www.kraina.org.pl

KRAINA LESSOWYCH WĄWOZÓW INFORMATOR TURYSTYCZNY

SPIS TREŚCI 3

KRAINA LESSOWYCH WĄWOZÓW INFORMATOR TURYSTYCZNY

AKTYWNIE PO KRAINIE LESSOWYCH WĄWOZÓW 6 PIESZO WĄWOZAMI 9 TRASAMI NORDIC WALKING 13 ROWEREM... 14 KONNO... 15 KAJAKIEM... 16 WĘDKARSTWO... 16 KĄPIELISKA I PLAŻE 17 TURYSTYKA ZIMOWA

DLA KULTUROMANIAKÓW 18 ZABYTKI GODNE POLECENIA 27 SIELSKA KRAINA - TURYSTYKA WIEJSKA 30 DLA RODZIN Z DZIEĆMI

SZLAKIEM SMAKÓW KRAINY LESSOWYCH WĄWOZÓW 32 RESTAURACJE I PRODUKTY

ZDROWIE I URODA 34 OBIEKTY UZDROWISKOWE

DLA SENIORÓW I NIE TYLKO 36 SPA&WELLNESS

37 TURYSTYKA BIZNESOWA

WYDARZENIA 38 NAJWAŻNIEJSZE FESTIWALE I IMPREZY CYKLICZNE W KRAINIE LESSOWYCH WĄWOZÓW

39 WYKAZ NOCLEGÓW I GASTRONOMII 42 INFORMACJE PRAKTYCZNE 4

Zamek w Kazimierzu Dolnym Kraina Lessowych Wąwozów położo- kontakt z naturą, może pełną garścią na jest w zachodniej części wojewódz- czerpać przyjemności z podziwia- twa lubelskiego na Wyżynie Lubelskiej nia pięknych widoków, wyciszyć się, i obejmuje fragment Płaskowyżu Na- rozładować stres. Krainę Lessowych łęczowskiego, Równiny Bełżyckiej, Wąwozów można zwiedzać pieszo, wschodni skraj Równiny Radomskiej rowerem, kajakiem i konno. Na gości oraz Małopolski Przełom Wisły. Wyróżnia czeka bardzo dobrze rozwinięta infra- się bogactwem nieskażonej przyrody, struktura turystyczna. Można odpocząć obfitującej różnorodnością form przy- w gospodarstwach agroturystycznych, rodniczych, skupionych w parkach kra- pensjonatach i hotelach, zasmakować jobrazowych, rezerwatach i obszarach regionalnych potraw, lokalnego wina, objętych ochroną w ramach programu ekologicznych produktów, a przy okazji Natura 2000. Cechą szczególną, jest - wyleczyć dolegliwości i poprawić sa- zagęszczenie sieci lessowych wąwo- mopoczucie. zów, jarów i parowów, dochodzących do 30 m głębokości, a w niektórych Kraina Lessowych Wąwozów w 2019 r. miejscach przekraczających 10 km na uzyskała tytuł POLSKIEJ MARKI TURY- 1 km kw. STYCZNEJ.

Na tym terenie działa Lokalna Organi- Zapraszamy do Krainy Lessowych zacja Turystyczna „Kraina Lessowych Wąwozów o każdej porze roku. Wąwozów”, zrzeszająca gminy: Jano- wiec, Józefów nad Wisłą, Karczmi- Pomocnym narzędziem mobilnym ska, Kazimierz Dolny, Końskowolę, w zwiedzaniu Krainy Lessowych Wąwo- Nałęczów, Opole Lubelskie, Ponia- zów jest aplikacja do pobrania przez: tową, gminę i miasto Puławy, Wą- Google Play, Windows Phone lub wolnicę, Wojciechów. Każda z tych Appstore. Zawiera aktualności o nad- miejscowości ma bogatą historię chodzących wydarzeniach, informacje i wielowiekowe tradycje, wyróżnia się o Krainie Lessowych Wąwozów, opis odmiennym czasami stylem życia ścieżek dydaktycznych oraz szlaków i kultury regionalnej. Turysta odwiedza- turystycznych. jący te strony, poprzez bezpośredni 5

Cennym przyrodniczo obszarem jest KAZIMIERSKI PARK KRAJOBRAZOWY, za- łożony w 1979 r. na powierzchni ok. 15 tys. ha. Skupia rezerwaty: Krowią Wyspę, Skarpę Dobrską i Łęg na Kępie. Dolina Wisły tworzy korytarz ekologiczny po- trzebny do gniazdowania i przelotów ptaków. KPK jest zróżnicowany pod wzglę- dem szaty roślinnej. Murawy stepowe występują m.in. w okolicach Męćmierza, Albrechtówki, Góry Trzech Krzyży oraz Skarpy w Dobrem. Wśród rzadkich roślin pojawia się wisienka stepowa, ostnica włosowata, oman wąskolistny, miłek wio- senny, zawilec wielokwiatowy. Rezerwat Czapliniec koło Gołębia to kolonia lęgo- wa czapli siwej. Kamieniołom Kaliszany WRZELOWIECKI PARK KRAJOBRA- ZOWY, położony w powiecie opol- skim, utworzony został w 1990 r. na powierzchni ok. 50 km kw. Prezentuje zróżnicowany krajobraz, od stromych krawędzi doliny Wisły poprzez wąwozy aż do równin, a nawet piaszczystych wydm. Towarzyszy temu bogactwo roślin i zwierząt. Występują gatunki chronione: lilia złotogłów, tojad moł- dawski, widłak jałowcowaty. Wśród zwierząt występują orzesznice, borsu- ki, kuny. W pobliżu wsi Kaliszany Kolo- nia, na tzw. Wyspach Kaliszańskich, prowadzone są obserwacje ornitolo- giczne. Pomiędzy Wrzelowieckim a Kazimierskim Parkiem Krajobrazowym usytuowany jest Chodelski Obszar Chronionego Krajobrazu, obejmujący tereny leśne, łąki, pola i stawy rybne. ALBRECHTÓWKA, wzgórze zwane Wapienną Górą, można MAŁOPOLSKI PRZEŁOM WISŁY, uzna- tam dotrzeć idąc wałem w górę Wisły. Ze szczytu możemy ny za najbardziej malowniczy fragment podziwiać panoramę doliny rzeki oraz leżący na przeciwnym rzeki, można obserwować z kilku punk- brzegu potężny zamek w Janowcu. U podnóża wzniesienia tów widokowych. Najpopularniejszym położona jest dawna wieś rybacka, Męćmierz. miejscem z panoramą na Kazimierz Dolny i dolinę Wisły jest Góra Trzech Miłośnikom archeologii i poszukiwaczom niezwykłych ska- Krzyży w Kazimierzu Dolnym (190 m mielin, formowanych na pograniczu kredy i trzeciorzędu, n.p.m.), inaczej zwana Górą Krzyżo- można polecić spacer do Kamieniołomu w Kazimierzu Dol- wą, nawiązującą do Golgoty. Krzyże, nym, leżącym na prawym brzegu Wisły, na wysokości zamku pierwotnie wystawione w 1708 r., upa- w Janowcu. miętniają ofiary zarazy morowej pod- Interesującym obiektem geoturystycznym jest leżący na le- czas wielkiej wojny północnej. wym brzegu Wisły, odkrywkowy Kamieniołom w Nasiłowie. Przy odrobinie szczęścia można znaleźć odbite w kamieniu GÓRA TRZECH KRZYŻY W PARCHAT- gąbki, jeżowce a nawet zęby rekinów. CE (8 km od Kazimierza Dolnego) z wi- Kamieniołom w Kaliszanach, położony w obrębie gminy dokiem na przełom Wisły w jego północ- Józefów nad Wisłą, jest jednym z piękniejszych tarasów wi- nym biegu. Miejscem tym zachwycała dokowych. Z jego szczytu, przy dobrej widoczności, można się księżna Izabela Czartoryska, która zobaczyć zarys Gór Świętokrzyskich. opodal miała swoją samotnię. Ona też poleciła wystawić krzyże po śmierci Najstarszy okazem przyrodniczym w regionie jest Dąb Wła- jednej ze swych rezydentek, przed- dek z Zagrzęby (gm. Karczmiska), szypułkowy dąb pamięta- wcześnie zmarłej Zofii z Matuszewi- jący czasy Władysława Łokietka. Ma ok. 700 lat, obwód pnia czów Kickiej. 825 cm, wysokość 32 m. 6

AKTYWNIE PO KRAINIE LESSOWYCH WĄWOZÓW

PIESZO WĄWOZAMI

WĄWOZY powstały w wyniku długotrwałych procesów geologicznych. Pokłady wapiennych skał pokryte zostały czapą miękkiej skały lessowej. Pod wpływem erozji i działalności człowieka ukształtowały się w niej naturalnie parowy, jary i głębocznice. Polecamy Państwu wybrane w okolicy najpiękniejsze wąwozy, które najlepiej przemierzać pieszo, by z bliska podziwiać ich przyrodnicze walory. Wędrowanie jest najlepszą formą relaksu, a obcowanie z przyrodą wycisza i rozładowuje stres.

KORZENIOWY DÓŁ W KAZIMIERZU DOLNYM, charakteryzuje się stromy- mi, pionowymi ścianami. Zwisające korzenie odsłoniętych starych drzew, niczym tropikalne liany tworzą specy- ficzną „korzeniową architekturę”. Do wąwozu dochodzi się ulicami Lubel- ską, Szkolną, Doły.

NOROWY DÓŁ odmienny w swym cha- rakterze, rozległy, porośnięty dziką, bujną roślinnością. Wejście od ul. Pu- ławskiej przy spichlerzu Bliźniaczym.

WĄWÓZ CZERNIAWY przebiega asfal- tową, uczęszczaną ulicą o tej samej nazwie. Przy trasie, na wzgórzu usta- wiona jest symboliczna „Ściana Płaczu” autorstwa Tadeusza Augustynka. Jest to swoiste lapidarium, upamiętniające kazimierskich Żydów, wykonane z ma- cew dawnego kirkuta.

WĄWÓZ MAŁACHOWSKIEGO prowadzi do willi „Pod Wiewiórką” Marii i Jerzego Kuncewiczów, obecnie muzeum pisar- ki. Idąc dalej w głąb wąwozu, dochodzi się do tablicy upamiętniającej boha- Wąwóz Korzeniowy Dół w Kazimierzu Dolnym AKTYWNIE PO KRAINIE LESSOWYCH WĄWOZÓW 7

Wąwóz na ścieżce Skrzypowy Dół w Kluczkowicach Wąwóz Głowackiego w Nałęczowie terską śmierć hrabiego Juliusza Mała- prowadzącymi do Parchatki i Pożoga. chowskiego, walczącego w powstaniu Można spotkać w nim duże obszary listopadowym 1831 r. groszku wiosennego i skrzypu.

Godne polecenia są też inne wąwozy WĄWÓZ GŁOWACKIEGO [inaczej Bole- w Kazimierskim Parku Krajobrazowym: sława Prusa] w Nałęczowie prowadzi Plebani Dół, Kamienny Dół, Chałajowy doliną przez wąski przesmyk porosły Dół, Kwaskowa Góra. starodrzewiem, runem leśnym i kwia- tami. Posiada liczne odnogi, jedna STAROWIEJSKIE DOŁY W SKOWIE- z nich wyprowadza na ul. Klonową, do SZYNIE (gm. Końskowola) powstały apartamentów umieszczonych w ko- wskutek ingerencji natury, głównie ronach drzew. nieistniejących już niewielkich rzek. Zbocza porośnięte imponującymi SKRZYPOWY DÓŁ (gm. Opole Lubel- drzewami i dużymi połaciami kwitną- skie) znajduje się na trasie ścieżki cej czeremchy. przyrodniczej, biegnącej od leśniczów- ki Kluczkowice. Charakterystyczne dla WĄWÓZ LISZCZE W SKOWIESZYNIE wąwozu są rozległe połacie skrzypu, (gm. Końskowola) to głęboki, uko- rosnącego również zimą. rzeniony wąwóz z licznymi odnogami 8 KRAINA LESSOWYCH WĄWOZÓW

Wąwóz Olszowy Dół w Parchatce

Krawędzie porasta bujna roślinność, zbocza porozcinane są w wyniku użyt- kowania dróg wyjazdowych na pola. Wiedzie nim czerwony szlak turystycz- ny na granicy Kazimierskiego Parku Krajobrazowego.

WĄWÓZ GLINIANKI W BARTŁOMIEJO- WICACH (gm. Wąwolnica) rozcina les- sowe zbocze doliny Bystrej i biegnie ze wsi do pól położonych na wierzchowi- nie. Nazwa pochodzi od glinki lessowej

Wąwóz Lipcyk w Nowym Gaju eksploatowanej do zaprawy przy bu- dowie pieców. Przez wąwóz przebiega OLSZOWY DÓŁ W PARCHATCE (gm. niebieski szlak turystyczny. Puławy) znajduje się za stokiem nar- ciarskim „Parchatka”. Wąwóz w formie WĄWÓZ LIPCYK W NOWYM GAJU (gm. parowu o suchym dnie, posiada urwi- Wojciechów) powstał na starym szlaku ste zbocza ze zwisającymi, oryginalnie drogowym, na co wskazuje położenie skręconymi korzeniami drzew. w obrębie garbu zboczowego, prostoli- nijny przebieg i brak rozgałęzień. Kręte WĄWÓZ LIPINKI W MARECZKACH (gm. dno wąwozu, jest efektem nierówno- Wąwolnica) powstał na dawnej drodze miernego podmywania zboczy przez prowadzącej z Kazimierza do Lublina. wodę. AKTYWNIE PO KRAINIE LESSOWYCH WĄWOZÓW 9

TRASAMI NORDIC WALKING

GMINA JANOWIEC leży na lewym brzegu Wisły, przy ujściu rzeki Plewki do Wisły. Dwa brzegi rzeki łączy prom „Janowiec”. Nad okolicą dominuje monumentalny zamek z początku XVI w., dawna rezydencja Firlejów, Tarłów i Lubomirskich.

Trasa zielona (5,2 km) bierze swój początek w pobliżu zamku. Wiedzie ścieżkami gruntowymi i duktami leśny- mi do miejscowości Oblasy Dworskie i Oblasy Książęce.

Trasa żółta (11,3 km) rozpoczyna się przy OSP w Wojszynie i długim odcin- kiem wzdłuż lasu prowadzi do Nasiłowa, z powrotem biegnie wzdłuż Wisły.

Trasa czerwona (15,4 km) z widokiem na Wisłę i zamkowe wzgórze, rozpo- czyna się przy ul. Młynarskiej, prowadzi do zalewu na rzece Plewce w Janowicach w pobliżu rezerwatu „Krowia Wyspa”.

GMINA KAZIMIERZ DOLNY położona na prawym brzegu Wisły. Wśród wzgórz najbliższej okolicy ukryły się malownicze miejsco- wości Męćmierz, Parchatka, Wylągi oraz Bochotnica z ruinami zamku Esterki, ukochanej króla Kazimierza Wielkiego.

Trasa żółta (13 km) rozpoczyna się nie- pól i sadów do wąwozu zwanego Bo- daleko ujścia Grodarza do Wisły, biegnie rowskich, następnie drogą asfaltową wałem wiślanym w kierunku kamienio- biegnie w pobliżu Korzeniowego Dołu. łomów i ostrym podejściem w górę prowadzi do Albrechtówki, skąd roz- Trasa czerwona (14,5 km) prowadzi tacza się widok na Wisłę i najbliższe zarówno drogami asfaltowymi, jak okolice. i polami i wąwozami. Rozpoczyna się przy ośrodku „Arkadia”, biegnie doliną Trasa zielona (5,8 km) rozpoczyna się Grodarza obok starej chaty z przełomu przy ośrodku „Arkadia”. Prowadzi wą- XVII i XVIII w. i wprowadza do Korzenio- wozem Kwaskowa Góra, wiedzie wśród wego Dołu. 10 KRAINA LESSOWYCH WĄWOZÓW

GMINA KOŃSKOWOLA posiada ponad dwustuletnią tradycję szkółkarstwa, w szczególności uprawy róż. W przeszłości był to znaczący ośrodek włókienniczy za sprawą sukienników przybyłych z Saksonii. Przez okolicę przepływa urokliwa, kręta rzeka Kurówka.

Trasa zielona (6,8 km) rozpoczyna się rokim drogami pośród pól różanych, u zbiegu ulic Lubelskiej i Różanej przez jary i wąwozy wzdłuż lasu, przez w okolicy kościoła pw. Znalezienia Krzy- miejscowości Skowieszyn, Stary Pożóg, ża Św., wiedzie obok dawnego ratu- Las Stocki. sza miejskiego, ul. Pożogowską przy Lubelskim Ośrodku Doradztwa Rolni- Trasa czerwona (14 km) prowadzi czego. Dalej prowadzi bulwarem przez różane pola w kierunku Skowie- spacerowym nad stawami w miejsco- szyna, Starego Pożogu i Lasu Stockie- wości Stara Wieś. go, obok miejsca jednej z największych bitew podziemia antykomunistyczne- Trasa żółta (ok. 9 km) rozpoczyna się go, pod dowództwem majora Mariana za torami kolejowymi, prowadzi sze- Bernaciaka ps. „Orlik”, 24 maja 1945 r.

GMINA NAŁĘCZÓW położona jest na Płaskowyżu Nałęczow- skim w dolinie rzeki Bystrej i Bochotniczanki, w otulinie lessowych wąwozów. Obszar charakteryzuje się pagórkowa- tym ukształtowaniem terenu.

Trasa zielona (4,7 km) wiedzie z Parku Zdrojowego do poprzecinanego wą- wozami Lasu Zakładowego i ulicami Harcerską i Powstańców 1863 r. pro- wadzi z powrotem do miasta.

Trasa żółta (11 km) prowadzi Aleją Lipową, wytyczoną za czasów Mała- chowskich od pałacu do kościoła para- fialnego obok zabytkowych willi i pała- cyków, dalej wyprowadza na pola i łąki. Na trasie znajdują się wąwozy i tereny zalesione.

Trasa czerwona (14 km) drogą asfal- tową prowadzi przez Nałęczów dalej wzdłuż lasu, drogami polnymi i wąwo- zami przez pobliskie miejscowości: Cynków, Czesławice, Piotrowice.

Gmina Nałęczów AKTYWNIE PO KRAINIE LESSOWYCH WĄWOZÓW 11

GMINA PONIATOWA położona jest na obszarze Chodelskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, przez co zachowała nieskażone środowisko naturalne, dające poczucie bezpie- czeństwa i możliwości relaksu.

Szlak nordic-walking (5 km) rozpoczyna się przy Centrum Kultury, Promocji i Tu- rystyki, biegnie do malowniczej „Doliny Dziesięciu Stawów”. Dalej, drogą leśną, okrążając staw, przez groblę doprowadza schodkami do dębowej ścieżki space- rowej i powraca do miasta.

GMINA PUŁAWY położona jest po obu stronach Wisły. Jej walorem jest bogactwo naturalnej, nieskażonej przyrody. Zaprasza amatorów aktywnej turystyki, miłośników zabyt- ków i malowniczych krajobrazów.

Trasa czerwona (13,2 km) biegnie od przejazdu kolejowego w Gołębiu przez bór sosnowy, łąki bonowskie, obok nieist- niejącej wsi Bonów (wysiedlonej w latach 1936-1937), do faunistycznego i wodnego rezerwatu Czapliniec, siedli- ska czapli siwej.

Rezerwat Czapliniec - Żurawie Rezerwat Czapliniec - Czapla Siwa GMINA WĄWOLNICA, położona nad rzeką Bystrą, w otulinie Kazimierskiego Parku Krajobrazowego. W przeszłości przebie- gały tędy szlaki handlowe ze wschodu na zachód, dzisiaj prowadzą tu szlaki pątnicze do sanktuarium Matki Bożej Kębelskiej.

Trasa czarna (15 km) prowadzi pętlą Trasa czerwona (13,6 km) z Wąwolnicy z Wąwolnicy, w pobliżu neogotyckie- wiedzie przez Stanisławkę do Kębła, go kościoła pw. św. Wojciecha (Bazy- miejsca objawienia Matki Bożej w 1278 roku. lika Mniejsza), opodal ośrodka nar- ciarskiego, zespołu basenów, Parku Trasa zielona (4,8 km) prowadzi pętlą Miniatur i Labiryntów w Rąblowie, z Wąwolnicy do kaplicy Matki Bożej dalej wąwozami przez Zawadę, w Kęble, obok pałacu Wesslów i Rostwo- Bartłomiejowice i Mareczki. rowskich. 12 KRAINA LESSOWYCH WĄWOZÓW

GMINA WOJCIECHÓW, tradycyjnie rolnicza, poprzecinana rzeczkami Bystrą, Ciemięgą, Czerką. Wyjątkowość tego miejsca tworzy lokalna historia, bogactwo zasobów natury i kultury. Owadolandia

Trasa czarna (12,7 km) zaczyna się i kończy w Wojciechowie. Prowadzi przez Maszki, Nowy Gaj, Stary Gaj, Wojciechów Kolonię. Wiedzie w po- bliżu Wieży Ariańskiej, drewnianego kościoła pw. św. Teodora, dawnych młynów na rzece Bystrej, Muzeum Minerałów w Nowym Gaju.

Trasa zielona (4 km) prowadzi pętlą na południe od Wojciechowa, doliną rzeki Bystrej i pobliżu Zwierzyńca Mini ZOO, zlokalizowanego na obrze- żach Wojciechowa.

Miłośnikom przyrody i historii Ścieżka przyrodnicza Kleniewo (3 km, gm. Opole Lubelskie) ma swój poleca się ścieżki dydaktycz- początek nad spiętrzeniem rzeki ne i przyrodnicze. Ustawione Chodelki w miejscowości Pomorze na szlaku tablice informują i przebiega pętlą w okolicach Opola Lubelskiego wzdłuż lewego brzegu o budowie geologicznej, rzeki. unikalnej roślinności oraz odmienności siedlisk oraz Ścieżka dydaktyczna Rogów (6 km, gm. Wilków) rozpoczyna się przy Szkole zasobów materialnych. Podstawowej w Rogowie i przebiega przez teren Kazimierskiego Parku Ścieżka przyrodnicza Złota Góra Krajobrazowego oraz strefę ochrony (4 km, gm. Józefów n/Wisłą) bierze źródliskowej rzeki Jaworzanki. początek przy Szkole Podstawowej w Chruślinie, prowadzi zboczem doliny Ścieżka dydaktyczna Sacrum – Natura rzeki Podlipie, porozcinanej siecią wą- - Historia (8,5 km) prowadzi z Nałęczo- wozów lessowych, porośniętej lasem wa przez Zarzekę, do sanktuarium i sadami owocowymi. W lesie na pola- w Wąwolnicy i miejsca objawienia nie znajduje się pomnik powstańców Matki Bożej w Kęble. styczniowych 1863 r.

Ścieżka przyrodnicza „Skrzypowy WYPOŻYCZALNIA SPRZĘTU (3 km, gm. Opole Dół” w Kluczkowicach DO NORDIC WALKING Lubelskie) ma na celu zapoznanie z walorami przyrodniczymi lasów gra- Informacja turystyczna dowych, opisuje budowę geologiczną w Puławach, i różne stadia form erozji wąwozowej. ul. Królewska 4 Rozpoczyna się i kończy przy Leśni- tel. 81 458 67 40, 601 315 091 czówce w Kluczkowicach. AKTYWNIE PO KRAINIE LESSOWYCH WĄWOZÓW 13

ROWEREM...

Krainę Lessowych Wąwozów można zwiedzać aktywnie, korzystając z dobrze oznakowanych tras rowerowych, o łącz- nej długości ponad 500 km. Na trasach można spotkać liczne pomniki przyrody i obiekty historyczne. Jazda rowe- rem przyczynia się też do poprawy wydolności organizmu i wpływa na poprawę kondycji.

Czerwony szlak rowerowy (ok. 65 km) rozpoczyna się przy ośrodku szko- leniowym „Arkadia” w Kazimierzu Dolnym i prowadzi przez Kazimierski Park Krajobrazowy do skansenu Muzeum Wsi Lubelskiej w Lublinie przez Rzeczycę, Rąblów, Kębło, Wąwolnicę, Nałęczów, Wojciechów, Miłocin i Motycz.

Niebieski szlak „Grodziska nad Cho- delką” (51 km) w powiecie opolskim biegnie przez Chodlik, Żmijowiska, Kosiorów, Kłodnicę, Kolanówkę, Dobre, Podgórz, obok wczesnośre- dniowiecznych grodzisk. WYPOŻYCZALNIE ROWERÓW: Niebieski szlak w Puławach (30 km) rozpoczyna się przy stadionie MOSiR Wypożyczalnia rowerów MOSiR Puławy, w Puławach. Prowadzi przez Gołąb, ul. Portowa 3, tel. 797 399 260 obok Domku Loterańskiego do je- E-BIKE Wypożyczalnia rowerów, ziora Nury i rezerwatu Piskory, który Mały Rynek 4, Kazimierz Dolny, tel.502 395 276 jest ostoją wielu gatunków ptactwa wodnego. Dalej wiedzie przez łąki CSW Energetyk, bonowskie do Bałtowa. ul. Paderewskiego 10, Nałęczów, tel.81 501 67 00

Czarny szlak „Nitką kolejki wąsko- Hotel Przepióreczka, ul. 1 Maja 6, Nałęczów, tel. 81 501 41 29 torowej” (48 km) rozpoczyna się przy ul. Kolejowej w Opolu Lubelskim. Termy Pałacowe, Prowadzi wzdłuż torów zabytkowej ul.Paderewskiego1, Nałęczów, tel. 81 501 44 56 kolejki wąskotorowej, zbudowanej w końcu XIX w. Wiedzie przez Ponia- Szpital Kardiologiczny, tową, Kolonię Karczmiska, Zaborze ul. Górskiego 5, Nałęczów, tel. 81 501 43 56 do Kębła. Po drodze można zwiedzić Wypożyczalnia Rowerów, zespół pałacowo-parkowy w Kracze- Kębło 26A, gm. Wąwolnica, tel. 506 140 076, wicach. [email protected] 14 KRAINA LESSOWYCH WĄWOZÓW

Integracyjny Klub Jeździecki w Kęble (gm. Wąwolnica) mieści się w parku na terenie Specjalnego Ośrodka Szkolno- -Wychowawczego. Klub oprócz hipo- terapii oferuje naukę jazdy konnej. Kębło 7, tel. 81 882 50 11, [email protected]

Fiord Ranczo w Oblasach (gm. Janowiec). Właściciele zajmują się hodowlą koni rasy fiordzkiej, -or ganizują konne przejażdżki po okolicy, rajdy konne, a zimą kuligi. Fiord Ranczo Oblasy 217, tel. 514 940 227, 601 824 034

„Stajnia Bajka” w Leokadiowie (gm. Puławy) prowadzi zajęcia nauki jazdy, terenowe wyprawy oraz imprezy okolicznościowe. Stajnia Bajka Leokadiów 9, Puławy. KONNO... tel. 508 099 826, [email protected] Sekcja Jeździecka w Kraczewicach oferuje zajęcia z końmi do jazdy sporto- Zwiedzanie Krainy Lessowych Wąwozów wej, hipoterapii oraz jazdy relaksacyjne. Kraczewice Rządowe 102B, z perspektywy końskiego grzbietu może tel. 608 399 006, www.konie.strefa.pl być niezwykłą przygodą i terapią. Hipote- rapia uznawana jest bowiem za najbardziej Konie Wojciechów, oprócz nauki jazdy ośrodek organizuje rajdy trasami, relaksujący sposób na stres i zmęczenie. które wiodą m.in. przez lessowe wąwozy. Kluby jeździeckie i stajnie oferują zajęcia Konie Wojciechów, nauki jazdy konnej dla dzieci i dorosłych, Wojciechów-Kolonia Piąta 114, tel. 500 020 219, [email protected] wycieczki w teren, latem organizowane są obozy jeździeckie i wczasy w siodle, zimą Zagrodowa Osada w Uściążu oferuje tradycyjne biegi Św. Huberta i kuligi. rekreację konną i zapewnia tzw. od- prowadzki z kucykami Uściąż, 114b Kazimierz Dolny, Stajnia w Wylągach (gm. Kazimierz tel. 81 828 84 90, 604 614 639, Dolny) oferuje noclegi w Dworku Wylągi, [email protected] dla koni przygotowany jest specjalny pensjonat. Wylągi 43, Kazimierz Dolny, tel. 691 220 048, [email protected]

Stanica Konna „Gołąb” (pow. Puławy) proponuje dłuższe pobyty z możliwością noclegu. Dodatkową atrakcją jest jazda bryczką oraz saniami w sezonie zimowym. ul. Puławska 63, tel. 608 344 020, [email protected] AKTYWNIE PO KRAINIE LESSOWYCH WĄWOZÓW 15

WYPOŻYCZALNIA KAJAKÓW I KANU:

• „Ka Jak Kamil” Kol. Góra Puławska 1, KAJAKIEM... Góra Puławska, tel. 604-644-695 • Marina Puławy - wypożyczalnia sprzętu wodnego Rzeki – Wieprz, Kurówka, Chodelka i Wyżnica Portowa 3, Puławy tel. 510 471 132 stwarzają możliwości organizowania spływów • „Dziki Raj” dla początkujących kajakarzy. Wisła będzie Borowa 130, Puławy tel.503 914 958 • Dwa Żywioły idealną trasą dla kajakarzy bardziej zaawan- Ul. Puławska, Kazimierz Dolny sowanych. Osobom preferującym odpoczynek tel. 501 352 777 nad wodą przygotowano stanice z rozbudowa- • WKajakach- Kajaki ną infrastrukturą rekreacyjną. Józefów nad Wisła, tel: 663 659 306 • Zakątek Bór Na amatorów żeglugi po Wiśle czekają statki - wypożyczalnia kajaków, spacerowe, a promy pasażerskie – „Jano- tel: 501 345 631 wiec” w Kazimierzu Dolnym i „Serokomla” • Wisła i ja - Wypożyczalnia kajaków, w pobliżu Bochotnicy, umożliwiają przepra- tel: 785 493 824 wę na drugi brzeg do Janowca i Nasiłowa. • NAKANU - kajaki i survival Promy zabierają także rowery i samochody. Strzyżowice 51, Strzyżowice tel.796 933 996

Wisła jest rzeką niebezpieczną i sta- nowi nie lada wyzwanie dla miłośników kajakarstwa. Trud wyprawy zrekom- pensują malownicze widoki ukrytych w zieleni zabytków Kazimierza Dolnego, Janowca, obcowanie z przyrodą, ob- serwacje gniazd lęgowych na Skarpie Dobrskiej czy Krowiej Wyspie. Najpo- pularniejsze szlaki kajakowe prowadzą z Kazimierza lub Janowca do Puław (16,5 km) oraz do Dęblina (37 km).

Chodelka jest rzeką o niewielkiej głębokości. Doskonale nadaje się na wyprawy dla początkujących kajaka- rzy. Spływ Chodelką rozpoczyna się w Szczekarkowie a kończy w Podgó- rzu. Po drodze przepływa się obok rezerwatu przyrody zwanego Skarpą Dobrską.

Kurówka wypływa w okolicy miejsco- wości Piotrowice Wielkie i meandrując wśród pól i łąk wpada do Wisły. Szlak kajakowy Kurówką (16 km) rozpoczyna się w Szumowie a kończy w Opoce. Kajaki na Wiśle okolice Kazimierza Dolnego 16 KRAINA LESSOWYCH WĄWOZÓW

Cichy Zakątek w Janowicach (gm. Janowiec) to staw rybny, miejsca noclegowe oraz plac zabaw dla dzieci. WĘDKARSTWO... ul. Nowy Janowiec 24, tel. 505 042 518

Dolina Dziewięciu Stawów w Ponia- Turystyka wodna często łączy się z pasją towej, kompleks wędkarski położony w centrum miasta, zasilany wodami wędkowania. Dla miłośników połowu ryb rzeki Kraczewianki. Wszystkim zainte- przygotowane są specjalne łowiska i stanice resowanym poleca się kontakt z kołem wędkarskie. Polskiego Związku Wedkarskiego w Poniatowej. Tel. 81 820 44 85

Stanica wędkarska „W Dolinie Sta- Staw przy młynie wodnym w Woli wów” w Karmanowicach (gm. Wąwol- Rudzkiej usytuowany w pobliżu Opola nica) dysponuje dwoma zarybionymi Lubelskiego. Ogólnie dostępny (nie stawami, profesjonalnym sprzętem tylko dla członków Polskiego Związku wędkarskim a także grillem. Wędkarskiego). Karmanowice 131 Kąpielisko miejskie w Poniatowej

Park Wodny MOSiR w Puławach oferu- je baseny otwarte, zjeżdżalnie, brodzik dla dzieci, boisko do gry w siatkówkę. ul. Hauke – Bosaka 1, tel. 81 458 62 53

Kąpielisko miejskie w Opolu Lubel- skim, dysponuje sprzętem rekreacyj- nym oraz boiskiem do piłki siatkowej. Można skorzystać z rowerów wodnych i kajaków. ul. Rybacka 4

Zalew w Poniatowej, z wyodrębnio- nym basenem, brodzikiem dla dzieci. Posiada plac zabaw oraz boisko do KĄPIELISKA I PLAŻE piłki plażowej. Nad bezpieczeństwem czuwają ratownicy. Hotel Słowik, ul. Spacerowa 3, Miłośnikom plażowania i amatorom kąpieli tel. 81 820 41 61, [email protected] poleca się naturalne zalewy, otwarte kąpieli- Zalew Janowice na rzece Plewce ska i baseny, dysponujące sprzętem wodnym, (gm. Janowiec) dysponuje piaszczystą plażą i wypożyczalnią sprzętu pływającego. urządzeniami do zabawy dla dzieci oraz opieką ratownika. Wypożyczalnia sprzętu wodnego tel. 694-803-430, [email protected] Marina Puławy, to przystań jachtowa i wypożyczalnia sprzętu pływającego. Ośrodek Nart-Sport w Rąblowie Ośrodek dysponuje polem campingo- (gm. Wąwolnica) to kompleks wodny wym i camperowym, w sezonie jest or- składający się z kilku basenów. W pobliżu ganizowanych wiele imprez plenerowych. znajduje się boisko do gry w siatków- ul. Portowa 3, [email protected], kę, plac zabaw oraz jacuzzi. tel. 797 399 260 Rąblów 2A, tel. 81 882 55 00, 502 168 054 AKTYWNIE PO KRAINIE LESSOWYCH WĄWOZÓW 17

TURYSTYKA ZIMOWA

Początkujący, jak również zaawansowani amatorzy Wypożyczalnie białego szaleństwa, mogą uprawiać narciarstwo sprzętu zimowego: i snowboard, korzystając z dobrze utrzymanych tras zjazdowych w Rąblowie, Celejowie, Parchatce i Ka- Kazimierz Dolny, ul. Puławska 168, zimierzu Dolnym. Stoki narciarskie, o zróżnicowa- tel. 505 222 405 nej długości i trudności, są oświetlone, naśnieżane i ratrakowane. Posiadają potrzebną infrastrukturę Parchatka 187, – wyciągi talerzykowe, a także parkingi, małą i dużą tel. 882 907 183 gastronomię, wypożyczalnie sprzętu sportowego, Rąblów 2A, Rąblów profesjonalną i kompleksową ofertę dla dorosłych tel. 81 88 25 500 i dla dzieci.

Stacja narciarska Kazimierz Dolny Stok narciarski w Rąblowie zaprasza znajduje się w odległości 1 km od cen- na narty i snowboard dzieci, dorosłych trum miasta. i seniorów. ul. Puławska 168, Kazimierz Dolny, Rąblów 2A, Wąwolnica, tel. 81 882 55 00 tel. 505 222 405, [email protected] Stok narciarski w Celejowie dosko- nały dla początkujących narciarzy ze Stok narciarski w Parchatce przy trasie względu na długie, bezpieczne trasy między Kazimierzem Dolnym a Puła- zjazdowe wami. Na miejscu funkcjonuje Szkółka Narciarska Marcelus – Ski. Parchatka 187, Kazimierz Dolny, tel. 81 888 43 04, [email protected]

Świątynia Sybili w Puławach Wyciąg narciarski w Rąblowie 18 KRAINA LESSOWYCH WĄWOZÓW

DLA KULTUROMANIAKÓW

ZABYTKI GODNE POLECENIA

Kraina Lessowych Wąwozów to nieprzebrana skarbnica kultury. Odkrywanie jej walorów jest rękojmią estetycznych doznań i przeżyć duchowych, formą terapii psychicznej i swoistą „sztuką odpoczynku”, rozumianą jako obcowanie z historią, poznawaniem tradycji i zabytków. Zamki, pałace, dwory i świą- tynie, muzea literackie i kolekcje sztuki, świadczą o wspania- łej przeszłości tych ziem i jej mieszkańców. Zapraszamy Państwa do odwiedzenia wybranych miejsc, gdzie koncentro- wało się życie kulturalne regionu. DLA KULTUROMANIAKÓW 19

JANOWIEC leży na lewym Forentino (XVI w.) i Tylmana z Gameren brzegu Wisły, w obrębie naj- (XVII w.) Znacznego zniszczenia zamku dokonały wojska szwedzkie w czasie bardziej malowniczego odcinka tzw. potopu w 1656 r. rzeki, zwanym Małopolskim Nocą zamkowe krużganki nawiedza Przełomem Wisły. Przez ponad Czarna Dama. Jest to duch Heleny Lubomirskiej, która wolała wyskoczyć dwieście lat należał do wpły- z zamkowej wieży, niż wyrzec się miło- wowych rodów magnackich ści do ubogiego rybaka. ówczesnej Polski: Firlejów, W pobliskim parku, tuż obok ruin zam- ku, znajduje się mini skansen Tarłów, Lubomirskich. z dworem ziemiańskim oraz zespołem folwarcznym, stodołą, spichlerzem Dwa brzegi Wisły łączy prom „Jano- i lamusem. wiec” i prom „Serokomla”, kursujący ul. Lubelska 20, tel. 81 881 52 28, między Nasiłowem a Bochotnicą. [email protected] Wzdłuż wysokiej, wiślanej skarpy usy- tuowany jest majestatyczny, bastejowy Poniżej zamku znajduje się kościół zamek obronny, jedna z najokazalszych pw. św. Stanisława Biskupa i św. warowni w dawnej Rzeczypospolitej Małgorzaty wybudowany z fundacji o charakterze mieszkalnym. Zbudowa- Piotra Firleja. Najstarszym obiektem ny na początku XVI w. przez Mikołaja w świątyni jest renesansowy nagrobek Firleja, rozbudowywany z czasem przez Barbary i Andrzeja Firlejów, dłuta Santi znakomitych architektów: Santi Gucci Gucciego.

JÓZEFÓW NAD WISŁĄ, dzięki W pobliżu urwistego zbocza Wisły dominują zabudowania zespołu klasz- istniejącej niegdyś przepra- tornego, składającego się z późnoba- wie przez Wisłę, był ważnym rokowego kościoła pw. Bożego Ciała centrum handlowym i siedzibą i ściśle zintegrowanego z nim klasztoru pobernardyńskiego, ufundowanego komory celnej. W mieście przez Andrzeja i Józefa Potockich. szczątkowo zachował się We wnętrzu można oglądać XVIII-wiecz- układ urbanistyczny z XVII w., ną kamienną kropielnicę oraz XVII i XVIII-wieczne obrazy. z rynkiem i szachownicą Kościół pw. Wszystkich Świętych ulic. Dzisiaj Józefów jest zna- w Rybitwach jest przykładem archi- nym ośrodkiem sadownictwa, tektury zwanej renesansem lubelskim. W murach kaplicy grobowej spoczy- przetwórstwa owoców i wy- wa bohater powstania kościuszkow- twórni wina. skiego, generał Franciszek Ksawery Niesiołowski. Na cmentarzu z I wojny O świetności miasteczka przypomina światowej znajdują się groby żołnierzy zespół pałacowo-parkowy, dawniej armii austro-węgierskiej i rosyjskiej. własność rodu Potockich. Usytuowa- Warto odwiedzić Warsztat szkutni- ny na skarpie wiślanej, skąd można czy w Basonii prowadzony przez mał- podziwiać rozległą panoramę Wisły żeństwo Mateusza i Monikę Tabaka, i okolic oraz widoczny w oddali wiatrak miłośników szkutnictwa, którzy z II poł. XVIII w. Dawna rezydencja ma- odtwarzają zamierzchłe tradycje, gnacka jest obecnie siedzibą Urzędu specjalizując się w konstrukcji małych Gminy. łodzi, pychówek, kryp i batów. 20 KRAINA LESSOWYCH WĄWOZÓW

KAZIMIERZ DOLNY „perła Po drugiej stronie rynku widoczny renesansu”, miasteczko arty- jest Kościół pw. Zwiastowania NMP (z łaskami słynącym obrazem Maryi stów i malarzy, malowniczo w ołtarzu głównym) oraz klasztor oo. położone u ujścia Grodarza Reformatorów. Nad miastem góruje do Wisły, na skrzyżowaniu Zamek wzniesiony za czasów panowa- nia Kazimierza Wielkiego i XIII-wieczna dawnych szlaków handlowych, baszta. przy przeprawie przez Wisłę. ul. Zamkowa 3, tel. 81 888 07 72

Wiedzę o regionie upowszechnia Na przełomie XVI i XVII w. był to znaczący MUZEUM NADWIŚLAŃSKIE: port rzeczny. Pozostałością po handlo- wej świetności miasteczka są spichle- – Muzeum Kazimierza Dolnego rze, rozlokowane wzdłuż Wisły. W 1994 r. w Kamienicy Celejowskiej, miasto uznane zostało za Pomnik Historii. ul. Senatorska 11/13, tel. 81 881 01 04 Centralnym placem jest Rynek z re- – Muzeum Przyrodnicze z siedzibą nesansowymi kamienicami kupców w dawnym spichlerzu Ulanowskich, Krzysztofa i Mikołaja Przybyłów. Rów- ul. Puławska 54, tel. 81 881 02 88 nolegle za kamienicami usytuowany – Muzeum Sztuki Złotniczej, jest tzw. Mały Rynek z zabytkami kul- ul. Rynek 19, tel. 81 881 02 88 tury żydowskiej, synagogą i jatkami. – Muzeum Marii i Jerzego Kuncewiczów, Perspektywę rynku głównego zamyka ul. Małachowskiego 19, tel. 517 213 694 Kościół Farny pw. Św. Jana Chrzci- – Muzeum Zamek w Janowcu, ciela i św. Bartłomieja z kurdybanami ul. Lubelska 20, tel. 81 881 52 28 w ołtarzach, XVII-wiecznymi organy – Grodzisko Żmijowiska (gm. Wilków), oraz kamienną chrzcielnicą z 1587 r. tel. 517 331 553 DLA KULTUROMANIAKÓW 21

KARCZMISKA, rozległa wieś przez wywodzącą się z Węgier rodzinę pierwotnie zwana Krampą. Wesslów, jest obecnie siedzibą Gmin- nego Ośrodka Kultury, Gminnej Biblio- Legenda głosi, że dawno temu teki Publicznej oraz Regionalnej Izby były tu karczmy i każdy po- Pamięci, przechowującej eksponaty, dróżny dostawał miskę strawy. zdjęcia i dokumenty dotyczące działal- ności właścicieli dworu. Okoliczne majątki należały ul. Centralna 6, tel. 81 828 70 69, 669 227 338 do klucza dóbr Czartoryskich i dzierżawione były przez miej- W Izbie Pamięci Kolejnictwa można uzyskać informacje o historii jedynej scową szlachtę. Na początku na Lubelszczyźnie kolejce wąskoto- XIX w. byli to Stażycowie a na- rowej, uruchomionej w końcu XIX w. stępnie Wesslowie. przez rodzinę Kleniewskich w celu przewożenia buraków do cukrowni w Zagłobie. Eksponaty to m.in. fragmenty Do czasów współczesnych zachował szyn, urządzenia kolejowe, mundury, się zespół dworsko–parkowy z par- sztandary kolejnictwa, dokumenty, kiem krajobrazowym, założonym z po- fotografie, szafy biletowe, centralka lecenia księżnej Izabeli Czartoryskiej telefoniczna. w stylu angielskim (część drzewosta- ul. Opolska 2, tel. 81 828 70 18, nu przetrwała do czasów współcze- www.nadwislanskakolejka.pl, snych). Pałac został rozbudowany muzeum@opole.lublin.pl

KOŃSKOWOLA należała do Tęczyńskich, Sieniawskich i Czartoryskich. W XVIII i XIX w. stała się ważnym ośrodkiem administracyjnym, handlowym i kulturalnym.

Dzięki zaangażowaniu księżnej Izabeli Czartoryskiej powstał tu wzorcowy ogród doświadczalny i pierwszy w oko- licy ogród różany. Tradycje uprawy róż przetrwały do współczesności. W centrum zachował się dawny układ urbanistyczny Zofii z Opalińskich Lubomirskiej, Izba Produktu Lokalnego w Końskowoli z rynkiem i klasycystycznym ratuszem, autorstwa Tylmana z Gameren i jedyna zbudowanym z fundacji Aleksandra w Polsce rzeźba Vanitas (łac. marność). Czartoryskiego, w którym mieści się W krypcie kościoła pochowany jest obecnie Regionalna Izba Pamięci, po- proboszcz parafii i poeta, komediopi- pularyzująca tradycję regionu. sarz doby Oświecenia, ks. Franciszek W centrum góruje Kościół Farny pw. Zabłocki. Na placu przykościelnym Znalezienia Krzyża Świętego i św. znajduje się nagrobek poety Dionize- Andrzeja Apostoła, ufundowany w XVI w. go Kniaźnina. przez wojewodę lubelskiego i kasztelana Inne odne uwagi historyczne obiekty krakowskiego, Andrzeja Tęczyńskiego. to: Kościół pw. św. Anny w stylu rene- Obecny, barokowy kształt nadano sansu lubelskiego, Dwór Tęczyńskich kościołowi po przebudowie w XVII w. (dawna plebania) oraz zabudowania Najcenniejszym zabytkiem jest sarkofag folwarczne ze spichlerzem z XVIII w. 22 KRAINA LESSOWYCH WĄWOZÓW

Kaplica Park Zdrojowy przecina rzeka Bochot- św Karola NAŁĘCZÓW, kurort z unikal- Boromeusza niczanka (dopływ Bystrej), tworząc nym mikroklimatem, którego w centrum parku malowniczy staw historia sięga XVIII w. i wiąże z Wyspą Miłości. W pobliżu znajduje się z działalnością rodu Ma- się Sanatorium Książę Józef, Dom Zdrojowy z Pijalnią Wód Mineralnych łachowskich, herbu Nałęcz. i Palmiarnią, nieco z boku najstarsze W końcu XIX w. stał się ulu- obiekty: Pałac Małachowskich i Stare bionym miejscem wypoczyn- Łazienki. U wylotu parku ustawiony jest pamiątkowy kamień, upamięt- ku warszawskiej bohemy, niający pobyty w Nałęczowie kardy- a dzisiaj jest jednoprofilowym nała Karola Wojtyły (św. Jana Pawła uzdrowiskiem kardiologicz- II). Przy ul. Armatnia Góra usytuowana jest stylowa, zakopiańska kaplica pw. nym, oazą ciszy i spokoju. św. Karola Boromeusza. Na cmenta- rzu przy kościele pw. św. Jana Chrzci- ciela spoczywają m.in. Ewa Szelburg– Zarembina, Oktawia Żeromska, Michał Elwiro Andriolli.

WARTO ODWIEDZIĆ: Muzeum Stefana Żeromskiego w Cha- cie-pracowni pisarza i Mauzoleum Adama Żeromskiego – obiekty za- projektowane przez Jana Koszczyc – Witkiewicza ul. Stefana Żeromskiego 8, tel. 81 501 47 80

Muzeum Bolesława Prusa, najwier- niejszego kuracjusza i miłośnika Na- łęczowa, w dawnej Ochronce ufundo- wanej nałęczowskim dzieciom przez Stefana Żeromskiego w 1907 r. ul. Stanisława Augusta Poniatowskiego 39, tel. 81 501 45 52 Muzeum Bolesława Prusa - Ochronka A. Żeromskiego DLA KULTUROMANIAKÓW 23

Nałęczowski Wehikuł Czasu – Retro Meleks zabie- rze turystów na wycieczkę po Nałęczowie i okolicy, gdzie słuchając ciekawych opowieści możemy podzi- wiać Nałęczowskie wille i zabytki okolicy. Retro-Meleks, tel. 721 948 772, [email protected]

O pobytach twórców i ludzi kultury infor- muje opracowany NAŁĘCZOWSKI SZLAKI LITERACKI. Pliki znajdują się na stronie www.kraina.org.pl

OPOLE LUBELSKIE, miasto w dorzeczu rzeki Chodelki, należące do Tarłów, Lubomirskich, z częściowo zachowa- nym dawnym układem urbanistycznym.

Pozostałością po właścicielach jest oraz prezentujące dział historyczny Pałac Lubomirskich, budowany wg dotyczący właścicieli majątku. projektów Dominika Merliniego i Fer- Kluczkowice Osiedle 7, tel.81 827 10 67, dynanda Naxa. Rezydencję zniszczono [email protected] podczas zaborów, pałacowe wypo- sażenie padło łupem Rosjan, którzy W pobliskim Emilcinie znajduje się we wnętrzach zorganizowali koszary. Pomnik UFO, odsłonięty w miejscu W pałacu mieści się obecnie Liceum spotkania mieszkańca miejscowości Ogólnokształcące. z przybyszem spoza Ziemi, które na- Pałac Kleniewskich Dawny park Lubomirskich, obecnie stąpiło 10 maja 1978r. w Kluczkowicach Park Miejski, posiada urozmaiconą strefę rekreacyjną z placami zabaw, boiskami i ścianką wspinaczkową. W centralnej części miasta dominuje Kościół pw. Wniebowzięcia NMP oraz zabudowania klasztorne o.o. pijarów a także budynki dawnego kolegium – pierwszej w Polsce szkoły rzemieślni- czej założonej w 1761 r. Pałac Kleniewskich w Kluczko- wicach, jest jedną z piękniejszych eklektycznych rezydencji ziemiańskich z XIX. Aranżację wnętrz wykonali arty- ści Wojciech Gerson i Stanisław Witkie- wicz, który zaprojektował i wykonał bibliotekę w stylu zakopiańskim. W pałacu mieści się Muzeum Regio- nalne eksponujące artefakty z wyko- palisk w grodziskach nad Chodelką 24 KRAINA LESSOWYCH WĄWOZÓW

PONIATOWA, miasto położone w Kotlinie Chodelskiej, w dolinie „Dziewięciu Stawów”.

W okresie międzywojennym impulsem W poszukiwaniu zabytków z przeszłości do rozwoju miejscowości był rządowy należy odwiedzić Pałac w Kraczewi- program tworzenia Centralnego Okrę- cach, letnią rezydencję przemysłow- gu Przemysłowego (COP). Powstały ców lubelskich, Władysława i Henryka Zakłady Tele i Radiotechniczne, a przy Gerliczów, wybudowaną pod koniec nim osiedla przyfabryczne dla pracow- XIX w stylu secesyjnym. Pałac jest ników. Rozwój produkcji w fabryce siedzibą Domu Muzyki, w którym przerwał wybuch II wojny światowej odbywają się zajęcia artystyczne. i okupacja niemiecka. Na placu ofiarowanym przez Henryka W centrum miasta mieści się Izba Gerlicza w 1920 r. został zbudowany Pamięci Aptekarskiej, poświęcona kościół pw. Najświętszego Serca Pana historii miejscowego aptekarstwa. Jezusa, jako wotum wdzięczności po Ekspozycje tworzą meble i różnorod- odzyskaniu niepodległości. Jest to drew- ne przyrządy aptekarskie oraz bogaty niana, trójnawowa świątynia, wykonana zbiór literatury z dziedziny farmacji. z sosnowych bali. Charakterystycznym ul. Młodzieżowa 1, tel. 81 820 37 07 elementem wystroju kościoła jest arty- styczną snycerka i boczne galerie.

Zespoł pałacowo parkowy Czartoryskich W PUŁAWACH I GMINIE PUŁAWY w Puławach Stolica regionu jest ważnym ośrodkiem naukowym, siedzibą Instytutu Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa, Państwowego Instytutu Weterynaryjnego i największego w tej części kraju zakładu produkującego nawozy sztuczne – puławskich „Azotów”. Od drugiej połowy XVII w. Puławy były własnością rodów magnac- kich: Lubomirskich, Sieniawskich i Czartoryskich, ośrodkiem życia politycznego i kulturalnego doby Oświecenia. DLA KULTUROMANIAKÓW 25

Pamiątką tego okresu jest zespół pała- cowo-parkowy książąt Czartoryskich z zachowanym układem krajobrazo- wo-architektonicznym i historycznymi obiektami: Świątynią Sybilli, Domem Gotyckim, Bramą Rzymską, Domem Greckim, Domkiem Żółtym, Pałacem Marynki, grotami, mostkami, tarasami rampowymi, i rzeźbami. W zabytkowych salach pałacu mieści się Muzeum Czar- toryskich poświęcone życiu i działal- ności rodu. Warto pamiętać, że księżna Izabela Czartoryska w Świątyni Sybilli utworzyła pierwsze w Polsce muzeum pamiątek w 1801 r. Jej zasługą jest pozy- skanie słynnego obrazu „Dama z łasicz- widocznym przykładem ścierania się ką” Leonaro da Vinci. różnych nurtów architektonicznych – ul. Czartoryskich 8, 24-100 Puławy, włoskiego i niderlandzkiego. Świątynia tel. 503 902 480, [email protected] miała charakter obronny, po bokach są widoczne obudowane strzelice. Poza parkiem, na wzniesieniu, usytuowa- W Górze Puławskiej na uwagę zasługuje ny jest Kościół pw. Wniebowzięcia Naj- kościół parafialny pw. św. Wojciecha, świętszej Marii Panny, klasycystyczna bu- wybudowany z fundacji książąt dowla wzorowana na rzymskim Panteonie. Czartoryskich, reprezentujący styl Przy wyjeździe z Puław w kierunku Kazi- barokowo-klasycystyczny. Najstar- mierza Dolnego, w dzielnicy Włostowi- szym fragmentem pierwotnego ce, widnieje Kościół pw. św. Józefa, wystroju są drzwi do skarbca z XVIII w. zbudowany z fundacji Elżbiety z Lu- W skład kompleksu kościelnego Kaplica Loretańska bomirskich Sieniawskiej. We wnętrzu wchodzi dzwonnica oraz plebania. w Gołębiu można oglądać wizerunki św. Barbary i św. Teresy malowane przez Kazimierza Wojniakowskiego, ucznia Bacciarelle- go. Do portretów świętych pozowały córki Izabeli Czartoryskiej, księżniczki Zofia i Maria. Pobliski cmentarz para- fialny jest jedną z najstarszych nekro- polii na Lubelszczyźnie.

W pobliskiej miejscowości Gołąb znajduje się jedyny w Polsce, a trzeci w Europie, Domek Loretański, wzoro- wany na Świętym Domu Maryi w Loreto. Został zbudowany w 1634 r. z fundacji kanclerza Jerzego Ossolińskiego, któ- ry będąc na pielgrzymce we Włoszech ślubował wzniesienie podobnej bu- dowli w kraju. Jerzy Ossoliński, wybitny dyplomata i polityk, był również fun- datorem kościoła pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, św. Floriana i św. Katarzyny. Architektura kościoła jest 26 KRAINA LESSOWYCH WĄWOZÓW

Kościół św. Wojciecha w Wąwolnicy

Sanktuarium Matki Bożej Kębelskiej w Wąwolnicy jest słynnym miejscem kultu Maryjnego. Cudowne objawienie miało miejsce podczas najazdu Ta- tarów w 1278 r. w pobliskiej miejsco- wości Kębło. Siedemset lat później łaskami słynąca figura Matki Bożej została ukoronowana koronami pa- pieskimi, a kościół w Wąwolnicy pw. św. Wojciecha w 2000 r. został pod- niesiony do rangi Bazyliki Mniejszej. W podziemiach kaplicy obok kościo- ła znajduje się Muzeum Regionalne prezentujące bogate zbiory, m.in. WĄWOLNICA, jedno z najstarszych miast XVII-wieczne księgi, szaty i naczynia na Lubelszczyźnie, co potwierdza doku- liturgiczne. ment z 1027 r. przechowywany w klaszto- ul. Zamkowa 24, tel. 81 882 50 04 rze na Świętym Krzyżu. W pobliskim Kęble znajduje się dwór ziemiański należący do rodziny Okres świetności przypada na czasy Wesslów i Roztworowskich. Ostatni panowania króla Kazimierza Wielkie- właściciel był spokrewniony z Henry- go i dynastii Jagiellonów. Wówczas to kiem Sienkiewiczem, zakładał szkoły miasto otrzymało przywilej targowy rolnicze, był również donatorem KUL. i od tamtej pory, nieprzerwanie w śro- Obecnie w pałacu znajduje się szko- dy odbywają się słynne w okolicy jar- ła specjalna, dysponująca ośrodkiem marki. Celem pątniczych pielgrzymek hipoterapii, przeznaczonym także dla jest wzgórze kościelne i Sanktuarium turystów. Matki Bożej Kębelskiej. Kębło 7, tel. 81 882 50 04

WOJCIECHÓW, dawniej wieś o znaczeniu W okresie reformacji w XVI w. miej- strategicznym. W okresie panowania dy- scowość stała się silnym ośrodkiem ruchów reformatorskich. Obecnie nastii Jagiellonów przebiegał tędy główny Wojciechów jest niekwestionowaną szlak Rzeczypospolitej, wiodący z Krakowa stolicą kowalstwa, co roku odbywają do Wilna. się tu Warsztaty Kowalskie oraz Targi Sztuki Kowalskiej. Główną atrakcją jest Wieża Ariańska, trzykondygnacyjna budowla w stylu gotycko–renesansowym, wykonana z cegieł i kamienia, opisana przez Stefana Żeromskiego w powieści „Na- wracanie Judasza”. Powstała w pierw- szej połowie XVI w., pełniła funkcje obronne i mieszkalne. W okresie re- formacji była siedzibą zboru kalwińskie- go. Duże zasługi w odrestaurowaniu budowli miał Jan Koszczyc-Witkie- wicz. Obecnie jest siedzibą Gminnego DLA KULTUROMANIAKÓW 27

Ośrodka Kultury, który każdego roku w lipcu gości kilkudziesięciu kowali z Polski i z zagranicy podczas Ogólno- polskich Warsztatów, Targów i Spo- tkań Kowali. Prace wykonane w czasie tych imprez eksponowane są na szczycie Wieży w jedynym w Polsce Muzeum Ko- walstwa. Na jej niższej kondygnacji znajduje się Muzeum Regionalne, a w oto- czeniu Aleja Zasłużonych Kowali. Wojciechów 9, tel. 81 517 72 10, www.gokwojciechow.pl, [email protected]

SIELSKA KRAINA - TURYSTYKA WIEJSKA

Przemierzanie Krainy Lessowych Wąwozów pozwala poznać kulturę regionu, przyjrzeć się z bliska tutejszym obyczajom i tradycjom, poznać ludzi z pasją, którzy chronią od zapomnienia ginące rzemiosła. Warto odwiedzić siedliska, izby regionalne, muzea, dotrzeć do starych młynów wodnych, nieczynnych wiatraków. Odetchnąć w sielskiej atmosferze rustykalnych ogrodów i sadów.

Izba Twórczości Ludowej w Nasiło- Cholewianka 7a, tel. 81 882 01 13, wie prezentuje rzeźby wykonane [email protected], w drewnie autorstwa Zygmunta Kozaka, www.siedliskomalgorzaty.pl założyciela Izby. W bogatych zbiorach można zobaczyć rzeźby i płaskorzeźby sakralne, przyrodnicze, rzeźby przy- wódców państwowych i portrety pol- skich noblistów. tel. 81 880 40 33

Siedlisko Małgorzaty w Cholewiance to miejsce, w którym oprócz trzech warsztatów tkackich i kącika szew- skiego, warto zwrócić uwagę na oryginalne lalki i dawne przedmioty codziennego użytku. Właścicielka organizuje zajęcia z tworzenia palm wielkanocnych, stroików, kwiatów. 28 KRAINA LESSOWYCH WĄWOZÓW

Młyn w Iłkach–Celejowie (gm. Wąwol- nica) znajduje się na Szlaku Młynów Wodnych Rzeki Bystrej, to jedyne miej- sce spiętrzenia wody na rzece. Obec- nie młyn napędzany elektrycznie służy miejscowej ludności, jest też atrakcją dla turystów. Istnieje możliwość zwie- dzania i uczestniczenia w pokazach przemiału zboża na mąkę. Celejów 88, tel. 81 723 61 97, 607 926 304

Młyn Hipolit w Nowym Gaju na rzece Bystrej (gm. Wojciechów) położony jest Kuźnia Romana Czernieca w Woj- na turystycznym szlaku z Nałęczowa do ciechowie, jedna z najsłynniejszych Wojciechowa. Legenda mówi, że młyn kuźni w Polsce, wybudowana w 1920 r. nawiedza duch młodzieńca o imieniu Dla odwiedzających ją licznych grup Hipolit, który popełnił samobójstwo wycieczkowych z kraju i zagranicy, z powodu nieszczęśliwej miłości. Obecnie kowal wykonuje pokazy kucia podkowy znajduje się w nim Muzeum Minerałów i zabawia gości opowieściami o historii z bogatą kolekcją meteorytów z różnych warsztatu. W galerii obok kuźni można stron świata. Atrakcją są pokazy płuka- obejrzeć prace mistrza, zakupić jego nia złota i odlewania metalu. wyroby i podkowy na szczęście. Nowy Gaj 18a, tel. 501 447 901, Wojciechów 9, tel. 665 491 022, [email protected] [email protected], www.czerniec.pl Młyn w Pomorzu (pow. opolski) usy- tuowany na rzece Chodelce, zasilany energią elektryczną lecz nadal czynna i sprawna jest turbina wodna. W mły- nie zachowało się dawne wyposażenie i używane w przeszłości narzędzia. Pomorze 4

Stowarzyszenie Wspierania Aktywno- ści Twórczej (SWAT) w Opolu Lubel- skim popularyzuje rękodzieło artystycz- ne i ludowe, promuje twórczość lokalną o charakterze ludowym oraz konsolidu- je środowiska artystyczne. Organizuje warsztaty przywołujące ginące zawody jak np. plecionkarstwo i miotlarstwo. ul. Ogrodowa 9, tel. 607 992 055

Ogród rustykalny w Drzewcach zaprasza do pachnących rewirów, czyli ukwie- conych klombów, rabatek i łąk. Rusty- kalną architekturę tworzą: ławeczki, małe płotki, kratki na pnące rośliny. Podróż w przeszłość odbywa się też dzięki smakom. Na miejscu można spróbować lokalnych produktów tworzo- nych na bazie tradycyjnych receptur. Drzewce 66, 24-150 Nałęczów, [email protected] DLA KULTUROMANIAKÓW 29

Wiatrakowo w Cholewiance (gm. Ka- SPRZEDAŻ zimierz Dolny) ma już ponad stuletnią PRODUKTÓW REGIONALNYCH: tradycję. Położone jest w otoczeniu wą- wozów i lasu. Na gości czeka pracownia • Skarby natury z Zabłocia, malarska i ceramiczna, z której mogą Zabłocie 3, Markuszów skorzystać zwiedzający, zainteresowani aktywnością twórczą. • Swojskie wędliny, Cholewianka 60, tel. 606 667 186, Sklep spożywczy Chorten, [email protected] Karmanowice 10 • Adam Boguta-Pasieka Wędrowna, Zagrodowa Osada w Uściążu (gm. Kazi- Bochotnica Kolonia 16f/4, Nałęczów mierz Dolny) to dwór ziemiański i wiejska • Roman Wolny- Pasieka amatorska, stodoła z dawnym sprzętem rolniczym. ul. Szkolna 17, Kazimierz Dolny Można skorzystać z bogatej oferty zajęć • Pasieka Nałęczowska, ceramiczno-garncarskich, rzeźbiarskich, ul. Kolejowa 38c, Nałęczów malarskich, poznać tajniki tkactwa, ple- cionkarstwa, hafciarstwa czy tzw. plastyki • Pasieka Wąwolnicka, obrzędowej. Podczas warsztatów wykorzy- ul. Rynek 2, Wąwolnica stywane są tradycyjne techniki i narzędzia. • Bajgle - Restauracja i kawiarnia Bajgiel, Uściąż, Kazimierz Dolny 114b, 24-120, ul. Lubelska 4a, Kazimierz Dolny tel. 81 828 84 90, 604 614 639, • Dom Chleba, [email protected] ul. Rynek 12, Janowiec • Manufaktura Różana, La Lawenda to plantacja lawendy w No- wym Pożogu (gm. Końskowola), znakomi- Stara Wieś 163, Końskowola te miejsce na relaks wśród pachnących • Slowberry, Plantacja Borówki kwiatów, tworzących wyjątkowy malarski Amerykańskiej, pejzaż. Zapach i widok rozpościerającego Palikije Drugie 73, Wojciechów się fioletowego dywanu koi zmysły, uspo- • Vita Natura „EcoSusz” kaja. W ofercie dostępne są lawendowe Jolanta Chlebek, akcesoria i designerskie dekoracje do domu. Wandalin 128, Opole Lubelskie Plantacja La‘lawenda, Nowy Pożóg 62, • Lessowa Pięciolinia Turystyczna, tel. 603 626 090 Kębło 26A, Wąwolnica Siedlisko u Krzysztofa w Kolonii Drzew- • Moje Owoce, Maria Figiel, ce koło Nałęczowa oferuje relaks w sadzie Klementowice 346, Kurów wśród owocujących jabłoni i gruszek. Moż- • Winnica Las Stocki, na zwiedzić Izbę Tkacką z oryginalnym Beata i Mariusz Grabka, warsztatem, uczestniczyć w zajęciach rę- Las Stocki 80, Kazimierz Dolny kodzielniczych, samodzielnie wykonać weł- • Winnica Wspólna Droga, niane tkaniny na minikrosnach, a także za- Las Stocki 6, 24-130 Końskowola kupić wyroby lokalnych twórców ludowych. • Winnica Solaris, Kolonia Drzewce 121 A, ul. Zagrody 86, 24-300 Opole Lubelskie tel. 795 700 659, 781 942 775, www.siedliskoukrzysztofa.pl • W Krainie Alicji, ul. Kolejowa 37, Nałęczów Izba Regionalna w Celejowie – Mała Pa- • Łubinowe Wzgórze, piernia stwarza zwiedzającym możliwość Łąki 45a, Wąwolnica poznania procesu produkcji i samodziel- • Centrum Informacji Turystycznej, nego wykonania papieru czerpanego. Kraina Lessowych Wąwozów Motto tego zakątka to: „Czerpać radość ul. 1 Maja 16, 24-150 Nałęczów z czerpania papieru”. tel. 695 137 072, [email protected] 30 KRAINA LESSOWYCH WĄWOZÓW

Lessowa Pięciolinia Turystyczna Magiczne Ogrody

DLA RODZIN Z DZIEĆMI

Kraina Lessowych Wąwozów jest przyja- Lessowa Pięciolinia Turystyczna to zna także dla rodzin z dziećmi. Podczas kompleksowe warsztaty dla dzieci, których celem jest zapoznanie z dźwię- urlopu czy weekendowego wypadu warto kami natury i uwrażliwienie na piękno znaleźć czas nie tylko na wypoczynek, przyrody, nauka obserwacji i utrwa- ale również na odkrywanie niezwykłych lanie ciekawych momentów na foto- grafii. W ofercie są także warsztaty miejsc, które znajdują się w pobliżu. rękodzielnicze, plastyczne, zielarskie. Przygotowana oferta dla dzieci gwa- Kębło 26A, tel. 506 140 076 rantuje radość i uśmiech na twarzy na- szych pociech. Park Labiryntów i Park Miniatur Architektury Drewnianej w Rąblowie prezentuje w jednym miejscu kolekcję Lesslandia - magiczna nazwa, za którą 50 charakterystycznych obiektów ar- kryją się atrakcje dla rodzin z dziećmi. chitektury drewnianej. Są to miniatu- Kontakt z naturą, poznanie przyrody rowe repliki najważniejszych zabytków i historii regionu to gwarancja niezwy- i budowli (w skali 1:25). Park Labiryn- kłej przygody w Krainie Lessowych tów zbudowany jest z bajkowych Wąwozów. Na młodych turystów korytarzy szmaragdowej tui, róż, malin. czekają zwierzyńce, parki rozrywki, Jest to wymarzone miejsce do zabaw magiczne ogrody i inne atrakcje. dla dzieci. Rąblów, tel. 605 951 355, Magiczne Ogrody to kraina baśni [email protected] i przyrody, która oczaruje nie tylko dzieci. Park tematyczny bajkowych Muzeum Nietypowych Rowerów bohaterów położony jest wśród wo- w Gołębiu to jedyne tego typu otwar- dospadów, strumieni i malowniczych te muzeum, prezentujące oryginalne ścieżek. Można odwiedzić gród Kran- jednoślady. Zwiedzający mogą obej- soludów, zrelaksować się w Wodnym rzeć a nawet wypróbować rowery Świecie, zobaczyć olbrzymie Marchew- poziome, cyrkowe, pojeździć rikszą kowe Pole. Niezapomniana przygoda i innymi pojazdami skonstruowanym czeka zarówno na dzieci jak i dorosłych, przez twórcę muzeum, Józefa Ma- którzy mogą przenieść się w świat ba- jewskiego. śniowej fantazji. ul. Puławska 1, tel. 601 814 527, Trzcianki 92 k. Janowca, tel. 503-983-135; [email protected], [email protected] www.muzeumrowerow.pl DLA KULTUROMANIAKÓW 31

Park Labiryntów i Miniatur Park Edukacyjno–Rekreacyjny Owa- dolandia w Wojciechowie oferuje zwiedzającym repliki owadów o wiel- kości człowieka. Zaletą eksponatów jest odtworzenie ich z precyzyjną dokład- nością anatomiczną. Ekspozycji towa- rzyszą prelekcje na temat życia owadów. Dodatkowym atutem parku są ścieżki tematyczne i plac zabaw z tyrolką. Wojciechów Kolonia Piąta 124, tel. 697 198 281, [email protected]

Zwierzyniec Mini ZOO w Nałęczowie stwarza dzieciom możliwość bezpo- średniego spotkania ze zwierzętami. Posiada okazy różnych gatunków ptactwa domowego, królików, świnek morskich, tchórzofretek, norek. Nie brakuje też ro- dzimych zwierząt domowych, krów, kóz, owiec. Można odbyć krótką przejażdżkę „kucem felińskim”, a nawet wydoić krowę. ul. Kamieniak 23B, Kazimierskie Muzeum Klocków, tel. 665 363 262, 695 924 854 usytuowane jest w podziemiach Knajpy Artystycznej. Jego atrakcją jest ZOO w Wojciechowie może pochwalić makieta centrum Kazimierza wykona- się kilkudziesięcioma gatunkami dzikich na z ponad 100 tysięcy klocków Lego. zwierząt. Na odwiedzających czekają lwy, ul. Senatorska 7, tel. 507 611 185 pumy, małpy, antylopy. Atrakcją jest naj- mniejszy jeleń na świecie, czyli mundżak Park Linowy „Kazimierz” oferuje super indyjski. Można asystować w karmieniu zabawę dla całej rodziny. Cztery trasy niektórych zwierząt oraz skorzystać o różnym stopniu trudności gwarantują z konnych przejażdżek po okolicy. niezapomniane wrażenia i aktywny wy- Romanówka 22, 24-204 Wojciechów, poczynek na świeżym powietrzu. tel. 669 190 202, Kazimierz Dolny, ul. Krakowska 59/61, [email protected] tel. 607 906 600 32 KRAINA LESSOWYCH WĄWOZÓW

SZLAKIEM SMAKÓW KRAINY LESSOWYCH WĄWOZÓW

RESTAURACJE I PRODUKTY

W Krainie Lessowych Wą- rzyszy gościom aż do następnego po- bytu, a przetwory z owoców i warzyw, wozów można poznać smaki oleje, miody, pieczywo, wędliny, sery niespotykane w innych re- i dania rybne oraz pierogi i zupy mają gionach kraju. Kuchnia na niepowtarzalny smak. Lubelszczyźnie ma wielo- Kulinarną przygodę warto zacząć od kulturowe tradycje, bo łączy wizyty w Manufakturze Różanej wpływy staropolskie, żydow- w Końskowoli. Powstają w niej prze- twory z płatków i owoców róż, pi- skie, ukraińskie, tatarskie, gwowca oraz dyni jadalnej. Receptury włoskie czy francuskie. opierają się na tradycyjnym zbieraniu surowca i przetwórstwie w obrębie Podążając Szlakiem Smaków Krainy własnego gospodarstwa. Proces pro- Lessowych Wąwozów można odwie- dukcji pozbawiony jest konserwantów dzać restauracje, lokale gastrono- i substancji chemicznych. Konfitury miczne, a także lokalnych producen- zachwycają zapachem i smakiem, są tów oferujących świeżą, ekologiczną również cennym źródłem witamin, i certyfikowaną żywność. Tradycyjne, kwasów organicznych, minerałów. regionalne receptury, przyprawy czy Pachnące konfitury można nabyć na zioła sprawiają, że smak potraw towa- miejscu, bo właściciele prowadzą rów- nież Izbę Produktu Regionalnego. Stara Wieś 163, tel. 609 481 420

Sezonowa i regionalna kuchnia czeka na turystów w Eko Resorcie w Łubino- wym Wzgórzu (Niebo i Las) w Łąkach niedaleko Nałęczowa. Goście mogą zasmakować niezwykłych lecz dość prostych dań opartych na lokalnych produktach wytwarzanych w pobli- skich gospodarstwach i uprawianych ziołach czy kwiatach, które podnoszą wartości smakowe. Dodatkowym atu- tem są trendy ekologiczne i troska o szczegóły nie tylko kulinarne, ale i estetyczne. Łąki 45A, tel. 512 371 309 SZLAKIEM SMAKÓW KRAINY LESSOWYCH WĄWOZÓW 33

Stylowa, zakopiańska chata Karcz- W kulinariach Krainy Lessowych Wą- ma Parchatka położona przy stoku wozów często goszczą dania rybne, narciarskim jest ulubionym miejscem zwłaszcza ryby słodkowodne takie jak turystów, zwłaszcza zimą. Zaletą ku- pstrąg, karp oraz jesiotr. Restauracja linariów serwowanych w karczmie są w hotelu Bursztynowym w Józefowie tradycyjne smaki zawarte w potra- nad Wisłą jest jedną z 22 restauracji wach. W menu znajdują się między in- należących do Lubelsko-Podkarpac- nymi wegetariańskie zupy czy pyszne kiego Szlaku Karpia. żeberka w miodzie. Parchatka 187, tel. 81 888 43 04 Dania z karpia przygotowywane są również w gospodarstwie rybackim Warto wybrać się do Hotelu Słowik Pustelnia koło Opola Lubelskiego, w Poniatowej. Hotelowa restauracja który także jest częścią szlaku i w swojej ma w swej ofercie dania kuchni pol- bogatej ofercie ma produkty wpisane na skiej i europejskiej. Specjalnością są oficjalną Listę Produktów Tradycyjnych. ryby nabywane w pobliskich gospodar- Pustelnia- Ryby/Zajazd Rybacki, stwach rybackich. Warto spróbować Wola Rudzka 34, 24-300 Wola Rudzka, słynnego karpia po poniatowsku oraz tel. 535 105 001; drobiu. Restauracja hotelu uczestni- Hotel Bursztynowy, ul. Nadwiślańska 19, czy w projekcie Lubelsko-Podkarpac- 24-340 Józefów nad Wisłą, kiego Szlaku Karpia (projekt LGD). tel. 501-345-634 Hotel Słowik, ul. Spacerowa 3

Nałęczowska hotelowa restauracja W Krainie Lessowych Wąwozów istnieją optymalne warun- w obiekcie Wellness&Spa „W Krainie ki do uprawy winorośli, sprzyja temu duże nasłonecznienie, Alicji”, serwuje wyśmienite tradycyjne ukształtowanie terenu oraz odpowiednie gleby. Na Lubelsz- dania kuchni staropolskiej. Bazą przy- czyźnie istnieje 40 winnic, co świadczy o prężnej produkcji gotowywanych potraw są produkty wina. Uprawa winorośli w regionie ma bardzo długą, śre- od lokalnych producentów. Niedaleko dniowieczną tradycję. Plantatorzy są zrzeszeni od 2008 r. obiektu hotelowego znajduje się w Stowarzyszeniu Winiarzy Małopolskiego Przełomu Wisły, myśliwska chata, w której można zaś rokrocznie na zamku w Janowcu odbywa się Święto Wina. przyrządzić potrawy na grillu. Warte odwiedzenia są: ul. Kolejowa 37, tel.609 925 609 Winnica Las Stocki, (gm. Końskowola), Pyszne ciasta, lody i desery oferu- tel. 602 155 196 je popularna w Nałęczowie kawiarnia „Ewelina” mieszcząca się w zabytko- Winnica „Solaris”, (niedaleko Opola Lubelskiego), wej wili „Pod Matką Boską”. Bywali Zagrody 86,tel. 605 831 255 w niej znani artyści oraz intelektualiści. Winnica Rzeczyca (gm. Kazimierz Dolny), Restauracja i Kawiarnia Ewelina tel. 735 046 725 al. Lipowa 16, tel.81 501 40 76 Oprócz winnic są też browary. Restauracja „Rozanna” w Wąwolnicy Wśród producentów piwa można wymienić: to miejsce gwarantujące ciszę i spo- kój, w którym można zasmakować Browar Zakładowy w Poniatowej dań regionalnych. W ofercie kulinar- (usytuowany w dawnym kompleksie zakładu EDA) nej znajdują się pierogi z bobu lub ul. Przemysłowa 43, tel. 730 734 343 z karpia. Nie brakuje dań wegańskich z bakłażanem i cukinią w roli głównej Browar „Trzy Korony” w Puławach, kontynuuje tradycje pi- oraz wyśmienitych deserów. wowarskie miasta, wytwarza ważony świeży napój zgodnie „Rozanna” Restauracja i Pensjonat, z recepturą, wykorzystując w produkcji naturalne składniki. ul. 3 Maja 1, tel. 81 882 50 09 ul. 6 Sierpnia 43b, tel. 81 886 44 44, [email protected] 34 KRAINA LESSOWYCH WĄWOZÓW

SPA Nałęczów – Basen Atrium

ZDROWIE I URODA OBIEKTY UZDROWISKOWE

Mikroklimat Krainy Lessowych Wąwozów, Żeromski, Bolesław Prus, Henryk Sien- zwłaszcza z okolic Nałęczowa sprawia, kiewicz, Michał Elwiro Andriolli. Obecnie w Nałęczowie leczy się przede wszyst- że kuracjusze krajowi i zagraniczni bardzo kim choroby wieńcowe, nadciśnienie chwalą to miejsce. Wody źródlane, zbadane tętnicze oraz niedokrwistość. przez prof. Józefa Celińskiego w 1817 r., Warunki klimatyczne Poniatowej poma- gają leczyć choroby układu oddechowego. zawierające cenne składniki mineralne, skutecznie wspomagają leczenie chorób ZAKŁAD LECZNICZY UZDROWISKO układu krążenia. NAŁĘCZÓW SA zaprasza na pobyty ko- mercyjne i sanatoryjne. Oferuje ponad 100 zabiegów w obiektach: Tradycje uzdrowiskowe w Nałęczowie Kardiologiczny Szpital Uzdrowiskowy, sięgają końca XVIII wieku, wówczas po- Sanatorium Kardiologiczne „Fortunat”, jawili się pierwsi kuracjusze korzystają- „Jesienna Rezydencja”, Sanatorium cy z dobrodziejstw nałęczowskich wód „Książę Józef”, Pawilon Angielski, Termy i mikroklimatu. W II połowie XIX wieku Pałacowe, „Stare Łazienki”. przebywali tu artyści i literaci: Stefan ul. Kasztanowa 2, tel. 81 501 60 27 ZDROWIE I URODA 35

Katalog obiektów uzdrowiskowych w Nałęczowie i pobliskiej okolicy.

• Atrium al. Grabowa 1A, 24- 150 Nałęczów, tel. 81 501 44 56 wew. 101, [email protected] • Centrum Diagnostyki i Fizjoterapii „Werandki” Uzdrowisko Nałęczów al. Małachowskiego 5, 24 – 150 Nałęczów, tel. 81 50 14 356 wew. 0782, [email protected] • Centrum Medyczne Prof. Marka Masiaka NZOZ Dzięki dobranym indywidualnie i zleco- Prywatne Sanatorium, nym przez lekarza zabiegom następuje Strzelce 28B, 24 – 140 Nałęczów, regeneracja sił, poprawa sprawno- tel. 81 501 51 94, 509 367 574, 519 133 240, ści fizycznej i psychicznej. Dla osób [email protected] odczuwających spadek sił witalnych opracowane zostały specjalne pakiety • Jesienna Rezydencja zabiegów dostępne także w innych ul. Kościuszki 7, 24 – 150 Nałęczów, nałęczowskich sanatoriach: tel. 81 501 43 56 wew. 600, [email protected] Kolejowy Szpital Uzdrowiskowy – • Luxmed – Uzdrowisko Nałęczów sp. z o.o., oferuje usługi w zakresie diagnostyki al. Kasztanowa 6, 24 – 150 Nałęczów i rehabilitacji chorób serca, układu tel. 81 501 60 12, krążenia i chorób współistniejących. [email protected] ul. Górskiego 6, tel. 81 501 42 08 • Sanatorium Fortunat Sanatorium Uzdrowiskowe Ciche ul. Kościuszki 7, 24 – 150 Nałęczów, Wąwozy – specjalizuje się w rehabilita- tel. 81 501 43 56 wew. 600, cji pacjentów po zawałach i operacjach [email protected] serca, stanach ogólnego wyczerpania i otyłości. • Sanatorium Książę Józef, ul. B. Głowackiego 12, tel. 81 501 42 51 al. Kasztanowa 6, 24 -150 Nałęczów, tel. 81 501 43 56 w. 400, Sanatorium Uzdrowiskowe Rolnik [email protected] – oprócz leczenia chorób kardiologicz- • Termy Pałacowe – Nałęczowianka nych prowadzi rekreacyjne turnusy ul. Paderewskiego 1 a, 24 – 150 Nałęczów, dofinansowane przez PEFRON. Posiada basen i kaplicę. tel. 81 501 44 56, [email protected] ul. Górskiego 14, tel. 81 501 47 53, • Stare Łazienki, [email protected] al. Grabowa 4, 24 – 150 Nałęczów, tel. 81 501 43 56 w. 400, – przyjazne osobom Sanatorium ZNP [email protected] niepełnosprawnym, oferuje komplekso- we zabiegi lecznicze chorób serca oraz • Szpital Kardiologiczny, komfortowe warunki do wypoczynku ul. Górskiego 5, 24 – 150 Nałęczów, i rehabilitacji. tel. 81 501 43 56 w. 200, ul. B. Głowackiego 7, tel. 81 501 47 05 [email protected]

36 KRAINA LESSOWYCH WĄWOZÓW

DLA SENIORÓW I NIE TYLKO SPA&WELLNESS

W zgodzie z naturą, w trosce o zdrowie, samopoczucie i piękny wygląd, otwarte zostały obiekty oferujące szeroki zakres zabiegów opartych na naturalnych skład- nikach pochodzenia roślinnego.

Hydroterapia czy aromaterapia to skorzystania z zabiegów leczniczych tylko niektóre z rytuałów, które są oraz odnowy biologicznej, pozwala prawdziwymi sprzymierzeńcami cia- zadbać kompleksowo o organizm, ła i psychiki. Warto odwiedzić takie zasięgnąć porad lekarzy - specjali- miejsca, aby poczuć przysłowiową stów i fizjoterapeutów. harmonię ciała i duszy, bo nawet krótki kilkugodzinny pobyt będzie Bogactwo duchowych przeżyć gwaran- długofalową i opłacalną inwestycją tuje odwiedzenie Sanktuarium Maryj- w nasze zdrowie i samopoczucie. nego z figurą Matki Bożej Kębelskiej w Wąwolnicy, miejsca kultu religijnego Na aktywność fizyczną oraz odkrywa- i punktu docelowego wielu pieszych nie pięknych miejsc nigdy nie jest za pielgrzymek. późno. Aktywni i chłonni wiedzy senio- rzy mają do wyboru nie tylko bogatą ofertę wycieczek turystycznych, tra- Ośrodki SPA & WELNESS dycyjnych przechadzek z przewodni- w Krainie Lessowych Wąwozów kami lecz także profesjonalne zabiegi odnowy biologicznej czy doskonałą • Dwór Nałęczowski Vitaligs SPA, ul. Słoneczna 20, 24 -1 50 Nałęczów, kuchnię. tel. 81 501 47 24, 607 368 400, [email protected] Kraina Lessowych Wąwozów stwarza wiele możliwości aktywnego wypo- • SPA Ruska Bania, czynku, ale jest też miejscem, w którym Głusko Małe 2, 24–310 Karczmiska, na seniorów czekają np. warsztaty tkactwa tel. 730 774 033, [email protected] w Siedlisku u Krzysztofa (Drzewce koło Nałęczowa) czy warsztaty terapeutyczne • Wellness&Spa „W Krainie Alicji” w Zagrodowej Osadzie w Uściążu koło ul. Kolejowa 37, 24 – 150 Nałęczów Kazimierza Dolnego lub pakiet wycie- tel. 81 501 51 25, 609 925 609, czek do Puław, Kazimierza Dolnego, [email protected] Nałęczowa. Zwłaszcza ostatnia miej- • Willa Raj Ośrodek odnowy Biologicznej scowość słynąca z walorów uzdrowi- „Feniks”, al. Lipowa 15, 24 – 150 Nałęczów, skowych, oferuje seniorom możliwość tel. 81 501 40 84, [email protected] TURYSTYKA BIZNESOWA 37

TURYSTYKA BIZNESOWA

Program spotkań biznesowych organizowanych poza macie- rzystą firmą przewiduje różnego rodzaju atrakcje, takie jak wycieczki krajoznawcze, imprezy kulturalne i spotkania to- warzyskie. Chociaż tego typu rozrywki nie są celem samym w sobie, nierzadko ich atrakcyjność przesądza o wyborze miejsca docelowego.

Spotkania biznesowe umożliwiają łą- Imprezy firmowe, integracyjne i moty- czenie spraw zawodowych z możnością wacyjne stają się coraz ważniejszym rozrywki, zabawy, poznawania nowych produktem turystycznym wielu ośrod- ludzi i miejsc, a także poszukiwania in- ków branży turystycznej i hotelowej: spiracji. Kraina Lessowych Wąwozów oferuje wiele możliwości organizacji szkoleń, konferencji, eventów, pikni- • Wellnes & SPA Krainie Alicji ków, biesiad w plenerze, połączonych Nałęczów, ul. Kolejowa 37, tel. 609 925 609 z możliwością odnowy biologicznej. • Pensjonat Kazimierski Kazimierz Dolny, ul. Tyszkiewicza 38, tel. 81 881 08 22 Energetyk Centrum Szkoleniowo-Wy- • Hotel Przepióreczka poczynkowe, ośrodek przygotowany Nałęczów, ul. 1 maja 6, tel. 501 41 29 jest do obsługi grup zorganizowanych, konferencji, szkoleń oraz imprez • Hotel Słowik firmowych, okolicznościowych, uro- Poniatowa, Al. Spacerowa 3, tel. 81 820 41 61 czystych kolacji i bankietów. • Hotel – Centrum Szkoleniowo-Kongresowe Instytut Uprawy Nałęczów, ul. Paderewskiego 10, Nawożenia i Gleboznawstwa tel. 81 501 46 04 Puławy, Al. Królewska 17, tel. 81 887 73 06 38 KRAINA LESSOWYCH WĄWOZÓW

WYDARZENIA NAJWAŻNIEJSZE FESTIWALE I IMPREZY CYKLICZNE W KRAINIE LESSOWYCH WĄWOZÓW

MARZEC URZĘDY GMIN I OŚRODKI KULTURY - Ogólnopolski Konkurs Tańców Polskich „O Pierścień Księżnej Izabeli” w Puławach Urząd Gminy Janowiec, Radomska 2, tel. 81 881 58 00 MAJ Gminny Ośrodek Kultury, ul. Plac Wolności 1, tel. 81 88 15 289 - Majówka z Panem Prusem w Nałęczowie - Święto Wina w Janowcu Urząd Gminy w Józefowie n/Wisłą, - Turniej Krasomówstwa, Recytacji, Pieśni, Muzyki ul. Opolska 33f, 81 828 83 20 i Tańców Narodowych „Witaj Majowa Jutrzenko” Gminne Centrum Kultury, w Puławach ul. Parkowa 13, tel. 81 828 50 78 - Festiwal im. Wincentego i Franciszka Lesslów w Puławach Urząd Miasta w Kazimierzu Dolnym, - Święto Sadów w Józefowie nad Wisłą ul. Senatorska 5, tel. 81 881 01 12 - Majówka Archeologiczna w Chodliku Kazimierski Ośrodek Kultury Promocji i Turystyki ul. Lubelska 12, tel. 81 881 00 40 CZERWIEC Urząd Gminy Końskowola, - Festiwal Kapel i Śpiewaków w Kazimierzu Dolnym ul. Pożowska 3a, 81 881 62 01 - Poniato-Wianki w Poniatowej Gminny Ośrodek Kultury w Końskowoli, - Jarmark Manufaktura Smaków w Opolu Lubelskim ul. Lubelska 93, tel. 81 881 62 69 - Nałęczowski Festiwal Tańca EURODANCE – Międzynarodowy Festiwal Tańców Godel w Puławach Urząd Miejski w Nałęczowie, ul. Lipowa 3, Nałęczów tel. 81 501 45 00 LIPIEC Nałęczowski Ośrodek Kultury, Lipowa 6, tel. 81 501 40 69 - Ogólnopolskie Spotkania Kowali, Ogólnopolskie Targi Sztuki Kowalskiej i Warsztaty Kowalskie Urząd Miejski w Opolu Lubelskim, w Wojciechowie ul. Lubelska 4, tel. 81 827 72 01, 81 827 72 00 - Święto Truskawki w Gminie Puławy Opolskie Centrum Kultury w Opolu Lubelskim, - Święto Róż w Końskowoli ul. Lubelska 30, tel. 81 827 25 67 - Festiwal Kazimiernikejszyn w Kazimierzu Dolnym - Kazimierski Festiwal Organowy w Kazimierzu Dolny Urząd Miejski w Poniatowej, – Międzynarodowe Spotkania Pianistyczne w Nałęczowie ul. Młodzieżowa 2, 81 820 48 36 Centrum Kultury, Promocji i Turystyki w Poniatowej SIERPIEŃ ul. Fabryczna 1, tel. 81 820 45 54

– Festiwal Filmu i Sztuki „Dwa Brzegi” Urząd Gminy Puławy, w Kazimierzu Dolnym i Janowcu ul. Dęblińska 4, tel. 81 887 41 21 - Balonowe Mistrzostwa Świata Kobiet Puławski Ośrodek Kultury „Dom Chemika”, w Nałęczowie Ul. Wojska Polskiego 4, tel. 81 887 96 01 - Festiwal Viva il Cantare w Nałęczowie - Pardes Festiwal - Spotkania z Kulturą Żydowską Urząd Gminy w Wąwolnicy, w Kazimierzu Dolnym ul. Lubelska 39, 81 882 50 01 Gminny Dom Kultury w Wąwolnicy, WRZESIEŃ ul. Rynek 32, tel. 81 882 50 30

– Rocznica Koronacji Cudownej Figury Matki Bożej Urząd Gminy Wojciechów, Kębelskiej w Wąwolnicy Wojciechów 5, tel. 81 517 72 41, 517 73 53 Gminny Ośrodek Kultury w Wojciechowie, LISTOPAD Wojciechów 9 tel. 81 517 72 10

– Puławski Festiwal Muzyczny – Wszystkie Strony Świata NOCLEGI 39

N – NOCLEGI WYKAZ G – GASTRONOMIA NOCLEGÓW N Willa Samoniówka I GASTRONOMII ul. 1-go Maja 26, tel. 81 501 47 47, 607 507 879 N Kemping u Kraka Kol. Bochotnica 32 a, tel. 601 159 720 NAŁĘCZÓW: N Pokoje gościnne Pory Roku ul. Spółdzielcza 3, tel. 601 481 000 N „Gościniec” Agroturystyka N Sanatorium Książę Józef Sadurki 27, tel. 507 052 160 URZĘDY GMIN I OŚRODKI KULTURY al. Kasztanowa 6, tel. tel. (81) 50 14 356 N Willa Anna „pokoje z klasą” N Sanatorium Uzdrowiskowe „Rolnik” ul. Spółdzielcza 9, tel. 691 233 802 Urząd Gminy Janowiec, ul. Górskiego 14, tel. 81 501 47 51 N Willa Faustynka Radomska 2, tel. 81 881 58 00 N Szpital kardiologiczny ul. Głębocznica 4 b, tel. 607 106 845, 601 731 963 Gminny Ośrodek Kultury, ul. Górskiego 5, tel. (81) 50 14 356 N Willa Raj, al. Lipowa 15, tel. 81 501 40 84 ul. Plac Wolności 1, tel. 81 88 15 289 N Sanatorium Fortunat N „Luna” Pokoje noclegowe, ul. 1 Maja 14 ul. Kościuszki 7, tel. (81) 50 14 356 tel. 505 212 814, [email protected] Urząd Gminy w Józefowie n/Wisłą, N G Centrum Szkoleniowo-Wypoczynkowe G Stara Apteka ul. Opolska 33f, 81 828 83 20 „Energetyk” Al. Lipowa 4, tel. (81) 517 89 29, Gminne Centrum Kultury, ul. Paderewskiego 10, tel. 81 501 67 00 E-mail: [email protected] ul. Parkowa 13, tel. 81 828 50 78 N G Hotel Termy Pałacowe G Klub Atrium Ul. Paderewskiego 1a, (81) 501 44 56 w.112/114, Al. Grabowa 1A , (81) 501 44 56 w. 102 Urząd Miasta w Kazimierzu Dolnym, E-mail: [email protected] e-mail: [email protected] ul. Senatorska 5, tel. 81 881 01 12 N G Pawilon Angielskim , ul. Małachowskiego 1, G Karczma Nałęczowska Kazimierski Ośrodek Kultury Promocji i Turystyki tel. (81) 501 44 56 wew. 778 ul. Poniatowskiego 4, ul. Lubelska 12, tel. 81 881 00 40 e-mail: [email protected] Tel. (81) 501 45 78, 509 33 44 38 N G Hotel ***Willa Aurelia & SPA e-mail: [email protected] Urząd Gminy Końskowola, Al. Lipowa 17, tel. 508 250 242 G Restauracja Roko ul. Pożowska 3a, 81 881 62 01 N G Wellness & SPA „W Krainie Alicji” ul. Fryderyka Chopina 1, tel. 81 501 41 83 Gminny Ośrodek Kultury w Końskowoli, ul. Kolejowa 37, tel. 81 501 51 25, 609 925 609, G Pizza in Garden ul. Lubelska 93, tel. 81 881 62 69 N G Hotel Przepióreczka 1-go Maja 5, 502 511 619 ul. 1-go Maja 6, tel.(81) 501 41 29, 696 056 322 G Zabytkowe Podziemia Urząd Miejski w Nałęczowie, e-mail: [email protected] ul. Lipowa 27, tel. 667 441 555 ul. Lipowa 3, Nałęczów tel. 81 501 45 00 N G Pensjonat Ewelina G Restauracja Patataj Nałęczowski Ośrodek Kultury, ul. Lipowa 16 tel. (81) 501 40 76 kol. Bochotnica 15 (k. Nałęczowa), Lipowa 6, tel. 81 501 40 69 N G Willa Filiks, ul. Armatnia Góra 10, tel. 519 432 777 tel. (81) 50 14 701 N G Ormonde Resorts –Willa Różana i Gioia G Ararat - Kuchnia Ormiańska Urząd Miejski w Opolu Lubelskim, al. Lipowa 8, tel. 81 743 07 82 1 maja 1, tel. 607 437 337 ul. Lubelska 4, tel. 81 827 72 01, 81 827 72 00 N Dwór Nałęczowski Vitaligs & SPA G Zajazd Jan Opolskie Centrum Kultury w Opolu Lubelskim, ul. Słoneczna 20, tel. 81 501 47 24, 607 368 400 Bochotnica 13A, tel. 608 732 429 ul. Lubelska 30, tel. 81 827 25 67

Urząd Miejski w Poniatowej, G The Local ul. Młodzieżowa 2, 81 820 48 36 Kołłątaja 50A , tel. 791 171 118 Centrum Kultury, Promocji i Turystyki w Poniatowej PUŁAWY: G HANOI ul. Fabryczna 1, tel. 81 820 45 54 Kołłątaja 18 , tel. 880 156 404 N G Hotel Oskar Business&Spa G Zielony Pomidor Urząd Gminy Puławy, Dęblińska 1, tel. 81 886 72 07 Mościckiego 1 , tel. 884 777 084 ul. Dęblińska 4, tel. 81 887 41 21 N G Hotel Trzy Korony G Sushi Garden Puławski Ośrodek Kultury „Dom Chemika”, 6 Sierpnia 43B , tel. 81 886 44 44 Centralna 17 , tel. 81 887 79 88 Ul. Wojska Polskiego 4, tel. 81 887 96 01 N G Hotel Pikul G Restauracja Willa Cienista Lubelska 65, tel. 81 888 22 60 Zielona 23 , tel. kom. 501 437 790 Urząd Gminy w Wąwolnicy, N G Hotel OLIMPIC G Restauracja Sybilla ul. Lubelska 39, 81 882 50 01 Hauke-Bosaka 1, tel. 81 458 62 30 Królewska 17 , tel. 81 887 73 06 Gminny Dom Kultury w Wąwolnicy, N G Hotel Izabella G Restauracja Kardamon ul. Rynek 32, tel. 81 882 50 30 Lubelska 1, tel. 81 886 30 41 Lubelska 2c , tel. 81 888 07 77 N G Hotel Prima G Restauracja Kameralna Urząd Gminy Wojciechów, Partyzantów 44 , tel. 81 886 46 15 Kochanowskiego 8 , tel. 81 886 36 23 Wojciechów 5, tel. 81 517 72 41, 517 73 53 N G Karczma Parchatka G Restauracja Antyk Gminny Ośrodek Kultury w Wojciechowie, Parchatka 187, tel. 81 888 43 04 Kochanowskiego 17 , tel. 515 987 541 Wojciechów 9 tel. 81 517 72 10 N SCSK Pół Ławy G Remiza Pizzeria Cafe Czartoryskich 6, tel. 81 88 68 110 Lubelska 10 , tel. 81 886 77 77 N Willa Puławianka Bed Breakfast, G Herbaciarnia Czartoryska Henryka Dąbrowskiego 14, tel. 608 299 566 Królewska 4 , tel. 730 780 082 G 108 pizza G Gościniec nad Wisłą PCK 8 , tel. 81 888 21 08 Dęblińska 3 , tel. 533 256 117 40 KRAINA LESSOWYCH WĄWOZÓW

JÓZEFÓW NAD WISŁĄ: N G Hotel Bursztynowy ul. Nadwiślańska 19 , tel. 501 345 634 G Pizza nad Wisłą, Józefów nad Wisłą, ul. Opolska 13/3, tel. 796 677 877

N Pokoje gościnne „Zacisze” JANOWIEC: Oblasy 194A, 24-123 Janowiec tel.791-274-164, [email protected] N „Dom na Kamykach” N Pokoje gościnne „Leśna Ostoja” Wojszyn 146 A, 24-123 Janowiec Oblasy 288A, 24-123 Janowiec, tel.786-807-867, [email protected] tel. 886-715-543, [email protected] N „Pod dobrym niebem” N Dom Wakacyjny „Andrzejówka” Wojszyn 146B, 24-123 Janowiec, Oblasy 216 24-123 Janowiec, tel. 606-224-601 tel.516-856-339, [email protected] [email protected] N Dom Gościnny „Trzy kolory” N Pokoje Gościnne Cztery Pory Roku Ul. Młynarska 31B 24-123 Janowiec ul. Radomska 29, 24-123 Janowiec tel. 793-773-398, 504-324-889 tel. 81 88 15 061, 509-352-916 [email protected] N Dom Agroturystyczny „Zielono Mi” N Hotel „Kazimierski Zdrój” ul. Radomska 67, 24-123 Janowiec n. Wisłą, Oblasy 199, 24-123 Janowiec tel. 81 881-55-00 [email protected], [email protected] tel: 519-467-384, (0-81) 881-50-69 N „Pod Brzozami” N Ośrodek Szkoleniowo-Wypoczynkowy Oblasy 16A, 24-123 Janowiec Oblasówka, Oblasy 190, tel. 81 881-51-59 507-703-533 24-123 Janowiec, tel. 81 881 52 09 [email protected] G Kawiarnia Serokomla + Dom Chleba N Pokoje Gościnne ul. Rynek 12 ul. Lubelska 2, 24-123 Janowiec G Restauracja Maćkowa Chata tel. 601-910-678, [email protected] ul. Sandomierska 2, tel. 81 881 54 62 N „Pokoje Gościnne u Bora” G Kawiarnia Kazamata - Dziedziniec Zamku ul. Królowej Bony 6, 24-123 Janowiec w Janowcu tel. 606-166-093 G Restauracja Czarna Dama [email protected] ul. Sandomierska 24, tel. 600 237 440

N Dom Pielgrzyma Wąwolnica, Ul. Zamkowa 24, tel. 81 882 50 04 WĄWOLNICA: N Gospodarstwo agroturystyczne „Przy Wąwozie”, Karmanowice 4A, N G Eko Resort – Łubinowe Wzgórze tel. 81 710 85 98, 609 054 893 Łąki 45a, tel. 512 371 309 N Gospodarstwo agroturystyczne N G Rozanna „W Dolinie Bystrej” 3 Maja 1, 24-160, Wąwolnica, tel. 81 882 50 09 Celejów 88, tel. 81 723 61 97, 607 926 304 N Agroturystyka „Pod Jabłonią” G U Wargockich, Lubelska 47, Celejów, tel. 605 608 384, 818 810 653 24-160 Wąwolnica, tel. 609 445 234

WOJCIECHÓW: N Siedlisko Gaj, Nowy Gaj 26A, (0-81) 748 60 93, tel. 604 190 600, [email protected] N Gospodarstwo Agroturystyczne G Karczma Biesiada, Wojciechów 151 a, Barbara i Włodzimierz Czerniecowie 24-204 Wojciechów, tel. 81 517 72 02, 607 371 Wojciechów 151, tel. 81 517 72 02, 607 261 556 556, e-mail [email protected] N Gospodarstwo Agroturystyczne „U Kowalowej” G Karczma „Maciejowa Chata” Wojciechów 153, tel. 81 517 73 05, 665 491 022 Miłocin 6A, 24-150 Nałęczów, tel: +48 695 N Ośrodek Biały Lew 644 611, Romanówka 22, tel. 502 195 780 Email: [email protected], e­mail: [email protected], www.maciejowachata.pl N „Nad Lipcykiem’’ G Restauracja – Kawiarnia „U Hanysa” Nowy Gaj 8a, +48605594848 Miłocin 6, +48733910910, restauracja@u-ha- N Agroturystyka „Perła Gaju” nysa.pl, www.u-hanysa.pl Stary Gaj 59, +48501580460

N G Hotel Tukan, ul. 11 Listopada 3, PONIATOWA: tel. 81 820 37 90, 696444661 mail: [email protected] N G Hotel „Słowik” *** G Kawiarnia Klubowa Poniatowa ul. Spacerowa 3, 81 820 41 61 ul. Fabryczna 1, 24-320, tel. 820 45 54 N G Montis *** Hotel & Spa G Restauracja Pod Kogutem Poniatowa, Nałęczowska 1, 81 820 55 26 ul. Brzozowa 4, 24-320 tel. (81) 820 41 50 NOCLEGI 41

KAZIMIERZ DOLNY: N Willa Viola Kazimierz Dolny ul. Lubelska 40 A, N G Hotel**** Król Kazimierz tel. 600 084 016, 662 133 225, ul. Puławska 86, 24-120 Kazimierz Dolny, N Pokoje Joanna tel. +48 81 880 99 99, tel. +48 885 590 025, Sadowa 3, 24-120 Kazimierz Dolny, e-mail: [email protected], tel. 81 881 07 39, kom. 502624435, N G Hotel *** Zajazd Piastowski N Willa winnica ul. Słoneczna 4, 24-120 Kazimierz Dolny, (góry II, góry II 3 d), 721 801 454, tel. 81 88 90 900, kom. 609 628 999, [email protected] e-mail: [email protected], N Pod kasztanami N G Hotel **** Pensjonat Kazimierski, ul. Kwaskowa Góra 4a, 24-120 Kazimierz Dolny, Doktora Tadeusza Tyszkiewicza 38, tel. 0048 601 810 820, 24-120 Kazimierz Dolny, e-mail: [email protected], tel: 81 881-08-22, tel: 667-667-101, N Zagrodowa Osada [email protected], Uściąż 114 B 24-120 Kazimierz Dolny N G Hotel *** KAZIMIERZÓWKA tel./fax 81 828 84 90, tel. kom. 604 614 639, - WELLNESS&SPA, ul. Góry 10, email: [email protected] 24-120 Kazimierz Dolny, +48 81 882 03 31, N Siedlisko Lubicz - Eko Park +48 785 072 011, [email protected], Doły 24, 24-120 Kazimierz Dolny, N G HOTEL***FOLWARK WALENCJA tel. 81 882 10 4 Góry 16, 4-120 Kazimierz Dolny, +48 81 882 11 65, N Gospodarstwo Agroturystyczne [email protected], Beata Janicka, Cholewianka 23, Cholewianka, N G Hotel ** Wenus, Ul. Tyszkiewicza 25 a, tel.513 187 300, 24-120 Kazimierz Dolny, 81 8820400, (81) 8820097 [email protected], N Wiatrakowo N G Pensjonat i restauracja pod wietrzną górą Cholewianka 60, 24-120 Kazimierz Dolny, ul. Krakowska 1, tel. +48 81 881 06 40 Tel. 606 667 186 lub 881 05 43 N „Jędrzejówka” Marii i Andrzeja Saranów N G Villa Bohema Kazimierz Dolny 77, Rzeczyca, tel. 888 970 450 / 506 506 700, Ul. Małachowskiego 12 tel. 81 881 07 56 (81) 882 18 90 N G Dom Architekta Kazimierz Dolny N Skansen na Słonecznej w Kazimierzu Dolnym Rynek 20, tel. 81 883 55 44 ul. Słoneczna 1, 601-442-571 N G Dwa księżyce *** N Gospodarstwo agroturystyczne magnolia Kazimierz Dolny, Sadowa 15, tel. 81 881 08 33 (Jeziorszczyzna, 7A, 506-140-059, 81 N G Zajazd Piastowski 881-09-63 Kazimierz dolny, Słoneczna 3, tel. 81 889 09 00 N Ekopark lipowa dolina N Spichlerz & willa murka Wylągi 48, tel. 510 989 750 Krakowska 59, 24-120 Kazimierz Dolny, G Dom Restauracyjny Barbary +48 818 810 036 i Cezarego Sarzyńskich Kazimierz Dolny, N Austeria Kazimierska Nadrzeczna 6, tel. 605 330 335 Ul.Sadowa 7C, tel.81 882-11-22, G Restauracja kwadrans K e-mail: [email protected], azimierz Dolny, Ul.Sadowa 7a, tel. 81 882 11 11 N Willa Agnieszka G Herbaciarnia - galeria - U Dziwisza Krakowska 41, 24-120 Kazimierz Dolny, Kazimierz Dolny, Ul. Krakowska 6, 81 882 04 11, [email protected] tel. 509 599 429 N Spichlerz pod żurawiem G Gospoda w Dolinie Kazimierz Dolny Krakowska 61, 24-120 Kazimierz Dolny, Wierzchoniów 43a, tel. 81 882 11 65 +48 818 810 036 G Restauracja Botanika N Kwaskowa.pl Kazimierz Dolny, Ul. Krakowska 11, ul. Czerniawy 3d, 24-120 Kazimierz Dolny, tel. 81 881 08 76 tel. 81 882 13 30 G Pod Bykiem N Willa pod basztą Kazimierz Dolny, Mały Rynek, tel. 696 442 101 Kazimierz Dolny, ul. Tyszkiewicza 26, G Restauracja Austeria Kazimierska tel. +48 (81) 473 55 35, Kazimierz Dolny, Ul. Bulwar 7c, e-mail: [email protected] tel. 81 882 11 22 N Willa Izabela G Bar Przystań Kazimierz Dolny, Ul. Lubelska 31, Kazimierz Dolny, 510231950, Przystań Żeglugi Pasażerskiej (81) 8810830 Ul.Bulwar 24-120, 24-120 Kazimierz Dolny N Gościniec Basia Kazimierz Dolny, Ul. Czerniawy 59f, +48818820142, [email protected]

N Gospodarstwo agroturystyczne Teresa Sykut, Młynki 8a, tel: 665701965 KOŃSKOWOLA: N Gospodarstwo agroturystyczne Alina i Jan Kowalczyk, N Dworek Różany Gospodarstwo Stok 112, 24-130, tel. 81 882 34 75 Agroturystyczne Kowalczyk A.J. G Magiel Pizza & Kebab Stok, Zażuk 112, Końskowola, tel.608 784 568 ul. Lubelska 90A, Końskowola tel. 663 519 340 42 KRAINA LESSOWYCH WĄWOZÓW

INFORMACJE PUNKT INFORMACJI TURYSTYCZNEJ

PRAKTYCZNE Gołąb, ul. Folwarki 2, tel. 790 231 027, [email protected] CENTRA INFORMACJI TURYSTYCZNEJ Poniatowa, ul. Fabryczna 1, tel. 81 820 45 54, [email protected] Nałęczów, ul. 1 Maja 16, Janowiec, Plac Wolności 1, tel. 81 501 61 01, [email protected] tel. 81 881 52 89, [email protected] Kazimierz Dolny, Rynek 15, Wąwolnica, Rynek 32, tel. 81 881 07 09, [email protected] tel. 81 882 50 14, [email protected] Puławy, Al. Królewska 4, Wojciechów, Wojciechów 9, tel. 81 458 67 40, [email protected] tel. 81 517 72 10, 81 517 76 22, [email protected] Opole Lubelskie, ul. Lubelska 30, Końskowola, ul. Lubelska 93, tel. 81 827 25 67, 81 827 25 71, [email protected] tel. 81 881 62 69, [email protected]

Koło Przewodników PTTK, USŁUGI PRZEWODNICKIE Nałęczów,tel. 606 901 775 I ZWIEDZANIE: Eko-Busik” Rynek, Kazimierz Dolny, tel. 602 178 024 PTTK BORT, Retro Meleks, Rynek 27, Kazimierz Dolny, tel. 81 881 00 46 ul. F. Chopina, Nałęczów, tel. 721 948 772

TRANSPORT I TAKSÓWKI: TAXI PUŁAWY Dworce, stacje i przystanki: Taxi Okey 81 888 04 40, 19464 Mercedes Taxi 81 888 4444 KOLEJOWE Taxi Echo 81 888 84 44, 81 888 99 99 Dworzec PKP Puławy, Al. Partyzantów 59, Puławy, Taxi Elmo 81 887 30 40 tel. 81 882 50 01 Taxi PRiMA 81 888 84 44 Dworzec PKP Nałęczów, Drzewce-Kolonia 18 NAŁĘCZÓW AUTOBUSOWE TAXI BLUE 1 Waldemar Gronkowski 504 230 328 Dworzec PKS Lubelska 9, Puławy tel. 81 886 88 10 Taxi nr 5 24h Zdzisław Grzegorz Chruścicki Dworzec PKS Poniatowa, ul. Nałęczowska 693 561 044 Dworzec PKS w Kazimierzu Dolnym, ul. Podzamcze 11 Taxi Nr 6 Jan Furdall 81 882 53 30, 603 064 954 Przystanek autobusowy w Opolu Lubelskim, Taxi nr 9 Jacek Rejmak 605 246 046, 81 501 49 47 ul. Piekarska 4 Taxi nr 16 Krzysztof Wójcik 663 504 710 TAXI Nr 21 Mirosław Wrzesiński 668 141 267 PRZEWOZY PASAŻERSKIE Taxi nr 23 Robert Chałas 603 757 316 Taxi 600 607 246 Arni Bus Tel. 885 125 125 Krzysztof Bus Tel. 781 830 333 OPOLE LUBELSKIE Stanmar Tel.505 040 827 TAXI 24/7 Opole Lubelskie, 517 971 208 Trans-Bus Express tel. 609 880 818 Opole Taksówka 774 546 666

PRZYCHODNIE: Gminny Ośrodek Zdrowia w Wojciechowie, Wojciechów 6, 81 517 77 51 Przychodnia Rejonowa SPZOZ, Lubelska 32/34, PANACEUM Praktyka Lekarza Rodzinnego Kazimierz Dolny, 81 881 03 19 w Karczmiskach, ul. Starowiejska 28, SPZOZ w Nałęczowie, ul. Kolejowa 7, Karczmiska Drugie, 81 828 70 45 81 501 40 50, 502 517 950 Gminny Ośrodek Zdrowia w Końskowoli, Przychodnia Rejonowa nr 1 SPZOZ, ul. Lubelska 95, 81 889 20 10 Aleja Partyzantów 17, Puławy, 81 450 23 13 NZOZ Pan-Vita, 11 Listopada 1, Poniatowa, ZOZ Medical Sp. z o.o., 81 820 46 15, 81 820 48 16 Aleja Tysiąclecia Państwa Polskiego 10, Puławy, Vita-Med. Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej tel. 814 714 160, tel. 814 714 161 Ul. Józefa Piłsudskiego 13, Opole Lubelskie, Gminny Ośrodek Zdrowia, 81 827 62 88 Lubelska 21, Janowiec, 81 881 52 24 Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej POZ NZOZ Nasze Zdrowie, „Zdrowie” Ul. Parkowa 15, Józefów nad Wisłą, Lubelska 37, Wąwolnica, 81 882 50 20 81 828 47 77 GDAŃSK

POZNAŃ WARSZAWA

ŁÓDŹ KRAINA NAŁĘCZÓW WROCŁAW LESSOWYCH RADOM WĄWOZÓW LUBLIN

KIELCE

KATOWICE KRAKÓW RZESZÓW

WARSZAWA (154 km) LUBLIN (28 km) RADOM (94 km) KIELCE (166 km) RZESZÓW (167 km) KRAKÓW (261 km) NAŁĘCZÓW KATOWICE (320 km) WROCŁAW (452 km) ŁÓDŹ (292 km) POZNAŃ (453 km) GDAŃSK (561 km)

ZDJĘCIA: Zdjęcia pochodzą ze zbiorów Lokalnej Organizacji Turystycznej „Kraina Lessowych Wąwozów”

TEKST: Joanna Czajkowska

WSPÓŁPRACA MERYTORYCZNA: Maria Mironowicz-Panek © WYDAWCA: Lokalna Organizacja Turystyczna OPRACOWANIE GRAFICZNE: MAZAKI STUDIO Konrad Rządowski „Kraina Lessowych Wąwozów” ul. 1 Maja 16, 24-150 Nałęczów DRUK: Drukarnia Alf-Graf tel. 81 501 61 01, [email protected] www.kraina.org.pl ISBN: 978-83-949308-9-9

Publikacja została wydana dzięki dofinansowaniu ze środków Ministerstwo Rozwoju, Pracy i Technologii w ramach realizacji zadania „Rozwój i promocja marki turystycznej Kraina Lessowych Wąwozów”

Nałęczów 2020

egzemplarz bezpłatny NA FACEBOOKU ZNAJDZIESZ NAS POD HASŁEM: KrainaLessowychWawozow

WIĘCEJ INFORMACJI O KRAINIE LESSOWYCH WĄWOZÓW: www.kraina.org.pl