Tilburg University Loont het om een voetbaltrainer te ontslaan? van Dalen, H.P. Published in: Economisch Statistische Berichten: Algemeen Weekblad voor Handel, Nijverheid, Financiën en Verkeer Publication date: 1994 Link to publication in Tilburg University Research Portal Citation for published version (APA): van Dalen, H. P. (1994). Loont het om een voetbaltrainer te ontslaan? Economisch Statistische Berichten: Algemeen Weekblad voor Handel, Nijverheid, Financiën en Verkeer, 79(3987), 1089-1092. General rights Copyright and moral rights for the publications made accessible in the public portal are retained by the authors and/or other copyright owners and it is a condition of accessing publications that users recognise and abide by the legal requirements associated with these rights. • Users may download and print one copy of any publication from the public portal for the purpose of private study or research. • You may not further distribute the material or use it for any profit-making activity or commercial gain • You may freely distribute the URL identifying the publication in the public portal Take down policy If you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediately and investigate your claim. Download date: 26. sep. 2021 Loont het om een voetbaltrainer te ontslaan? H.P. van Dalen* e beslissing van een voetbalclub om de trainer te ontslaan kan worden Dberedeneerd met de moderne investeringstheorie. Opgrond van de resultaten in de eredivisie wordt vervolgens aangetoond dat met het ontslag van de trainer vaak, maar niet altijd een positief effect is bereikt. Beleidsvoorbereiders klagen bij tijd en wijle over de van het salaris en het spelersmateriaal; (2) de gouden rigide Nederlandse arbeidsmarkt en steevast volgt handdruk van de ontslagen trainer. daarop de aanbeveling dat de arbeidsmarkt flexibeler Een andere zienswijze op het ontslag is om de moet gaan functioneren. Vreemd genoeg wordt er blik niet zozeer op de ontslagen trainer te richten weinig aandacht besteed aan een arbeidsmarkt die doch veeleer op de potentiële opvolger. Vele bestuur- reeds flexibel is: de sector betaald voetbal. De wille- ders schrijven bepaalde 'sunk benefits' toe aan een keur waarmee voetbaltrainers worden ontslagen en wisseling van de trainersmacht. Aan de nieuwe trai- vervangen doet echter vermoeden dat de bestuurders ner worden 'verzonken' baten (het zogenaamde van betaalde voetbalclubs in drift handelen en dat 'schokeffect') toegedicht die het team weer op het daarom deze sector niet representatief is voor een ar- juiste spoor kunnen zetten. Vreemd genoeg zijn deze beidsmarktorganisatie. In het onderhavige artikel wil baten niet altijd direct gerelateerd aan het kwaliteits- ik toch enige rationaliteit aan voetbalbestuurders toe- verschil tussen de nieuwe en de oude trainer, maar schrijven en aan de hand van een theorie over inves- veeleer aan het simpele gegeven "dat er verandering teren onder onzekerheid wil ik proberen te achterha- komt". Een zittende trainer kan nog zo goed zijn, op len of en wanneer men een trainer moet ontslaan. een gegeven moment treedt er verflauwing op omdat Vervolgens bezien we of ontslag lonend is geweest de wedstrijdtactiek te voorspelbaar wordt, de training voor betaalde voetbalclubs aan de hand van PTI-tele- wordt een sleur, en spelers worden niet meer ge- competitiedata voor het seizoen 1993/1994. dwongen om een basisplaats af te dwingen. Met an- dere woorden, op een gegeven moment is een club Ontslag als investering uitgekeken op zijn trainer en als men te lang wacht met ontslag wordt het clubbelang geschaad. De ana- De ontslagbeslissing in de voetballerij verschilt niet logie met het liever vandaag dan morgen verbeteren 2 wezenlijk van het ontslag van een directeur door de van de milieukwaliteit doet hier opgeld . Als men te aandeelhouders van een NV: ook de trainer moet na- lang wacht met de trainerswissel kan er permanente melijk voor winst zorgen om het publiek tevreden te schade ontstaan (namelijk degradatie of geen Europa- houden. In het geval van een betaalde voetbalclub cupvoetbal) die nooit of te nimmer ongedaan ge- bezit het bestuur op een gegeven moment geen ver- maakt kan worden binnen één seizoen omdat de tijd trouwen meer in de trainer omdat de resultaten niet nu eenmaal voortschrijdt en de ranglijstpositie steeds voldoen aan de verwachtingen en wenst men hem vastere vorm krijgt. derhalve te vervangen. De ontslagbeslissing laat zich Een tweede element dat de nieuwe investerings- goed bestuderen met de moderne theorie van investe- theorie rechtvaardigt is het feit dat er sprake is van ren onder onzekerheid zoals die door Dixit en Pin- onzekerheid, en informatie over het rendement van dyck naar voren is gebracht]. Er zijn namelijk drie een trainer, c.q. een team komt slechts geleidelijk ge- elementen die het ontslag kenmerken als een desin- durende het seizoen binnen. De onzekerheid betreft vestering en die de toepasbaarheid van deze investe- de vraag of het verlies toeval is of structureel, en of ringstheorie legitimeren. Allereerst brengt een desin- het verlies te wijten is aan de trainer of de spelers. vestering in een trainer verzonken kosten ('sunk cost') met zich mee die men bij ontslag niet meer te- • De auteur was ooit de grillige rechterspits van DESTO 13 (Door Edel Spel Tot Ontwikkeling) en staat momenteel rugziet. De club maakt namelijk extra kosten die men (transfervrij) onder contract bij de Erasmus Universiteit. in het geval van een continuering van het contract 1. Zie voor een introductie, A. Dixit, Investment and hyste- niet hoeft te maken: (I) het aantrekken van een nieu- reris,journal of Economie Perspeetives, 1992, blz. 107-132. we trainer midden in het seizoen, hetgeen in veel ge- 2. A.K. Dixit en R.S. Pindyck, Investment under uneertain- vallen met hogere eisen gepaard gaat ten aanzien ty, Princeton University Press, 1994, blz. 412-418. ESB 30-11-1994 I Een derde stuur, de aspiraties voor het huidige seizoen en de ge- I pleegde investering in spelersmateriaal aan het begin Spelen met economie kenmerk van een investe- van het seizoen. Een indicatie van welke waarde ring betreft moet worden overschreden voordat men een trainer Economische theorie, het gegeven ontslaat kan bij voorbeeld de doelstelling van top- toegepast op alledaagse onderwerpen dat een (des)- clubs zijn om gemiddeld meer dan een punt per wed- investeringsmog strijd te behalen (afgelopen seizoen was een gemid- elijkheid niet delde van 1,2 punten voldoende voor Europees verdwijnt als voetbal) en de rest van de clubs stellen zich tevreden men niet meteen (des)investeert en dat daarom de ti- met de doelstelling om gemiddeld een punt per wed- ming van de investering van belang is. In het geval strijd te halen (een gemiddelde van 0,8 punt was af- van de sector betaald voetbal kan men redeneren dat gelopen seizoen voldoende voor een behoud van de mogelijkheid om een trainer te ontslaan niet zo- eredivisieschap). Een punt behaald door RKC tegen maar wegloopt. Tijd is daarom niet alleen maar geld, Ajax wordt echter weer anders gewaardeerd dan een tijd biedt ook informatie, met name over de structure- punt behaald tegen VVV. Gedurende het seizoen zal le prestatielijn van een team. het voetbalbestuur het probleem van de puntenwaar- Reden om de traditionele Marshalliaanse kosten- dering moeten oplossen. Dit is een empirisch pro- batenanalyse niet toe te passen op veel investerings- bleem, hetgeen gepoogd wordt op te lossen in de problemen is gelegen in het feit dat investeren en volgende paragraaf. desinvesteren veelal een kwestie van wachten is en ook wachttijd een rendement kent. De optie om niet Loont het om een trainer te ontslaan? meteen een beslissing te nemen maar te wachten is wellicht het meest in het oog springende kenmerk Of het ontslag van een trainer effect heeft of niet kan van de theorie van het investeren onder onzeker- worden onderzocht door alleereerst na te gaan welke heid. In veel gevallen is het optimaal om te wachten factoren van invloed zijn op het wedstrijdresultaat voordat men een economische beslissing neemt. De van alle eredivisieclubs. Zo ontstaat een idee van de rendementsdrempel, die veelal als spil in een investe- factoren die van invloed zijn op de beoordeling van ringsbeslissing fungeert, ligt onder onzekerheid op de prestatie van een trainer. Deze beoordeling is com- een hoger niveau dan de drempelwaarde die wordt plex en onzeker, omdat geen enkele wedstrijd dezelf- berekend onder volledige zekerheid. De calculeren- de is: de tegenstander, de scheidsrechter en het weer de bestuurder zal in de klassieke kosten-batenleer de verschillen van week tot week, de druk om te win- trainer meteen aan het begin van het seizoen ont- nen is aan het eind van het seizoen anders dan aan slaan zodra de team prestaties beneden een verwacht het begin, de vorm varieert, enzovoort. Een regressie- resultaat daalt. Immers, deze beslisser weet alles ze- analyse, zoals hier uitgevoerd, moet inzicht verschaf- ker en hoeft geen volgende wedstrijden meer te zien fen in de onzekerheid waaronder besturen beslissen. om zijn beslissing te onderbouwen. Vervolgens bezien we in welke mate een trainerswis- Helaas, of gelukkig, zit de wereld zo niet in el- sel de prestatie van een club systematisch heeft beïn- kaar. Over de prestaties van een team bestaat onze- vloed. kerheid die pas in de loop van het seizoen 'opgelost' Om de invloed van een trainerswissel te meten is kan worden. Onmiddellijk ontslag brengt gelegen- gekozen voor een simpele tijdreeksanalyse voor de heidskosten met zich mee: men ontneemt zichzelf de verschillende clubs in de PTT-telecompetitie. Als te optie om te wachten met het ontslag. Het onmiddellij- verklaren variabele wordt het verschil in doelpunten ke ontslag kan immers een foute beslissing zijn. tussen twee teams gebruikt. Met andere woorden de Er zijn echter ook elementen in het spel die een uitslag Ajax-PSV 2-1 levert voor Ajax de variabele- beslissing kunnen bespoedigen, zoals de vorm van waarde +1 op en voor PSV -1.