Meinu Yuefenpai
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Universiteit Gent Academiejaar 2007-2008 DE WEERGAVE VAN VROUWELIJKHEID IN SHANGHAI TIJDENS DE JAREN TWINTIG EN DERTIG VAN DE TWINTIGSTE EEUW: MEINU YUEFENPAI Portret van een Commerciële Evolutie Promotor: Prof.dr. Ann Heirman Verhandeling voorgelegd aan de Faculteit Letteren en Wijsbegeerte, tot het verkrijgen van de graad Master in de Oosterse talen en culturen door Elien De Greef 1 I Inhoudstafel II Woord vooraf III Inleiding IV Eerste fase: De traditionele schoonheid 1. Kalenderposters (yuefenpai ) 2. Zhou Muqiao (1868-1923) 3. Weergave van vrouwelijkheid: Courtisanes als inspiratiebron V Tweede fase: De gecultiveerde schoonheid 1. Zheng Mantuo (1888-1961) 2. Weergave van vrouwelijkheid: Studentes als voorbeeld 3. Spiegels van een commerciële evolutie VI Derde fase: De modieuze schoonheid 1. Hang Zhiying (1900-1947) en de Zhiying Studio 2. Weergave van vrouwelijkheid: Sterren als muze 3. Spiegels van een commerciële evolutie VII Eindfase: Het vrouwbeeld in Japanse handen VIII Conclusie IX Bibliografie X Afbeeldingen 2 II. Woord vooraf In de eerste plaats wil ik graag professor dr. Ann Heirman bedanken voor al haar hulp en raadgevingen. Haar suggesties heb ik steeds in alle dankbaarheid ontvangen. Mijn dank gaat ook uit naar drs. Tom De Rauw, die moeite noch tijd spaarde om me te begeleiden bij dit schrijven. Verder heb ik de hulp en hartelijkheid van Li Weiran ten zeerste gewaardeerd. Ook wil ik dra. Silke Geffcken bedanken omdat zij me, in deze laatste weken, met raad en daad bijstond. Tot slot zou ik deze masterproef niet hebben kunnen afwerken, zonder de steun en hulp van familie en vrienden. 3 III. Inleiding In deze scriptie trachten we de weerslag van een uitgebreid commercialiseringsproces op de cultuur, maatschappij en handel van Shanghai en zijn bevolking, te illustreren aan de hand van de evolutie in de weergave van vrouwelijkheid, zoals we die terugvinden in de yuefenpai 1 of kalenderposters. De veranderingen in weergave zullen we linken aan de commerciële en sociale achtergrond, met een focus op de jaren twintig en dertig van de twintigste eeuw. In 1842 wordt de Opiumoorlog (1840-1842) beëindigd door het Verdrag van Nanjing.2 Dit verdrag dwingt het Chinese keizerrijk om vijf steden open te stellen voor buitenlandse handel, waarvan Shanghai, in de daaropvolgende eeuw, zal uitgroeien tot de belangrijkste commerciële haven van het land. De toenemende Westerse aanwezigheid vinden we in Shanghai in geconcentreerde vorm terug in de zogenaamde nederzettingen, die de Britten, Amerikanen en Fransen op onbewoonde gebieden rondom de stad hebben opgericht.3 Wanneer de rebellen van de Taiping-opstand (1851-1864)4 de stad bereiken, zullen deze nederzettingen het toevluchtsoord worden van vele Chinese handelaars en krijgt de culturele uitwisseling hierdoor reeds een commerciële connotatie. Het feitelijke startsein voor een algemene commercialisering wordt echter gegeven in 1895, wanneer het Verdrag van Shimonoseki5 toelating geeft aan buitenlanders om fabrieken te bouwen in de Chinese commerciële havens. De yuefenpai of kalenderposters kunnen we beschouwen als één van de visuele bewijzen van de commerciële evolutie in Shanghai. 6 Daar zowel de vormelijke als de inhoudelijke kenmerken van de posters een specifieke inkijk geven op de toenmalige culturele, maatschappelijke en economische context, vertrekken we vanuit deze aspecten om zo een 1 Chen Chaonan , “Yuefenpai Lishi, Yishu yu Zhuanji ” (Kalenderposters: Geschiedenis, Kunst en Biografieën), in Guo Jisheng (red.), Yuefenpai de Lishi, Yishu yu Wenhua (De Geschiedenis, Kunst en Cultuur van de Kalenderposters), Taipei: SMC Publishing (forthcoming). 2 Li Chien-nung, The Political History of China, 1840-1928, vertaald en gepubliceerd door Ssu-yu Jeng en Jeremy Ingalls, New Jersey: D. Van Nostrand Company, Inc., 1966 (5), pp.41-42. 3 Wanneer de Britse en de Amerikaanse nederzettingen samensmelten tot de Internationale Nederzetting, vertegenwoordigt deze, samen met de Franse concessie, de belangrijkste buitenlandse aanwezigheid in Shanghai. Voor meer informatie zie F.L.Hawks Pott, A Short History of Shanghai: Being an Account of the Growth and Development of the International Settlement, Shanghai: Kelly & Walsh, Ltd., 1928. 4 Philip A Kuhn, “The Taiping Rebellion”, in Denis Twitchett en John King Fairbank (reds.), The Cambridge History of China, Volume 10: Late Ch’ing, 1800-1911, Cambridge: Cambridge University Press, Deel 1, 1978, pp.264-318. 5 Ellen Johnston Laing, Selling Happiness: Calenderposters and Visual Culture in Early-Twentieth-Century Shanghai, Honolulu: University of Hawai‟i Press, 2004, p.2. 6 Ook de moderne kranten zijn hier een voorbeeld van. Voor meer informatie zie Barbara Mittler, A Newspaper for China: Power, Identity and Change in Shanghai’s News Media (1872-1912), Cambridge (Mass.): Harvard University Asia Center, 2004. 4 analyse van de evolutie in de weergave van vrouwelijkheid en diens maatschappelijke en commerciële oorzaken en implicaties op te bouwen. Concreet doen we dit door de drie fases die de afbeelding van de vrouw doorheen de geschiedenis van de kalenderposterkunst doorgaat, te bestuderen. We beginnen met een schets van de ontstaansgeschiedenis van de yuefenpai, waarin we de ontwikkeling van de traditionele keukengodposters tot de commerciële kalenderposters bespreken. Doordat elke fase te linken is aan één representatief kunstenaar7, nemen we het leven en de werken van deze kunstenaars als uitgangspunt en bekijken we van hieruit de evolutie in de invulling van het begrip vrouwelijkheid. De eerste belangrijke kalenderposterkunstenaar is Zhou Muqiao (1868-1923). Na een korte biografie van de schilder gaan we verder met een bespreking van de belangrijkste vormelijke en thematische kenmerken van zijn werken. We zullen zien dat de traditionele schoonheid (Zhuantong Shinü ) die hierbij steeds naar voor komt, gelijkenissen vertoont met de afbeeldingen van de courtisane uit de late Qing-dynastie (1644- 1912). Daarom gaan we op zoek naar de structurele kenmerken in de weergave van de courtisane, die het beeld van de vrouw tot belangrijkste thema, binnen de kalenderposterkunst, zullen maken. We doen dit door haar evolutie van elitaire naar populaire schoonheid te bekijken en die te linken aan de overdracht van crosculturele boodschappen. De methodologie van het eerste deel zullen we ook hanteren in het tweede en derde deel door telkens te beginnen met een korte biografie van respectievelijk Zheng Mantuo (1888- 1961) 8 en Hang Zhiying (1900-1947)9 en vervolgens in te gaan op de vormelijke en thematische kenmerken van hun werken. We zullen zien dat bij Zheng Mantuo de gecultiveerde schoonheid (Wenming Meiren ) centraal staat, waar het bij Hang Zhiying de modieuze en moderne schoonheid (Modeng Nülang ) is, die de hoofdrol speelt. In beide delen zoeken 7 De onderverdeling in drie fases en de keuze van de representatieve kunstenaars is gebaseerd op Dang Fangli en Zhu Jin , “Ershi Shiji Shangban xie Yuefenpai Guanggaohua zhong de Nüxing Xingxiang ji qi Xiaofei Wenhua 20 ”, ” (Beelden van Vrouwen en hun Consumptiecultuur in de Kalenderposterreclame tijdens de Eerste Helft van de Twintigste Eeuw), Hainan Shifan Xueyuan Xuebao (Wetenschappelijk Tijdschrift van de Hainan Normaaluniversiteit), Shanghai: Shanghai University of Finance and Economics Press, 2005, 77, pp.131. 8 “Yuefenpai he Huajia Zheng Mantuo Xiansheng ” (Kalenderposters en de Schilder Zheng Mantuo), Meishu (Kunst), 1979, 4, pp.10-11. 9 Wang Weifang , “Yuefenpai Nianhuajia Hang Zhiying ” (Kalenderposter Nieuwjaarsprenten Kunstenaar Hang Zhiying), Meishu Shilun (Geschiedkundige Verhandelingen over Kunst), 1987, 4, pp.36-38. 5 we verder naar het hoe en waarom, door de weergave van de vrouwelijkheid tijdens de jaren twintig en dertig, te linken aan de meest relevante sociale veranderingen en deze te kaderen binnen de veranderende commerciële context. Afsluiten doen we tenslotte door een blik te werpen op de evolutie van de kalenderposters en hun weergave van de vrouwelijkheid onder de Japanse bezetting.10 Bij het onderzoeken van bovenvermeld onderwerp hebben voornamelijk de volgende zes bronnen zich van groot nut bewezen. In hun werk Ershi Shiji Shangban xie Yuefenpai Guanggaohua zhong de Nüxing Xingxiang ji qi Xiaofei Wenhua 20 11 schetsen Dang Fang-li en Zhu Jin de evolutie in de afbeelding van de vrouw van de kalenderposters tijdens de jaren twintig, waarbij zij de economische en culturele achtergrond van dergelijke evolutie en diens implicaties op het vlak van Chinese vrouwelijkheid en consumptie, onderzoeken. In Selling Happiness: Calender Posters and Visual Culture in Early-Twentieth-Century Shanghai12 gaat Ellen Johnston Laing verder in op het ontstaan en de evolutie van de moderne commerciële kunst in China. Ze legt uit hoe het Chinese publiek de kalenderposters als mainstream gaat beschouwen en benadrukt hierbij het proces van verstedelijking dat de Chinese kunst ondergaat. Verder is haar werk een schat aan informatie over de levens van de belangrijkste commerciële kunstenaars uit die periode. Een groot deel van de bijlages, die terug te vinden zijn in het deel Afbeeldingen, komen uit dit werk. Ook Old Advertisments and Popular Culture: Posters, Calendars and Cigarettes (1900-1950)13 van Chen Chaonan en Feng Yiyou bevat biografieën van de kunstenaars en vult deze aan met beschrijvingen van de vrouwen, die als een rode draad doorheen hun kalenderposters lopen. In Chinese Woman and Modernity: Calender Posters of the 1910s-1930s14 vinden we vervolgens meer over de vormelijke en inhoudelijke