Rumelihisari

RUMELİHİSARI Çelik Gülersoy T T hoScd] ÇELİK GÜLERSOY Rumeli Hisarı RUMELİ HİSARI Rumeli Hisarı, İstanbula ve Boğaziçine Türk mühürünü basan ve aynı zamanda dünyanın da en güzel askerlik ve mimârlık eserlerinden biri olan, soylu bir tarih yapısıdır. 514 yıldır Boğaziçinin orta yerinde gelip geçen vapur lara geçmişinin yüceliğini anlatıp duran Hisar’m iç bahçe sine girildiği zaman zamanımıza ait her şey susarak, bura da, kendini hem çağına ve hem de bugüne olanca büyük lüğü ile kabul ettiren bir tarih konuşmağa başlar. Karşıda geniş ölçülü bir yokuş, yer-yer yükselir. Yukarıda, sağ ve solda iki koca kule bulutlarla yarışır ve akıcı ve uyuşan du- varlariyle, kıyıdaki üçüncü kuleye birleşir. Dünyanın, deha eseri bütün büyük yapıları gibi, çev resini olanca heybeti ile dolduran Hisar’m en belirli özel liklerinden biri, stratejik olarak tam yerine oturtulmuş bu lunmasıdır. Tarihde Türkler Boğaziçinin Asya kıyısına 14. Yüzyıl başında varmışlar ve yüzyılın ilk yarısında kontrolleri al tına almışlar, OsmanlI Devletinin ilk Başbuğlarından olan Bayezid I buraya, karşı sahilde gördüğümüz Anadolu Hisa- rı’m (diğer bir adıyla Güzelce Hisar) yaptırmıştı. Türkler Çanakkale üzerinden geçerek Balkan Yarımadasının bir kıs mını aldıktan sonra Trakya üstünden istanbulu çevirmişler di. Politik, ve sosyal bakımdan çürümüş Bizans'ı fethetme yi aklına koyan, 21 yaşındaki Genç Başbuğ Mehmed II, ilk hazırlık olmak üzere buraya bu kaleyi yaptırmağa karar verdi. Hisar'm fonksiyonu, karşıki kale ile beraber Boğaz- içlni, Bizans’a gelen yardımları ve Karadenize giden ve ge len yabancı gemiler trafiğini kontrol altına almaktı. Boğa zın genişliği bu noktada 660 metre ile en dar mesafesine iniyor ve Türk strarejisi bundan yararlanıyordu. Nitekim 1452 Kasım ayında buradan geçen ve Hisar’ın işaretine aldırmayan, Antonio Rizo idaresindeki bir Vene metre, duvarı 5,7 metre ve yüksekliği 25,30 metre olarak dik Kalyonu batırılmıştı. daha değişik ölçülüdür. Hisar'ın yapımına, 1451/1452 kışındaki hazırlıklarla Yukarıki iki kule silindir şeklinde, kıyıdaki ise 12 kö başlandı. 1452 yılı Mart ayında buraya gelen genç Padişah, şelidir. Yukarıki iki kulenin kendi aralarında 5, soldaki ile 1000 usta ve 2000 işçi ile temel atımına koyuldu, kendisi kıyıdaki arasında 6 ve kıyıdaki kule ile sağ üst kule arasın ile beraber bütün vezirler ve paşaların da çalışıp taş ve da 2 burç bulunmaktadır. harç taşımaları tarihde ünlüdür. Bütün kaynaklar, yapının Bu ölçüleri ile Hisar, Ortaçağ’ın ve kale mimarlığının 4 ay içinde, yani 1452 yılı Ağustosunda bittiğinde birliktir. dünyadaki önemli eserlerinden ve temsilcilerindendir. Ortaçağ koşulları içinde böyle bir yapının bu süre içinde Kulelerin içinde, ahşap katlar bulunmaktaydı. Kıyıdaki yükseltilmesi, Türklerin o zaman komşularına ve çağlarına 8, öbür ikisi ise 9 katlı idiler. Bugün bunlardan yalnız sağ sadece askerlik bakımından değil, teknik, kültür ve uygar üst kulenin katları kalmıştır. lık üstünlüklerinin de belgesidir. Kuleler arasındaki burçların üstleri açık ve kenarları Denizden bakınca sağ tarafa gelen kulenin, vezirler mazgallı idi. Üç büyük kulenin ise başlarında kurşunla kap den Saruca Paşa, soldakinin Zağanos Paşa, kıyıdakinin ise lı ahşap külâhları vardı. 19. Yüzyıla' kadar bu külahların Halil Paşanın idaresi ile yapıldığı söylenir. Zağanos Pa kaldığı anlaşılıyor. 18. Yüzyıl başında îstanbula gelmiş olan şa kulesi üstündeki yazılı taş, hakkındaki sözü doğrulamak Tournefort bu külâhlardan bahsettiği gibi, Ressam Melling tadır. de Paris’de 1819’da basılan güzel albümünde bunları çiz Denizden bakıldığında sağ tarafta kalan kule, denizden miştir. 43 metre, soldaki ise 57 metre yüksekliktedir. Aralarındaki Hisarların ortasındaki bahçede Fatih'in yaptırdığı bir arazi, vâdileşir. Aşağıdaki kule, yapıldığı zaman denize da de küçük cami bulunmaktaydı. Bugün bunun yalnız minare yanmakta ve bir dış duvarla korunmakta idi. Üç kule ve bun kalıntısı görülür. ları bağlayan duvarlar, hesaplı bir mimarlığa dayanır. De İstanbul alındıktan ve Karadenizde de bir çok Türk ka ğişik kalınlıkta olan bağlantı duvarları, o yerin kritiklik de leleri yapıldıktan sonra Rumeli Hisarı stratejik önemini recesine göre, 3-5 metre arası kalınlıktadır. Kıyıdaki kule kaybetti. Fatih zamanında Arnavutluğa yapılacak bir sefer nin kapısı iç bahçeye açılmaktadır. Yukarıki iki kulenin ise, den dolayı anlaşmazlık gösteren değerli vezirlerden Gedik aradaki bağlantı duvarları ile hiç bir kapısı ve ilişkisi yok Ahmet Paşa burada hapsedildi. Ondan sonra, Rumeli Hisa tur. Bu yüzden, merdivenle çıkılan asıl kapıları kapanınca rını zindan olarak kullanma fikrinin doğduğu görülüyor. Suç çevre ile ilgileri kesilir. lu yeniçeriler buraya kayık ile getirilirler ve idamları da top Sağdaki yukarı kulenin dıştan çapı 23,80 metre, du atımı İle duyurulurdu. Burada Avrupalı heyetler de hapse var kalınlığı 7 metre ve temelinden yüksekliği 33 metredir. dilmeğe başlandı. Ünlü AvusturyalI tarihçi Hammer bura Kıyıdaki kule de aynı ölçülere sahip olup yüksekliği ya hapsedilmiş bazı elçilerin adını verdiği gibi, iç duvar 2 metre fazladır. larda el yazılarına da rastlanmıştır. Solda kalan yukarıki kulenin ise dıştan çapı 26.70 1551 yılında, Ferdinand’ın elçisi hapsedilmiş, 1593’de ise bir grup yabancının kaçması üzerine bir kısım Türk RUMELİ HİSARI muhafız askerleri idam olunmuşlardı. Girit savaşı sırasın da İstanbulda bulunan Venedik Balyoz’u Sorenzo'nun mem ‘Rumeli Hisarı', which has sealed Istanbul and the Bospho leketi ile yazışması yasak edilmiş, buna uymadığı görülün rus with the Turkish stamp, and which is one of the ce de bütün delegasyonu ile hapsedilmiş, sonra asıl suç world's most beautiful works of military architecture, lunun baştercüman GriIlo olduğu anlaşılarak idam olun stands in the middle part of the Bosphorus as a noble edi muştu. fice of history. Upon entering the inner yard of the Fort, Evliya Çelebi burada 300 yeniçerinin sürekli nöbette which for 514 years has been imparting to passing ships olduğunu ve 105 pare top bulunduğunu yazıyor. the splendour of its past, one realizes that here everything Bayram ve şenlik günlerinden başka, Padişahlar'ın sal contemporary is mute; history begins to speak, a history tanat kayıkları ile denizden geçişleri de Hisar'ın top atışı which has compelled both its own era and the present day ile selâmlanırdı. to accept its dignity and sedateness. Across the yard a Hisar’ın üstündeki ve açığındaki dağ sırtlarında, Yeni hill rises gradually to the top where two stately citadels çeri tarikatı olan Bektaşi’lerin bir tekkesi ve onun çevre on either side reach to the clouds and seem to course sinde de, fetih çağı şehitlerinin, o tarihleri taşıyan 500 yıl with them. Graceful walls descend to a third citadel on lık mezar taşları vardır. the coast, thus forming a harmonious unity. Hisar zamanla harap olmuş ve III Selim zamanında bir Like all great edifices of genius, this Fort, which fills its tamir görmüştü. Ondan sonraki 150 yıl içinde ihmal edil place with all due grandeur and judiciousness, occupies miş, iç bahçesi evlerle ve ağaçlarla dolarak bir mahalle ol an exact geographical and strategic position. muştu. 1953 yılında restore edilerek bugünkü şeklini aldı. The Turks came to the Asiatic shore of the Bosphorus early in the 14th Century, and by the first part of the century they had that district under their conrol. Beyazıd I, one of the first rulers of the Ottoman State, built the Fort which you see on the opposite shore. This is the 'ANADO LU HİSARI', also called ‘GÜZELCE HİSAR'. The Turks after having conquered a part of the Balkan peninsula by crossing 'Çanakkale', (the Dardanells) had encircled Istanbul from over Thrace. MEHMED II, the 21 year old sovereign, had put it into his head to conquer the politically, militarily and socially decaying Byzantium. With this in mind, the first step the young ruler took was to build a fort at this spot. The function of the two forts on either shore of the Bosphorus was to control the strait, the help coming to Byzantium and the traffic of foreign ships sailing to and connecting them has been very well calculated. Depending from the Black Sea. The width of the Bosphorus at this upon the degree of their strategic importance, the place being 660 meters constitutes the narrowest spot. thickness of the connecting walls differs from 3 to 5 Turkish strategy benefitted from this fact. As a matter of meters. The door of the citadel on the coast opens to the fact in November 1452 the Venitian line of battleship under inner yard, whereas the ones above have no doors opening the direction of Antonio Rizo was sunk for having disre to the walls or any other connection with them. For this garded the signals given by the Fort. reason, once the two citadels’ main doors - reached by The construction of the ‘Hisar’ was begun with the prepa stairs - are closed, every connection with the outside world rations made in the winter of 1451-1452. The young ruler is severed. who came here in March 1452, personally began building The exterior diameter of the right hand side citadel the Fort together with a 1000 foremen and 2000 workers. measures 23.e0 meters; its wall is 7 meters thick and it It is a well known fact that all the viziers and pashas is 33 meters tail if measured from the foundation. The one together with the monarch contributed in the construction on the coast has the same measurements except that it of the ‘Hisar’ by carrying stones and building material. All is 2 m. taller. The citadel on the left hand side has some the historical sources agree that the work was completed what different measurements: the exterior diameter is in four months, that is to say, in August 1452. To errect 26.70 meters, its wall is 5.7 meters thick and its height such an edifice in so short a time and under medieval 25.30 meters. The two upper citadels are cylindrical in conditions goes to prove that the Turks, compared to,their form, whereas the coastal one is twelve cornered. There neighbours, were not only superior in the military field are five towers between the two upper citadels, six but also in the technical and cultural one.

Load more