UCHWAŁA Nr XXX/161/2008 RADY GMINY W ZAKRZEWIE

z dnia 23 grudnia 2008 r.

w sprawie ustalenia kierunków rozwoju gospodarki ściekowej w gminie Zakrzew.

Na podstawie art. 18, ust. 2, pkt 6 w związku z art. 7, ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 8 marca 1990r. o samo- rządzie gminnym (Dz.U. z 2001r. Nr 142, poz. 1591 ze zmianami) oraz art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 7 czerwca 2001r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz.U. z 2006r. Nr 123, poz. 858 ze zmianami) Rada Gminy w Zakrzewie uchwala, co następuje: § 1. Przyjmuje się Program rozwoju gospodarki ściekowej w gminie Zakrzew, który został określony w opracowaniu pt. „Program sanitacji Gminy Zakrzew” wg wariantu II opisanego na stronach 16 - 18 w/w opracowania stanowiącego załącznik do uchwały. § 2. Wykonanie uchwały powierza się Wójtowi Gminy Zakrzew. § 3. Uchwała wchodzi w życie po upływie 14 dni od jej ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym Wojewódz- twa Mazowieckiego.

Przewodniczący Rady Gminy: Halina Lewandowska

Załącznik nr 1 do uchwały nr XXX/161/2008 Rady Gminy w Zakrzewie z dnia 23 grudnia 2008r.

PROGRAM SANITACJI GMINY ZAKRZEW do realizacji w latach 2007 - 2013

System kanalizacji i oczyszczania ścieków bytowo - komunalnych

Kanalizacja indywidualna - przydomowe oczyszczalnie ścieków

Spis treści: I. Wstęp. II. Rola gminy w budowie systemu oczyszczalni ścieków. III. Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego IV. Warunki hydrologiczne gminy. V. Wodociągi w gminie. VI. Ścieki z gospodarstw domowych. VII. Kanalizacja sanitarna w gminie. VIII. Studium wykonalności. IX. Porównanie wad i zalet systemów kanalizacji sanitarnej. X. Zgodność programu ze Strategią Rozwoju Województwa Mazowieckiego. XI. Program budowy indywidualnych oczyszczalni ścieków. XII. Systemy kanalizacji indywidualnej XIII. Realizacja programu. XIV. Finansowanie programu XV. Podstawa prawna dofinansowania przez gminę inwestycji proekologicznych. XVI. Wnioski końcowe. XVII. Załączniki. - Część graficzna Wariantów I, II, III mapy 1:25000

I. Wstęp Polityka państwa w zakresie zrównoważonego rozwoju zawarta jest w dwóch dokumentach: 1) II Polityka ekologiczna państwa - czerwiec 2000r. 2) Polska 2025. Długookresowa strategia trwałego i zrównoważonego rozwoju - Rada Ministrów 2000. Dokumenty te po ich przyjęciu przez Sejm będą wytyczały kierunki rozwoju województw, określając ramy dla ich polityk i strategii zrównoważonego rozwoju. Podstawowa teza proekologicznej polityki zrównoważonego rozwoju brzmi: „Zaspokajanie potrzeb mate- rialnych i cywilizacyjnych społeczeństw, grup społecznych i jednostek ludzkich w ramach sprawiedliwego dostępu do ograniczonych zasobów i walorów środowiska, wraz z równoprawnym traktowaniem potrzeb ogólnospołecznych z potrzebami społeczności lokalnych. Polityka państwa w zakresie stosunków wodnych i jakości wód zakłada m.in. realizację programu budowy systemów kanalizacyjnych w osiedlach wiejskich o równoważnej liczbie mieszkańców poniżej 2000 i zabu- dowie skupionej do roku 2015 i rozwiązanie w sposób systemowy sanitacji terenów o zabudowie rozpro- szonej na obszarach wiejskich i miejskich. Zapisy kierunkowych dokumentów opracowanych przez MOŚ, RM i sejmik województwa winny pozosta- wać wytycznymi wiodącymi dla gminnych strategii obejmujących gospodarkę wodno - kanalizacyjną, szczególnie zracjonalizowanie gospodarki ściekowej. Dane statystyczne dla województwa mazowieckiego określają, że zaledwie 10% mieszkańców wsi posiada dostęp do kanalizacji sanitarnej. Olbrzymie ilości nie oczyszczonych ścieków komunalno-bytowych są od- prowadzane wprost do ziemi, wód podziemnych i powierzchniowych, co zmusza do podjęcia działań zapo- biegających dalszej degradacji środowiska. Racjonalna polityka ekorozwoju wymaga analizy wszystkich dostępnych technologii i rozwiązań utylizacji ścieków. Niniejsze opracowanie ma na celu ocenę możliwości formalno - prawnych i finansowych wdrożenia w gminie uzupełniających rozwiązań oczyszczania ścieków komunalno - bytowych w stosunku do projektu zbiorczej kanalizacji. W opracowaniu uwzględniono zapisy uchwalonego przez Radę Gminy „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zakrzew” cytując dane w nim zawarte i tezy dotyczące uwarun- kowań i kierunków rozwoju infrastruktury technicznej. II. Rola gminy w budowie systemu oczyszczania ścieków Ustawa o samorządzie gminnym stanowi, że zaspokajanie zbiorowych potrzeb mieszkańców należy do za- dań własnych gminy. W szczególności zadania własne obejmują sprawy ochrony środowiska, wodociągów, zaopatrzenia w wodę, kanalizacji oraz usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych. Zadania samorządu wynikające z zapisów ustawy są zadaniami obligatoryjnymi oraz rezultatem świadomości struktur samo- rządowych, ich dojrzałości i odpowiedzialności za zrównoważony rozwój i zachowania proekologiczne wspólnoty. Wśród modeli zarządzania gminą można wyróżnić: a) zarządzanie strategiczne - długookresowe; np. 8 lat, b) zarządzanie średniookresowe - w czasie trwania jednej kadencji samorządu, c) zarządzanie operacyjne nastawione na realizację konkretnych, bieżących przedsięwzięć i projektów. Ochronę ziemi, wód podziemnych i powierzchniowych przed zanieczyszczeniem ściekami komunalno- bytowymi należy uwzględnić we wszystkich modelach zarządzania. Budowa systemów kanalizacji sanitarnej należy niewątpliwie do zadań najważniejszych. Poza systemem zbiorczej kanalizacji sanitarnej, odprowadzającym ścieki do zbiorczych oczyszczalni ście- ków, należy rozważyć możliwość zastosowania innych rozwiązań. Takim rozwiązaniem, uzupełniającym dla systemu kanalizacji zbiorczej, jest kanalizacja indywidualna - przydomowe oczyszczalnie ścieków. - Podstawą koncepcji rozwoju kanalizacji sanitarnej są cechy charakterystyczne dla gminy. Jako błąd sys- temowy należy uznać wybór tylko jednego rozwiązania niezależnie od warunków lokalnej rzeczywistości. - Kształtowanie rozwoju gminy winno odwoływać się do potrzeb i preferencji wyborców. Działania gminy zaspokajające potrzeby największych grup mieszkańców są najbardziej efektywne. - Działania gminy muszą uwzględniać aspekty ekonomiczne, być oszczędne i skuteczne. Winny odwoły- wać się do współdziałania z możliwie szeroką reprezentacją mieszkańców gminy. - Rozwój lokalny obejmować będzie wszystkie grupy mieszkańców. Gospodarka rynkowa powoduje, że różnice interesów poszczególnych grup społecznych coraz bardziej się pogłębiają. Osoby wpływające na rozwój gminy winny znaleźć możliwy kompromis, aby zapewnić szansę życia w nie skażonym środowi- sku obecnemu i przyszłym pokoleniom. III. Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego 1.1. Położenie Gminy Zakrzew leży w południowej części województwa mazowieckiego, w powiecie radomskim. Graniczy z miastem oraz gminami Jedlińsk, Wolanów i Przytyk. Ośrodkiem gminy jest wieś Zakrzew. Obok siedziby urzędu gminy, urzędu pocztowego znajdują się tu podstawowe instytucje obsługi ludności - przed- szkole, szkoła podstawowa, gimnazjum, biblioteka, ośrodek zdrowia, apteka, gminny klub sportowy, komi- sariat policji, ośrodek usług rolniczych, ochotnicza straż pożarna, kościoły, cmentarz. Gmina składa się z 24 miejscowości i liczy 10 762 mieszkańców. Widoczna jest tendencja wzrostu liczby ludności na przestrzeni ostatnich lat. Spowodowane jest to w dużej mierze napływem ludności z Radomia. Gęstość zaludnienia wynosi 111 os/km2 i jest niższa od średniej krajowej. 1.2. Kompozycja przestrzenna Gminy. Administracyjnie gmina Zakrzew podzielona jest na 24 sołectwa: - , - Cerekiew, - Dąbrówka Nagórna A, - Dąbrówka Nagórna W, - Dąbrówka Podłężna, - Golędzin, - Gulin, - , - Janiszew, - Jaszowice, - Legęzów, - Marianowice, - Milejowice, - Mleczków, - Natalin, - Nieczatów, - Kolonia Piaski, - Podlesie Mieczkowskie, - Taczów, - , - Zakrzew, - Zakrzew Kolonia, - Zakrzewska Wola, - . Intensywność i jakość zagospodarowania na terenie gminy jest różnorodna: tereny położone we wschod- niej części gminy, w pobliżu Radomia, czyli sołectwa Janiszew, Wacyn, Bielicha i Milejowice rozwijają się bardzo intensywnie, co związane jest z napływem nowych mieszkańców z Radomia. - Janiszew - około 1/3 terenu sołectwa stanowi duży kompleks leśny, położony w jego zachodniej części. W części wschodniej, bezpośrednio graniczącej z Radomiem, zabudowa skupia się wzdłuż istniejących dróg. Składa się ona głównie z działek siedliskowych. W centralnym fragmencie zabudowy pojawia się skupisko usług rzemieślniczych oraz nieuciążliwych, komercyjnych, głównie handlowych a także usługi publiczne (szkoła i kościół). Południowa część sołectwa zagospodarowywana jest przez mieszkalnictwo jednorodzinne. - Wacyn - na terenie miejscowości przeważa zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna, w dużej części zre- alizowana w ostatnich kilku latach. Uzupełniają ją obiekty usługowe, zarówno komercyjne wbudowane w obiekty mieszkaniowe i wolnostojące (sklepy) jak i publiczne (szkoła). Pojawiają się tutaj także warsz- taty rzemieślnicze i obiekty drobnej wytwórczości. Zabudowa skupiona jest wzdłuż głównych dróg, w tym wzdłuż drogi wojewódzkiej Radom - Przytyk. - Bielicha - podobnie jak w Wacynie przeważa tu rozwijająca się bardzo intensywnie zabudowa mieszka- niowa jednorodzinna. Uzupełniającą funkcja są obiekty usługowe -filia gminnej biblioteki publicznej i kościół, a także sklepy, obiekty rzemiosła i wytwórczości. - Milejowice - podobnie jak w poprzednich miejscowościach, także i tu przeważa zabudowa mieszkaniowa uzupełniona usługami handlu, rzemiosłem i drobną wytwórczością a także większymi obiektami produk- cyjnymi (produkcja mebli, wytwórnia armatury, zakład ślusarski, drukarnia). Południowa część gminy, to głównie tereny rolnicze z zabudową zagrodową. Znajdują się tutaj sołectwa Cerekiew i Cerekiew Kolonia, Sorokino, Zatopolice, Ławki, Wiktorów, Golędzin, Jaszowice. - Cerekiew, Cerekiew Kolonia i Sorokino - najintensywniej zagospodarowane z tej grupy sołectw, o po- dobnym jak wschodnia część potencjale do rozwoju. Przeważa tu zabudowa zagrodowa, uzupełniana nowszymi realizacjami mieszkaniowymi. Pojawiają się tutaj także obiekty usługowe takie jak szkoła pod- stawowa i remiza strażacka czy drobne zakłady rzemieślnicze a nawet zakłady produkcyjne - w tym także garbarnia. - Zatopolice, Ławki, Golędzin, Wiktorów i Jaszowice - zabudowa, głównie zagrodowa i mieszkaniowa jed- norodzinna, skupia się wzdłuż drogi powiatowej Radom - Młodnice, zaś w Jaszowicach także wzdłuż drogi gminnej. Strefa środkowa, to sołectwa położone wzdłuż drogi wojewódzkiej Radom - Przytyk, czyli Zdziechów, Mleczków, Kolonia Mleczków, Nieczatów, Podlesie Mieczkowskie, Zakrzew Poduchowny, Natalin, Natalin Ławki, Zakrzew, Zakrzew Las, Zakrzew Kolonia, Marianowice Dolne, Łoniec, Zakrzewska Wola, Zakrzewska Wola Kolonia. Zabudowa w tych sołectwach, to głównie budynki mieszkaniowe jednorodzinne, tworzące wyraźny pas zabudowy wzdłuż drogi wojewódzkiej. Kolejne jej skupiska, także w formie pasm mieszkaniowych, pojawia- ją się wzdłuż dróg gminnych. Funkcję mieszkaniowa uzupełniają usługi socjalne (szkoła podstawowa, gim- nazjum, biblioteka, urząd gminy, kościół, apteka, poczta, komisariat policji oraz remiza strażacka w Zakrze- wie oraz szkoła w Mleczkowie) i usługi komercyjne, którymi są obiekty handlowe oraz usług bytowych czy tez auto-szrot w Mleczkowie. Pojawiają się tutaj, często jako towarzyszące mieszkalnictwu, obiekty rzemio- sła oraz drobne zakłady wytwórcze. Strefa środkowo - północna, to pas sołectw równoległy do części środkowej, w skład którego wchodzą Nie- czatów, , Wola Taczowska, Taczów, Zakrzew Pieńki, Gulinek, Kozia Wola. Są to miejscowości typowo rolnicze, z zabudową zagrodowa tworzącą krótkie pasma wzdłuż dróg gmin- nych. Obiekty usługowe, to filia biblioteki i boisko w Taczowie, szkoła podstawowa i kościół w Woli Ta- czowskiej oraz remiza strażacka w Gulinku. W Taczowie pojawiają się również nieliczne zakłady rzemieśl- niczko - produkcyjne. Część północna, to tereny rolnicze Dąbrówki Nagórnej i Dąbrówki Podleżnej oraz Gu- stawowa. Zabudowa zagrodowa tworzy tutaj niewielkie pasma wzdłuż dróg gminnych. Usługi, to szkoła podstawowa w Dąbrówce Podłężnej. IV. Warunki przyrodnicze gminy, hydrogeologia Tabela 1. Struktura użytkowania gruntów Lp. Wyszczególnienie Powierzchnia gruntów w Udział w pow. ha ogólnej % 1 Powierzchnia ogólna 9615 100 2 Użytki rolne w tym: 8207 85 - grunty orne 6750 70 - sady 412 4 - użytki zielone 736 8 - pastwiska 309 3 3 Lasy i tereny zadrzewione 785 8 4 Pozostałe 623 6

Morfologia i hydrografia Gmina Zakrzew położona jest na Równinie Radomskiej, będącej fragmentem Niziny Środkowomazowiec- kiej. Obszar gminy Zakrzew powiązany jest - poprzez Dolinę Radomki, stanowiącej lewy dopływ Wisły - z koryta- rzem ekologicznym Wisły. Rzeźba terenu Według klasyfikacji typologicznej krajobrazów naturalnych Polski na omawianym obszarze występują trzy typy krajobrazu naturalnego. Na przeważającym obszarze gminy występuje krajobraz równin peryglacjal- nych. Lokalnie, w części północnej, występuje krajobraz denn dolinnych. Wąski pas strefy przejściowej wy- pełniają tarasy z wydmami. Krajobraz den dolinnych cechuje płytkie występowanie wód gruntowych i okre- sowe zalewanie wodami rzecznymi bogatymi w substancje mineralne. Stanowi on naturalne siedlisko la- sów łęgowych i łąk typu zalewowego, częściowo przekształconych w pola uprawne. Charakterystycznym typem gleb są mady, torfy i gleby bagienne. Do cech charakterystycznych krajobrazu tarasów z wydmami należą dość głęboko występujące wody gruntowe oraz mokradła między wydmowe i piaski zbielicowane. Roślinność potencjalną stanowią bory. Pomimo znacznej różnicy wysokości bezwzględnej, wynoszącej ok. 60 metrów, na obszarze gminy nie wy- stępują formy o dużych nachyleniach stoków i ostrych krawędziach. Powierzchnia wysoczyzny morenowej jest płaska, o nachyleniach poniżej 5%. Większe nachylenia, maksymalnie dochodzące do 10%, występują jedynie na zboczach w rejonie doliny Radomki. Budowa geologiczna Cechą charakterystyczną występujących tu osadów czwartorzędowych jest duża zmienność litologiczna, co powoduje stosunkowo dużą mozaikowatość pokrywy glebowej, jak również zróżnicowanie warunków za- budowy. W podłożu piasków i glin lodowcowych występują zasypane progi denudacyjne zbudowane ze skał jurajskich i kredowych. Obszary wysoczyzn morenowych zbudowane są głównie z glin zwałowych o różnym stopniu zapiaszczenia i plastyczności które sprawiają, że występują tu korzystne warunki posado- wienia obiektów budowlanych, jednakże planowanie większych obiektów należy poprzedzić wykonaniem szczegółowej analizy gruntowej. W obrębie doliny wyróżniono trzy typy gruntów w zależności od zawartości części organicznych. Pierwsze to utwory rzeczne (aluwialne) - piaski i żwiry przede wszystkim kwarcowe, dobrze obtoczone, któ- re mogą posiadać soczewkowate przewarstwienia mad i torfów. Zasoby wód powierzchniowych. Gmina Zakrzew położona jest w rejonie obszarów deficytowych pod względem zasobów wód gruntowych. Poziom wód holoceńskich występuje głównie w dolinach rzek Radomki, Bosak i Dobrzyca, w osadach alu- wialnych piaszczysto-żwirowych o miąższości do kilku metrów, zależnie od budowy geologicznej doliny. Zasilanie poziomu w wodę jest głównie pluwialne (deszczowe), co determinuje silne wahania poziomu wód, a w okresach aridowych i semiaridowych prowadzi nawet do ich zaniku. Należy pamiętać, że również poziom ten ma kontakt z wodami cieków, co znajduje odzwierciedlenie w ich jakości, zależnie od stanu sa- nitarnego cieku. Plejstoceński poziom wód gruntowych jest związany z sedymentami glacjalnymi, głównie z warstwami piaszczysto-żwirowymi reprezentującymi osady interglacjalne. Wydajność wód śródglinowych jest bardzo mała, nie przedstawia zatem większego znaczenie gospodarczego. Występujący w obrębie Niecki Mazowieckiej poziom wód trzeciorzędowych, z uwagi na skład mechaniczny i granulometryczny warstw wodonośnych, jest również mało przydatny gospodarczo. Ostatni kredowy poziom wodonośny jest najważniejszy z punktu widzenie gospodarczego. Zalega on w piaskowcach i marglach piaszczystych górnej kredy osiągających znaczne miąższości. Wody te, z punktu widzenia morfogenetycznego należą do szczelinowych, których wydajność zależy w głównej mierze od układu i gęstości szczelin. Trwałe obniżenia poziomu wód kredowych na terenie gminy związane jest z ujęciem wody dla Radomia. Zasięg oddziaływania ww. ujęcia obejmuje południową część gminy. W zasięgu tym stwierdza się zanik cieków powierzchniowych bądź występowanie rzek okresowych, obejmujący 1/3 powierzchni gminy. Głównym źródłem zanieczyszczenia wód powierzchniowych na obszarze Gminy są: - ścieki przemysłowe i komunalne trafiające bezpośrednio bez oczyszczenia do wód powierzchniowych, - nadmierna ilość i zła jakość nawozów mineralnych stosowanych do nawożenia pól a przy nadmiernych deszczach spłukiwanych bezpośrednio do cieków wodnych, niekontrolowane rozlewanie ścieków na po- lach uprawnych i łąkach. Wniosek: Głębokość zalegania wód pozwala stwierdzić, że na przeważającym obszarze gminy nie ma przeciwwskazań do budowy oczyszczalni ścieków i odprowadzania wód pościekowych do ziemi. V. Wodociągi w gminie System zbiorowego, komunalnego zaopatrzenia w wodę jest na obszarze gminy bardzo rozwinięty i obej- muje ponad 90% gospodarstw domowych (z wyjątkiem części Marianowie) i wymagać może jedynie wyko- nania połączeń usprawniających obieg wody w funkcjonującej sieci. Zapotrzebowanie na wodę, oszacowa- ne na ok. 2,72 tys. m3/d, przy obecnej wydajności ujęcia w Zakrzewie rzędu 1,5 tys. m3/d i funkcjonujących połączeń z komunalną siecią wodociągową Radomia, możliwe jest do pokrycia. Ujęcie wody dla potrzeb sieci wodociągowej znajduje się w Zakrzewie i zaopatrywana jest z niego większa część gminy. System wodociągowy gminy połączony jest z systemem wodociągowym pobliskiego Rado- mia. System zaopatrywany jest z dwu podziemnych ujęć wody : - ujęcie „Zakrzew” o wydajności 700m3/dobę zgodnie z pozwoleniem wodno - prawnym udzielonym na pobór wody z terminem ważności 31 grudnia 2015r. - ujęcie „Sławno” - ujęcie komunalne „Radom – Zachód” w Sławnie o wydajności max 19538m3/dobę. Stan infrastruktury wodociągowej i systemów zaopatrzenia w wodę w gminie Zakrzew 120 km sieci magistralnej 51,4 km długości przyłączy 3559 szt. przyłączy Ogólne zużycie wody ca 1700m3/dobę . VI. Ścieki z gospodarstw domowych Znaczna część domów jednorodzinnych nie jest i nigdy nie będzie podłączona do zbiorczych systemów kanalizacyjnych. Nie oczyszczone lub oczyszczone w niedostatecznym stopniu ścieki zagrażają zarówno glebie jak i wodom powierzchniowym i podziemnym. Regulacje prawne dotyczące oczyszczania ścieków nie rozróżniają wielkości zrzutu ścieków. Ścieki z domu jednorodzinnego winny być oczyszczone w takim samym stopniu, jak ścieki oczyszczone w wielkich, prze- mysłowych oczyszczalniach. Z takich unormowań wynika konieczność budowy dla domów jednorodzin- nych oczyszczalni, w których procesy technologiczne są realizowane tak samo skutecznie jak w oczyszczal- niach o dużej przepustowości. Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 8 lipca 2004r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środo- wiska wodnego. (Dz.U. 168.1763) określa dopuszczalne stężenia zanieczyszczeń różnych typów w ściekach oczyszczonych. Ścieki bytowo-komunalne związane z funkcjonowaniem gospodarstwa domowego stanowią 90 - 95% kon- sumowanej wody. Około 5 - 10% przypada na podlewanie ogrodu, mycie samochodu itp. Na ilość wytwa- rzanych ścieków wpływają niewątpliwie następujące czynniki: - standard wyposażenia domów w urządzenia sanitarne, - sposób wytwarzania CWU, - źródło poboru wody (wodociąg lub ujęcie własne) - koszt pozyskania wody, - wiek i nawyki higieniczne mieszkańców. Przyjmuje się, że normatywna ilość ścieków wytworzonych przez jednego mieszkańca wynosi 150dm3/dzień, co daje w ciągu miesiąca wielkość 4,5 m3/mieszkańca. Ilość ścieków wytworzonych przez czteroosobową rodzinę mieszkającą w domu jednorodzinnym wynosi 18 m3/miesiąc. Ilości ścieków w gminie Lp. Wieś, sołectwo Ilość zabudowań Norma Ilość ścieków /Mk 3 posesji Mk Dm /Mkd Qśrd Qmaxd Qmaxh Qmaxh (m3/d) (m3/d) (m3/h) (1/s) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1. Bielicha 233 1131 0,15 169,65 254,475 26,5 7,4 2. Cerekiew 168 595 0,15 89,25 133,875 13,9 3,9 3. Dąbrówka Nagórna A 54 311 0,15 46,65 69,975 7,3 2 4. Dąbrówka Nagórna W 52 251 0,15 37,65 56,475 5,9 1,6 5. Dąbrówka Podłężna 86 373 0,15 55,95 83,925 8,7 2,4 6. Golędzin 85 317 0,15 47,55 71,325 7,4 2,1 7. Gózdek 18 49 0,15 7,35 11,025 1,1 0,3 8. Gulin 84 353 0,15 52,95 79,425 8,3 2,3 9. Gulinek 106 356 0,15 53,4 80,1 8,3 2,3 10. Gustawów 42 235 0,15 35,25 52,875 5,5 1,5 11. Janiszew 168 846 0,15 126,9 190,35 19,8 5,5 12. Jaszowice 75 177 0,15 26,55 39,825 4,1 1,1 13. Kolonia Jaszowice 53 125 0,15 26,55 39,825 4,1 1,1 14. Kolonia Piaski 103 169 0,15 25,35 38,025 4 1,1 15. Kozia Wola 28 84 0,15 12,6 18,9 2 0,6 16. Kozinki 48 148 0,15 22,2 33,3 3,5 1 17. Legęzów 26 130 0,15 19,5 29,25 3 0,8 18. Marianowice 70 317 0,15 47,55 71,325 7,4 2,1 19. Milejowice 190 912 0,15 136,8 205,2 21,4 5,9 20. Mleczków 163 644 0,15 96,6 144,9 15,1 4,2 21. Natalin 65 337 0,15 50,55 75,825 7,9 2,2 22. Nieczatów 90 246 0,15 36,9 55,35 5,8 1,6 23. Podlesie Mieczkowskie 49 242 0,15 37,8 56,7 5,9 1,6 24. Sosnowica 7 36 0,15 5,55 8,325 0,9 0,3 25. Taczów 106 306 0,15 47,85 71,775 7,5 2,1 26. Taczewska Wola 47 173 0,15 27 40,5 4,2 1,2 27. Wacyn 185 812 0,15 127,05 190,575 19,9 5,5 28. Zakrzew 97 403 0,15 63 94,5 9,8 2,7 29. Zakrzew Kolonia 85 407 0,15 63,6 95,4 9,9 2,8 30. Zakrzewska Wola 59 280 0,15 43,65 65,475 6,8 1,9 31. Zatopolice 76 336 0,15 52,5 78,75 8,2 2,3 32. Zdziechów 45 145 0,15 21,75 32,625 3,4 0,9 Razem 2763 11246 0,15 1686,9 2530,35 263,6 73,2

Na obszarach znacznej części gminy brak jest zorganizowanego systemu kanalizacji i oczyszczalni ścieków. Przy obecnych kosztach usług asenizacyjnych, wywóz szamba ze szczelnego, bezodpływowego zbiornika obciąża budżet czteroosobowej rodziny kwotą ok. 250 zł/miesiąc. Koszty te w wielu gospodarstwach domowych są redukowane przez rozszczelnianie zbiorników nieczysto- ści. Niższe koszty usług asenizacyjnych powodują oczywiście niezwykle negatywny skutek - rozsączenie nie oczyszczonych ścieków do gruntu. VII. Kanalizacja sanitarna w gminie W gminie Zakrzew istnieje system kanalizacji zbiorczej. Kanalizacja podciśnieniowa występuje na terenie sołectw : Wacyn, Bielicha, Milejowice i części sołectwa Cerekiew. Uporządkowany system obejmuje 3630 mieszkańców co stanowi 32 % ogółu mieszkańców.

Lp. Wieś, sołectwo Lks Ilość zabudowań i Norma Ilość ścieków mieszkańców 3 posesji Mk dm /Mkd Qśrd Qmaxd Qmaxh Qmaxh km (m3/d) (m3/d) (m3/h) (1/s) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 1 Bielicha 19,1 233 1131 0,15 169,65 254,475 26,5 7,4 2 Cerekiew 4,9 168 595 0,15 89,25 133,875 13,9 3,9 3 Milejowice 18,0 190 912 0,15 136,8 205,2 21,4 5,9 4 Wacyn 14,1 185 812 0,15 121,8 182,7 19,0 5,3 5 Zdziechów 1,0 45 145 0,15 21,75 32,625 3,4 0,9 Razem 57,1 821 3595 0,15 544,5 816,75 85,1 23,6

System ten tworzy: - 56.1 km sieci kanalizacji sanitarnej, - 10.3 km przyłączy kanalizacji sanitarnej, - 859 szt. budynków podłączonych do kanalizacji sanitarnej, - dwie przepompownie w miejscowości Milejowice i Bielicha, - odprowadzenie ścieków do miejskiej oczyszczalni ścieków „Lesiów” w Lesiowie koło Radomia. Do kanalizacji sanitarnej odprowadzane są ścieki z sektora mieszkalnego oraz zakładów usługowych w ilo- ści 83,1 tys. m3/rok w tym : - 79,3 tys. m3/rok z gospodarstw domowych, - 3,8 tys. m3/rok od jednostek działalności produkcyjnej. Ścieki z jednostek działalności produkcyjnej to punkty usługowe, handlowe, szkoła podstawowa, piekarnia, restauracja , hotel. System Oczyszczalni biologiczno - mechaniczna typu BIO-CLER pracująca na potrzeby Publicznej Szkoły Podstawowej w miejscowości Zakrzew, odprowadzająca oczyszczone ścieki do rzeki Bosak za pośrednic- twem rowu melioracyjnego. - Przepustowość max średnio dobowa - 29 m3/d, - stężenie zanieczyszczeń nie przekraczających wartości: 3 BZT5 - 30mg/dm ChZT - 150mg/dm3 Zawiesiny ogólne - 50 mg/dm3 Azot ogólny - 30 mg/dm3 Fosfor ogólny - 5.0 mg/dm3 Odczyn - pH 6,5 - 9,0 Temperatura do - 35°C System Oczyszczalni mechaniczno-biologiczna z filtrem piaskowym na potrzeby budynku Urzędu Gminy Zakrzew odprowadzająca oczyszczone ścieki do rzeki Bosak. - przepustowość max średnio dobowa -1,4 m3/d - stężenie zanieczyszczeń nie przekraczających wartości 3 BZT5 - 40 mg/dm ChZT - 150 mg/dm3 Zawiesiny ogólne - 50 mg/dm3 Na terenach nie skanalizowanych ścieki bytowe gromadzone są w bezodpływowych zbiornikach na nieczy- stości płynne, skąd wywożone są na oczyszczalnię miejską „Lesiów” w Lesiowie i „Jedlińsk” w Gminie Jedlińsk. Rozproszenie zabudowy na przeważającej części gminy oraz uwarunkowania gruntowo -wodne wskazują na konieczność realizacji oddzielnych układów kanalizacyjnych dla poszczególnych części gminy, każdego obsługiwanego przez własną oczyszczalnię ścieków. W części wschodniej możliwe jest połączenie systemu kanalizacyjnego Zakrzewa i Radomia. Rozbudowa systemu kanalizacyjnego powinna objąć tereny intensywnej zabudowy istniejącej i projekto- wanej. Wymagać to będzie budowy kolektorów tłocznych oraz przepompowni w celu podłączenia kolejnych wsi do istniejącego systemu kanalizacji. W obszarach najbardziej zagrożonych nieprawidłowym funkcjono- waniem szamb należy w pierwszej kolejności podejmować realizację systemów kanalizacji sanitarnej. Realizacja urządzeń infrastruktury kanalizacji sanitarnej winna posiadać priorytet w działaniach podejmo- wanych przez Zarząd Gminy. W opracowanym Planie Rozwoju Lokalnego dla Gminy Zakrzew na lata 2004 – 2013 założono, że środki finansowe na rozbudowę systemów kanalizacyjnych i sieci kanalizacyjnej mają wynosić 19 500 tys zł. Na lata 2005-2010 na kwotę 9 500 tys zł - Zdziechów, Cerkiew, Janiszew. Na lata 2011-2013 na kwotę 10 000 tys zł - Mleczków, Podlesie Mieczkowskie, Natalin, Zakrzew, Marianowi- ce, Zakrzewska Wola, Gulin, Gulinek, Zatopolice, Golędzin, Jaszowice. Dopuszcza się realizację indywidualnych mini oczyszczalni lub zbiorników bezodpływowych w wyjątkowych i uzasadnionych przypadkach motywowanych względami technicznymi i ekonomicznymi wykluczającymi stosowanie rozwiązań zbiorczych. Przyjęte przez Radę Gminy zapisy „Zmiana Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Prze- strzennego Gminy Zakrzew” przewidują, że 14.2 System odprowadzania i oczyszczania ścieków. W przeci- wieństwie do dobrze funkcjonującego systemu dostawy wody dla ludności system oczyszczania jest ubogi: i obejmuje jedynie cześć gminy Zakrzew, położna w zlewni rzeki Mlecznej jest obsługiwana przez komunal- ną kanalizacją Radomia, są to miejscowości Milejowice, Wacyn, Bielicha, Cerekiew i Zdziechów. Rozbudo- wa systemu kanalizacyjnego powinna objąć tereny intensywnej zabudowy istniejącej i projektowanej. Wy- magać to będzie budowy lokalnych oczyszczalni ścieków lub realizacji kolektorów tłocznych oraz przepom- powni w celu podłączenia kolejnych wsi do istniejącego systemu kanalizacji. W obszarach najbardziej za- grożonych nieprawidłowym funkcjonowaniem szamb należy w pierwszej kolejności podejmować realizacją sieci kanalizacji sanitarnej. Realizacja urządzeń infrastruktury kanalizacji sanitarnej winna posiadać priorytet w działaniach podejmo- wanych przez Zarząd Gminy. Dopuszcza się realizację indywidualnych mini oczyszczalni lub zbiorników bezodpływowych w wyjątkowych i uzasadnionych przypadkach motywowanych względami technicznymi i ekonomicznymi wykluczającymi stosowanie rozwiązań zbiorczych. Jedynie takie działanie zapewni utrzymanie dobrego stanu sanitarnego środowiska w sytuacji zwiększone- go wytwarzania ścieków bytowo-gospodarczych, spowodowanego zwodociągowaniem gminy. Proponuje się wariantowe rozwiązanie omawianego zagadnienia. Wariant I Na terenie gminy planuje się realizację zbiorczego systemu kanalizacyjnego: System Kanalizacji podciśnieniowej występujący na terenie sołectw : Wacyn, Bielicha, Milejowice i części sołectwa Cerekiew. Uporządkowany system obejmuje 3630 mieszkańców z odprowadzeniem ścieków do miejskiej oczyszczalni ścieków „Le- siów” w Lesiowie koło Radomia. System ten tworzy:

Lp. Wieś, sołectwo Lks Ilość zabudowań Norma Ilość ścieków /Mk 3 posesji Mk dm /Mkd Qśrd Qmaxd Qmaxh Qmaxh km (m3/d) (m3/d) (m3/h) (1/s) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 1 Bielicha 19,1 233 1131 0,15 169,65 254,475 26,5 7,4 2 Cerekiew 4,9 168 595 0,15 89,25 133,875 13,9 3,9 3 Milejowice 18,0 190 912 0,15 136,8 205,2 21,4 5,9 4 Wacyn 14,1 185 812 0,15 121,8 182,7 19,0 5,3 5 Zdziechów 1,0 45 145 0,15 21,75 32,625 3,4 0,9 Razem 57,1 821 3595 0,15 544,5 816,75 85,1 23,6 z rozbudową systemu do następnych miejscowości gminy wg poniższego zestawienia

Lp. Wieś, sołectwo Dł. Ilość zabudowań Norma Ilość ścieków Kanal. /Mk sanit. 3 posesji Mk dm /Mkd Qśrd Qmaxd Qmaxh Qmaxh km (m3/d) (m3/d) (m3/h) (1/s) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 1 Dąbrówka Na- 3,9 54 311 0,15 46,65 69,975 7,3 2 górna A 2 Dąbrówka Na- 3,9 52 251 0,15 37,65 56,475 5,9 1,6 górna W 3 Dąbrówka 2,7 86 373 0,15 55,95 83,925 8,7 2,4 Podłężna 4 Golędzin 2,6 85 317 0,15 47,55 71,325 7,4 2,1 5 Gózdek 1,3 18 49 0,15 7,35 11,025 1,1 0,3 6 Gulin 4,5 84 353 0,15 52,95 79,425 8,3 2,3 7 Gulinek 5,3 106 356 0,15 53,4 80,1 8,3 2,3 8 Gustawów 1,5 42 235 0,15 35,25 52,875 5,5 1,5 9 Janiszew 9,3 168 846 0,15 126,9 190,35 19,8 5,5 10 Jaszowice 1,6 75 177 0,15 26,55 39,825 4,1 1,1 11 Kolonia Jaszo- 3,7 53 125 0,15 18,75 28,125 2,9 0,8 wice 12 Kolonia Piaski 1,1 103 169 0,15 25,35 38,025 4 1,1 13 Kozia Wola 1,3 28 84 0,15 12,6 18,9 2 0,6 14 Kozinki 2,2 48 148 0,15 22,2 33,3 3,5 1 15 Legęzów 1,1 26 130 0,15 19,5 29,25 3 0,8 16 Marianowice 1,4 70 317 0,15 47,55 71,325 7,4 2,1 17 Mleczków 1,7 163 644 0,15 96,6 144,9 15,1 4,2 18 Natalin 2,1 65 337 0,15 50,55 75,825 7,9 2,2 19 Nieczatów 2,3 90 246 0,15 36,9 55,35 5,8 1,6 20 Podlesie Miecz- 4,4 49 242 0,15 37,8 56,7 5,9 1,6 kowskie 21 Sosnowica 0,9 7 36 0,15 5,55 8,325 0,9 0,3 22 Taczów 2,7 106 306 0,15 47,85 71,775 7,5 2,1 23 Taczewska Wola 1,8 47 173 0,15 27 40,5 4,2 1,2 24 Zakrzew 1,0 97 403 0,15 63 94,5 9,8 2,7 25 Zakrzew Kolonia 3,4 85 407 0,15 63,6 95,4 9,9 2,8 26 Zakrzewska 2,7 59 280 0,15 43,65 65,475 6,8 1,9 Wola 27 Zatopolice 3,1 76 336 0,15 52,5 78,75 8,2 2,3 Razem 73,5 1942 7651 0,15 1161,15 1741,725 181,2 50,4

Odprowadzenie ścieków do miejskiej oczyszczalni ścieków „Lesiów” w Lesiowie koło Radomia. Zaproponowany wariant obejmuje sanitację gminy przy założeniu odprowadzania i oczyszczania ok. 100% powstałych ścieków w zwodociągowanych miejscowościach gminy. Do proponowanego systemu kanalizacji zbiorczej oraz dla oczyszczalni gminnej, należy opracować doku- mentację, która będzie uwzględniała technologię i rozwiązania najbardziej ekonomiczne w momencie pod- jęcia decyzji o realizacji inwestycji. Wielkość stref ochronnych sanitarnych dla oczyszczalni, jak i sposób jej zagospodarowania z zachowaniem obowiązujących wymogów zostanie określona w dokumentacji technicznej. W dalszej części opracowania w rozdziale „Studium wykonalności" zostanie przeprowadzona uproszczona analiza powyższych zapisów „Studium” oraz proponowanych wariantów realizacji kanalizacji. Wariant II Na terenie gminy planuje się mieszany system kanalizacji zbiorczej obejmującej swym zasięgiem docelowo wszystkie miejscowości w gminie Zakrzew. Dopuszcza się stosowanie indywidualnych urządzeń oczyszczających ścieki (tzw. oczyszczalni domowych) na działkach o odpowiednich warunkach gruntowo-wodnych." Dla miejscowości Janiszew przewiduje się budowę systemu kanalizacji grawitacyjnej z przepompowniami z odprowadzeniem ścieków do kolektora miasta Radom i miejskiej oczyszczalni ścieków. System Kanalizacji podciśnieniowej występujący na terenie sołectw : Wacyn, Bielicha, Milejowice i części sołectwa Cerekiew. Uporządkowany system obejmuje 3305 mieszkańców z odprowadzeniem ścieków do miejskiej oczyszczalni ścieków „Le- siów” w Lesiowie koło Radomia. System ten tworzy:

Lp. Wieś, sołectwo Lks Ilość zabudowań Norma Ilość ścieków /Mk 3 posesji Mk dm /Mkd Qśrd Qmaxd Qmaxh Qmaxh km (m3/d) (m3/d) (m3/h) (1/s) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 1 Bielicha 19,1 233 1131 0,15 169,65 254,475 26,5 7,4 2 Cerekiew 4,9 168 595 0,15 89,25 133,875 13,9 3,9 3 Milejowice 18,0 190 912 0,15 136,8 205,2 21,4 5,9 4 Wacyn 14,1 185 812 0,15 121,8 182,7 19,0 5,3 5 Zdziechów 1,0 45 145 0,15 21,75 32,625 3,4 0,9 Razem 57,1 821 3595 0,15 544,5 816,75 85,1 23,6

Zachowuje się istniejące oczyszczalnie ścieków: System Oczyszczalni biologiczno - mechaniczna typu BIO-CLER pracująca na potrzeby Publicznej Szkoły Podstawowej w miejscowości Zakrzew, odprowadzająca oczyszczone ścieki do rzeki Bosak za pośrednic- twem rowu melioracyjnego. - Przepustowość max średnio dobowa - 29 m3/d. System Oczyszczalni mechaniczno-biologiczna z filtrem piaskowym na potrzeby budynku Urzędu Gminy Zakrzew odprowadzająca oczyszczone ścieki do rzeki Bosak - przepustowość max średnio dobowa - 1,4m3/d. W n/w miejscowościach objętych programem należy wybudować przydomowe oczyszczalnie ścieków. Biorąc pod uwagę istniejącą zabudowę wsi na terenie gminy, uzasadnione jest planowanie budowy przy- domowych biologicznych oczyszczalni ścieków. Istnieje szereg nowoczesnych rozwiązań technologicznych oczyszczania ścieków bytowo-gospodarczych w różnego typu oczyszczalniach przydomowych, które skutecznie oczyszczają ścieki. Są to oczyszczalnie eko- logiczne, zapewniające oczyszczanie ścieków z domów jednorodzinnych, wielorodzinnych, zakładów, obiek- tów użyteczności publicznej na terenach nie wyposażonych w sieć kanalizacji sanitarnej. Posiadają one aprobatę techniczną Instytutu Ochrony Środowiska. Ilość przydomowych oczyszczalni ścieków w Wariancie II w programie sanitacji gminy przedstawia poniż- sza tabelka:

Lp. Wieś, sołectwo Ilość Ilość posesji z POS Mk RLM6 RLM 12 1 Dąbrówka Nagórna A 311 54 2 Dąbrówka Nagórna W 251 52 3 Dąbrówka Podłężna 373 86 4 Golędzin 317 85 5 Gózdek 49 18 6 Gulin 353 84 7 Gulinek 356 106 8 Gustawów 235 42 9 Jaszowice 177 75 10 Kolonia Jaszowice 125 53 11 Kolonia Piaski 169 103 12 Kozia Wola 84 28 13 Kozinki 148 48 14 Legęzów 130 26 15 Marianowice 317 70 16 Mleczko w 644 163 17 Natalin 337 65 18 Nieczatów 246 90 19 Podlesie Mieczkowskie 242 49 20 Sosnowica 36 7 21 Taczów 306 106 22 Taczewska Wola 173 47 23 Zakrzew 403 97 24 Zakrzew Kolonia 407 85 25 Zakrzewska Wola 280 59 26 Zatopolice 336 76 Razem 6805 1786

Dla obiektów gminnych przewiduję się budowę indywidualnych oczyszczalni o przepustowości:

Szkoła Adres Liczba uczniów Ilość ścieków RLM + personel Oczyszczalnia ścieków Wola Taczowska 148+18 3,7 m3/dobę 37 Dąbrówka Podłężna 122 + 15 3,1 m3/dobę 31 Mleczków 34 + 7 0,9 m3/dobę 9 Zakrzew - Przedszkole 85 + 11 6,4 m3/dobę 57 Gulin 74+12 1,9m3/dobę 19

Teren planowany do objęcia siecią kanalizacji sanitarnej

Lp. Wieś, sołectwo Dług. Ilość zabudowań Norma Ilość ścieków kanal. /Mk sanit.

km posesji Mk qśrd Qśrd Qmaxd Qmaxh Qmaxh dm3/Mkd (m3/d) (m3/d) (m3/h) (1/s) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 1 Janiszew 9,3 168 846 0,15 126,9 190,35 19,8 5,5

Zaproponowany wariant obejmuje sanitację gminy przy założeniu odprowadzania i oczyszczania ok. 100% powstałych ścieków w zwodociągowanych miejscowościach gminy. Należy opracować dokumentację, która będzie uwzględniać technologię i rozwiązania najbardziej ekono- miczne w momencie podjęcia decyzji o realizacji oczyszczalni przydomowych i gminnych na działkach o odpowiednich warunkach gruntowo - wodnych. Do proponowanego systemu kanalizacji zbiorczej należy opracować dokumentację, która będzie uwzględ- niała technologię i rozwiązania najbardziej ekonomiczne w momencie podjęcia decyzji o realizacji inwesty- cji. W dalszej części opracowania w rozdziale „Studium wykonalności" zostanie przeprowadzona uproszczona analiza powyższych zapisów „Studium” oraz proponowanych wariantów realizacji kanalizacji. Wariant III Na terenie gminy planuje się mieszany system kanalizacji zbiorczej obejmującej swym zasięgiem docelowo wybrane miejscowości w gminie Zakrzew. Dopuszcza się stosowanie indywidualnych urządzeń oczyszczających ścieki (tzw. oczyszczalni domowych) na działkach o odpowiednich warunkach gruntowo-wodnych.” System Kanalizacji podciśnieniowej występujący na terenie sołectw: Wacyn, Bielicha, Milejowice i części sołectwa Cerekiew. Uporządkowany system obejmuje 3630 mieszkańców z odprowadzeniem ścieków do miejskiej oczyszczalni ścieków „Le- siów” w Lesiowie koło Radomia. System ten tworzy:

Lp. Wieś, sołectwo Lks Ilość zabudowań Norma Ilość ścieków /Mk 3 posesji Mk dm /Mkd Qśrd Qmaxd Qmaxh Qmaxh km (m3/d) (m3/d) (m3/h) (1/s) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 1 Bielicha 19,1 233 1131 0,15 169,65 254,475 26,5 7,4 2 Cerekiew 4,9 168 595 0,15 89,25 133,875 13,9 3,9 3 Milejowice 18,0 190 912 0,15 136,8 205,2 21,4 5,9 4 Wacyn 14,1 185 812 0,15 121,8 182,7 19,0 5,3 5 Zdziechów 1,0 45 145 0,15 21,75 32,625 3,4 0,9 Razem 57,1 821 3595 0,15 544,5 816,75 85,1 23,6

Biorąc pod uwagę istniejącą zabudowę wsi na terenie gminy, uzasadnione jest planowanie budowy przy- domowych biologicznych oczyszczalni ścieków. Istnieje szereg nowoczesnych rozwiązań technologicznych oczyszczania ścieków bytowo-gospodarczych w różnego typu oczyszczalniach przydomowych, które skutecznie oczyszczają ścieki. Są to oczyszczalnie eko- logiczne, zapewniające oczyszczanie ścieków z domów jednorodzinnych, wielorodzinnych, zakładów, obiek- tów użyteczności publicznej na terenach nie wyposażonych w sieć kanalizacji sanitarnej. Posiadają one aprobatę techniczną Instytutu Ochrony Środowiska. Ilość przydomowych oczyszczalni ścieków w Wariancie III w programie sanitacji gminy przedstawia poniż- sza tabelka:

Lp. Wieś, sołectwo Ilość Mk Ilość posesji z przydomowymi oczyszczalniami ścieków RLM6 RLM 12 1 Dąbrówka Nagórna A 311 54 2 Dąbrówka Nagórna W 251 52 3 Dąbrówka Podłężna 373 86 4 Golędzin 317 85 5 Gózdek 49 18 6 Gulin 353 84 7 Gulinek 356 106 8 Gustawów 235 42 9 Janiszew 846 168 10 Jaszowice 177 75 11 Kolonia Jaszowice 125 53 12 Kolonia Piaski 169 103 13 Kozia Wola 84 28 14 Kozinki 148 48 15 Legęzów 130 26 16 Marianowice 317 70 17 Mleczków 644 163 18 Natalin 337 65 19 Nieczatów 246 90 20 Podlesie Mieczkowskie 242 49 21 Sosnowica 36 7 22 Taczów 306 106 23 Taczewska Wola 173 47 24 Zakrzew 403 97 25 Zakrzew Kolonia 407 85 26 Zakrzewska Wola 280 59 27 Zatopolice 336 76 Razem 7651 1954

Zachowuje się istniejące oczyszczalnie ścieków: System Oczyszczalni biologiczno - mechaniczna typu BIO-CLER pracująca na potrzeby Publicznej Szkoły Podstawowej w miejscowości Zakrzew, odprowadzająca oczyszczone ścieki do rzeki Bosak za pośrednic- twem rowu melioracyjnego. - Przepustowość max średnio dobowa - 29 m3/d. System Oczyszczalni mechaniczno-biologiczna z filtrem piaskowym na potrzeby budynku Urzędu Gminy Zakrzew odprowadzająca oczyszczone ścieki do rzeki Bosak. - przepustowość max średnio dobowa -1,4 m3/d. Dla obiektów gminnych przewiduję się budowę indywidualnych oczyszczalni o przepustowości:

Szkoła Adres Liczba uczniów + personel Ilość ścieków oczyszczalnia RLM ścieków Janiszew 111 + 18 2,8 m3/dobę 28 Wola Taczowska 148 + 18 3,7 m3/dobę 37 Dąbrówka Podłężna 122 + 15 3,1 m3/dobę 31 Mleczków 34 + 7 0,9 m3/dobę 9 Zakrzew - Przedszkole 85 + 11 6,4 m3/dobę 57 Gulin 74 + 12 1,9 m3/dobę 19

Zaproponowany wariant obejmuje sanitację gminy przy założeniu odprowadzania i oczyszczania ok. 100% powstałych ścieków w zwodociągowanych miejscowościach gminy. Należy opracować dokumentację, która będzie uwzględniać technologię i rozwiązania najbardziej ekono- miczne w momencie podjęcia decyzji o realizacji oczyszczalni przydomowych i gminnych na działkach o odpowiednich warunkach gruntowo-wodnych. W dalszej części opracowania w rozdziale „Studium wykonalności” zostanie przeprowadzona uproszczona analiza powyższych zapisów „Studium” oraz proponowanych wariantów realizacji kanalizacji. VIII. Studium wykonalności Wariant I Na terenie gminy planuje się rozbudowę istniejącego zbiorczego systemu kanalizacji podciśnieniowej: Szacunkowe nakłady na wybudowanie zbiorczego systemu kanalizacji sanitarnej w gminie:

Lp. Wieś, sołectwo Dług. kanał Ilość zabudowań sanit /Mk km posesji Mk 1 2 3 4 5 1 Dąbrówka Nagórna A 3,9 54 311 2 Dąbrówka Nagórna W 3,9 52 251 3 Dąbrówka Podłężna 2,7 86 373 4 Golędzin 2,6 85 317 5 Gózdek 1,3 18 49 6 Gulin 4,5 84 353 7 Gulinek 5,3 106 356 8 Gustawów 1,5 42 235 9 Janiszew 9,3 168 846 10 Jaszowice 1,6 75 177 11 Kolonia Jaszowice 3,7 53 125 12 Kolonia Piaski 1,1 103 169 13 Kozia Wola 1,3 28 84 14 Kozinki 2,2 48 148 15 Legęzów 1,1 26 130 16 Marianowice 1,4 70 317 17 Mleczków 1,7 163 644 18 Natalin 2,1 65 337 19 Nieczatów 2,3 90 246 20 Podlesie Mieczkowskie 4,4 49 242 21 Sosnowica 0,9 7 36 22 Taczów 2,7 106 306 23 Taczewska Wola 1,8 47 173 24 Zakrzew 1,0 97 403 25 Zakrzew Kolonia 3,4 85 407 26 Zakrzewska Wola 2,7 59 280 27 Zatopolice 3,1 76 336 Razem 73,5 1942 7651

Lp. zakres prac „Zakrzew” Cena Wartość jednostkowa [tys zł] 1. Dokumentacja techniczna Obsługa inwestycji 2060,0 2. oczyszczalnia 1161 m3/dobę 11610,0 3. kolektory zbiorcze 73 500 mb + przepompownie 350 zł/mb 25725,0 4. przykanalik 1942 szt. 2.000 zł/szt 3884,0 Razem 43279

Lp. zakres prac Wariant I Wartość Wariant I [tys zł] 1. Dokumentacja techniczna Obsługa inwesty- 2060,0 cji 2. oczyszczalnie ścieków 11610,0 3. kolektory zbiorcze 25725,0 4. przykanalik 3884,0 Ogółem 43279

Wariant II Na terenie Gminy planuje się mieszany system kanalizacji zbiorczej obejmującej swym zasięgiem docelowo wszystkie miejscowości w gminie Zakrzew. Zastosowanie indywidualnych urządzeń oczyszczających ścieki w miejscowościach

Wieś, sołectwo Ilość POS SBR6, SBR12 Dąbrówka Nagórna A 54 Dąbrówka Nagórna W 52 Dąbrówka Podłężna 86 Golędzin 85 Gózdek 18 Gulin 84 Gulinek 106 Gustawów 42 Jaszowice 75 Kolonia Jaszowice 53 Kolonia Piaski 103 Kozia Wola 28 Kozinki 48 Legęzów 26 Marianowice 70 Mleczków 163 Natalin 65 Nieczatów 90 Podlesie Mieczkowskie 49 Sosnowica 7 Taczów 106 Taczewska Wola 47 Zakrzew 97 Zakrzew Kolonia 85 Zakrzewska Wola 59 Zatopolice 76 Razem 1774

Dla obiektów gminnych przewiduję się budowę indywidualnych oczyszczalni o przepustowości:

Szkoła /Adres Oczyszczalnia ścieków RLM Wola Taczowska 3,7 m3/dobę 37 Dąbrówka Podłężna 3,1 m3dobę 31 Mleczków 0,9 m3/dobę 9 Zakrzew - Przedszkole 6,4 m3/dobę 57 Gulin 1,9m3/dobę 19

Dla miejscowości Janiszew przewiduje się budowę systemu kanalizacji grawitacyjnej z przepompowniami z odprowadzeniem ścieków do kolektora miasta Radom i miejskiej oczyszczalni ścieków.

Wieś, sołectwo Dług. kanał sanit Ilość posesji/Mk km Janiszew 9,3 168 846

Szacunkowe nakłady na wybudowanie zbiorczego i indywidualnego systemu kanalizacji sanitarnej w gmi- nie:

Przydomowe oczyszczalnie ścieków

Lp. zakres prac „oczyszczalnie przydomowe” cena jednost- wartość kowa tys. zł. 1. Dokumentacja techniczna dla indywidualnych oczyszczalni ście- 1774/szt. 682,0 ków. Obsługa inwestycji 2. oczyszczalnia do 2m3/dobę wraz z kanalizacją indywidualną dla 13.500 zł 23949,0 1774 budynków Razem 24631

Oczyszczalnie ścieków dla obiektów gminnych

Lp. Adres Przepustowość RLM Wartość dok. Wartość Razem oczyszczalni technicznej oczyszczalni ścieków +obsługi inwe- stycji m3/dobę tys zł tys zł tys zł 1. Wola Taczowska 3,7 m3/dobę 37 6,0 60,0 66,0 2. Dąbrówka Podłężna 3,1 m3/dobę 31 5,0 50,0 55,0 3. Mleczków 0,9 m3/dobę 9 1,5 15,0 16,5 4. Zakrzew - Przedszkole 6,4 nr3dobę 57 9,0 90,0 99,0 5. Gulin 1,9m3/dobę 19 3,0 30,0 33,0 Razem 24,5 245 269,5

Lp. zakres prac „Janiszew” cena Wartość jednostkowa [tys zł] 1. Dokumentacja techniczna Obsługa inwestycji 359,0 2. kolektory zbiorcze 9300 mb 350 zł/mb 3255,0 3. przykanalik 168 szt. 2.000 zł/szt 336,0 Razem 3950

Ogółem Lp. zakres prac Wariant II Wartość Wartość Wartość Razem POS gm. ocz. Janiszew tys. zł. tys. zł. tys. zł tys zł 1. Dokumentacja techniczna. Obsługa inwesty- 682,0 24,5 359,0 1065,5 cji. 2. oczyszczalnie ścieków 23949,0 245,0 0 24194,0 3. kolektory zbiorcze 0,0 0,0 3255,0 3255,0 4. przykanalik 0,0 0,0 336,0 336,0 Ogółem 24631 269,5 3950 28850,5

Wariant III Na terenie gminy planuje się mieszany system kanalizacji zbiorczej obejmującej swym zasięgiem docelowo wszystkie miejscowości w gminie Zakrzew. Zastosowanie indywidualnych urządzeń oczyszczających ścieki w miejscowościach

Wieś, sołectwo Ilość POS SBR6, SBR12 Dąbrówka Nagórna A 54 Dąbrówka Nagórna W 52 Dąbrówka Podłężna 86 Golędzin 85 Gózdek 18 Gulin 84 Gulinek 106 Gustawów 42 Janiszew 168 Jaszowice 75 Kolonia Jaszowice 53 Kolonia Piaski 103 Kozia Wola 28 Kozinki 48 Legęzów 26 Marianowice 70 Mleczków 163 Natalin 65 Nieczatów 90 Podlesie Mieczkowskie 49 Sosnowica 7 Taczów 106 Taczewska Wola 47 Zakrzew 97 Zakrzew Kolonia 85 Zakrzewska Wola 59 Zatopolice 76 Razem 1942

Dla obiektów gminnych przewiduję się budowę indywidualnych oczyszczalni GOS o przepustowości:

Szkoła /Adres Oczyszczalnia ścieków RLM Janiszew 2,8 m3/dobę 28 Wola Taczowska 3,7 m3/dobę 37 Dąbrówka Podłężna 3,1 m3/dobę 31 Mleczków 0,9 m3/dobę 9 Zakrzew - Przedszkole 6,4 m3/dobę 57 Gulin 1,9m3/dobę 19

Szacunkowe nakłady indywidualnego systemu kanalizacji sanitarnej w gminie: Przydomowe oczyszczalnie ścieków

Lp. zakres prac „oczyszczalnie Cena wartość przydomowe” jednostkowa tys. zł 1. Dokumentacja techniczna dla in- 1942/szt. 747,0 dywidualnych oczyszczalni ście- ków. Obsługa inwestycji 2. oczyszczalnia do 2 m3/dobę wraz z 13.500 zł 26217 kanalizacją indywidualną dla 1942 budynków Razem 26964

Oczyszczalnie ścieków dla obiektów gminnych

Lp. Adres Przepustowość RLM Wartość dok. Wartość Razem oczyszczalni technicznej oczyszczalni ścieków +obsługi inwe- stycji m3/na dobę tys zł tys zł tys zł 2. Janiszew 2,8 m3/dobę 28 5,0 50,0 55,0 1. Wola Taczowska 3,7 m3/dobę 37 6,0 60,0 66,0 2. Dąbrówka Podłężna 3,1 m3/dobę 31 5,0 50,0 55,0 3. Mleczków 0,9m3dobę 9 1,5 15,0 16,5 4. Zakrzew - Przedszkole 6,4 m3/dobę 57 9,0 90,0 99,0 5. Gulin 1,9m3/dobę 19 3,0 30,0 33,0 Razem 29,5 295 324,5

Ogółem Lp. zakres prac Wartość Wartość Razem Wariant III POS tys. zł GOS tys. zł tys. zł 1. Dokumentacja techniczna. Ob- 747,0 29,5 776,5 sługa inwestycji. 2. oczyszczalnie ścieków 26217 295,0 26512 Ogółem 26964 324,5 27288,5

IX. Porównanie wad i zalet systemów kanalizacji sanitarnej Wariant I. Minimalne nakłady inwestycyjne, które należałoby ponieść dla wybudowania gminnych kanaliza- cji 43279 tys. zł. Zbiorczą kanalizację sanitarną miałyby wszystkie miejscowości gminy Zakrzew, a zebrane w ten sposób ścieki, czyszczone byłyby w oczyszczalni w Radomiu. Zaletą tego rozwiązania jest skoncentrowanie ścieków w jednym obiekcie, wadą natomiast wysokie koszty inwestycyjne, które w przeliczeniu na jeden skanalizo- wany obiekt wyniosą aż: 43279 tys. zł: 1942 zabudowań = 22 286zł/1 zabudowanie Wariant II. Nakłady inwestycyjne, które należałoby ponieść dla wybudowania gminnych oczyszczalni ście- ków, przydomowych oczyszczalni ścieków oraz systemu kanalizacyjnego dla Janiszewa wyniosłyby 28850,5 tys. zł. Wszystkie miejscowości gminy zostałyby skanalizowane, a zebrane w ten sposób ścieki, czyszczone byłyby w gminnych i przydomowych oczyszczalniach ścieków. Wadą tego rozwiązania jest skoncentrowanie ście- ków w wielu obiektach, zaletą natomiast niższe koszty inwestycyjne, które w przeliczeniu na jeden skanali- zowany obiekt wyniosą: 28850,5 tys. zł: 1942 zabudowań = 14 856 zł/1 zabudowanie Wariant III. Nakłady inwestycyjne, które należałoby ponieść dla wybudowania gminnych oczyszczalni ście- ków i przydomowych oczyszczalni ścieków wyniosłyby 26553 tys. zł. Wszystkie miejscowości gminy zostałyby skanalizowane, a zebrane w ten sposób ścieki, czyszczone byłyby w gminnych i przydomowych oczyszczalniach ścieków. Wadą tego rozwiązania jest skoncentrowanie ścieków w wielu obiektach, zaletą natomiast niższe koszty inwestycyjne, które w przeliczeniu na jeden skanalizowany obiekt wyniosą: 27288,5 tys. zł: 1942 zabudowań = 14 052 zł/1 zabudowanie Wniosek: Realizacja programu sanitacji gminy Zakrzew poprzez budowę również indywidualnych przydomowych oczyszczalni ścieków określonych w Wariancie II i III jest znacznie tańsza od Wariantu I.

Kanalizacja zbiorcza Kanalizacja indywidualna System skoncentrowany mogący objąć jedynie System rozproszony mogący objąć wszystkie zabu- obszary o zwartej zabudowie dowane nieruchomości w gminie Pasywna rola mieszkańców w budowie systemu Aktywna rola mieszkańców w budowie systemu. oczekujących na stworzenie warunków wykonania Wola uczestnictwa mieszkańców w programie może przykanalika do kanalizacji liniowej wyznaczyć obszar i efekty ekologiczne powstające w wyniku realizacji programu Wysokie nakłady na budowę oczyszczalni zbiorczej Relatywnie niskie nakłady inwestycyjne na budowę i kanalizacji liniowej kanalizacji sanitarnej Gmina partycypuje w kosztach eksploatacji sys- Gmina nie ponosi kosztów eksploatacji systemu temu Wyższe niż w przypadku kanalizacji indywidualne Niski koszt neutralizacji ścieków, nie przewiduje się koszty usług kanalizacyjnych, prognozowany wzrostu kosztów eksploatacji systemu. wzrost kosztów usług kanalizac. Możliwość odprowadzenia oczyszczonych ścieków Możliwość odprowadzenia oczyszczonych ścieków z z oczyszczalni zbiorczej jedynie do wód po- oczyszczalni indywidualnej do gruntu i wód po- wierzchniowych wierzchniowych Konieczność rozbudowy oczyszczalni zbiorczej i Możliwość dzielenia programu kanalizacji gminy na sieci kanalizacyjnej zapewniającej wymagany do- etapy uzależnione od możliwości ich sfinansowania pływ ścieków, uniemożliwia podział zadania na przez budżet gminy i mieszkańców etapy w początkowej fazie realizacji programu Uzyskanie pełnego efektu ekologicznego jest moż- Pełny efekt ekologiczny powstaje z chwilą urucho- liwe po wybudowaniu sieci kanalizacyjnej obcią- mienia każdej zainstalowanej oczyszczalni żenia oczyszczalni znamionową ilością ścieków Należy uzyskiwać zgodę właścicieli działek na bu- Należy uzyskiwać zgodę właścicieli działek na budo- dowę sieci kanalizacyjnej w obrębie ich działek wę ich lokalnych systemów kanalizacyjnych w obrę- bie ich działek. Budowa kolektorów sanitarnych zbiorczych stwa- Nie ma potrzeby rozkopywania ciągów drogowych rza konieczność rozkopywania ciągów drogowych co zwiększa koszty realizacji programu, ponieważ dodatkowo należałoby sfinansować koszty zajęcia pasa drogowego oraz doprowadzenia po zakoń- czeniu inwestycji drogi do stanu używalności. Możliwość współfinansowania budowy systemu Możliwość współfinansowania budowy systemu przez gminę i mieszkańców przez gminę i mieszkańców Możliwość pozyskania przez gminę niskoprocen- Możliwość pozyskania przez gminę niskoprocento- towych kredytów i dotacji na realizację programu wych kredytów i dotacji na realizację programu.

Niewątpliwie zaletami systemu indywidualnej kanalizacji sanitarnej są: a) niższe niż w przypadku kanalizacji zbiorczej nakłady inwestycyjne na budowę kanalizacji odbierającej ścieki od jednego mieszkańca, b) możliwość współdziałania mieszkańców w tworzeniu systemu kanalizacji sanitarnej na obszarze całej gminy, c) nie obciążające gminę koszty eksploatacji systemu - koszty eksploatacji oczyszczalni ponoszą ich użyt- kownicy lub wg innej zastosowanej zasady. X. Zgodność programu ze Strategią Rozwoju Województwa Mazowieckiego Strategia Rozwoju Województwa Mazowieckiego w analizie SWOT wśród słabych stron wymienia m.in. - niewłaściwą gospodarkę odpadami ciekłymi (ściekami), - niedoinwestowanie infrastrukturalne obszarów wiejskich, - duże dysproporcje między długością sieci wodociągowej a kanalizacyjnej na obszarach wiejskich. „Aktywizacja i modernizacja obszarów wiejskich i małych miast, służąca likwidacji zapóźnień cywilizacyj- nych i warunków życia ludności, wymaga w szczególności rozbudowy sieci kanalizacyjnej. Przeciwdziałanie degradacji i rewaloryzacja środowiska przyrodniczego wymagają zmniejszenia zanieczysz- czenia środowiska. Niezrównoważona gospodarka odpadami -wymaga budowy sieci kanalizacyjnej i róż- nego typu oczyszczalni ścieków (w tym dla indywidualnych gospodarstw rolnych i małych zakładów prze- mysłowych)." Zapisane w strategii cytowane powyżej działania, mające na celu przeciwdziałanie degradacji środowiska przyrodniczego, kładą akcent m.in. na budowę indywidualnych oczyszczalni ścieków. Konstata- cja ta po raz pierwszy w sposób pośredni, zwraca uwagę na oczywisty fakt, że nie ma możliwości skanali- zowania województwa mazowieckiego przy pomocy zbiorczych oczyszczalni ścieków, bez systemów kanali- zacji indywidualnej. Wniosek: - Program budowy indywidualnej kanalizacji sanitarnej jest zgodny z założeniami strategii rozwoju woje- wództwa mazowieckiego. - Na podstawie powyższych przesłanek program budowy indywidualnych oczyszczalni ścieków może sta- nowić cel działań strategicznych, średniookresowych i operacyjnych gminy. XI. Program budowy indywidualnych oczyszczalni ścieków Na terenie gminy istnieje 31 miejscowości. Rozmieszczenie ludności nie jest równomierne. Na terenie gminy funkcjonuje 2710 budynków mieszkalnych zamieszkałych przez ok. 11246 osób. Rozpro- szona zabudowa, przylegająca często bezpośrednio do pasa drogowego niezwykle utrudnia budowę zbior- czych systemów kanalizacji sanitarnej. Nie wyklucza to budowy na wybranych obszarach o relatywnie zwartej zabudowie, kanalizacji sanitarnej zbiorczej. Realizacja wybranego programu może przebiegać wg jednego z trzech etapów. Etap I - geograficzny Obszar gminy zostaje podzielony na podobszary. Kanalizacji każdego podobszaru stanowi zamknięty etap kanalizacji indywidualnej gminy. Etap II - maksymalizacja efektu ekologicznego Kanalizacja jest realizowana w pierwszej kolejności na tych obszarach, w których największa ilość miesz- kańców zadeklaruję wolę uczestnictwa w programie budowy indywidualnych oczyszczalni ścieków i podpi- sze stosowne umowy w sprawie udziału w projekcie. Taki sposób realizacji programu umożliwia uzyskanie dla wybranych obszarów największego efektu ekologicznego. Etap III - maksymalizacja efektu społecznego Realizacja programu jest prowadzona na terenie całej gminy. Rozproszony efekt ekologiczny daje w konse- kwencji najlepszą promocję programu wśród mieszkańców. Realizacja programu jest uwarunkowana przede wszystkim możliwością sfinansowania projektu przez mieszkańców i budżet gminy. Można szaco- wać, że do finansowania programu może złożyć akces ok. 50 - 60 % właścicieli nieruchomości z terenu gminy. Wniosek: Wybór sposobu realizacji programu i środków z budżetu gminy na realizację programu określi Rada Gminy. XII. Systemy kanalizacji indywidualnej Wśród kilku podstawowych rozwiązań indywidualnych oczyszczalni ścieków można wyodrębnić następują- ce: Zbiornik szczelny bezodpływowy (szambo) opróżniany okresowo taborem asenizacyjnym; ścieki wywożone są do punktu zlewczego w oczyszczalni zbiorczej. Wadą systemu jest wysoki koszt usług asenizacyjnych. Osadnik gnilny z rozsączeniem podczyszczonych ścieków do gruntu. W osadniku zachodzą procesy sedymentacji i flotacji oraz fermentacja osadu. Ostateczne oczyszczenie bio- logiczne ścieków następuje w warstwach gruntu pod drenażem rozsączającym. Adsorbcja zanieczyszczeń na powierzchniach cząstek gruntu powoduje rozwój mikroorganizmów powodujących rozkład zanieczysz- czeń organicznych na stałe i gazowe produkty nieorganiczne oraz na masę komórkową, tworzącą wokół cząstek gruntu biomasę. Niekontrolowany przyrost biomasy może prowadzić do zmniejszania przepływu ścieków lub uniemożliwić ich odprowadzenie do gruntu. Osadniki gnilne z drenażem rozsączającym uniemożliwiają kontrolę skutecz- ności oczyszczania ścieków. Prawidłowo wykonany drenaż rozsączający wymaga ułożenia ich na znacznej powierzchni. Oczyszczalnie ze stałymi złożami biologicznymi. Urządzenia do tlenowego rozkładu biochemicznego zanie- czyszczeń organicznych zawartych w ściekach. Na powierzchni stałego złoża biologicznego rozwijają się mikroorganizmy wykorzystujące zanieczyszczenia jako pokarm. Na powierzchni złoża tworzy się błona bio- logiczna. Procesy rozkładu substancji organicznych wymagają natlenienia błony biologicznej. Oczyszczalnie budowane są zazwyczaj jako skomplikowane konstrukcje kilku zbiornikowe. Wadą tych oczyszczalni jest relatywnie wysoka cena. Oczyszczalnie biologiczne wykorzystujące metodę osadu czynnego. Oczyszczalnie składają się z jednego zbiornika, w którym zachodzą procesy sedymentacji, flotacji, aeracji, utleniania biologicznego, nitryfikacji, denitryfikacji i defosfotacji. W komorze osadu czynnego następuje mieszania i napowietrzanie ścieków oraz kłaczkowatych skupisk mikroorganizmów wykorzystujących zanieczyszczenia ścieków jako pożywkę. W oczyszczalniach następuje pełny proces oczyszczania ścieków. Hydrobotaniczne oczyszczalnie ścieków wykorzystują procesy sorpcji, reakcji utleniająco redukujących oraz biologicznej aktywności roślin wodolubnych lub wodnych. Prawidłowo zaprojektowana oczyszczalnia ście- ków wymaga powierzchni ok. 10 - 15 m2/mieszkańca. Wadą oczyszczalni jest zmniejszenie efektywności jej działania w sezonie zimowym. O wyborze rozwiązania indywidualnej oczyszczalni ścieków decydują w znacznym stopniu nakłady inwesty- cyjne obejmujące koszt zakupu urządzeń oraz koszty ich montażu. Wybór indywidualnej oczyszczalni winien uwzględnić wymagania dotyczące jakości ścieków oczyszczonych, warunki gruntowo-wodne oraz odbiorni- ki oczyszczonych ścieków. Niezwykle istotnym problemem jest możliwość kontroli pracy oczyszczalni - skuteczności oczyszczania ście- ków. Oczyszczalnie biologiczne ze stałym złożem biologicznym w zbiorniku oczyszczalni oraz oczyszczalnie wykorzystujące osad czynny umożliwiają pełną weryfikowaną pomiarami kontrolę pracy oczyszczalni. Wniosek: Program winien być realizowany w oparciu oczyszczalnie biologiczne ze stałymi złożami biologicznymi lub z zastosowaniem technologii osadu czynnego, w których przebiegają procesy tlenowe (napowietrzanie ścieków) i beztlenowe. Układy technologiczne zalecanych przydomowych oczyszczalni ścieków. W każdej, a więc i w przydomowej oczyszczalni ścieków, aby ścieki zostały prawidłowo oczyszczone, po- winny przebiegać następujące procesy technologiczne: - sedymentacja - opadanie grawitacyjne cząstek stałych zawartych w ściekach, - flotacja - cząstki o gęstości właściwej mniejszej od wody (tłuszcze) są wynoszone na skutek intensywne- go mieszania na powierzchnię i tworzą kożuch. - aeracja - napowietrzanie ścieków, niezbędne przy realizacji biologicznego oczyszczania ścieków. - utlenianie biologiczne - rozkład zanieczyszczeń przy udziale mikroorganizmów. Tlen zużywany przez bak- terie i pierwotniaki - musi być ciągle uzupełniany. Biologiczne oczyszczanie może być realizowane na złożach biologicznych z biocenozą osiadłą lub wolnopływającą. W tlenowym rozkładzie biochemicznym związki organiczne są wykorzystywane do wzrostu biomasy (nowych mikroorganizmów) oraz utlenianie do prostych substancji nieorganicznych (woda, CO2, azotany, siarczany). Rozkład tlenowy jest procesem egzotermicznym, co przyspiesza jego przebieg i rozwój biomasy. - nitryfikacja - pod wpływem działania bakterii następuje utlenianie azotu amonowego do azotanów. Pro- ces zależy m.in. od temperatury (min. 5°C), pH (optymalnie 7,5 - 8,5), ilości rozpuszczonego tlenu (min. 1-2 g/m3), oraz stężenia substancji toksycznych (metali ciężkich). - denitryfikacja - redukcja (pod wpływem działania bakterii), azotanów do azotu gazowego, procesowi towarzyszy rozkład związków węgla. - defosfatacja - biologiczne usuwanie związków fosforu za pomocą biomasy. W trakcie mechaniczno-biologicznego oczyszczania ścieków powstają osady, których nadmiar powinien być regularnie usuwany z oczyszczalni. Lokalizacja przydomowej oczyszczalni ścieków - Prawo Budowlane (art. 29.1.3) budowa urządzenia o przepustowości 7,5 m3 nie wymaga pozwolenia na budowę, a wymaga natomiast zgłoszenia właściwemu organowi( Dz.U. z 2003r. Nr 80, poz. 719 art. 29 ust 1 pkt 3 oraz art. 30 ust 1 pkt 1 ) - Prawo Wodne oczyszczalnie ścieków o przepustowości do 5m3 na dobę, wykorzystywane na potrzeby gospodarstw domowych lub rolnych w ramach zwykłego korzystania z wód nie wymagają pozwolenia wodnoprawnego na wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi - jeżeli ilość ścieków odprowadzanych do oczyszczalni ścieków nie przekracza 2 m3 na dobę nie jest ko- nieczna opinia Państwowego Inspektora Sanitarnego (Dz.U. z 1999r. Nr 15, poz. 140 § 26) - układ technologiczny każdej oczyszczalni powinien zapewniać co najmniej dwa stopnie oczyszczania: mechaniczny, którego celem jest usuwanie ze ścieków stałych zanieczyszczeń zarówno cięższych jak i lżejszych oraz biologiczny z wykorzystaniem organizmów żywych (przede wszystkim bakterii, ale rów- nież glonów oraz innych roślin), które usuwają koloidalne oraz rozpuszczone zanieczyszczenia organicz- ne i nieorganiczne. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. (Dz.U. z 12 czerwca 2002r. Nr 75, poz. 690) § 36. Odległość pokryw i wylotów wentylacji ze zbiorników na nieczystości ciekłe i podobnych urządzeń sanitar- no - gospodarczych o pojemności do 10m3 na nie skanalizowanych terenach zabudowy jednorodzinnej i zagrodowej i rekreacji indywidualnej, powinny wynosić: - co najmniej 5 metrów od okien i drzwi zewnętrznych do pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi, - 2 metry od granicy działki sąsiedniej, drogi lub ciągu pieszego, - dopuszcza się sytuowanie krytych urządzeń na nieczystości ciekłe na granicy działek, jeżeli będą przyle- gać do tego samego rodzaju urządzeń na działce sąsiedniej (art. 36.5) - odległość studni dostarczającej wodę do picia od najbliższego przewodu rozsączającego, kanalizacji in- dywidualnej jeśli odprowadzane są do niej ścieki oczyszczone biologicznie w stopniu określonym w przepisach dot. ochrony wód, wynosi 30 mb, - przepływowe szczelne osadniki stanowiące część urządzenia do biologicznego oczyszczania ścieków, mogą być sytuowane w bezpośrednim sąsiedztwie budynków jednorodzinnych, pod warunkiem wpro- wadzenia ich odpowietrzenia przez instalację kanalizacyjną co najmniej 0.6 metra powyżej górnej kra- wędzi okien i drzwi zewnętrznych w budynkach, Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz.U. z 2006r. Nr 137; poz. 984): 5. Ścieki pochodzące z własnego gospodarstwa domowego lub rolnego mogą być wprowadzane do ziemi, w granicach gruntu stanowiącego własność wprowadzającego, jeżeli spełnione są łącznie następujące warunki: - ilość ścieków nie przekracza 5,0 m3 na dobę; - BZT5 ścieków dopływających jest redukowane co najmniej o 20%, a zawartość zawiesin ogólnych co najmniej o 50%; - miejsce wprowadzania ścieków oddzielone jest warstwą gruntu o miąższości co najmniej 1,5m od najwyższego użytkowego poziomu wodonośnego wód podziemnych. 6. Ścieki pochodzące z własnego gospodarstwa domowego lub rolnego mogą być wprowadzane do urzą- dzeń wodnych, w granicach gruntu stanowiącego własność wprowadzającego, jeżeli spełnione są łącz- nie następujące warunki: - ilość ścieków nie przekracza 5,0m3 na dobę; - ścieki odpowiadają wymaganiom dla oczyszczalni o RLM od 2 000 do 9 999 określonym w załączniku nr 1 do rozporządzenia; - najwyższy użytkowy poziom wodonośny wód podziemnych znajduje się co najmniej 1,5 m pod dnem tych urządzeń.

Załącznik nr 1

Najwyższe dopuszczalne wartości wskaźników zanieczyszczeń lub minimalne procenty redukcji zanieczysz- czeń dla oczyszczonych ścieków bytowych i komunalnych wprowadzanych do wód i do ziemi1)

Lp. Nazwa wskaźnika3) Jednostka Najwyższe dopuszczalne war- tości wskaźników lub mini- malne procenty redukcji za- nieczyszczeń przy RLM2): poniżej od 2 000 2 000 do 9 999

1. Pięciodobowe biochemiczne zapotrzebowanie mg O2/1 min. % 40 25 tlenu (BZT5), oznaczane z dodatkiem inhibitora redukcji lub nitryfikacji 70-90

2. Chemiczne zapotrzebowanie tlenu (ChZTCr), mg O2/1 min. % 150 125 lub oznaczane metodą dwuchromianową redukcji 75 3. Zawiesiny ogólne mg/1 min. % 50 35 redukcji lub 90 4) 4) 4. Azot ogólny (suma azotu Kjeldahla (NNorq+NNH4), mg N/1 min. % 30 15 azotu azotynowego i azotu azotanowego) redukcji 5. Fosfor ogólny mg P/1 min. % 54) 24) redukcji

Objaśnienia: 1) Określone w załączniku najwyższe dopuszczalne wartości wskaźników i minimalne procenty redukcji zanieczyszczeń:

pięciodobowego biochemicznego zapotrzebowania tlenu (BZT5), chemicznego zapotrzebowania tlenu oznaczanego metodą dwu- chromianową (ChZTCr) oraz zawiesin ogólnych - dotyczą wartości tych wskaźników w próbkach średnich dobowych; z tym, że w przypadku oczyszczalni ścieków komunalnych o RLM poniżej 2 000 oraz o okresowym w ciągu doby odprowadzaniu ścieków do- puszcza się uproszczony sposób pobierania próbek ścieków, jeżeli można wykazać, że wyniki oznaczeń będą reprezentatywne dla ilości odprowadzanych zanieczyszczeń, azotu ogólnego - dotyczą średniej rocznej wartości tego wskaźnika w ściekach, obliczonej dla próbek średnich dobowych pobranych w danym roku przy temperaturze ścieków w komorze biologicznej oczyszczalni nie niż- szej niż 12 °C, fosforu ogólnego - dotyczą średniej rocznej wartości tego wskaźnika w ściekach, minimalne procenty redukcji zanie- czyszczeń określane są w stosunku do ładunku zanieczyszczeń w ściekach dopływających do oczyszczalni. 2) W czasie rozruchu oczyszczalni nowo wybudowanych, rozbudowanych lub przebudowanych oraz w przypadku awarii urządzeń istotnych dla realizacji pozwolenia wodnoprawnego najwyższe dopuszczalne wartości wskaźników zanieczyszczeń podwyższa się maksymalnie do 50 %, a wymaganą redukcję zanieczyszczeń obniża się nie więcej niż do 50% w stosunku do wartości podanych w załączniku. 3) Analizy wykonuje się z próbek homogenizowanych, niezdekantowanych i nieprzefiltrowanych, z wyjątkiem odpływów ze stawów biologicznych, w których oznaczenia BZT5, ChZTCr, azotu ogólnego oraz fosforu ogólnego należy wykonać z próbek przefiltrowa- nych. Próbki pobrane z odpływu ze stawów biologicznych należy uprzednio przefiltrować, jednakże zawartość zawiesiny ogólnej w próbkach niefiltrowanych nie powinna przekraczać 150 mg/l niezależnie od wielkości oczyszczalni. 4) Wartości wymagane wyłącznie w ściekach wprowadzanych do jezior i ich dopływów oraz bezpośrednio do sztucznych zbiorników wodnych usytuowanych na wodach płynących. Podstawowe informacje o oczyszczalni wraz ze stosownymi uzgodnieniami i podstawowymi wymaganiami dot. jej lokalizacji, zostaną zawarte w powtarzalnym projekcie technicznym przydomowej oczyszczalni. XIII. Realizacja programu Założenia: - Każda zabudowana nieruchomość zostanie wyposażona w przyłącze kanalizacyjne lub indywidualną oczyszczalnię ścieków. - Program budowy systemów kanalizacyjnych w tym przydomowych oczyszczalni ścieków będzie reali- zowany w etapach. - Wielkość nakładów inwestycyjnych przeznaczonych na sfinansowanie każdego etapu będzie uzależniona od możliwości finansowych gminy i właścicieli zabudowanych budynkami mieszkalnymi, nieruchomo- ści. - Inwestorem będzie gmina. Koszty eksploatacji oczyszczalni będą obciążały użytkowników lub wg innej określonej zasady. - Woda pościekowa z oczyszczalni będzie odprowadzana do wód powierzchniowych lub rozsączana do ziemi. Wybór sposobu utylizacji wód pościekowych będzie określony indywidualnie dla każdej lokaliza- cji. - Zakłada się, że podstawową wielkością oczyszczalni będzie jednostka o możliwości odbioru ścieków z miejscowości lub z budynku zamieszkałego przez 4-6 osób. - Szacuje się, że koszty wykonania przydomowej oczyszczalni ścieków obsługującej 4-6 mieszkańców do- mu jednorodzinnego nie przekroczą 13.500 zł. Kosztorys inwestorski zostanie opracowany na etapie pro- jektowania. - Udział mieszkańców w nakładach finansowych na budowę oczyszczalni nie będzie niższy niż 10 %. Wzrost obciążeń finansowych mieszkańców, spowoduje konieczność budowy oczyszczalni obsługującej budynek zamieszkały przez większą niż 6 liczbę osób oraz konieczność instalacji oczyszczalni w warun- kach odbiegających od średnich. XIV. Finansowanie programu Programy budowy infrastruktury technicznej są niezwykle kosztowne. Gmina na jej budowę (kanalizacja sanitarna, wodociągi) wydatkuje olbrzymie środki. Normą jest współfinansowanie inwestycji kanalizacyj- nych zbiorczych przez właścicieli nieruchomości (przykanaliki) i gminę (budowa kolektorów ulicznych). Prowadząc analizę wydatków na sfinansowanie systemu kanalizacji sanitarnej zbiorczej, należy uwzględnić koszty budowy oczyszczalni, wartość kanałów magistralnych (tranzytowych) i kanalizacji ulicznej. Prowadząc budowę nowej oczyszczalni ścieków i trwającej lata, realizacji sieci kanalizacyjnej, należy uwzględnić koszty związane z niedociążeniem nowego obiektu. Często czas trwania budowy przykanalików do wybudowanego kolektora ulicznego wynosi kilka lat. Dopiero po tym okresie uzyskuje się pełny efekt ekologiczny. Skuteczność realizacji programów kanalizacji zwiększa się wraz z szybkością procesów inwe- stycyjnych. Tempo inwestowania ogranicza szczupłość środków, które gmina może przeznaczyć na finansowanie bu- dowy kanalizacji sanitarnej, dlatego należy podjąć wszystkie możliwe działania dla pozyskania najwyższych dotacji z programów ochrony środowiska Unii Europejskiej. I Wariant finansowania Inwestycje prowadzone przez właścicieli nieruchomości i finansowanie programu wyłącznie ze środków inwestorów, którymi - w tym przypadku byliby właściciele nieruchomości. Realizacja programu nawet przy znacznej promocji programu, będzie długotrwała i nie przyniesie znaczą- cych dla wspólnoty, efektów ekologicznych. Zaspakajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty, należy do zadań własnych gminy. W szczególności zadania własne obejmują sprawy ochrony środowiska, kanalizacji, usuwania i unieszko- dliwiania ścieków komunalnych. W związku z powyższym, finansowanie kanalizacji sanitarnej wyłącznie ze środków mieszkańców gminy, nie powinno być przyjmowane jako rozwiązanie modelowe. II Wariant finansowania Inwestorem budowy oczyszczalni jest gmina. Finansowanie programu z budżetu gminy przy współudziale środków mieszkańców. Środki gminy mogą być uzupełnione niskoprocentowymi kredytami. W tym przypadku, kiedy gmina pełniłaby funkcję inwestora, program realizowany byłby skutecznej. III Wariant finansowania. Finansowanie programu ze środków mieszkańców, budżetu gminy uzupełnionych dotacją pochodzącą z programów ochrony środowiska Unii Europejskiej, lub innych środków zewnętrznych np. funduszy ochrony środowiska. Podstawowe warunki ubiegania się o dotację to: - inwestorem i beneficjantem jest gmina, - środki finansowe mieszkańców i budżetu gminy muszą stanowić określone minimum dla wartości inwe- stycji; udział gminy może być pokryty kredytem, - gmina dysponuje pozwoleniem na budowę oczyszczalni. Maksymalna wysokość dotacji zostanie określona przez wybrany program UE określony od wartości inwe- stycji lub jej efektywności. Gmina w skali kraju należy do gmin w których wskaźnik G określający dochód na jednego mieszkańca gmi- ny wynosi poniżej 60% w stosunku do średniej krajowej. Pozwala to ubiegać się o dotację w funduszów akcesyjnych Unii Europejskiej w maksymalnych wysoko- ściach od wartości i efektywności inwestycji. W przypadku nie uzyskania dopłaty, lub uzyskania jej w mniejszej od wnioskowanej wysokości, dla zbilan- sowania nakładów inwestycyjnych, należy uwzględnić możliwość zaciągnięcia uzupełniającego kredytu. Dla zbilansowania zobowiązań finansowych, gmina zawrze umowy z mieszkańcami deklarującymi wolę uczestnictwa w programie i uzyska ich zobowiązania, do sfinansowania przypadających na nich udziałów w finansowaniu inwestycji. Udział mieszkańca-uczestnika programu budowy indywidualnych oczyszczalni ścieków wynosić będzie nie mniej niż 10% wartości jednej oczyszczalni. Zasady finansowania programu w latach 2007 - 2012, wielkość środków budżetowych i pozabudżetowych, niezbędnych do realizacji każdego etapu przedsięwzięcia, określą stosowane uchwały Rady Gminy. Wniosek: III Wariant finansowania inwestycji stanowi optymalny sposób finansowania programu. Program winien być wdrażany i realizowany w sposób umożliwiający ubieganie się o dofinansowanie gminy ze środków ochrony środowiska Unii Europejskiej, lub środków narodowego funduszu ochrony środowiska. XV. Podstawa prawna dofinansowania przez gminę inwestycji proekologicznych Możliwość dofinansowania proekologicznych inwestycji, realizowanych na rzecz właścicieli domów jedno- rodzinnych, wynika z następujących uregulowań prawnych: - ustawa o ochronie i kształtowaniu środowiska - art. 88 Środki gminnych funduszy przeznacza się na: pkt 1 - edukację ekologiczną oraz propagowanie działań proekologicznych, pkt 3 - realizowanie zadań modernizacyjnych i inwestycyjnych służących ochronie środowiska i gospo- darce wodnej, pkt 6 - wspieranie działań zapobiegających powstawaniu zanieczyszczeń i odpadów, pkt 8 - inne zadania służące ochronie środowiska wynikające z zasady zrównoważonego rozwoju gminy, ustalone przez gminę. - ustawa o finansach publicznych - art. 22 ust. 2 - Fundusz celowy może działać jako osoba prawna lub stanowić wyodrębniony rachunek bankowy, ust. 3 - fundusz celowy, który realizuje zadanie wyodrębnione z budżetu gminy jest gminnym funduszem celowym, ust. 4 - podstawą gospodarki finansowej funduszu celowego jest roczny plan finansowy, ust. 5 - wydatki funduszu mogą być dokonywane z zastrzeżeniem ust. 6 tylko w ramach posiadanych środków, ust. 6 - fundusze celowe mogą zaciągać kredyty i pożyczki. - ustawa o samorządzie gminnym - art. 7 ust. 1 - zaspakajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy w szczególności zadania własne obejmują: pkt 1 - ochrony środowiska, pkt 3 - wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów ko- munalnych. Konsultacje i uzgodnienia przeprowadzone z Regionalną Izbą Obrachunkową, mogą potwierdzić możliwość dopłat z budżetu gminy, do inwestycji proekologicznych -przydomowych oczyszczalni ścieków, realizowa- nych na terenach nie będących własnością gminy. XVI. Wnioski końcowe Program kanalizacji gminy należy realizować z następujących powodów: 1. Gospodarka ściekowa w nieskanalizowanych obszarach gminy nie jest prowadzona zgodnie z wymo- gami ochrony środowiska - nieszczelne szamba. 2. Realizacja programu budowy indywidualnych oczyszczalni ścieków jest zgodna z: - projektem strategii rozwoju województwa mazowieckiego, - wnioskami Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w sprawie skojarzonego rozwoju sieci wodociągowej i kanalizacyjnej, - oczekiwaniami mieszkańców gminy, - wymogiem prowadzenia przez gminę aktywnej polityki proekologicznej. 3. Efekt ekologiczny możliwy do osiągnięcia po zrealizowaniu programu II, III wymaga zaangażowania mniejszych nakładów inwestycyjnych niż budowa systemu kanalizacji zbiorczej. 4. Rozproszona zabudowa utrudnia budowę systemów kanalizacji zbiorczej na terenie całej gminy. 5. Realizacja programu będzie możliwa przy jego akceptacji i współfinansowaniu przez mieszkańców gmi- ny. Dzięki współdziałaniu z mieszkańcami, samorząd będzie mógł kreować aktywną politykę ochrony za- sobów przyrody.

Inżynier środowiska: mgr inż. Wiesław Adamowicz