W Gminie Rychliki

PRZYJEDŹ, ZOBACZ I ZOSTAŃ W GMINIE RYCHLIKI JELONKI Szanowni Państwo! MARWICA • Gmina Rychliki WYSOKA POWODOWO leży w województwie warmińsko- ŚLIWICA Serdecznie zapraszam do odwie- -mazurskim, w powiecie elbląskim, blisko

drogi ekspresowej S7 RYCHLIKI dzenia Gminy Rychliki. Oddajemy

ŚWIĘTY GAJ DYMNIK KWIETNIEWO w Wasze ręce folder, w którym chce- • Odległość z Rychlik do Pasłęka i Dzierzgonia – 15 km, Elbląga – 30 km, Gdańska – 95 km, JANKOWO my pokazać nasze wsie, malownicze Olsztyna – 100 km LEPNO REJSYTY zakątki, piękno przyrody, ślady historii. KRUPIN A jednocześnie ten wiejski spokój łą- • Powierzchnia: 13 165 ha MOKAJNY PROTOWO czymy z nowoczesnością, wygodą miesz- • Liczba mieszkańców: 3 883 (stan na 31.08.2018 r.) kańców, inwestycjami w infrastrukturę i dynamicznym rozwojem. • W skład Gminy wchodzi 15 sołectw: Jelonki, Marwica (z Topolnem Wlk.), Wysoka, Powodowo, Rychliki (z Barzyną), Śliwica (z Budkami oraz Liszkami), Lepno- Zapraszam -Buczyniec (z Gołutowem i Dziśnitami), Rejsyty Henryk Kiejdo (z Wopitami), Dymnik, Kwietniewo, Krupin-Kiersity, Protowo (z Sójkami), Mokajny, Jankowo oraz Święty Gaj Wójt Gminy Rychliki • Święty Gaj – ważne miejsce Z pięciu pochylni – CO WYRÓŻNIA GMINĘ na duchowej mapie Polski Całuny i Jelenie znajdują się • Kanał Elbląski – jeden z 7 cudów Polski W Świętym Gaju, na terenie parafii Kwietniewo, znajduje się sanktuarium pierwszego patrona Polski – św. Wojciecha. w Gminie Rychliki Kanał Elbląski jest zabytkiem hydrotechniki z XIX wieku. Pomiędzy Jeziorem Drużno a Buczyńcem Wojciech do Prus przybył w 996 roku, by nawrócić żyjących tu pogan. różnica poziomów luster wody wynosi 99,52 m. Świątynia, w której obecnie modlą się mieszkańcy wsi i pielgrzymi, została Dlatego, by ją pokonać, statki umieszczane są na wybudowana w 1865 roku w miejscu wcześniejszego, spalonego kościoła. wózkach i przemieszczane po torowisku za pomocą stalowych lin i kół napędzanych przez koła wodne. Ważnym miejscem jest również ołtarz polowy na skraju wsi, otoczony Jeziora połączone kanałami, pochylniami i śluzami stacjami drogi krzyżowej. To właśnie tutaj, co uprawdopodobniły badania stworzyły szlak wodny o długości blisko 128 km. archeologów, 23 kwietnia 997 roku zginął św. Wojciech. Tę unikatową na skalę światową trasę turystyczną Według kronikarzy ciało męczennika wykupił Bolesaw Chrobry i pochował pokonać można nie tylko statkiem, jachtem, lecz w kościele w Gnieźnie. także kajakiem (kanal-elblaski.pl). Główne uroczystości odpustowe odbywają się co roku pod koniec Okolice Kanału Elbląskiego są obszarem chronionego kwietnia. Z całej diecezji elbląskiej wyruszają pielgrzymki. Uczestniczy krajobrazu i mają niepowtarzalne walory przy- w nich ponad 2 tys. wiernych. Warto odwiedzić to miejsce. rodniczo-krajobrazowe. Dlatego zachęcamy również do wycieczek rowerowych i spacerów urokliwymi szlakami. • Gród Cholin

Do dzisiaj w lesie koło Świętego Gaju zachowały się pozostałości pruskiego grodu obronnego Cholin. Wzgórze grodziska otoczone jest ze wszystkich stron głębokimi jarami. Wysokość wałów wynosi 1-2 metry. Bezpośrednio przy grodzisku biegnie starożytny trakt handlowy, którym co najmniej od końca I wieku p.n.e. rzymscy kupcy podążali nad Bałtyk po bursztyn. Relikwie misjonarza są przechowywane w figurze umieszczonej w głównym ołtarzu kościoła 60 MILIONÓW Drogi gminne publiczne liczą liczą ok. 50 km długości. Ich modernizację rozpoczęliśmy w 2010 r. od centrum NA INWESTYCJE Rychliki, od tzw. Promenady w Rychlikach. W ostatnich latach zrealizowaliśmy 2 duże inwestycje. Nową drogą W INFRASTRUKTURĘ jeżdżą mieszkańcy osiedla Podleśna w Rychlikach i mieszkańcy Powodowa. Pod koniec 2018 r. zakończymy Gmina Rychliki to miejsce nowo- przebudowę mostu na drodze gminnej między Wopitami czesne, przyjazne mieszkań- a Rejsytami. com, inwestorom i gościom. 10 ostatnich lat to ogromny rozwój gminy. Samorząd skupił się na inwesty- Najbliższe plany: cjach wodociągowych, kanalizacyjnych i dro- Planujemy remont drogi gowych. Marwica – Topolno Wlk. Dzięki środkom ze- wnętrznym (zarządcom dróg) i odpowiedzial- nemu gospodarowaniu Nowe drogi: budżetem udało się wyre- montować około 20 km dróg • DW527 Jelonki – Kwietniewo: ok. 42,5 mln zł (Gmina – 1 mln zł) w gminie. Najważniejszą inwe- ► drogi powiatowe: stycją była przebudowa drogi woje- • Rychliki – Gołutowo: 4 mln zł (Gmina - ok. 1 mln zł) wódzkiej nr 527 na odcinku Jelonki – Kwietniewo. • Rychliki – Domki: 1,8 mln zł Od granicy gminy w Jelonkach do • Powodowo – Stare Dolno (do granicy z Gminą Markusy): 184 tys. zł Kwietniewa jest szeroka i bezpieczna (Gmina – ok. 70 tys. zł) ścieżka pieszo-rowerowa. ► drogi gminne: • we wsi Powodowo: 900 tys. zł • na Osiedlu Podleśna: 804 tys. zł Gospodarka wodno-ściekowa BEZPIECZEŃSTWO Wybudowaliśmy 45 km sieci wodociągowej, 4 km nowej sieci Związek OSP RPw Gminie Rychliki kanalizacyjnej, 5 oczyszczalni ścieków (w Rychlikach, Powodowie, Ochotnicza Straż Pożarna zrzesza ogółem 130 członków Protowie, Budkach, Rejsytach). Do końca 2018 r. ma zostać oddana do użytku oczyszczalnia w Barzynie wraz z siecią kanalizacyjną. 4 jednostki Ochotniczych Straży Pożarnych – Rychliki, Wartość tych inwestycji w latach 2010-2017 to ok. 12 mln zł. Jelonki, Kwietniewo oraz Święty Gaj – dbają o bezpieczeństwo mieszkańców. OSP Rychliki oraz OSP Jelonki posiadają nowoczesne Za zmodernizowaną hydrofornię w Gołutowie w sierpniu 2014 r. wozy bojowe i są włączone do Krajowego Systemu Ratowniczo- Wójt Gminy Rychliki otrzymał z rąk sekretarza stanu w Kancelarii -Gaśniczego. Prezydenta RP dyplom za I miejsce w ogólnopolskim konkursie na najpopularniejsze modernizacje w Polsce 2013 r. w kategorii „Obiekty ochrony środowiska”. PRZESTRZEŃ PRZYJAZNA Mała architektura i zieleń W 2013 r. całkowicie zmienił się wizerunek centrum Rychlik. MIESZKAŃCOM Na środku skweru stanęła fontanna, wokół niej ławki, krzewy i inna zieleń. Całość inwestycji wyniosła Miejsca rekreacyjne, świetlice ponad pół miliona złotych. Nowym przed- sięwzięciem jest skwer, na którym stanął W latach 2010-2017 Gmina Rychliki na modernizację świetlic wiejskich pomnik z popiersiem Józefa Piłsudskiego. przeznaczyła ponad 1,5 miliona zł. Jest piękna świetlica w Jelonkach Jest to miejsce pamięci Marszałka, gdzie i w Świętym Gaju. W Jankowie, by mieszkańcy mieli swoje miejsce w ważnych momentach dla rychlickiej spotkań, postawiliśmy domek rekreacyjny. Nową świetlicę ma sołectwo społeczności mieszkańcy mogą się Krupin-Kiersity oraz Rychliki. Zmodernizowaliśmy również budynki spotkać, być razem, świętować. świetlic w Kwietniewie, Marwicy, Rejsytach, Wysokiej, Lepnie oraz w Protowie.

Ważne, by dzieci też miały swoją przestrzeń Ponad pół miliona złotych przeznaczy- liśmy w latach 2010-2017 na budowę placów zabaw dla dzieci. Przy nich często są również siłownie fitness i wiaty. Nowym placem zabaw wraz z wiatą pochwalić się może sołectwo Dymnik. Nie tylko plac zabaw, lecz także miejsce spotkań integracyjnych ma sołectwo Rejsyty. DOBRE WARUNKI BAZA SPORTOWO- EDUKACYJNE -REKREACYJNA

Na ternie Gminy Rychliki funkcjonuje Obiektami wykorzystywanymi do rozwoju sportu i rekreacji na Szkoła Podstawowa im. Janusza Korczaka terenie Gminy są: z oddziałami przedszkolnymi w Rychlikach. ► sala gimnastyczna przy Szkole Podstawowej w Rychlikach; Rok szkolny 2018/2019 rozpoczęło 363 ► kompleks boisk „Mój Orlik 2012” – boisko do piłki nożnej, koszykówki, uczniów, w tym: 71 uczniów „zerówki”, siatkówki, tenisa ziemnego; 62 uczniów klas I-III, 192 uczniów klas ► boiska sportowe w Rychlikach, Kwietniewie, Powodowie oraz małe IV-VIII oraz 38 uczniów gimnazjum. Szkoła boiska przy świetlicach wiejskich; posiada dwa segmenty dydaktyczne: segment ► place zabaw oraz siłownie zewnętrzne w większości wsi. AB dla klas I-VIII i 3 gimnazjum oraz segment C dla klas 0. W segmencie C znajdują się Na terenie gminy Rychliki funkcjonują organizacje pozarządowe działające w 3 klasy dydaktyczne z kącikiem relaksacyjnym, zakresie kultury fizycznej: Stowarzyszenie Inicjatyw Społecznych i Promocji 2 pomieszczenia z przeznaczeniem na jadalnię, gabinet Zawodowej oraz Stowarzyszenie LKS Sparta Kwietniewo, a wśród nich pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz pomieszczenie Kluby piłki nożnej: LZS Victoria Rychliki oraz LKS Sparta Kwietniewo. socjalne. Natomiast segment AB posiada 16 klas dydaktycznych. W tej części Najszerszą ofertą sportową dysponuje LZS Victoria Rychliki, w ramach szkoły znajduje się sala logopedyczna, gabinet pedagoga, gabinet psychologa, którego funkcjonuje również sekcja dla juniorów i młodzików. gabinet nauczania indywidualnego, biblioteka, świetlica, pomieszczenia kuchenne i socjalne, sala gimnastyczna oraz pomieszczenia biurowe. Sale podporządkowane zostały nauczanym przedmiotom. Są wyposażone w rzutniki multimedialne oraz tablice interaktywne. Do dyspozycji uczniów jest również 17 rowerów.

Uczniowie zdobywają wysokie miejsca w konkursach, zawodach sportowych, olimpiadach organizowanych przez instytucje działające na terenie powiatu elbląskiego i województwa warmińsko-mazurskiego. Od 1999 r. działa chór szkolny „Harmonetta” założony przez Ewę Maciejewską oraz od niedawna Szkolny Klub Wolontariatu. Victoria Rychliki jest najwyżej Poza tym placówka bierze udział w projektach edukacyjnych skierowanych notowanym klubem w rozgrywkach do uczniów, nauczycieli oraz rodziców. ligowych z terenu gminy Biblioteka inspiruje i ożywia działania Pasje mieszkańców kulturalne gminnej społeczności Mieszkańcy Gminy Rychliki to osoby pełne pasji. Często, jak Biblioteka publiczna w Rychlikach i jej filia w Jelon- w przypadku rękodzieła i prac artystycznych, zajmują się tym od kach posiadają 23155 woluminów. W 2017 r. liczba pokoleń. Nie brakuje również amatorów muzyki, teatru, malarstwa, czytelników wyniosła 364, liczba wypożyczeń – 6086 rzeźbiarstwa, fotografii, poezji oraz pszczelarstwa. Szczególną uwagę a odwiedzin – 3790. Biblioteka to również miejsca trzeba zwrócić na grupę teatralną Proskenion. Zespół stanowi około spotkań autorskich, występów teatralnych, zajęć 40 osób – uczniów Szkoły Podstawowej w Rychlikach oraz dorosłych wakacyjnych dla dzieci, konkursów. mieszkańców naszej gminy. Poza tym gra dla nas podwórkowa Kapela Władka oraz zespół muzyczny Bartka Furmana.

Prace lokalnych twórców można zobaczyć na dożynkach gminnych oraz wystawach organizowanych przez Bibliotekę. Przy bibliotece działa także klub seniora Dożynki gminne Największą coroczną imprezą w gminie są dożynki. Dożynkowe wieńce to prawdziwe dzieła sztuki ludowej. ŚRODOWISKOWY CO WARTO ZOBACZYĆ?

DOM SAMOPOMOCY Zasoby przyrodniczo-krajobrazowe i kulturowe to potencjał turystyczny gminy Rychliki. W wielu miejscowościach jest Od 2011 r. w Kwietniewie funkcjonuje jeszcze dużo dawnej tradycyjnej zabudowy mieszkalnej Środowiskowy Dom Samopomocy dla i gospodarczej wkomponowanej w krajobraz. Spotkamy 50 osób przewlekle psychicznie chorych tu domy podcieniowe, dworek bauerski, obiekty sakralne, i upośledzonych umysłowo, prowadzony przez a przede wszystkim zespoły parkowo-pałacowe, Elbląskie Stowarzyszenie Organizatorów z którymi wiążą się losy znanych rodów pruskich. Pomocy Społecznej. Na terenie gminy znajduje się również jezioro Korsuń o powierzchni 20 ha. Jest tam ośrodek domków rekre - acyjnych oraz pole namiotowe. W Rychlikach jest ośrodek zdrowia, bank, poczta, sklepy Najcenniejsze zabytki Szlaki turystyczne ► pałac w Dymniku wraz z parkiem; dwór ► Szlak św. Wojciecha – pieszy szlak turystyczny, biegnący przez Elbląg w Dziśnitach; dwór w Marwicy; dwór w Powodowie; – Raczki Elbląskie – Tropy Elbląskie – Węgle-Żukowo – Jurandowo dwór w Rejsytach – obecnie budynek mieszkalny; – Dzierzgonka – Brudzędy – Stare Dolno – Kwietniewo – Święty Gaj pałac w Jankowie; ► Szlak Kanału Elbląskiego – zielony szlak rowerowy, bardzo długi, ► ruiny zespołu młyńskiego w Grądowym Młynie; prowadzący wzdłuż Kanału Elbląskiego Elbląg (Rubno Wielkie) – ruiny wiatraka holenderskiego w Lepnie; Nowakowo – Kępa Rybacka – Bielnik II – Kazimierzowo – Władysławowo ► ruiny zespołu pałacowego w Topolnie Wielkim; ruiny – Wikrowo – Jegłownik – Gronowo Elbląskie – Różany – Kępniewo – zespołu pałacowego w Wysokiej wraz z parkiem; ruiny Brudzędy – Stare Dolno – Święty Gaj – Kwietniewo – Rychliki – Jelonki pałacu w Barzynie; – Lepno – Kreki – Jarnołtowo – Zalewo – Jerzwałd – Siemiany – Piotrkowo ► dawny cmentarz ewangelicki przy drodze Lepno – Drulity; – Starzykowo – Szymbark – Ząbrowo – Kamionka – Iława ► kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Jelonkach; ► szlak czarny – rekreacyjny szlak rowerowy Węzina – pochylnia Jelenie kościół pw. Niepokalanego Serca Najświętszej Marii Panny w Rychlikach; kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Kwietniewie; kościół pw. św. Antoniego w Świętym Gaju – sanktuarium św. Wojciecha w Świętym Gaju; ► domy podcieniowe. Urząd Gminy Rychliki 14-411 Rychliki 86 tel.: 55 248 81 55, fax: 55 248 81 45 e-mail: [email protected] www.rychliki.pl

g r u p a VEGA Studio Adv. Tomasz Müller 82-500 Kwidzyn, ul. Grudziądzka 22/3A www.grupavega.pl, e-mail: [email protected]

Tekst: Urząd Gminy Rychliki

Zdjęcia: archiwum Urzędu Gminy Rychliki

Opracowanie graficzne i przygotowanie do druku: Sławomira Mosińska

Koordynator wydania: Agnieszka Jundziłł, Katarzyna Wolska

Marketing: Wioletta Kraśniewska

Wydanie pierwsze

ISBN 978-83-8056-209-7