Warisan Sejarah Dan Pelancongan Mersing Serta Kepulauan
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Warisan Sejarah dan Pelancongan Mersing Serta Kepulauan Mohd Samsudin, Marsitah Mohd Radzi, Azima Abdul Manaf & Nor Jana Saim Pusat Pengajian Sejarah, Politik dan Strategi Pusat Pengajian Sosial, Pembangunan dan Persekitaran Pusat Pengajian Psikologi dan Pembangunan Manusia Fakulti Sains Sosial dan Kemanusiaan Universiti Kebangsaan Malaysia 43600 Bangi Selangor, Malaysia Emel: [email protected] Pengenalan Mersing adalah sebuah kawasan yang terletak di kawasan pantai timur negeri Johor. Daerah ini dianggap sebagai pintu masuk kepada kebudayaan yang unik dan juga kehidupan flora dan fauna yang masih belum terganggu. Terdapat beberapa kawasan tarikan pelancong di kawasan ini bermula dengan Pulau Tioman dan juga lebih 40 buah pulau yang terletak di selatan pulau Tioman iaitu di kawasan negeri Johor teurutamanya Mersing. Bandar Mersing juga berfungsi sebagai bandar keluar masuk pengunjung untuk melancong ke Pulau Tioman dan lain-lain kepulauan Johor terutamanya Pulau Besar, Pulau Tinggi dan Pulau Rawa. Walau bagaimanapun bandar Mersing bukanlah sebuah bandar moden yang dilengkapi dengan semua kemudahan, tetapi ia masih dalam bentuk sebuah bandar lama tanpa menghadapi kesesakan seperti bandar-bandar metropolitan. Justeru itu, bandar ini merupakan bandar yang boleh menarik kedatangan pelancong. Bandar ini mempunyai dua lampu trafik utama dan dua bulatan pusingan. Mersing sudahpun berfungsi sebagai bandar utama serta menjadi laluan perhubungan di antara Johor dan negeri-negeri Pantai Timur terutamanya Pahang, Terengganu dan Kelantan. Nadi utama kepada sistem perhubungan bandar ini dengan kawasan-kawasan lain ialah jalan raya, malah ia sudahpun dibangunkan oleh pihak British semenjak abad ke-19 lagi. Mersing kaya dengan pelbagai bentuk alam semula jadi yang menarik perhatian pelancong. Kawasan pantainya masih belum terganggu kaya dengan keindahan pantai semula jadi manakala di kawasan lautnya pula kaya dengan batu karang semula jadi. Pada masa dahulu, kawasan lautannya terkenal dengan aktiviti memancing, manakala 57 Bab 5.pmd 57 6/17/2010, 8:34 AM PENYELIDIKAN PANTAI TIMUR JOHOR: MERSING WARISAN TERPELIHARA di kawasan pantainya popular dengan aktiviti mencari kulit kerang. Sebahagian besar penduduk yang tinggal di sini terutamanya orang-orang Melayu masih mengekalkan kehidupan tradisional mereka dan bergantung kepada sumber laut. Di Mersing terdapat dua buah pantai yang popular sebagai kawasan perkelahan pelancong tempatan iaitu Pantai Penyabung dan Air Papan. Namun demikian pantai ini hanya menyediakan kemudahan asas kepada pelancong seperti gerai-gerai makanan, cenderamata dan pakaian. Berbanding dengan Port Dickson, pantai ini adalah agak jauh ketinggalan dari segi penyediaan kemudahan kepada pelancong. Dari segi sejarahnya Mersing sudahpun terkenal semenjak abad ke-12 apabila perairan Mersing yang dahulunya dikenali sebagai Johor Tenggara menjadi laluan penting bagi kapal-kapal yang belayar dari Champa, Vietnam dan China. Malahan perairan ini sudah digunakan sebagai laluan perdagangan bagi perdagang-pedagang dan pengembara-pengembara China pada abad ke-12-13. Ia sudah jadi penting sezaman dengan Dinasti besar Cambodia, Thai, dan Khmer. (Coedes, 1975) Pada zaman keagungan empayar Melaka, kawasan perairan Mersing dianggap penting bagi kawasan perlindungan angin dan ombak besar bagi kapal-kapal belayar ke Pahang dan selatan Johor. Pengembaraan Hang Tuah ke Pahang seperti yang dicatatkan dalam kitab Sejarah Melayu adalah menggunakan laluan perairan Mersing untuk sampai ke Pekan, Pahang. Seterusnya perairan Mersing sudah menjadi penting bagi laluan kapal-kapal yang menyusuri pantai timur Semenanjung Malaysia. Pada zaman pentadbiran British Mersing mengekalkan kepentingannya sebagai laluan laut ke negeri-negeri pantai timur iaitu Pahang, Kelantan, Terengganu dan Johor (tenggara). Laluan ini penting bagi kegiatan ekonomi dan perdagangan terutama bagi kapal-kapal dagang Eropah mengangkut hasil-hasil hutan (Kayu (Gaharu, Cendana), rotan, damar dan getah. Ia menjadi nadi penting bagi menghubungi kawasan pantai Timur dengan pantai Barat Semenanjung. Apabila teknologi kapal wap (steam-ships) diperkenalkan oleh dunia, kawasan pantai Mersing turut jadi pelopor kepada penggunaan kapal ini. Ia kerana kapal wap telah mula digunakan malahan ia menjadi penting sebagai agen perhubungan menghubungkan Kelantan, Terengganu, Pahang dan Johor dengan Singapura. Antara mereka yang pernah mencatatkan kepentingan perairan Mersing ialah Sir Mahmud Mat, bekas Menteri Besar Pahang dan juga bekas Speaker Majlis Perundangan Persekutuan. Sir Mahmud Mat di antara 1920-1930-an telah mencatatkan dalam memoirnya mengenai keindahan pantai mersing sewaktu beliau belayar untuk pergi ke Singapura. Malah laluan pantai Mersing adalah penting bagi pegawai-pegawai British yang dihantar ke Pekan (Pahang) (Mahmud Mat, 1997). Perairan Mersing terus menjadi penting sewaktu berlakunya Perang Dunia Kedua. Atas kebimbangan bahawa tentera Jepun akan memasuki Tanah Melayu melalui Pantai Timur Semenanjung, tentera British telah menjalankan aktiviti pengawasan (surveillance) di sekitar perairan Mersing. Kawasan pulau-pulau sekitar Pulau Tinggi, Besar dan persekitarannya digunakan sebagai kawasan perlindungan kapal-kapal perang British. Dua buah kapal perang British yang terkenal iaitu Repulse dan Prince of Wales terlibat dalam kegiatan pengawasan ini yang telah ditenggelamkan oleh tentera Jepun. Serang hendap ke atas kapal-kapal perang British ini bermula sewaktu mereka melalui lantai Mersing. 58 Bab 5.pmd 58 6/17/2010, 8:34 AM WARISAN SEJARAH DAN PELANCONGAN MERSING SERTA KEPULAUAN PETA 1: Sistem Perhubungan Zaman Pentadbiran British yang Menghubungkan Mersing Kaitan Mersing dengan Sejarah Mersing mempunyai tinggalan sejarah yang boleh dibangunkan. Malah pembangunan ini dapat menarik kehadiran pelancong. Kaitan Mersing dengan sejarah dapat dibahagikan kepada dua bahagian iaitu pertama kawasan tanah besar iaitu di sekitar pantai Mersing. Kedua ialah kawasan kepulauan dan perairan Mersing. Malahan kehadiran pelancong ke Taman Negara Endau-Rompin boleh juga ditarik untuk berkunjung ke Mersing. Di kawasan pantai Mersing terdapat beberapa tinggalan sejarah yang berpotensi dibangunkan sebagai kawasan tarikan pelancong. Antara kawasan penting ialah 59 Bab 5.pmd 59 6/17/2010, 8:34 AM PENYELIDIKAN PANTAI TIMUR JOHOR: MERSING WARISAN TERPELIHARA Kampung Mawar. Kampung ini adalah merupakan kampung tertua di pantai Mersing. Ia pernah menjadi jeti penting bagi kegunaan memunggah keluar masuk barangan dari Mersing. Kawasan kampung ini pernah menjadi penempatan utama penduduk Mersing serta mempunyai kemudahan-kemudahan seperti sekolah, pejabat penghulu dan kesihatan. Kawasan persekitaran adalah merupakan kawasan landai yang luas. Kedudukan geografi Kampung Mawar adalah amat strategi dengan pantai Mersing. Ia mengadap laut luas serta pemandangannya adalah amat cantik dan unik. Adalah dipercayai kawasan kampung ini pernah menjadi kawasan yang mempunyai kepadatan penduduk yang tinggi sekitar 1,000-1,500 orang pada sekitar tahun-tahun 1920-an. Namun demikian kawasan ini, telah ditinggalkan kerana tidak lagi sesuai menjadi pangkalan jeti. Ini kerana kawasan muara sungainya dipenuhi dengan lumpur dan tanah. Apabiala tiadakan kegiatan sekitar kampung ini, menyebabkan penduduk tempatan turut meninggalkan kawasan ini. Kepentingan jeti telah diambil alih oleh kawasan baru iaitu jeti Mersing yang ada pada hari ini. Pada hari ini kampung ini didiami oleh sejumlah kecil penduduk iaitu kurang daripada 20 keluarga. Bagaimanapun yang menariknya terdapat tiga buah rumah yang didiami oleh penduduk German dan Perancis yang membina rumah berbentuk rumah tradisional tempatan. Kawasan kedua ialah sekitar perairan dan kepulauan Mersing. Terdapat hampir 12 buah pulau-pulau yang penting di luar perairan Mersing. Kawasan persekitaran pulau ini berfungsi sebagai kawasan tarikan pelancong teruama bagi aktiviti-aktiviti laut seperti berkayak, menyelam dan memancing. Dahulunya kawasan pulau ini terkenal di kalangan pemancing. Terdapat kelong yang dibina sekitar pulau ini dan ia telah menarik pemancing tempatan dan luar negara (Singapura, Taiwan). Bagaimanapun perkembangan ini terganggu apabila kawasan ini diwartakan sebagai Taman Laut dan Taman Negara menjelang akhir 1980-an. Pewartaan Taman Laut telah melarang aktiviti perikanan termasuk memancing di kawasan sekitar kepulauan ini. Ianya telah menyebabkan kawasan perairan ini yang terkenal sebagai kawasan memancing tidak lagi menjadi tumpuan kaki memancing. Kesan serta-merta ialah perkembangan ini menggugat pendapatan penduduk pulau yang sebelum bergantung kepada aktiviti perikanan dan membawa pemancing- pemancing luar. Kawasan Tinggalan Sejarah Sekitar Pulau Tinggi Pulau Tinggi adalah sebuah pulau yang dikelilingi oleh Pulau Sibu di sebelah selatan manakala di sebelah utara dikelilingi oleh Pulau Besar. Pulau Tinggi merupakan sebuah mukim dalam Daerah Mersing mengandungi 19 buah kampung seperti tersenarai di bawah. Pulau Tinggi adalah merupakan sebuah kepulauan yang mempunyai kampung- kampung yang masih ketinggalan daripada arus pembangunan. Kampung ini adalah merupakan kampung tradisional dan amat bergantung kepada sumber laut. Jumlah penduduk adalah amat kecil dan amat bergantung kepada laut sebagai sumber pendapatan mereka. Adalah dipercayai pada zaman awal kerajaan Melayu, pada abad ke-12 pulau ini menjadi tempat persinggahan pelayar-pelayar yang belayar sekitar perairan Johor untuk berlindung daripada angin monsun dan mendapatkan bekalan air bersih serta 60 Bab 5.pmd 60 6/17/2010,