Historiku I Kontrollit Të Lartë Të Shtetit 1925-2012
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
./6+ VHULDERWLPH./6+ REPUBLIKA E SHQIPËRISË KONTROLLI I LARTË I SHTETIT Historiku i Kontrollit të Lartë të Shtetit 1925-2012 Tiranë 2012 Elementët e parë të Kontrollit të Lartë të Shtetit për periudhën 1912-1924 1 Titulli: Historiku i Kontrollit të Lartë të Shtetit 1925-2012 Art design: Brixhilda Xhaferi Seria: Botimet KLSH 09/2012 © Mundësohet përdorimi i materialeve të këtij botimi, kundrejt citimit të burimit, KLSH. ISBN: 978-9928-159-06-9 Ky botim u përgatit Prof. Dr. Kaliopi Naska, Dr. Bujar Leskaj, nga grupi i autorëve: Gëzim Zilja, Robert Gjini, Bashkim Spahija, Sali Agaj, Kozma Kondakçiu, Vasil Vane, Qeram Cibaku, Fatos Çoçoli Shtypur në shtypshkronjën MIRGEERALB 2 Historiku i Kontrollit të Lartë të Shtetit PËRMBAJTJA HYRJE 5 ȱ џђѢ I ELEMENTËT E PARË TË KONTROLLIT TË LARTË TË SHTETIT NË PERIUDHËN 1912-1924 I.1.ȱȱȱȱȱʻʻȱȱºȱȱºȱȱ ʻȱ ȱ ȱ ȱȱȱȱʻȱȱŗşŗŘȬȱŗşŘŚ 7 ǯŗǯŗǯȱȱȱºȱȱęȱȱ ºȱ ȱºȱ ȱ e Përtashëm të Administratës Civile 7 I.1.2 Kanuni i Dʻmeve i Qeverisʻ sʻ Vlorʻs (13 maj 1913) 16 ǯŗǯřȱ ȱȱęȱʻ shtetit dhe Komisioni Ndërkombëtar i Kontrollit 19 I.2. Administrimi i Kontrollit Financiar në vitet 1920-1924 22 I.2.1 Mendime mbi Këshillin Kontrollues të Financave dhe vendi i tij në Statutin e Zgjeruar të Lushnjes 22 I.2.2 Roli i Komisionit Kontrollues të Financave në Qeverinë e Fan. S. Nolit 35 ȱ џђѢȱȱȱȱ KËSHILLI KONTROLLUES I FINANCAVE NË REPUBLIKËN PARLAMENTARE DHE NË MBRETËRINË E AHMET ZOGUT (1925-1939) II.1 Këshilli Kontrollues i Financave në Republikën Parlamentare të Ahmet Zogut (1925-1928) 39 II.1.1 Këshilli Kontrollues i Financave si institucion kushtetues. 39 II.1.2 Funksionimi i Këshillit Kontrollues të Financave në Republikën Parlamentare 45 II.2. Këshilli Kontrollues gjatë Mbretërisë së Zogut 1928-1939 58 II.2.1. Inspektoriati Mbretëror 64 II.2.2. Raportet mbi Buxhetet. 65 II.2.3 Një vështrim përmbledhës mbi periudhën e Ahmet Zogut, 1925-1939 67 Elementët e parë të Kontrollit të Lartë të Shtetit për periudhën 1912-1924 3 ȱ џђѢȱȱȱȱ ȱ KËSHILLI KONTROLLUES I FINANCAVE NË VITET 1939-1944 III.1. Shërbimi i Kontrollit të Shtetit 1939-1944 73 ȱ џђѢȱȱȱȱ KONTROLLI I SHTETIT GJATË REGJIMIT KOMUNIST 1945 -1990 IV. 1. Kontrolli i Shtetit gjatë regjimit komunist 1945-1990 81 ȱ џђѢȱȱȱȱ KONTROLLI I SHTETIT GJATË VITEVE 1990 - 2012 V. 1. Kontrolli i Lartë i Shtetit, 1 prill 1991 deri 14 prill 1992 97 V. 2. KLSH 14 prill 1992 - 23 dhjetor 1997 100 V. 3. Periudha 24 dhjetor 1997 deri 28 tetor 2004 111 V. 4. Periudha tetor 2004 - dhjetor 2011 125 V. 6. KLSH gjatë vitit 2012 138 ȱ ѕѡќїѐю - Statuti Themeltar i Republikës Shqiptare 7 mars 1925 163 - Krijimi i Këshillit Kontrollues datë 20.05.1925 164 - Statuti Themeltar i Mbretërisë Shqiptare 01.12.1928 170 - Ligjë mbi organizimin e funksjonimin e Këshillit Kontrollues 1 prill 1929 172 - Dekreti nr.44 datë 13 korrik 1939 180 - Ligji nr.277 datë 14-8-1946 181 - Ligji nr.7108 21.2.1987 183 - Ligji nr. 7597, datë 31.8.1992 186 - Ligji Nr. 870, datë 23.12.1997 192 - Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë 184 - Ligji nr.8599, datë 10.4.2000 204 - Draft amendimet e ligjit të KLSH, nëntor 2012 208 4 Historiku i Kontrollit të Lartë të Shtetit HYRJE Kujtesa historike është një nga përbërësit më të fuqishëm në krijimin e identitetit të qëndrueshëm jo vetëm të një kombi, por edhe të një institucioni kryesor shtetëror. Një botim mbi historikun e Kontrollit të Lartë të Shtetit, i cili u krijua si strukture e plotë vetëm 13 vjet pas lindjes së shtetit shqiptar, ashtu si çdo botim tjetër për kujtesën e institucioneve të ngjashme përcaktuese në funksionimin e demokracisë dhe te shtetit ligjor në një vend, ofron avantazhe në disa rrafshe. Së pari, ndërgjegjëson punonjësit e tij për vlerat e institucionit të shtrira në vite dhe të vyera për rolin kushtetues që ai ka, por edhe për përgjegjësinë që çdo auditues mbart kur përfaqëson institucionin me punën, sjelljen dhe rezultatet e tij. Së dyti, si copëz historie, historiku jo vetëm shfaqet mjaft i dobishëm për cilindo qytetar që kërkon të njohë evoluimin në vite të institucioneve tona, por edhe për ata që duan të ºȱºȱȱȱººȱȱęȱºȱº¢ȱǯȱ Njëlloj, kujtesa historike i shërben po ashtu pasurimit të dijeve të brezit të ri, të përqëndruar në këtë drejtim falë interesave didaktiko-shkollore apo studimore. Së fundmi, ajo kontribuon në pasurimin e asaj kulture ligjore dhe institucionale që duhet të kenë së pari vendim-marrësit publikë, por edhe çdo qytetar shqiptar i përgjegjshëm, i interesuar për shtetin dhe mënyrën e funksionimit të tij. Formësimi i kulturës së institucioneve tona shteterore me vlerat dhe përgjegjësitë e tyre përbën një prej objektivave të rëndësishëm të projektit të evropianizimit të administratës shqiptare, të forcimit të shtetit ligjor dhe punës për një qeverisje të mirë. Baza nga ku ngjizet kjo kulturë e domosdoshme është rrafshi njohës dhe historik i institucioneve përgjegjëse për konkretizimin e reformave të vendosjes së shtetit ligjor. ȱ ȱ ȱ ºȱ ºȱ ȱ ęȱ ȱ ºȱ ȱ suprem të auditimit, jetik për mbrojtjen e interesave të qytetarëve dhe të Kuvendit në administrimin e parasë publike. Shikohen format që ai ka marrë në rrjedha të ndryshme të historisë së shtetit shqiptar, mungesa Elementët e parë të Kontrollit të Lartë të Shtetit për periudhën 1912-1924 5 e plotë të pavarësisë dhe deformimi gjatë diktaturës, zhvillimet e vrullshme në periudhën e tranzicionit 1992 e deri më sot, si dhe përpjekjet e punonjësve të tij profesioniste për të realizuar një mëvetësi funksionale, pavarësisht nga kornizat e kohës. ȱºȱȱ¢ǰȱęȱȱºȱȱ ȱºȱºȱ ęȱȱȱºȱºȱȱººȱǰȱ³ºȱ në vitet 1925-1944, si Kol Thaçi, Lac Gera, Llambi Aleksi, Lame Kareco, Eqerem Libohova, Xhafer Ypi, Rrok Gera, Fejzi Alizoti, Izedin Beshiri dhe të tjerë më tej. Vlerësojmë po ashtu punën reformuese të kryer nga Dr. Blerim Çela, ish-Kryetar i KLSH në vitet 1992-1997 dhe Mustafa Kërçuku ish-Kryetar në vitet 1997-2004, si dhe kontributin e ish-kryetarëve Zydi Pepa, Ylli Memisha, Alfred Karamuço e Robert Çeku, ish-kryetar deri në vitin 2011. Në veçanti për mua ky libër vjen si një respekt dhe vlerësim për të gjithë ata punonjës e auditues punëtorë, të ndershëm, korrektë dhe të aftë profesionalisht që kanë shërbyer në Institucionin më të Lartë të Auditimit Publik në Shqipëri nga viti 1925 e deri më sot. Si institucion i pavarur, nëpërmjet këtij botimi dëshirojmë të krijojmë traditën e mirë të vlerësimit institucional të veprimtarisë, duke kontribuar në kulturën e vlerave dhe të përgjegjësisë publike në vend, për t’ia kundërvënë “kulturës” së harresës. Ky libër është pjesë e kolanës “Botime KLSH”, krahas botimeve të tjera të vitit 2012, të tilla si “KLSH-Analiza Vjetore 2011”, “KLSH në Kuvend”, “KLSH-Analiza 6-mujore 2012”, “EUROSAI dhe SAI-t Evropiane”, “Standardet ISSAI 1, 10, 11, 20, 30, 40, 100 dhe 200”, tre edicione të revistës shkencore “Auditimi Publik” dhe në formë tërësisht të përditësuar Manuali i Auditimit të Performancës. Bujar Leskaj 6 Historiku i Kontrollit të Lartë të Shtetit џђѢ I ELEMENTËT E PARË TË KONTROLLIT TË LARTË TË SHTETIT NË PERIUDHËN 1912-1924 I.1. ȱȱʻʻȱȱºȱ ȱ ȱ ºȱȱʻȱȱʻȱȱŗşŗŘȬȱŗşŘŚ ǯŗǯŗǯȱȱȱºȱȱęȱȱ ºȱ ȱºȱȱȱ ȱ ȱ ȱȱ ȱȱººȱºȱºȱ Shpallja e Pavarësisë Kombëtare ishte një ngjarje me rëndësi të madhe historike për fatet e vendit. Ajo i dha fund sundimit shekullor osman dhe i ȱºȱ£ȱȬºȱȱǯȱȱȱȱʻʻȱ ȱʻȱȱʻȱʻȱʻȱʻȱʻȱʻȱŗśȦŘŞȱʻȱʻȱʻȱʻȱ ŗřŘŞȦŗşŗŘȱʻȱȱȱȱʻDZȱȃȱĦʻȱʻȱȱǯȱ ¢ȱ ȱ ȱ ǰȱȱʻȱȱȱ£ȱȱȱʻȱʻȱȱȱȱʻȱʻȱ ʻȱʻȱȱʻȱ£ȱȱʻȱʻȱȱȱʻȱʻȱʻȱǰȱ ȱʻȱȱȱǯȄ1ȱȱȱʻʻȱʻʻȱʻȱʻȱȱȱʻȱȱ £ȱʻȱȱȱȱȱʻȱȱȱǯ Në këtë vështrim Qeveria Kombëtare e Vlorës u mundua të përpunonte dhe të vinte në jetë një politikë ekonomike demokratike. Për këtë qëllim kryetari i saj Ismail Qemal Vlora hartoi një program, me drejtimet kryesore ku do të mbështetej dhe do të zhvillohej ekonomia e vendit. Fitorja e ʻʻȱȱȱȱȱȱȱȱʻȱȱȱʻʻʻȱ ʻȱȱʻȱȱʻȱ£ȱȱȱºȱȱȱºȱȱ³ȱȱ ȱȱʻȱʻȱȱǯ Në politikën dhe veprimtarinë ekonomike të Qeverisë së Vlorës, pa ¢ȱ ºȱ ȱ ºȱ ºººȱ ȱ ʻȱ £ȱ ȱ ęǯȱ ,ȱ shtet, që të ndërmarrë një politikë ekonomike, duhet të sigurojë burimet ȱºȱȱȱȱȱ£ȱęȱºȱȱȱºȱ të zbatojë një politikë të tillë. Në këtë drejtim, si në çdo gjë, Qeveria ŗȱ Ȭȱ ǯȱʻȱȱȱʻʻȱʻȱʻʻǯȱǻŘŞȱʻȱŗşŗŘǼǯȱȱȱȱ ʻʻǯȱʻȱŘŖŖŞǰȱǯȱşŘǯDzȱǯǯȱȃȱºȱŗşŘŝȄǰºǰȱǯŗşŘŞǰȱǯȱŗǯ Elementët e parë të Kontrollit të Lartë të Shtetit për periudhën 1912-1924 7 Deklarata e Pavarësisë 28 nëntor 1912 8 Historiku i Kontrollit të Lartë të Shtetit komºȱęȱȱȱǯ2ȱȱȱʻȱȱǰȱºȱ ºȱȱęǰȱºȱȱȱȱȂȱǰȱȱººȱ burimeve të mundshme të brëndshme, ashtu edhe me marrjen e ndonjë huaje të jashtme. Ato kërkonin gjithashtu një organizim të administratës ȱ ʻȱ ȱ ȱ ȱ ǯȱ ʻʻȱ ȱ ʻȱ ʻȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ʻȱ ʻʻȱ ʻȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ęȱȱȱʻȱȱȱǯȱ ºǰȱʻȱʻȱȱʻȱʻȱȱºȱºȱºȱºȱȱ u organizuan institucione të veçanta, të njehsuara e të specializuara të kontrollit, përgjatë gjithë këtij segmenti të qeverimit, duhet pranuar se ȱȱºȱȱȱºȱºȱʻȱȱʻȱ ȱȱȱęǯȱȱȱʻʻȱʻȱ£ºȱȱºȱ kontrollit në periudhën e Qeverisë së Përkohëshme të Vlorës, pavarësisht mungesës së një status-quo-je juridike e një shërbimi me mëvehtësi organizative, ne shquajmë një ȱ ºȱ ȱ ºȱ ȱ ȱ ȱȱȱȱ¡ȱęǯ Rëndësinë, me të cilën Qeveria e Vlorës e perceptonte instrumentin ȱǰȱȱęʻȱºȱºȱȱȱʻȱȱȱʻȱ ȱ Kombëtar. Ismail Qemali deklaroi vendimet e ȱȱºȱºȱºȱ ȱºȱȱȱȱȱʻȱȱʻDZ x ºȱºȱºȱºȱȱȱºȱȱºȱººǰ x Të zgjidhet një pleqësi për ndihmë e kontroll të qeverisë, x ºȱºȱºȱȱºȱºȱºȱºȱȱ³ºȱȱ ȱºȱºȱºȄ3. Ismail Qemali në Mbledhjen e Shtatë të Kuvendit Kombëtar të Vlorës ka bërë shpjegimin përkatës të misionit, autoritetin dhe rolin e kësaj ºǰȱȱȱººȱȱºȱ£ʻȱȃȱȱ¢ʻʻȄȱȱ i Qeverisë së Përkohëshme të Vlorës4ǯȱ ʻȱ ʻʻȱ ʻȱ ʻȱ 2 -“ Qeverija e Pʻrkohshme e Vlorʻs kishte kryeministʻr Ismail Qemal Vlorʻn, njʻkohʻsisht dhe ministʻr tʻ Punʻve tʻ Jashtʻme (mʻȱ ŗȱ ȱ ŗşŗřȱ ¢ęȱ ȱ ȱ ʻrua ministʻr i Punʻve tʻ Jashtme). Qeveria përbëhej nga këta anëtarë: Dom Nikollʻ Kaçorri zʻvendʻs kryeministʻr (deri mʻȱřŖȱȱŗşŗřǼDzȱȱʻ Doda zʻvendʻskryeministʻr ǻŘśȱŗşŗřǼDzȱȱ¢ęȱǻȱǰȱȱȮȱȱŗşŗřDzȱ ȱǰȱ shtator - 20 nʻȱŗşŗřDzȱ£ȱ£ǰȱʻntor 1913) - ministër i Punʻve tʻȱDzȱ ȱºȱȱºȱȱºDzȱȱȱºȱȱººDzȱȱȱ ǻ££ȱǼǰȱǻȱŗşŗřȱ ȱ,ǼȱȬȱȱºȱȱDzȱȱ ȱºȱ ȱºDzȱȂȱºǻȱʻ 30 mars 1913),(Pandeli Cale) - ministër i Punëve Dzȱ ȱ ȱ ºȱ ȱ ʻȱ Ȭȱ Dzȱ ȱ ȱ ȱ ǻ ȱ ȱ ŗśȱ shtator deri 10 tetor 1913),(Qemal Karaosmani nʻntor 1913-22 janar 1914) - ministër i Bujqësisë, Industrisë dhe Tregëtisë.