Број 4 - септември 2010- Електронска верзија Electronic version - September 2010 - Issue #4 Хералдички грбови за претседателот и МПЦ Heraldic Coat of Arms for the President and MOC

Грбот на претседателот Coat of Arms of the President Минатата година беше мошне плодна за Македонското хералдичко здру­же­ ние, (МХЗ): Два од трите грба на важни институции се блазонирани од страна на Македонското хералдичко здружение: Грбовите на претседателот на Република Ма­кедонија и на Македонската Право­ Грбот на МПЦ Coat of Arms of the MOC славна Црква. За жал, оној најважниот, Last year was very fruitful for Republic of Macedonia and of the грбот на Република Македонија беше the Macedonian Heraldry Society Macedonian Orthodox Church (MOC). донесен без консултација со МХЗ. Стр 3 (MHS): Two of the three Аrms of Unfortunately, the most important important institutions were dеviced Arms of the Republic of Macedonia by the Macedonian Heraldry Society: was adopted without consultation with Coat of Arms of the President of the the MHS. Page 3

Старо- новиот „грб“ на Македонија The Old -”New Coat of Arms” of Macedonia Република Македонија по 18 The Republic of Macedonia, after години доби нов „грб“ - стариот 18 years got its new “Coat of Arms”- социјалистички, за да не биде таков, the old socialist, not to be that - lost ја загуби петокраката ѕвезда. the five pointed star. Страница 19. Page 19. Хералдички грбови за Од уредникот Editorial претседателот и МПЦ Пред вас е четвртиот број на Before you is the fourth issue of the Јован Јоновски 3 Македонски хералд, кој ја прекинува Macedonian Herald, which interrupts традицијата да излегува на две години. the tradition of biannual publication. Краток вовед во Сите досегашни броеви се излезени All existing issues were published for вексилологија Александар Гижаровски 9 поради некој настан кој дејствувал a specific event which acted as cata- како катализатор. Првиот и вториот lyst. The first and second issue were По трагите на првите број излегоа воочи предавањата нa published in relation to the lectures by македонски одликувања МХЗ по повод Меѓународниот ден MHS on the International Museums Драган Георгиев 11 на музеите. Третиот број излезе во Day. The third issue came on the Орденот „8 Септември“ предвечерјето на отворањето на eve of the opening of the exhibition Петар Гајдов 14 поставката Хералдика во Македонија called “Heraldry in Macedonia” at the Хералдикa во помошните во Музеј на Македонија. Овој број Museum of Macedonia. This issue, is историски науки пак излегува поради Генералното published because of the General As- д-р Бобан Петровски 16 собрание на Меѓународната sembly of the International Confed- Нова книга по хералдикa конфедерација за генеологија и eration of Genealogy and Heraldry, Јован Јоновски 17 хералдика, која ќе се одржи во which will be held within the 29th рамките на 29 Меѓународен конгрес International Congress of Genealogi- Македонија со старо-нов „грб“ на генеолошки и хералдички студии cal and Heraldic Studies in Stuttgart Јован Јоновски 19 во Штутгарт во септември 2010 in September 2010, where the Mac- на кој Македонското хералдичко edonian Heraldry Society is expected Терминолошки речник здружение треба да биде примено во to be admitted as a full member. 21 полноправно членство. Beside the enriched section about Хералдика на Википедија Во овој број покрај збогатената Macedonian decorations, this issue на македонски 22 рубрика за македонските одликувања has a new section on vexillology. We Активности на МХЗ 26 започнува нова, за вексилологија. also continiue with the places and in- Продолжува претставувањето на stitutions where more could be heard Регистерот на грбови 24 местата и институциите каде може on heraldry. да се дознае повеќе за хералдиката. The main article is devoted to Главната статија е посветена three significant new Arms in Mac- New Heraldic CoA for the на трите нови грбови значајни за edonia, two of which are the work of President and MOC Македонија, од кои два се дело на the MHS. In the Heraldic Register Jovan Jonovski 3 МХЗ. Дадени се и неколку грба кои се section, we present several Coats создадени пред официјализирањето of Arms created before the official A Brief Introduction to Vexillology на регистерот кои по автоматизам establishment of the Registry, these Alexandar Gižarovski 9 беа префрлени во регистерот. being automatically transferred to За жал, ветената статија за the register. Tracing first Macedonian новите откритија на симболи во Unfortunately, the promised article decorations Dragan Georgiev 11 македонската средовековна уметност about new discoveries of Macedonian нема да биде поместена во овој број symbols of medieval art will not be Order of “8 of September” поради фактот дека д-р Снежана found in this issue, since Dr. Snezana Petar Gajdov 13 Филипова ги напушти редовите Filipova has left MHS. Of course, Heraldry in Auxiliary на МХЗ. Секако, МХЗ е секогаш MHS is always open for constructive Historical Sciences спремно за конструктивна соработка. cooperation. Dr. Boban Petrovski 16 New Book on Heraldry Дигитална верзија на овој број: Digital version of this issue: Jovan Jonovski 17 heraldika.org.mk/MkHerald-4.pdf Macedonia with Old “New Македонско хералдичко Macedonian Heraldry Society Coat of Arms” здружение Jovan Jonovski 19 Petar Mandzukov 113/6 Петар Манџуков 113/6 1010 Skopje, Makedonija 1010 Скопје, Македонија Editor: Jovan Jonovski Activities of MHS 22 Уредник: Јован Јоновски English Editor: Bojan Jankuloski, Heraldic Register 24 Лектор: Евгенија Стојанова Melvyn Jeremiah +389 2 (0)70 252 989 heraldika.org.mk [email protected]

2 Macedonian Herald, #4 September 2010 Јован Јоновски Jovan Jonovski Хералдички грбови за Heraldic Coat of Arms for претседателот и МПЦ the President and MOC

Авторите од МХЗ на работна средба со претседателот Авторите од МХЗ на црковно-народниот собор The authors of MHS on working meeting with the President The authors of MHS on Ecclesiastic-laiity Assembly Минатата година беше мошне плодна за The last year was very successful for the Macedo- Македонското хералдичко здружение (МХЗ). Два nian Heraldry Society (MHS): Two of the three Coats од трите грба на важни институции се блазонирани of Arms of important institutions were blazoned by од страна на Македонското хералдичко здружение: the MHS; the Coats of Arms of the President of the грбовите на претседателот на Република Македонија Republic of Macedonia and of the Macedonian Ortho- и на Македонската православна црква. За жал, оној dox Church. Sadly, the most important one, the Coat најважниот, грбот на Република Македонија, беше of Arms of the Republic of Macedonia was adopted донесен без консултација со МХЗ. without consultation with the MHS. Грбот на претседателот The Coat of Arms of the President Со доаѓањето на новиот претседател на Република With the coming to power of the new President of the Македонија се постави прашањето за претседателските Republic of Macedonia, the question of the presidential инсигнии. Република Македонија е една од ретките insignia arose. The Republic of Macedonia is one of the земји која нема претседателско знаме. Другите бивши rare examples of countries which has no presidential југословенски републики ја наследија оваа практика standard. The other former Yugoslav republics have која постоеше во двете Југославии. Решавањето на inherited the practice which existed in the two previous прашањето за инсигниите на претседателот му беше Yugoslavias. The task of resolving of the question for доверено на МХЗ. the presidential insignia was granted to MHS. Решавањето на претседателското знаме - штандарт, The resolution of the presidential flag, the Standard, can се сведува на три основни концепти: прв, на be reduced down to three basic concepts: the first of which државното знаме во квадратна форма се додава includes the state flag on a square field with the Coat of државниот грб и истото се обрабува со соодветна Arms on top, appropriately bordered with wolf’s teeth, бордура од волчји заби, по примерот на штандартите following the example of the Standard of the monarchs of на монарсите од Средна Европа. Во оваа група спаѓаат middle Europe. In this group are the countries influenced земјите под влијание на Австро- by Austria-Hungary: Austria, Serbia. Унгарија: Австрија, Србија. Второ, Secondly, on a bordured squared can- на квадратно платно обрабено со vas the state Coat of Arms is placed. бордура е поставен државниот грб. Slovenia, the Czech Republic and Тука спаѓаат: Словенија, Чешка, Poland have done this.1 Полска.1 The third group is comprised of Третата група ја претставуваат countries with a modified president’s земји кои имаат модификувано знаме flag. Such a country is Croatia which за претседателот. Тука спаѓа Хрват­ has a modification of the state Coat ска кај која на претседателското of Arms. The President of Croatia знаме е претставена модификација uses this modified Coat of Arms as a на државниот грб. Претседателот Coat of Arms of the President. на Хрватска самиот ваков модифи­ Also, France belongs to this group, куван грб го користи како грб на where the presidential flag is actu- Првичниот предлог претседателот. The initial proposal ally a squared variant of the French

септември 2010 Македонски Хералд, бр. 4 3 Во оваа група спаѓа и Франција, каде што tricolour, where every president has the right to place претседателското знаме всушност претставува his own symbol in the middle white field. So, Charles квадратна форма на француската тробојка, каде што de Gaulle used a red Archibishopric’s Cross, and во средното бело поле секој претседател има право да Francois Mitterand a symbol of two intertwined trees. вгради свој симбол. Така, Шарл де Гол користи црвен Several of the former presidents have placed their own архиепископски крст, а Франсоа Митеран симбол monograms. Those which choose not to utilize this од две преплетени стебла. Неколку од поранешните right, use a squared tricolour with a narrowed white претседатели на белото поле ставале свој монограм. field. This concept is used by other countries, too, Оние, пак, кои решаваат да не го искористат ова mainly the francophone ones. право, користат квадратна тробојка во која белото The classic approach to placing the Coat of Arms on поле е потесно. Овој концепт го користат и други the flag, with our conditions, was impossible from sev- земји, најчесто франкофонски. eral reasons: first, the “Coat of Arms” of the Republic Класичниот пристап на поставување на грбот на of Macedonia is not a heraldic one. Second, the flag знамето, во наши услови беше невозможно од повеќе is designed in such a way that placing it in a square is причини: прво, грбот на Република Македонија не not possible without disturbing the basic concept. 2 The е хералдички грб. Второ, знамето е така графички third and most important, is that the flag includes a sun решено што не може да се стави во квадрат без да with divergent rays, a strong graphical and elemental се наруши основниот концепт.2 Трето и најважно, на symbol which doesn’t allow any additions on it, and знамето е претставен силен графички елементарен especially not the landscape composition. симбол, сонце со дивергентни краци, кој не трпи To solve the problem of the Standard, that is, the никакво додавање на нешто до него, особено не heraldic composition which would be applied on a пејзажната композиција. squared canvas, also arose the question of the Coat За да се реши проблемот на штандартот, односно of Arms of the President, as a Coat of Arms of office. хералдичка композиција која би се аплицирала на The initial approach was to find a Coat of Arms con- квадратно платно, се постави и прашањето на грб на nected to Macedonia, but outside the Illyric armorials, претседателот, како грб на позиција. which appears at least twice in the historic evidences Првичниот пристап беше да се најде грб поврзан со and which has support in the material culture. Two Македонија, вон илирските грбовници, кој се појавува Coats of Arms were chosen from the European ar- најмалку двапати во историските извори и кој има mories, one of which is Coat of Arms attributed to поткрепа и во материјалната култура. Беа одбрани Alexander the Great (from an engraving by Bukgmeier два грба од европските грбовници, едниот грбот на from 1513) and the other being the Coat of Arms at- Александар Македонски (од гравура од Букгмајер tributed to the King of Macedonia (by Randel Holm од 1513 година) и грбот на кралот на Македонија (од in 1448), both of which are also found in the Bavarian Рандел Холм 1448 година), претстави кои се наоѓаат armorial from 1530. The first is Sable a griffin Or, и во баварскиот грбовник од 1530 година. На првиот and the other is Gules, three fesses embattled Argent. е претставен златен грифин на црна основа, а на The synthesised Coat of Arms was Gules, three вториот на црвено три градобрански појаси сребро. fesses sable, a griffon or. During the preparation phase Синтетизираниот грб претставуваше штит шестпати there was a great controversy about the griffon which расечен на црвено и црно, златен грифон. Уште во was seen as an artificial compromise between the подготвителната фаза се крена голема контроверза Macedonian lion and the Albanian eagle, especially околу грифинот на кого се гледаше како вештачки after the information of a possible solution for the компромис меѓу македонскиот лав и албанскиот орел, state Coat of Arms which would require a Badenter’s особено по информациите дека е можно скорашно majority. This project never saw an ending. решавање и на државниот грб за што е потребно Along with the Herald, magister Jovan Jonovski, the Бадинтеровото мнозинство. Овој проект никогаш не team was comprised of the pursuivant Petar Gajdov, дојде до крајот. and the graphic designer Stojanče Veličkovski.3 Покрај хералдот м-р Јован Јоновски, тимот го Left without the main arguments, the other solution сочинуваа и персевантот Петар Гајдов, и графичкиот was to turn to the symbols which were already ac- дизајнер Стојанче Величковски.3 cepted. The sun as a symbol was already accepted and Останати без главните аргументи, другото решение is found on the flag and as one of the main motifs in беше да се сврти кон симболиката која е веќе the anthem of Macedonia. It is present and dominant прифатена. Сонцето како симбол е веќе утврдено in the state “Coat of Arms” also. 4 The other symbol, и се наоѓа и на знамето и како главен мотив во almost unknown to the public, is the Macedonian oak химната на Македонија. Тоа е присутно и доминантно (Quercus Macedonica), endemic to Macedonia, as a

4 Macedonian Herald, #4 September 2010 и во државниот „грб“.4 Вториот симбол, скоро floral symbol. Its characteristics made it one of the most непознат во јавноста, е ендемичниот македонски sought-after types of construction wood throughout the даб (Quercus Macedonica) како флорален симбол на rule of the Ottoman Empire. It is durable, solid and Македонија. Неговите карактеристики го прават еден doesn’t rot – the characteristics of Macedonia. 5 од најбараните видови на дрво за градби во текот на The basic concept of the presidential Coat of Arms, отоманската империја. Тој е издржлив, цврст, жилав which should have been applied to the standard, is и не црвосува, карактеристики и на Македонија.5 comprised of two elements: the first one being the sun Основниот концепт на грбот на претседателот, кој with divergent rays set on a Spanish shield, and being требаше да е аплициран на штандартот, се состои од accordingly decorated with branches of Macedonian двата елемента: првиот, сонце со диврегенти зраци oak. The Coat of Arms has two crossed branches, while поставено на шпански штит, и соодветно аплицирани the Standard should have had a floral bordure. гранки од македонски даб. Кај грбот тоа се две The blazon of the Coat of Arms is as follows: Gy- вкрстени гранчиња, а кај штандартот требаше да ronny of 16 Or and Gules, a bezant fimbriated Gules. биде соодветна флорална рамка. Under the shield, two branches of Macedonian Oak Or Блазонот на грбот е: штит поделен на вртешка од 16 with eight leafs and eight fruits in saltire all Or. злато и црвено, завртено за половина. Во средината Although at first it seems that the flag is imposed on безант6 обрабен црвено. Под штитот две вкрстени a shield, there are several differences. The rays of the гранки од македонскиот даб со по осум листови и sun on the flag are not symmetrical and are thinner than осум плодови, сè злато. the spaces between them, while the heraldic division Иако првично изгледа дека всушност знамето е of gyronny gives equal and symmetrical fields. The аплицирано на штит, има неколку битни разлики. shield is thinly -bordered counter-charged (this is not Зраците од сонцето на знамето не се симетрични и се a standard border which by nature is quite thicker). потенки од просторот меѓу нив, додека хералдичката The law for the use of the Coat of Arms and the Flag поделба на вртешка дава еднакви симетрични of the Republic of Macedonia6 says that it is possible полиња. Штитот е тенко обрабен, обратно обоено for the Flag of the Republic of Macedonia to be used (ова не претставува бордура која по својата природа in the emblems of state institutions. On the other hand, е доста подебела). having no Law for the President brought us to the fact Законот за употребата на грбот и знамето на that the Standard is not yet adopted, and we will most Република Македонија7 утврдува дека е можно probably wait for some better times for it to be so. знамето на Република Македонија да се употреби Coat of Arms of MOC во амблемите на државните институции. Од друга The Coat of Arms of the Macedonian Orthodox страна, немањето закон за претседател, пак, доведе Church was established by the first Constitution of до тоа штандартот сè уште да не е усвоен, на што the MOC, from October 6, 1958, in which the Coat of веројатно ќе се причека подобро време. Arms is not clearly and unambiguously defined and not Грбот на МПЦ properly displayed - not according to the description of Грбот на Македонската православна црква е the Constitution, nor according to heraldry rules, nor донесен со првиот Устав на МПЦ, од 6 октомври according to aesthetic criteria. 1958 година, во кој грбот не е јасно и еднозначно Article 4 of the Constitution said: дефиниран, и тој никогаш не е правилно прикажан, The Coat of Arms of the Macedonian Orthodox ниту според самиот опис од Уставот, ниту според Church is: In the middle of the mantle of purple color, хералдичките правила, ниту пак, според естетските decorated behind with a cross from the right side and критериуми. Bishop’s rod on the left, with shield and a golden Cle- Членот 4 од Уставот велеше: rical crown placed over it, a shield with an illustration Грбот на Македонската православна црква of the Church of St “Clement of Ohrid” in Ohrid. 7 е во средината на плашт со пурпурна боја, The inconsistency in the Coat of Arms of the MOC has украсен со крст од десната страна и архијерејско increased especially after the restoration of St. Clement’s жезло од левата страна, со штит и златна Church on Plaosnik, Ohrid in 2002. According to the архијерејска круна поставена над него. На Constitution, it was the temple of St.Clement that was штитот е претставена црквата „Св. Климент intended, which actually by transferring the relics of St. Охридски“ во Охрид.8 Clement, was placed in church of “Most Holy Theotokos Недоследноста во грбот на МПЦ се зголеми -Perivleptas”. Now the relics were transferred to the особено по возобновувањето на Светиклиментовиот restored temple Plaosnik, in Ohrid. храм на Плаошник, Охрид, во 2002 година. Според The initial proposal from MHS in 2007 was to replace Уставот, на грбот беше изобразен храмот „Св. the charge on the shield with a representation of the

септември 2010 Македонски Хералд, бр. 4 5 Климент“, кој всушност, со пренесувањето на restored temple of St. Clement, and thus make heraldic моштите на свети Климент, беше сместен во „Св. and aesthetic corrections. After the complete analysis Богородица Перивлепта“. Сега моштите се пренесени by members of the MHS, especially from historians and во возобновениот храм на Плаошник. art historians in the MHS: Dr. Snezana Filipova, MA Првичниот предлог од 2007 година од МХЗ беше да Kiril Trajkovski and Lena Angjelkovska, it was decided се замени храмот на штитот со возобновениот храм that a better solution would be to use the cathedral of „Св. Климент Охридски“, и притоа да се извршат St. Sophia, built in the 11th century, which was the seat хералдички и естетски корекции. По сеопфатна of the Archbishop and represents the longest period of анализа, од страна на членовите на МХЗ, особено од great glory of the Ohrid Archbishopric. историчарите и историчарите на уметноста во МХЗ: As heraldry does not allow the use of real architec- д-р Снежана Филипова, м-р Кирил Трајковски и Лена tural characters, presented concrete buildings and even Анѓелковска, е одлучено дека подобро решение е less their photographic representations, a graphical катедралниот храм „Св. Софија“, подигнат во 11 век, solution was drawn for the Cathedral Church of St. кој бил и седиште на архиепископот во најдолгиот Sophia, represented by the east altar side. Therefore, период и на најголемата слава на Охридската the description of the Arms says (orthodox) temple архиепископија. Or, and in parentheses it indicates that it represents the Бидејќи хералдиката не дозволува употреба на Cathedral Church of St. Sophia реални архитектонски ликови, претстави на конкретни With the efforts of the member of MHS Ivan Blaževski, објекти, а уште помалку нивни фотографски this project proposal was presented to the Archbishop репрезентации, се изработи графичко решение на and several Bishops. After a failed attempt to introduce катедрален храм од типот на храмот „Св. Софија“, a new Arms while attempting to change the Constitu- претставен од источната, олтарната страна. Затоа tion of the MOC8 in 2008, in 2009 when it was certain и описот на грбот вели златен храм, а во загради that this time there will be no obstructions, the Herald укажува што претставува тој храм. Jovan Jonovski with help from the rising heraldic artist Со залагањата на членот на МХЗ, Иван Блажевски, and designer Stojanče Veličkovski started designing the овој предлог-проект за грб се претстави пред graphic and further formation of the final design and архиепископот и неколку владици. По еден неуспешен details of the peripherals. обид за воведување на новиот грб при промена на Finally, the proposal for amendments to Article 3 Уставот на МПЦ9 во 2008 година, во 2009 година кога of the Constitution, together with the graphical solu- беше извесно дека овој пат нема да има опструкции, tion was available for review at the Ecclesiastic-laity хералдот на МХЗ, Јован Јоновски, доби засилување Council, held in Skopje on November 12, 2009. After од дизајнерот и хералдичкиот уметник во подем, the presentation and defence of the proposal, it was Стојанче Величковски, и започна графичкото adopted with only two votes against. The Ecclesiastic- дооформување и допрецизирање на конечниот дизајн laity Council urged for a few corrections to be made, of и деталите на параферналиите. which were accepted only those regarding to the mitra Конечно, предлогот за измените на членот 3 во and the mantle, and which are not part of the blazon, Уставот, заедно со графичкото решение се најде на through which there was an equitable representation of разгледување на Црковно-народниот собор одржан во the Eparchies through the election of the motifs applied Скопје на 12 ноември 2009 година. По презентацијата to the Arms’ paraphernalia. The Coat of Arms and the и одбраната на дадениот предлог, тој беше усвоен explanation for the origin of the decorative elements само со два гласа против. Црковно-народниот were published in the Gazette9 of the Macedonian собор побара да се извршат неколку корекции, од Orthodox Church, the official newsletter of the MOC. кои беа прифатени само оние кои се однесуваа на Article 3 of the Constitution of the MOC states: декорациите на митрата и мантијата, The Coat of Arms of the Macedo- кои не се дел од блазонот, преку кои се nian Orthodox Church is: Gules, an доби правична застапеност на епархиите (orthodox) temple Or (representing преку изборот на мотивите аплицирани the Archbishopric Cathedral Church на параферналиите на грбот. Грбот “St. Sophia” in Ohrid). The shield is заедно со објаснувањето за потеклото на wrapped with mantle Gules with a декоративните елементи беше објавен во lining Argent. The mantle is ensigned Весник10 на Македонската православна with a Bishop’s mitre Or. Behind the црква, официјалното гласило на МПЦ. mantle are a cross and a sceptre in Членот 3 од Уставот на МПЦ гласи: saltire both Or. Грбот на Македонската Стариот грб In the footnote a more detailed de- The Old Coat of Arms

6 Macedonian Herald, #4 September 2010 православна црква е: на црвен штит е поставен scription is given of the elements that are not part of храм во златна боја (што го претставува the blazon, but further elaborate the blazon. архиепископскиот катедрален храм „Света Description of the elements of the Coat of Arms of Софија“ во Охрид). Штитот е обвиен со црвен the Macedonian Orthodox Church: The church “St. плашт со сребрена постава. Над плаштот е Sophia” is represented by a stylized graphic of the поставена архијерејска митра во златна боја. Зад eastern side. The mantle is braided with 33 repre- плаштот се вкрстени крст и жезол во златна боја. sentations of the Cross in the monastery “Most Holy Во фуснота е даден подетален опис на грбот, кој не Thetokos” in Veljusa. In the lower front corners of the е дел од блазонот, туку го дообјаснува емблазонот. mantle are presented medallion portraits of St. Apostle Опис на елементите на новиот грб на Paul on the right, and St. Clement of Ohrid on the left Македонската православна црква: Храмот „Света side. The central medallion of the mitra is depicting the Софија“ е претставен со стилизиран приказ на character of the Lord Jesus Christ from the monastery источната страна. Плаштот е порабен со 33 of St. Martyr Georgij in Kurbinovo, on the left the Most претстави од крстот во манастирот „Света Holy Theotokos, and on the right side St. Archangel Богородица“ во Велјуса. Во предните долни Gabriel - former throne icons from the church “St. агли на плаштот се претставени на медалјон Sophia” in Ohrid. The Cross, placed behind the mantle ликовите на св. ап. Павле од десната, и св. Климент on its right side, is from the iconostasis of the monastery Охридски од левата страна. На митрата во of St. Panteleimon in Gorno Nerezi and the sceptre is централниот медалјон е претставен ликот на from the enthronement of the restorator of the Archbis- Господ Исус Христос од манастирот „Свети hopric of Ohrid as Macedonian Orthodox Church – the вмч. Георгиј“ во Курбиново, од левата - Пресвета Archbishop of Ohrid and Macedonia Dositej. Богородица, а од десната страна - свети архангел Article 4 also defines the flag as: Гаврил - некогашни престолни икони од храмот The Macedonian Orthodox Church has its own flag, „Света Софија“ во Охрид. Крстот, поставен зад red cloth in a scale 1:2. In the center of the canvas in плаштот од десната страна, е од иконостасот на diagonal section is set the Coat of Arms of the Church манастирот „Свети Пантелејмон“ - Г. Нерези, а in a golden bordure. The size of the arms is 2/3 the жезалот е од востоличувањето на возобновителот height of the flag. 10 на Охридската архиепископија како Македонска For most ceremonial uses a flag is used that has a full православна црква - архиепископот охридски и color representation of the Coat of Arms. македонски Доситеј. Conclusion Членот 4 го дефинира и знамето како: The Presidential Arms represents a turning of a Македонската православна црква има свое знаме, graphic symbol into an heraldic figure. The Coat of црвено платно во размер 1 спрема 2. Во центарот Arms of MOC on the other hand, a skillful transition на платното, во дијагоналниот пресек, е поставен from a real architectural object to an heraldic figure, грбот на црквата, во златен обраб. Размерот на represented by a generic temple. грбот е 2/3 од висината на знамето.11 За најсвечена употреба се употребува знаме на кое е (Endnotes) 1 извезена целосната колорна претстава на грбот. A special subgroup would be the presidential flag of Romania in which it presents the square canvas in which the state flag is set in Заклучок border. Претседателскиот грб претставува премин на еден 2 The flag of the Republic of Macedonia is a 1:2 format, which gives елементарен графички симбол во хералдичка фигура. distorted symmetry. The original proposition of the flag by Miroslav Grcev was with the golden proportion ~10:16, which allows a square Грбот на МПЦ, од друга страна, пак, вешт премин without distorting the symmetry. од еден реален архитектонски објект во хералдичка 3 A team of external consultants was composed: Dr. Zeljko M фигура, претставена преку генерички храм. Hejmer, president of the Croatian Heraldry and Vexillology Society, a Doctor in Vexillology; Dr. Stoyan Antonov, chairman of the Bulgarian Heraldry and Vexillology Society; Victor Lomantsov, an 1 Посебна подгрупа би било претседателското знаме на Романија eminent vexillologist from Russia, and Alexander Kurov, eminent кај која тоа претставува квадратно платно во кое е поставено heraldist and heraldic artist from Germany. државното знаме со бордура. 4 The sun is the main motif of the both flags, the one of 1992 and 2 Знамето на Република Македонија е со размер 1:2, и со тоа има 1995. First one was with convergent rays and the later with divergent растегната симетрија. Оригиналниот предлог на Грчев беше во rays. златен размер ~10:16, кој дозволуваше поставување во квадрат 5 Македонски даб (Quercus Macedonica), флорален симбол без нарушување на симетријата на сонцето. на Македонија, Стојанче Величковски, 2009, http://www. 3 Беше составен и тим од надворешни консултанти: м-р Жељко planinarenje.org/content/view/55/38/. Хејмер, претседател на Хрватското хералдичко и вексилолошко 6 Official Gazette No 32/97 of 9 July 1997. друштво, докторант по вексилологија (наука за знамиња), 7 Adopted at the Ecclesiastic-laity Council on 31.11.1994 д-р Стојан Антонов, претседател на Бугарското хералдичко 8 because of the strong reaction by the public in the name proposal и вексилолошко друштво, Виктор Ломанцов, еминентен for adding “Archbishopric of Ohrid” in the name of the Macedonian септември 2010 Македонски Хералд, бр. 4 7 вексилолог од Русија, и Александар Куров, еминентен Orthodox Church, together with the outer pressures to change the хералдичар и хералдички уметник од Германија. name of the State, all the work was put on hold. 4 Сонцето е мотивот и на знамето од 1992 година и на новото 9 Issue 1, March 2010 од 1995 година со тоа што првото имаше конвергентни зраци, 10 Constitution of the Macedonian Orthodox Church, Skopje, 2010 додека пак втрото со дивергентни. 9 Поради силната реакција од страна на јавноста за додавката 5 Македонски даб (Quercus Macedonica), флорален симбол во името, односно предлог за додавањето на „Охридска на Македонија, Стојанче Величковски, 2009, http://www. архиепископија“ кон името на Македонската православна црква, planinarenje.org/content/view/55/38/. во констелација со притисоците однадвор за промена на името 6 Златен диск на државата, целата работа се стави во мирување. 7 Службен весник број 32/97 од 9 јули 1997 година. 10 Број 1, од март 2010 8 Донесен на црковно-народниот собор од 31.11.1994 11Устав на Македонската православна црква, Скопје, 2010

ОПИС НА ЕЛЕМЕНТИТЕ ОД ГРБОТ НА МАКЕДОНСКАТА DESCRIPTION OF THE ELEMENTS OF THE COAT OF ARMS ПРАВОСЛАВНА ЦРКВА OF THE MACEDONIAN ORTHODOX CHURCH

(1) Храмот „Света Софија”- претставен со стилизиран приказ во (1) The church “St. Sofia” - represented by a stylized graphic in gold златна (жолта) боја, поставен на црвен штит; (yellow) color, placed on a red shield; (2) Плашт во црвена боја што го претставува рангот на (2) A mantle in red color represents the rank of archbishopric; архиепископија; (3) The bordure of the mantle consists of 33 representations of the cross (3) Бордура на плаштот составена од 33 престави на крстот од from the monastery “Most Holy Theotokos” in Veljusa, Strumica; манастирот „Света Богородица” во Вељуса, струмичко; (4) The mantle is duobled in silver (white) with a chiseling taken from (4) Плаштот е поставен со сребрена (бела) постава со изведена the icon of St Theotokos the Soulsaver from the temple “Most Holy цизелазија превземена од иконата пресвета Богородица Theotokos – Perivlepta” of Ohrid; душеспасителка од храмот Света Богородица - Перивлепта од (5) Medallion with the image of the Apostle Paul, the fresco “Sermon of Охрид; St. Paul the Apostle Monastery” in “St. Joakim Osogovski” monastery, (5) Медаљон со ликот на Апостол Павле, од фреската „Проповед Kriva Palanka; на Свети Апостол (6) Medllion with the Павле” манастир „Свети image of St.Clement Јоаким Осоговски”, from the Church of кривопаланечко; “Most Holy Theotokos– (6) Медљон со ликот на Св. Perivlepta” of Ohrid; Климент од храмот Света (7) The mitra is a stylized Богородица - Перивлепта representation of the од Охрид; Ohrid archibishop’s (7) Митрата е стилизирана mitra; престава на митрата на (8) Central medallion охридските ариепископи; with the image of (8) Централен медаљон Jesus Christ from the со ликот на Исус Христос monastery “Saint Martyr од манастирот „Св. вмч. George” in Kurbinovo, Георгиј” во Курбиново, Resen; ресенско; (9) Medallion with the (9) Медаљон со ликот image of the Theotokos - на пресвета Богородица a former church patronal - некогашна престолна icon of “Most Holy икона од храмот „Света Theotokos– Perivlepta” Богородица - Перивлепта” in Ohrid; во Охрид; (10) Medallion with (10) Медаљон со ликот the image of archangel на архангел Гаврил - Gabriel - former church некогашна престолна patronal icon of “Most икона од храмот „Света Holy Theotokos – Богородица - Перивлепта” Perivlepta” in Ohrid; во Охрид; (11) The Cross, placed (11) Крстот, поставен behind the sheathing зад плаштот од десната is on the right side страна е од иконостасот of the iconostasis of на манастирот „Свети the monastery of “St. Пантелејмон” од Горно Panteleimon” from Gorno Нерези, скопскo; Nerezi, Skopje; (12) Жезoлот е од (12) The sceptar is from востоличувањето the enthronement of the на возобновителот re-establisher of the Ohrid на Охридската Archbishopric as the архиепископија како Macedonian Orthodox Македонска православна Church, Archbishop of црква Архиепископот Ohrid and Macedonia k.k охридски и македонски Dositej. Доситеј.

8 Macedonian Herald, #4 September 2010 Александар Гижаровски Aleksandar Gižarovski Краток вовед во вексилологијата A Brief Introduction to Vexillology Вексилологијата е наука за знамињата. Оваа Vexillology is дисциплина вообичаено се смета за гранка на the study of flags. хералдиката, иако вексилологијата може да вклучува и This discipline is историја и психологија, меѓу другите дисциплини. Тој usually considered што ги проучува знамињата се нарекува вексилолог, a branch of her- додека некој кој дизајнира знамиња е вексилограф. aldry, although it Вексилографите се често членови на хералдички may include histo- организации, користејќи го своето хералдичко ry and psychology, познавање со цел дизајнирање знамиња со значење. among other disciplines. A person who studies flags is Терминот вексилологија е создаден во 1950-тите called a vexillologist, while the one designing flags is години од вексилологот Витни Смит (Whitney a vexillographer. Vexillographers are often members Smith), кој дотогаш работел без специфичен термин of heraldic organizations, using their knowledge in за неговата дејност. Деривиран е од латинскиот збор order to design heraldic banners that have a meaning. vexillium. Vexillium е специфичен тип на знаме, и The term Vexillology was coined in the 1950s by за разлика од модерните знамиња, наменет е да се the vexillologist Whitney Smith who had worked закачи вертикално и да се носи на копје, наместо да previously without a specific term for his activities. It се закачи на јарбол. Терминот vexillium бил исто така is derived from the Latin word vexillium. Vexillium користен во римски времиња да се опише група на is a specific type of flag, and unlike modern flags de- луѓе собрани околу знаме. signed to hang vertically from a cross-piece carried on Значаен дел од вексилологијата е истражувањето a spear or pole.The term “vexillium” was also used in историски знамиња и анализата на симболите и Roman times to describe a group of people gathered боите користени кај знамињата. Многу знамиња around a flag. имаат значаен број на сличности, како што е An important part of Vexillology is the re- случај со знамињата на скандинавските нации, search of historic flags, and the analysis of каде што сите носат свои верзии од нордичкиот symbols and colors used in flags. Many flags крст во разни бои. Исто така, користењето have a significant number of similarities, as is the слични комбинации на бои од страна на сродни case with the flags of the Scandinavian nations, народи е доста често. Најубав пример имаме во which all carry their own versions of the Nordic словенските држави, каде што огромен процент Cross in various colors. Also, the use of similar имаат црвена, бела и сина боја (пред сè поради combinations of colors by related nations is quite влијанието на руското знаме). Црвената, белата frequent. We have a best example in the Slavic и сината боја се појавуваат и во знамињата на countries, where a large percentage of them have многу поранешни англиски колонии, додека red, white and blue (due to the impact of the знамињата на муслиманските нации често Russian flag). Red, white and blue colors appear содржат зелена боја, боја асоцирана со исламот. in the flags of many former English colonies, Африканските нации, пак, претпочитаат while the flags of Muslim nations often contain комбинации од зелена, жолта и црвена боја. the green colour associated with Islam. African Истражувачите во полето на вексилологијата nations meanwhile, preferred combinations of ги проучуваат начините на кои знамињата се green, yellow and red. користат од цивили, влади и воени организации Researchers in the field of vexillology exam- на земја и на море. Знамињата може да се ine the ways in which flags are used by civilian користат да пренесат порака, како што е случај со governments and military organizations on the семафорните знамиња на бродовите, а тие можат ground and at sea. Flags can be used to convey a и да бидат значајни симболи на национална message, as is the case with semaphore flags, and гордост. Некои вексилолози се интересираат they can also be important symbols of national за психолошката врска меѓу луѓето и нивните pride. Some vexillologists are interested in the знамиња, проучувајќи како луѓето реагираат на psychological relationship between people and слики од нивното знаме, како и за правилата their flags, studying how people react to images за внимателност при ракување со знаме кои се of their flag and the cautious rules for handling користат од страна на многу нации. the flag used by many nations. Вексилологијата може да изгледа како многу Vexillology may seem like a hidden, obscure септември 2010 Македонски Хералд, бр. 4 9 затскриена, нејасна наука, меѓутоа таа е science, but it is very important. A badly многу важна. Лошо дизајнирано знаме designed flag may send unclear messages може да испрати нејасна порака или да or ashame a person, organization or coun- засрами еден човек, организација или try who/which it represents, while a well држава кого/која треба да го/ја претставува, designed flag firmly transmitts a message додека добро дизајнирано знаме цврсто and remains in memory. пренесува порака и останува во сеќавање. How flags appeared Како се појавиле знамињата The first flags were probably used for Првите знамиња, најверојатно, се better coordination between troops on користеле за подобра координација меѓу the war fields. With great confidence we војниците на бојните полиња. Со голема can say that some form of what we call сигурност може да се каже дека некоја flag (vexilloid, a cloth attached to a mast) форма на тоа што го нарекуваме знаме was first used in India and China. Earliest (вексилоид, парче текстил прикачено на examples are those of vexilloids in the копје) за прв пат била користена во Индија и Achaemenid Empire, the Roman Empire, во Кина. Најрани примери за вексилоиди се or the dragon standard of the Sarmatians. тие на Ахеменидското царство, на Римската Alexander of Macedon used the Vergina империја или, пак, змејскиот стандард кај Sun on vexilloids which represented his Сарматите. И Александар Македонски го Empire. користел сонцето од Кутлеш на вексилоиди During the Middle Ages, flags have кои го претставувале неговото царство. become a kind of heraldic tool in battles, Во текот на средниот век, знамињата станале еден making it easier to identify a knight by just watching вид на хералдичка алатка во битките, овозможувајќи the shield design or the flag he wore. Even in the late полесно да се идентификува еден витез само гледајќи Middle Ages, city states and communes, as in the old го дизајнот на штитот или знамето што го носел. Дури Swiss Confederation, also began to use flags as war во доцниот среден век, градовите држави и комуните, symbols. Regimental flags for individual military како што е Старата Швајцарска Конфедерација, исто units began to be used in the early modern period. така почнале да ги користат знамињата како воени Starting from the 17th century at the peak of the симболи. Полковските знамиња за одделни воени era of sailing it was common, and later required, for единици почнале да се користат дури во раниот a ship to emphasize its flag. Later, these flags evolved модерен период. to the public and maritime flags of today. Почнувајќи од 17 век, при врвот на ерата The use of flags outside the government and mili- на пловењето, било вообичаено, а подоцна и tary context begins with the emergence of national- задолжително за бродовите да го истакнуваат ist movements in the late 18th century. The earliest своето знаме. Подоцна, овие знамиња еволуирале во state flags come from that period and during the 19th државните и поморските знамиња на денешницата. century it became common for every sovereign and Користењето на знамињата надвор од државен и independent state to introduce its own national flag. воен контекст почнува со појавата на националистички Feuilleton движења при крајот на 18 век. Најраните државни In subsequent issues we will further analyse specif- знамиња потекнуваат од тој период, а во текот на ic state flags (or related groups of flags), their history, 19 век станало вообичаено секоја суверена evolution and rules of и независна држава да воведе свое државно use. To begin with we знаме. will address the old- Фељтон est and most famous Во понатамошните броеви ќе анализираме national flags. We конкретни државни знамиња (или сродни групи will tell the story of од знамиња), нивната историја, еволуција и the flag of Denmark начини на користење. За почеток ќе се осврнеме (first used in 1219), на најстарите и најпознати државни знамиња. we will discuss the Ќе ја раскажеме приказната за знамето на genesis of the British Данска (првпат користено во 1219 година), за flag, and more. генезата на британското знаме и други.

10 Macedonian Herald, #4 September 2010 Драган Георгиев Dragan Georgiev По трагите на првите македонски одликувања On the Footprints of First Macedonian Decorations Проучувајќи ги материјалите поврзани со Македонската In researching the material relating to the Macedo- револуционерна организација, пред сè мемоарите и nian Revolutionary Organisation, mostly the memoirs спомените на учесници во тие настани, доаѓаме до of participants in those events, we find hat even though податок дека иако немало правилник за награди, во екот there was no rulebook for awards, in the midst of на подготовките за востанието, началниците на ВМРО preparations for the Uprising, the heads of Internal доделуваат т.н. свидетелства за храброст, за исполнети Macedonian Revolutionary Organizatiom (IMRO) заслуги кон татковината, за воени подвизи и покажана awarded the so-called “Certificate of Courage” for храброст, во форма на свидетелства, кои носат име на meritorius to the Motherland and military feats of најраспространетиот воен орден - Орден за храброст, а valour and courage. Such certificates bear the name на кои се поставува и редниот број. of most used “Medal for Bravery”, where we find a Основната идеја за воведување на овие свидетелства serial number. се роди кај реонскиот началник Лазар Поп Трајков,1 по The initiator of these certificates is the County битките на Бигла, Локвата и Винјари. Chief Lazar Pop Trajkov1, who decided to make За чинот на доделувањето било испратено соопштение awards to meritorious participants after the battles со специјално окружно писмо до центарските началници, at Bigla, Lokvata and Vinjari. кои пак, со пофални зборови се изјасниле за смислата на The awarding was accompanied with a special таа награда на свиканите општи собранија. letter of notice to the District Heads who expressed Доделувањето на свидетелствата се случило на exceptional praise about the meaning of the prize at посебна церемонија, летото на 8 јуни 1903 година во the general assemblies. густите букови шуми на планината Вич. The awarding took place at a special ceremony Познато е дека се издадени околу 35 свидетелства на on June 8, 1903, in the dense beech forests of Vich учесници во тие борби меѓу кои се среќава името на Mountain. наградениот селски војвода од с. Косинец, Гаки Кенчев. It is known that about 35 certificates were awarded to Неговото свидетелство е нумерирано под број 17, the participants to those struggles. One of them include кое гласи: the name of the head of the village of Kosinec, Gaki Свидетелство за отлична храброст Kenchev. Костурското реоно началство признава на селскиот His Certificate, bearing the number 17, states: четник Гаке Кенчев, од село Косинец, отличната The regional Heads of Kostur acknowledge that храброст, показана во големото сражение при Brigand Gake Kenchev from the village of Kosinec „Локвата” и „Винјари” (Дмбенско) 31 мај 1903 г. и is awarded for great courage, demonstrated in the му дава настојаштето удостоверение за отличие great battles at “Lokvata” and “Vinjari” (D’mbeni пред останалите присуствујушти во тоа сражение. Region) on May 31, 1903 and award him a Certificate 8 јуни 1903 г. издадено в „Вич планина”, Реони for Excellence in the presence of other participants in началници: Л. П. Трајков, В. the battle. Чекаларов, П. Клјашев, М. Розов June 8, 1903, issued on Vich Mo- Во понатамошното барање низ стра­ untain. ниците на списанието „Илюстрация C o u n t y H e a d s : L . P . T r a j k o v , Илиндень”, непознат автор ни дава Chekalarov, P. Klajshev , M. Rozov дел од револуционерниот живот на With further search through the Крсто (Ставро) Калабуров, учесник pages of the magazine Illustration во Илинденското востание, за Ilinden, the unknown author gives us кого дознаваме дека се здобил со a part of revolutionary life of Krsto Свидетелство за храброст за неговата (Stavro) Kalaburov, participent in покажана храброст во текот на Ilinden Uprising. He stated that he оружените борби со турскиот аскер. was awarded with the “Certificate of За пројавениот хероизам во битката Courage” for his valour during the при месноста Бигла (4 август 1903 г.) armed struggle against the Ottoman е награден со второ Свидетелство за Turkish army. Later, after the Battle храброст (нумерирано со број 9 ) и со of Bigla (August 4, 1903), he was пушка „Маузер“. Лазар Киселинчев awarded again with the Certificate Во Државниот архив на Р. Lazar Kiselincev of Courage (bearing the number 9) септември 2010 Македонски Хералд, бр. 4 11 Македонија е откриено Свидетелство за храброст and a Mauser rifle. на Лазар Киселинчев.2 нумерирано под број 23 со A search through the Macedonian State Archives „забелешка“ во која стои дека „истиот Лазо Киселинчев reveals a certificate for bravery awarded to Lazo зел участие и во Желевското стражение от 21 мај Kiselinchev2 under the number 23 with a note stating 1903 г.“ со што се сакало да се дополни дотогашната that “the same Lazo Kiselincev took part in the Battle борбена дејност на овој познат костурски војвода. of Zhelevo on May 21, 1903”, adding to the already Овие сведителства претставуваат дел од залагањата famed military prowess of this Kostur chief. за оформување награден систем во Македонија и секако These Certificates are a part of the efforts for establish- вредно наследство за македонската фалеристика. ing an award system in Macedonia, and are a worthy contribution to the Macedonian phaleristic heritage. 1 Лазар Поп Трајков ( 1876, с. Дмбени, Костурско - 1903, с. (Endnotes) Трново,Костурско) член на Костурското горско началство, 1 Lazar Pop Trajkov (1876, D’mbeni, Kostur - 1903, Trnovo, Kostur) заменик-член на Главниот штаб на востанието. member of the Kostur mountain leadership, vice member of the Head 2 Лазар Киселинчев (1874, с. Косинец, Костурско- 1946, Софија) Quarters of the Uprising.. е претседател на Македонското дружество во Атина и еден од 2 Lazar Kisleincev (1874, Kosinec, Kostur- 1946, Sofia) President of the началниците на Смрдешкиот центар по време на востанието и Macedonian Society in Athens and one of the heads of Smrdesh during заменик-член на Костурското горско начелство. the Uprising and vice member of the Kostur mountain leadership.

Сведителство за храброст на Кене Кенчев Сведителство за храброст на Лазо Киселинчев Certificate of Courage of Gene Kencev Certificate of Courage of Lazo Kiselincev

Според Законот за одликувања, Наши граѓани со странски According to the Law for deco- граѓанин на Република Македонија одликувања rations, a citizen of the Republic of може да прими титула, одликување Macedonian citizens with Macedonia can be awarded with title, или признание од шеф на странска foreign decorations decoration or with acknowledgement држава или влада, владина или of foreign state or government, go- невладина организација, а за vernmental or non –govermental orga- примената награда го известува nization, but for receved award he sho- Кабинетот на претседателот uld inform the Office of the President на Република Македонија. Во of the Republic of Macedonia. In our досегашната историја од 1945 па history from 1945 until present time, се до денес, голем број македонски there are a many Macedonian citizens граѓани се одликувани со високи who were decorated with high foreign странски одликувања и признанија. decorations and acknowledgements.

12 Macedonian Herald, #4 September 2010 МАКЕДОНСКИ ОДЛИКУВАЊА MACEDONIAN DECORATIONS Петар Гајдов Petar Gajdov Орден „8 Септември“ The Order of“8 September” Во овој број го претставу­ In this issue of “Macedo- ваме второто по ранг државно nian Herald” we present the одликување во нашата земја - second-ranking state honor in oрденот „8 Септември“. our country - the Order of “8 Според одредбите од of September”. Законот за одликувања и According to the Law of признанија на Република decorations, the Order of “8 Македонија („Сл. весник of September” is awarded for: на РМ“ бр.48/02), орден „8 - Extraordinary merit of Септември“ се доделува: persons and state institutions, - за вонредни заслуги на establishments, governmen- личности и државни органи, tal and non-governmental установи, владини и невладини organizations, etc, from the организации и слично, од Republic of Macedonia for Република Македонија во contributions towards the конституирањето и изградбата development of the Republic на Република Македонија во мирновременски of Macedonia as a sovereign, independent, democratic услови како суверена, самостојна, демократска и and social state, as well as extraordinary merits for the социјална држава, како и за исклучителен придонес establishment, development, and affirmation of peace- за воспоставување, развивање и зацврстување на ful and equal collaboration and friendly relations be- пријателски односи и мирољубива рамноправна tween the Republic of Macedonia and other countries, соработка со други држави и меѓународни организации international organizations, and associations, as well as и асоцијации и за афирмирање и јакнење на нејзината strenghtening the international position and reputation меѓународна положба и углед; of the country; - на лица, органи и организации кои особено To persons and institutions that have made special придонеле за развој и афирмација на меѓунационалните contributions in the development and affirmation of односи во Република Македонија; intterethnic relations in the Republic of Macedonia; - на лица за извонредни дела и заслуги на полето To persons who have made extraordinary contribu- на безбедноста, одбраната и заштитата на Република tions in the field of security, defence and protection of Македонија, како и за меѓународна соработка на тој the Republic of Macedonia, as well as international план, и collaboration in that sphere, and - на претседатели на држави, на парламенти и на To heads of states, parliaments and governments, to влади, на високи странски државници и дипломати, на highest foreign statesmen and diplomats, or to highest највисоки функционери на меѓународни организации officials of international organizations for extraordinary и установи за исклучителни заслуги за воспоставување, contributions towards the establishment, development

Поранешниот претседател Бранко Црвенковски го Претседателот Ѓорге Иванов го одликува Жељу Желев со одликува Роберт Бадинтер со првиот орден „8 Септември“ орденот „8 Септември“ Former president Branko Crvenkovski awards the first order President Gjorge Ivanov awards the order “8 September” to “8 September” to Robert Badinter Zhelyu Zhelev

септември 2010 Македонски Хералд, бр. 4 13 развивање и зацврстување на пријателски односи и and affirmation of peaceful and equal collaboration, мирољубива рамноправна соработка меѓу соодветната and friendly relations between the Republic of Mac- држава, односно организација или установа и edonia and other countries, international organizations Република Македонија, како и за исклучителен and associations, and for strengthening country’s придонес за јакнење на нејзината меѓународна international position and reputation; положба и углед. The Order has a basic star shape with diameter Орденот „8 Септември“ има основна ѕвездеста фор- of 81mm, 3.5 mm thick and weighs 98 grams. It is ма со димензии 81 мм, тежина 98 грама и дебелина од made of silver with purity of 925 and plated with 24 3,5 мм. Изработен од сребро со чистота од 925 промили karat gold. со 24-каратна позлата. The eight-pointed star is made of silver, with a gold Осумкраката ѕвезда е со боја на сребро на која е plated stylized wreath of two laurel branches con- аплициран позлатен стилизиран венец од две ловорови nected in the base with a stylized knot, while the ends гранчиња, кои се споени во основата со стилизиран of the branches are separated. In the middle of the star јазол, а во врвовите се одвоени. Во средината на is a silver disk with diameter of 40 mm. The disk has орденот е вметнат сферен диск со сребрена боја со a representation of the contours of the geographical дијаметар од 40 мм. На дискот се претставени кон- shape of the Republic of Macedonia, with the inscrip- турите на границите на Република Македонија, а во tion “8 Септември” in the Macedonian language средината е испишан текст на македонски јазик со with Cyrillic alphabet, with the year “1991” below, кирилично писмо „8 Септември“, а под него годината and under it “8 September” in English in the middle. „1991“, а под неа на англиски јазик со латинично писмо The Orde r is worn on the left side of the chest and е испишано „8 September“. it is attached with a pinon the back of the star. Орденот се носи на левата страна на градите, а се The Order of “8 of September” has its miniature прикачува со шнола, која е прицврстена на задната ribbon measures 15 mm x 35mm. страна од ѕвездата. The serial number of the Order, the mark of purity Орденот има минијатурна лента во соодветна боја of the metal, the state mark of quality control and the со димензии 15 мм со 35 мм. maker’s mark are on the back of the star. Редниот број на орденот, жигот за чистота на металот The designers of the Order of “8 of September” од кој е изработен и жигот на производителот е втиснат are Mr. Kostadin Tancev–Dinka and Mr. Vladimir на задниот дел на орденот. Borojevik. Автори на идејното решение за изгледот на орде- The Order of “8 of September” was first awarded нот „8 Септември“ се г. Костадин Танчев-Динка и г. on November 17, 2006 to the high-profile French Владимир Боројевиќ. criminal lawyer, university professor and politician Орденот „8 Септември“ за прв пат беше врачен на 17 Robert Badinter. He is also the first foreign citizen ноември 2006 година, на проф. д-р Роберт Бадинтер, to be decorated with a Macedonian decoration. He од Франција. Тој е првиот странец кој воопшто е was decorated in Paris on October 23, 2007 by the одликуван со македонско одликување. Орденот му President of the Republic of Macedonia, Mr. Branko е врачен на 23.10.2007 година, во Париз, од страна Crvenkovski in a formal ceremony at the Macedonian на претседателот на Република Македонија Бранко Embassy in Paris. Црвенковски, на свеченост во македонската амбасада. The Order of “8 of September” was awarded to the Понатаму, со орденот „8 Септември“ на 13 ноември former Assistant Secretary of State for East Asian 2007 година, претседателот на Република Македонија and Pacific Affairs, Ambassador Mr. Christopher го одликува помошник- државниот секретар на САД Hill for his extraordinary merits for development and за Источна Азија и Пацифик, г. Кристофер Хил, за affirmation of friendly relations and collaboration неговиот исклучителен придонес во развивањето и between the Republic of Macedonia and the United зацврстувањето на пријателските односи и соработката States of America as first Ambassador of the USA to меѓу Република Македонија и Соединетите Macedonia in the period from 1996 to 1999. He was Американски Држави, а вршејќи ја должноста прв awarded this high state decoration at a ceremony in амбасадор на САД во земјава во периодот од 1996 до the Crystal Hall of the Parliament of the Republic of 1999 година. Високото државно одликување му беше Macedonia on November 13, 2007. врачено на свечена церемонија во кристалната сала на On September 10, 2009, Mr. Roman Herzog, former Собранието на Република Македонија. President of the Federal Republic of Germany was На 10 септември 2009 година, со орден „8 Септември“ decorated with the Order of “8 of September” for е одликуван г. Роман Херцог, поранешен претседател his extraordinary merit in recognizing the indepen- на Сојузна Република Германија, за исклучителни dent and sovereign Republic of Macedonia. He was

14 Macedonian Herald, #4 September 2010 заслуги за признавањето на независна и суверена awarded this high state decoration on formal ceremony Република Македонија. Орденот му е врачен на 10 in the Villa Biljana in Ohrid by the President of the септември 2009 година, на свечена церемонија во Republic of Macedonia, Prof. Dr. Gjorge Ivanov. вилата „Билјана“ во Охрид, од страна на претседателот Mr. Zhelyu Zhelev, former President of Republic of Ѓорге Иванов. Bulgaria was decorated with Order of “8th of Septem- Господин Жељу Желев, поранешен претседател ber” for his remarkable contributions to the recognition на Република Бугарија, за исклучителни заслуги за of independent and sovereign Republic of Macedonia признавањето на независна и суверена Република by the Republic of Bulgaria as the first country to do so, Македонија од страна на Република Бугарија and its further establishment in the international com- како прва земја и нејзино натамошно етаблирање munity, as well as his contribution to the development во меѓународната заедница, како и развојот на of the overall relations and cooperation between the two севкупните односи и соработка меѓу двете држави. countries. He was awarded this high state decoration Орденот му е врачен на 15 јануари 2010 година, во at a formal ceremony in the Presidential Residence in свечената сала во резиденцијата на претседателот на Skopje on January 15, 2010 by the President of the Република Македонија, од страна на претседателот Republic of Macedonia, Gjorge Ivanov. Ѓорге Иванов. Mr. Ufe Eleman Jensen, former Minister of Foreign На 1 февруари 2010 година, со орден „8 Септември“ Affairs of the Kingdom of Denmark was awarded the е одликуван г. Уфе Елеман Јенсен, поранешен Order “8th of September” for his remarkable contribu- министер за надворешни работи на Кралството tion to the development of the overall relations and Данска, за исклучителен придонес во развивањето cooperation between the Republic of Macedonia and и зацврстувањето на пријателските односи и the Kingdom of Denmark, as well as strengthening the соработката на Република Македонија со Кралството international position and reputation of the Republic Данска, како и поради неговиот придонес во јакнењето of Macedonia. He was decorated with this high state на меѓународната положба и углед на Република decoration at a formal ceremony in the Presidential Македонија. Орденот му е врачен на 12 февруари Residence in Skopje on February 12, 2010 by the 2010 година, во свечената сала во резиденцијата на President of the Republic of Macedonia, Gjorge Ivanov. претседателот на Република Македонија, од страна на претседателот Ѓорге Иванов. * This text is based on the Law of Decorations and Acknowledgements of the Republic of Macedonia (Official Gazette of the Republic of Macedonia No.48/02) and the Decision on the * За пишување на текстот е користен Законот за одликувања и description, appearance and materials of the order of the Republic признанија на Република Македонија („Сл. весник на РМ“ бр. of Macedonia (Official Gazette of the Republic of Macedonia 48/02) и Одлуката за описот, изгледот и материјалите од кои се No.31/05) изработува орденот на Република Македонија („Сл. весник на РМ“ бр. 31/05).

На 6.11.2009 година претседателот на Република On 06 November 2009, the President appointed Македонија го именува претседателот и членовите Chairmen and members of the awards and recognitions на Комисијата за одликувања и признанија на Commision of the President. Претседателот на Република Македонија. Chairman of the Commition is academician Ljupco Претседател на комисијата е академик Љупчо Kocarev. Members of the Commition are: Acade- Коцарев. Членови на комисијата се академик Гане mician Gane Todorovski († 2010), Academician Тодоровски (†2010), Академик Алајдин Абази, Alajdin Abazi, Prof. Dr. Velimir Stojkovski, Prof. Dr. проф. д-р Велимир Стојковски, проф. д-р Бранислав Branislav Sarkanjac, prof. Dr. Arif Seine, Prof. Dr. Саркањац, проф. д-р Сена Ариф, проф. д-р Гоце Goce Dzhuklevski, MA Stefkovski Zlatko, Lieutenant Џуклевски, м-р Златко Стефковски, генерал полковник General Miroslav Stojanovski, Artim Shaqiri, Indira Мирослав Стојановски, Артим Шакири, Индира Kastratović, Miki Jovanovski - Dzafer, Bratislav Di- Кастратовиќ, Мики Јовановски - Џафер, Братислав mitrov, Jovan Jonovski and Zlatko Kalenikov. Димитров, Јован Јоновски и Златко Калеников. In the work of the Commition beside President of Во работата на комисијата покрај претседателот MHS, the Secretary of MHS, Petar Gajdov contribu- на МХЗ е вклучен и секретарот, Петар Гајдов, како tes as an external expert, are the only experts in the надворешен експерт, единствените стручни лица во Commition, otherwise made up of prominent names комисијата, инаку составени од проминентни имиња in science, sports, economy and public life. од науката, спортот, стопанството и јавниот живот.

септември 2010 Македонски Хералд, бр. 4 15 Бобан Петровски Boban Petrovski Хералдиката во помошните историски науки Heraldry in Auxiliary Historical Sciences Во рамките на додипломските студии на Институтот The auxiliary historical sciences are part of the under- за историја - Филозофски факултет Скопје при УКИМ, graduate studies at the Institute of History - Faculty of децении наназад се практикува предметот Помошни Philosophy Skopje (UKIM) for several decades. Until историски науки. Сè до 2009 година тој се третираше 2009 it was treated as a mandatory subject for historians како задолжителен предмет за историчарите во првиот in 1st semester and an optional subject for historians- семестар, а изборен за историчарите-архивистичари archivists in 5th semester. With the new curriculum во петтиот семестар. Со новата студиска програма, starting from academic year 2009/2010, Auxiliary His- почнувајќи од академската 2009/2010 година, torical Sciences are an optional subject for all students Помошните историски науки се изборен модул за enrolled at the Institute of History. сите студенти запишани на Институтот за историја. The subject itself is intended to benefit future histo- Самиот предмет е замислен да им биде од полза на rians and historians-archivists even in the process of идните историчари и историчари-архивисти уште во their formation as professionals in the field of historical процесот на нивно формирање како стручен кадар sciences. The preparation is an introduction of these од областа на историските науки. Подготовката upcoming academic fields with individual scientific претпоставува запознавање на овие идни академски disciplines / sciences and intended for acquiring basic граѓани со одделни научни дисциплини/науки и knowledge of the scope of their research subject, in стекнување базични познавања од делокругот на order to fascilitate the use of source material as primary нивниот предмет на истражување, со цел полесно for historians and historian-archivists. користење на изворниот материјал примарен за Besides this, the auxiliary historical sciences are of историчарите и историчарите-архивисти. particular importance for specialized professionals - the Исто така, помошните историски науки се од historian and the historian-archivist. They help them in особена важност за профилираниот кадар-историчар all three phases of scientific research: heuristic (work и историчар-архивистичар. Тие им помагаат во in the collection of materials or sources); criticism, сите три фази од научно-истражувачката работа: (selecting the material, its evaluation and use of selected хеуристиката, односно во работата при собирањето material), and in the interpretation of the material itself, на материјалот (изворите); потоа, за критиката, and more particulary, its publication. односно при одбирањето на материјалот, неговата The most significant auxiliary historical sciences оцена и употребата на избраниот материјал; како и necessary for successful scientific work to specified при интерпретацијата на самиот материјал, поточно professional staff include: paleography, diplomat- неговото публикување. ics, heraldry, genealogy, sphragistics, numismatics, Во позначајните помошни историски науки filigranology, chronology, arhivistics (for historians), кои се неопходни за успешна научна работа ethnology, archeology, epigraphy, metrology (meas- на посочениот стручен кадар се вбројуваат: ures and weights), topography and historical geography. палеографија, дипломатика, хералдика, генеалогија, Heraldry, as one of the leading auxiliary historical сфрагистика, нумизматика, филигранологија, sciences, holdes a respectable place within the speci- хронологија, архивистика (за историчари), етнологија, fied subject. археологија, епиграфика, метрологија (мерки и The theoretical aspect is represented in heraldry by тегови), топографија, историска географија. acquiring the knowledge for the dualism of heraldry На хералдиката, како една од носечките помошни (art and science); heraldry and related sciences; coat of историски науки, ѝ е отстапен респектабилен простор arms and insignia; mandatory and optional components во рамките на посочениот модул. of coat of arms; the making of coat of arms; symbol- Притоа, застапен е теоретскиот аспект на ism in heraldry; planetary heraldry and insignia, with хералдика преку здобивање знаења за: дуализмот special attention to Macedonian heraldry; heraldry and на хералдиката-наука и уметност; хералдиката и insignia today. The practice of heraldry is an integral сродните науки; грбови и инсигнии; задолжителни part of these studies, meaning that students get to make и незадолжителни делови на грбот; составување на coats of arms based on their acquired knowledge of грбовите; симболизмот во хералдиката; планетарната heraldic rules. хералдика и инсигниите, со посебен акцент на The knowledge in the field of heraldry presented at македонската хералдика; хералдиката и инсигниите the classes is based not only on the latest European во денешницата. Потоа, предвидено е практикување and worldwide heraldic literature, but also by pointing на хералдиката, при што, базирани на веќе усвоените out to references of domestic provenance, such as the 16 Macedonian Herald, #4 September 2010 хералдички правила, практично се изработуваат book Heraldry and Insignia (Skopje, 2009). Lectures грбови. and practical classes in Heraldry are conducted by the Понудените сознанија од областа на хералдиката subject professor (the current professor is the author of кои се презентираат на предвидените часови се these lines), while they are often enriched by visiting фундирани не само врз најновата европска и светска lectures given by prominent heraldic experts from the хералдичка литература, туку и со посочување на Republic of Macedonia, as was the lecture of Jovan референци од домицилна провениенција, како што Jonovski, MTh, (winter semester 2009). Knowledge е книгата „Хералдика и инсигнии“ (Скопје, 2009 г.). of the Heraldry at the Institute of History has also Предавањата и вежбите по хералдика се остваруваат been improved by renowned visiting professors from од предметниот професор (актуелен професор е abroad, as was the one held by Dr. Stoyan Antonov авторот на овие редови), но тие честопати се збогатени from Bulgaria (summer semester 2010). и со гостување на видни хералдички експерти од Р. Heraldry is undoubtedly one of the basic scientific Македонија, какво што беше предавањето на м-р Јован disciplines of history. As such, heraldry, beside the Јоновски (зимски семестар во 2009 г.). Знаењата за undergraduate studies, starting with the academic хералдиката на Институтот за историја се збогатуваат year 2010/2011 is offered in the third-stage studies, и со гостување на реномирани визитинг професори од i.e. to doctoral studies - the segment of Arhivistics странство, какво што беше одржаното од д-р Стојан and Auxiliary Historical Sciences, within the subject Антонов, Р. Бугарија (летен семестар во 2010 г.). “Insignia”. This allows for potential preparation of Хералдиката несомнено е една од базичните научни doctoral dissertations on heraldic issues. дисциплини за историската наука. Како таква, Beside the Insti- таа, освен на додипломските студии, почнувајќи tute of History, her- од академската 2010/2011 година е понудена aldry in Macedonia и во третиот степен на студии, односно на is also represented докторските студии-сегмент Архивистика и in the undergraduate Помошни историски науки, во рамките на studies at the Insti- предметот Инсигнии. Со тоа се овозможува tute of Archaeology потенцијално изработување на докторски and Arts (Faculty of дисертации поврзани со хералдичката Philosophy) as an проблематика. optional subject in Хералдиката, освен на Институтот за историја, Art History; and as засега во Р. Македонија е застапена уште optional subject in и: на додипломските студии на Институтот Graphic Design to за археологија и уметност (Филозофски undergraduate and to факултет), како изборен предмет на насоката postgraduate studies историја на уметност; на Факултетот за арт и at the Faculty of Art дизајн на Европски универзитет-Скопје, како and Design of the изборен модул за насоката графички дизајн European University на додипломските и постдипломските студии. - Skopje. Нова книга за хералдика New Book on Heraldry Минатата година, во издание на „Де Гама“, се појави Last year De Gama published the first Macedonian првата книга за хералдика на македонски јазик по book on heraldry in fourty years, titled Heraldry and пауза од четириесет години, со наслов „Хералдика Insignia (Хералдика и инсигнии) by Dr. Boban и инсигнии“ од д-р Бобан Петровски, професор на Petrovski, Professor on the Faculty of Philosophy at Филозофскиот факултет, Институт по историја. the Institute of History. The author is also a visiting Авторот е воедно визитинг професор на Европскиот professor the the Faculty of Art and Design at the Eu- универзитет - Факултет за арт и дизајн, каде што и ropean University - Skopje, where he lectures on the предава истоимен предмет. same subject. Книгата е со формат 20х14 см и има 150 страници со The book measures 20х14 cm with 150 pages with црно-бели илустрации, има 8 поглавја и е отпечатена black-and-white illustrations, has 8 chapters and is во само 300 примероци. Првото поглавје со наслов available only in 300 copies. The first chapter, titled „Дуализмот на хералдиката - наука и/или уметност“ “The dualism of heraldry - science or art” is a short in-

септември 2010 Македонски Хералд, бр. 4 17 е краток вовед во хералдиката, каде troduction in heraldry, where it is што таа е третирана како помошна treated as an auxiliary historical историска наука. Во второто science . The second chapter ti- поглавје со наслов „Хералдиката tled “Heraldry and related scienc- и сродните науки“ се осврнува es” talks about the relationship на врските меѓу хералдиката, between heraldry, sphragistics, сфрагистиката, генеологијата, geneaology and numismatics. It нумизматиката. Дава и кус also gives an overview of other преглед на другите сродни науки related sciences and disciplines. и дисциплини. Во третото поглавје The third chapter, titled “Coats со наслов „Грбови и инсигнии“ е of Arms and Insignia” gives the дадена дефиницијата и поделбата definition on the division of arms. на грбовите. The fourth chapter called Во четвртото поглавје насловено “Components of arms” presents како „Делови на грбот“ се to the reader the constituent претставени деловите на грбот parts of the coat of arms, where каде што се гледа дека е прифатена Petrovski obviously adopted терминологијата на МХЗ со MHS’s terminology with mini- минимални измени. Следното mal changes. The next chapter, поглавје, „Составување грбови“, “Composition of arms”, gives ги дава „Осумте правила на the “Eight rules of heraldry” хералдиката“ кои се наследени од другите балкански inherited from earlier Balkan heraldic literature. Then хералдички дела. Потоа се осврнува и на правилата the author talks about women’s arms, showing the за женски грбови итн, во кои се гледа дека низ prevalence of the English system throughout the book. книгата целосно провејува англискиот систем. Во The references list only English language titles and посочената литература се дадени само наслови на the works of Bartol Zmajiċ and Marko Ċiriċ. Here we англиски и книгите на Бартол Змајиќ и на Марко notice that this part of the work is somewhat short on Ќириќ. Овде се забележува мал недостиг од погледи the perspectives of continental heraldic traditions. за континенталните хералдички практики. In the sixth chapter, titled “Symbolism in heraldry” Во шестото поглавје со наслов „Симболизмот во the authors lists various heraldic charges and their хералдиката“ е дадена листа на хералдички фигури meaning, while in the next chapter, “Planetary her- и нивното значење, додека во следното поглавје aldry and insignia” he explains five European heral- „Планетарна хералдика и инсигнии“ се дадени пет dic traditions, trying to outline the characteristics of европски хералдички традиции, со обид да се најават each. This chapter also covers Balkan heraldry, where спецификите на секоја од нив. Тука се говори и за Petrovski also talks about contemporary activities and балканската хералдика, каде што се прави осврт и на key figures. современите активности и дејци во оваа област. When treating modern Macedonian heraldry, the Говорејќи за македонската модерна хералдика, author mentions MHS and its activities, but here he ги споменува и МХЗ со неговите активности, fails to mention any names, unlike the part on mod- но не споменува имиња, како што е случај со ern Balkan heraldry. The last chapter “Heraldry and балканската современа хералдика. Во последното insignia in view of modernity”, Petrovski talks about поглавје „Хералдиката и инсигниите во пресрет на contemporary heraldic practice. современието“ се осврнува на современата практика. This book is an interesting and useful reading for Книгата е интересно и потребно четиво, како за students studying Heraldry and Insignia on the Euro- студентите на истоимениот предмет на Европскиот pean University, but also for the general public. It is универзитет, така и за другите заинтересирани. written in a popular manner, without footnotes (only Пишувана е популарно, без фусноти, само со bibliography), where unfortunatelly, neither Macedo- користена литература во која, за жал, не се посочени nian Herald, nor the MHS website are mentioned, even гласниците, ниту сајтот на МХЗ, иако е очигледно дека though it is rather obvious that they were used in the за пишување на одредени делови тие се користени. writing of certain parts of the work. Оваа книга е потребна на македонската хералдика Macedonian heraldry needes Petrovski’s book. hop- и веќе претставува предизвик и други да пишуваат ing that this work will challenge scholars to write more повеќе и подобра литература на темата хералдика. and better literature on the subject of heraldry.

18 Macedonian Herald, #4 September 2010 Јован Јоновски Jovan Jonovski Македонија со старо-нов грб Macedonia with Old “New Coat of Arms” Во претходниот број на „Македонски хералд“1 беше In the last issue of Macedonian Herald1, we cov- опширно обработена темата за досегашниот „грб“ ered at length the “Coat of Arms” of the Republic of на Република Македонија. Еден од првите предлози Macedonia. One of the first proposals for resolution на социјалдемократите е предлогот на пратеникот of this issue was given in 1995 by the social democrat Никола Поповски од 1995 година, на постојниот грб parliamentarian Nikola Popovski, who suggested that само да се отфрли петокраката. Истиот предлог е the red star should be removed. The same suggestion актуализиран неколкупати, меѓу кои и од премиерот was brought to public attention several times by vari- Никола Груевски, во 2007 година, како почетна ous people including Prime Minister Nikola Gruevski фаза за решавање на проблемот со грбот, но ни овој in 2007, as a preliminary stage of the final resolution предлог тогаш не наиде на поддршка. of the problem, but again, this proposals did not gain Со обезбедена поддршка, овој предлог повторно sufficient acceptance. беше ставен на маса од страна на Владата на Република Once support was ensured, in 2009 the Government Македонија во 2009 година, како единствен предлог renewed the proposal, as the only such proposal ever кој влегол во собраниска процедура. Без јавна to enter parliamentary procedure. On 16 November расправа, на 16 ноември 2009 година, без никаква 2009, without any public or parliamentary discussion, расправа на собраниската седница, беше усвоен the Law on the Coat of Arms of the Republic of Mac- новиот Закон за грб на Република Македонија со edonia was adopted with the old “new” solution on the старо-новото решение за изгледот на државниот грб.2 appearance of the State Arms2. In spite of the original Наспроти првичните најави од Владата дека местото government statement that the place occupied by the на ѕвездата ќе остане празно, сепак, житните класја star will remain empty, it was nevertheless decided that се спојуваат на врвот. the wheat sheaves should merge at the top. Со указ бр. 07-4762/1 се прогласи Законот за грб So, the Law on the Coat of Arms and Flag of the и знаме на Република Македонија.3 Во членот 2 е Republic of Macedonia3 was proclaimed with Decree опишан грбот: No. 07-4762/1. Article 2 describes the Coat of Arms (1) Грбот на Република Македонија претставува as follows: поле опкружено со житни класје кои се поврзуваат (1) “The Coat of Arms of the Republic of Mace- на врвот, испреплетено со плодови од афион и donia is a field surrounded with wheat sheafs that тутунови лисја, што се поврзани на дното со merge at the top, interwoven with poppy and tobacco лента прошарана со народни мотиви. leaves, connected at the bottom with a ribbon of a (2) Среде во полето се оцртува планина во чие folk pattern”. подножје тече река, а зад планината изгрева (2) “In the middle of the field is a mountain is outlined сонце. with a river at its foot, and sunrise behind it”. Со други зборови, само се исфрла реченицата: In other words, the only change is the exclusion of „Меѓу врвовите на класјата има петокрака ѕвезда“, the sentence: “Between the top of the wheat sheafs is а се додаваат зборовите „кои се поврзани на врвот“ five-pointed star”, and the addition of “connected at што се однесува на житните класја. the top“, relating to the wheat sheaves. Додаден е и нов член 3, кој вели: A new, third arcitle is added, stating: Ликовно-графичкиот приказ на грбот на “The design of the Coat of Arms of the Republic of Република Македонија е составен дел на овој закон. Macedonia is an integral part of this Law”. Со ова е дефиниран и изгледот на грбот, кој е This defines the appearance of the Coat of Arms, прикажан на насловната страница на овој број на shown on the cover page of this issue of Macedonian „Македонски хералд“, предаден онака како што е Herald, rendered as it was given in the proposal and даден во предлогот и подоцна прикажан во „Службен later presented in the Official Gazette. This for the весник“ . Ова за првпат го дава и еталонот на ликовно- first time gave the reference standard for the design графичкото решение. of the arms. Решението на Владата за донесување на новиот This decision of the Government about the new Coat грб, односно отстранување на петокраката, се of Arms, i.e. removal of the star, emerged suddenly, појави ненадејно, токму во времето кога беше во and came right at the time when the public was in тек собирање на 10 илјади потписи за референдум the process of collecting the ten thousand signatures за утврдување на грбот од 1620 година4 за грб на needed for a referendum to officially adopt the Coat of

септември 2010 Македонски Хералд, бр. 4 19 Република Македонија. Оваа иницијатива беше на Arms of 16204 as State Arms. The initiator of this was ВМРО-НП. the political party IMRO-NP. И покрај реакциите на стручната јавност дека In spite of the reactions of the experts that removing отстранувањето на петокраката не го решава the star does not resolve the problem of the ideological проблемот на отстранување на идеолошките connotations of the present Arms, and the appeals for предзнаци на грбот, како и повиците да се почека со the procedure to be withheld until the outcome of the резултатот од собирањето потписи за референдумот, signature-collecting is known, the Parliament neverthe- Собранието го изгласа овој владин проект. less hastily adopted this government project. Со ова „привремено“ решение и утврдената This “temporary” solution and the established pro- процедура за евентуално повторно навраќање на cedure for future readdressing of the issue means that прашањето за грбот ќе биде потребен подолг период the Republic of Macedonia will need a longer period за да може Република Македонија да го добие својот of time before it can get its true and final coat of arms вистински и конечен грб, земскиот грб. - the Land Arms of Macedonia.

(Endnotes) 1 Грбовите на Македонија, Македонски хералд 3, Скопје, 2009 1 Coats of Arms of Macedonia, Macedonian Herald #3, Skopje, 2009 2 Оливера Војновска, Падна петокраката од државниот грб, 2 Оливера Војновска, Падна петокраката од државниот грб, Утрински весник, 17 ноември 2009, http://www.utrinski.com.mk/? Утрински весник, 17 ноември 2009, http://www.utrinski.com.mk/? ItemID=B51C863E5C36004086024FA040DFC7D4 ItemID=B51C863E5C36004086024FA040DFC7D4 3 Службен весник бр 138 од 17 ноември 2009 година. 3 Official Gazette# 138 of 17 November 2009. 4 Од Белградскиот грбовник II 4 Form Belgrade Armorial II

Хералдика на Википедија на македонски На Википедија на македонски јазик можат да се Можат да се добијат информации и за државниот најдат хералдички содржини. Написите во најголем грб на Република Македонија , каде се прави осврт случај се дело на Бојан Јанкулоски. Дел се преземени и на земските грбови на Македонија, како и на дел од сајтот на МХЗ, и тоа со дозвола. од облиците на доскорешниот грб на СРМ, кој во Во хералдичкиот дел се застапени елементите долгогодишната употрена, поради непостоење на на грбот со пригодни илустрации, блазонирањето единствен стандард, опстојуваше во многу различни и хералдичките фигури. Понатаму, можат да се облици и форми. најдат дефинициите на грбоносец, здружување Разгледани се и неколку од предлозите на грбот на на грбови. Опфатен е и делот за традиционалните Република Македонија. хералдички служби од англо-шкотскиот систем Се надеваме дека повеќемина ќе се вклушат во овој како хералдичкиот крал, хералдот и персевантот. На благороден начин во поуларизирање на хералдиката македонски можат да се најдат и статии за грбовите на македонски јазик, пишувајќи повеќе содржини на Македонија и делото на Александар Матковски и кои ќе им бидат достапни на македонскиот читател. неговите балкански претходници. Ова треба да биде посебен поттик на Македонското Темите се обработени на популарен начин, но хералдичко здружение да се вклучи во овој проект и притоа придржувајќи се до утврдената терминологија да го стави во своите идни планови. на МХЗ, со соодветни фусноти. Благодарност Овој број на Македонски Хералд е испечатен со помош на печатницата МАРИНГ која излезе во пресрет и во најголемиот дел ги донираше своите услуги. Македонското хералдичко здружениe ја искажува својата благодарност.

20 Macedonian Herald, #4 September 2010 Македонски хералдички терминолошки речник Оваа рубрика во Македонски (2.2) и стапот (2.3), додека, пак, Хералд се обидува да го појасот (2.4) ги има ременот (2.5) стандардизира блазонирањето на и врвцата (2.6). Другите ординарии македонски. Бидејќи изградувањето кои немаат специфичен назив се на терминологија е сложен и долг опишуваат со придавките тесен процес, предложените­ термини и потесен. Пример: тесен крст со текот на времето можно е да (2.8) и потесен крст (2.9). Не е се адаптираат до објавувањето на исклучено во иднина некои од овие официјалниот македонски херал­ демунитиви да добијат и свое име. дички терминолошки­ речник. Ординариите можат да бидат и Основниот, малиот грб се поместени од нивната централна состои од штит и една или повеќе положба. Пример: повишен превез хералдички фигури. Во минатите (3.1), снижен појас (3.2), столб броеви го разгледавме штитот, влево (3.3). неговите форми, бои и поделби. низ центарот. Дадената ширина зависи од Хералдичките фигури се делат Појас (1.2) претставува иста распоредот на фигурите на штитот. на чесни и обични. Чесните таква но поставена хоризонтално. Ако ординаријата се наоѓа помеѓу фигури се ординариите, основните Превез (1.3) е дијагонална лента други фигури таа е малку потесна геометриски фигури како и која започнува од горната десна а доколку на неа има друга фигура, нивните деминутиви. хералдичка страна. тогаш таа е поширока. Пример: Обичните фигури се делат Лев превез (1.4) е во спротивната Златен, на крст зелен, грифон во неколку основни групи. 1) дијагонала. златен (3.4); Зелен, крст помеѓу крстови, 2) животни, 3) птици, Крст (1.5) се образува со пресек четири круни, сите златни (3.5). 4) ѕверови, 5) хуманоиди 6) на столб и на појас. Чесните фигури можат да бидат небесни, 7) флорални, 8) оружје, Андреев крст (Салтир) (1.6) се оформени и од линиите на поделба, 9) секојдневни предмети 10) разни. образува со пресек на превез и лев како и на други различни начини Можно е да се изврши поделба и превез. прифатени во хералдиката. Исто на подетални подгрупи. Глава (1.7) главата претставува така, хералдичките фигури можат Во овој број ќе стане збор за лента поставена во горниот дел на да се повторуваат. Примери: глава чесните хералдичките фигури. штитот со ширина од 2/7 градобранска (3.6) двојно стропило Основните ординарии се: Основа (1.8) преставува иста (3.7). Столб, (1.1) претставува таква во долниот дел на штитот. Во блазонирањето се користи вертикална лента која зафаќа 1/3 од Стропило, (1.9) се образува од и терминот „во“ и одредена ширината на штитот и која минува долните делови на превез и лев ординарија, што укажува на превез. начинот на распределбата на Вила (1.10) се образува од фигурите, на пример: Син, три долниот дел на столб и од горните ѕвона во столб златни (3.8). Црвен, делови на обичен и лев превез. три сидра во превез сребрени (3.9). Клин (1.11) е фигура која започ­ нува од целата ширина на главата на штитот и завршува во средината на ширината на основата на штитот Последниве три фигури имаат и обратна варијанта кога се свртени во обратна насока. Тие можат да бидат и од другите две страни и тогаш се блазонираат како лева и десна фигура. Некои од овие фигури имаат и демунитиви, кога нивната ширина е помала од онаа на основната чесна фигура, односно ординарија. Столбот (2.1) ги има гредата

септември 2010 Македонски Хералд, бр. 4 21 1

2

3 6

5

4

1. Од подготовката на поставката Хералдика во Македонија во 1. The preparation of the exhibition Heraldry in Macedonia in the Музеј на Македонија. Museum of Macedonia. 2. Посетители ги разгледуваат паноата на кои се претставени 2. Visitors looking at the posters of the workshop on heraldry and работилницата по хералдика како и трудовите на учениците. the works of students. - A poster presentation which describes the – Еден од плакатите на презентацијата кој ја опишува methodology of the workshop. методиката на работилницата. 3. First official meeting with the President of the Republic of Mace-

22 Macedonian Herald, #4 September 2010 Активности на МХЗ Activities of MHS По отворањето на изложбата Македонска хералдика Following the opening of the exhibition on Macedo- во Музеј на Македонија и предавањето на хералдот nian Heraldry at the Museum of Macedonia and the Јован Јоновски следуваа неколку гостувања во lectures of Herald Jovan Jonovski, several interviews емисии на домашни и неколку странски телевизии. followed on domestic and foreign television stations. Заедно со д-р Снежана Филипова беше снимена и Following this came the documentary program on емисија од Македонската телевизија за хералдиката heraldry in Macedonia, also featuring Dr. Snežana во Македонија. Filipova on Macedonian national television. Во мај беа претставени и резултатите од сите три In May we presented the results of all three modules модула од предавањата и работилниците од проектот of lectures and workshops at the project called “Amaz- „Чудесниот свет на хералдиката“. Набргу потоа, по ing World of Heraldry”. Shortly after, at the request of барање на претседателот на Република Македонија, the President, Gjorge Ivanov, MHS was comissioned Ѓорге Иванов, МХЗ се зафати и со дефинирањето to define the insignia of the Office of the President. на инсигниите на институцијата претседател. The team included President Jovan Jonovski, Secretary Тимот го сочинуваа претседателот Јован Јоновски, Petar Gajdov and Stojanče Veličkovski. Veličkovski секретарот Петар Гајдов и Стојанче Величковски. had several interviews in the printed and electronic Величковски имаше и неколку интервјуа во пишаните media regarding the initiative for popularization of и електронските медиуми за иницијативата за the Macedonian Oak (Quercus Macedonica) as a floral популаризација на македонскиот даб (Quercus Mace- symbol of Macedonia. donica) за флорален симбол на Македонија. Next was the work on the Coat of Arms of the Mac- Потоа следуваше и работата на грбот на Македонската edonian Orthodox Church, this time in a team that, православна црква, овој пат во тимот покрај хералдот beside the herald, included the heraldic artist Stojanče беше и хералдичкиот уметник Стојанче Величковски. Veličkovski. More detail on these two projects can be Поопширно за овие два проекта можете да прочитате found in articles published in this issue. во објавените написи во овој број. After the initiative to remove the five-pointed star По објавувањето на иницијативата за отфрлање на from the State “Coat of Arms”, many articles, inter- ѕвездата од грбот, следуваа многу написи, интервјуа, views and comments followed, but MHS was not коментари, но сепак МХЗ не беше официјално officially contacted by the authorities in connection контактирано од надлежните органи во врска со with the change of the Coat of Arms of the Republic промената на грбот на Република Македонија. of Macedonia. Следуваа и две гостувања, првото во февруари на д-р Two visits took place. In February we received Dr. Стојан Антонов, веќе добро познат на македонската Stoyan Antonov, already well known to the Macedo- хералдичка јавност, кој веќе неколкупати гостувал со nian heraldic public with several of his lectures. Later своите предавања. Второто беше на проф. д-р Иван we had the honour of welcoming Dr. Ivan Balta from Балта од Осиек, Хрватска. И двајцата се здобија со Osijek, Croatia. Both experts received honorary mem- почесно членство. berships in MHS. Во рамките на меѓународната соработка, делегација As part of the international cooperation of the Soci- од МХЗ беше присутна на Годишното собрание на ety, a delegation from MHS was present at the Annual Бугарското хералдичко и вексилолошко друштво. Assembly of the Bulgarian Heraldry and Vexillology МХЗ аплицираше за членство во Меѓународната Society. MHS applied for membership in the Inter- конфедерација за хералдика и генеологија и се очекува national Confederation of Heraldry and Genealogy дека ќе биде примена на Годишното собрание на and is expected to be admitted as full member at the конфедерацијата, кое ќе се одржи во рамките на 29. General Assembly of the Confederation to be held Меѓународен конгрес на хералдички и генеолошки within the 29th International Congress of Genealogi- науки во Штутгарт, Германија, во септември 2010 cal and Heraldic and Sciences in Stuttgart, Germany, година. in September 2010.

3. Средба со Претседателот на Република Македонија, donia, Gjorge Ivanov. Ѓорге Иванов. 4. Meeting with members of the Synod of the Orthodox 4. Средба со членови од синодот на МПЦ, Архиепископот Church, Archbishop k. k. Stefan, and Bishops Metodij and г.г.Стефан, и владиките Методиј и Климент. Kliment. 5. Плакатите за предавањата на д-р Стојан Антонов. 5. Posters on the lectures of Dr. Stoyan Antonov. 6. Од предавањето на д-р Иван Балта (првиот од лево) – 6. The lecture by Dr. Ivan Balta (first left) - Posters for lecture. плакатот за предавањето.

септември 2010 Македонски Хералд, бр. 4 23 Хералдички регистер Heraldic Register Во овој број ви претставуваме In this issue we present three Arms три грба, изработени пред deviced before estabnlishment of the официјализирањето на грбовиот heraldic Register in September 2004. регистер во септември 2004 година. These arms have some characteristics Овие грбови имаат и карактеристики that are not in line with the new re- кои не се во согласност со новиот gister policy, but are represent here регистер, но поради историчност ги because of historicity. претставуваме тука. The first one is of Darko Angelov, Првиот е на Дарко Ангелов, во currently Ambassador of the Repu- моментов амбасадор на Република blic of Macedonia in Hungary. Arm Македонија во Унгарија. Грбот е devised in 2002. Arms: Per pale Or изработен 2002 година. Блазон: and Gules, to dexter a depiction of the Расечен злато и црвено. Десно Archangel Michael proper to sinister Архангел Михаил, лево лав кој во a lion rampant holding a globe in its левата рака држи шар, двете златни. dexter paw in base overall a two-ar- Во подножје мост сребрен. ched stone bridge argent. Мантија: златно-црвена. Crest: A Sun in splendour. Челенка: Златно сонце Motto: Per aspera ad Sole (Throu- Мото: Per aspera ad Sole (Преку gh thorns to the Sun) трње до сонцето) Note: The statute of arms register Забелешка: Со статутот на enacted in 2004, strongly discourages грбовиот регистер донесен 2004 год., the use of the Sun of Vergina and its силно се обесхрабрува употребата variations, and Gules lion rampant Or на сонцето од вергина и негови in personal arms. These are conside- варијации, како и златниот лав на red national and state symbols that црвена подлога во лични грбови. historically were used as such. Овие се сметаат за државни симболи The second is the Arms of Andreja кои историски се употребувале со Stefanovski, deviced in 1997.Arms: таков предзнак. Gyronny of eight Azure and Purpure Вториот грб е на Андреја Стефа­ on a saltire argent overall between новски, изработен 1997 година. two lions heads facing to dexter and to Блазон: Вртешка сино и пурпурно. sinister respectively in chief a lion’s На андреев крст сребрен помеѓу две head crowned all langued Gules and лавовски глави откинати свртени in base an anchor Or a Jerusalem со тилот и крунисана иста во чело Cross also Gules. и котва во подножје, сите златни, Crest: A wreath of leaves Vert and ерусалимски крст црвен. Stars Or overall an open scroll gold. Мантија: Сино-бела Mantling: Azure doubled argent. Челенка: На венец зелен ѕвезди Semper Fidelis (Always faithful) златни. Над се свиток. The third Arms is of Bojan Simov- Мото: Semper Fidelis (Секогаш ski, deviced in 2003. Arms: Bleu-ce- верен) leste a rayed Sun Or surmounted by a Третиот грб е на Бојан Симов­ pile reversed dancetty vert. ски, изработен 2003 година. Crest: A Gray Bear holding a Glo- Блазон:Светло сино, сонце со be all proper. дивергентни зраци златно. Подножје Mantyling: Vert doubled Or. пилесто подигнато зелено. Motto: Terra nostra (Our land.) Мантија: зелено-златна. Челенка: Сива мечка со глобус во Блазон и емблазон, предните шепи двете природни. македонскиот хералд Deviced and emblazoned by the Мото: Terra nostra (Наша земја). Herald of Macedonia