Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
EKONOMSKI PROFIL NA OP[TINITE [TIP I KARBINCI (Nacrt finalna verzija)
Finansiran od:
PROGRAMA ZA RAZVOJ NA OBEDINETITE NACII VO MAKEDONIJA - UNDP MACEDONIA
Izraboteno od:
Partnerstvo za LER na Op{tina [tip i Op{tina Karbinci
Vo sorabotka so: B2 Konsalting, DOO Skopje
Januari - Fevruari, 2005 god.
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia
Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
SODR@INA:
1. Voved i kratka istorija na op{tinite 2. Geografska polo`ba i prirudni resursi 3. Demografija Naselenie Stepen i struktura na vrabotenost i nevrabotenost 4. Sistem za obrazovanie 5. Ekonomija Voved vo lokalnata ekonomija i nekoi sporedbeni pokazateli Struktura i broj na vraboteni na stopanskite subjekti po sektori Opis na pova`nite ekonomski sektori Zaklu~oci i potencijali vo odnos na ekonomski razvoj 6. Infrastruktura Pati{ta i patni mre`i Vodosnabduvawe Kanalizacija i pre~istuvawe na otpadni vodi Navodnuvawe Telekomunikacii Energetska infrastruktura Zaklu~oci 7. Biznis opkru`uvawe Banki i finansiski uslugi Lokalna dano~na politika i komunalni uslugi Aspekti na urbanisti~ko planirawe Poddr{ka na biznis sektorot Zaklu~oci 8. Lokalna samouprava Organizaciona struktura Lista na novi nadle`nosti na op{tinite vo LER 9. Zdravstvo i socijalen sektor Javen sektor Privaten sektor Socijalen sektor 10. @ivotna Sredina 11. Nevladin sektor 12. Kultura i mediumi 13. Zaklu~oci i SWOT Analiza
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia 2 Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
1. Вовед
Потребата да се продолжи со напорите за воспоставување економска стабилност, и одржливост во последната деценија и половина од осамостојувањето на Република Македонија како членови на заедницата во нашите две Општини ([tip i Karbinci) , ни се дава можност да се обидеме да направиме паралела за нивото на севкупното живеење на територијата на Општина Штип. Изработка на Профил на Општините би ни послужил како ресурсна информација за изработка на Стратегија на Локален Економски развој за двете Општини. Желбата беше да се создаде пишан материјал кој би бил патоказ за идни плански предвидувања и проектирање на развојни правци дефинирани по временски период и приоритет а вклучувајки земани во предвид сегменти од севкупното живеење на субјектите и функционирањето на системот во нашата средина. Време за кое се проектира развојот на Општина е среднорочен период но примената на мерките што би се предложиле и би се очекувале при нивната реализација се очекува да дадат повекекратни позитивни последици а ефектите да се почувствуваат долгорочно. Работата е извршена низ преглед на состојби информации и факти за моменталното ниво на развој на субјектите на локално ниво. Со желба да создадеме ресурсен инструмент и корисен извор за изградба на поимен план за стратешка визија која би била применета во сите сегменти од нашето живеење на целата територија од двете општини под услов да биде сериозно разгледана ставена под лупа на јавното мислење и со критички осврт анализирана, со предлог дефиниран акционен план. Овој материјал би бил надградуван и ажуриран со тек на новите промени кои би требало да очекуваме да се случуваат се почесто и тоа на подобро па затоа секоја сугестија или забелешка би била добредојдена за да биде корисна за сите категории на читатели и корисници.
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia 3 Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
2. Kratok istorijat na op{tinite [tip i Karbinci
Op{tina [tip Штип со најблиската околина своето богато културно историско минато го започнува уште во најраните времиња на човековата историја. Регистрираните населби од неолитот, енеолитот, бронзенодопскиот, железнодопскиот, хеленистичкиот, преку римскиот, како и доцноантичкиоти, средновековниот период, па се до денес зборуваат за континуитет на живеење на потесниот и поширокиот простор на Брегалничкиот регион. Името Астибо за прв пат го споменува античкиот хроничар Полиен во 3 век пр.н.е., кој известува дека во реката Астибо денешна Брегалница е изведувано ритуално капење на пеонските кралеви, како чин на нивното крунисување. Астибо повторно се споменува и е обележан во Табула Пеуттингемиана (античка карта од 4 век) како населба, една од станиците на патот за Стоби-Пауталија (Ќустендил) – Сердика (Софија). Поголемиот дел од научните работници го лоцираат Астибо на просторот од денешниот стар дел на градот Штип. Урбаната градска населба ги опфаќала источните падини на ридот Исар и локациите Стар Конак, Тузлија и Горно Маало. Денес од античката архитектура на градот делумно се сочувани остатоците на градскиот аквадукт во месноста Ќемер, преку кој градот се снабдувал со чиста вода. Значајна потврда дека Астибо бил урбана средина претставува регистрираната архитектонско-декоративна и скулптурална мермерна пластика. Античкиот град Астибо својот највисок подем го достигнува кон крајот на II и по првата половина на III век. Во втората половина на III век, со пробивот на варварските племиња во периферните делови на римското царство, страдаат поголемиот дел од населбитe и градовите меѓу кои и градот Астибо. Континуитетот на живеење на овој простор не е прекинат. Населбата егзистира и во доцниот антички и во раниот византиски период веројатно под името Стипеон, а во средниот век населбата го добива името Штип. Од средновековниот период при крај на IV век и во текот на VII век, во виорот на аваро-словенските завојувања на Балканскиот Полуостров настрадале скоро сите доцноантички–рановизантиски градови меѓу кои и Стипеон. Средновековниот град Штип никнува врз урнатините на Античкиот град Астибо и рановизантискиот Стипеон. Средновековната историја на градот започнува со населувањето на словените на ова подрачје преполно со бурни историски настани. Во IX век, брегалничката област потпаѓа под бугарска власт. Од 976 год. до 1014 год. Штип се наоѓа во границите на Самуиловата држава. Временскиот период и пропаста на Самуиловата држава се карактеризира со чести менувања на господарите и тоа Византија, Бугарија па Србија се до доаганјето на Турците кон крајот на втората половина на XIV век кога средновековниот град Штип бил освоен од османлиите. Средновековниот град–тврдина е лоциран во западниот дел на денешниот град Штип на доминантното возвишение Исар, помеѓу реките Брегалница и Отиња. На највисокиот дел од возвишението изграден е средновековен град од типот на самуиловата тврдина (Охрид), Марковите кули (Прилеп), Кале (Скопје) и др.
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia 4 Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
Средовековниот Штип како и другите поголеми средовековни градови се состои од утврден дел-внатрешен град (фрурион) и надворешен град–поградие. Целата тврдина е опколена од високи зидни платна со главен влез од источната страна. Поградието се простира по источните и јужните падини на Исарот. На највисокиот акрополен дел од возвишението постоело уште едно помало внатрешно утврдување, веројатно феудален дворец со маркантна главна кула, вековниот симбол на градот. Како средновековен град, Штип својот најголем културен, економски и духовен подем го постигнува во XIV век. Во долните делови на падините на Исарот изградени се три средновековни цркви од XIV век, на источната падина ,,Св Архангел Михаил“, на јужната „Св Јован Крстител“ и на северната „Св Василиј“ која е во остатоци од темели. Во подножјето на Исарот, а во склоп на средовековниот Штип влегуваат и црквите „Св Архангел“, „Сифиевата црква“ посветена на Св Никола, денес црква „Св Никола“ и црква „Св Спас“, сите од XIV век. Денес видливите остатоци од античкиот и средовековниот град представуваат нем сведок за бурната дваесетвековна историја на градот Штип, кој низ вековите се развивал, опстојувал, пропагал и повторно се издигнувал на едно истото место. На околу 18 км источно од Штип во месноста Горен Козјак, во подножјето на планината Плачковица е лоциран доцноантичкиот-ранохристијански град Баргала. Градот тврдина има неправилна правоаголна форма (должина 280м и 150-185м широчина) со површина во рамките на градските ѕидини од 4,68 хектари. Тврдината е зајакната со бројни одбрамбени кули. Во северозападниот градски бедем вграден е главниот влез (порта) со маркантни димензии. Во периодот од IV– VI век градот израснал во силен културен, црковен и економски центар во просторот по средниот тек на реката Брегалница и представува еден од најзначајните ранохристијански епископски градови во Р.Македонија. Покасно во градот никнува една од најзначајните средновековни населби. Показател за тоа е раносредновековната црква „Св. Ѓорѓи“ и големата некропола крај неа. Крупиште се наога на 15 км североисточно од Штип на патот Штип Кочани. Селото е градено врз урнатините на една голема античка и средовековна населба. На овој простор се регистрирани неколку сакрални објекти од доцната антика– ранохристијанско време од V до VI век и средновековниот период. Во почетокот на XI век Штип се наоѓа во границите на Самуиловата држава. Во 1330 година го зазема Стеван Дечански и го препушта на управување на својот војвода Хреља. По неговата смрт со градот управуваат Јован Оливер и Константин Дејановиќ. Во 1395 година го освојуваат Турците. Отогаш па се до XVII век постојат малку пишани документи за мракот на средновековното владеење на Турците. Во пишаните документи Штип се спомнува во 1620 год., кога градот се спомнува како епископско средиште, а во 1661 год. турскиот патеписец Евлија Челебија запишал: „Штип е кадилук со тврдина на ридот што ја чува стража. Во градот има џамии бањи, голем карван сарај и мала река“. Во Австро-турската војна во 1689 год. Штип е освоен од Австроунгарците. Две години подоцна во 1690 год. повторно го заземаат Турците со големи разочарувања и страдања на месното население. Поволната географска положба придонела Штип до крајот на XVIII век да почне подинамично да се развива. Историчарите тврдат дека во 1820 год. во него
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia 5 Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
живееле 5000 жители. Три децении подоцна бројот на жителите пораснал на 20.000 жители. Во втората половина на XIX век започнува со работа првото училиште со 250 ученици. Отвореното училиште има клучно значење во духовната борба на македонскиот народ во овој крај. Со доагањето на Гоце Делчев, Даме Груев и Горче Петров за учители во Штип се разгорува политичката и револуционерна борба за национална слобода на македонскиот народ и националностите во Македонија. Големиот син на македонскиот народ Гоце Делчев од 1894 до 1896 год. Бил учител во овој град каде и ја почнал својата револуционерна дејност за ослободување на Македонија. Балканските војни донесуваат нови страдања на недолжното население во овој дел на поробена Македонија. По Првата балканска војна (1912- 1913) и познатата брегалничка битка, Штип влегува во границите на Србија. Во 1914 год. го освојуваат Бугарите, а во 1918 год. заедно со Вардарскиот дел од распарчена Македонија влегува во Кралството Југославија. Во текот на Втората светска војна во 1941 година го окупираат бугарските фашисти. Единиците на НОБ го ослободуваат на 8 ноември 1944 и оттогаш почнува неговиот слободен растеж.
Op{tina Karbinci Op{tinata Karbinci e del od po{irokata regionalna celina koja vo prirodna, ekonomska, socijalna i infrastrukturna smisla ve}e nekolku decenii se identifikuva kako region na Isto~na Makedonija. Op{tinata zazema {irok prostor vo srednoto slivno podra~je na reka Bregalnica i se protega od severo-zapadnata padina na planinata Pla~kovica, preku {irokata dolina na rekata Bregalnica, do severo-zapad na ridestiot morfolo{ki teren od Ov~epolieto. Op{tinata se grani~i so op{tinite Radovi{, [tip, Sveti Nikole, Probi{tip, ^i{inovo, Oble{evo i Zrnovci . Teritorijata na op{tinata zafa}a povr{ina od 259 km2 so {to se vbrojuva vo srednite po golemina op{tini vo Republika Makedonija. Do 1996 godina teritorijata na op{tina Karbinci e vo ramkite na Op{tinata [tip. Op{tinata Karbinci e formirana so zakonot za teritorijalna podelba na Republika Makedonija i opredeluvawe na podra~jata na edinicite na lokalnata samouprava ("Slu`ben vesnik na R.M", br.49/96).
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia 6 Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
Kulturno-Istorisko Nasledstvo Od praistorijata Op{tinata Karbinci ima povolna geomorfolo{ka polo`ba. Kako prirodni pati{ta za dvi`ewe na ~ovekovite zaednici bile koristeni dolinite na rekite Bregalnica i Strumica. Ova doprinelo za {irewe na razni vlijanija na kulturi od pove}e kraevi vo toj period. Na teritorijata na op{tina Karbinci postoi kontinuiran razvoj na naselbite izrazen preku brojni arheolo{ki naodi: nekropoli, ranohristijanski gradbi, srednovekovni crkvi, xamii, objekti od periodot na prerodbata i sl. Postojat naselbi za koi se pretpostavuva deka datiraat u{te od 1400 g.p.n.e. {to se potvrduva so pronajdenite kameni orudija - sekira od bronzeno doba - lokalitet "Gorni Lozja" i lokalitet "Tugli" - fragmenti na sadovi i keramika od bronzeno vreme kaj selo Dolni Balvan. Kako najpoznat i najve}e istra`uvan e Arheolo{kiot lokalitet "Bargala" - ostatoci od anti~kata i ranovizantiska naselba kaj selo Kozjak koj e vo faza na restavracija i konzervacija.
Arheolo{ki lokalitet Bargala
Neistra`eni, no sigurno so ogromno zna~ewe se lokalitetot "Bandera - kaj selo Kozjak, lokalitetite: Vr{nik i Krst kaj selo Tarinci od Praistorija, lokalitetite: Kale (Bazilika so pet apsidi - katedralen hram), "Crvena Crkva" (crkva so vpi{an krst so kvadratna osnova) i "Kletovnik" (Kru`na crkva - Rotonda) kaj selo Krupi{te . Od IV do VII vek, po dolinata na reka Bregalnica se ima spu{teno ju`noslovenskoto pleme Sagudati i gi ima naseleno prostorite na dene{na op{tina Karbinci.
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia 7 Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
2. Географска положба и pриродни rесурси
2.1. Географска положба Општина Штип се наоѓа во централниот источен дел на Република Македонија. Зафаќа просторна површина од 556 км2, односно 3,1 % од површината на Републиката, со 71-но населено место. Површината на градот со населбите е 13,5 км2. Територија на Општина Штип лежи во средно сливно подрачје на реката Брегалница. Се граничи со седум општини и тоа: Радовиш, Конче, Неготино, Градско, Лозово, Св Николе и Карбинци, со добра местоположба и патна поврзаност. Општината Штип се наоѓа во источниот дел на Република Македонија помеѓу 41°31’15” и 41°44’25” северна географска ширина и 22°10’ и 22°13’ источна географска должина. Подрачјето на Штип претежно е со планинска и ридска местоположба, со исклучок на Кочанската, Овчеполската и Лакавичката котлина со долините на реките Брегалница и Лакавица. Просек на висинска разлика во целина помеѓу планинските ср’тови и рамнинските предели по теченијата на реките изнесува 1300 м, а средна надморска висина е 250м. Источните и североисточните делови ги зафаќа планината Плачковица со врвовите Црквиште (1.676м), Џамија (1569м), Црн Врв (997м), а во југозападните делови се наоѓа планината Серта со врвовите Стране (819м), Голешец (895м) и Тиса Баир (462м). Со новата територијална поделба на Република Македонија , од Општината Штип се издвои Општина Карбинци , која сега егзистира самостојно но во низа сегманти и понатаму е тесно поврзана со Штип. Територеијата на Општина Карбинци зафаќа 259 км2 со што се вбројува во средните по големина општини во република Македонија. Општината се граничи со општините Штип, Радовиш, Свети Николе, Пробиштип, Чешиново,Облешево и Зрновци.
2.2 Природни Ресурси Реки Од хидрогравски аспект хидрогравската мрежа на Општина Штип ја сочинуваат 2(две) реки:Брегалница и Отиња. Реката Брегалница е со должина од 43км, dodeka rekata Отиња e со должина од 3 км.
Планини Источните и североисточните делови ги зафаќа планината Плачковица со врвовите Црквиште (1.676м), Џамија(1569м), Црн Врв(997м) , dodeka во југозападните делови планината Серта со врвовите Стране (819м), Голешец (895м) и Тиса Баир (462м).
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia 8 Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
Vegetacija Вкупniot шумски фонд na {tipskiot region iznesuva 21.705 хектари od koi: 1. Чисти насади од листопадни дрва12.335 хектари • Бука 1480 хектари • Дабови (четири врсти ) 10.840 хектари • Топола 15 хектари Просечна старост од 80-100 години) 2.Чисти насади од иглолисни дрва 7.135 хектари • Црн бор 6518 хектари • Бел бор 66 хектари • Други иглолисни дрва 551 хектари Просечна година на старост 30 години 3. Мешовитинасади од листопадни драва 2235 хектари • Бука и други листопадни дрва 475 хектари • Даб и други листопадни дрва 1635 хектари • Други листопадни дрва 125 хектари
Mинерално - суровинска потенцијалност на територијата на општините [тип и Kарбинци1 I. Метални минерални суровини Во сfерата на геолошката струка и наука е познато дека просторите кои територијално им припаѓаат на Република Македонија и нејзината непосредна околина геолошки се многу комплексни и мошне интересни. Во рамките на територијата на општините Штип и Карбинци развиени се следните формации: прекамбриски метаморфни карпи, палезојски метаморфни и магматски карпи, мезозојски седименти и магматити, терциерни седименти и вулкански карпи, квартерни наслаги и вулкански карпи. Во тектонски поглед, подрачјето на општините Штип и Карбинци влегува во склоп на две јасно изразени геотектонски единици: Српско - македонската маса и Вардарската Зона. Од досегашните истражувања на територијата на поширокото подрачје на општините Штип и Карбинци се утврдени бројни наоѓалишта, појави и потенцијални простори за понатамошни истражувања и проучувања на металични, неметалични и енергетски суровини, кои во основа ја чинат минерално- суровинската потенцијалност на овој регион. Со цел добивање на покомплетен увид во поедините типови на минерални суровини, нивната потенцијалност и просторен распоред, во понатамошниот преглед ќе бидат презентирани накратко трите поголеми групи на минерални суровини.
1 доц. д-р Зоран Панов, дипл. инж. Rudarsko- Ggeolo{ki fakultet- [tip
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia 9 Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
Сл. 1 Геолошка карта на општините Штип и Карбинци
Користењето на овој вид на минерални суровини на просторите на општините Штип и Карбинци датираат уште од IV век пред нашата ера, а традицијата мошне успешно продолжила до денес. Во околината на с. Долани (Криви Дол) се јавува магнетитот (железна руда) во вид на две изразени плочести тела со моќност од 50 cm. Ова оруднување се јавува на контактот помеѓу штипските гранити и серпентитите. Минерализацијата е богата, но со мали количини на руда. Неопходно е изведување на детални геолошки истражување со цел утврдување на резервите на железна руда. Истражувањата на бакарните руди во Македонија се од понов датум, меѓутоа, нивниот интензитет доведе до утврдување на значителни количини на бакарни руди во неколку покрупни наоѓалишта, а за сега во експлоатација е само рудникот Бучим. Истражувањата покажаа за геолошки појави на бакарни и златоносни руди во близината на рудникот “Бучим“ (општина Радовиш), локалитетот Шопур (општина Штип) и др. блиски локалитети. Од примарните наоѓалишта и појави на злато посебно треба да се истакне наносното наоѓалиште на реката Крива Лакавица. Исто така, во карбонатитскиот комплекс на Крива Лакавица се регистрирани зголемени концентрации на елементите од групата на ретки земји од редот на цезиум, лантан, селен, неодиум и др. Сепак, останува констатацијата дека ретките и расеаните елементи во овој локалитет се на низок степен на истраженост.
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia 10 Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
II. Неметални минерални суровини На територијата на Македонија аналогно на металните се утврдени и голем број на разновидни неметални минерални суровини, кои неоспорно имаат големо влијание на сестраниот индустриски развој на нашата земја. Благодарение на интензивните геолошки истражувања, особено во втората половина на минатиот век, денес во Македонија работат повеќе од 50 рударски погони, кои експлоатираат најразлични неметални минерални суровини, кои наоѓаат широка примена во градежната, хемиската индустрија, стакларската, порцеланската и керамичката индустрија, потоа индустријата за бои и лакови и др. Најпрво треба да се напомене наоѓалиштето на кварц “Лакавица“ каде денес се врши експлоатација на кварц и истиот се користи за потребите за производство на Si - метал, стакло итн. Несомнени се големите геолошки резерви на квалитетен (99 % SiO2) кварц во просторите на локалитетот “Лакавица“. Потоа, наоѓалиштето на архитектонско - градежен и градежно - технички камен базалт “Ежово брдо“, кое денес се експлоатира од страна на Пелагонија АД Скопје. Овој локалитет е доста интересен од аспект на производство на украсен камен, претставен преку производен програм - коцки, плочи и друг обработен базалтен материјал. Големата испуканост на базалтната маса ја ограничува неговата употребливост како габаритен украсен материјал. Наспроти ова, истиот најмногу се користи за дробење и класирање и со тоа добивање на разни фракции погодни за градежната индустрија за производство на асфалт, тампони за патишта, и за друг градежен материјал.
III. Енергетски суровини Енергетските суровини во Македонија долга низа на години биле во сенка на истражувањето и користењето на металните и неметалните минерални суровини. Ова не се правело затоа што потребата од ове суровини била помала, напротив, туку се сметало дека потенцијалнаоста на просторите на Македон- нија за овој вид суровини била мала. Во овој контекст би требало да се спомене појавата на јаглени во подрачјето на Овче Поле. Оваа јагленова појава е недоволно истражена, истата бара далеку посериозен пристап. Во почетокот на 70 - години на минатиот век направени се подетални истражувања на нафта и природен гас во поширокото подрачје на Овче Поле во горноеоценските седименти. Извршени се неколку дупчења и тоа во областа на Криволак (1112 m), и кај с. Ерџелија (1315 m) при што само кај с. Ерџелија сe констатирани позитивни резултати. Имено, овде е утврдена појава на природен гас, me|utoa mo`nostite za kontinuirana eksploatacija se u{te ne se potvrdeni so soodvetni ispituvawa. Од нуклеарните суровини кои во втората половина на овој век беа предмет на интензивни истражувања, посебно треба да се издвои уранот. Појави на уранов оксид има на подрачјето на Овче Поле. Оваа појава е недоволно истражена и истата треба да биде предмет на поголем истражувачки проект.
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia 11 Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
IV. Термални и термоминерални води На територијата на Македонија се регистрирани бројни термални и термоминерални извори, чие локално користење е вршено поодамна, но ни од далеку во доволна мера колку што тие извори даваат можност. Користењето на овие потенцијали како енергетски суровини е доста значајно во светот (САД, Исланд, Италија, Нов Зеланд и др.), па одтаму и пренесувањето на искуствата и на нашите потенцијални простори. Во близината на Штип се наоѓа термоминералната бања “Кежовица“ и термалните извори Л'џи кај Ново Село. Истите извираат од горно јурските штипски гранити, пропратени со интензивна силификација. Во локалноста Л'џи, во самото речно корито на реката Брегалница од гранитите извираат хидротермални води со мала издашност (околу 1,3 lit/sec и температура од околу 28 - 30 оС). Кога водостојот на реката е поголем, се зголемува и издашноста на главните извори до 1,5 lit/sec и температура од 60 - 65 оС. Термалните води од “Кежовица“ се во хидраулична врска со топлите извори од Л'џи, така да при испумпување на бунарите во бањата, доаѓа до намалување на издашноста во изворите на Л'џи. Оваа термоминерална вода по хемиски состав е хлоридно - натриска и радиоактивна. Kako generalen zaklu~ok, poradi postoewe na samo rелативно малиот број на рударски истражни работи на ова подрачје, не овозможуваат формирање на вистинска слика за неговиот минерално - суровински комплекс.
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia 12 Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
3. Demografija
3.1. Nаселение Generalnata slika za vkupnoto naselenia vo dvete op{tini, kako i sporedba so vкупноto население на Република Македонија според пол, возраст и школска подготовка (според пописот на неселението2, домакинствата и становите во Р.М . 2002 година) за Општините Штип и Карбинци e dadeno vo slednava tabela.
Вкупен број на жители во Општина Штип (по полова и национална структура) Општина Вкупнпо Македонци Албанци Турци Роми Власи Срби Бошњаци Останати Штип 47796 41670 12 1272 21952074 294 11 265 Жени 23876 20935 4 612 1039 981 153 6 146 Мажи 23920 20735 8 660 1156 1093 144 5 119 Р.М. (%) 2.36 3.21 0 1.63 4.07 21.39 0.83 0.06 1.26
Вкупен број на жители во Општина Карбинци (по полова и национална структура)
Општина Вкупнпо Македонци Албанци Турци Роми Власи Срби Бошњаци Останати
Штип 4012 3200 ⁄ 728 2 54 12 ⁄ 16 Жени 1978 1568 ⁄ 372 ⁄ 23 7 ⁄ 8 Мажи 2034 1632 ⁄ 356 2 31 5 ⁄ 8 Р.М. (%) 0.2 0.25 ⁄ 0.93 ⁄ 0.56 0.03 0.04 0.08
Starosnata struktura na naselenieto vo dvete op{tini e dadena vo sledniva dve tabeli,
Број на население во Општина Штип по возраст (жени-мажи) Вкупно Жени Мажи Возраст број % број % број % 0-14 год. 8600 17.99 4211 17.64 4389 18.35 15-64год. 34438 72.05 17036 71.35 17402 72.75 65 и пов. 4753 9.94 2625 10.99 2128 8.9 непознато 5 0.01 1 0 4 0.02 Вкупно 47796 100 23876 100 23920 100
2 Dr`aven Zavod za Statistika na RM
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia 13 Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
Број на население во Општина Карбинци по возраст жени –мажи Вкупно Жени Мажи Возраст број % број % број % 0-14 год. 887 22.11 463 23.41 424 20.85 15-64год. 2463 61.39 1154 58.34 1309 64.36 65 и пов. 661 16.48 361 18.25 300 14.75 непознато 1 0.02 ⁄ ⁄ 1 0.05 Вкупно 4012 100 1978 100 2034 100
Vo odnos na starosnata struktura na naselenieto, od sporedbenata analiza za [tip i Karbinci, op{t zaklu~ok e deka mladoto naselenie koe se ra|a vo Karbinci za potrebite na vrabotuvaweto migrira vo [tip, i spored toa, srednata i najstarata grupa vo Karbinci i [tip kvalitativno se razlikuvaat, t.e. starosnata grupa grupa vo [tip od 15-64 god. e zastapena so 72 %, dodeka vo Karbinci taa iznesuva 61.4%. Najstarata grupa (nad 65 god.) vo Karbinci e zastapaena so 16.5 %, dodeka vo [tip samo so pribli`no 10 %.
3.2 Vrabotuvawe
Statisti~ka sostojba so vraboteni i nevraboteni Slednava tabela dava op{t prikaz na sostojbata so vrabotenost i nevrabotenost na [tip i Karbinci i sporedba vo odnos na republi~kiot prosek. Tabelaren prikaz na naselenie, rabotna sila i stapka na nevrabotenost Rabotna Stapka na Stapka na Region Naselenie Vraboteni Nevraboteni sila nevrabotenost vrabotenost
Makedonija 2022547 860976 545108 315868 36.7 63.3
[tip i 51808 27269 17251 10018 36.7 63.3 Karbinci
[tip 4012 1331 706 625 47 53
Karbinci 47796 25938 16545 9393 36.2 63.8 Izvor: Podra~na edinica na Agencija za vrabotuvawe-[tip i DZS
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia 14 Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
Povisokata stapka na nevrabotenost na Karbinci vo odnos na [tip e od dve klu~ni pri~ini: Prvo, poradi zna~itelnoto nivo na migracija na rabotnata sila od Karbinci kon [tip i namaluvawe na procentot na vraboteni vo odnos na vkupnata rabotna sila, i Vtoro, poradi prete`nata dejnost zemjodelie vo Karbinci. Imeno, vo golem broj slu~ai rabotosposobno naselenie koe se bavi so ekstenzivno zemjodelie (registrirani se 755 zemjodelski doma}instva, so pribli`no 1,150 lu|e koi se bavat so zemjodelie) se izjasnuva i vodi vo DZS3 kako nevraboteno, i kako rezultat procentot na nevrabotenost deluva kako isklu~itelno visok, osobeno vo sporedba so [tip i republi~kiot prosek.
Vistinskata slika za nevrabotenosta vo op{tina [tip i Karbinci mo`e da se sogleda ako se napravi analiza za brojot na korisnici na prava (pari~en nadomestok i socijalno osiguruvawe poradi ste~aj, sezonska rabota, tehnolo{ki vi{ok, zagubari, dr`avna administracija) spored brojot na ostvareni godini raboten sta`: Vkupen broj korisnici po site osnovi Vkupno Do 25 god. Sta` Nad 25 god. Sta` [tip 2080 367 1713
Toa prakti~no zna~i deka realniot broj na sosema nevraboteni lu|e od op{tinite e pomal za 2080, t.e. iznesuva 7938, namesto 10018, odnosno deka vistinskata stapka na nevrabotenost e 33.2 % namesto 38.6 % Starosnata struktura na nevrabotenata rabotna sila, kako i nivnite kvalifikacii se od osobeno zna~ewe pri sogleduvawe na sostojbata na nevrabotenosta vo dvete op{tini. Struktura na nevrabotenost spored stepen na kvalifikacii Vkupno NKV PKV KV SSO VKV Vi{e Visoko Magistri i SO SO NSO Vkupno 4370 680 1493 2532 0 318 617 8 U~estvo 43.6 % 6.8 % 14.9 % 25.3 % 0 % 3.2 % 6.2 % 0.08 %
Pregled na nevrabotenost spored starostna struktura DO 30 GOD. 30 - 40 GOD. 40 - 50 GOD. NAD 50 GOD. VKUPNO Se @eni Se @eni Se @eni Se @eni Se @eni 2570 1034 1958 762 2625 1073 2865 898 10018 3767 25.6 % 19.5 % 26.2 % 28.6 % 100 %
Kako kriti~na kategorija spored starosnata struktura e grupata od 40 - 50 godini koja voop{to ne e zanemarliva (26.2 % od vkupniot broj nevraboteni). Vo najgolem del tie ne se korisnici na pravo na nadomest.
3 Dr`aven Zavod za Statistika
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia 15 Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
3.3 Stepen na obrazovanie Општина Штип - Податоци од Попис – 2002 Регионално одделение за статистика Вкуп Сеуште но се во Школска подготовка насе- проце- Без Неко Осно Средно Виша Висока маги Докто Возраст ление сот на учи- мпле вно Учили- школа Школа, стра рат образо- лиште тно учил ште Факултет тура вание о .о иште академија Штип 39196 32 1408 3405 10802 18085 2317 3066 60 21 (вкупно) 15-19 3885 32 53 82 2567 1150 - 1 - - 20-24 3811 - 72 78 385 3178 16 81 1 - 25-29 3527 - 55 94 481 2365 98 428 6 - 30-34 3194 - 64 74 518 1939 221 369 8 1 35-39 3712 - 58 51 761 2037 368 418 14 5 40-44 4060 - 62 65 1096 1904 401 521 8 3 45-49 3925 - 77 116 1181 1793 324 425 6 3 50-54 3491 49 160 1182 1476 263 350 6 5 55-59 2490 37 312 811 899 231 197 2 1 60-64 2343 66 633 787 580 156 117 3 1 65-69 2165 232 750 531 411 140 97 3 1 70-74 1320 227 492 265 225 62 47 2 - 75-79 760 178 310 151 78 32 9 1 1 80-84 338 104 128 61 38 4 3 - - 85 и 170 73 59 24 11 1 2 - - Повеќе непознат 5 - 1 1 1 1 - 1 - -
Општина Карбинци - Податоци од Попис – 2002 Регионално одделение за статистика Вкуп Сеуште но се во Школска подготовка насе- проце- Без Неко Осно Средно Виша Висока маги Докто Возраст ление сот на учи- мпле вно Учили- школа Школа, стра рат образо- лиште тно учил ште Факултет тура вание о .о иште академија Карбинци 3125 8 481 875 1076 639 29 17 - - (вкупно) 15-19 288 8 14 52 151 63 - - - - 20-24 274 - 18 62 77 115 1 1 - - 25-29 242 - 9 35 109 89 - - - - 30-34 287 - 12 47 118 106 1 3 - - 35-39 286 - 14 39 121 99 9 4 - - 40-44 263 - 21 35 129 67 8 3 - - 45-49 224 - 30 39 105 44 2 4 - - 50-54 198 - 30 61 89 18 - - - - 55-59 169 - 22 72 58 13 2 2 - - 60-64 232 - 39 128 51 11 3 - - - 65-69 265 - 84 134 38 7 2 - - - 70-74 196 - 86 88 17 5 - - - - 75-79 122 - 56 55 9 1 1 - - - 80-84 57 - 26 26 4 1 - - - - 85 и 21 - 20 1 ------Повеќе непознат 1 - - 1 ------
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia 16 Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
4. Sistem na oбразование Spored dosega{nata situacija на подрачјето на Општина Штип i Karbinci pодрачнаta единица na Министерство за образование и наука od Штип е надлежнa за: предучилишното образование и воспитание, oсновноto и sредно образование Во склоп на министерството работи и државен инспектор za obrazovanie со седиште во Штип. Me|utoa, spored generalniot proces na decentralizacija vo RM, i konkretno spored zakonot za lokalna samouprava, po zavr{uvaweto na izborite za edinicite na lokalna samouprava (ELS) vo Mart 2005 god., nadle`nosta za organizirawe na obrazovanieto }e bide na lokalno nivo, t.e. toa e edna od javnite funkcii za koja nadle`nost }e imaat samite ELS.
4.1. Предучилишно воспитание Јавната установа за деца - „Вера Циривири Трена“ во своите работни единици врши згрижување и воспитување на деца од 8 месечна возраст до 7 годишна возраст. Broj na deca na predu~ili{na vozrast Забавишта при Забавишта при Вкупно Женски Машки Јасли Градинки Општина предучилишна возраст основни училишта Штип 1091 500 591 85 503 322 181 Карбинци 60 25 35 / / / 60
4.2. Основно i sredno образование Основноto образование на подрачјето на Општина Штип и Карбинци се врши во повеќе основни Училишта: ОУ„Ванчо Прке“, ОУ„Гоце Делчев“, ОУ„Тошо Арсов“, ОУ„Димитар Влахов“ i ОУ„Страшо Пинџур“
Општина Вкупно Паралелки Ученици Женски Машки Основни-Штип i 23 231 5764 2804 2960 Karbinci Средни-Штип 5 116 3660 1934 1726
Средното образование во Општина Штип се одвива во 6 средни училишта и тоа: 1. Државно средно текстилно училиште „димитар мирасчиев“ 2. Државно средно училиште гимназија „славчо стојменски“ 3. Државно средно електромашинско училиште „коле нехтенин“ 4. Државно средно медицинско училиште „јане сандански“ 5. Училишен центар за музичко образование 6. Центар за специјално средно насочено образование и воспитание „искра“
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia 17 Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
Broj vraboteni vo osnovnoto i sredno obrazovanie vo [tip i Karbinci
Вкупно Женски Машки Наставници 263 161 102 Полно Основни-Штип работно време 252 155 97 Скратено работно време 11 6 5 Наставници 38 21 17 Полно Основни-Карбинци работно време 36 20 16 Скратено работно време 211 Професори 259 154 105 Полно Средни-Штип работно време 252 155 97 Скратено 11 6 5 работно време
4.3. Visoko obrazovanie
Vo [tip postojat dve institucii za visoko obrazovanie:
1. Pedago{ki fakultet 2. Rudarsko - Geolo{ki fakultet
Vkupniot broj na sтуденти на двата факултета iznesuva ------(состојба за учебна 2002/2003)
Pove}e podatoci za visokoobrazovnite institucii!
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia 18 Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
5. Ekonomija 5.1. Voved vo lokalnata ekonomija i sporedba so makroekonomskite pokazateli na Makedonija i Isto~niot Region Sporedbata na osnovnite ekonomski pokazateli na [tip i Karbinci vo odnos na nacionalnata ekonomija (Makedonija) i regionot vo koj se nao|aat (Isto~en Region) e od su{tinsko zna~ewe za kvalitativno sogleduvawe na sostojbata na lokalniot ekonomski razvoj vo odnos na po{irokiot ekonomski kontekst. Osnovni ekonomski indikatori za regionite vo Makedonija Naselenie Vraboteni Stapka na BDP vo BDP po Procent Prose~na Prose~na nevrabotenost '000 $ `itel od godi{na godi{na stapka na SAD vo $ prosekot stapka na rast na dodadena SAD vo zemjata rast na BDP, vrednost vo po `itel, nefinansiskiot 1998-2002 sektor po `itel, 1998-2003
Makedonija 2022547 460544 38.1 13854081 6850 100 5.2 3 Pelagoniski 238136 62551 39.9 16443320 6905 101 2.4 -0.7 Vardarski 133180 31672 43.9 744617 5591 82 2.3 -2.5 Severoisto~en 172787 30841 48.6 611910 3541 52 -1 -6.6 Jugozapaden 219741 39589 42.4 921123 4192 61 2.8 -1.1 Skopski 578144 154915 30.4 6916835 11964 175 8.7 7.7 Jugoisto~en 171416 50559 34.4 1036996 6050 88 4.1 -0.2 Polo{ki 305930 35638 49.9 941066 3076 45 1.4 -7 Isto~en 203213 54779 34.5 1037213 5104 75 1.9 -2.4 Izvor: Profili na op{tinite vo Makedonija, Dr`aved Zavod za Statistika i UNDP Isto~niot region, spored uslovnata podelba na regioni na Dr`avniot Zavod za Statistika, vo odnos na nekolku bitni ekonomski pokazateli (BDP po `itel vo $SAD, i prose~na stapka na rast na BDP spored metodata na kupovna mo}) e na petto do {esto mesto od vkupno osum regioni. Me|utoa vo odnos na stapkata na vrabotenost odnosno nevrabotenost, kako region e na treto mesto, sporedeno so republi~kiot prosek. Sporedbena tabela za osnovni ekonomski pokazateli Br. Ekonomski pokazatel Makedonija Isto~en % vo odnos [tip % vo odnos Karbinci % vo odnos Region na na na Makedonija Makedonija Makedonija Broj na delovni subjekti - 1 registrirani, 2004 163673 14043 9% 4345 3% 115 0.1% Broj na delovni subjekti - 2 aktivni, 2004 47859 4293 9% 1357 3% 41 0.1% 3 BDP po `itel (PKM vo 6850 5104 75% 5104 75% 5104 75% Stapka na vrabotenost spored 4 Popisot 2002 34.1 39.1 115% 40.2 118% 28.8 84% Stapka na nevrabotenost 5 spored Popisot 2002 38.1 34.5 91% 31.9 84% 47 123% Stapka na nevrabotenost na mladi, spored Popisot 2002 (na vozrast od 15 do 24) 6 72.5 65.4 90% 54.5 75% 64.6 89% Dolgoro~na nevrabotenost kako procent na vkupnata 7 82.3 75.6 92% 83.6 102% 100 122% b Tro{oci po glava na `itel 8 (MKD) 434 431 99% 389 90% 822 189% Izvor: Profili na op{tinite vo Makedonija, Dr`aved Zavod za Statistika i UNDP
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia 19 Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
Sli~na sporedbena analiza vo prethodnata tabela e napravena za dvete op{tini, koi se predmet na ovoj ekonomski profil, [tip i Karbinci, vo odnos na prose~nite ekonomski parametri za Republika Makedonija, no i vo odnos na prose~nite vrednosti za regionot.
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia 20 Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
5.2. Struktura i broj vraboteni na stopanskite subjekti po sektori
[tip - Стопански субјекти по дејности Strukturata na delovnite subjekti vo [tip vo odnos na nacionalnata klasifikacija na dejnosti po vidovi i stopanski sektori e predstavena vo slednive dve tabeli:
Struktura na delovnite subjekti po vidovi4 Vkupno Pretprijatija Trgovski Trgovci Ostanato Dru{tva Poedinci 4387 1736 1899 409 343
Strukturata na delovnite subjekti po stopanski sektori e slednava:
Red. Br. Stopanski Sektor Broj na registrirani delovni subjekti 1 Zemjodelstvo, lov i {umarstvo 119 2 Ribarstvo 1 3 Vadewe na rudi i kamen 2 4 Prerabotuva~ka industrija 663 5 Snabduvawe so elektri~na energija, gas i voda 5 6 Grade`ni{tvo 113 Trgovija na golemo i malo, popravka na motorni vozila, motocikli i predmeti zali~na upotreba i 7 za doma}instvata 2316 8 Hoteli i restorani 249 9 Soobra}aj, skladirawe i vrski 303 10 Finansisko posreduvawe 3 Aktivnosti vo vrska so nedvi`en imot, 11 iznajmuvawe, i delovni aktivnosti 158 Javna uprava i odbrana, zadol`itelna socijalna 12 za{tita 29 13 Zdravstvo i socijalna rabota 34 14 Obrazovanie 64 Drugi komunalni, kulturni, op{ti i li~ni 15 uslu`ni aktivnosti 328 Vkupno: 4387
Zavodot za statistika pravi analizi za site registrirani firmi spored prete`nata dejnost. Toj broj e daleku pogolem od aktivnite delovni subjekti vo [tip. Spored Biroto za vrabotuvawe na op{tina [tip i Karbinci vkupniot broj na firmi koi pla}aat pridonesi za PIO5 za svoite vraboteni se pribli`no 2,600.
4 Spored izve{tajot na Dr{avniot Zavod a Statistika br. 6.1.4.65 od 10.12.2004 i Nacionalnata Klasifikacija na dejnosti na RM 5 PIO - Penzisko i invalidsko osiguruvawe
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia 21 Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
Karbinci - Стопански субјекти по дејности Vo op{tinata Karbinci funkcioniraat 114 trgovski dru{tva ~ii sedi{ta se vo samata Op{tina ili nadvor od nea. [ifra Broj na Struktura na Stopanska dejnost stopanski vo % dejnost subjekti 0.1 Zemjodelie 24 21,05 15 Prehrambeni proizvodi i pijaloci 7 6,14 17 Proizvodstvo na tekstilni proizvodi 1 0,88 18 - konfekcii ( obleka ) 3 2,63 19 Obuvki 1 0,88 20 Prerabotka na drvo 3 2,63 28 Metaloprerabotuva~ka 1 0,88 41 Javen vodovod 1 0,88 50 Servis na vozila 3 2,63 51 Trgovija na golemo 5 4,38 52 Trgovija na malo 43 37,72 55 Restorani 1 0,77 60 Paten soobra}aj 7 6,14 74 Drugi delovni aktivnosti 1 0,88 75 Javna uprava ( Mesni zaednici - 8) 10 8,77 81 Zdru`enie na gra|ani 1 0,88 92 Sport, kultura i zabava 2 1,75 VKUPNO : 114 100,00
Karbinci e op{tina vo koja preovladuva zemjodelsko stopanstvo, stopanska dejnost karakteristi~na i za celiot isto~en region na Makedonija.
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia 22 Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
Struktura na vrabotuvaweto spored stopanskite sektori Generalnata struktura na vrabotenite po generalnite sektori vo ekonomijata, t.e. op{tata podelba na ekonomijata na: zemjodelie, industrija i uslu`ni dejnosti, strukturata za dvete op{tini e slednava: Op{tina Vkupno Zemjodelstvo Industrija Uslugi kako Nepoznato kako % od kako % od % od kako % od rabotnata sila vkupnoto vkupnoto vkupnoto 14375 6.8 47 45.6 0.6 Karbinci 706 38.2 41.6 19 1.1 [tip 13669 5.2 47.3 46.9 0.6
Analizata na vrabotuvaweto spored osnovnite ekonomski sektori oddelno za Karbinci i [tip, ja dava op{tata slika za razli~nosta vo odnos na dominanten sektor. Na pr. Za Karbinci, dominanten sektor pretstavuva zemjodelieto i prate~kata prerabotuva~ka industrijata, dodeka vo [tip dominantni sektori se postoe~kite industriskite granki so 47.3 %, i uslu`nite dejnosti so 46.9 %. Toa e i logi~no ako se zeme predvid deka preovladuva~ki industrii se: tekstilnata i ko`arskata konfekcija (lon proizvodstvo), prehranbenata industrija, trgovijata na golemo i malo, i transportnite uslugi.
Vrabotuvawe spored ekonomskite sektori, [tip
Nepoznato Zemjodelstvo kako % od rabotnata kako % od rabotnata sila, 1% sila, 5%
1
2
3 Uslugikako % Industrija 4 od rabotnata kako % od sila, 47% rabotnata sila, 47%
Vrabotuvawe spored ekonomskite sektori, Karbinci
Nepoznato Zemjodelstvo Uslugi kako % kako % od kako % od od rabotnata vkupnoto, 1% rabotnata sila, 19% sila, 38% 1
2
3 4 Industrija kako % od rabotnata sila, 42%
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia 23 Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
5.3. Opis na pova`nite stopanski sektori 5.3.1. Industrija [tip Состојбата na lokalnata ekonomija во oпштинa Штип mo`e generalno da se nabquduva od perspektiva koja istovremeno proizleguva i od nacionalniot ekonomski kontekst, t.e. od po{irokiot kontekst na post-privatizacionata i tranziciskata faza na Makedonskata ekonomija. Dva klu~ni aspekta koi direktno ja otslikuvaat sostojbata na lokalnata ekonomija i vo [tip se: Privatizacija na golemite industrii vo [tip i menuvawe na nivnata sopstveni~ka struktura. Ovoj proces naj~esto se odviva{e i so delba na sredstvata na golemite industriski celini kako Astibo, Makedonka, ZIK Crvena Zvezda, Makpromet. Redefinirawe na pazarite, od tradicionalniot Pazar na biv{ata Jugoslavija, kon novi, i vo sega{niot kontekst izvozni pazari, izlo`eni na visok stepen na globalna konkurencija, a osobeno vo odnos na nose~kite ekonomski sektori vo [tip Od druga strana, i paraleno so ovoj proces, vo op{tinata se formiraat i novi biznisi, pred se od sektorot na mali i sredni pretprijatija (MSP) koi rabotat profitabilno i pretstavuvaat izvor na vrabotuvawe. Tie potrebnata rabotna sila ja crpat od pred se nevrabotenata struktura proizlezena kako tehnolo{ki vi{ok, ili ste~ajna i likvidaciona postapka6. Toj segment na nevrabotenata rabotna sila e pred se visokokvalifikuvan kadar koj pretstavuva dobar potencijal za razvoj na odredeni industrii so tradicija vo op{tinata. Nose~ki ekonomski sektori vo [tip se:
Tekstilnata konfekciska industrija Ko`arskata industrija Prehranbenata i prerabotuva~kata industrija Transportnite uslugi Trgovija na golemo i malo Drvna industrija Zemjodelie
6 Spored analizata na strukturata na nevraboteniot kadar vo [tip (Glava 3), spored najnovite podatoci, vo op{tinata nema nevraboteni so VKV kvalifikacija. Postojat 1493 nevraboteni so KV spremnost, 318 so vi{e obrazovanie, i 617 so visoko obrazovanie.
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia 24 Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
Opis na pova`nite ekonomski sektori
Tekstilna industrija Основен белег на стопанството во Штип е текстилот кој по скоро сите економски показатели учествува со 70% во вкупните остварувања на индустријата во Општината. Развојот и афирмацијата на текстилот го презедоа над 70 конфекциски куќи од приватниот сектор, кои се организирани од стручниот кадар од претходно големите текстилни фабрики како што беа ТК „Македонка“ и МК „Астибо“. Истите станаа нови носители на вработувањето и нови носители на деловни односи со странските партнери. На поголем дел од нив основна дејност е лон работа, t.e proda`ba samo na rabotna raka, bez pogolema dodadena vrednost na tekstilnite proizvodi.7 Vkupniot broj na vraboteni vo ovaa industrija e okolu 6,000. Slikata za osnovnite ekonomski parametri na tekstilnata industrija napravena vrz baza na anketirani 13 reprezentativni firmi mo`e da se vidi od slednava tabela:
Br. Opis Vrednost
0
1 Vraboteni 1,991 2 Prose~na plata 9,747.31 ден. 3 Vkupni prihodi na godi{no nivo 388,425,504 ден. Vkupni prihodi na godi{no nivo 6,315,862 € 4 Stapka na profitabilnost 18.36% 5 U~estvo na izvozot vo % od vkupnite prihodi 98.08% U~estvo na repromaterijalite vo % od vkupnite 83.50% 6 prihodi i kolkav % od niv se uvozni 7 Tip na sopstvenost P Podatoci za visinata na investiciiteza 326,981,000 ден. 8 poslednite tri godini Podatoci za visinata na investiciiteza 5,316,764 € poslednite tri godini 9 Potrebi od krediti (za za osnovni sretstva ili za Da 10 obrten kapital)
Strategija za iden razvoj Pro{iruvawe 11
Potrebi Da 12
7 Vo Makedonija e aktiven Proektot za Konkurentnost na Makedonija (MCA), koj aktivno raboti na zgolemuvawe na konkurentnosta na makedonskite proizvodi na globalnite pazari. Eden od klasterite poddr`an od MCA e klasterot za tekstil.
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia 25 Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
Градежништво Во областа на градежништвото во Општините е извршена трансформација и од некогашните големи градежни општествени фирми носители на градежништвото останаа да егзистираат: y АД „Бетон“-[tip y АД „Пелагонија“-[tip y Градител y Aktiva а има регистрирано и повеќе мали фирми. Na indirekten na~in, dosta drugi prate~ki dejnosti obezbeduvaat rabota za naselenieto, i pred se od oblasta na grade`no-zanaet~iskite uslugi, koi ja pratat ovaa osnovna industrija vo regionot. Slikata za osnovnite ekonomski parametri na grade`nata industrija vo po{irok smisol napravena vrz baza na anketirani 3 firmi mo`e da se vidi od slednava tabela:
Br. Opis Vrednost 0 1 Vraboteni 245 2 Prose~na plata 12,873.33 ден. 3 Vkupni prihodi na godi{no nivo 405,212,900 ден. 4 Vkupni prihodi na godi{no nivo 6,588,828 € 5 Stapka na profitabilnost 9.02% 6 U~estvo na izvozot vo % od vkupnite prihodi 27.22% U~estvo na repromaterijalite vo % od vkupnite 56.70% 7 prihodi i kolkav % od niv se uvozni 8 Tip na sopstvenost Privatna Podatoci za visinata na investiciite po tip na 24,657,862 ден. 9 investicija, godina i visina Podatoci za visinata na investiciite po tip na 400,941 € 10 investicija, godina i visina Potrebi od krediti (za za osnovni sretstva ili za Da 11 obrten kapital) 12 Strategija za iden razvoj Da
Ko`arska industrija Во ko`arskoto индустриското производство vo [tip lider e фабриката за чевли „Баргала“, која навреме ги помина tranziciskite procesi и privatizacijata. Vo Bargala ima 1250 vraboteni, {to pretstavuva pribli`no 8% od vkupno vrabotenite vo op{tina [tip. 80 % od proizvodstvoto se izvezuva, dodeka 20 % e doma{en pazar. Trudointenzivnosta (lon rabota) e karakteristika i na ovaa industriska granka. Vkupnite godi{ni prihodi na Bargala se pribli`no 3 mil. Evra. Investiciskite vlo`uvawa vo poslednite tri godini pribli`no iznesuvaat 19 mil, MKD (pribl. 2 mil, Evra).
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia 26 Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
Prehranbena industrija
Prehranbenata industrija e isto taka edna od pozna~ajnite vo op{tina [tip. Pova`ni kapaciteti se фабриката за бонбони и гуми за џвакање „Европа“, фабриката за масло со висок квалитет „Брилијант“, фабриката за кондиторски производи „Мултикрем“, фабриката за безалкохолни пијалоци „Ада“., kako i nekolkute vinarski vizbi: Ezimit Vino, Imako. Slikata za osnovnite ekonomski parametri na prehranbenata industrija vo po{irok smisol napravena vrz baza na anketirani 4 firmi mo`e da se vidi od slednava tabela: Br. Opis Vrednost 0 1 Vraboteni 257 2 Prose~na plata 6,925.00 ден. 3 Vkupni prihodi na godi{no nivo 1,553,522,000 ден. 4 Vkupni prihodi na godi{no nivo 25,260,520 € 4 Stapka na profitabilnost 8.11% 5 U~estvo na izvozot vo % od vkupnite prihodi 17.50% U~estvo na repromaterijalite vo % od vkupnite 54.00% 6 prihodi i kolkav % od niv se uvozni 7 Tip na sopstvenost P Podatoci za visinata na investiciite po tip na 560,575,000 ден. 8 investicija, godina i visina Potrebi od krediti (za za osnovni sretstva ili za Da 9 obrten kapital) 10 Strategija za iden razvoj Da
Трговија и Transportni Услуги Во последните неколку години со отпочнување на процесот на приватизација во Општината регистрирани се над 2000 фирми од кои поголем број се од сверата на на трговијата. Големите општествени фирми од областа на трговија и услуги се трансформираа. Slikata za osnovnite ekonomski parametri na ovaa industrija vo po{irok smisol napravena vrz baza na anketirani 4 firmi mo`e da se vidi od slednava tabela: Opis Prosek 0 1 Vraboteni 89 2 Prose~na plata 13,750.00 ден. 3 Vkupni prihodi na godi{no nivo 347,670,000 ден. 4 Vkupni prihodi na godi{no nivo 5,653,171 € 5 Stapka na profitabilnost 4.25% 6 U~estvo na izvozot vo % od vkupnite prihodi 47.25% U~estvo na repromaterijalite vo % od vkupnite 20.00% 7 prihodi i kolkav % od niv se uvozni 8 Tip na sopstvenost Privatna Podatoci za visinata na investiciite po tip na 237,497,854 ден. 9 investicija, godina i visina Potrebi od krediti (za za osnovni sretstva ili za 3,861,754 € 10 obrten kapital) 11 Strategija za iden razvoj Da
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia 27 Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
Drvna industrija Drvnata industrija vo regionot na dvete op{tini e vo podem, a osobeno vo op{tina [tip, i vo princip e industrija koja nudi mo`nost za samovrabotuvawe. Toa e vedna{ vidlivo od strukturata na biznisite vo industrijata. Vode~ki vo industrijata se firmite Mebel In`inering i Pekom In`inering koi vkupno imaat 61 vraboten, kako i grupata na pomalite biznisi: Mak-mebel, Rado Dizajn, Drvo dizajn, Aradan S.A., Breza, Elan Trejd koi vkupno vrabotuvaat okolu 50 vraboteni. Postojat u{te stotina mikro biznisi koi vo princip nudat samovrabotuvawe, i naj~esto imaat eden do dva vraboteni. Vkupniot broj na vraboteni vo ovaa dejnost e pribli`no 250 do 300. Slednava tabela dava slika za industriskata granka vrz osnova na tri anketirani firmi:
Opis Prosek 0 1 Vraboteni 67 2 Prose~na plata 8,750.00 ден. 3 Vkupni prihodi na godi{no nivo 62,374,290 ден.
4 Vkupni prihodi na godi{no nivo 1,014,216 €
5 Stapka na profitabilnost 4.90%
U~estvo na izvozot vo % od vkupnite prihodi 24.67% 6 U~estvo na repromaterijalite vo % od vkupnite 0.00% 7 prihodi i kolkav % od niv se uvozni
Tip na sopstvenost Privatna 8 Podatoci za visinata na investiciite po tip na 17,460,000 ден. 9 investicija, godina i visina Potrebi od krediti (za za osnovni sretstva ili za 283,902 € 10 obrten kapital)
Strategija za iden razvoj Da 11
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia 28 Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
Karbinci
Klu~na ekonomska aktivnost vo op{tina Karbinci e zemjodelieto, i toa so site tri glavni podsektori: a. Poljodelstvo b. Sto~arstvo, i c. Lozaro-ovo{tarstvo
I postoe~kata industrija e ili direktno ili indirektno vo lanecot na vrednost koja proizleguva od zemjodelskite resursi vo Karbinci:
¾ Sviwarska farma "Mak - meso" AD - Tarinci: raspolaga so stopanski dvor od 30 ha. Povr{ina od okolu 20 ha e pod pokrieni objekti, a ostanatite 10 ha se koristat kako soobra}ajnici, pristapni pateki i parkinzi. Kapacitetot e okolu 28.000 sviwi. Vkupen broj na vraboteni se 70. ¾ Kompostarata "Labeko" dooel - so sedi{te vo Skopje: Osnovna dejnost - odgleduvawe na zelen~uk, cve}e, ukrasni bilki i proizvodstvo na seme od niv kako i proizvodstvo i prerabotka na pe~urki - bukovka. ¾ ZZ "Ilinden"- selo Radawe. Osnovna dejnost: proizvodstvo i otkup na zemjodelski i prehranbeni proizvodi. Ima prevzemeno pod koncesija zemjodelsko zemji{te. ¾ Oran`erii "Eko - Oaza Samandov" - doo Tarinci: Osnovna dejnost proizvodstvo na ranogradinarski kulturi (domati, krastavici, korni{oni, piperki, morkovi, diwi). Povr{ina od 18 ha i okolu 1000 m2 objekti za administracija, skladirawe na gotov proizvod i drugi prate~ki objekti. Vkupen broj na vraboteni se 70. ¾ "Prvi Maj" AD - Dolni Balvan, koe se zanimava prete`no so zemjodelstvo i toa so odgleduvawe na `itni i fura`ni kulturi. Raspolaga so kompletna sovremena zemjodelska mehanizacija, objekti - upravna zgrada od 210 m2² i stopanski dvor od 1000 m2². Vkupniot broj na vraboteni iznesuva 63. ¾ DOO "Tarinci" - Tarinci. Osnovna dejnost poledelstvo i lozaro- ovo{tarstvo. Raspolaga so kompletna zemjodelska mehanizacija koja {to e zastarena i ima potreba od osovremenuvawe na istata. Objekti upravna zgrada i stopanski dvor. Vkupno broj na vraboteni iznesuva 170. ¾ Kravarskata farma vo Tarinci raspolaga so okolu 2 000 m2 pokriena povr{ina za smestuvawe na stokata - {tali, rasporedena vo ~etiri objekti, potoa dve pokrieni natstre{nici so povr{ina od okolu 1 000 m2 i ostanati prate~ki objekti so okolu 500 m2 korisna povr{ina. Momentalno vo ovaa farma ne se ~uva dobitok.
¾ "Fruktana" doo - selo Argulica. Osnovna dejnost: prerabotka, pasterilizacija i konzervirawe na ovo{je i zelen~uk;
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia 29 Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
¾ Mlin za bra{no "@ito Mel" vo selo Argulica so kapacitet od 3.000 kgr/~as; ¾ Mlin za bra{no vo selo Radawe so kapacitet od 1.500 kgr/~as; ¾ Mlin za sto~na hrana vo s. Argulica so kapacitet od 500 kgr/~as; ¾ Mlin za sto~na hrana vo s. Radawe so kapacitet od 500 kgr/~as; ¾ Mlin za sto~na hrana vo selo Tarinci so kapacitet od 1.500 kgr/~as.
Метална industrija Од некогашната металопреработувачка индустрија со приватизацијата се создадоа мали приватни фирми кои го задржаа само процентот на учеството во целокупната индустрија. На територијата на Општина Карбинци успешно работи Ливницата ДООЕЛ „Идеал“– Карбинци и тоа од 1973 година . Дејноста на фирмата се остварува во три објекти и располага со основни средства за работа: индукциона печка до 600 кгр/час, печка за гус на кокс и печка за обоени метали. Ливница „Идеал“ изработува делови кои се користат во: електростопанство, градежништво, земјоделство, tekstilna индустрија, водостопанство, канализација, опрема за изградба и одржување на патишта. Ливницата врши лиење на високо квалитетен челик, мангански одливци, прохром, гус, бронза месинг, алуминиум и др. а во погонот за машинска обработка истите машински ги обработува.
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia 30 Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
5.3.2. Земјоделство На територијата на oпштинiтe Штип i Karbinci вкупната аграрна површина изнесува 41,564 ha, од неа на обработливо земјиште спаѓа 19,091 ha. Аграрната функција во oпштинатe ја вршат полјоделството, сточарството, шумарството.
Struktura i nivo na razvoj na zemjodelstvo za [tip i Karbinci
Zemjodelski Obrabotlivi Pasi{ta Opis Op{tina povr{ini povr{ini ha % ha % ha % ha Karbinci 9.807 23,6 9.185 48,1 622 2,8 % 100,00 - 93,7 - 6,3 - ha [tip 31.757 76,4 9.906 51,9 21.851 97,2 % 100,00 - 31,2 - 68,8 - ha Vkupno 41.564 100,0 19.091 100,0 22.473 100,0 % 100,00 - 45,9 - 54,1 -
Vkupnata zemjodelska povr{ina vo Op{tina Karbinci iznesuva 9.807 hektari od koi 93,7 % se obrabotliva povr{ina, a 6,3% se pasi{ta. Vo obrabotlivite povr{ini od 9.185 ha, oranicite i bav~ite u~estvuvaat so 92,2%, ovo{tarnicite so 2,1%, lozjata so 4,6% i livadite so 1,1%. Sporeduvaweto na podatocite na op{tina Karbinci so podatocite za op{tinata [tip e so cel za sogleduvawe na zna~eweto na zemjodelstvoto vo regionot na porane{nata op{tina [tip kade zemjodelskoto zemji{te na Op{tina Karbinci e 23,6% od vkupnite zemjodelski povr{ini na dvete op{tini. Me|utoa, po obrabotlivite povr{ini Op{tina Karbinci u~estvuva so 48,1%, po oranicite i bav~ite so 48,9%, po ovo{tarnicite so 71,5% i lozjata so 44,0%. Struktura na obrabotlivite povr{ini
Obrabotlivi Oranici i Ovo{tar- Lozja Livadi Op{tina povr{ini Bav~i nici Opis ha % ha % ha % ha % ha % Ha Karbin 9.185 48,1 8.472 48,9 196 71,5 421 44,0 96 18,0 % -ci 100 - 92,2 - 2,1 - 4,6 - 1,1 - Ha 9.906 51,9 8.855 51,1 78 28,5 535 56,0 438 82,0 [tip % 100 - 89,4 - 0,8 - 5,4 - 4,4 - Ha 19.091 100, 17.327 100 274 100, 956 100 534 100 Vkupno % 100 - 90,8 - 1,4 - 5,0 - 2,8 -
На обработливите површини се произведува: житни култури, индустриски, градинарски, фуражни култури.
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia 31 Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
Според П.Е. на Министерството за земјоделство, шумарство и водостопа-нство во општинite Штип i Karbinci насеани се следните култури: пченица, јачмен, пченка, р,ж. Од градинарски култури најзастапен е гравот, пипер, домати, компир, кромид, лук, зелка, морков, грашок. Со новата законска регулатива посебно за денационализацијата, поголем дел од обработливата површина од општествениот сектор помина во индивидуален сектор. Поради тоа некогашниот најголем носител на земјоделското производство ЗИК „Црвена Звезда“ се распадна на повеќе ДО од кои поголем дел се приватизирани. Исто така трансформирани се повеќе фарми и тоа: Живинарска фарма, Краварска фарма, Кланица со ладилник, Дестилерија, Винарскиот подрум и Млекара. Во оваа област на земјоделството има отворено повеќе приватни капацитети. Карактеристика и благодет на земјоделството во Штип е тоа дека во овој дел на Овчеполието протекуваат водите на ХС Брегалница и поголем дел од земјоделските површини се опфатени со системот за наводнување. Spored o`neani povr{ini na `itni kulturi op{tinata vo Republika Makedonija u~estvuva so 1,68 % i ostvareno proizvodstvo na zrnesta masa 0,78 % vo odnos na vkupnoto proizvodstvo vo Republikata.
Korisnata povr{ina na livadi i pasi{ta vo Karbinci vo odnos na istata na nivo na Makedonija e 0,095% kade se obezbeduva fura`na masa 0,05% od vkupnoto proizvodstvo vo Republikata. Носител на сточарството во Општина Штип се : „1ви Мај “од с.Драгоево, кое располага со сточен фонд од 13.300 овци, ДОО „Три Чешми“ располага со сточен фонд од 2.100, а ЗЗ „Софилари “ располага со сточен фонд од 2000 овци. Приватните стада бројат над 10.000 грла.
Poljodelstvo - koristewe na oranici, bav~i, livadi i pasi{ta Karbinci Zemjodelieto na podra~jeto od op{tinata spored prirodnite uslovi ima izvonredna prespektiva, spored ostvarenite rezultati ima golemo ekonomsko zna~ewe, no vo odnos na efektuiraweto na potencijalite ne se nao|a do optimumot, odnosno sostojbata so razvienosta na zemjodelstvoto ne mo`e da se oceni kako zadovolitelna. I pokraj zna~itelnite akcii vo oblasta na hidromelioraciite, ne se do{lo do o~ekuvaniot razvoj vo kvalitativna transformacija na poqedelstvoto vo ovo{tarstvoto i na drugite agrotehni~ki dejnosti. Evidentna e konstatacijata za nedovolnata op{testvena organiziranost vo oblasta na zemjodelskoto proizvodstvo ili na op{tata nenaselenost na zemjodelstvoto. Grafi~ki prikaz na povr{ini i prinosi po hektar na poledelski kulturi za 2003 godina e dadeno na sledniov dijagram:
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia 32 Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
2,500 2,000
1,500 Hektari (o`neani ) 1,000 500 Prinosi vo toni 0 Luk R` Le}a Tutun Piper Bostan Ja~men P~enka Domati Kompir Kromid Krlana Lucerka P~enica Gra{ok - Livadi ( Detelina Pasi{ta ( Afionsko Dobito~en Dobito~na Son~ogled Grav - ~istGrav - Graor - senoGraor - Zelka i keq Industriski
Lozaro-ovo{tarstvo U~estvoto na brojot na zasadenite ovo{ni stebla vo odnos na istite vo Republikata e 1,20%, rodnite stebla u~estvuvaat so 0,80% a proizvodstvoto na ovo{je od ovie stebla e 0,41% od vkupnoto proizvodstvo na ovo{je vo Republika Makedonija.
Lozovi nasadi vo Op{tinata vo odnos na istite na nivo na Republikata pretstavuvaat 1,32% i obezbeduvaat 0,05% odnosno 0,58% od vkupnoto proizvodstvo na vino odnosno komova rakija na nivo na Republika Makedonija. Ovo{ni stebla i proizvodstvo na ovo{je
Red. Broj na stebla Broj na stebla Vid Toni Toni br. zasadeni rodni zasadeni rodni 1. Cre{i 103 100 39 0,06 0,06 1,62 2. Vi{ni 97.857 56.805 149 8,37 7,52 4,91 3. Kajsii 135 135 4 0,07 0,07 0,18 4. Duwi 240 240 5 0,43 0,45 0,87 5. Jabolki 429 429 5 0,01 0,01 0,01 6. Kru{i 470 465 7 0,07 0,07 0,11 7. Slivi 1.055 1.050 6 0,06 0,07 0,04 8. Praski 160 135 1 0,03 0,03 0,02 9. Orevi 205 200 5 0,11 0,11 0,28 10. Bademi 92 87 2 0,05 0,05 0,49 Lozja
Broj na penu{ki Prera- Proizvodstvo Karbinci Rodni vo iljadi Proizv. boteno vo hl i u~estvo vo povr{. vo toni grozje Komova R.Makedonija vo hek. Vkupno Rodni ( toni) Vino Rakija Karbinci 359 1.088 1.084 1.587 310 56 43 % vo R.M. 1,32 1,09 1,18 0,69 0,18 0,05 0,58
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia 33 Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
Infrastruktura Pati{ta Niz op{tinite [tip i Karbinci minuva Magistralniot pat M-5 [tip- Ko~ani - Del~evo koj e povrzan ([tip - Veles) so avtopatot E-75, (Skopje - Gevgelija), regionalniot pat R-6 [tip - planina Pla~kovica kako {to e i prika`ano na slednava slika
Slika: Patna mre`a niz op{tina [tip i Karbinci
[tip Patnata mre`a vo op{tina [tip ima vkupna dol`ina od 377,4 km, od koi 47,0 km (12,45%) se magistralni pati{ta, 22,4 km (5,94%) se regionalni pati{ta i preostanatite 308,0 km (81,61%) se lokalni pati{ta. Od celokupnata patna mre`a na op{tina [tip 230,4 km (61,05%) pati{ta ja so~inuvaat uli~nata mre`a vo urbaniziranite naseleni mesta. Ostanatite 147,0 km (38,95%) otpa|aat na pati{tata koi{to gi povrzuvaat naselenite mesta vo ramkite na op{tinata.
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia 34 Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
Postoe~kata sostojba na patnata mre`a na teritorijata na op{tina [tip e slednata: 137,15 km (36,34%) se alfaltirani; 3,1 km (0,82%) se tamponirani; 105,75 km (28,02%) se zemjeni pati{ta, a ostanatite 131,4 km (34,82%) se neprobieni pati{ta. Vo odnos na kvalitetot na patnata mre`a, magistralnite i poedini delnici na regionalnite pati{ta se karakteriziraat so zadovolitelni tehni~ki elemnti i kolovozna pokrivka. Lokalnite pati{ta, so mali isklu~oci, se so lo{i tehni~ki elementi i kolovozna pokrivka vo mo{ne lo{a sostojba. Pove}eto od pati{tata koi{to se vo planinskite podra~ja se so zemjen kolovoz i ne mo`e da se koristat za normalno odvivawe na soobra}ajot so motorni vozila. Od dosega prezentiranoto mo`e da se zaklu~i deka e golem procentot na neprobieni i zemjeni pati{ta, no sepak bitno e da se napomene, deka iako procentot na neprobieni i zemjeni pati{ta deluva relativno golem, stanuva zbor za neprobieni pati{ta kon iseleni ili minimalno naseleni lica. Od tabelite prika`ani vo prodol`enie mo`e da se sogleda sostojbata na patnata mre`a na op{tina [tip.
Tabela: Sotojba na lokalnata panta mre`a na teritorija na op{tina [tip Pati{ta Neprobieni Zemjeni Tamponirani Asfaltirani Vkupno Dol`ina (km) 131,4 105,75km 3,1 135,15 377,4
Dijagram: Grafi~ki prikaz na sostojbata na patnata mre`a na teritorija na op{tina [tip
Непробиени 131,4km
Земјен коловоз 105,75km
Тампонирани 3,1km
Асфалтирани 135,15km
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia 35 Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
Karbinci Naselenite mesta niz op{tinata Karbinci me|usebno se povrzani so lokalni pati{ta vo vkupna dol`ina od 107,6 km od koi samo 23 km se asfaltirani ili 21,37%; 0,2 km se tamponirani; 41,6 km ili 38,66% se zemjen kolovoz i 42,8 km ili 39,78 % se neprobieni pati{ta. Vo naselenite mesta postojat 33,50 km ulici od koi samo 16 km se asfaltirani. Od ovie pokazateli mo`e da se vidi deka golem e procentot na neprobieni pati{ta i onoj na zemjenite pati{ta {to uka`uva na potrebata vo idnina mnogu seriozno da se pristapi na re{avawe na problemot so uli~nata i patna mre`a na teritorija na op{tina Karbinci, posebno so pati{tata vo regionot na planinata Pla~kovica kade {to `ivee naselenie od Turska nacionalnost. Takov e slu~ajot so lokalniot pat selo Radawe - selo Kurfalija - selo Oxalija vo dol`ina od 12 Km i Lokalniot pat selo Radawe- selo Golem Gaber vo dol`ina okolu 8 km. Na lokalnite pati{ta ima 3 mosta so dol`ina od 156m i toa kaj seloto Dolni Balvan koj e vrska so magistralniot pat [tip-Ko~ani, potoa kaj seloto Argulica - vrska so regionalniot pat [tip-Pla~kovica i most koj gi povrzuva selata Dolni i Gorni Balvan. Mostovite se od tipot na postojani mostovi so dol`ina od 120 m, 18 m i 8 metri. Tabela :Zbirna sostojba na lokalni pati{ta i ulici vo op{tina Karbince Lokalni Neprobieni Zemjen Tamponi- Asfal- pati{ta kolovoz rani tirani Vkupno Dol`ina vo km. 42,80 41,10 0,60 23,10 107,60 Povr{ina vo m2 171.200 208.000 1.000 80.500 460.700
Grafi~ki prikaz za soatojbata na lokalnite pati{ta vo op{tina Karbince
Neprobieni Zemjenи Tamponirani Asfaltirani
Tabela : sostojba na pati{tata i ulicite vo op{tina Karbince Neprobieni Zemjen Tamponi- Asfal- Ulici kolovoz rani tirani Vkupno Dol`ina vo km. 3,80 11,50 1,20 17,00 33,50 Povr{ina vo m2 19.000 57.500 6.000 59.500 142.000
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia 36 Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
Grafi~ki prikaz za sostojbata so ulicite
Neprobieni Zemjen kolovoz Tamponirani Asfaltirani
Tabela: mostovi na lokalni pati{ta vo op{tina Karbince Mostovi na lokalni pati{ta S o s t o j b a V k u p n o broj dol`. (m) Tarinci - D.Balvan - vrska so Potrebna rekonstrukcija na magistralniot pat M-5 gorniot stroj/kolovoz 1 120 Argulica - vrska so region- nalniot pat R-6 Relativno dobra 1 22 Dolni Balvan - Gorni Balvan Relativno dobra 1 14 V K U P N O : 3 156
Soobra}aj Gradski i prigradski soobra}aj Avtobuskiot transport vo op{tinite se odviva spored slednive kategorii: Gradski i Prigradski. Prevozot na patnicite na op{tinata [tip i Karbinci go regulira Javnoto pretprijatie Balkan Ekspres. Liniite vo gradskiot i prigradskiot soobra}aj imaat svoj naziv. Nazivot na linijata se ozna~uva so imeto na po~etnata i krajnata destinacija. Prevozot voglavno se vr{i so avtobusi, no na mestata kade {to uslovite na patot ne go dozvoluvaat toa prevozot se vr{i i so taksi vozila. Vo op{tina Karbinci utvrdeni se nekolku logacii za taksi posojki i utvrdena e avto taksi tarifa koja va`i za celata teritorija na op{tinata. Vonliniski taksi prevoz se vr{i do naselenite mesta do koi nema organizirano avtobuski prevoz.
Me|ugradski soobra}aj Me|ugradskiot soobra}aj e reguliran do avtobuski prevoz do side pogolemi mesta vo dr`avata.
@elezni~ki soobra}aj
Niz dvete op{tini postoi infrastruktura za `elezni~ki transport na patnici i stoka preku grankata na `elezni~kata pruga na AD Makedonski @eleznici Skopje - Veles - [tip - Ko~ani. Glavnata `elezni~ka stanica e vo gradot [tip.
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia 37 Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
Vodosnabduvawe [tip Vodosnabduvaweto za komunalni i industriski potrebi na podra~jeto na op{tina [tip se vr{i preku kaptirani izvori od poedine~ni lokalni ili grupni vodovodni sistemi. Vodosnabduvaweto za komunalni i industriski potrebi go vr{i JP Isar so RE Vodovod i kanalizacija so dejnostite: Proizvodstvo i distribucija na voda za piewe, kolektirawe i odveduvawe na otpadna voda. Javen vodovoden sistem ima izgradeno vo gradot i u{te vo 3 selski naselbi (Karaorman, Dolani i Dragoevo). Tie se snabduvaat od podzemni vodi koi se rezultat na infiltracija na re~nata voda koja preku hidrauli~na vrska so vodonosnite sloevi se akumulira vo priobalnite vodni baseni. Od vkupnoto naselenie na gradot [tip na vodovodnata mre`a se priklu~eni okolu 90%. Vkupniot broj na priklu~oci iznesuva 12.791 od koi 11.975 se za doma}instva i 806 se za industrija. Dol`inata na vodovodnata mre`a iznesuva 125km i e so slednava struktura: ^eli~ni cevki (3,75 km) Lieno-`elezni cevki (1,25 km) Azbest-cementni cevki (42,5 km) Plasti~ni cevki (23,75 km) Pocinkovani cevki (53,75 km)
Selskoto naselenie so vkupno 4642 `iteli se snabduva so voda za piewe i komunalni potrebi od prirodni izvori vo najgolem slu~aj. Ostanatite naselbi go re{avaat problemot so vodosnabduvaweto preku javni ~e{mi (od kaptirani lokalni izvori) i individualni ili javni kopani bunari. Vodosnabduvaweto na naselenieto i industrijata e mnogu zna~aen faktor vo obezbeduvawe na higienskite, zdravstvenite i voop{to `ivotnite uslovi za naselenieto, ekonomski faktor vo industriskoto proizvodstvo i sekako osnova za idniot sevkupen razvoj na gradot. Na gradskata vodovodna mre`a se priklu~eni i pove}eto industriski kapaciteti: Agroalumina, Bargala, Metalna, Evropa, @itoleb, Vinarska vizba i Multikrem. Postojat kapaciteti kako {to se @ivinarska farma, Klanica so ladilnik i dr. koi se snabduvaat i od sopstveni bunari pod nivoto na Bregalnica. Zgolemenoto pobaruvawe na kvalitetna voda za potrebite na naselenieto i industrijata i istovremeno se pogolemo zagaduvawe na prirodnite vodoteci go uslo`nuva problemot so voda. Kako indikator za zgolemuvawe na pazarot se `itelite na gradot ~ij broj soglasno napravenite prognozi vo Generalniot urbanisti~ki plan vo 2010 god. bi iznesuval 50.546 `iteli.
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia 38 Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
Pro{iruvaweto na povr{inata na koja pretprijatieto }e obezbeduva uslugi, }e ja prati realizacijata na urbanisti~kite planovi, kako i priklu~uvaweto na gradskiot vodovoden sistem na postoe~kite naselbi koi se vodosnabduvaat od drugi izvori.
Tabela: Vodosnabditelni normi vo l/den/`itel za period od 2000-2010god Period 2000 god. 2005 god 2010 god Gradsko naselenie 250 280 310 l/den/`itel Tabela: Vkupni godi{ni potrebi na naselenieto za period od 2000-2010god Period 2000 god. 2005 god 2010 god Gradsko naselenie 6.548.515 6.486.909 7.000.000 ? m3/godi{no Tabela: Pregled na maksimalnite dnevni potrebi od voda za period od 2000/2010 Period 2000god. 2005god. 2010god. Gradsko naselenie 200.52 240,46 283,70 Industrija l/sek 94,91 115,74 283,70 Vkupno l/sek 295,43 356,20 420,20 Lokalitetite na koi vo naredniot period mo`e da se smeta, no ne za celosno pokrivawe na potrebite se: ¾ Vodozafat Fortuna od kade mo`e da se crpi okolu 100 l/sek ¾ Vodozafat [tipsko Ezero od kade mo`e da se crpi od 100-130 l/sek ¾ Vodozafat ARM-preliminarnite istra`ni raboti poka`uvaat deka od ovoj lokalitet mo`e da se crpi koli~ina od okolu 60 l/sek Vo idnina kvalitetno i kontinuirano vodosnabduvawe na gradot mo`e da se obezbedi so koristewe na akumulirani povr{inski vodi. Povr{inskite vodi od slivot na r. Bregalnica pretstavuvaat edinstven izvor na voda za zadovoluvawe na vkupnite potrebi. Pogodni povr{inski vodeni resursi koi mo`at da bidat koristeni za vodosnabduvawe na naselenieto i industrijata se: • Reguliranite slivni vodi od slivot na rekata Zletovica • Reguliranite vodi od slivot na reka Kozja~ka i reka Arguli~ka Vo idnina se planira izgradba na dve magistralni linii koi }e obezbedat distribucija na vodata do postojnite i novopredvidenite rezervoari za visoka i niska zona. Karbinci Glavnoto gradsko podra~je na op{tinata e grupa od 4 sela: Tarinci (910), Karbinci (640), Dolni Balvan (331) i Nov Karaorman (72), koi imaat vkupno naselenie od 1955 `iteli. Ovie ~etiri sela zaedno so farmite (sviwarska, kravarska i `ivinarska), Learnicata i Farmata za odgleduvawe na pe~urki so voda se snabduvaat od dva centralni bunarski sistemi: "Gerizi" (postoi pove}e od 5 godini) i "Sviwarska farma" (postoi 20 - tina godini), koi me|usebno se nadopolnuvaat.
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia 39 Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
Vodosnabdtelniot sistem Gerizi se sostoi od 3 lokalni bunari so vkupna izda{nost od 15-17 lit/sek i dlabo~ina od okolu 20 - tina metri od koi vodata se pumpa do rezervoar so kapacitet od 250 m3, koj se nao|a na visoramnina na zapad od Tarinci, sistem za hlorirawe i cevkovodi. Celiot sistem e novogradba i e vo dobra sostojba. Site potro{uva~i se povrzani so vodomeri, i nemerenata voda i vodnite zagubi se mali. Iako novite bunari obezbeduvaat pokvalitetna voda, nivnata izda{nost e pomala i sistemot strada od nedostatok na voda vo letniot period koga so potrebnata koli~ina na voda se nadopolnuva od Vodosnabditelniot sistem "Sviwarska farma". Vodosnabditelen sisitem "Sviwarska farma" koristi podzemna voda od 2 bunari so vkupna izda{nost od 15 lit/sek i dlabo~ina od okolu 18 m. Bunarite se vo atarot na selo Tarinci so lokacija na levata strana od patot [tip - planina Pla~kovica. Sistemot ima u{te 3 bunari koi ne se koristat i edna hidroforska stanica so dva hidrofora od po 5.0 m3 koi isto taka ne se koristi. Od izve{taite na Javnoto komunalno pretprijatie "Pla~kovica" - Karbinci, potro{uva~kata na voda za doma}instva e vo prosek okolu 8,7 m3 mese~no po doma}instvo. So prose~en broj od 3 - 4 lica po doma}instvo, dnevnata potro{uva~ka na voda iznesuva 86 l/`itel. Industriskite vodni potrebi, koi se glavno voda za farmite, se procenuvaat na okolu 5 l/sek i na sredno~no nivo se o~ekuva da porasnat na 13 l/sek. Potro{uva~ka l/d/` Neto doma}instva 86 Komercijalni 37 Industrija 204 Zagubi 45 Bruto 371
Op{to zemeno raspolo`ivite koli~ini na voda vo op{tina Karbinci se vo ramkite na potrebnite. Problemite so nedostatok na voda vo letnite periodi se: (a) golemata potro{uva~ka na voda poradi koristewe na istata za navodnuvawe, so sitovremena ograni~ena izda{nost na izvorite (Crvulevo, Gorni Balvan) , i (b) golemite zagubi vo ve}e zastarenata razvodna mre`a (Krupi{te i posebno vo farmite).
Navodnuvawe Za potrebite na navodnuvawe na obrabotlivoto zemjodelsko zemji{te na terirorijata na op{tinite [tip i Karbinci izgradeni se dva magistralni distributivni kanali: t.n. : desen i lev. Desniot magistralen kanal e vo dol`ina od 27 km dodeka leviot magistralen kanal imao dolzina od 15 km. Dvata magistralni kanala se navodnuvaat vkupno 5335 hektari obrabotliva povr{ina preku slednive sistemi: (1) izgradenata mre`a od glavni kanali so detalna kanalska mre`a (cevkovodi) vo dol`ina od 150 km na teritorijata na op{tinite [tip i Karbinci, (2) zemjenata kanalska mre`a vo dolzina od 130 km i (3) mre`ata za odvodnuvawee vo dolzina od 36 km.
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia 40 Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
Vo 1990 god izgotven e glaven proekt za brana na Kozja~ka reka, me|utoa istiot ne e realiziran. Branata na Kozja~ka reka e dvonamenska za navodnuvawe i snabduvawe so voda za del od naselenieto na teritorijata na op{tina Karbinci. Kapacitetot na branata e 4500000 m3. Celiot sistem e vo upotreba no treba da se rehabilitira i da se usovr{uva.
Kanalizacija
Fekalna kanalizacija [tip So kanalizacionata mre`a e pokrieno okolu 80% (12.290 priklu~oci) od urbanoto naselenie i negovata dol`ina iznesuva 97 km. Fekalen kanalizacionen sistem vo Op{tinata [tip ima samo gradot so naselbata Tri ^e{mi. Selskite naselbi nemaat kanalizaciona mre`a. Struktura na kanalizaciona mre`a e slednava:
Kerami~ki cevki (20,37 km) Plasti~ni cevki (22,31 km) Betonski cevki (23,28 km) Azbest-cementni cevki (31,04 km) Kanalizacijata e re{ana na sledniot na~in: fekalnite otpadni vodi od domakinstvata vo gradot preku sekundarnata mre`a se prifa}aat vo glavniot sobiren kolektor koj po~nuva od prigradskata naselba Tri ^e{mi i zavr{uva vo mesnosta Kalimerovo kade istite slobodno se izlevaat vo rekata Bregalnica. Podra~jata koi ne se opfateni vo kanalizacionata mre`a otpadnite vodi gi odlagaat vo septi~ki jami. Odveduvaweto na otpadni vodi na grad [tip vo planskiot period }e se odviva preku separatna postoe~ka i novopredvidena kanalska mre`a. Vo naredniot period osnovna zada~a treba da bide, rekonstrukcija na postoe~kata i izgradba na novo predvidenata mre`a so cel gradot da za`ivee kako vistinska urbana sredina, posebno {to so GUP do 2010 godina se pravat napori za vklopuvawe na bespravno izgradenite naselbi. Predvidenata mre`a opfa}a: • Rekonstrukcija na postojnata kanalska mre`a, • Priklu~uvawe na postoe~kite stanbeni i industriski objekti, • Priklu~uvawe na novopredvidenite stanbeni i industriski objekti • Konfiguracijata na terenot i niveletskoto re{enie na izgradenite kanali ovozmo`uva gravitaciono odveduvawe na otpadnite vodi.
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia 41 Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
Karbinci Organizirano odveduvawe na otpadnite vodi kako od doma}instvata taka i od industrijata ima samo vo Karbinci , Tarinci i Dolni Balvan. Ne postojat postrojki za prerabotka na otpadnite vodi, tuku otpadnite vodi od doma}instvata i farmite direktno se ispu{taat vo reka Bregalnica. Ova go zagaduva izvorot na voda za [tip, koj se snabduva so voda od plitki bunari na okolu 4 km nizvodno od ispustite na otpadni vodi. Vo ostanatite naseleni mesta Fekalnite vodi se odveduvaat vo individualni septi~ki jami, mestimi~no povr{inski. Op{tinata ima celosna proektna dokumentacija za kanalizaciski sistem i fabrika za prerabotka na otpadnite vodi za naselenite mesta: Argulica, Dolni Balven, Krupi{te i Radawe.
Atmosferska kanalizacija [tip Atmosferskata kanalizacija za gradot postoi kako poseben sistem za odveduvawe. Izgradeniot sistem za odveduvawe na fekalni vodi ne gi tretira atmosverskite vodi (zatoa istiot mora da se izgradi kako poseben sistem, izdvoen od sistemot za fekalni vodi). Dosega izgradenata fekalna kanalizacija so vkupna dol`ina od 11320m e nedovolna za da se re{i odveduvaweto na atmosverskite vodi. Recipienti na atmosverskata kanalizacija se reguliranoto korito na rekata Otiwa i koritoto na rekata Bregalnica. Atmosverskite vodi, prifateni od sistemot na amosverskata kanalizacija se ispu{ta vo recipientot preku 18 iste~ni mesta, od koi 9 gravitiraat vo rek Otiwa a ostanatite 9 vo rekata Bregalnica. Vo idnina se planira izgradba na kanalizaciona mre`a vo dol`ina od 27012m. Koncepcijata na ovaa atmosferska kanalizacija e usvoena od tehno ekonomski aspekt za da se dobijat funkcionalni profili i pomali dol`ini na primarnite kanali (cevkovodi), za da istite ne se opteretuvaat nepotrebno so golemi koli~ini na atmosverski vodi. Isto taka biten element pri izborot na trasite i profilite e postojniot stepen na izgradenost na podra~jeto na postojnata infrastruktura.
Karbinci Vo op{tinata Karbinci ne postoi atmosferska kanalizacija, odnosno atmosverskite se ispu{taat slobodno po povr{inata na terenot.
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia 42 Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
Deponirawe na komunalen otpad [tip Cvrstiot otpad vo gradot se deponira na lokalitetot m.v."Tre{tena Skala" utvrdena so urbanisti~kiot plan na [tip, koja se nao|a na 4 km od gradot [tip i na 2 km od obikolniot pat Skopje-Strumica. od koga }e se napolnat se zatrupuvaat i napu{taat. Izborot na lokacijata e potvrden so elaborat za za{tita na `ivotnata sredina i ima odobrenie od Ministerstvoto za Zdarvstvo, kako i odobrenie za koristewe na ime na JP Isar. Karbinci Organizirano sobirawe, transport i deponirawe na komunalen cvrst otpad od domakinstvata ima samo vo naselenite mesta: Karbinci, Tarinci, Dolni Balvan, Krupi{te i Radawe. Tabela: Pokrienosta na naselenitei mesta so komunalni uslugi Komunalna usluga Sporedbeni Organizirano Tretman na otpadni Komunalen parametri vodosnabduvawe vodi otpad ( %) ( %) ( %) Broj na naseleni mesta
/ Vkupen broj na 14 od 25 2 od 25 8 4 od 25 16 56 naseleni mesta Broj na `iteli / 3 950 od 1 552 od 2 316 od 91 36 53 Vkupen broj na `iteli 4342 4342 4342 Povr{ina na 126 od pokrienost / Vkupna 49 23 od 259 9 54 od 259 21 259 povr{ina (km)
Telekomunikacii [tip i Karbinci Dvete op{tini se opfateni so komunikaciskata infrastruktura: po{tenskiot i telefonskiot soobra}aj (mobilen i fiksen) Vo objektite na AD Makedonska po{ta se vr{at po{tenski uslugi: priem na pisma, paketi, uplata i isplata na pari~ni sredstva i sl. Vo ramkite na sistemot na AD Makedonski Telekomunikacii kako nacionalen fiksen telefonski operator funkcionira i mre`nata grupa [tip. Vo nea e opfatena celata teritorija na op{tinata. Najgolema razvienot na fiksnata telefonska mre`a vo op{tinata ima vo gradot [tip, koja se karakterizira so sredna razvienost i iznesuva 27,66 telefonski priklu~oci na 100 `iteli. Poradi narasnatite potrebi na `itelite od ovaa op{tina, stopanskite objekti i drugite korisnici na ovoj vid uslugi se o~ekuva zgolemuvawe na gustinata do 40 telefonski priklu~oci na 100 `iteli. Vo Karbinci se smesteni avtomatski centrali od tipot KATC so vkupen kapacitet od 1000 pretplatnici. Raspolo`ivite kapaciteti se vo
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia 43 Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
ramkite na potrebnite, a vo telefonskite centrali i podzemnite telefonski kablovi ima rezerva za pro{iruvawata. Teritorijata na op{tinite [tip i Karbinci e pokriena i so mre`ata na mobilnata telefonija odnosno so mre`ite na dvata mobilni operatori AD Mobimak i AD Kosmofon.
Energetika [tip Snabduvaweto na op{tina [tip so elektri~na energija se vr{i isklu~ivo od elektroenergetskiot sistem na Republika Makedonija. Na teritorijata na op{tinata ne postojat drugi energetski izvori, {to zna~i deka vo energetska smisla op{tinata se javuva kako konzumno podra~je. Poradi oskudnite prirodni bogatstva, hidropotencijal i rudi, na podra~jeto na op{tinata [tip ne se planira izgradba na hidro ili termoelektrani. Isto taka ne se koristat i alternativnite vidovi na energija. Poradi pogore ka`anoto, planiraweto na energetskata infrastruktura na [tip vo periodot do 2010 godina se sveduva na planirawe na razvojot na prenosnata i distributivnata elektroenergetska mre`a na konzumot na Op{tinata i gradot [tip. Pri planiraweto na elektromre`ata vo sekoj moment treba da bidat ispolneti pove}e uslovi, pa taa vo celost da ja vr{i svojata funkcija. Vrz osnova na razvojniot plan na prostorot , planovite za industriskiot razvoj, za porastot na standardot na naselenieto, razvojnite planovi dobieni od JP ESM Elektrodistribucija [tip, a vodej}i smetka za ispolnuvawe na potrebnite uslovi, napraveno e planiraweto za razvoj na elektroenergetskata infrastruktura na [tip. Na teritorijata na grad [tip se planirana e izgradba pove}e trafostanici: • TS 400/110 kV [tip so dvoen priklu~en 400 kV dalnovod. • TS 110/35/10 kV • Dogradba na edna postoe~ka 35/10 kV so cel zgolemuvawe na nejzinata mo}nost. • Izgradba na pove}e TS 10/4 kV vo industriskite zoni, i vo delovite na gradot kade e predvideno domuvawe. Spored predviduvawata samo vo delot za domuvawe vo 2010 }e bidat potrebni 157 trafostanici za napojuvawe na 16305 doma}instva, {to zna~i 54 novi 10/4 TS vo ovaa zona. Za uli~noto osvetluvawe se planira nadograduvawe so svetilki 250W i 400 W natriumovi i `ivini postaveni na 10m metalni stolbovi na soobra}ajnicite, i so svetilki `ivini 125W postaveni na elektri~nite stolbovi ili na metalni stolbovi 6m, vo sporednite ulici.
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia 44 Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
Karbinci Site naseleni mesta vo Op{tinata Karbinci se elektrificirani u{te od pedesetite godini na minatiot vek. Napojuvaweto so elektri~na energija na op{tinata Karbinci e od konzumnoto podra~je na Elektroistok - [tip, a energetskata infrastruktura e prtetstavena so: 10 kV dalnovodi, trafostanici 10/0.4 kV i niskonaponskata mre`a vo site naseleni mesta. Niskonaponskiot razvod na op{tinata Karbinci e izveden od drveni stolbovi i mestimi~no armirano betonski, na toj na~in e obezbeden niskonaponskiot razvod za doma}instvata i industrijata. Industriskite kapaciteti raspolagaat so sopstveni distributivni objekti, stolbni TS10/0,4 kV so vozdu{ni 10 priklu~oci. Raspolo`ivite elektro distributivni kapaciteti se vo ramkite na potrebnite. Problemite se javuvaat poradi dotraenost na drvenite stolbovi kako rezultat na {to doa|a do prekini vo snabduvaweto so elektri~na energija.
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia 45 Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
7. Biznis opkru`uvawe
7.1. Banki, finansiski institucii i uslugi Во општина Штип постојат експозитури на неколку банки кои вршат finansiski услуги za potrebite na pravnite i individualnite lica od op{tinite [tip i Karbinci. Од осигурителните компании со свое седиште е присутна „КЈУБИ“ Македонија. Финансиски институции (ФИ) koi kreditiraat pravni lica, pred se od sektorot na mali i sredni pretprijatija (MSP). Vo princip vo [tip se prisutni skoro site kreditnite linii za finansirawe na privatniot sektor: APEX ГЛОБАЛЕН ЗАЕМ НА ЕВРОПСКА ИНВЕСТИЦИОНА БАНКА (ЕИБ) Износ на кредитот во УСД · 20.000 - 12,5 милиони КРЕДИТНА ЛИНИЈА ЗА НАБАВКА НА ОБРТНИ СРЕДСТВА НА ФОНДАЦИЈАТА ИНСТИТУТ ОТВОРЕНО ОПШТЕСТВО МАКЕДОНИЈА (СОРОС) Износ на кредитот во ЕВРА · До 8.000 КРЕДИТНА ЛИНИЈА ЗА ФИНАНСИРАЊЕ НА КВАЛИФИКУВАНИ СТРУЧНИ ЛИЦА Износ на кредитот во ЕВРА · 10.000 - 150.000 КРЕДИТНА ЛИНИЈА ЗА РАЗВОЈ НА МИКРО И МАЛИ ПРЕТПРИЈАТИЈА НА КРАЛСТВОТО ХОЛАНДИЈА ПРЕКУ МАКЕДОНСКИОТ РАЗВОЕН ФОНД ЗА ПРЕТПРИЈАТИЈА (МРФП) Износ на кредитот во ЕВРА · до 10.000 (за индивидуални претприемачи - дефинирани како: фармери со максимум 10ха земја, самовработени или микро бизниси со максимум 5 вработени) - преку трговски посредник - заем тип 1 · 15.001 - 75.000 (за мали претпријатија) - заем тип 2 · до 15.000 (за микро претпријатија) -заем тип 3 КРЕДИТНА ЛИНИЈА НА МАКЕДОНСКА БАНКА ЗА ПОДДРШКА НА РАЗВОЈОТ (МБПР) ЗА ФИНАНСИРАЊЕ НА ПРОИЗВОДСТВОТО НАМЕНЕТО ЗА ИЗВОЗ Износ на кредитот во ЕВРА · 30.000 - 2.000.000 КРЕДИТНА STOKOVA ЛИНИЈА ОД РЕПУБЛИКА ИТАЛИЈА Износ на кредитот во ЕВРА · 50.000 - 2.000.000 КРЕДИТНА ПРОГРАМА ЗА РАЗВОЈ НА ЗЕМЈОДЕЛСТВОТО ОД ФОНДАЦИЈАТА ИНСТИТУТ ОТВОРЕНО ОПШТЕСТВО МАКЕДОНИЈА (СОРОС) Износ на кредитот во ЕВРА · До 10.000 КРЕДИТНА ПРОГРАМА НА KFW ЗА МИКРО-ФИНАНСИРАЊЕ Износ на кредитот во ЕВРА · Микро кредити - до 15.000 ЕВРА · Мали кредити - 15.000 -50.000 ЕВРА IFAD1 ПРОЕКТ Износ на кредитот во УСД · До 35.000 за индивидуални фармери · До 75.000 за МСП во земјоделството IFAD2 ПРОЕКТ Износ на кредитот во ЕВРА · Втора категорија - до 25.000 · Трета категорија - до 75.000 · Четврта категорија - до 75.000 · Микро кредити - до 2.000 КРЕДИТНА ЛИНИЈА НА KFW (КМБ) Износ на кредитот во ЕВРА · 50.000-400.000 (за почетници, до 250.000)
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia 46 Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
ФАРЕ КРЕДИТНА ЛИНИЈА Износ на кредитот во ЕВРА · Максимум до 30.000 СМЕ КОМЕРЦИЈАЛЕН ФИНАНСИСКИ ФОНД Износ на кредитот во УСД · 10.000 - 100.000
Isto taka, site ovie, kako i nekoi drugi kreditni linii se dostapni za biznisite i pravnite lica preku postoewe na ekspozituri na skoro site komercijalni banko vo RM. Vo prodol`enie se dadeni kontakt informaciite na ekspoziturite na komercijalnite banko vo [tip:
ИНВЕСТ БАНКА АД.- СКОПЈЕ
1.Iнвестбанка Експозитура [тип Адреса „Ванчо Прке“ бб. 2000 Штип Телефон 032/383-410 Факс - Лице за контакт Илија Најдов
МАКЕДОНСКА БАНКА А.Д СКОПЈЕ
Македонска банка Експозитура Штип Адреса Плоштад „Слобода“ бб, 2000 Штип Телефон 032/394-888;386-890 Факс 032/394-888 Лице за контакт Михо Штерјов Е – mail [email protected]
ОХРИДСКА БАНКА А.Д СКОПЈЕ
Охридска банка Експозитура Штип Адреса „Ванчо Прке“ бб , 2000 Штип Телефон 032/384-707 Факс 032/384-707 Лице за контакт Панче Милев Е – mail -
РАДОБАНК А.Д. – СКОПЈЕ
Радобанк Експозитура Штип Адреса „Ванчо Прке“ бб, 2000 Штип Телефон 032/386-900;386-901 Факс 032/386-900;386-901 Лице за контакт Зоран Коларов, Елизабета Милановска Е – mail [email protected] [email protected]
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia 47 Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
СТОПАНСКА БАНКА А.Д. СКОПЈЕ Стопанска банка Филијала Штип Адреса „Јосив Ковачев“ 8, 2000 Штип Телефон 032/393-266 Факс 032/393-466 Лице за контакт Весна Ангеличкова Е – mail [email protected]
УНИВЕРЗАЛНА ИНВЕСТИЦИОНА БАНКА Универзална- Експозитура Штип инвестициона банка Адреса „Ванчо Прке“ бб, 2000 Штип Телефон 032/388-303 Факс 032/388-303 Лице за контакт Зоран Митев
7.2. Lokalna dano~na politika na [tip i Karbinci
Vo soglasnost so generalniot proces na decentralizacija vo Republika Makedonija, eden od klu~nite dimenzii e i fiskalnata decentralizacija, t.e. fiskalna avtonomija vo nadle`nosta na lokalnite samoupravi. Osven transferite od buxetot na centralnata vlada, koi sekako sleduvaat vo soglasnost so zakonot za finansirawe na edinicite na lokalnata samouprava (ELS), drugi zakoni i prate~ka regulativa im ovozmo`uvaat na ELS finansiska avtonomija i vo odreduvaweto na visinata na slednive danoci i dava~ki na lokalno nivo:
• Danoci na nedvi`en imot, poklon i nasledstvo (Zakon za danoci na imot) • Komunalni taksi za priklu~uvawe i koristewe na site vidovi na komunalnata infrastruktura ( Zakon za komunalnite taksi), i • Administrativni taksi ( Zakon za izmeni na zakonot za administrativni taksi Visinata na ovie lokalno definirani danoci i dava~ki, kako i efikasnosta vo nivnoto definirawe i izdavawe dozvoli i dokumentacija za start na novi biznisi, kako i pro{iruvawe na dejnosta ili obemot na postoe~kite biznisi (firmi) se eden od klu~nite faktori na lokalniot biznis ambient vo sekoj lokalen teritorijalitet.
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia 48 Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
Visinata na ovie danoci idava~ki za op{tinite [tip i Karbinci iznesuvaat: Tip Danok, ili dava~ka [tip Karbinci Edine~na Cena Edine~na Cena [MKD], [MKD], ili % iznos ili % iznos Danok na nedvi`en imot 3 % 3 % Komunalni uslugi: Vodosnabduvawe 40,9 [MKD/m3] 15 [MKD/m3] cevovod so pumpni stanici 10 [MKD/m3]-gravitaciski cevkovod Kanalizacija 16,4 [MKD/m3] 5 [MKD/m3] Upravuvawe so cvrst 1.9 [MKD/m2] deloven 50 [MKD/firma] otpad prostor i 1.4 mese~en nadomest [MKD/m2] dvorna povr{ina8 Elektri~na9 energija 4 MKD/KWh 4 MKD/KWh Telefonija, Ima Ima PSTN, ISDN Ima Ima Mobilna Ima Ima telefonija Internet Pristap Ima Ima
7.3. Aspekti na urbanisti~ko planirawe i ceni za nadomest na dodeluvawe i koristewe na grade`no zemji{te Strategijata za urbanisti~ko planirawe, a osobeno delot koj se odnesuva za urbanizirawe i ureduvawe na grade`no zemji{te za industriski potrebi na teritorijata na op{tinite [tip i Karbinci e od osobena va`nost za idniot lokalen ekonomski razvoj. Tuka klu~ni atributi za ravoj na lokalnata ekonomija na regionot se: Raspolo`ivosta (kapacitet vo ha ili m2) i cenata na kupuvawe na grade`noto zemji{te Stepenot na urbanizacija, t.e. uredenost na lokaciite za industriski objekti so komunalna infratsruktura, kako i nadomestot za dodeluvawe i ureduvawe na istot (t.n. komunalni taksi) Postapkata za dodeluvawe na grade`no zemji{te i dozvoli povrzani so otvarawe na nov i stepenot na nejzinata efikasnost , t.e. efikasnost i efektivnost na institucionalnata ili “ meka” infrastruktura
8 Za deloven prostor so vkupna korisna povr{ina pogolema od 100 m2, se napla}a mese`en pau{al od 200 MKD. 9 Elektri~nata energija, telefonijata (obi~na i mobilna) ne se predmet na lokalna dano~na politika i nivnite ceni se definirani na nacionalno nivo preku uslugite na nacionalnite javni pretprijatija (Elektrostopanstvo na Makedonija) ili pretprijatija vo me{ovita sopstvenost (A.D. Telekominikacii, Mobimak A.D)
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia 49 Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
Dosega, i spored zakonot za grade`no zemji{te na RM, sopstvenosta na grade`noto zemji{te (koe ne e vo privatna sopstvenost) e na nacionalno nivo, t.e. sopstvenik e RM. Spored toa, i cenata na grade`noto zemji{te seu{te se odreduva na nacionalno nivo, i vo odnos na definirani zoni vo Makedonija. Kako i da e, spored noviot Zakon za Teritorijalna Podelba na RM, i sproveduvaweto na delbeniot bilans na imotot i grade`noto zemji{te na RM, vo nadle`nost na edinicite na lokalnata samouprava po zavr{uvawe na lokalnite izbori vo Mart 2005 god. }e bide i utvrduvawe na cenata na grade`noto zemji{te vo ramkite na lokalniot teritorijalitet na sekoja op{tina. Pristapot i strategijata na op{tinite [tip i Karbinci vo odnos urbanisti~koto planirawe za potrebite na idniot lokalen ekonomski razvoj i negovite klu~ni atributi se klu~en faktor za podobruvawe na biznis opkru`uvaweto, i razvoj i poddr{ka na pretpriemni{tvoto i razvoj na postoe~kite biznisi. Slednava tabela dava prikaz za postojnata politika vo odnos na elementite na programite za urbanisti~ko planirawe za 2005 god. na [tip i Karbinci za delovni objekti: Zona Postoe~ka cena na Nadomest za dodeluvawe i grade`no zemji{te, koristewe grade`no [MKD /m2] zemji{te, [MKD /m2] [tip Zona I 4,450 Zona II 3,710 Zona III 600 – 700 3,140 Zona IV 2,650 Karbinci Zona Karbinci 160 50 % od nadomestokot za Zona Tarinci 100 [tip, ili 150 MKD/m2 samo za urb. dok.10
[tip Prostornoto i urbanisti~ko planirawe, kako i ureduvaweto na grade`noto zemji{te i drugi komunalni dejnosti i uslugi za [tip e vo nadle`nost na Javnoto Pretprijatie za Urbanizam i ureduvawe na grade`no zemji{te [TIP-PROEKT p.o. od op{tina [tip. Vo op{tina Karbinci taa nadle`nost pripa|a na op{tinata.
10 Vo Karbinci nadomestokot se odnesuva samo za izrabotka na urbanisti~ka dokumentacija, dodeka obvrska na investitorot e da go finansira priklu~uvaweto kon komunalnite objekti. Za parcelite kade postoi infratsruktura, cenata se utvrduva kako 50 % od nadomestokot za op{tina [tip.
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia 50 Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
Industriskata zona Sever i Zapad se prika`ana na delot od urbanisti~kiot plan na gradot [tip. Industriskata zona Zapad koja se protega zapadno od magistralniot pat Skopje- [tip ima urbanizirano 15 parceli so vkupna povr{ina od 30,7 ha. Od niv nedodeleni se tri parceli so vkupna povr{ina od 8,500 m2 so vkupna korisna povr{ina od 3,300 m2.
Parcela Vkupna Korisna Nadomest Br. povr{ina Povr{ina MKD/m2 Sever m2 m2 44 2542 910 1.758.630 47 1764 780 1.507.400 Zapad 51 4170 1600 3.092.100
Urbanizirani parceli so grade`no zemji{te isto taka ima na nekolku drugi lokacii vo gradot kako: Industriskata zona Sever Naselba Babi Industriska zona Kalenica Stokokoop Balkanska zona
Urbanizirana zona vo op{tina [tip
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia 51 Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
Karbinci
Op{tinata Karbinci pravi napori da se obezbedat site pogodnosti i uslovi za otvarawe industriski pogoni na teritorijata na Op{tinata se so cel privlekuvawe na idnite investitori i mo`nosti za vrabotuvawe na naselenieto. Mo`nost za ova dava doneseniot Generalniot urbanisti~ki plan na Karbinci vo koj se postaveni osnovite za Urbaniziran stopanski kompleks - Blok 2 vo selo Karbinci, kako preduslov za ekonomskiot razvoj na Op{tinata. Ovoj kompleks se nao|a vo blizina na zgradata na Lokalnata samouprava i za istiot se potrebni minimum sredstva za doureduvawe, bidej}i vodovodnata, kanalizacionata, elektri~nata i PTT mre`ata pominuvaat pokraj iostiot.
Ovoj detalen urbanisti~ki plan opfa}a prostor od 8,23 hektari, a strukturata na objektite predvideni na ovoj prostor e:
• parceli za objekti ( 26 na broj ) 66,00 % • ulici, parkovi i trotoari 20,00 % • zelenilo 4,40 % • pe{a~ki ulici 3,60 % • vodni tekovi 6,00 %
Spored dejnosta za koja se nameneti objektite, strukturata e slednata:
- Stopanstvo - 16 objekti so 66,2 % od vkupnata povr{ina ; - Zdravstveni ambulanti na 1,2 % od povr{inata ; - Veterinarna stanica na 0,9 % od povr{inata ; - Benzinska stanica na 4,6 % od povr{inata ; - Po{ta i banka na 3,0 % od povr{inata ; - Policiska stanica na 1,1 % od povr{inata ; - Sto~en pazar na 12,8 % od povr{inata; - Restorant na 4,0 % od povr{inata ; - Depo za te{ki vozila na 6,2 % od povr{inata .
Mo`nosta za otvarawe na industriski pogoni vo op{tinata pokraj so samiot detalen urbanisti~ki plan kade se predvideni 16 parceli za stopanski objekti na 66,2 % od vkupnata povr{ina se gleda i vo donesenata Odluka za visinata na nadomestokot za ureduvawe na grade`noto zemji{te na teritorijata na op{tina Karbinci. Spored odredboite na ovaa Odluka se dadeni mo`nosti za:
Osloboduvawe od nadomestokot (dokolku se raboti za proekt koj }e ovozmo`i vrabotuvawe na pogolem broj na rabotnici);
Visinata na nadomestokot za ureduvawe na grade`noto zemji{ten e mo`e da bide povisok od 50 % od istiot vo op{tina [tip. Toa zna~i deka vo izgradbata na komunalnata infrastruktura na predmetnata lokacija lokalnata samouprava so sopstveni sredstva }e u~estvuva vo visina do 50 %.
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia 52 Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
Urbanizirana zona vo op{tina Karbinci
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia 53 Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
7.4. Poddr{ka na biznis sektorot - Biznis inkubator i konsultntski uslugi
Vo [tip postoi biznis inkubator “Turtel-Inkubator” dooel – [tip. Organizacijta e formirana na 25 Juli 1997 godina kako dru{tvo za pomo{ i poddr{ka na malite i sredni pretprijatija ( MSP ) vo nivnata rabota na teritorijata na [tip i isto~niot region na Makedonija. Inkubatorot e formiran so tehni~ka i finansiska pomo{ na Agencijata za privatizacija na R.Makedonija i Svetska Banka so edinstven osniva~ AD “Turtel “ – [tip koj vlo`i osniva~ki vlog od probli`no 11.000.000,00 denari deloven prostor so koj Inkubatorot stopanisuva. “Turtel – Inkubator” svojata dejnost ja obavuva preku tri organizacioni celini i toa : 1. Administracija 2. Uslugi 3. Centar za pomo{ i poddr{ka na MSP Inkubatorot ima pet vraboteni lica.Edno od niv e upravitel na Inkubatorot i menaxer na centarot za pomo{ na MSP a ostanatite se asistenti na menaxerot. Inkubatorot raspolaga so deloven prostor od 1.635 m2 koj go izdavame pod zakup na na{ite ~lenki i kancelarii so povr{ina od 107 m2. Aktivnostite na Inkubatorot se: • Vr{i kosultacii so idni biznismeni koi imaat nekakva ideja za biznis se do formirawe na nivno sopstveno pretprijatie • Vr{i ocenka na biznis ideite i da izrabotuva biznis planovi kako za novite idei taka i za analiza na raboteweto na ve}e postoe~kite dru{tva • Izrabotuva biznis planovi za aplikacija za kredit pred finansiskite institucii za site krediti koi se na raspolagawe na MSP vo R.Makedonija • Organizira obuki za novi ve{tini za nevraboteni lica • Sovetuva biznismeni vo vrska so biznis planiraweto • Knigovodstveni uslugi na ~lenkite na Inkubatorot i site drugi zainteresirani MSP vo gradot i okolinata • Sproveduva programi za sovetuvawe na nevrabotenite vo vrska so otpo~nuvawe na biznis, formi na registracija na firmi i sl. • Pretstavuva del od timot vo Op{tina [tip koj izraboti programa za razvoj na MSP so ogled na otpo~nuvaweto na procesot na tranzicija vo R.Makedonija. Kako rezultat na taa programa vo [tip se formiraa golem broj MSP.
Do sega inkubatorot ima pru`eno uslugi na pove}e od 200 firmi od koi 21 stanaa ~lenki na Inkubatorot. Od vtorata polovina na 2000 godina Inkubatorot raboti na principot na samofinansirawe i uspe{no gi izvr{uva svoite aktivnosti se do denes.
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia 54 Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
8. Локална самоуправа Op{tina e edinica na lokalna samouprava, kako zaednica na `itelite na odredeno podra~je, utvrdeno so zakon, koja preku svoite organi i preku administracijata i organiziranite javni slu`bi ovozmo`uva vr{ewe na nadle`nostite propi{ani so zakon. Op{tinite, vo ramkite na zakonot, imaat pravo na svoeto podra~je da gi vr{at rabotite od javen interes od lokalno zna~ewe, {to ne se isklu~eni od nivna nadle`nost ili ne se vo nadle`nost na organite na dr`avnata vlast. Органите на Општината се избираат на слободни и демократски избори со мандат од 4 години. Локалната власт е раководена од: 1. Совет на Општина – претставнички орган на граѓаните 2. Градоначалник – извршен орган и претставник на Општината
Совет на Општина Советот на Општината е претставнички орган на граѓаните. Brojot na ~lenovi na sovetot se utvrduva vo zavisnost od brojot na `itelite vo op{tinata; sоветот на Општината [tip го сочинуваат 23, a na Op{tinata Karbinci 9 pretstavnici на граѓани избрани на општи, непосредни и слободни избори со тајно гласање. Членовите на Советот се избираат за време од 4 години во согласност со Закон. Советот на Општината избира председател од редовите на членовите на Советот со мандат од 4 години. Председателот на Советот ги свикува и раководи со седниците на Советот на Општината, се грижи за организацијата и работата на Советот, ги потпишува одлуките и актите на Советот и ги доставува на Градоначалникот заради прогласување и објавување.
Градоначалник Градоначалник се избира секоја четврта година на општи, непосредни и слободни избори со тајно гласање, во согласност со Законот со кој се регулираат локалните избори. Градоначалникот, според Член 50 од Законот за Локална Самоуправа („Службен весник на Р.М “; број 5/2002), ги има следните надлежности:
• Ја претставува и застапува Општината • Ја контролира законитоста на прописите на Советот • Ги објавува прописите на Советот во службеното гласило на Општината • Го обезбедува извршувањето на одлуката на Советот • Го обезбедува извршувањето на работите кои што со Закон и се делегирани на Општината • Иницира и предлага донесување на прописи од надлежност на Советот • Го предлага годишниот Буџет и годишната сметка на буџетот на општината • Го извршува Буџетот на Општината • Избира директори на јавните служби кои ги основала Општината, врз основа на јавен конкурс • Редовно го известува Советот за извршувањето на своите надлежности во согласност со Статутот
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia 55 Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
• Решава во управни работи за права, обврски и интереси на правни и физички лица, во согласност со Закон • Донесува правилник за систематизација на работните места на општинската администрација • Раководи со општинската администрација • Одлучува за вработувањето, правата, должностите и одговорностите на вработените во општинската администрација, доколку поинаку не е определено со Закон • Обезбедува правилно и законито користење, одржување и заштита на сопственоста на Општината, согласно со Закон и Статутот и • Врши други работи утврдени со Закон и Статутот.
Организациона Поставеност на ЛС Штип
За вршење на определени управни, стручни и други работи во рамките на надлежностите за кои самостојно одлучува Општината, за доверените надлежности и надлежности што се извршуваат во согласност со надлежниот орган на државната управа се образуваат управни органи на Општината. Управните органи се образуваат како: инспекции, одделенија, отсеци и реферати. Sega{nata organizaciska {ema na op{tinata e slednava:
Локална самоуправа
Градоначалник Совет на Општината
Кабинет на Претседател на Работни тела Градоначалник советот на советот
Управни органи Административни органи
Инспекција за Општински центар Служба за административни комунални работи на граѓаните и правни работи
Инспекција за • Центар за информирање Служба за материјално и патишта и сообраќај на граѓаните финансиско работење • ЛЕР канцеларија • ИКТ центар Одделение за комунални Служба за општествени работи, патишта и сообраќај дејности
Me|utoa, spored generalniot proces na decentralizacija vo RM, i konkretno spored zakonot za lokalna samouprava, po zavr{uvaweto na izborite za edinicite na lokalna samouprava (ELS) vo Mart 2005 organizacijata na ELS i nivnite organi }e pretrpat izmeni soglasno nivnite nadle`nosti i odluki.
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia 56 Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
Организациона Поставеност на ЛС Карбинци
За секоја надлежност Советот има формирано постојани работни тела (комисии и одбори), а нивната надлежност е утврдена со одлука за составот, задачите, начинот на работа и надлежноста на работните тела („Службен гласник на Општина Карбинци“, бр.3/97).
• Постојани комисии на Советот се: ¾ Комисија за мандатни прашања, именување и разрешување ¾ Статутарно-правна комисија ¾ Комисија за верски прашања ¾ Комисија за претставки и поплаки ¾ Комисија за цивилна одбрана ¾ Комисија за меѓуопштинска и меѓународна соработка ¾ Komisija za javni nabavki
Комисиите се составени од 5(пет) члена.
Јавни претпријатија Јавни претпријатија-Штип Државни јавни претпријатија кои имаат свои подружници во Општина Штип се следните: • Електростопанство на Р.Македонија – Електродистрибуција • ЈП Македонски пошти – подружница • ЈП Македонски шуми – подружница • ЈП за стопанисување со станбен и деловен простор на Р.Македонија • Јавното претпријатие за урбанизам, уредување на градежно земјиште “Штип-Проект”- Штип • ЈП „Исар“- Претпријатие за комунално-производни и услужни работи Исар
Јавни претпријатија-Карбинци Локалната самоуправа Карбинци заради извршување на своите функции има основано Јавно Претпријатие Ј.П.„Плачковица“-Карбинци формирано со одлуки на Советот на Општина Карбинци.
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia 57 Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
9. Zdravstvo i socijalen sektor
9.1 Zdravstvo Медицинскиот центар е фомиран далечната 1964 година и до денес прерасна во регионален центар за источна Македонија. Во областа на здравството работи медицинскиот центар со еден здравен дом, две болници, физикална терапија и повеќе аптеки. Отворени се повеќе приватни здравствени ординации од примарното здравство, специјалистички ординации и аптеки. 9.1.1 Здравствена мрежа (Javen Sektor)
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia 58 Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
Slednava tabela dava prikaz za sostojbata so vrabotenite vo zdravstveniot sektor vo regionot na dvete op{tini: Кадар Кадар Општи лекари 16 Општи лекари 9
Специјалисти 99 Специјалисти 8 Стоматолошки 15 Стоматолошки 4 специјалисти специјалисти Општи 12 Општи 3 специјалисти специјалисти Фармацеути: 11 Фармацеути 6 Ординaции Ординaции Лекарски 37 Лекарски 30 Стоматолошки 9 Стоматолошки 10 Аптеки 4 Аптеки 12 Лаборатории 2 Лаборатории 5
9.3 Socijalen sektor
Slednata tabela dava slika za sostojbata vo odnos na socijalnata politika na [tip i Karbinci, i podatoci za primatelite na pari~na pomo{ vrz razni osnovi. Prethodno dadenata tabela vo poglavjeto 3 za primatelite na pari~na pomo{ od strukturata na nevrabotenite isto taka e del od ovie merki.
Primateli na socijalna pomo{ Doma}instva ^lenovi Vkupno isplateni denari 1152 3619 2.269.000 Pomo{ i nega od drug Korisnici Vkupno isplateni denari 671 2.272.000 Postojana pari~na pomo{ Korisnici Vkupno isplateni denari 79 279.000 Smesteni vo drugo semejstvo Deca Semejstva Vkupno isplateni denari 24 15 120.000 Postojana pari~na pomo{ Korisnici Vkupno isplateni denari 79 279.000 Civilna invalidnina Korisnici Vkupno isplateni denari 12 106.000 Ednokratna pari~na pomo{ Korisnici Vkupno isplateni denari 160 120.000
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia 59 Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
10. @ivotna sredina
Edna od nadle`nostite na op{tinite, soglasno Zakonot za lokalna samouprava (Sl. Vesnik na R.M 5/2002), e za{tita na `ivotnata sredina i prirodata na svojata teritorija. Ostvaruvaweto na ovaa nadle`nost nalaga direktna obvrska za vospostavuvawe i sproveduvawe na politika za za{tita na `ivotnata sredina, t.e. pretpostavuva organizirawe aktivnosti za identifikacija na problemi i potrebi povrzani so sostojbata/kvalitetot na sredinata, analiza na identifikuvanite problemi i utvrduvawe na merki i aktivnosti za nivno nadminuvawe, vo soglasnost so va`e~kite principi i utvrdeni nacionalni prioriteti za za{tita na `ivotnata sredina.
Vo ramkite na svoite nadle`nosti, op{tinite se dol`ni da izrabotat Lokalen akcionen plan za za{tita na `ivotnata sredina (LEAP) na svojata teritorija. LEAP-ite se efikasni instrumenti za postignuvawe odr`liv lokalen razvoj, odnosno se klu~ni strate{ki dokumenti so koi op{tinite se podgotvuvaat da se spravat ne samo so problemite so upravuvawe so za{titata `ivotnata sredina, tuku i so mnogubrojni pra{awa povrzani so odr`livo koristewe na resursite. Procesot na sozdavawe i sproveduvawe na LEAP treba da ja pottikne lokalnata vlast da gi prezeme odgovornosta i gri`ata za `ivotnata sredina, da sozdade dolgoro~na odr`liva korist na prirodnite resursi vo granicite na op{tinata, da gi postavi lokalnite prioriteti za za{tita na `ivotnata sredina i da ovozmo`i povrzuvawe so Nacionalniot akcionen plan za `ivotnata sredina (NEAP).
Sostojba so `ivotnata sredina vo [tip
Op{tina [tip, vo tekot na 2003/2004 godina, ima izraboteno LEAP so {to vo golema merka gi ima identifikuvano problemite povrzani so za{tita na `ivotnata sredina na svojata teritorija, a voedno ima utvrdeno i strategija i akcionen plan za re{avawe na istite. Vo ponatamo{niot tekst se navedeni osnovnite identifikuvani problemi i planirani aktivnosti po ooddelni aspekti od za{tita na `ivotnata sredina, spored informaciite navedeni vo Planot.
Kvalitet na vozduhot
Spored informaciite dadeni vo LEAP-ot, kvalitetot na vozduhot vo Op{tina [tip e von kriti~nite granici, {to e pred se rezultat na nepostoeweto na te{ka industrija na teritorijata na Op{tinata. Kako osnovni potencijalni problemi se navedeni nedostatokot na katastar na aero-zagaduva~i i zagaduva~ki supstanci vo vozduhot, nedostatokot na kontinuiran monitoring na sostojbata/kvalitetot na vozduhot i mo`nosta za pojava na zgolemeno zagaduvawe kako rezultat na zgolemuvawe na soobra}ajot, posebno vo urbanite sredini. Sepak, eden od bitnite aspekti povrzani so zagaduvaweto na vozduhot (kontrola/namaluvawe na emisijata na gasovi koi pridonesuvaat kon nagolemuvawe na efektot na staklena gradina)
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia 60 Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
koi ne e tretiran vo Planot, se merkite za nagolemuvawe na efikasnosta koristeweto energija.
Snabduvawe so voda
Identifikuvani problemi Planirani aktivnosti 1. Vodosnabduvawe na grad [tip 1. Rekonstrukcija na sistemot za vodosnabduvawe na gradot [tip 2. Vodosnabduvawe na ostanati naseleni mesta i rabotni organizacii 2. Osovremenuvawe na tehnologii za prerabotka na voda 3. Vodosnabduvawe od bunari 3. Izgradba na sistemi za 4. Nedostig na voda vodosnabduvawe vo naselenite mesta
4. Edukacija na javnosta
Otpadni vodi
Identifikuvani problemi Planirani aktivnosti 1. Ispu{tawe na fekalni otpadni vodi 1. Re{avawe na problemot so otpadni vodi vo gradot [tip 2. Ispu{tawe na otpadni vodi od industriski i sto~arski kapaciteti 2. Re{avawe na problemot so otpadni vodi vo selskite naselbi
3. Re{avawe na problemot so otpadni vodi od industriski i sto~arski kapaciteti
4. Monitoring na kvalitetot na otpadnite vodi
Upravuvawe so cvrst otpad
Identifikuvani problemi Planirani aktivnosti 1. Privremena gradska deponija 1. Re{avawe na problemot so gradska deponija 2. Divi deponii 2. Odstranuvawe na divi deponii 3. Nekontrolirano deponirawe/odstranuvawe na mr{i i 3. Re{avawe na problemot so konfiskatii od stoki deponirawe na izumrena stoka i konfiskati
4. Edukacija na javnosta za sovremeno deponirawe na cvrtsiot otpad
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia 61 Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
Za{tita na vodoteci
Identifikuvani problemi Planirani aktivnosti 1. Ispu{tawe na fekalni otpadni vodi 1. Redefinirawe na vodostopanskata osnova 2. Ispu{tawe na otpadni vodi od industriski i sto~arski kapaciteti 2. Racionalno koristewe na vodite
3. Nekontrolirano deponirawe na 3. Rekonstrukcija na kanalizaciona cvrst otpad mre`a vo gradot
4. Promeni na kvantitetot na vodite 4. Pre~istuvawe na otpadni vodi
5. Za{tita od poplavi i erozija
6. Ureduvawe na koritata na rekite Otiwa, Bregalnica i Kriva Lakavica
7. Edukacija na naselenieto
Za{tita na po~vi
Identifikuvani problemi Planirani aktivnosti 1. Zagaduvawe na po~vi od hemiski 1. Namaluvawe na koli~estvata na sredstva upotrebuvani hemiski sredstva
2. Nestru~no koristewe na hemiski 2. Orientacija na zemjodelskoto preparati i ve{ta~ki |ubriva proizvodsvto kon ekolo{ki zdravi tehnologii
3. Monitoring na kvaliteto na po~vite
4. Edukacija na naselenieto
Za{tita na {umi
Identifikuvani problemi Planirani aktivnosti 1. Nedovolen {umski fond 1. Pro{iruvawe i obnovuvawe na {umski povr{ini 2. Uni{tuvawe na poleza{titi i pojasi 2. Za{tita na {umski pojasi
3. Edukacija na naselenieto
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia 62 Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
Urban razvoj
Identifikuvani problemi Planirani aktivnosti 1. Nesoodvetna realizacija na planska 1. Podobruvawe na sostojbata so dokumentacija planskata dokumentacija
2. Bespravna gradba 2. Podibruvawe na kvalitetot na domuvaweto 3. Zagaduvawe od industriski kapaciteti 3. Re{avawe na problemot so bespravna gradba 4. Zagaduvawe od soobra}aj 4. Namaluvawe na vlijanieto na 5. Degradacija na zeleni povr{ini industrijata vrz urbaniot razvoj
5. Namaluvawe na {tetnoto vlijanie na soobra}ajot
6. Za{tita i unapreduvawe na zelenite povr{ini
7. Za{tita od bu~ava
Zdravstvena sostojba na naselenieto
Identifikuvani problemi Planirani aktivnosti 1. Naru{uvawe na zdravjeto od 1. Dezinfekcija i dezinsekcija zagaduvawe na vozduhot 2. Monitoring i edukacija 2. Naru{uvawe na zdravjeto od zagaduvawe na vodata 3. Razvoj na zdravstven turizam
3. Naru{uvawe na zdravjeto poradi nesoodvetno odlagawe na cvrst otpad
4. Naru{uvawe na zdravjeto poradi zagaduvawe na po~vi i koristewe nezdrava hrana
Javna svest
Identifikuvani problemi Planirani aktivnosti 1. Nisko nivo na javna svest za zdrava 1. Kontinuirana edukacija na `ivotna sredina naselenieto
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia 63 Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
Sostojba so `ivotnata sredina vo Karbinci
Op{tinata Karbinci dosega nema izraboteno LEAP. Sepak, faktot deka Karbinci e prete`no ruralna op{tina, naveduva na identifikacija na najzna~ajnite potencijalni problemi povrzani so za{tita na `ivotnata sredina kon aspekti povrzani so komunalnata infrastruktura.
Snabduvawe so voda
Spored informacii od Javnoto komunalno pretprijatie "Pla~kovica" - Karbinci, potro{uva~kata na voda za doma}instva e vo prosek okolu 8,7 m3 mese~no po doma}instvo. So prose~en broj od 3 - 4 lica po doma}instvo, dnevnata potro{uva~ka na voda iznesuva 86 l/`itel. Industriskite vodni potrebi, koi se glavno voda za farmite, se procenuvaat na okolu 5 l/sek i se o~ekuva da porasnat na 13 l/sek.
Op{to zemeno raspolo`ivite koli~ini na voda vo op{tina Karbinci se vo ramkite na potrebnite. Problemite so nedostatok na voda vo letnite periodi se: golemata potro{uva~ka na voda poradi koristewe na istata za navodnuvawe, a ograni~ena izda{nost na izvorite (Crvulevo, Gorni Balvan) i golemite zagubi vo ve}e zastarenata razvodna mre`a (Krupi{te i posebno vo farmite)
Otpadni vodi
Organizirano odveduvawe na otpadnite vodi kako od doma}instvata taka i od industrijata ima samo vo Karbinci, a vo Tarinci vo tek e izgradba na fekalna kanalizaciona mre`a. Ne postojat pre~istitelni stanici za tretman na otpadnite vodi, tuku otpadnite vodi od doma}instvata i farmite direktno se ispu{taat vo rekata Bregalnica. Ova gi zagaduva izvori{tata na voda za [tip, koj se snabduva so voda od bunari na okolu 4 kilometri nizvodno od ispustite na otpadni vodi. Vo ostanatite naseleni mesta fekalnite vodi se odveduvaat vo individualni septi~ki jami, mestimi~no povr{inski, dodeke atmosverskite se ispu{taat slobodno po povr{inata na terenot. Op{tinata ima celosna proektna dokumentacija za kanalizaciski sistem i pre~istitelni stanici za tretman na otpadnite vodi za naselenite mesta: Argulica, Dolni Balven, Krupi{te i Radawe.
Upravuvawe so cvrst otpad
Organizirano sobirawe, transport i deponirawe na komunalen cvrst otpad od doma}instvata ima samo vo naselenite mesta: Karbinci, Tarinci, Dolni Balvan, Krupi{te i Radawe.
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia 64 Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
11. Nevladin sektor Vo ovoj del se prezentirani podatoci za gra|anskiot sektor, t.e zdru`enija i organizacii na gra|ani (ponatamu vo ovoj tekst }e bide koristen terminot nevladini organizacii - NVO). Generalno, podatocite za gra|anskiot sektor vo Makedonija se nesistematski. Osnoven izvor na podatoci se onie koi se sobiraat preku osnovnite sudovi, no i ovie podatoci se mnogu ograni~eni vo odnos na pokazatelite. Pokvalitetna baza na podatoci za ovoj sektor poseduva Makedonskiot centar za me|unarodna sorabotka (MCMS)11. Spored zakonot za Zdru`enija na gra|ani i fondacii, brojot na registrirani NVO vo osnovniot sud [tip e 190 NVO od koi 66 se sportski klubovi. Vo [tip funkcioniraat zdru`enija so razli~na misija na deluvawe, no najgolemiot broj od niv se fokusirani kon razvojot na demokratijata i vladeewe na pravoto, podignuvawe na stepenot na po~ituvawe na ~ovekovite prava i me|uetni~kata sorabotka, podobruvawe na polo`bata na `enite vo op{testvoto. Slednava tabela dava pregled za tipot, t.e. profilot i brojot na NVO vo regionot na dvete op{tini [tip i Karbinci: Demokratija i vladeewe na pravo 8 Deca, mladi, studenti 18 @eni 6 @ivotna sredina 1 Zdravje i zdravstvo 8 Kultura i umetnost 6 Kulturni razli~nosti 12 Lica so posebni potrebi 11 Me|unarodna sorabotka 2 Obrazovanie i nauka 2 Pretpriemni{tvo/ekonomija 4 Razvoj na gra|ansko op{testvo 3 Ruralen razvoj 12 Socijalni i humanitarni raboti 9 Zdru`enie na po~ituva~i na likot i deloto na Josip Broz Tito 1 ^ovekovi prava 5 Profesionalni organizacii 22 Finansiski uslugi 1 Sport, hobi i rekreacija 66 Vo Op{tinata [tip postoi i Regionalen Centar za poddr{aka za NVO. Centarot e formiran vo 2002 godina, vo ramkite na Proektot za poddr{ka i institucionalen razvoj na NVO vo Makedonija, finansiran od [vajcarskata agencija za razvoj i Fondacijata Institut Otvoreno Op{testvo Makedonija.
11 Spored: "Podatoci i indikatori za op{tinite vo Makedonija", publikacija izrabotena vo ramkite na proekt izveden od strana na Dr`avniot zavod za statistika na R. Makedonija, Ministerstvoto za lokalna samouprava na R. Makedonija i Programata za razvoj na Obedinetite Nacii (UNDP); Noemvri 2004.
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia 65 Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
12. Kultura i mediumi Vo natamo{niot tekst se prezentirani podatocite koi se odnesuvaat na analizata na instituciite vo Op{tinata [tip/Karbinci vo koi se izveduvaat i se prezentiraat kulturnite aktivnosti. Kako kulturni ustanovi se zemeni slednive institucii: muzei, teatri, kina, biblioteki i narodni i rabotni~ki univerziteti i domovi na kulturata (koi na posreden na~in se povrzani so kulturata), crkvi i drugi kulturni objekti od religiozen i profan karakter, spemenici i spomen objekti. Vo ovoj del se vklu~eni i sportskite objekti i sredstvata za javno informirawe - radioto i televizijata. Народен музеј – Штип Музејот поседува повеќе збирки и фонтови од следните области : - Археологија - Етнологија - Историја - Историја на уметноста - Современа македонска уметност Тежиштето на активности е насочено кон: - Истражувашки работи и набавка на музејски материјали - Стручно- музеолошка обработка - Заштита на материјалот и културно-историските споменици - Културно-образовна и воспитна дејност
Broj na teatri spored vidot
Vid na teatar Broj Profesionalni teatri* 1
Broj na kina vo 2002 godina
Broj na Posetiteli Broj na sedi{ta na Prika`ani Op{tina Pretstavi na 1000 kina 1000 filmovi `iteli `iteli [tip 1 10 52 268 326.7
Narodni i rabotni~ki univerziteti i domovi na kulturata
Broj Priredbi Vid 96/97 99/00 02/03 96/97 99/00 02/03 Rabotni~ki 1 1 1 ------univerziteti Domovi na kulturata 1 2 2 105 91 64 Pionerski domovi 1 1 1 25 111 11 Drugi 1 -- -- 52 -- --
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia
Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
Национална Установа – Центар за култура „Ацо Шопов“ Домот на културата постои од 1979 година во него се организираат манифестации од областа на музичко-сценски уметности, драмската, ликовната, литературната уметност, како и општествени и културно образовни форми. Годишно во Домот се организираат околу 130 манифестации меѓу кои најпозната е„ Макфест“.
Biblioteki po vidovi
Broj na Broj na naslovi Vid biblioteki 1998 2001 1998 2001 Nacionalni biblioteki ------Op{tonau~ni biblioteki ------Narodni biblioteki 2 1 64289 67445 Visoko{kolski biblioteki 2 2 10263 10650 Specijalizirani biblioteki* 2 2 5497 5512
* Biblioteki pod uprava na drug deloven subjekt, osven bibliotekite na univerzitetskite instituti
Народна библиотека „Гоце Делчев“ Библиотеката „Гоце Делчев“ е од отворен тип. Книгите ,часописите, весниците, и другите изданија им се достапни на читателите секој ден во неделата. Во рамките на библиотеката функционира роднокрајното одделение , француската читална и „Инфо- бус“. „Инфо Бусот“ има многу активности и ги опфаќа и посетува речиси сите села на територијата на Општина Штип и Општина Карбинци. „Инфо Бусот“ располага со голем фонд на книги , списанија ,интрнет, и бројот на членовите во него секојдневно се зголемува.
Pozna~ajni objekti i spomenici od religiozen i profan karakter
• Crkva "Sv. \or|i" - Goren Kozjak • Crkva "Sv. Arhangel Mihail" - [tip • Crkva "Sv. Jovan" - [tip • Crkva "Sv. Arhangel Glavatov" - [tip • Crkva "Sv. Spas (Voznesenie)" - [tip • Crkva "Sv. Nikola" - s. Krupi{te • Crkva "Uspenie na Sv. Bogorodica" - [tip • Crkva "Sv. Nikola" - Novo Selo • Crkva "Pokrov na Sv. Bogorodica" - [tip • Crkva "Sv. Trojca" - [tip • Crkva "Sv. Nedela" - [tip • Husa - Medin Pa{ina Xamija - [tip
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia 67 Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
• Kadin Ana Xamija - [tip • Bezisten - [tip • Saat Kula - [tip • Ku~uk Emir - Sultanov most • Arhelo{ki lokalitet (ranohristijanski grad) "Bargala" - Goren Kozjak • Spomen reljef na Goce Del~ev - Novo Selo • Spomenik na evreite `rtvi na fa{izmot - [tip • Spomen ku}a na Narodniot Heroj "Slav~o Stojmenski" - [tip • Spomen ku}a na Semejstvoto Arsovi - [tip • Memorijalen spomenik na padnatite borci od NOV - [tip
Broj na sportski i rekreativni objekti/prostori vo 2002 16
Спортски клубови Спортот во Штип е застапен со повеќе спортски клубови меѓу кои се: - ФК „Брегалница –Краун“ - БК „ Балканец“ - ПК „Југококта“ – пинг – понг клуб – Државен првак 2004 година - Боксерски клуб „ Баргала“ - Карате клуб „Партизан“ - Аероклуб„Штип“ - Радиоклуб„ Никола Тесла“ - Ракометен клуб- машка и женска екипа - Штип
Медиуми - ТВ – „СТАР“ – Ванчо Прке бб зграда, Кубус - ТВ – „ ИРИС“ – iris.com.mk - Радио Штип fmstereo 99,2 и 96,6 Mhz , AM 639 kfz - Радио мрежа Канал 77 - fm stereo 100,7 Mhz - Радио Черења - fm stereo 104,4 Mhz
Javni nastani Макфест 2004 година беше деветнаесета година на „Макфест“. Макфест работи на стимулирање на домашното творештво, правејќи предизвик кој редица наши талентирани поединци, од кои израснаа врвни автори на музика, текст, аранжман и кои многу продуктивно ја збогатија нашата музичко – естрадна култура. Членувањето на Макфест во ФИДОФ му овозможи да се афирмира и пошироко од својата земја. Секоја година , вториот викенд од Октомври, Штип живее со и за„Макфест“ и тој ја воскресна забавната песна во Штип и Македонија.
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia 68 Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
Штипско културно лето Штипско културно лето е манифестација која повеќе од 18 години опстојува на духовниот простор на Македонија. Штипско културно лето стана главна артерија за проток на домашните и странски сокови, израз на нашето градско живеење. Со Штипско културно лето се покажа дека градот Штип умее да пее, да слика, да пишува, да игра. Штип знае за своето културно богатство, но умее да го почитува и цени туѓото .
Штип 2004 – град на културата Дека градот Штип е почетник на културните збиднувања во Македонија , потврдува и фактот што за првпат во 2004 година од страна на Министерството за Култура на Република Македонија ја започна културната манифестација токму во нашиот град под името Штип 04 град на културата . За време на одржувањето на манифестацијата беа прикажани 90 представи од областа на културата и уметноста.
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia 69 Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
13. Zaklu~oci i SWOT Analiza
Jaki strani
• ^ove~ki resursi • Geografska polo`ba • Prirodni resursi • Infrastruktura • Struktura na ~lenovite na partnerstvoto • Partnerska sorabotka pome|u golemi i mali firmi od ista dejnost • Regionalen obrazoven, nau~en i kulturen centar
Slabi strani
• Nepovolno biznis opkru`uvawe • Nedovolna komunikacija pome|u trite sektori • Odlivawe na visoko obrazovan kadar i postoewe na deficitarni struki (IT tehnologija) • Neefikasnost na javniot sektor • Urbanizacija • Nepovolna struktura na industrijata • Zastarena tehnologija • Nepostoewe na biznis asocijacii
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia 70 Ekonomski Profil na Op{tinite [tip i Karbinci
Mo`nosti
• Decentralizacija/Lokalna samouprava • LER Partnerstvo • Denacionalizacija • Privaten sektor, zavr{ena privatizacija, • Regionalna sorabotka/~lenstvo vo EU/globalizacija. Mo`nost do pristap na fondovite na EU • Standardizacija. Sistemi za kvalitet. • Postoewe na razvojni donatorski programi vo Makedonija i garantni fondovi • Formirawe na Univerzitet vrz osnova na postoe~kite visoko{kolski institucii
Zakani
• Neefikasna sudska vlast (na lokalno nivo) • Visoka cena na kapitalot (kamati) koj se nudi od finansiskite institucii • Neusoglasenost na zakoni (lokalno/centralno nivo) • Nizok `ivoten standard • Klimatski promeni. Rizici v o odnos na zemjodelieto. Trend na posuva klima. • Demografski promeni. Priroden prirast i migracija
Programa za Razvoj na Obedinetite Nacii vo Makedonija – UNDP Macedonia 71