleur. Van de Nederlandse kunstenaars doen de schilders en fotografen het op de bloeiende internationale kunstmarkt het best, ook bij buitenlandse topinstituten. Een galerie in Nederland hebben ze vaak niet meer (nodig).

Riki Simons rige jaren, maar bedraagt nog steeds een flink overgebleven. De hele top-100 telt sowieso aantal punten. minder vrouwen dan vorig jaar: 27 tegen 33. e Elsevier top-100 van Nederlandse De artistieke ontwikkeling van Rineke En in de top-50 zijn dit jaar zelfs negen vrou- kunstenaars toont een selectie uit de Dijkstra, de afgelopen twee jaar steeds num- wen minder te vinden. D Nederlandse beeldende kunst die het mer 2, maakte geen grote sprongen meer. Het Het aantal internationale topinstituten dat complete spectrum beslaat van nationale en aantal tentoonstellingen en prijzen stag- tentoonstellingen maakte van Nederlandse internationale stijlen van nu. Er is abstractie, neerde. Zij zakte naar plaats 4. Atelier Van kunstenaars, is dit jaar gestegen. Maar in de met schilders als Jan van der Ploeg en Kees Lieshout, een kunstcollectief onder leiding drie Europese Ôgrand tourÕ-exposities van zo- Goudzwaard en met beeldhouwers als Carel van Joep van Lieshout, steeds efficinter ge- mer 2007 (Documenta Kassel, Binnale Ve- Visser en Krijn de Koning. Er is realistische organiseerd en steeds grootser in aanpak, neti en Skulptur Mnster) was juist weer schilderkunst volgens het meest traditionele steeg naar de derde plaats. weinig Nederlandse kunst te zien. Zonder titel (2006) van ambacht, zoals van Henk Helmantel en Piet De eerste drie plaatsen in de top-100 van Heringa/Van Kalsbeek, vorig Sebens. Er zijn fotografie, conceptkunst, twee jaar geleden waren voor drie vrouwen: Concurrentie jaar aangekocht door het Stedelijk film- en videokunst en Ômixed mediaÕ in alle Dumas, Dijkstra en Fiona Tan. Dit jaar is al- De Nederlandse kunst waar nationaal en in- Museum in Amsterdam VEILING. PUNTEN NAA mogelijke mengsels. En binnen al die stijlen leen Dumas als vrouw op het toppodium ternationaal de meeste belangstelling naar NWEZIGHEID IN GEZ15% V INTERN WER BIJZONDEREINTERN PUBLIC AA BIJ DRIE VER DE EDITIE V zien we weer vertegenwoordi- uitgaat, is in toenemende mate S SCHILDERKUNST V VIDEO/FILM Sc SCULPTUUR REPRESENT A N K A KUNSTEN N HET GEMIDDELDE VOOR N N NEDERLK A BUITENL BUITENL ; UITG ATION RTI EDERL EDERL OPEN V TION SOLO- SOLO- SOLO- KELEN O gers van allerlei generaties, van schilderkunst. Bijna de helft T TEKENINGEN M MIXED MEDIA Sb SCHILDERKUNST/ SOLO- A A A VE BIJ EXPOSITIES LE K AA A De basis van de kunst-top-100 A A LE A A OCHTE WER AA N 2006 EN 2007 NDSE GE ANDS MUSEUME ANDS MUSEUMN WER TIES OP GROTENDSE GE ANDS MUSEUM K R PRIJS XPOSITIES IN XPOSITIES IN K XPOSITIES IN EXPOSITIES IN UNSTBLF RS-R A Corneille (1922) tot Melvin (44 plaatsen) van de top-100 F FOTOGRAFIE I INSTALLATIES BEELDHOUWKUNST CA UNSTBEURS A REVIEWS IN GHEBBENDE TIES OVER A TEGORIE K N A DOOR A KL K Moti (1977) en Aaron van Erp Puntenscores zijn berekend op basis van Als ‘Nederlandse kunstenaars’ gelden wordt bezet door schilders/ LERIE LERIE ADEN A INGS KEN SSE (1978). gegevens over het kalenderjaar 2007. ook buitenlanders die al minimaal tien jaar tekenaars. Dat heeft er vooral 2008 2007 TOTAAL KUNSTENAAR GEBOORTEJAAR

In de allerhoogste regionen De scores weerspiegelen de nationale en in Nederland wonen/werken/studeren. mee te maken dat het moeilijk 1 1 9.560 Marlene Dumas 1953 S 450 650 700 1.300 1.000 2.800 1.000 1.660 van de nieuwe top-100 van dit internationale zichtbaarheid van de werken blijkt galeries en verzamelaars, 2 9 5.910 Erik van Lieshout 1968 M 250 600 650 600 2.500 350 500 460 jaar zien we een paar belang- van de kunstenaars, en zijn de basis voor Zeger Reyers, met stip op 64 de ÔmarktÕ dus, duurzaam voor 3 13 4.805 Atelier Van Lieshout 1963 M 500 1.275 1.200 1.000 350 480 rijke verschuivingen. Marlene naamsbekendheid. film/video en installaties te in- 4 2 4.460 Rineke Dijkstra 1959 F 450 650 800 1.000 500 1.060 Dumas bleef dit jaar opnieuw Alle gegevens zijn controleerbaar en vor- teresseren. 5 16 4.330 Marcel van Eeden 1965 T 75 300 1.425 1.200 600 500 230 de onbetwiste nummer 1, met men het fundament van een duurzame artis- Film en video kosten ge- over de hele breedte hoge sco- tieke loopbaan. middeld meer productietijd en 6 10 4.075 Aernout Mik 1962 V 300 2.150 1.050 575

useum Amsterdam useum res, ondanks de rust die in de De top-100 is gebaseerd op activiteiten vergen een ingewikkelder or- M 7 4 3.630 Hellen van Meene 1972 F 150 650 750 600 225 350 500 405

media over haar neerdaalde. in zowel musea/instellingen als de (particu- ganisatie dan een gemiddeld tedelijk 8 22 3.150 Jan van der Ploeg 1959 I 600 750 1.600 200 S Haar afstand tot de (nieuwe) liere) kunstmarkt, gewogen naar naamsbe- Meer over de kunst-top-100: schilderij of een gemiddelde 9 6 2.760 Fiona Tan 1966 V 350 1.600 810 ollectie nummer 2, Erik van Lieshout, kendheid en professionaliteit van lokaties. www.elsevier.nl/top100-2008 tekening. Daar staat tegenover C 10 17 2.540 Mark Manders 1968 M 650 350 500 725 315 werd kleiner dan in de twee vo- dat films en videoÕs op meer Foto

76 • ELSEVIER 10 MEI 2008 ELSEVIER 10 MEI 2008 • 77 OMSLAGARTIKEL KENNIS & CULTUUR OMSLAGARTIKEL KENNIS & CULTUUR

dan n plaats tegelijk kunnen worden ge- De 10 hoogste nieuwkomers De snelste stijgers toond. Maar het soort video/film-presentatie Hele kunstspectrum in de top-100 in de top-100 of installatie dat door musea als Ôsolopresen- tatieÕ wordt aangemerkt, is nog steeds zeld- In Japan werd in Tokio en Maru- Marlene Dumas 1 Theo Jansen (op plaats 15) 1 Anton Corbijn (53 plaatsen) zaam. 1 game haar grote museumexposi- 2 Melvin Moti (op plaats 18) 2 Pat Andrea (51 plaatsen) Tweede belangrijke Nederlandse kunst- SCHILDERKUNST tie Broken White getoond, met 3 Peter Struycken (op plaats 29) 3 Arjan van Helmond (37 plaatsen) vorm, vooral uit oogpunt van internationale veel onbekend werk. In de grote 4 Frank van der Salm (op plaats 33) 4 Henk Helmantel (35 plaatsen) belangstelling, is nog steeds de fotografie, Seks(ualiteit), sociale identiteit veilingen bleven haar prijzen 5 Katinka Lampe (op plaats 40) 5 Gé-Karel van der Sterren (35 plaatsen) vooral in het genre Ôjonge meisjesÕ. Wereld- en ras, ht item in veel kunst van sterk, met als duurste stuk The 6 Klaas Gubbels (op plaats 43) 6 Armen Eloyan (32 plaatsen) wijd bereikte de (markt voor) fotografie vorig nu, vormen al decennialang op Dance uit 1992, dat in juni 2007 7 Heringa/van Kalsbeek (op plaats 45) 7 Koos Breukel (30 plaatsen) jaar duidelijk een verzadigingspunt. De con- een heel persoonlijke manier de bij ChristieÕs in Londen ruim 1,2 8 Ina van Zyl (op plaats 46) 8 Rob Voerman (27 plaatsen) currentie is enorm, vooral in het internatio- hoofdthemaÕs in het werk van miljoen euro opbracht. 9 Joost Conijn (op plaats 47) 9 Job Koelewijn (23 plaatsen) nale middengebied waartoe de Nederlandse Marlene Dumas (1953). Samen MOCA (Museum of Contempo- 10 Kees Goudzwaard (op plaats 49) 10 Bert Teunissen (21 plaatsen) fotografen, op Rineke Dijkstra na, behoren. met Rineke Dijkstra heeft zij als rary Art) in Los Angeles en het Het aantal fotografen in de top-100 daalde enige uit Nederland succes over Museum of Modern Art van negentien naar zestien; in de de volle breedte van het interna- (MoMA) in New York brengen De top-10 van De top-10 van top-50 kromp hun aandeel van tionale kunstspectrum. later dit jaar een groot overzicht twaalf naar acht plaatsen. Koos Zowel in de musea als in de van DumasÕ schilderijen en teke- de Nederlandse de Nederlandse Breukel en Anton Corbijn boek- markt deed Dumas het ook in ningen vanaf de jaren zeventig, schilderkunst fotografie ten opvallend succes, Breukel 2007 weer goed. Haar grote solo- met als titel Measuring Your Own nationaal en Corbijn internatio- tentoonstellingen waren ver weg. Grave. 1 Marlene Dumas 1 Rineke Dijkstra naal. Hellen van Meene bleef na In Kaapstad, waar ze opgroeide, 2 Corneille 2 Hellen van Meene haar grote sprong van vorig jaar exposeerde ze in Iziko South Af- 3 Armen Eloyan 3 Erwin Olaf hoog op plaats 7. rican National Art Gallery. De 4 Michael Raedecker 4 Desiree Dolron bijbehorende catalogus Intimate 5 Pat Andrea 5 Ruud van Empel Regionaal Relations werd een zeldzaam 6 Carla Klein 6 Koos Breukel Het wordt intussen een bijna persoonlijk document, vol brie- 7 Philip Akkerman 7 Anton Corbijn vanzelfsprekende ontwikkeling ven, aantekeningen, schetsjes, fo- 8 René Daniëls 8 Frank van der Salm Anton Corbijn: dat een Nederlandse kunstenaar toÕs en andere herinneringen over 9 Gé-Karel van der Sterren 9 Bert Teunissen snelste stijger 2008 die internationaal veel aandacht haar leven in Zuid-Afrika en haar Broken White (2006) 10 Henk Helmantel 10 Lidwien van de Ven gaat krijgen, geen Nederlandse eerste tijd in Nederland. van Marlene Dumas galerie meer (nodig) heeft. De ÔNederlandse buitenlanderÕ Bob van Orsouw, en kunstenaars zelf en voor het steeds diver- graadmeter voor interesse van markt en in- van Ren Danils, die wegens ziekte al en- Veilingsucces Twee jaar achter elkaar gestegen eigenaar van de gelijknamige galerie in Z- sere gezicht van de Nederlandse kunst. stellingen. Alleen solotentoonstellingen tel- kele decennia niet meer schildert, blijft hoog, rich, heeft daar een verklaring voor (zie ÔNe- Het aantal internationale groepsexposi- len daarom mee voor de top-100. terwijl er zelden meer iets op de markt komt. Naar gemiddelde van drie hoogtse veilingprijzen Marcel van Eeden Gé-Karel van der Sterren` derland is provinciaalsÕ op pagina 86). Om- ties in musea en kunstinstellingen is wereld- De bloei van de internationale kunstmarkt In 2007 werd de recordprijs van 125.000 euro 1 Marlene Dumas (1.020.200) Jan van der Ploeg Job Koelewijn gekeerd bezoekt een toenemend aantal Ne- wijd enorm gegroeid. Ook het aantal Neder- als zodanig zette in 2007 nog onverminderd geboden. 2 Corneille ( 112.500) Mathilde ter Heijne derlandse galeries wel zelf buitenlandse landse kunstenaars dat internationaal deel- verder door. Maar het aandeel van de Neder- Werk van Daan van Golden bracht bedra- 3 Henk Helmantel ( 35.500) Desiree Dolron beurzen, en doet dit in toenemende mate met neemt aan groepstentoonstellingen, groeit landse kunst in de grote internationale veilingen op tot maar liefst 48.000 euro. In Londen 4 Desiree Dolron ( 33.600) Pat Andrea werk van buitenlandse kunstenaars. snel. Maar de betekenis van zoÕn expositie gen, d openbare graadmeter van waardering haalde een fotowerk van Desiree Dolron 5 Daan van Golden ( 27.200) Koos Breukel Een andere trend is dat regionale musea blijft onduidelijk. Een groepstentoonstelling voor kunstwerken in harde munt, werd klei- 80.000 euro en Anton Corbijn vestigde in 6 Carel Visser ( 24.300) Alice in Won- steeds meer een eigen lijn volgen in plaats vergt vergeleken met een solotentoonstelling ner. Dat was waarschijnlijk vooral het gevolg Amsterdam een nieuw fotorecord met 18.000 7 Armando ( 22.000) derland door van hun grote, veel internationaler georin- veel minder commitment aan n bepaald van het besluit van de grote internationale euro. 8 Shinkichi Tajiri ( 15.800) Pat teerde collega-instellingen in de grote steden kunstidee of artistiek concept. En echt indivi- veilinghuizen om de minimumprijs van De onder verzamelaars meest populaire 9 Bram Bogart ( 15.000) Andrea te volgen. Regionale musea organiseren de dueel succes in groepsexposities vindt van- kunstwerken die voor die veilingen in aan- beeldhouwers bleken Shinkichi Tajiri, Kees 10 Rineke Dijkstra ( 14.300) meeste solo-exposities van Nederlandse kun- zelf, en eerder vroeg dan laat, zijn vertaling merking komen, te verhogen. Verkade, Carel Visser en Arthur Spronken stenaars, en met duidelijk succes: voor musea in solotentoonstellingen. Dat is de werkelijk De vraag op veilingen naar schilderijen met de hoogste prijzen op veilingen. VEILING. PUNTEN NAA VEILING. PUNTEN NAA NWEZIGHEID IN GEZ15% V NWEZIGHEID IN GEZ15% V INTERN WER BIJZONDEREINTERN PUBLIC INTERN WER BIJZONDEREINTERN PUBLIC AA BIJ DRIE VER DE EDITIE V AA BIJ DRIE VER DE EDITIE V S SCHILDERKUNST V VIDEO/FILM Sc SCULPTUUR REPRESENT A S SCHILDERKUNST V VIDEO/FILM Sc SCULPTUUR REPRESENT A N K A KUNSTEN N HET GEMIDDELDE VOOR N K A KUNSTEN N HET GEMIDDELDE VOOR N N NEDERLK A BUITENL BUITENL ; UITG ATION RTI N N NEDERLK A BUITENL BUITENL ; UITG ATION RTI EDERL EDERL OPEN V TION EDERL EDERL OPEN V TION SOLO- SOLO- SOLO- KELEN O SOLO- SOLO- SOLO- KELEN O T TEKENINGEN M MIXED MEDIA Sb SCHILDERKUNST/ SOLO- A A T TEKENINGEN M MIXED MEDIA Sb SCHILDERKUNST/ SOLO- A A A VE BIJ EXPOSITIES LE K AA A A VE BIJ EXPOSITIES LE K AA A A A LE A A OCHTE WER AA N 2006 EN 2007 A A LE A A OCHTE WER AA N 2006 EN 2007 NDSE GE ANDS MUSEUME ANDS MUSEUMN WER TIES OP GROTENDSE EG ANDS MUSEUM K R PRIJS NDSE GE ANDS MUSEUME ANDS MUSEUMN WER TIES OP GROTENDSE GE ANDS MUSEUM K R PRIJS XPOSITIES IN XPOSITIES IN K XPOSITIES IN EXPOSITIES IN UNSTBLF RS-R A XPOSITIES IN XPOSITIES IN K XPOSITIES IN EXPOSITIES IN UNSTBLF RS-R A F FOTOGRAFIE I INSTALLATIES BEELDHOUWKUNST CA UNSTBEURS A REVIEWS IN GHEBBENDE F FOTOGRAFIE I INSTALLATIES BEELDHOUWKUNST CA UNSTBEURS A REVIEWS IN GHEBBENDE TIES OVER A TIES OVER A TEGORIE K N TEGORIE K N A DOOR A KL K A DOOR A KL K LERIE LERIE ADEN A INGS LERIE LERIE ADEN A INGS KEN SSE KEN SSE RANG VORIGE TOTAAL KUNSTENAAR GEBOORTEJAAR RANG VORIGE TOTAAL KUNSTENAAR GEBOORTEJAAR

11 8 2.495 Corneille 1922 S 250 1.800 445 21 27 1.915 Desiree Dolron 1963 F 200 250 500 800 165

12 44 2.405 Armen Eloyan 1966 S 1.125 800 350 130 okyo 22 73 1.910 Pat Andrea 1942 S 500 300 500 500 110 T 13 33 2.370 Folkert de Jong 1972 I 800 700 300 350 220 23 32 1.885 Carla Klein 1970 S 800 350 300 225 210

14 5 2.235 Erwin Olaf 1959 F 150 850 300 225 200 510 elliers 24 31 1.835 Ruud van Empel 1958 F 250 500 950 135 S ontemporaryArt

15 - 2.140 Theo Jansen 1948 Sc 300 1.300 500 40 C 25 18 1.810 Jan Dibbets 1941 M 200 650 500 200 260

iane de D 16 7 2.130 Michael Raedecker 1963 S 150 1.125 350 505 , 26 56 1.775 Koos Breukel 1962 F 250 200 1.000 200 125 HH

useum of M

17 11 2.125 Marijke van Warmerdam 1959 V 875 850 400 , 27 41 1.765 Henk Visch 1950 Sc 250 600 500 200 215 roek/ B

HH 18 - 2.120 Melvin Moti 1977 V 400 600 600 500 20 28 15 1.580 Philip Akkerman 1957 S 150 650 500 280

meets/ 19 30 1.995 Mathilde ter Heijne 1969 M 650 350 300 500 195 S 29 - 1.555 Peter Struycken 1939 M 150 500 350 500 55 oost van den oost van

J 20 3 1.930 Herman de Vries 1931 M 200 500 800 430 30 35 1.525 René Daniëls 1950 S 700 500 200 125

Foto Foto Kick

78 • ELSEVIER 10 MEI 2008 ELSEVIER 10 MEI 2008 • 79 OMSLAGARTIKEL KENNIS & CULTUUR KENNIS & CULTUUR Veelgevraagd

Atelier Van Lieshout MIXED MEIDA 3

Joep van Lieshout (1963, geen familie van Erik) is directeur van het veelgevraagde ÔkunstbedrijfÕ Atelier Van Lieshout, of AVL, waar nu permanent zoÕn twintig mensen werken. Zonder titel (2007) Ook toen Van Lieshout nog van Marcel van Eeden werkte als individueel beeldhou- wer op de grens van kunst en vormgeving, leefde zijn Ôdirec- vorm van een baarmoeder, een soloÕs in vijf verschillende lan- teur van een bedrijfÕ-idee al bar in de vorm van het uiteinde den, plus een aankoop door het Solide succes volop. De productie van AVL, van een endeldarm, huiselijke ta- Stedelijk Museum, gaven in 2007 Untitled (2007), schilderij van Erik van Lieshout (boven). Happiness (video en installatie, beneden) verdeeld over verschillende ate- ferelen uit het alledaagse leven de reikwijdte van AVL goed Binnale van 2006. ÔMaar dat liers op een bedrijfsterrein aan in drie dimensies uitgevoerd, weer. Marcel van Eeden 5 zou betekenen dat ik dan 450 jaar gereisd. Ik dacht: nu moet ik naal Ômeest aan de weg timme- de Rotterdamse haven, beweegt tekeningen en maquettes voor Tot 6 juli is in Museum Folkwang TEKENINGEN tekeningen had moeten maken Erik van Lieshout 2 het doen,Õ zegt Van Lieshout, die rende kunstenaarsÕ stond Van zich in een vaag grensgebied tus- een door AVL bedachte eigen, in Essen de solotentoonstelling nadat ik ze al had verkocht, en MIXED MEDIA Ôeigenlijk een team van drieÕ is. Lieshout in 2007 op plaats 99 sen kunst, meubelontwerp, inte- alternatieve stad met de weinig Stadt der Sklaven. Die is later dit Na zijn ÔDuitse doorbraakÕ, die die druk wil ik niet. Ik ben toen ÔVergeet dat niet: zonder Core (met als enige andere uit Neder- rieur-design en Ôspeeltuin-voor- aantrekkelijke naam Slave City. jaar, van 13 september tot 30 no- hem vorig jaar al op plaats 16 voor het eerst gaan schilderen.Õ De Rotterdammer Erik van Lies- van der Hoeven, mijn filmeditor, land Marlene Dumas op 90). volwassenenÕ. Voorbeelden Vier buitenlandse galeriesoloÕs vember, in Ludwig Forum in bracht, was er in 2007 nog meer Vijftien jaar lang tekende Van hout (1968) verdringt Rineke en Suzanne Weenink, mijn orga- Van Lieshouts onderwerpen en daarvan zijn een huisje in de en twee buitenlandse museum- Aken te zien. belangstelling voor het werk van Eeden vooral Õs nachts aan zijn NP A/A Dijkstra van de tweede plaats in nisator, was dat niet gelukt.Õ stijl blijken internationaal heel Marcel van Eeden (1965). Vier dagboek, in zwart-wit of donker- EP de top-100. Hij installeerde in Het Stedelijk en Boijmans koch- herkenbaar. In zijn films, grote buitenlandse galeriesoloÕs, twee bruin-wit dat we kennen van Foto 2007 exposities in vier buiten- ten werk, en in de top-100 die tekeningen en de laatste jaren exposities in buitenlandse kunst- vroege fotoÕs. Elke dag een landse musea en twee buiten- het Duitse financile tijdschrift ook grote schilderingen, duikt hij instellingen en in grote kunst- nieuw beeld, genspireerd door landse galeries. ÔIk heb het hele Capital maakte van internatio- met hartstocht in het soort actuele bladen getuigen daarvan. fotoÕs uit kranten, tijdschriften, onderwerpen dat tegenwoordig Hij kreeg vorig jaar drie verza- geschiedenisboeken of gevon- wereldwijd veel emotie oproept: melaarsverzoeken om net zoÕn den fotoalbums, allemaal van multiculturele samenleving, im- grote serie tekeningen te maken voor zijn eigen geboorte. Teke- migranten, (homo)seks, relaties. als hij exposeerde in de Berlijnse ningen die in zwaar aangezet Met titels als Bin Shopping, Rot- licht en donker een extra melan- terdam-Rostock en Happiness, cholie krijgen, en die hij in grote gemaakt met de onbezonnen ra- aantallen samen exposeert, ver- dicale directheid van iemand die deeld over een hele wand, soms zelf bij alles heel persoonlijk en als episodes uit het leven van emotioneel betrokken is. Zijn semi-fictieve personages. grootste kracht is daarbij zijn al- Tot 15 mei is de eerste expositie les relativerende humor. Bikini Bar op AVL-terrein van Marcel van Eedens nieuwe Van Lieshout werkt in Tanzania in Rotterdam schilderijen te zien in Galerie aan een nieuwe film. Zink in Berlijn.

VEILING. PUNTEN NAA VEILING. PUNTEN NAA NWEZIGHEID IN GEZ15% V NWEZIGHEID IN GEZ15% V INTERN WER BIJZONDEREINTERN PUBLIC INTERN WER BIJZONDEREINTERN PUBLIC AA BIJ DRIE VER DE EDITIE V AA BIJ DRIE VER DE EDITIE V S SCHILDERKUNST V VIDEO/FILM Sc SCULPTUUR REPRESENT A S SCHILDERKUNST V VIDEO/FILM Sc SCULPTUUR REPRESENT A N K A KUNSTEN N HET GEMIDDELDE VOOR N K A KUNSTEN N HET GEMIDDELDE VOOR N N NEDERLK A BUITENL BUITENL ; UITG ATION RTI N N NEDERLK A BUITENL BUITENL ; UITG ATION RTI EDERL EDERL OPEN V TION EDERL EDERL OPEN V TION SOLO- SOLO- SOLO- KELEN O SOLO- SOLO- SOLO- KELEN O T TEKENINGEN M MIXED MEDIA Sb SCHILDERKUNST/ SOLO- A A T TEKENINGEN M MIXED MEDIA Sb SCHILDERKUNST/ SOLO- A A A VE BIJ EXPOSITIES LE K AA A A VE BIJ EXPOSITIES LE K AA A A A LE A A OCHTE WER AA N 2006 EN 2007 A A LE A A OCHTE WER AA N 2006 EN 2007 NDSE GE ANDS MUSEUME ANDS MUSEUMN WER TIES OP GROTENDSE EG ANDS MUSEUM K R PRIJS NDSE GE ANDS MUSEUME ANDS MUSEUMN WER TIES OP GROTENDSE GE ANDS MUSEUM K R PRIJS XPOSITIES IN XPOSITIES IN K XPOSITIES IN EXPOSITIES IN UNSTBLF RS-R A XPOSITIES IN XPOSITIES IN K XPOSITIES IN EXPOSITIES IN UNSTBLF RS-R A F FOTOGRAFIE I INSTALLATIES BEELDHOUWKUNST CA UNSTBEURS A REVIEWS IN GHEBBENDE F FOTOGRAFIE I INSTALLATIES BEELDHOUWKUNST CA UNSTBEURS A REVIEWS IN GHEBBENDE TIES OVER A TIES OVER A TEGORIE K N TEGORIE K N A DOOR A KL K A DOOR A KL K LERIE LERIE ADEN A INGS LERIE LERIE ADEN A INGS KEN SSE KEN SSE RANG VORIGE TOTAAL KUNSTENAAR GEBOORTEJAAR RANG VORIGE TOTAAL KUNSTENAAR GEBOORTEJAAR

HH 31 12 1.500 Armando 1929 Sb 250 800 450 41 28 1.310 Maaike Schoorel 1973 S 1.125 185

ronshof/

32 85 1.500 Anton Corbijn 1955 F 200 350 800 150 B 42 63 1.275 Daan van Golden 1936 M 325 800 150

ob 33 - 1.485 Frank van der Salm 1964 F 300 350 750 85 B 43 - 1.275 Klaas Gubbels 1934 S 150 225 800 100

appiness 34 69 1.485 Gé-Karel van der Sterren 1969 S 250 450 475 200 110 H 44 34 1.260 Saskia Olde Wolbers 1971 V 650 350 260

35 25 1.445 Suchan Kinoshita 1960 I 400 375 500 170 45 - 1.260 Heringa/Van Kalsbeek 1966/1962 Sc 400 300 500 60 ünchen/berlin, ünchen/berlin,

36 71 1.380 Henk Helmantel 1945 S 500 800 80 ink 46 - 1.255 Ina van Zyl 1971 S 150 75 200 300 500 30 Z rsouw, Filmstill uit rsouw,

37 51 1.360 Gabriël Lester 1972 M 150 250 300 500 160 O 47 - 1.250 Joost Conijn 1971 V 400 300 500 50 alerie

G 38 61 1.350 Job Koelewijn 1962 M 150 75 550 250 200 125 48 75 1.200 Rob Voerman 1966 Sc 150 250 500 225 75 ob van ob van

B 39 19 1.320 Bram Bogart 1921 S 1.000 320 49 - 1.195 Kees Goudzwaard 1958 S 650 450 95 allery esignboom,

G D 40 - 1.320 Katinka Lampe 1963 S 150 300 600 225 45 50 39 1.180 Lara Schnitger 1969 M 650 350 180

Foto Foto

80 • ELSEVIER 10 MEI 2008 ELSEVIER 10 MEI 2008 • 81 OMSLAGARTIKEL KENNIS & CULTUUR KENNIS & CULTUUR

lende generaties en families Mondriaan unlimited Nieuw leven strandbeesten, die straks in kud- des op het strand moeten gaan leven. Jan van der Ploeg 8 Theo Jansen 15 Elk jaar is op het strand bij Ypen- INSTALLATIES SCULPTUREN burg een strandbeesten-wande- ling te bewonderen, maar in 2007 De Amsterdamse schilder Jan Theo Jansen (1948) is op plaats drongen Jansens beesten ook laf

van der Ploeg (1959) voegt een 15 de hoogst binnengekomen door in museumtentoonstellingen O

21ste-eeuwse dimensie toe aan nieuwkomer in de top-100. in Duitsland, Zuid-Afrika en de rwin E

Piet Mondriaans erfenis van radi- Jansen studeerde eerst fysica in Verenigde Staten. Er verscheen Foto cale abstractie in een strenge sys- Delft, maar ging na een paar jaar ook een schitterend boek van Jan- tematiek: in muurschilderingen, toch schilderen. Pas in 1990 be- sen (plus dvd), De grote fantast. als onderdeel van de architectuur. gon hij aan zijn werkelijke missie: Sindsdien gaat er geen week Van der Ploegs wandschilderin- het scheppen van een nieuwe wind als een krab zijdelings over voorbij of hij geeft wel ergens ter gen, die hij maakt in opdracht plaats tegelijk mag worden uit- vorm van leven, met behulp van het strand lopen, en die elk jaar wereld een lezing met filmvoor- van een curator of verzamelaar in gevoerd. pvc-buizen en plastic. ÔStrand- groter en fantastischer werden. stelling van zijn nieuwe levens- een bestaand gebouw, museum, Van der Ploegs groeiende succes beestenÕ die op de kracht van de Intussen bestaan er al verschil- vorm. kunstinstelling of galerie, zijn tij- loopt parallel met de toename Eloyans doeken zijn bevolkt met delijk. Daarna leven die werken van de wereldwijde aandacht Crazy cat in kunst allerlei bekende cartoonfiguren. alleen verder in fotografie, totdat voor de architectuur van musea Oorspronkelijk ontstaan in Strandbeest van Theo iemand het ontwerp opnieuw wil en kunstinstellingen, en voor de strakke, grafische lijnen en een Jansen in Ypenburg laten uitvoeren. rol die dit kreeg in het imago en Armen Eloyan 12 duidelijk verhaal, spelen die in De ontwerpen voor die muur- de aantrekkingskracht van SCHILDERIJEN zijn doeken een wilde, schilder- schilderingen zijn, net als zijn kunstinstellingen. Een wand- achtige variant van hun heldere kleine schilderijen, vanaf 1997 schildering van Van der Ploeg Voor Armen Eloyan (1966) zelf, in onduidelijke taferelen. strak beperkt tot n vorm: een geeft daar nog weer een extra di- bracht 2007 een internationale Amerikaanse cartoons kent stilering van de handgreep in ver- mensie aan. doorbraak, met exposities in on- Eloyan uit zijn eigen jeugd: huisdozen, die hij ÔGripÕ noemt. Op 3 mei opende de tentoonstel- der meer Zrich en Londen. ÔZe zijn universeel herkenbaar De enige beperking die de kun- ling Jan van der Ploeg & Thom Eloyan, die opgroeide in de Sov- en geaccepteerd,Õ legt hij uit. Zo stenaar stelt voor een specifiek Puckey bij Aschenbach & Hof- jet-Unie en begin jaren negentig mengt hij de beeldtaal van een ontwerp, is dat het maar op n land Galleries in Amsterdam. uit Armeni naar Nederland TV Room (2006) (boven) en immigrant als De Kooning (ab- kwam, is het soort kunstenaar Someone Must Be At Home stract expressionisme) met het voor wie schilderen een doel op (2008) van Armen Eloyan meest wereldwijd herkenbare zichzelf lijkt. Dynamisch en ex- product van de immigranten- pressief dichtgesmeerde doeken samenleving die Amerika is: in dikke lagen verf. Doeken die beesten en fantasiewezens die een eigen groeiproces hebben, en een eigentijds menselijk bestaan die afgezien van een rudimentair leiden zonder kenmerken van plan en een paar eenvoudige een specifieke cultuur of ras, en schetsen zijn opgebouwd tijdens die de meest surrealistische het schilderen zelf. Een schijn- avonturen overleven. baar chaotisch verfspektakel, his- Tot 25 mei brengt de Kunst Halle torisch bekend van stijlen Ð vol in St. Gallen, Zwitserland, een Grip (2007) van Jan van der Ploeg emotie Ð van schilders als Karel overzicht van het werk van Appel en Willem de Kooning. Armen Eloyan.

VEILING. PUNTEN NAA VEILING. PUNTEN NAA

NWEZIGHEID IN GEZ rsouw NWEZIGHEID IN GEZ INTERN 15% V INTERN 15% V INTERN WER BIJZONDERE PUBLIC O INTERN WER BIJZONDERE PUBLIC AA BIJ DRIE VER DE EDITIE V AA BIJ DRIE VER DE EDITIE V S SCHILDERKUNST V VIDEO/FILM Sc SCULPTUUR REPRESENT A S SCHILDERKUNST V VIDEO/FILM Sc SCULPTUUR REPRESENT A N K A KUNSTEN N HET GEMIDDELDE VOOR N K A KUNSTEN N HET GEMIDDELDE VOOR N N NEDERLK A BUITENL BUITENL ; UITG ATION RTI N N NEDERLK A BUITENL BUITENL ; UITG ATION RTI EDERL EDERL OPEN V TION K van ob EDERL EDERL OPEN V TION K SOLO- SOLO- SOLO- ELEN O B SOLO- SOLO- SOLO- ELEN O T TEKENINGEN M MIXED MEDIA Sb SCHILDERKUNST/ SOLO- A A T TEKENINGEN M MIXED MEDIA Sb SCHILDERKUNST/ SOLO- A A A VE BIJ EXPOSITIES LE K AA A A VE BIJ EXPOSITIES LE K AA A LE AA N 2006 EN 2007 FA, LE AA N 2006 EN 2007 ANDSE GE A E A A ATIES OP GROTEANDSE EG A K OCHTE RWER PRIJS ANDSE GE A E A A ATIES OP GROTEANDSE GE A K OCHTE RWER PRIJS NDS MUSEUM NDS MUSEUMN WER K NDS MUSEUME RS-R A W NDS MUSEUM NDS MUSEUMN WER K NDS MUSEUME RS-R A F FOTOGRAFIE I INSTALLATIES BEELDHOUWKUNST XPOSITIES IN XPOSITIES IN UNSTBEURS XPOSITIES IN XPOSITIES IN UNSTBLF REVIEWS IN GHEBBENDE F FOTOGRAFIE I INSTALLATIES BEELDHOUWKUNST XPOSITIES IN XPOSITIES IN UNSTBEURS XPOSITIES IN XPOSITIES IN UNSTBLF REVIEWS IN GHEBBENDE CA ATIES OVER CA ATIES OVER TEGORIE A TEGORIE A A K A K N A K A K N LERIE DOOR LERIE A LA K LERIE DOOR LERIE A LA K DEN K SSE INGS ossum/ DEN K SSE INGS

EN R EN RANG VORIGE TOTAAL KUNSTENAAR GEBOORTEJAAR RANG VORIGE TOTAAL KUNSTENAAR GEBOORTEJAAR

51 72 1.175 Bert Teunissen 1959 F 150 150 300 500 75 61 - 1.050 Jean-Marc Spaans 1967 I 300 250 500 0

52 45 1.170 Lidwien van de Ven 1963 F 475 550 145 62 47 1.040 Hans van Hoek 1947 S 150 350 225 200 115 ollection, Frank van van Frank ollection,

C 53 - 1.160 Hans Broek 1965 S 150 750 225 35 63 - 1.000 Gerard Fieret 1924 F 200 250 500 50

lbricht 54 26 1.130 Stanley Brouwn 1935 M 300 650 180 O 64 - 1.000 Zeger Reyers 1966 I 300 200 500 0

asel, 55 - 1.130 Shinkichi Tajiri 1923 Sc 250 800 80 B 65 14 1.000 Co Westerik 1924 S 150 500 350

artha B

56 - 1.110 Wouter van Riessen 1967 S 250 300 500 60 on 66 24 965 Lily van der Stokker 1954 I 75 650 240 V 57 43 1.090 Robert Zandvliet 1970 S 650 200 240 67 62 960 Thomas Raat 1979 S 150 500 225 85 ollectie

C 58 95 1.075 Arjan van Helmond 1971 T 150 350 500 75 68 64 950 Reinier Lucassen 1939 S 800 150

eerts, 59 - 1.070 Lucas Lenglet 1972 Sc 250 800 20 G 69 - 950 Ans Markus 1947 S 250 500 200 illum oek van der Klis oek van

L 60 - 1.060 Pieter Pander 1962 S 300 250 500 10 W 70 38 940 Barbara Visser 1966 M 150 325 350 115

Foto Foto

82 • ELSEVIER 10 MEI 2008 ELSEVIER 10 MEI 2008 • 83 OMSLAGARTIKEL KENNIS & CULTUUR OMSLAGARTIKEL KENNIS & CULTUUR

Access (fotowerk Comeback kid Schilderingen van Tijdloze metropolen uit 2007) van Frank Pat Andrea naar van der Salm Pat Andrea Lewis Carroll SCHILDERIJEN 22

Schilder Pat Andrea (1942), opge- groeid in Den Haag en in de jaren zeventig lid van de Haagse Nieuwe Realisten, is met een compleet nieuwe serie werk in zijn typerende mengstijl van schildering en tekening helemaal terug. Zonder ooit echt weg te zijn ge- weest overigens: op veilingen Still uit The Black Room (2005) (links) van Melvin Moti bleek zijn werk altijd al populair. Andrea, die sinds de jaren zeventig in Parijs woont, maakt de op Gaten in de tijd een na grootste sprong in de top- 100, na fotograaf-regisseur Anton klinkt als een ÔconceptueelÕ Corbijn. In 2007 exposeerde hij in Melvin Moti 18 rampscenario van Ôvooral veel Chteau de Chenonceau bij Parijs, VIDEO/FILM tekst en weinig of geen beeldÕ, en daarna in het particuliere mu- betekent bij MotiÕs films van seum Frissiras in Athene, voor het Melvin Moti (1977) is de grote begin tot eind gefascineerd luis- eerst zijn nieuwe serie schilderin- jonge onbekende in deze top- teren en kijken. gen en tekeningen. Daar had hij door grote kunstenaars. Zoals La zoals Pat Andrea voor Alice in 100. Zijn werk is beeldend, hel- No Show is het (ware) verhaal acht jaar aan gewerkt, in opdracht Divina Commedia van Dante, Wonderland van Lewis Carroll. in Spanje en de Verenigde Sta- der en zo veelpotig dat zijn toe- van de Hermitage-suppoost in van de Parijse uitgever Diane de met illustraties van de Italiaanse De vreemde mengeling van sur- Frank van der Salm 33 ten. ÔRandverschijnselenÕ zoekt komst bij voorbaat spannend is. Sint-Petersburg die in de Selliers, die bijzondere edities renaissanceschilder Sandro Bot- realistische onschuld, geweld en FOTOGRAFIE hij daar, en het soort architectuur In 2007 exposeerde hij in het Tweede Wereldoorlog een maakt van grote klassiekers uit de ticelli. Soms inviteert de uitgever erotiek die AndreaÕs werk van van plekken met heel veel men- Stedelijk Museum en in twee rondleiding gaf langs de lege wereldliteratuur, gellustreerd ook een eigentijdse kunstenaar, nature al heeft, inspireerde hem Frank van der Salm (1964) kwam sen. Die metropolen hebben niet buitenlandse kunstinstellingen, lijsten van beroemde schilde- tot 49 grote schilderingen, waar- binnen op plaats 33 in de top- alleen die enorme ongeorgani- en kochten het Stedelijk en Mu- rijen Ð de doeken zelf lagen vei- uit weer 120 details werden ge- 100, en op plaats 8 in de top-10 seerde bebouwing die hij zoekt, seum Boijmans werk van hem. lig opgeborgen in de kelders. kozen ter illustratie van Carrolls van Nederlandse fotokunst. maar ook de heuvels en bergen Samen met een ranking onder Mij fascineert, zegt Moti, de verhaal. Alice au Pays des Mer- De fotografie vond Van der Salm die hij nodig heeft voor het hoge Ôfuture greatsÕ in een internatio- grens tussen werkelijkheid en veilles werd een prachtige cas- pas na een lange omweg, via standpunt. Zo kan hij met n naal kunstvakblad betekende dit verbeelding; tussen feiten en sette van twee boeken: een met eerst een studie landmeten in opname die ÔovervolleÕ beelden een 18de plaats. persoonlijke beleving. AndreaÕs grote schilderingen en Delft, en daarna grafische vorm- schieten. Lange sluitertijden re- MotiÕs belangrijkste werk tot nu Op 7 mei gaat in FRAC Cham- een met het verhaal over Alice geving en schilderen. Zijn onder- gistreren sommige details extra toe zijn drie films: No Show uit pagne-Ardennes in Reims zijn gellustreerd met details. werpen zijn de schoonheid van scherp, maar andere juist on- 2004, The Black Room uit 2005 film The PrisonerÕs Cinema in Het Haags Gemeentemuseum het niet-romantische industrile lingen als Andreas Gursky en scherp; mensen verdwijnen zo en E.S.P. uit 2007. Daarin is een premire (tot 7 juni). Vanaf 25 toont vanaf 26 juni de hele zomer landschap en de grootstedelijke Thomas Struth op de kaart zette. bijvoorbeeld uit het beeld, en gesproken verhaal het meesle- mei zijn films van Melvin Moti lang alle Alice in Wonderland- architectonische chaos die het Van der Salm werkt vooral in het zorgen voor die vreemde Ôuit de pendste element; op het scherm te zien op Chteau de Chama- schilderingen van Pat Duitse fotografen-echtpaar buitenland, waaronder China, tijd getildeÕ sfeer die zijn beel- zelf gebeurt weinig. Maar wat rande bij Parijs. Andrea. Bernd en Hilla Becher met leer- Doebai, Brazili, de Costa Brava den kenmerken.

71 80 930 Carel Visser 1928 Sc 800 130 81 - 845 Ger Lataster 1920 S 800 45

72 - 925 Elspeth Diederix 1971 F 150 250 500 25 82 21 840 Charlotte Dumas 1977 F 150 325 200 165

ispen 73 - 925 Jan van de Pavert 1960 M 150 200 325 225 25 G 83 - 840 Fons Haagmans 1948 S 300 500 40 iet

P 74 - 910 Caspar Berger 1965 S 250 150 500 10 84 46 835 Juul Kraijer 1970 T 325 350 160

elliers, elliers, 75 - 900 Jan van Munster 1939 M 250 600 50 S 85 29 835 Inez van Lamsweerde 1963 F 650 185

76 - 900 Kees Verkade 1941 Sc 800 100 iane de 86 - 820 Aaron van Erp 1978 S 300 500 20 D

77 - 895 Rezi van Lankveld 1973 S 300 500 95 HH 87 - 815 Alphons Freijmuth 1940 S 300 500 15

78 37 885 Willem de Rooij 1969 V 650 235 entzel/ 88 - 815 Arthur Spronken 1930 Sc 800 15 M

lzinga/ 79 - 880 Esther Tielemans 1967 S 150 400 300 30 E 89 - 800 Peter Durieux 1951 S 150 150 500 0 ake ake incent

S 80 - 865 Krijn de Koning 1963 Sc 150 150 500 65 V 90 - 800 Paul van der Eerden 1954 T 150 400 250

Foto Foto

84 • ELSEVIER 10 MEI 2008 ELSEVIER 10 MEI 2008 • 85 OMSLAGARTIKEL KENNIS & CULTUUR Jubileumjaar ‘Nederland is provinciaals’

Henk Helmantel Bob van Orsouw, SCHILDERIJEN 36 galeriehouder in Zürich aleriehouder Bob van Orsouw De Groningse schilder Henk G(1957) vertegenwoordigt in- Helmantel (1945) stijgt dit jaar ternationaal zes kunstenaars uit de van plaats 71 naar 36, maar blijft top-100 (van wie drie uit de top- in het zeer gevarieerde top-100 10): Erik van Lieshout, Atelier gezelschap een vreemde eend in van Lieshout, Marcel van Eeden, de bijt. Vorig jaar werd zijn veertigjarig Armen Eloyan, Philip Akkerman Helmantel vertegenwoordigt bij schildersjubileum gevierd met en Hannah van Bart. Geboren in uitstek, vooral in Nederland (met een bijzondere monografie, Brabant, woont Van Orsouw sinds zo veel glorierijke voorgangers Henk Helmantel Ð 40 jaar 1964 in Zwitserland. Hij keerde tijdelijk terug naar Nederland om zijn uit de zeventiende eeuw), die kunstschilder, van uitgeverij Art studie edelsmeden voort te zetten in Amsterdam, maar opende in 1990 schildersstijl die voor veel men- Revisited uit Marum. Bewon- een galerie in Zrich. sen onvoorwaardelijk en pro- deraars kunnen altijd terecht in Galerie Bob van Orsouw is altijd aanwezig op de grote internatio- bleemloos ÔkunstÕ betekent. Hij zijn eigen expositieruimte en nale kunstbeurzen, en Van Orsouw lijkt altijd onderweg. ÔPlezier in het gelooft in traditie en ambacht, en galerie in Westeremden, zodat vak,Õ zegt hij, Ôis de enige manier om dit vol te houden.Õ brengt die gedisciplineerd in de exposities in professionele Van Orsouw vindt dat Nederlandse kunstenaars de afgelopen tien praktijk. Hij bouwt zijn doeken ruimtes elders zeldzaam zijn. jaar professioneler zijn geworden. Ze denken in een internationale con- niet alleen op in de techniek die Helmantels punten voor de top- text en nemen daar heldere, eigenzinnige en soms Ð zoals Erik van in de vijftiende, zestiende en 100 komen daarom vooral uit Lieshout Ð zeer radicale posities in. (ÔBob is een goede verkoper,Õ zegt zeventiende eeuw een ongekende veilingresultaten; met een derde Van Lieshout.) Een belangrijke taak van een galeriehouder vindt Van bloei beleefde Ð ook zijn onder- plaats in de top-10 van veiling- Orsouw: met kunstenaars discussiren over de eigentijdse en histori- werpen, zoals stillevens en kerk- successen. Verzamelaars boden sche context, het bespreken van goede en minder goede punten in het interieurs, lijken rechtstreeks uit in zijn jubileumjaar 2007 tot werk en het intensief bijhouden waar zijn kunstenaars mee bezig zijn. vorige eeuwen overgeplant. 50.000 euro voor zijn werk. Het aantal Nederlandse galeries dat internationaal denkt, is heel klein, merkt Van Orsouw; de meest succesvolle Nederlandse kunste- Stilleven van naars hebben vaak alleen een buitenlandse vertegenwoordiger. ÔDe Ne- Henk Helmantel derlandse situatie is provinciaals. Internationale prijzen zijn al snel te hoog voor Nederlandse verzamelaars. En het systeem van gesubsi- dieerde kunstaankoop door Nederlandse verzamelaars bij alleen Ne- derlandse galeries, zal altijd verhinderen dat er ooit een serieuze internationale beurs in Nederland komt.Õ Dat de Nederlandse overheid daarom ruimhartig buitenlandse galeries steunt die Nederlands kunstenaars exposeren, vindt hij niettemin terecht. Over de actuele toestand van de internationale kunstmarkt zegt Bob van Orsouw: ÔDe middenmoot krijgt het moeilijk. Kunst met prijzen van minder dan 30.000 euro en meer dan 500.000 heeft weinig te vre- zen. Verzamelaars met een goed vast salaris of inkomen zullen de eerste categorie blijven kopen; en in de wereld van oud geld, waar de allerhoogste prijzen worden betaald, is weinig aan de hand. Maar Europese galeries hebben het moeilijk op Amerikaanse beurzen: euro-kunst is duur. En Europeanen vinden Amerikaanse kunst lekker goedkoop.Õ VEILING. PUNTEN NAA NWEZIGHEID IN GEZ15% V INTERN WER BIJZONDEREINTERN PUBLIC AA BIJ DRIE VER DE EDITIE V S SCHILDERKUNST V VIDEO/FILM Sc SCULPTUUR REPRESENT A N K A KUNSTEN N HET GEMIDDELDE VOOR N N NEDERLK A BUITENL BUITENL ; UITG ATION RTI EDERL EDERL OPEN V TION SOLO- SOLO- SOLO- KELEN O T TEKENINGEN M MIXED MEDIA Sb SCHILDERKUNST/ SOLO- A A A VE BIJ EXPOSITIES LE K AA A A A LE A A OCHTE WER AA N 2006 EN 2007 NDSE GE ANDS MUSEUME ANDS MUSEUMN WER TIES OP GROTENDSE EG ANDS MUSEUM K R PRIJS XPOSITIES IN XPOSITIES IN K XPOSITIES IN EXPOSITIES IN UNSTBLF RS-R A F FOTOGRAFIE I INSTALLATIES BEELDHOUWKUNST CA UNSTBEURS A REVIEWS IN GHEBBENDE TIES OVER A TEGORIE K N A DOOR A KL K LERIE LERIE ADEN A INGS KEN SSE RANG VORIGE TOTAAL KUNSTENAAR GEBOORTEJAAR

91 - 800 Zhuang Hong Yi 1962 S 300 500 0

92 - 780 Rik Meijers 1963 S 250 500 30

93 - 760 Piet Sebens 1961 S 250 500 10

94 76 750 Hannah van Bart 1963 T 325 350 75

95 - 750 Jacqueline Hassink 1966 F 250 500 0

96 - 750 Iris Le Rütte 1960 Sc 250 500 0

97 65 740 Charlotte Schleiffert 1967 T 150 75 150 250 115

HH 98 98 730 John Körmeling 1951 M 650 80

oxem/ 99 - 725 Jan Roeland 1935 S 500 200 25 B eyer eyer

R 100 - 715 Edwin Zwakman 1969 F 150 500 65 Foto

86 • ELSEVIER 10 MEI 2008