Aryskich W Kamienio³omie W Bochotnicy
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Œcianka Krystyny i W³adys³awa Po¿aryskich w kamienio³omie w Bochotnicy Pu³awy Lokalizacja: województwo lubelskie powiat pu³awski gmina Kazimierz Dolny 5692 miejscowoœæ Bochotnica Rejon geograficzny: Wy¿yna Lubelsko-Lwowska Wy¿yna Lubelska P³askowy¿ Na³êczowski Jednostka geologiczna: niecka brze¿na niecka lubelska 5690 4568 Opole Lubelskie Jednym z interesuj¹cych miejsc w okolicy Kazimierza Zag³êbienia i kana³y wype³nione s¹ materia³em pochodz¹cym Dolnego nad Wis³¹ jest nieczynny kamienio³om w Bochotnicy z le¿¹cej wy¿ej warstwy zielonkawego, drobnoziarnistego na prawym brzegu Wis³y. Miejscowoœæ po³o¿ona jest 4 km na piaskowca kwarcowo-glaukonitowego. Ta oko³o 40 - cen- pó³noc od Kazimierza Dolnego i 9 km na po³udnie od Pu³aw tymetrowa warstwa piaskowca nazywana jest warstw¹ 1 nad rzek¹ Bystra. W kamienio³omie na zboczu doliny Wis³y fosforytow¹ z powodu wystêpuj¹cych w niej konkrecji fo- ods³aniaj¹ siê wysokie na 10 metrów œciany, zbudowane z sforytowych. S¹ one pseudomorfozami po g¹bkach, rzadziej jasnych ska³ wieku kredowego i trzeciorzêdowego. po ma³¿ach czy brachiopodach. Kazimierz Dolny i jego okolice le¿¹ w pobli¿u pó³nocnej Strop warstwy wapieni mastrychtu, z wykszta³con¹ krawêdzi wy¿yny œrodkowo-polskiej, której j¹drem jest stref¹ twardego dna, jest granic¹ pomiêdzy er¹ mezozoiczn¹ paleozoiczny trzon Gór Œwiêtokrzyskich. Jest to obszar i kenozoiczn¹. Osady wapienia zawieraj¹ faunê typow¹ dla wystêpowania najm³odszych warstw górnej kredy na górnej kredy (mastrychtu), natomiast w piaskach glauko- pó³nocno-wschodnim obrze¿eniu masywu Œwiêtokrzyskiego. nitowych wystêpuje fauna wskazuj¹ca na trzeciorzêdowy W okolicach Kazimierza w budowie geologicznej znacz¹c¹ (dan) wiek osadów. rolê odgrywaj¹ opoki (kreda). Opoki, trzeciorzêdowe gezy Ponad warstw¹ piaskowców fosforytowych wystêpuj¹ i wapienie ods³aniaj¹ siê w kamienio³omie w Bochotnicy. osady okreœlane nazw¹ „siwaka”. S¹ to szarozielone gezy W dolnej czêœci œciany kamienio³omu ods³aniaj¹ siê z bochenkowato wykszta³conymi warstwami twardych sza- opoki z prze³awiceniami margli. Opoka to ska³a bia³a, doœæ rych wapieni o mi¹¿szoœci do kilkudziesiêciu centymetrów. twarda, zawieraj¹ca do 60% CaCO3 i 30% SiO2 (kwarc i Gezy s¹ ska³ami miêkkimi i lekkimi, sk³adaj¹cymi siê z ziaren opal) sk³ad uzupe³niaj¹ minera³y ilaste. Postsedymentacyj- kwarcu i glaukonitu, igie³ g¹bek, otwornic oraz substancji ne rozpuszczanie znajduj¹cych siê pierwotnie w osadzie ilastej, opalu i wêglanu wapnia. Po ig³ach g¹bek pozosta³y krzemionkowych igie³ g¹bek powoduje, ¿e opoki czêsto jedynie pró¿nie, dziêki czemu porowatoœæ tych ska³ jest bywaj¹ porowate. W kamienio³omie wystêpuj¹ takie w³aœnie wysoka, dochodz¹c do 50% objêtoœci ska³y. opoki (o porowatoœci nawet do 40%), prze³awicaj¹ce siê z Utwory ods³aniaj¹ce siê w kamienio³omie w Bochotnicy odmian¹ bardziej zwiêz³¹, w której pró¿nie po ig³ach g¹bek reprezentuj¹ wêglanowe osady, zdeponowane w jednym z stanowi¹ tylko kilka procent objêtoœci ska³y. Obie odmiany niezbyt g³êbokich zbiorników morskich, jakie wystêpowa³y zawieraj¹ liczne skamienia³oœci; doœæ ³atwo mo¿emy znaleŸæ na tym obszarze 70-60 milionów lat temu. Widoczna w w nich fragmenty i odciski amonitów, ma³¿y, ramienionogów, œcianie kamienio³omu powierzchnia okreœlana jako twar- belemnitów i œlimaków. de dno to powierzchniowa warstwa osadów morskich, Ponad opokami w kamienio³omie ods³ania siê oko³o stwardnia³a i zmieniona wskutek okresowej przerwy w pó³metrowej mi¹¿szoœci warstwa prawie czystego wapienia sedymentacji i procesów korozji morskiej (wietrzenia che- (sk³ada siê w 95% z CaCO3 i oko³o 5% SiO2) zwiêz³ego, micznego i dzia³alnoœci organizmów dennych). barwy jasnoszarej lub rdzawej. Powierzchnia stropowa Opisany kamienio³om jest interesuj¹cy co najmniej tej warstwy jest bardzo nierówna poprzecinana licznymi z dwóch powodów: w ods³oniêtych w nim osadach przebiega kana³ami o g³êbokoœci do 0,5 m. Taka „roz¿arta”, nierówna granica miêdzy er¹ mezozoiczn¹ i kenozoiczn¹, a ponadto powierzchnia okreœlana jest jako twarde dno (hard ground). dobre ods³oniêcia osadów najstarszego trzeciorzêdu (danu) 54 Bochotnica nale¿¹ do rzadkoœci, nawet w skali europejskiej. Dlatego Gaizes are ovelain by 50-centimeters-thick layes of œciana kamienio³omu w Ochotnicy jest zatwierdzonym sta- light-grey or rusty, compact limestone. The upper surface nowiskiem dokumentacyjnym, znanym pod nazw¹ Œcianki of this layer is rough and perforated by numerous canals Krystyny i W³adys³awa Po¿aryskich – znanych polskich extending down to 50 centimemeters below layer surface. geologów. This is a hard-ground. Holes and canals are filled with mate- Ska³y kredowe okolic Kazimierza i Bochotnicy, zw³aszcza rial derived from the overlying bed – greenish, fine-grained, opoki, znajdowa³y zastosowanie w budownictwie. Dla tych quartz-glauconite sandstone of thickness up to 40 centi- celów by³y eksploatowane w kamienio³omie w Bochotnicy meters. The layer is called “phosphatic” due to common z zastosowaniem techniki komorowej. Œlady takiej eks- phosphorite concretions. 2 ploatacji widzimy w wyrobisku w postaci szeregu komór Phosphatic sandstones are covered by greyish-green poeksploatacyjnych. gaizes with loaf-like interbeds of grey, hard limestones, some Kamienio³om le¿y przy niebieskim szlaku turystycznym tens of centimeters thick. prowadz¹cym z Annopola do Pu³aw oraz stanowi jeden z punk- The top of Maastrichtian succession with the hard- tów œcie¿ki dydaktycznej wytyczonej w okolicy Bochotnicy. ground is a boundary between Mesozoic and Cainozoic eras. Okolice Kazimierza Dolnego le¿¹ce na terenie Kazimierskiego Limestones accumulate fossils typical of the Maastrychtian Parku Krajobrazowego obfituj¹ w wiele ciekawych obiektów (Upper Cretaceous) whereas glauconitic sandstones contain geologicznych. Nale¿¹ do nich m.in. rezerwat krajobrazowo- fauna assemblage of the Danian (Tertiary). geologiczny Skarpa Dobrska, Ma³opolski Prze³om Wis³y pod Sediments from the Bochotnica quarry were deposited Kazimierzem Dolnym oraz szereg w¹wozów lessowych w in moderately deep basins existing here between 70 and okolicy Kazimierza np. Korzeniowy Dó³. 60 Ma. Gaizes from Kazimierz and Bochotnica areas show high The quarry in Bochotnica – porosity which makes them perfect insulating materials used the Krystyna and W³adys³aw Po¿aryski Crag in building industry. The rocks were worked in the quarry In the Bochotnica village located on the right bank of the with the chamber system. Traces of chambers are still visible Vistula River, about 4 kilometers north from Kazimierz Dolny in the quarry walls. town and 9 kilometers south from Pu³awy, in an inactive quarry The site is located close to the blue touristic trail lead- the Cretaceous and Tertiary sediments are exposed. ing from Annopol to Pu³awy towns and is also a stop at the In the lower part of 10-meters-high wall the gaizes in- thematic trail routed in the area of the Kazimierz Landscape terbedded with marls occur. Gaize is a white, moderately Park. The park area groups several interesting sites, e.g. the hard rock composed of 60% CaCO3 and 30% SiO2 (quartz landscape and geological reserve Skarpa Dobrska, Vistula and opal) with an admixture of clay minerals. Gaize shows River breaks in Kazimierz Dolny, numerous loess gorges (e.g. very high porosity (up to 40%) resulting from the open Korzeniowy Dó³) in the vicinity of Kazimierz. spaces left after dissovled sponges spiculae. Gaizes are rich in The Bochotnica quarry is easily accessible from the main macro- and microfossils (ammonites, bivalves, brachiopods, highway Kazimierz Dolny-Pu³awy. Available are both the belemnites and gastropods). coach lines and the city buses. 1 2 Wybrana literatura: 350, 351, 352, 353 Autor karty stanowiska dokumentacyjnego: J. Harasimiuk Autor fotografii: M. Doktor 55.