Jaarverslag 2014 Jaarverslag 2014 Inhoud De oogst van 2014 5 Kwaliteit 5 Zichtbaarheid 9 Opdrachtgeverschap 11 Samenwerking 13 Internationaal 15 Skyfinanciering 15 Professionalisering 17 Verantwoording 17 Behandeling aanvragen 21 Aanvragen en toekenningen 21 Bezwaar- en beroepsprocedures 21 Pilotprojecten 23 Skyfinanciering 25 Activiteiten voor zichtbaarheid en transparantie 29 Digitale media 29 Gerichte publiciteit 29 Mondriaan Fonds in de pers 29 Activiteiten en publieksmomenten 29 Partners 41 Gezamenlijke regelingen 41 Gezamenlijke activiteiten 41 The Art of Impact 41 De Verbeelding 41 Akademie van Kunsten 43 Afstemming 43 Fonds achter de schermen 45 Raad van toezicht 45 Fondsbestuur 47 Medewerkers 47 Adviseurs 49 Kwaliteitszorg 53 Visitatie 2014 53 Klanttevredenheidsonderzoek 55 Cultuurcodes 55 Effectmeting 57 Financiën 63 Continuïteit van het beleid 65 Mondriaan Fonds Jaarverslag 2014 5 De oogst van 2014 Nieuwe terreinen werden door het fonds verkend door middel van ‘pilots’. Zo werd de behoefte verkend van kun- stenaarsinitiatieven die te kleinschalig zijn om aan te vra- Voor het Mondriaan Fonds was 2014 in de eerste plaats een gen voor de Bijdrage Meerjarenprogrammering Presen- jaar waarin het volop bijdroeg aan waardevolle projecten tatie-instellingen. Op basis van dit onderzoek is besloten op het gebied van beeldende kunst en cultureel erfgoed, in 2015 via een open oproep bij te dragen aan deze initia- waarbij het aantal aanvragen en toekenningen significant tieven; als deze pilot succesvol is wordt dit geïntegreerd steeg ten opzichte van het jaar ervoor. Het was ook het jaar in regulier beleid. Daarnaast is de zogeheten assistentie- waarin de startersexpositie Prospects & Concepts ruim bijdrage in de praktijk getoetst; een werkcombinatie naar negentig kunstenaars toonde en meer dan dertienduizend Zweeds model van een ‘mid-career’ kunstenaar die samen- bezoekers trok; de nieuwe regeling Bijdrage Samenwerking werkt met een beginnend kunstenaar, waarvan onder meer Musea van start ging en tot de eerste resultaten leidde; Falke Pisano met Riet Wijnen gebruikmaakte. De bijdrage drie officiële staatsieportretten van de Koning werden ont- geeft een impuls aan zowel de startende kunstenaars, die huld; de Prix de Rome Architectuur plaatshad; een externe ervaring opdoen, als aan de meer ervaren kunstenaars, die visitatiecommissie namens het ministerie van Onderwijs, de specifieke vaardigheden van hun collega goed bleken Cultuur en Wetenschap de organisatie doorlichtte en tot te kunnen gebruiken. In 2015 wordt de Assistentiebijdrage een positief oordeel kwam; en opvallend veel bijzondere opgenomen in het reguliere beleid. >pagina 23 aankopen mede mogelijk werden gemaakt, die een aan- winst vormen voor de Collectie Nederland – van een zeld- De visitatiecommissie van het ministerie noemt de inzet zame Tyrannosaurus Rex door Naturalis in Leiden tot een van pilotprogramma’s, die vervolgens tot regulier beleid unieke sculptuur van Adriaen de Vries door het Rijksmu- kunnen leiden, voorbeeldstellend voor de andere rijks seum Amsterdam. cultuur fondsen. Aanvragers wisten het Mondriaan Fonds te vinden. Het totaal aantal aanvragen was 1.864 en daarvan werden Kwaliteit er 810 gehonoreerd – dat is een stijging ten opzichte van 2013 van bijna achttien procent. Van de Werkbijdrage Kwaliteit is voor het Mondriaan Fonds het belangrijkste Jong Talent (van 66 naar 120 aanvragen) tot en met de criterium waarop wordt getoetst of aanvragen worden Project investering Erfgoed- en Beeldende Kunstinstel- toegekend. Daarbij gaat het bij het werk van kunstenaars lingen, waar de verhoging vooral zat in de hoogte van de om onder meer zeggingskracht, onderzoekende houding, bedragen (van totaal 5 miljoen naar ruim 6,7 miljoen euro). beheersing van gekozen middelen en samenhang tussen Vooral de druk op de budgetten voor projectinvesteringen artistieke uitgangspunten en de wijze waarop die tot uit- van kunstenaars en bemiddelaars en op die van instellin- drukking komen in het werk. Bij aankopen van erfgoed- gen was groot. Uit het klanttevredenheidsonderzoek, dat instellingen gaat het om het belang van het object voor begin 2014 plaatshad, bleek hoe nodig de bijdragen van de Collectie Nederland. Bij de toekenningen aan de pro- het fonds zijn. Van de ondervraagden, gehonoreerd zowel grammering van presentatie-instellingen gaat het om de als afgewezen, zei 95 procent dat de voorgenomen plan- vraag of ze van vitaal belang zijn voor de ontwikkeling en nen zonder bijdrage van het fonds niet in dezelfde vorm zichtbaarheid van beeldende kunst in Nederland. Voor een zouden zijn gerealiseerd respectievelijk waren gereali- bijdrage aan een presentatie in het buitenland wordt het seerd. Daarmee vervult het fonds zijn belangrijkste doel: internationale belang en de reputatie van het platform het stimuleren van de ontwikkeling en de presentatie van gewogen en de kwaliteit van het artistiek functioneren van kwalitatief hoogwaardige kunst en cultureel erfgoed uit de kunstenaar. Nederland in binnen- en buitenland, daar waar de markt dit (nog) niet doet. Bij de beoordeling van aanvragen gebruikt het fonds de kennis van experts op verschillende specifieke terreinen. Om zo goed mogelijk in te spelen op de behoeften in het Op basis van hun beoordeling besluit het bestuur al dan veld ontwikkelde het fonds in 2014 nieuwe regelingen, niet een bijdrage toe te kennen. Soms zijn adviseurs vakge- onder meer op het gebied van publicaties van kunstboeken noten van de aanvragers, maar lang niet altijd. Dergelijke en van veiligheidszorg bij musea en andere erfgoedinstel- expertbeoordeling – die dus iets anders is dan peerreview: lingen en werden bestaande regelingen waar nodig aange- de beoordeling door louter collega’s – is nodig om plannen past. Zo werd de Bijdrage Kunstbeurzen, waarvoor gale- waarlijk op hun waarde te kunnen schatten. In december ries kunnen aanvragen om in het buitenland kunstenaars 2014 werden na een strenge selectie en 29 sollicitatiege- uit Nederland te tonen, uitgebreid van enkel een vaste lijst sprekken dertien nieuwe adviseurs aangesteld. Daarbij met gerenommeerde internationale kunstbeurzen tot in werd behalve naar expertise ook gekeken naar culturele principe iedere beurs in het buitenland, mits het plan van diversiteit. Tweeëntwintig adviseurs zwaaiden per 1 janu- de aanvragende galerie overtuigend genoeg is. Dit leidde ari 2015 af omdat hun termijn er op zat. tot meer aanvragen voor beurzen buiten de vaste lijst, zoals die van Wilfried Lentz voor de Berlijnse beurs abc. Talentontwikkeling zorgt voor de nodige kwaliteit van de >pagina 30 kunst van nu en het erfgoed van de toekomst. Daarom Werkbijdrage Jong Talent De Werkbijdrage Jong Talent (WJT) kan wor- In 2014 is het aantal aanvragen bijna verdub- den aangevraagd tot uiterlijk vier jaar na een beld ten opzichte van 2013 en zijn er vier keer gevolgde hbo-opleiding aan een beeldende zoveel aanvragen gehonoreerd. Het honore- kunstacademie. De werkbijdrage is bedoeld ringspercentage bleef met 46 procent onge- voor startende, veelbelovende beeldend veer gelijk. De toename kan te maken hebben kunstenaars om hun artistieke ontwikkeling met een intensivering van de voorlichting en cultureel ondernemerschap te ontwik- over de WJT, zoals tijdens open huis bijeen- kelen zodat werk tot stand komt dat een komsten en presentaties op kunstacade- betekenisvolle bijdrage kan leveren aan de mies. Daarnaast was 2013 een overgangsjaar hedendaagse beeldende kunst in Nederland. waarin, na het recordaantal aanvragen in De bijdrage wordt gebruikt voor het produce- 2012, de nieuwe voorwaarde van ten minste ren van nieuw werk, onderzoek, materiaal- één jaar beroepspraktijk mogelijk een tijde- kosten en voor projecten in binnen- of lijke hindernis was voor het indienen van een buitenland. Ook kan de WJT besteed worden aanvraag. Uit zowel het toegenomen aantal aan tentoonstellingen en manifestaties. De aanvragen als de diversiteit aan projecten en WJT bedraagt 18.000 euro voor een periode plannen waarvoor de bijdrage wordt inge- van 12 maanden. zet, blijkt dat onder startende kunstenaars veel behoefte is aan een flexibel inzetbaar Vanaf 2013 wordt aanvragers gevraagd hun bedrag. Kunstenaars schrijven in hun ver- intenties voor het zichtbaar maken van het slagen dat de WJT essentieel is om onge- werk in een globaal presentatieplan te om- stoord te kunnen werken, experimenteren, schrijven. De nadruk ligt meestal op geplande vernietigen, bouwen, een creatieve crisis te (inter)nationale presentaties, zichtbaarheid door lopen en daar weer uit te komen, te se- op websites, een blog, publicaties of andere lecteren, organiseren, contacten te leggen, vormen om publiek te benaderen. Opvallend te kijken, vergelijken en positie te bepalen. is dat jonge makers in toenemende mate Op die manier kunnen zij hun professionele samenwerken met commerciële partijen, we- praktijk een belangrijke impuls geven, daar tenschappers of maatschappelijke partners. waar zij (nog) niet opgemerkt zijn door gale- Zo heeft Willem Popelier contact met Sarah ries, musea of andere professionals. Kember (New Technologies of Communicati- on aan Goldsmiths, University of London) om Aantal aanvragen: 120 een publicatie bij MIT Press uit te geven. Mar- Totaal gevraagd bedrag: € 2.160.000 jolein Zwakman wil de werkbijdrage onder Gehonoreerd: 55 meer inzetten om de inzichten die ze opdeed Toegekend bedrag: € 990.000 bij het maken van het boek ‘Zorgen’ (over haar werk proces in zorginstelling Altrecht GGZ) verder te ontwikkelen tot een performance in samenwerking met een blokfluittrio,