Libro De Estilo Do Concello De Santiago

Libro de estilo do Concello de Santiago

Departamento de Lingua Concellaría de Política Lingüística Concello de Santiago de Compostela Autoría Edición © Departamento de Lingua Reverso SL Concellaría de Política Lingüística Rúa da Rosa, 42-3C Concello de Santiago de Compostela 15701 Santiago de Compostela Praza do Obradoiro s/n Tfno. 981 936 750 Tfno. 981 542 409 www.reversoweb.com

Todos os dereitos reservados. Non se permite a reproducción total ou parcial deste libro, nin a súa incorporación a un sistema informático, nin a súa transmisión en calquera forma, sexa este electrónico, mecánico, por fotoco- pia, por gravación ou outros métodos, sen o permiso por escrito dos autores e dos editores.

Editor Xoán Antón Lado Lago

Asistentes de edición Carlos Ramos Santos Xosé Antonio Formoso Lado Anxo Otero Montero Xosé Manuel Vidal Barral

Deseño gráfico ocumodeseño

Imprime Litonor

DL: C 1624-2007

Agradecementos O Departamento de Lingua do Concello de Santiago quere agradecer a colaboración na concepción desta obra a Carlos Díaz Abraira, Xabier Ferreira Fernández, Xermán García Cancela e Xusto Rodrí- guez Río. Moitas grazas polas vosas orientacións e a vosa lectura atenta sobre os contidos. Agarda- mos que o resultado final vos compraza. Agradecemos tamén o traballo de coordinación de todos os participantes nesta obra: autores, editor, especialistas…; que inicialmente realizou a cooperativa Cidadanía. Tampouco queremos esquecernos aquí de todas aquelas persoas que iniciaron o proxecto de creación deste Libro de estilo co seu traballo diario neste Departamento de Lingua. Concellaría de Política Lingüística do Concello de A Santiago, comprometida de vello co proceso de nor- malización lingüística, impulsou a sinatura dun convenio de colaboración coa Deputación da Coruña en setembro de 2006 co obxecto de realizar dúas campañas pioneiras na difusión e promoción da lingua galega. A primeira des- tas campañas, dirixida a lembrar e colaborar coas boas prácticas lingüísticas na Administración municipal, marca como obxectivos acadar a implicación directa do persoal do Concello no proceso normalizador e mellorar a súa competencia lingüística. Desenvólvese, deste xeito, unha das medidas estratéxicas que se recollen no noso Plan de normalización lingüística: a elaboración e difusión dunha normativa lingüística e de estilo sobre a redacción da do- cumentación que desde esta Administración se emite.

É neste marco onde se encadra o Libro de estilo que presentamos, que comezou por ser un resumo de cuestións problemáticas ás que o persoal do Departamento de Lin- gua Galega lles daba solución no seu traballo diario de asesoramento lingüístico, e que acabou conformando un estruturado e novidoso volume de carácter divulgativo. Editamos, pois, esta obra coa pretensión de que se convir- ta nunha ferramenta útil para o traballo de todo o persoal da Administración local que empregue a lingua escrita, así como para colaborar co, cada vez máis intenso, movemen- to de renovación e modernización da linguaxe administrativa galega. Así, nesta primavera de 2007, agardamos que tanto esta obra como toda a campaña de que se rodea dean os seus froitos, consiga mellorar a calidade das comunicacións escritas de carácter administrativo e, polo tanto, lle permita á cidadanía compostelá gozar dunha Administración local moderna, eficaz e ao seu servizo que emprega o galego “con estilo” para relacionarse con ela en todos os ámbitos.

Manuel Portas Fernández Concelleiro de Política Lingüística

1 Acentuación

1.1 Regras xerais As formas verbais que levan algún pronome 1.1.1 Palabras polisílabas enclítico compórtanse • Agudas coma se fosen unha soa palabra para os efectos Acentúanse sempre cando son polisílabas e rematan en vogal, vogal + n, en vogal + s ou de acentuación. en vogal + ns. collémolos, démosllo, citación, resolucións, estrés, carné. escribirano, daranme, mantense. Non se acentúan cando a palabra remata en ditongo decrecente (seguido ou non de n ou s) ou noutra consoante que non sexa n nin s. As formas verbais ademais, acabou, comeu, elixiu, papeis, anel, cortar. con acento diacrítico consérvano cando levan • Graves soldadas un pronome Acentúanse cando rematan en consoante diferente de n, s ou en grupo consonántico átono enclítico, aínda que non lles corresponda diferente de ns. seguindo as regras xerais móbil, carácter, mísil, réptil, bíceps, clímax [ks], palpábel. de acentuación para as formas polisílabas. Tamén se acentúan as palabras graves con ditongo decrecente na última sílaba. éche, dáme, pórlle. amábeis, comsumíbeis, cuestionábeis.

Non se acentúan cando rematan en vogal, vogal + n, vogal + s, vogal + ns. Os verbos derivados de pór non levan acento gráfico. lapis, escriben, dolmen, canons. compor, depor, propor… • Esdrúxulas Levan sempre acento gráfico. esdrúxula, tónica, lóxico, ridículo. 1.1.2 Palabras monosílabas Por vía da regra, as palabras monosílabas non levan acento gráfico en galego. Así: mel, pel, can, fe, xa, la, rei, man, sol, ver, ter. Soamente levarán aquelas formas en que se utilice o acento diacrítico para distinguir dúas palabras que teñan a mesma forma mais diferente significado. (Vid. 1.1.7 Acentua- ción diacrítica) 1.1.3 Palabras compostas • Palabras compostas que se escriben xuntas Para os efectos de acentuación seguen as regras de acentuación das palabras polisíla- bas. baloncesto, cabodano, xordomudo, gardacostas. socioeconómico, pasamáns, antiaéreo, vicecónsul.

A redacción administrativa 7 • Palabras compostas que se escriben con guión Soamente levarán acento naqueles Conservan a acentuación nas palabras que a compoñan, segundo o caso. casos en que exista teórico-práctico, físico-químico, lúdico-festivo. ambigüidade e caiban varias interpretacións. 1.1.4 Adverbios rematados en -mente dime que queres (‘dime que SI queres’) • Aínda que noutros idiomas poden acentuarse, en galego nunca levan acento gráfico dado que se consideran graves para efectos de acentuación. dime qué queres (‘dime graficamente, habilmente, teoricamente, eticamente. QUE COUSA queres’) 1.1.5 Pronomes interrogativos e exclamativos Non se acentúan cando • Nunca levan acento nas construcións interrogativas e exclamativas directas. se precise marcar o ditongo entre i e u onde ides ir mañá?, canto falta para a xuntanza?, como se redacta un correo e.? con h intercalado: • Tampouco levan acento nas construcións indirectas. prohibo, cohibe. díxome cando viña, contoume canto sufrira, viches como o fixo. 1.1.6 Latinismos e estranxeirismos • As palabras estranxeiras de circulación habitual, estean ou non adaptadas, seguen as regras de acentuación do galego. sóftware, hándicap, fútbol, módem. • As formas rematadas en y reciben o mesmo tratamento ca as rematadas en i: spray, whisky, rugby, sexy. • Poderase prescindir de acento gráfico mantendo a grafía orixinaria cando exista conciencia clara de que se trata dun estranxeirismo, caso no que irán escritas en cursiva. marketing, mobbing, curriculum. 1.1.7 Acentuación de ditongos e tritongos • Nestes casos o acento colócase sempre na vogal forte (a, e, o), aberta e tónica.

ái tráiler, náiade áu áureo, cáustico, hidráulico éi béisbol, aprovéitase, quéixanse éu éuscaro, terapéutico, farmacéutico óu axóuxere, tróuxoo, amosóunolo ói cóidame, fóiselle, adóitase iá asiático, cotián, diálogo ié diérese, diésel, soviético ió resolución, periódico, filólogo uá cuádruplo, truán, cuántico ué pantagruélico, puérpera uó quórum, vacuómetro • Os tritongos levan acento gráfico cando lles corresponde segundo as regras xerais de acentuación, anteriormente enunciadas: cambiéillelo, fraguóuselle, etc. 1.1.8 Acentuación de i e u en hiato • Non se acentúan cando as vogais se pronuncian na mesma sílaba; é dicir, cando se trata de ditongos. moito, pouco, cantou, triunfo, seguiu. • Acentúanse cando dúas vogais se pronuncian en sílabas diferentes e a intensidade do acento recae no i ou no u. aínda, saír, túa, miúdo, país, xuízo.

8 Problemas habituais de ortográfía e gramática | Acentuación 1.1.9 Acentuación diacrítica Lembra que en galego á (a + a artigo e subst.) a (artigo; pron.; prep.) deben acentuarse ás (a + as artigo e subst.) as (artigo; pron.) todas as palabras que rexan estas regras de bóla (‘esfera’) bola (‘peza de pan’) acentuación xa sexan cá (ca + a) ca (conx.) escritas en minúsculas chá (‘plana’) cha (che + a) ou en maiúsculas. chás (‘planas’) chas (che + as) có (ca + o) co (con + o) cós (ca + os) cos (con + os) cómpre (‘é mester’) compre (‘merque’) cómpren (‘son mester’) compren (‘merquen’) dá (pres. imp. de dar) da (de + a) dás (pres. de dar) das (de + as) dó (‘compaixón’) do (de + o) é (pres. de ser) e (conx.) fóra (adv.) fora (antepret. de ser e ir) má (‘ruín’) ma (me + a) más (‘ruíns’) mas (me + as) máis (adv. e pron.) mais (conx.) nó (‘atadura’) no (en + o) nós (pron. tónico; pl. de no) nos (pron. átono; en + os) ó (a + o) o (artigo; pron.) ós (a + os) os (artigo; pron.) óso (‘parte do corpo’) oso (‘animal’) pé (‘parte do corpo’) pe (‘letra’) póla (‘rama’) pola (‘galiña nova’; por + a) pór (‘poñer’) por (prep.) présa (‘apuro’) presa (‘prendida’; ‘presada’) sé (‘sede eclesiástica’; imp. de ser) se (conx.; pron.) só (adv. e adx.) so (prep.) té (‘infusión’) te (pron.; ‘letra’) vén (pres. de vir) ven (pres. de ver; imp. de vir) vés (pres. de vir) ves (pres. de ver) vós (pron. tónico) vos (pron. átono)

Problemas habituais de ortográfía e gramática | Acentuación 9 2 Alteracións gráficas frecuentes

2.1 b e v

Levan B Levan V abelá birollo escornabois prebe acevo avultamento cova eivar acivro avultar acubillar bisbarra faba rabada acubillo covarde envorcar acovardado cadaval covardía bitola fibela rebentar adubar bogada envurullar acovardar cádavo chuvasco envurullo gabear reboredo adubo boina gabián adival canaveira chuvia ervella avarento caravel ribeira alba bolboreta gobelete robaliza chuvieira ervello avaro caraveleira devagar albo bordo gobernar rodaballo alboio escaravello aviar caveira devalar escarvar avó bubela goberno roibo almorábide caverna devalo esvarar avoa corvear devecer bufarda lambeteiro rubio arrabalde esvelto avoengo corveta devesa fervenza avogado bulebule marabedí sabugo asubiar corvo eiva gaivota ávrego (‘vento do sudoeste’) bulicio marabilla sabugueiro bafo cotovía eivado garavanzo gavacho vaga varredor cabido marabillar sarabia baleiro vermello gravar vagar varrer verniz gravata vago carballal marabilloso suburbio berbequí varudo vernizar laverca vaidade varxa verroallo carballeira móbil trabe berce carballo louvanza vaíña vasca verza louvar vaira (‘depósito mobilidade trebón berregar cenobio de auga para o rego’) vascallo vesgo navalla móbel trobador berro cobertor néboa vaixela vascullo vieira noivado valado vasoira trobar bévera cobiza óboe xabaril bico voga noivo valga vasquiña vogar ouvear varanda chiba orballar xouba bidueiro chibo veado voíña pavillón varcia veiga voitre pelve percebe zamburiña billa debandar vargado vento vurullo pelviano vareixa vendaval pobo birlo debandoira polbo vorcalladas (ás) pelvímetro varga ventada vulto • Formas homófonas con b e v

Abalar / avalar • Abalar, mover, abanar. • Avalar, dar un aval. O vento do norte abalaba as árbores. Preciso que me avalen para que me concedan o crédito.

Bacante / vacante • Bacante, sacerdotisa de Baco. • Vacante, cargo por cubrir. As bacantes eran as sacerdotisas Hai unha praza vacante no do deus do viño. Servizo de Ordenación.

Bacilo / vacilo • Bacilo, bacteria. • Vacilo, do verbo vacilar. Os bacilos provocan a tuberculose. Vacilo e acabo por elixir mal.

Baga / vaga • Baga, froito. • Vaga, onda. Andaban procurando bagas de teixo. Quedou durmido e unha vaga enorme molloulle a toalla.

10 Problemas habituais de ortográfía e gramática | Alteracións gráficas frecuentes Balor / valor • Balor, mofo. • Valor, coraxe, validez, prezo. O queixo colleu balor É preciso moito valor por deixalo ao aire. para seguir adiante. Era unha alfaia de moito valor.

Bascular / vascular • Bascular, oscilar, descargar. • Vascular, pertencente ou relativo aos va- sos, particularmente os sanguíneos. Bascularon a grava na estrada. Tecido vascular.

Basta / vasta • Basta, dobra inferior na roupa. • Vasta, extensa, ampla. Esa saia quédalle grande, Era unha persoa con vasta precisa unha basta. experiencia para o posto.

Basto / vasto • Basto, espeso, groseiro, vulgar. • Vasto, extenso, amplo. A sopa estaba moi basta. Os animais corrían ceibos polas vastas terras do pazo. Era moi basto no falar.

Bela /vela • Bela, bonita, fermosa. • Vela, peza de lona dun barco, acción de velar, velorio. Escoitaron unha bela composición. Soñaba con ter un barquiño de vela. A vela do finado fíxose moi longa.

Ben / ven • Ben, convenientemente, beneficio, patri- • Ven, terceira persoa de plural do verbo monio, pertenzas, propiedade. ver, imperativo de vir. Estivo moi ben. Non ven con claridade por causa da miopía. Facíao polo seu ben. Eses foron os bens que herdou.

Bola / vola • Bola, pan circular, pastel, torta, bica. • Vola, contracción do pronome vos e a. Foi por unha bola de pan centeo. Contoulles que vola trouxera ela.

Bolo / volo • Bolo, molete, pan, grumo. • Volo, contracción do pronome vos e o. Non sei se nos chegará un Se non volo trouxo, pedídello. bolo de tres cuartos. O amoado das filloas tiña bolos.

Bota / vota • Bota, calzado alto, recipiente de coiro • Vota (con o aberto), do verbo votar. para beber (con o aberto); sementeira, abrocho, rebento, botón (con o fechado). Mercou unhas botas de montaña. Preguntoulle a quen vota nas eleccións autonómicas. Levaban o viño nunha bota. Cadrou pola bota do millo.

Problemas habituais de ortográfía e gramática | Alteracións gráficas frecuentes 11 Haber / a ver • Haber, infinitivo do verbo haber. • A ver, preposición a + verbo ver. Ten que haber un motivo. A ver se atopamos un motivo.

Nobel / novel • Nobel, premio. • Novel, inexperto, novato, principiante. Aínda non se fala dos candidatos Cando o do accidente aínda ao Premio Nobel de Literatura. era condutor novel.

Rebelar / revelar • Rebelar, alzarse, amotinar, sublevar; dis- • Revelar, descubrir, desvelar, facer visí- crepar, protestar, enfrontarse. beis as películas fotográficas. Rebeláronse os reclusos Reveloulle un segredo de anos. daquel cárcere. Levei a revelar a película Rebelouse contra unha decisión daquela viaxe. que consideraba inxusta.

2.2 h dubidosa • Teñen h- inicial hamaca, harén, harmonía, harmonio, harmonizar, harmonioso, harpía, hasta (en todas as súas acepcións: pau, lanza, mastro, corno), hedra, helmo, hendecasílabo, herba, hexágono, home, horta, hoxe, húmido, e os nomes propios Helena e Henrique • Non teñen h- inicial arpa, arpón, ermitán, ermo, inchar, inchazón, irmán, irto, oco, ombro, ombreiro, orchata, orfo, orfanato, óso, ovo, úmero; as preposicións ata e até e as interxeccións de ánimo ou sorpresa ala e de saúdo ola • Teñen -h- intercalado aprehensión, aprehensivo (derivados de aprehender), filharmonía, filharmónica (derivados de harmonía), coherente, coherencia, cacahuete, exhaustivo, vehículo • Non teñen -h- intercalado alelí, baía, desinchar (derivada de inchar), exorbitante, exuberancia, exuberante, prénsil, transeúnte, truán, vaído; os adverbios aí e velai; o nome propio Xoán • Verbos con h Comezan por h- os seguintes verbos: haber, habitar, habilitar, habituar, halar, harmonizar, herdar, hibernar, hidratar, hipnotizar, homenaxear, homologar, honrar, horrorizar, hospedar, hospitalizar, humanizar, humedecer • Palabras derivadas Escríbense con -h- intercalado as palabras derivadas de bases que levan h- inicial, á que precede un prefixo (in-, an-, des-, pan-, re-, etc.): anhídrido, anhidrita, coherdar, deshidratar, deshonrar, inhábil, inhabilitación, inhalación, inherente, inhóspito, inhumano, panhelénico, rehabilitar Algunhas palabras conservan o -h- medial latino: anhelar, anhelo, coherencia, cohibir, exhalación, exhausto, exhibición, exhortar, prohibir, vehemencia, vehículo

12 Problemas habituais de ortográfía e gramática | Alteracións gráficas frecuentes • Familia léxica Existen palabras que Se unha palabra leva h toda a familia léxica o levará tamén: posúen dobre grafía e que se escriben indistintamente adherir, adherente, adherencia, adhesivo, habitar, habitación, habitábel, cohabitar, con h ou sen h a palabra deshabitar, harmonía, harmónico, harmónica, harmonizar, harmonioso, alcohol, ou alcol, aínda filharmónica, herdar, herdanza, desherdar, honra, honroso, honrado, deshonrar que os derivados se • Interxeccións forman preferentemente sobre alcohol: Algunhas interxeccións de orixe onomatopeica levan h: alcohólico, alcoholemia, ah, eh, oh (tamén o), hum, ho, hurra, hostia alcoholismo Non levan h: ai, ou, ala, ale, arre, upa

2.3 s e x • Escríbense con s escavar, escepticismo, escéptico, escisión, esclusa, escorrer, escrutar, esculcar, esdrúxula, espectacular, espectáculo, espectador, espiar, espléndido, esplendor, espoliar, espontáneo, espremer, estender, estranxeiro, estrañar, estratexia, Estremadura, estro, mistificar Dentro dunha mesma familia léxica normalmente as palabras escríbense igual: escavar, escava, escavación, escavadora, espoliar, espolio, estrañar, estraño, estrañeza, estrañamento, estranxeiro, estranxeiría, estranxeirismo, escusa, escusar Malia isto, en ocasións non coincide a solución de palabras da mesma familia léxica, por seren unhas formas patrimoniais (e consecuentemente grafadas con s) e outras formas cultas (grafadas con x). Así: estender / extensión, extenso, extensivo, extensor, estremar (delimitar un terreo), estremo, estrema (linde dunha propiedade), estremeiro / extremar, extremo, extremidade, extremoso, extremismo • Palabras que se distinguen polo par de opostos s / x Opóñense por levaren s ou x [ks]: esotérico (oculto, reservado aos iniciados) / exotérico (común, accesíbel), esperto (sen durmir) / experto (coñecedor), espiar (asexar) / expiar (pagar por unha culpa), esterno (óso do peito) / externo (de fóra), estirpe (liñaxe) / extirpe (do verbo extirpar; extrae, arrinca), estrema (linde) / extrema (máxima), estremar (facer lindes) / extremar (levar ao extremo), laso (liso, canso) / laxo (frouxo), misto (fósforo) / mixto (mesturado, de distinta clase, dos dous sexos), sesta (sono) / sexta (ordinal), testo (tapa da pota, vaso para as plantas) / texto (escrito de certa extensión) Distínguense por levaren s ou x [s]: diso (contracción de de + iso) / dixo (do verbo dicir), fuso (instrumento que serve para fiar, división horaria) / fuxo (do verbo fuxir), foso (escavación que rodea unha fortaleza) / foxo (fochanca, trampa, beiravía), soán (vento do sueste) / Xoán (nome propio), suízo (helvético, de Suíza) / xuízo (sentido, criterio, acción xudicial)

2.4 m, n e ñ • Casos dubidosos

Aboar / abonar • Aboar (v.): acreditar, garantir, facer bo; • Abonar (v.): subscribir. pagar. O perito aboou a súa sinatura. Aboneime ao ciclo de cine para todo o mes. Temos que aboar un suplemento por atraso no pagamento.

Problemas habituais de ortográfía e gramática | Alteracións gráficas frecuentes 13 Area / arena • Area (subs.): gran. • Arena (subs.): espazo central do circo, da praza de touros. Volveu cos pés cheos de area da praia. Naquela película vimos varias mortes sobre a arena do Coliseo.

Luar / lunar • Luar (subs.): luz da lúa. • Lunar (adx.): relativo á lúa; (subs.): mancha. Quedaba unha fermosa noite de luar. Segundo o ciclo lunar estamos en minguante. Tiña un lunar no lombo.

Serea / serena • Serea (subs.): ser fantástico, metede • Serena (adx.): tranquila. peixe, metade muller. O canto da serea facía Permaneceu serena a tolear os mariñeiros. pesar da presión.

Soar / sonar • Soar (vbo.): producir un son. • Sonar (subs.): aparello de detección sub- marina. Volverá soar aquela melodía. O sonar emprega ondas acústicas para detectar obxectos somerxidos.

Xeral / xeneral • Xeral (adx.): común. • Xeneral (subs.): militar. A vaga de frío era xeral. O xeneral ordenou o avance das tropas.

Sono / Soño • Sono: estado do que dorme. • Soño: o que un imaxina durante o sono, desexo, aspiración. Voume ir deitar que teño moito sono. Tivo un mal soño. Ese é un soño difícil de alcanzar. • Dúbidas e erros frecuentes no emprego das nasais Hai algúns casos en que se produce a confusión de n e ñ, fundamentalmente por influxo da forma castelá. Levan n: albanel, cabana, cano, canón, canoto, dano, dona, enganar, engano, escano, gana, inocente, pano, pestana, sinal, xardineiro Levan ñ: liñaxe, liñaza Teñen dobre grafía: ganar / gañar ganador / gañador Rematan en -iño, -iña: comiño, daniño, liño, mesquiño, pergamiño, setemesiño, O Carballiño, marquesiña (marquesa pequena e cuberta instalada nas paradas de autobús)

14 Problemas habituais de ortográfía e gramática | Alteracións gráficas frecuentes Rematan en -ino, -ina: Consoante / consonante divino, cortina, esquina, gasolina, oficina, rapina, medicina (e medicinal, fronte ao patrimonial menciña) Consoante (subs.): As formas abreviadas ‘san’ As seguintes formas cultas non conservan o -n final: e ‘gran’ empréganse diante dos nomes que abdome, certame, crime, ditame, exame, glute, imaxe, lique, marxe, comezan por consoante. orde, orixe, pole, réxime, seme, tafetá, virxe, vexame, xerme

Non levan -n- intervocálico as seguintes palabras: Consonante (adx.): A rima daquela cantiga abotoar, ameaza, ameazar, ameazador, ameazante, amoestar, amoestación, era consonante. amontoar, amontoado, apisoar, apisoadora, areal, areoso, areeiro, avea, balea, cadea, cadeado, encadear, encadeamento, campá, campaíña, cardeal, comadroa, conter, contido, coroar, deostar, deostado, doar, doazón, doador, empadroar, padroado, empadroamento, enseada, enxaboar, estrea, estrar, reestrear, freo, frear, desenfrear, refrear, galardoar, galardoado, lagoa, latoeiro, limoeiro, limoada, perdoar, perdoábel, imperdoábel, pregoar, pregoeiro, saba, serea, terreo, terreal, vaidade, vaidoso Levan -n- intervocálico: abandonar, acondicionar, apaixonar, centena, centenario, condena, condenar, condenado, escena, escenario, ordenar, desordenar, prisioneiro, semana, sereno, sirena, trono, zona

Problemas habituais de ortográfía e gramática | Alteracións gráficas frecuentes 15 3 Xénero e número: casos dubidosos

3.1 O xénero Proporcionar unhas pautas para o uso do xénero é unha tarefa ardua e complexa. A seguir, relacionamos unha serie de pautas que poden servir de axuda para resolver casos.

3.2 Pautas de uso • Os substantivos rematados en -o son, na súa maioría, masculinos, pero hai excepcións como dínamo, libido, tribo, foto, radio, moto, polio, que son femininos. • Tamén son masculinos os rematados en -o tónico: avó, nó, capó, dó… • Son femininos a maioría dos substantivos rematados en -a: asma, auga, etc.; aínda así, hai un gran número deles como día, mapa, planeta, albará…, que son masculinos. • Tamén son femininos a maioría dos rematados en -a tónico. • Hai substantivos rematados en -e que son masculinos: leite, sangue, dote, tomate, etc., e hainos que son femininos: liberdade, apócope, fraude, árbore, ponte, fonte… • Os rematados en -axe, -uxe, son femininos, a non ser garaxe, traxe e paxe que son masculinos, e personaxe, que pode ser masculino ou feminino. • Os rematados en -me son masculinos: friame, legume, queixume…, coa excepción de fame, síndrome, servidume, mansedume, que son femininos. • Os procedentes da terminación grega -tis/-sis son femininos: a dose, a análise, a pa- réntese, a hepatite, etc. • Cando o substantivo remata en -e, i e u tónico é masculino: rubí, carné, chalé; excepto en fe, mercé, sé, que son femininos. • Os substantivos rematados en -ón, -án, -ín, -ún son masculinos. Man e as palabras rematadas en sufixo ción- , -sión, -zón son femininas. Fin é feminino cando indica ‘final’ e masculino cando significa ‘finalidade’. Os rematados en -ín forman o feminino en -ina, excepto ruín que é invariábel. • Algúns xentilicios galegos poden conservar a súa forma dialectal -ao/-á: arnoiao / arnoiá; burelao / burelá; courelao / courelá; caldelao / caldelá (Castro Caldelas); dezao / dezá; lancarao / lancará; limiao / limiá; mariñao / mariñá; etc. Pola mesma razón ad- mítese tamén a forma feminina dialectal en -án: unha carnotán, unha fisterrán, unha muradán, etc. • Son maioritariamente masculinos os substantivos rematados en -én, mesmo se son graves: himen, dolmen. Mais son femininos: roibén, humedén, mourén, choquén, rouquén, carvén, coxén. • Cando o substantivo remata en -l, o xénero é maioritariamente masculino: funeral, mel, papel, cal, cartafol, sinal, etc., mais son femininas as formas pel, moral, semifinal, reitoral, espiral, patronal, bacanal.

16 Problemas habituais de ortográfía e gramática | Xénero e número: casos dubidosos • Os substantivos rematados en -r son maioritariamente masculinos: candor, terror, labor, lecer. Son excepcións: flor, color, calor, dolor-dor, suor, baixamar, preamar, circular, etc. • Son masculinos os substantivos rematados en -s, agás lis e sífilis. • Os xentilicios en -es presentan un feminino en -esa: cambadés / cambadesa, norue- gués / norueguesa. Outros adxectivos tamén realizan o feminino do mesmo xeito: burgués / burguesa, montés / montesa etc. Pola contra existen algúns invariábeis: un estilo cortés / unha mirada cortés. Aínda que teñamos como referencia estas pautas, debemos ter en conta que existen algunhas formacións especiais en palabras de xénero feminino sobre a mesma base léxica; é o caso de: heroe / heroína, abade / abadesa, actor / actriz, emperador / em- peratriz, etc. • Existen tamén formas invariábeis que non presentan oposición de xénero: o/a cónxuxe, o/a atleta, o delfín (macho/femia), o congro (macho/femia). • Hai substantivos que cun só xénero gramatical poden designar seres dun ou doutro sexo (tamén chamados epicenos): vítima, lince, bebé, etc.

3.3 Principais problemas Os principais problemas que derivan nun uso incorrecto da concordancia de xénero no substantivo ou na utilización de formas inadecuadas derivadas da interferencia do caste- lán no galego; así podemos atopar: Algúns exemplos de confusións frecuentes

*o aldraxe // a aldraxe *o suor // a suor *o análise // a análise *o viaxe // a viaxe *o árbore // a árbore *a be // o be *o arma // a arma *a cal // o cal *o armazón // a armazón *a cárcere // o cárcere *o arte // a arte *a costume // o costume *o augardente // a augardente *a couce // o couce *o aula // a aula *a cume // o cume *o ave // a ave *a dote // o dote *o avestruz // a avestruz *a eme // o eme *o calor // a calor *a ese // o ese *o canle // a canle *a fantasma // o fantasma *o color / cor // a color / cor *a leite // o leite *o corretaxe // a corretaxe *a masacre // o masacre *o dolor / dor // a dolor / dor *a mel // o mel *o eclipse // a eclipse *a milagre // o milagre *o fraude // a fraude *a nariz // o nariz *o fronte / frente // a fronte *a sal // o sal *o paisaxe // a paisaxe *a sangue // o sangue *o paraxe // a paraxe *a sinal // o sinal *o quilometraxe // a quilometraxe *a labor // o labor

Problemas habituais de ortográfía e gramática | Xénero e número: casos dubidosos 17 A pesar da súa aparencia: 3.4 O número caracol e aerosol non son compostos de col e sol, 3.4.1 Regras de formación de plural polo que os seus plurais • Palabras rematadas en vogal (tónica ou átona) ou en ditongo: forman o plural en -s: son caracois e aerosois mesa, mesas; irmá, irmás; café, cafés… Os estranxeirismos rematados en vogal forman o plural engadindo -s ou respectando a forma de plural de orixe: spray, sprays; hippy, hippys ou hippies. • Palabras rematadas en -r e -z: engade -es: mar, mares; calor, calores; luz, luces. Os estranxeirismos adecúanse á regra xeral (palier, palieres; somier, somieres; dólar, dó- lares), a non ser en formas pouco integradas coma: póster, posters ou pósteres; gángs- ter, gángsteres ou gangsters. • Palabras rematadas en -s e -x [ks]: as agudas engaden -es: deus, deuses, compás, com- pases…, a non ser as que rematan en grupo consonántico coma luns que son invariá- beis as formas que rematan en -x: son invariábeis: fax, unisex as graves e esdrúxulas acabadas en -s ou -x [ks] son invariábeis: lapis, martes, mércores, tórax, clímax, etc. • Palabras rematadas en -n: engaden -s: can, cans; lambón, lambóns; lacazán, lacazáns; dolmen, dolmens; mitin, mitins, etc. • Palabras rematadas en -l: monosílabas: engaden -es: cal, cales; el, eles; fel, feles; gol, goles; sal, sales; sol, soles, etc. – Polisílabas: o -l substitúese polo morfema -is: animal, animais; cruel, crueis; aval, avais; control, controis; azul, azuis, etc. – Palabras compostas en que o segundo elemento é algún dos monosílabos citados, fan o plural en -les: (ollomoles, chuchameles, papasoles, cartafoles, mirasoles…). O plural de el é eles e de aquel é aqueles. As palabras graves rematadas en -l engaden -es: áxiles, difíciles, útiles, cónsules… Exceptúase desta regra a terminación -bel que fai o plural en -beis. • Palabras rematadas noutras consoantes: son case todas estranxeirismos ou cultis- mos, e forman o plural engadindo -s: clubs, pubs, fracs, smókings, complots, robots, sprints, tests, clips, etc.

18 Problemas habituais de ortográfía e gramática | Xénero e número: casos dubidosos 4 Os tratamentos protocolarios

Neste campo non podemos falar de normativa lingüística, senón de costumes sociais con tradición histórica. Actualmente, este tipo de tratamentos están a desaparecer dos FÓRMULA DE USO. documentos administrativos cotiáns. Recoméndase usar os tratamentos protocolarios só Tratamento + nome e apelido/s, cargo en documentos solemnes coma o saúdo ou a invitación. Exemplo: Excma. Sra. O tratamento administrativo xeral é de vós Dona María Agrafoxo, 1. Uso de abreviaturas conselleira de Traballo Ou ben cargo, tratamento De se utilizaren abreviaturas nos tratamentos, teranse que escribir con maiúscula inicial. + nome e apelido/s Por exemplo: Exemplo: A conselleira Ilustrísimo Señor (Ilmo. Sr.) de Traballo, Excma. Sra. 2. Persoas con dobre tratamento protocolario Dona María Agrafoxo Polo que respecta ás persoas que poden ter un dobre tratamento protocolario, cómpre ASPECTOS QUE SE usar o tratamento protocolario superior. Por exemplo, en Cataluña teñen un tratamento DEBEN TER EN CONTA específico para designar algúns cargos autonómicos, Moi Honorábel Señor e Honorábel Señor. Se un ex-presidente do parlamento de Cataluña, que ten o tratamento de Moi O artigo poderá Honorábel Señor é tamén deputado (Honorábel Señor), corresponderalle o tratamento empregarse ou omitirse de Moi Honorábel Señor por ser este un tratamento maior. en tratamentos coma (a) Súa Maxestade, (a) Súa 3. Persoas con dobre cargo Excelencia, recomendamos que se utilice a forma con Nos casos de persoas que ocupen cargos con tratamentos diferentes, cómpre empregar artigo (Vid. 4.1 Relación de a forma do cargo en virtude do que nos diriximos nese momento. Por Exemplo: tratamentos protocolarios). Se un alcalde dunha cidade de menos de 100.000 habitantes é ao mesmo tempo o presidente dunha Deputación Provincial, tratarase de Señoría se vai en condición de alcalde e de Excelentísimo Señor se vai en condición de presidente da Deputación Provincial. 4. Tratamentos vitalicios Cómpre ter en conta que os tratamentos dos ex-presidentes da Xunta e do Parlamento, o dos ex-conselleiros e os dos ex-presidentes dos organismos territoriais escollidos por sufraxio son vitalicios.

4.1 Relación de tratamentos protocolarios MAXESTADE, S. M. (A ALTEZA REAL, S. A. R. Súa Maxestade), V. M. (A (A Súa Alteza Real) Vosa Maxestade) – príncipe de Asturias – rei de España e a raíña consorte – cónxuxe e fillos do príncipe de Astu- MAXESTADE IMPERIAL, S. M. I. rias (A Súa Maxestade Imperial), V. M. – infantes de España I. (A Vosa Maxestade Imperial) – emperador do Xapón

Ortografía e estilo | Os tratamentos protocolarios 19 EXCELENCIA ou – fiscal e maxistrados do Tribunal Su- EXCELENTÍSIMO SEÑOR premo (Excmo. Sr.) / EXCELENTÍSIMA – presidente da Audiencia Nacional SEÑORA (Excma. Sra.) – xefes de Estado e os seus cónxuxes – fiscal xeral do Estado – cónxuxes e fillos dos Infantes de – presidente e fiscais xefes do Tribu- España (agás que a S. M. o Rei lles nal Superior de Xustiza das comuni- outorgue outro) dades autónomas CASA DA SÚA MAXESTADE O REI CONSELLO DO ESTADO – xefe da Casa da S. M. o Rei – presidente e conselleiros – secretario xeral – secretario xeral – xefe do Cuarto Militar TRIBUNAL DE CONTAS PODER EXECUTIVO – presidente e conselleiros – presidente do Goberno COMUNIDADES AUTÓNOMAS – ex-presidentes do Goberno – presidentes dos consellos de Gober- no – vicepresidentes do Goberno – presidente, vicepresidentes e mem- – ministros e ex-ministros bros das mesas das asembleas par- lamentarias. – secretarios de Estado – conselleiros das comunidades autó- – subsecretarios do Ministerio de nomas Asuntos Exteriores – ex-presidentes – delegados do Goberno nas comunidades autónomas ADMINISTRACIÓN LOCAL PODER LEXISLATIVO – alcaldes dos municipios de gran po- boación segundo a Lei 57/2003 do – presidente do Congreso dos Deputa- 16 de decembro dos CARREIRA DIPLOMÁTICA – presidente do Senado – membros da carreira diplomática – vicepresidentes das mesas do Con- con rango de embaixador e minis- greso e do Senado tros plenipotenciados de primeira e – senadores (con carácter vitalicio) segunda clase. – deputados (teñen tratamento de Se- FORZAS ARMADAS ñoría pero o seu tratamento asemé- – capitán xeral llase ao dos anteriores) – capitán xeral da Armada TRIBUNAL CONSTITUCIONAL – xeneral xefe – presidente – tenente xeral e almirante – vicepresidente – xeneral da División e vicealmirante – vogais – xeneral da Brigada e contraalmiran- – maxistrados te PODER XUDICIAL OUTRAS AUTORIDADES E PERSOEIROS – presidente, vicepresidentes e vogais – presidentes e conselleiros do Conse- do Consello Xeral llo de Seguridade Nuclear – presidente do Tribunal Supremo – presidente e membros do Instituto – presidentes de Sala do Tribunal Su- de España premo

20 Ortografía e estilo | Os tratamentos protocolarios – presidentes e académicos numera- Superior de Xustiza da comunidade rios das oito reais academias autónoma – decanos dos colexios de avogados COMUNIDADES AUTÓNOMAS cuxa sede estea en capital de Tribu- – membros das asembleas lexislativas nal Superior de Xustiza da comunidade autónoma ADMINISTRACIÓN LOCAL – gobernador do Banco de España – presidentes das deputacións provinciais e cabidos insulares – posuidores da medalla de ouro ao Traballo – alcalde de capital de provincia ou cidades maiores de 100.000 habitan- – arcebispos (poden utilizar o de Reve- tes rendísimo Señor Arcebispo, ou ben o Excelencia Reverendísima, ademais – tenentes de alcalde dos municipios do de Excelentísimo e Reverendísi- de gran poboación segundo a Lei mo Señor) (Excmo. E Rvdmo. Sr.) 57/2003 do 16 de decembro – primados, patriarcas, decano do Tri- CARREIRA DIPLOMÁTICA bunal da Rota e Nuncios Apostóli- cos – conselleiro de embaixada – cabaleiros e damas do Colar e Gran- – ministros plenipotenciarios de ter- des Cruces e Colar das ordes civís e ceira clase militares FORZAS ARMADAS – grandes de España: duques e demais – tenente coronel e capitán de fraga- títulos con grandeza ta ILUSTRÍSIMO SEÑOR (Ilmo. Sr.) / OUTRAS AUTORIDADES E PERSOEIROS ILUSTRÍSIMA SEÑORA (Ilma. Sra.) – directores de instituto de Ensino ADMINISTRACIÓN DO ESTADO Medio – subsecretarios, secretarios xerais, – comendadores de número das ordes directores xerais, secretarios xerais civís técnicos – comisarios xerais de policía – secretarios xerais e xefes de Gabi- nete Técnico das delegacións do go- – Delegados de Facenda berno – marqueses, condes e vizcondes – subdelegados do goberno – bispos, auditores, defensor do víncu- – delegados insulares do Goberno lo e asesor de nuncio da Súa Santi- dade (os cargos eclesiásticos levas – interventor xeral da Administración detrás de Ilustrísimo o tratamento do Estado de Reverendísimo) – xefes superiores de Administración SEÑORÍA (S.ª) Civil e asimilados Este tratamento aplícase case exclusiva- – delegados rexionais e provinciais mente na cortesía xudicial e parlamenta- dos distintos ministerios ria PODER XUDICIAL PODER XUDICIAL – presidentes de sala, maxistrados e – xuíces de primeira instancia e ins- fiscais dos tribunais superiores de trución e xuíces de distrito e fiscais xustiza e das audiencias provinciais equiparados – secretario de Goberno do Tribunal – xuíces de paz e militares Supremo – vicesecretarios de Goberno e secre- – decanos dos colexios de avogados tarios da Sala do Tribunal Supremo se non están en capital de Tribunal

Ortografía e estilo | Os tratamentos protocolarios 21 – secretarios de Goberno dos tribunais BISPOS E ABADES MITRADOS: superiores de xustiza e audiencias – Ilustrísimo e Reverendísimo provinciais CANÓNIGOS: – secretarios dos xulgados de primeira instancia e instrución servidos por – Señoría, antepoñen aos seus nomes maxistrados Moi Ilustre Señor (M. I. Sr.) ADMINISTRACIÓN LOCAL PÁRROCOS: – alcaldes das cidades con menos de – Reverencia ou Reverendo Señor 100.000 habitantes IGREXA ORTODOXA GREGA – deputados provinciais O PATRIARCA: – secretarios de concellos de capitais de provincia – A Súa Beatitude FORZAS ARMADAS POPES (Sacerdotes): – coroneis e capitáns de navío – Reverendo (R.) e Monseñor (Mons.) OUTRAS AUTORIDADES E PERSOEIROS IGREXA ANGLICANA – títulos do Reino sen Grandeza de Es- ARCEBISPOS DE CANTERBURY e YORK: paña – A Súa Graza – barón BISPOS: – comendadores sinxelos de algunhas – Lord ordes civís CÓENGO: – cóengos dos cabidos (estes últimos levan nos textos escritos o trata- – Sir mento de Moi Ilustre Señor) SACERDOTES: EXCELENTÍSIMO E MAGNÍFICO – Reverendo SEÑOR (Excmo. e Magfco. Sr. /Excma. e Magfca. Sra.) IGREXA EVANXÉLICA – reitores das universidades PASTOR (Sacerdote): Ex. Excmo. Sr. Don Carlos Formoso, – Reverendo Reitor Magnífico da Universidade IGREXA XUDÍA de Santiago de Compostela O GRAN RABINO: TRATAMENTOS OFICIAIS DOS MEMBROS DAS IGREXAS – Excelencia IGREXA CATÓLICA RABINO: O PAPA: – Reverendo Señor – A Súa Santidade (S. S.) RELIXIÓN MUSULMÁ – Santo Pai Imán CARDENAIS: – Eminencia (Emcia.) – Reverendísimo (Rmo.) – Eminentísimo e Reverendísimo Dr. (Emmo. e Rmo.) ARCEBISPOS: – Excelentísimo e Reverendísimo

22 Ortografía e estilo | Os tratamentos protocolarios 5 Uso de maiúsculas e minúsculas

As letras maiúsculas adoitan distinguirse das minúsculas polo seu tamaño, pola súa forma e pola súa frecuencia, pois o habitual é que se escriba con letras minúsculas, reser- Ollo! Nos dígrafos vando as maiúsculas para outra finalidade dentro dos textos. unicamente se resalta en maiúscula o primeiro dos No entanto, nalgúns casos poderase poñer excepcionalmente unha palabra, sintagma, elementos: Ch, Gu, Ll, Qu. frase, oración, e incluso ás veces parágrafos, en maiúsculas porque resulte conveniente para resaltar certo tipo de informacións (Vid.). Lembra que os dígrafos nh e rr non teñen forma maiúscula inicial pois non poden aparecer ao 5.1 Xeneralidades comezo dunha palabra. Só se escribirán os A utilización das maiúsculas é unha das cuestións ortográficas máis controvertidas. Apa- dous elementos en rentemente existe certo caos e desorientación á hora de definir que vai en maiúsculas e maiúsculas cando estean que en minúsculas. inseridos en formas escritas enteiramente Nas normas do galego actual encontramos apenas unhas pautas para usos xerais de en maiúsculas: maiúsculas que, á luz do traballo diario na redacción administrativa, son insuficientes. CHANTADA, QUESADA, Quizais pola dificultade do tema, actualmente está a ser tratado desde unha perspectiva ABELLA, UNHA, etc. integrada por todos os materiais de referencia (ortografías, manuais de estilo, gramá- ticas…) que proporcionan recomendacións de uso ás veces acertadas e, outras veces, adecuadas para a institución que foron elaboradas pero inadecuadas noutros contextos. As letras e palabras en maiúsculas levan til Na lingua en xeral e na linguaxe administrativa en particular, existe unha tendencia ao cando así o precisen: uso abusivo de maiúsculas inadecuado ás funcións que deben atribuírselle nun documen- FERNÁNDEZ, RÚA, SÉCULO. to administrativo.

As maiúsculas e as minúsculas serven para caracterizar unha palabra a causa da súa na- Ollo! É un erro aplicar, por tureza, da súa función ou da posición que ocupa nunha frase. Estes usos son convencións exemplo, no Concello de gráficas para as que o Concello de Santiago estabelece criterios xerais de uso segundo Santiago os criterios que as súas funcións. foron pensados e definidos para outra institución: As letras maiúsculas teñen, fundamentalmente, dúas funcións: sexa a Universidade de Santiago de Compostela, • Función demarcativa. Utilízase en certas partes do texto para marcar o inicio dun o Concello de Vigo ou a enunciado, unha frase, unha oración, etc., conforme as regras de puntuación do idioma Xunta de Galicia. Moitos galego. deses criterios serán coincidentes, mais cada • Función distintiva. Utilízase para diferenciar un nome común dun nome propio, xa institución ten unhas sexa unha palabra ou un sintagma. necesidades específicas e un estilo de traballo Á hora de aplicar maiúscula e minúscula é inevitábel valerse de certas pautas marcadas diferenciado e autónomo nas normas, mais tamén no propio uso que fai o Concello de Santiago, na catalogación que, tamén na lingua e en de criterios estabelecidos por materiais de referencia (vid. punto canon bibliográfico de aspectos ortográficos coma consulta) e mesmo noutros autores que trataron esta materia para o galego actual. Esta este, queda reflectido o é a intención das regras de uso que a seguir se relacionan. seu ámbito de actuación.

Ortografía e estilo | Uso de maiúsculas e minúsculas 23 5.2 Regras de uso 5.2.1 Función demarcativa Escribirase maiúscula inicial nos seguintes casos: • Ao inicio dun texto e despois de punto. Débese utilizar a maiúscula ao comezo dun texto, despois de punto e seguido e de punto e á parte. Canso de agardar, marchou para a casa. Mentres, miraba para a telefonista buscando unha explicación. • Logo de coma. Aínda que en xeral se utiliza a minúscula, pode utilizarse a maiúscula despois da fórmula de saúdo dunha carta. Estimado cidadán/á, O Concello de Santiago ten a ben informalo… • Logo de puntos suspensivos. Sempre que estes pechen un enunciado (é dicir, equivalen a un punto). Ser… ou non ser… Esa é a cuestión A celebración foi un éxito… Os convidados tiveron cea, baile… e un paseo pola cidade. • Logo de dous puntos. Por vía da regra, tras dous puntos utilízase a minúscula. O discurso era: impreciso, inadecuado e fóra de contexto. Excepto nos encabezamentos de cartas puntuados con dous puntos, nunha cita textual ou nun documento administrativo se o que segue é un verbo fundamental para a com- prensión e para a estruturación deste. O concelleiro indicou: “Debémonos á cidadanía”. CERTIFICO: Que dona Asunción presentou a documentación que se lle requiriu. Estimada señora: Poñémonos en contacto con vostede para convidala ao acto de presentación do novo director xeral. Utilizaranse os dous puntos nas enumeracións correspondentes a palabras ou grupos de palabras que se insiren no discurso introducido polos dous puntos; pola contra, es- críbense con maiúscula inicial as enumeracións que son frases completas e enunciados independentes. Son funcións do departamento de recursos humanos: – Elaborar o plan de xestión de RRHH da empresa – Coordinar os diferentes xefes de departamento. – Elaborar o plan formativo anual. As actividades previstas para este outono eran: – actividades teatrais – obradoiros – cursos • Logo de exclamación e interrogación. Con que vas traballar? A min tocoume só na oficina.

24 Ortografía e estilo | Uso de maiúsculas e minúsculas • Dentro de parénteses. Cabe ter en conta que as Terase sempre en conta a puntuación que hai inmediatamente antes da paréntese. De formas de tratamento haber algún signo que esixa puntuación, o elemento que encabeza o enunciado entre non galegas hanse escribir paréntese irá en maiúscula. sempre con maiúscula. A prensa publicou a lei das s.l. (Esta lei favorece ás sociedades Don Diego, Monsier Jacques, limitadas de responsabilidade laboral) Sir Francisco Vázquez. «A Europa dos pobos». (Artigo de Silvia Pérez n’O Galicia Hoxe, 13.02.2006) Obsérvese que no caso das 5.2.2 Función distintiva fórmulas protocolarias o nome do cargo tamén Diferenza información relevante sobre a natureza dalgunhas palabras e sintagmas que é vai con maiúscula farase preciso resaltar en maiúscula. Con todo, observarase que existen excepcións á regra en esta excepción dado que moitos casos, dada a complexidade de abarcar os usos estilísticos dos distintos textos de se trata dunha fórmula todo o universo municipal. protocolaria fixada. No entanto, a seguinte listaxe está orientada a satisfacer as necesidades da maioría de usuarios do concello. As excepcións que presentamos non desvirtúan o enfoque unifica- As palabras república dor no que a criterios de maiúsculas se refire. e estado escríbense en minúscula se se aplica en Nomes de persoa e divindades sentido administrativo, pero con inicial maiúscula • Nomes propios de persoas, hipocorísticos, divindades, seres mitolóxicos, animais ou cando lle dá nome a un país. cousas singularizadas escríbense con maiúscula. a república francesa mais Xoán, Fernando, Nela, Chelo. a República de Angola. Deus, Alá, Xehová, Buda. o estado español mais Edipo, Clío, Eneas, Breogán, Zeus. o Estado de Kuwait. Marela, Pinta, Dumbo, King Kong. Excalibur, Graal, Berenguela, Prestige. No entanto, utilizarase a minúscula naqueles casos en que os nomes se utilicen nun sentido figurado. Era un anxo de rapaz. Parece medio quixote. Tiña unha moza que semellaba unha venus. • Os apelidos escríbense con maiúscula. Formoso, Diéguez, Domínguez Se o apelido leva preposicion ou artigo, estes van en minúscula se acompañan ao nome e en maiúscula se non é así. Tamén se escriben con maiúsculas os nomes de dinastías derivadas dun apelido, excepto cando funcionan como adxectivo. os Borbóns os reis borbóns Conserva tamén a maiúscula o apelido que serve para designar unha obra do seu autor. Mercou un Quesada, un Seoane e un Colmeiro • As alusións a divindades por medio de pronomes (Ti, El, Ela) ou apelativos que reflicten atributos divinos escríbense con inicial maiúscula. Creador, Todopoderoso, Nosa Señora, Inmaculada. • As advocacións a divindades e as festas dedicadas a elas escríbense en maiúscula. o Carme de Muros, o Apóstolo, os Remedios de Lira, a Virxe do Cristal.

Ortografía e estilo | Uso de maiúsculas e minúsculas 25 • Os sobrenomes e alcumes e ou apelativos tamén levan inicial maiúscula. A palabra reino só se escribe cando forma Os artigos de que adoitan ir acompañados escríbense sempre con minúscula. parte da denominación Alfonso X o Sabio, Frank Sinatra a Voz, o Apóstolo oficial dun país. (Santiago), os Reis Católicos (Isabel e Fernando). Reino de España • Os pseudónimos e heterónimos van con maiúsculas. Nos tempos que Cosme Barreiros (Fernández del Riego), Álvaro de Campos (Fernando eramos un reino. Pessoa), Ben-Cho-Sey (Xosé Ramón Fernández Oxea), Lenin (Vladimir Ilich Ulianov), Conde de Lemos (Pedro Pardo de Cela)

A forma imperio • Os nomes abstractos personificados levan maiúscula, así como os substantivos abstrac- escribirase en maiúscula tos. cando delimite unha área xeopolítica ou histórica. O o Mal, o Ben, o Amor, a Morte. adxectivo que a acompañe a Xustiza, a Verdade, a Lei, a Razón. irá sempre en minúscula. Cargos, autoridades e profesións Imperio romano, Imperio español As denominacións de cargos, empregos e autoridades de calquera ámbito e clase escrí- bense sempre con minúscula. Termos coma península • Os cargos e autoridades escríbense sempre con inicial minúscula. ibérica e illas británicas (e outros semellantes) adoitan a directora do colexio, a alcaldesa do municipio, a concelleira de crear certos problemas Cultura, o presidente da Xunta, o arcebispo de Santiago. de interpretación e, por ende, de uso de maiúsculas. • Coma no caso dos cargos, os oficios e profesións escríbense con inicial minúscula. Nótese que deben ir Martiño o avogado, a médica de cabeceira, o técnico de normalización lingüística. en minúsculas, pois en ningunha das dúas formas Tratamentos protocolarios se fai referencia a un único país (que é a confusión máis • As formas de tratamento de cortesía e respecto acostuman escribirse con inicial minús- frecuente), senón a varios. cula. (ver apartado Relación de tratamentos protocolarios). É por iso que a forma correcta debe ser grafar señor, vostede, vosa mercede, alteza, señoría, maxestade, eminencia tanto o xenérico como o Escribiranse con inicial maiúscula: específico en minúscula. – cando se trate de fórmulas protocolarias. Excelentísimo e Magnífico Reitor, Ilustrísimo Señor Alcalde de Santiago de Compostela. – nas abreviacións dos tratamentos. Sr./a (señor/a), Dr./a (doutor/a), Excmo. (excelentísimo), Ilmo. (ilustrísimo), etc. • As formas de tratamento xenérico de persoa gráfanse con minúscula. santa Rita, o rei Xoán Carlos, don Manuel, frei Sebastián, padre Humberto. • Nos títulos académicos adoitan empregarse formas coma diplomado, licenciado, doutor, etc., que deben escribirse con inicial minúscula. • Os títulos nobiliarios adoitan escribirse con minúscula: conde, marqués, duquesa, frei. Non é así cando estes elementos forman parte dun pseudónimo nobiliario. a duquesa de Alba, a condesa de Fenosa. Pedro Pardo de Cela VII Conde de Lemos, Frei Martín Sarmiento ou o Padre Sarmiento (Pedro García Balboa)

26 Ortografía e estilo | Uso de maiúsculas e minúsculas Nomes de lugar Os nomes galegos que Circunscricións xeográficas, administrativas e áreas xeopolíticas conteñen artigo manterán a maiúscula excepto • Os topónimos que denominan circunscricións xeográficas e administrativas (estados, nos casos en que se nacións e áreas xeopolíticas, comunidades autónomas, rexións, provincias, comarcas, produzan contraccións concellos, etc., escríbense con maiúscula. con preposicións. Galiza, España, Portugal, Francia. A Coruña, O Incio, A Barxa.

Principado de Asturias, República de Montenegro. Vive na Coruña desde A Barcala, Santiago, Arzúa. hai tres anos.

• Os substantivos e adxectivos que se conciben coma áreas políticas irán en maiúscula. o Concello do Incio Oriente Medio, O Magreb, Occidente. solicitou os documentos. Accidentes xeográficos Os nomes non galegos • Os topónimos que designan lugares e accidentes xeográficos irán sempre en maiús- con artigo galeguizaranse cula. e contraerán coas preposicións Asia, América, Oceanía, Europa. correspondentes cando así sexa. (vid. punto Serra de Trives, Montelouro, A Picota, O Pindo, Os Ancares. referente a criterios de Atlántico, Cantábrico, Mediterráneo, Adriático. tradución de topónimos) Sar, Tambre, Ulla, Xallas. Marcha traballar para A Rioxa Lembra que as formas río, mar, océano, cabo, monte, illa, etc., sempre que non forme parte do nome propio (e oficial) da entidade toponímica que delimite irá en minúsculas. O Montefurado está nas serras do Bierzo océano Atlántico, mar Cantábrico, río Miño, cabo de Touriñán, monte Pindo, illas Canarias • Cando un nome precedido de antenome forma parte dunha denominación toponímica Viaxou desde A ou dun topónimo urbano, escríbese con inicial maiúscula. Habana ao Cairo San Pedro, Santa Marta. Lembra que os artigos e xogamos no campo de Santa Isabel, vivo na rúa de San Roque. presposicións que forman • Os nomes comúns xenéricos que acompañan nomes xeográficos (cidade, río, mar, océa- parte dos topónimos no…) deben escribirse en minúscula. non van en maiúscula. río Sil, mar Mediterráneo, cidade de Santiago, océano Pacífico É excepción cando forme parte dun nome oficial. Serra Nevada, Cidade do Cabo, Vila-Real, Porto do Son, Costa da Morte Toponimia urbana • Os topónimos urbanos: rúas, prazas, avenidas, etc., levan sempre maiúscula. Conxo, San Pedro, Santiago de Chile, Os Concheiros, As Fontiñas. Non acontece o mesmo cos topónimos urbanos doutros idiomas, para os que se recomenda manter o uso de maiúsculas. Oxford Circus, Alexander Platz, Paseo de la Castellana, Park Avenue. Nótese que a partícula xenérica que as identifica rúa, praza, avenida… irá sempre en minúscula. Como se aprecia en todos estes casos, o xenérico vai en minúsculas e o espe- cífico en maiúsculas. rúa de Pitelos, praza de Cervantes, avenida Mestre Mateo, parque zoolóxico da Madroa. • As designacións que, por antonomasia, conteñen topónimos. o Novo Mundo, a Cidade Condal, a Cidade Olívica.

Ortografía e estilo | Uso de maiúsculas e minúsculas 27 Nomes de edificios e centros • Os nomes propios de edificios singulares levan maiúscula inicial. O nome xenérico que especifica o tipo de centro vai en minúscula. catedral de Santiago, estadio de San Lázaro, polígono do Tambre. • Cando forma parte dun nome oficial, leva tamén maiúscula o xenérico. Pazo de Raxoi, Casa da Conga, Edificio Administrativo de San Caetano, Museo do Pobo Galego, Salón Verde da Casa do Concello. Nomes de animais e vexetais • Escribiranse con maiúsculas os nomes de grupos taxonómicos zoolóxicos e botánicos superiores ao xénero (cando se usen como substantivos e nunca como adxectivos). é da famila Leguminosas, é da especie Cetáceos. Pero. a orca é un cetáceo, que especie de leguminosa máis rara. • Nos nomes de especie que se forman con dous termos latinizados, soamente levará maiúscula o primeiro. Homo sapiens, Pinus pinaster. • Os nomes comúns escribiranse en minúscula. can, gato, cobra, cabalo. Mais utilizaranse en maiúscula cando se trate de personificacións neno Pataca, señora Repolo, don Quinqué • Os animais mitolóxicos, históricos ou literarios escribiranse en maiúscula. Pegaso, Rocinante, Platero. • Os animais e personaxes de bandas deseñadas, contos, etc., escribiranse en maiúscula. Snoopy, o pato Donald, o gato Samuel. Nomes de cousas A seguir relacionaremos unha serie de categorías e aplicacións de uso de maiúsculas para obxectos, en sentido amplo, para aqueles casos en que é necesario diferencialos doutros semellantes de uso común que acostuman ir en minúscula. Obxectos e cousas • Escríbense en maiúscula inicial todos os substantivos e adxectivos de nomes propios referidos a cousas. o Prestige (o barco), a Excalibur (a espada), o Sputnik (o satélite). Sistema internacional de unidades • Os nomes e símbolos de unidades escribiranse en maiúsculas ou minúscula seguindo a convención inernacional (véxase a relación de símbolos de uso frecuente no punto…). Astronomía e cosmoloxía • Os nomes dos paralelos, meridianos, círculos imaxinarios, puntos cardinais, etc., escrí- bense con minúscula. círculo polar ártico, meridiano de Greenwich, hemisferio boreal, trópico de Capricornio

28 Ortografía e estilo | Uso de maiúsculas e minúsculas Mais escríbense en maiúscula os puntos cardinais cando se empregan nun sentido xeopo- lítico. Os sintagmas Sistema Internacional de Unidades o Oeste de Galiza está máis poboado ca o Este e Sistema Métrico Decimal poderanse escribir con o Sur ten máis peso político ca o Norte. inicial maiúscula por foi traballar a Europa do Este. convención internacional. existe unha diferenza cultural salvábel entre Oriente e Occidente. • A denominación dos astros, constelacións, galaxias… será sempre en maiúscula. A palabra polo escríbese con minúscula inicial. o Sol, a Lúa, a Vía Láctea, o Carro, a Nebulosa de Orión, Marte, Venus, Tamén o adxectivo o cometa Halley, León Menor, Estrela Polar, Estrela do Norte. específico que o acompañe, excepto cando • Os signos do zodíaco escríbense con maiúscula sempre. lle dá nome ao polo.

Libra, Virgo, Cáncer, Saxitario. polo antártico, polo ártico, polo boreal. Mais escríbense con minúscula cando se designan persoas que naceron baixo ese signo. Pedro é virgo, porque naceu o 20 de setembro. polo Norte, polo Sur. Os ventos As palabras sol, lúa e terra • Os nomes dos ventos escríbense, polo xeral, con inicial minúscula. escríbense con minúscula cando cando se utilizan furacán, nordeste, vendabal. como substantivos comúns.

Organización da sociedade moléstame moito o sol nos ollos. Nomes de institucións, organismos e entidades • As denominacións xenéricas escríbense con inicial maiúscula cando entran a formar perderon o avión parte do nome dunha entidade formalmente constituída ou cando se utilice un nome na lúa de mel. reducido dunha institución. na terra costeira danse Centro Sociocultural das Fontiñas. moi ben os cítricos. o Concello (de Santiago). a Universidade (da Coruña). Mais cando se trata dun nome plural ou dun nome xenérico hase utilizar a minúscula. os padroados municipais, os centros socioculturais Van tamén en minúscula as designacións sinónimas que se utilizan nalgúns casos para evitar a excesiva repetición do nome propio de determinadas organizacións. a corporación local de Santiago, a casa consistorial, o auditorio municipal. • As entidades relixiosas e xurídico públicas levarán sempre maiúscula. Cando se trate de compostos por dúas ou máis palabras levarana só no substantivo (o primeiro dos seus elmentos). a Administración local, o Estado español, a Igrexa católica. • Por vía da regra escribiranse tamén en maiúscula: – Institucións e corpos políticos do estado. o Estado, o Goberno, a Monarquía. – Nomes de partidos, de sindicatos e outras organizacións políticas. Bloque Nacionalista Galego, Partido Socialista de Galicia, Exército Zapatista. – Universidades, bibliotecas, academias, institutos, etc. Instituto Galego de Atención ao Maior, a Biblioteca Xeral, – Organizacións non-lucrativas. Asociación Galega de Editores, Fundación Luís Seoane, Organización Nacional de Cegos Españois.

Ortografía e estilo | Uso de maiúsculas e minúsculas 29 Os órganos de xestión Escríbense sempre con inicial maiúscula, excepto cando se trate de xenéricos. o Pleno do Concello de Santiago, a Comisión de Cultura, a Xunta Directiva da Asociación de Empresarios. os vogais da entidade. Nomes colectivos: artísticos, culturais e deportivos • Os nomes propios de agrupacións teatrais, musicais, etc., en substantivos e adxectivos. Milladorio, Ruxe Ruxe, The Homens. Teatro do Morcego, Chévere. • Os nomes dos equipos deportivos escríbense con maiúscula nos substantivos e adxectivos da denominación oficial. SD Compostela, Autos Lobelle, Real Club Celta, Club de Chave A Taberna de Pepiño. Cursos, xuntanzas, encontros, campionatos, seminarios, simposios, etc. • Os títulos destes textos escríbense en maiúscula. Congreso de Linguaxe Xurídica, VII Encontro de Medicina, Xornadas de Electrónica, Programa de Rehabilitación do Centro Histórico, Mestrado de Xestión Urbanística. Excepto no caso de actividades formativas curso, seminario, simposio, obradoiro, mesa redonda, onde unicamente irán en maiúscula estas formas e en minúscula os títulos que os acompañen. Curso superior de linguaxe xurídica, Obradoiro de emprego para desempregados, Seminario de ciencia e historia da comunicación, Mesa redonda sobre Ánxel Casal e o seu tempo. Comunicacións, discursos e relatorios Soamente se escribirán en maiúscula as palabras que encabecen o enunciado.

Discurso de inauguración da Casa da Balconada, Relatorio sobre a muller no século xxi. Disciplinas científicas, materias e ciclos educativos • Gráfanse con minúscula inicial os nomes dos ciclos educativos e as disciplinas científicas. educación primaria, secundaria, ensino medio. a física, a medicina, a bioloxía. No entanto, escribiranse con maiúscula cando nos refiramos a elas como materias de estudo. Pedro estuda Filosofía, e ademais é profesor de Ciencias da Educación e da materia de Física Cuántica na Universidade de Santiago. Departamento de Lingüística Xeral, Facultade de Historia, cátedra de Física. Exposicións • Escríbense con maiúscula inicial en substantivos e adxectivos. Semana do Emprendedor, Feira do Libro, Salón do Automóbil. Premios e condecoracións • Os premios irán en maiúscula, tanto no que se refire ao xenérico coma no que se refire ao específico. Premio Manuel Beiras, Premio Xerais, Premio de Cidades Patrimonio da Humanidade.

30 Ortografía e estilo | Uso de maiúsculas e minúsculas • As condecoracións que se lles conceden a persoas por un determinado mérito ou por un servizo prestado irán en minúscula. Foi nomeado cabaleiro da Orde de Santiago. Concedéronlle a gran cruz de Alfonso X o Sabio. Excepto nos casos en que se refire ao título da condecoración. Gran Cruz da Real e Moi Distinguida Orde de Santiago. Deportes e competicións • Os nomes dos deportes escríbense con minúscula inicial. fútbol, baloncesto, pimpón, balonmán, chave. • Os nomes das competicións deportivas escríbense con maiúscula inicial en todos os seus elementos. a Compostela Cup, a Copa de Europa, os Xogos Olímpicos. Monumentos e patrimonios • Escribirase con minúscula o xenérico e con maiúscula o nome propio do monumento que se trate. o arco do Triunfo, catedral de Santiago, estatua da Liberdade. No entanto, se o nome do monumento non posúe xenérico, ou se este se utiliza por antonomasia, escribirase en maiúscula. a Berenguela, o Coliseo, o Partenón. a Catedral (de Santiago), o Pórtico (da Gloria), a Torre (de Londres). Festividades cívicas, relixiosas políticas e divisións temporais • Escríbense por regra xeral en maiúscula. Día da Patria Galega, Día da Muller Traballadora, Día das Letras Galegas, Festa Internacional da Literatura, Semana da Ciencia. o Apóstolo, a Ascensión, o San Roque. • Os días, meses, estacións, séculos, etc., escríbense sempre en minúscula, excepto naqueles casos en que reflicten un evento histórico ou cultural. luns, martes, febreiro, marzo, primavera, verán. Ano da Memoria, Ano Castelao. Acontecementos históricos • Grafaranse con minúscula as eras e períodos (xeolóxicos e históricos). era dos Glacianos, era cristiá, era primaria (ou mesozoico). pleistoceno superior, neolítico, paleolítico. • As idades históricas levarán maiúscula inicial en todos os seus compoñentes, excepto preposicións e artigos. Idade Media, Alta Idade Media, Idade de Pedra, Idade Moderna. Non acontece así, e polo tanto gráfanse con minúscula, as idades que cualifican acontecementos literarios, culturais, deportivos, etc. vivimos a idade de prata da cultura galega, a idade de ouro está aínda por chegar. • Os acontecementos históricos escríbense con maiúsculas iniciais. a Revolta Irmandiña, o Desembarco de Normandía, a Segunda República, Maio do 68.

Ortografía e estilo | Uso de maiúsculas e minúsculas 31 • Os nomes de guerras e batallas, considerados como feitos históricos, escribiranse, por As partes dun libro vía da regra, en maiúscula inicial tanto no seu xenérico coma no seu específico. escríbense igual ca as obras pero en letra a Guerra Civil do 1936, a Guerra Fría, a Primeira Guerra redonda e entre aspas. Mundial, a Guerra Santa, a Gran Guerra.

«Compañeirismo e • Os títulos de documentos históricos (acordos, tratados, etc.) escribiranse con maiúscula. creación de grupos» do libro Dirección de os Acordos de París, os Dereitos do Home, o Tratado de Locarno, o Concordato de Worms. recursos humanos. Movementos e correntes culturais, artísticas, grupos e colectivos significativos As palabras memoria e diario só se escriben en • Utilizarase a maiúscula para os movementos culturais. maiúscula cando dan título o Rexurdimento, o Neoclasicismo, o Humanismo, o Surrealismo (como movemento). a unha obra. Nos demais casos irán en minúscula. • Os estilos artísticos irán, pola contra, en minúscula. Diario dun Skin, Memorial realismo, neoclasicismo, románico, surrealismo, expresionismo (como estilo). do convento, Memorias dun neno labrego. • Os nomes de grupos, colectivos literarios e artísticos ou musicais van en maiúscula. Xeración Nós, Batallón Literario da Costa da Morte, Xeración Bravú, Grupo Brais Pinto. Conceptos relixiosos e celestiais • Os nomes das relixións, así como os dos seus seguidores escríbense con minúscula. o cristianismo, o budismo, o protestantismo. católicos, xudeus, mahometanos, xesuítas. • Os nomes dos santos escríbense en minúscula. Excepto cando formen parte dun nome propio. santa Marta, san Tomé, san Pedro. rúa de San Pedro, avenida de San Mateo. • As formas de tratamento relixiosas tamén se escriben en minúscula. sor Matilde, frei Antonio. Exceptúanse aqueles en que a forma de tratamento forma parte do nome propio ou pseudónimo. Fra Angélico, Santa Tareixa, Padre Feijoo. E tamén cando se pospoñen ao nome a través dunha coma. Martín Sarmiento, Frei. María, Sor. • Os nomes de papas escríbense en maiúscula. Xoán XIII, Pío XII, Bieito XVI. • Os episodios da vida de Cristo e da Virxe escríbense polo xeral en maiúscula a Ascensión, a Candelaria, a Concepción, a Pascua. Tamén se utilizará a maiúscula cando estas formas sexan o nome dunha festa. Epifanía, Presentación, Purificación. • As ordes e congregacións relixiosas escríbense con maiúscula. Orde de Predicadores Dominicos, Orde de San Bieito, Orde de Santiago Excepto nos casos en que se refiran como xenéricos. orde cisterciense, orde templaria, orde franciscana. • Os nomes dos sacramentos escríbense en minúscula. bautismo, comuñón, confirmación.

32 Ortografía e estilo | Uso de maiúsculas e minúsculas As oracións escríbense con inicial minúscula. Recoméndase que, cando o nosopai, avemaría, credo. título dunha obra comece • Os cismas, cruzadas… escríbense con inicial minúscula. por vogal e sexa precedido por unha preposición, a segunda cruzada, o cisma de Occidente. se reflicta graficamente mediante o apóstrofe • Os concilios, sínodos… escríbense con inicial maiúscula. a contración que se produce na lingua oral. Sínodo de Tui, Concilio de Trento. + Escribín un artigo n’A • Os lugares celestiais escríbense en minúscula. Nosa Terra / - Escribín un o inferno, o purgatorio, o ceo. artigo en A Nosa Terra. Títulos de obras e creacións Grafaranse con minúscula Obras literarias, cinematográficas e pictóricas as formas lexicalizadas que proveñen dunha marca • O título de obras literarias, científicas, cinematográficas, musicais, etc., así como pro- comercial rexistrada. gramas de radio e televisión, gráfanse con inicial maiúscula. nailon, teflón, Tres segundos de memoria, Os libros arden mal, O código aspirina, vaselina. Da Vinci, Dicionario da lingua galega. O pensador, O berro, A leiteira. Trece badaladas, Sei quen es, A laranxa mecánica. Pepe o inglés, Mareas vivas, A vida por diante, Aberto por reformas, O faladoiro. Punta de cabío, Canción tradicional galega, Ante todo moita calma. Conferencias, discursos, artigos, noticias, etc. • Grafaranse con inicial maiúscula e entre aspas. «A teoría da Europa dos pobos» (artigo). «Inaugúrase o I Curso de teleformación en xestión urbanística» (noticia). Publicacións periódicas: revistas, xornais, coleccións, etc. • Grafaranse en maiúscula todos os substantivos e adxectivos que formen o título das publicacións. Terras de Santiago, La Voz de Galicia, Galicia por Sectores, A Nosa Terra, El País. Libros sagrados • Escribiranse en redonda e con maiúscula inicial en substantivos e adxectivos que formen parte do título, así como as partes destes libros. a Biblia, o Corán, o Talmud. Feitos dos Apóstolos, o Eclesiastés, a Apocalipse. No entanto, os libros da Biblia escribiranse con minúscula. o libro de Job, o libro de Samuel. Libros cuxo título encerra o seu contido • Grafaranse en maiúscula tanto en substantivos coma en adxectivos. as Cantigas de Amigo, o Códice Calixtino, a Historia Composelana. Libros brancos • Trataranse igual ca os títulos de obras de creación grafando con maiúscula soamente o primeiro dos elementos. Libro branco da sociedade da información, Libro branco da comunicación en Galicia.

Ortografía e estilo | Uso de maiúsculas e minúsculas 33 Marcas rexistradas e denominacións de orixe • Aínda que existe a tendencia a minusculizar os nomes de marcas rexistradas, estes deben escribirse en maiúscula. merquei un Citroën, bebín unha Coca-Cola • As denominacións de orixe escribiranse en maiúsculas cando vaian acompañados do sintagma denominación de orixe e sempre que non formen parte dunha institución ou entidade reguladora. denominación de orixe Rías Baixas, denominación de orixe do Ribeiro. Consello Regulador da Denominación de Orixe Ribeira Sacra. Programas informáticos • Escribiranse sempre con maiúscula inicial. InDesign, QuarkXpress, Word, Excel, CorelDraw. Estabelecementos comerciais • Adoitan estar formados por un xenérico e un específico. O nome oficial rexistrado irá sempre en maiúsculas. Cafetaría Zocas, Perrucaría Amalia, Axencia Galega de Noticias. É moi habitual que os nomes das empresas vaian acompañados dunha abreviatura que indica o tipo de sociedade de que se trata S.A., S.L., S.Coop. e que forma parte do nome oficial, polo que deberá ir en maiúsculas. Comunicacións e infraestruturas • Grafaranse en minúsculas os xenéricos as estradas, autoestradas e autovías, así como os nomes dos ferrocarrís, barcos, avións, satélites, etc. a autoestrada do Mediterráneo, a autovía do Atlántico. o Talgo, o Ave, o Trenhotel. o Santa Liberdade, o Concorde, o Titánic. • No entanto, irán en maiúcula os códigos que as identifican. AP-9, AP-6, N-II. Forzas armadas e de policía • Gráfanse con maiúscula inicial os nomes das forzas policiais. a Garda Civil, a Policía Autónoma, a Policía Local. • As forzas armadas só se escriben en maiúscula cando se menciona unha forza determinada. V Rexemento, VI Corpo de Infantaría, II Batallón. Documentos oficiais • Escríbense en minúscula os documentos acreditativos, impostos e outros. documento nacional de identidade, número de identificación fiscal, carné de conducir. o imposto de sociedades, os bonos do Estado. • Escríbense en maiúscula inicial, tanto en substantivos coma en adxectivos, o título dos documentos oficiais. a Constitución, o Código de Comercio, a Declaración Universal dos Dereitos Humanos, a Carta Europea das Linguas Rexionais ou Minoritarias.

34 Ortografía e estilo | Uso de maiúsculas e minúsculas • As leis, decretos, ordes, resolucions, tramitacións, etc., levarán só maiúscula inicial na primeira palabra. a Lei de axuizamento civil, Real decreto lexislativo, o Proxecto de lei de subvencións de Galicia. No entanto, escribiranse en minúscula as partes concretas destes documentos. a disposición transitoria, a disposición derrogatoria, as disposicións derradeiras, o anexo iv, o artigo 70. • As tramitacións que non lle correspondan a un documento oficial con título propio, senón a unha actuación oficial, escribiranse con minúsculas. a interpelación sobre política cultural, a comparecencia do alcalde no Pleno. • Os informes, estudos e proxectos escribiranse con maiúscula só na primeira palabra. o Informe sobre a Cidade da Cultura, o Plan xeral de normalización lingüística, o Proxecto de remodelación da zona histórica, o novo Programa de axudas. • Escribiranse tamén en minúscula os sintagmas lexicalizados e as regras científicas. lei seca, lei marcial, lei do talión. lei de Avogadro, lei da gravidade, lei de Ohm. Varios Idiomas • Escríbense sempre en minúscula inicial a non ser que formen parte dun nome propio. galego, catalán, éuscaro. Departamento de Lingua Galega. Notas musicais • Os nomes das notas musicais escríbense en minúscula. do re mi fa sol la si Soamente se empregará a maiúscula cando haxa que distinguir entre maior e menor. Concerto en DoM (‘do maior’), Dom (‘do menor’). Moedas • Os nomes das moedas escríbense con minúscula. euro, dólar, libra. Etnias e xentilicios • Gráfanse sempre en minúscula inicial. hopi, hutu, tutsi. galego, portugués, español. Economía e política • Algúns termos de uso corrente que se utilizan en minúscula, e que adoitan escribirse en maiúscula: sistema monetario europeo, espazo común europeo, unión política, espazo político europeo.

Ortografía e estilo | Uso de maiúsculas e minúsculas 35 6 Recursos tipográficos diacríticos

6.1 Criterios de utilización da redonda, cursiva, das comiñas e da negra • Letra redonda. A letra redonda é a que se utiliza normalmente na elaboración da composición xeral do texto. As abreviacións (abreviaturas, siglas, acrónimos e símbolos) tamén deben ir grafadas sempre en redonda. • Letra cursiva. A letra cursiva utilízase para destacar unha letra, palabra, frase ou parágrafo dentro dun texto escrito en letra redonda. Cando o texto está escrito en cursiva, para destacar un fragmento pódese empregar a redonda ou as comiñas, de- pendendo do caso. Escríbense en cursiva: • Os nomes ou títulos de producións artísticas completas e de publicacións. Deste xeito grafamos sempre en cursiva os nomes ou títulos de cadros, discos, esculturas, gravados, libros, obras teatrais, óperas, películas, series de televisión, sinfonías, etc. As panadeiras, de Manuel Colmeiro de Guimarás A cuadrilla de Pepa a Loba, de Heredeiros da Crus Carme, de G. Bizet A esmorga, de Eduardo Blanco Amor Sempre Xonxa, de Chano Piñeiro Mareas vivas Galicia Hoxe Tempos Novos • Os nomes propios que individualizan certas realidades (monumentos, medios de transporte, obxectos moi coñecidos nun ámbito concreto, etc.) o Titanic o Big Ben • Os sobrenomes ou alcumes de persoas o Bocas Frank Sinatra, a Voz • Os nomes científicos Passer domesticus (pardal) Quercus petraea (carballo albariño) Dicentrarchus labrax (robaliza)

36 Ortografía e estilo | Recursos tipográficos diacríticos • As palabras, frases e locucións non normativas No verán toda esta zona se enche de guiris. Fomos a unha discoteca moi fashion. Xa que imos de visita a Santiago podemos pedirlle información a un touroperador. • As citacións de documentos xurídicos. A Lei do Estatuto dos traballadores versa no artigo 1: 1.- Esta Lei seralles de aplicación aos traballadores que voluntariamente presten os seus servizos retribuídos por conta allea e dentro do ámbito de organización e dirección doutra persoa, física ou xurídica, denominada empregador ou empresario. • As comiñas. Empréganse tamén para destacar unha palabra ou un conxunto de palabras debido á súa orixe, propiedades ou á súa función no texto. Podemos distinguir tres tipos: latinas («…»), inglesas (“…”) e simples (‘…’). Escríbense entre comiñas: • Os lemas, slogans, nomes de campañas, etc. «En galego tes todo por dicir». «Compostela, capital de compras». • As partes de producións artísticas e de publicacións, ademais das obras non publicadas. – Capítulos ou episodios de series de televisión, informes, proxectos de investigación, teses, etc. no capítulo «Un seixo no estanque», Gianni explica a primeira técnica de animación á escrita. están facendo unha tese que se titula «O peregrino no Camiño». – Os títulos de poemas e cancións. «Na tomba do xeneral inglés SIR JOHN MOORE morto na batalla de Elviña (Cruña) o 16 de xaneiro de 1809», de Rosalía de Castro. «Lóxica da fragmentación», de X. Antón L. Dobao. «O tren», de Andrés do Barro. – Os títulos dos artigos en publicacións periódicas. Xosé María Máiz Togores publicou no Galicia Hoxe un atigo titulado «O lobiño bo». algúns artigos como «O capitán América deserta», de Miguel-Anxo Murado, analizan a actualidade política internacional. – Os nomes de coleccións editoriais. La Voz de Galicia publica unha colección de «Clásicos galegos». Sotelo Blanco Edicións crea a colección «Infatil e xuvenil» co obxectivo de publicar e promover autores e ilustradores galegos. • Os títulos de conferencias, mesas redondas, relatorios e discursos. a embaixadora de Palestina en Chile, Mai Al Kaila, ofrece en Santiago a conferencia «Palestina: onte, hoxe, mañá…». os educadores sociais permanecerán en Santiago desde o 30 de setembro ao 2 de outubro para debater sobre «Políticas sociais: retos e propostas no século XXI». • As palabras ou expresións ás que lles dá un valor especial, irónico ou de dobre sentido. un dos candidatos á Alcaldía «arrasou», sacou sete votos. o acto estaba «ateigado de xente»: os dous relatores, o conselleiro e mais dous xornalistas.

Ortografía e estilo | Recursos tipográficos diacríticos 37 • As transcricións directas, é dicir, citas, agás as dos textos legais. RESUMO: Redonda unha vez estea en marcha, «o Estado non poderá chegar a acordos que afecten a Galicia sen que Galicia o saiba. Estas decisións terán que pasar pola Comisión Bilateral e o noso – composición xeral do texto país poderá falar, opinar e decidir sobre o que hai que facer. Galicia pasa a ser dona do seu futuro e ninguén vai poder decidir por nós e polo destino da xente deste país», dixo. – abreviacións Eran as tantas da mañá e miña nai berrou «vai para a cama».

– os títulos de obras • Letra negra. Utilízase para destacar tipograficamente unha letra, palabra, frase ou normativas ou legais parágrafo dentro dun documento.

– os nomes de institucións, Normalmente queda restrinxida a capítulos, títulos, epígrafes, etc., que estruturan xerar- empresas ou edificios quicamente un documento. A presenza do galego naquelas actividades que promove a Dirección Xeral de – as marcas de produtos Xuventude relacionadas co tempo libre e co carácter que foron adquirindo nos industriais e os tipos últimos tempos amósase como moi importante para o proceso de normalización. de vehículos Fóra do indicado para os títulos, o seu uso non corresponde a ningún criterio nin a nin- – as razas de animais gunha convención formal. Cursiva – os nomes ou títulos de 6.2 Usos das versaletas producións artísticas A letra versaleta adoita ter uns usos moi limitados. Destes usos, débense utilizar nos que – nomes propios se mencionan a seguir. que individualizan certas realidades • Para referirse a unha obra na súa forma reducida ou ao mencionar a propia obra dentro dun libro ,en textos contextualizábeis. – alcumes O presente Libro de estilo inclúe referencias das Normas ortográficas e morfolóxicas do idioma galego. – nomes científicos Débese ter sempre a man un drag (Dicionario da Real Academia Galega) e unhas normas [ortográficas e morfolóxicas do idioma galego]. – palabras, frases e locucións non normativas • As fórmulas verbais resolutivas dun texto administrativo, que ademais adoitan estrutu- rar un documento, deberían ir escritas en versaletas. – os nomes de publicacións certifico, declaro, resolvo, solicito. – as citas de textos legais • Ao escribir as siglas. Negra Instituto Nacional da Seguridade Social (inss), Centro Galego de Arte – Salientar encabezamentos, Contemporánea (cgac), Universidade de Santiago de Compostela (usc). epígrafes, palabras e • Na numeración romana utilízase sempre, excepto cando se encabeza o título dun evento fragmentos de texto ou cando forma parte do nome dun personaxe histórico. – Subtítulos ou IV Semana Galega do Emprendedor. apartados dun libro Fernando III, Alfonso X, Sancho IV. Comiñas • Nas bibliografías, para referenciar os autores de obras. – Lemas, slogans, nomes de campañas Instituto Galego de Estatística (2004): Enquisa de condición de vida das familias. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia.

– Palabras cun valor especial Romero, D. & I. Vaquero (2001): Da periferia á rede. Vigo: Xerais.

– Citas • Nas referencias a séculos.

os séculos xvi, xvii, xviii, son os chamados Séculos Escuros. – Títulos (Partes de producións artísticas / Conferencias, mesas redondas, relatorios e discursos)

38 Ortografía e estilo | Recursos tipográficos diacríticos 7 Abreviación

A abreviación consiste na redución de certas palabras ou sintagmas que aparecen con frecuencia na redacción dun texto para evitar a reiteración, e que o lector coñece ou é O seu emprego non debe quen de interpretar. dificultar a lectura do texto. Xa que logo, a primeira vez que nun texto aparece unha abreviación pouco habitual 7.1 A abreviatura debe facelo despois da forma desenvolvida e 7.1.1 Consideracións xerais entre parénteses. Débese evitar, na medida en que • O fragmento que se reduce non ten por que ser un sintagma. De selo, non se interpreta sexa posíbel, que varias como unha unidade, senón como a sucesión das abreviaturas de cada un dos elementos abreviacións remitan á que conforman o sintagma. mesma denominación e que varias denominacións • As abreviaturas son unidades particulares de cada lingua. compartan unha soa abreviación. • Rematan cun punto, agás algúns termos bancarios ou económicos cos que se pode empregar a barra inclinada. • Conservan a grafía maiúscula ou minúscula que tiña a letra inicial da palabra plena, agás as abreviaturas dos tratamentos de persoa xerais e protocolarios, e tamén a do pronome persoal de respecto (vostede). • Mantéñense os acentos da palabra plena. • Os nomes ou apelidos dunha persoa abreviados conservan todos os signos gráficos da forma plena. 7.1.2 Listaxe de abreviaturas

A a vosa beatitude: V. B. á atención, ao coidado de: A/A a vosa excelencia: V. E. (plural VV. EE.) a conta: a/c a vosa ilustrísima: V. I. a Deus grazas: a D. g. a vosa maxestade: V. M. (plural VV. MM.) a favor: a/f a vosa señoría: V. S. á parte: ap. abril: abr. a súa alteza imperial: S. A. I. academia // académico: acad. a súa alteza real: S. A. R. aceptación: acept. a súa divina maxestade: S. D. M. ad maiorem Dei gloriam (a maior gloria de a súa eminencia: S. Em. Deus): A. M. D. G. a súa excelencia: S. Exc. administración: adm. a súa maxestade: S. M. (plural SS. MM.) administración: admón. a súa real maxestade: S. R. M. administrador/ra: admdor./admdora. a súa santidade: S. S. administrativo: admtivo./admtiva. a vosa alteza: V. A. adverbio: adv. a vosa alteza real: V. A. R. adxectivo: adx.

Ortografía e estilo | Abreviación 39 agosto: ag. bibliografía: bibliog. agricultura: agr. biblioteca: bibl. alcalde/alcaldesa: alc. bloque: bl. alemán: al. boletín: bol. alférez: alfz. boletín oficial: b. o. alias: (a) branco e negro: b/n almirante: almte. C alteza: A. cada: c/ alteza imperial: A. I. cada un: c/u alteza real: A. R. cantidade: cant. alteza serenísima: A. S. capital // capitán: cap. altura: alt. capítulo: cap. alumno/na: al. cargo: c/ ampliación: ampl. castelán: cast. Andar: an. catalán: cat. Anno Domini (no ano do Señor): A. D. céntimo: cént. ante meridiem (antes do mediodía): a. m. certificado: cert. antes de Cristo: a. C., a. de C. cheque: ch/, ch. Antigo Testamento: A. T. cidade: cid. ao seu favor: ao s. f. citado: cit. apartado: apdo. código: cód. apartamento: apmto. código postal: C. P. apéndice: ap. colaboración: colab. aprobado/da: apr. colaborador/ra: colab. aproximadamente // aproximado/da: colección, colonia, coloquial, columna: col. aprox. comandante: cmdt., cmte. árabe: ár. comercio,comisión, común: com. arcebispo: arc. compañía: cía.; c.a arquitecto/ta: arq. comparativo: comp. arquivo: arq. compárese: cp. artigo: art. compilación: comp. artigo citado: art. cit. comunidade autónoma: C. A. asinado: asdo. concello: conc. asociación: asoc. condicional: cond. asociado/da: asoc. consellaría: cons. atentamente: atte. consello de administración: c. de adm. atento/a: atto. (fem. atta.) construción, construtor: constr. autores varios: AA. VV., VV. AA. conta: c/, cta. auxiliar: aux. conta corrente: c/c, c. c. avenida: avda. contabilidade: cont. axudante: axud. contracción, contratado/da: contr. B convocatoria: convoc. baixo: b. conxunción: conx. banco (entidade financeira): bco. coordinación, coordinador: coord. barriada: bda. coronel: cor. Beatísimo Padre: Bmo. P. corporación: corp. Beato/a: B. correo electrónico: c. e.

40 Ortografía e estilo | Abreviación correos: corr. escaleira: esc. crecente: crec. español: esp. D especial: esp. dativo: dat. esquerdo/a: esq. debuxo: deb. esquina: esq. decembro: dec. estación: est. delegación: del. estado: edo. demostrativo: dem. estatística: estat. departamento: depto., dpto. estrada: estr. deporte, depósito: dep. et alii: et al. depósito legal: D. L. et sequentes (e seguintes): sq. dereita: dta. etcétera: etc. dereito: dto. excelencia: Exc. ; Excª descanse en paz: D. E. P. excelentísimo/a: Excmo./Excma. desconto: dto. excepto: exc. despacho: desp. exemplo: ex. despois de Cristo: d. C., d. de C. expedición // expedido/a: exped. días vista: d/v, d. v. expediente: exp. dicionario: dic. extensión: ext. diminutivo: dim. F diplomático/a: dipl. fábrica: fábr.; fca. Dirección Xeral: D. X. facsímile: facs. dirección // director/a: dir. (fem. dirª) factura: fª ; fact.; fra; directivo/a: dir. (fem. dir.a) facultade: fac. disposición: disp. familiar: fam. distrito: distr. farmacia: farm. documento: doc. fascículo: fasc. domingo: dom. favor: f/, f. don: D. febreiro: feb. dona: Dª, Da. fecit (lat. fixo): fec. doutor/a: Dr./Dra. feminino/a: fem. duplicado: dupdo. ; dupl. ferrocarril: fc. E figura // figurado: fig. economía // económico/a: econ. folio: f. ; fº ; fol. edición // editor/a // editorial: ed. fotografía: fotogr. educación // educador/a: educ. francés: fr. efectivo: efect. frei: Fr. efectos: ef. fundación: fund. eminencia: Em. ; Emª G eminentísimo: Emmo. galego: gal. entidade: ent. garantía: gar. entrechán: entr. glosario: glos. entreplanta: entpl. gobernador/a: gdor. (fem. gdora., gdorª); envío: e/, e. gob. enxeñeiro/a: enx. goberno: gob. epílogo: epíl. gótico: gót. gráfico: gráf.

Ortografía e estilo | Abreviación 41 gramática: gram. K grego: gr. knock-out (ingl.: fóra de combate): k. o. H L habitante: h. ; hab. latín // latín clásico // latín vulgar: l. ; l. cl. habitualmente: habit. ; l. vg. herdeiro/a: her. (fem. hra.) lei: l. letra (de cambio): L/ I licenciado/a: lcdo. (fem. lcda.); ldo. (fem. ibidem: ib. Lda.); Lic. id est (lat.: isto é, é dicir): i. e. licenciatura: lic. ídem (lat.: o mesmo): id. limitado/a: ltdo. (fem. Ltda.) igrexa: igr. lingüística: lca. ilustración // ilustrador: il. literatura: lit. ilustre: Il. ; Iltre. loco citato: l. c. ; loc. cit. ilustrísimo/a: Ilmo. (fem. Ilma.) ;Iltmo. locución: loc. (fem. Iltma.) lonxitude: lonx. imperativo: imperat. imperfecto: imperf. M impersoal: impers. madre (superiora): M. importante // importe: imp. magnífico/a: Mgfo./Mgfa. imposto: impto. manuscrito: ms. ; Ms. imprenta: imp. ; impr. martes: mt. impreso: imp. mártir: mr. incluído: incl. marzo: mar. ; mzo. incorporado: inc. masculino: m. ; masc. indicativo: ind. ; indic. materia: mat. índice: índ. maxestade: M. industria: ind. máximo: máx. infinitivo: inf. medicina: med. infinitivo conxugado: inf. conx. médico/a: méd. información: inf. mercado: merc. informática: inform. mercadoría: mercad. inglés: ing. mércores: mc./me. instancia: inst. meses vista: m/v, m. v. instituto: inst. milésimo: mil. insuficiente: ins. militar: mil. interese: int. mínimo: mín. interino/a: int. ministerio: minist. interior: int. ministro/a: min. interno/a: int. moderno: mod. interrogación: interrog. moeda nacional: m. n. interxección: interx. monseñor: Mons. introdución: intr. ; introd. morfoloxía: morfol. inventario: invent. municipio: mun. irregular: irreg. música: mús. italiano: it. N ítem (lat. tamén): ít. nacemento: nac.

42 Ortografía e estilo | Recursos tipográficos diacríticos nacido/a: n. pergamiño: perg. negativo: neg. persoa: p. ; pers. negociado: neg. peso bruto: p. b. nominal: nom. peso máximo autorizado: P. M. A. nominativo: ntvo. peso neto: p. n. Nosa Señora: Nª Sª pexorativo: pex. Noso Señor: N. S. planta: pl. nota: n. plural: pl. nota bene (lat.: nótese ben, obsérvese): N. pluscuamperfecto: plusc. B. poboación: pob. nota da redacción: n. de red. poético: poét. nota do compilador/a: n. do comp. polígono: pol. nota do editor/a: n. do ed. pontífice: Pnt. nota do tradutor/a: n. do trad. popular: pop. notábel: not. por ausencia: p. aus. novembro: nov. por autorización: p. aut. número: núm. por conta: p. c. número de rexistro: núm. de rex. por delegación: p. d. O por exemplo: p. e. ; p. ex. obra citada: o. cit. ; ob. cit. por extensión: p. ext. obra(s) completa(s): o.c. ; O. C. por orde: p. o. obriga de pagamento: o. p. por poder: p. p. observación: obs. porta: pta oficina: o. ; of. portugués: port. opus (obra musical): op. posdata: p. d., P. D. opúsculo: opúsc. posesivo: pos. orde: o. ; o/ positivo: pos. orde ministerial: O. M. post meridiem: p. m. orixinal: orix. post scriptum: P. S. ortografía: ortogr. pouco usado: p. u. outubro: out. praza: pr. P prefacio: pref. Padre (relixioso): P. prefixo: pref. papa: P. pregunta: p. parágrafos: par. preliminares: prelim. parroquia: parr. preposición: prep. participio: part. presbítero: presb. particular: part. presente: pte. partido xudicial: p. x. presidente/a: pres. pasado: pdo. pretérito: pret. paseo: pº prezo de venda ao público: p. v. p. patente: pat. principal: ppal.; pral. pavillón: pav. privado/a: priv. páxina: páx. procedencia: proc. península: pen. procurador/a: proc. perfecto: perf. profesión: prof. profesor/a: prof.

Ortografía e estilo | Recursos tipográficos diacríticos 43 profesorado: prof. secretaría: secr. prólogo: pról. secretario/a: secrt. pronominal: prnl. século: s. provincia: prov. seguinte: seg. (plural ss.) provisional: prov. sen lugar nin ano (de edición ou próximo/a: próx. impresión): s. l. n. a. publicación: publ. sen (indicación de) editorial: s. e publicado: publ. sen ano: s. a. sen data: s. d. Q sen gastos: s. g. que Deus garde: q. D. g.; Q. D. G. sen número: s/n ; s. n. que en gloria estea: q. e. g. e. señor/a: Sr./Sra. que en paz descanse: q. e. p. d. señoría: Sª que santa gloria haxa: q. s. g. h. sentenza: sen. R servizo: serv. real decreto: R. D. servizo público: S. P. real orde: R. O. setembro: set. recursos humanos: rr. hh. signatura: sign. redacción: red. símbolo: símb. reedición: reed. sine die: s. d. referencia: ref. sine loco: s. l. regulamento: reg. sine nomine: s. n. regular: reg. singular: sing. reimpresión: reimpr. sinónimo: sin. relativo: rel. sobresaliente: sobr. remitente: rte. sociedade: soc. reprodución: reprod. sociedade anónima: S. A. república: rep. sociedade limitada: S. L. requiescat in pace: R. I. P. sub voce (baixo a entrada, en dicionarios e resolución: r. enciclopedias): s. v. reverendísimo/a: Rmo. (fem. Rma.) substantivo: subs. reverendo/a: R. ; Rdo. (fem. Rda) ; Rvdo. subxuntivo: subx. (fem. Rvda.) sufixo: suf. revisado: rev. sumario: sum. revista: rev. superficie: sup. revolucións por minuto: r. p. m. superior: sup. rexistro: rex. superlativo: superl. rógase contestación: R. C. suplemento: suplem. rúa: r/ suplente: supl. S suspenso/a: susp. sábado: sáb. T salvo erro ou omisión: s. e. o. o. talón: t/, t. san: S. tamén: t. Santa Sé: S. S. tara: T. santo: Sto. (fem. Sta.) técnico/a: técn. sarxento: sxto. teléfono: tel. ; teléf. ; tfno. sección: sec. telegrama: telegr.

44 Ortografía e estilo | Abreviación televisión: tv. vicealmirante: valmte. tempo: t. vide (latín, véxase): vid. tenente: tte. vide supra (latín, véxase arriba): v. s. testamento: testam. visto: v/ testemuña: test. ; testem. visto e prace: v. e pr. testemuño: test. ; testem. viúvo/a: vvo. (fem. vva.) tipografía: tip. vocabulario: vocab. titular: tit. vocábulo: voc. título: tít. vocativo: voc. tomo: t. volto/a: vto. (fem. vta) tradución: trad. volume: vol. tradutor/a: trad. vostede: Vde. (plural Vdes.) transcrición: transcr. vulgar: vulg. transferencia: transf. W transitorio: trans. water closet (ingl.: servizo): w. c. tratado: trat. X travesa: trav. xaneiro: x. ; xan. travesía: trav. xermánico: xerm. tribunal: trib. xerundio: xer. triplicado: tripl. xiro: x/, x. U xoves: xv./x. último: últ. xudicial: xud. unidade: ud. xullo: xll. universidade: univ. xurídico: xur. universitario/a: univ. urbanización: urb. úsase: ú. V valor: v/, v. variábel: var. variante: var. varios autores: vv. aa.; VV. AA. vencemento: venc. venres: ven. verbi gratia (lat: por exemplo): v. g.; v. gr. verbo: v. versaletas (letras): vers. versículo: vers. versión: vers. versión orixinal: v. o. versión orixinal subtitulada: v. o. s. verso: v. versus (latín, contra): vs. véxase: v. véxase ademais: v. a. véxase tamén: v. t.

Ortografía e estilo | Abreviación 45 7.2 A sigla 7.2.1 Consideracións xerais • É sempre a redución de máis dunha palabra. • Pode chegar a converterse nunha unidade nova que substitúe a estrutura plena da que procede. • Só emprega a primeira letra das palabras da forma plena. • Non levan punto nin espazo intermedio. • Non levan til. • Non teñen forma de plural. A marca de número vai no artigo ou nalgunha das palabras que acompañan a sigla. • Teñen o mesmo xénero ca a primeira palabra do sintagma pleno do que proceden. • Van normalmente en maiúsculas. En minúsculas introdúcense só as palabras gramaticais (artigos, preposicións, etc.) que formen parte da sigla. Con todo, existen siglas asentadas na lingua que grafan a preposición con maiúscula. • Escríbense sempre con letra redonda, aínda que a forma plena se grafe con cursiva. 7.2.2 Listaxe de siglas e acrónimos de uso común

A ACCHAN: Allied Command Channel (Mando Aliado para o Canal) (OTAN) AAEE: Asociación de Autogeneradores de Energía Eléctrica (Asociación de ACDC: Asociación de Consumidores de Autoxeradores de Enerxía Eléctrica) Derivados del Cannabis (Asociación (España) de Consumidores de Derivados do Cannabis) (España) AAF: American Air Force (Forza Aérea Americana) ACE: Allied Command in Europe (Mando Aliado en Europa) (OTAN) || Asociación AAM: Air-to-Air Missile (Mísil Aire-Aire) Colegial de Escritores (Asociación AAN: Asemblea do Atlántico Norte colexial de Escritores) (España) || Análise Custo-Eficacia ABC: American Broadcasting Companies (Corporacións Estadounidenses de ACEGA: Asociación de Celíacos de Galicia Radiodifusión) ACI: Alianza Cooperativa Internacional ABG: Asociación Bibliotecaria Galega ACLANT: Allied Command Atlantic ABI: Application Binary Interface (Mando Aliado para o Atlántico) (Interface Binaria de Aplicación) (OTAN) ABM: Antiballistic Missile (Mísil ACLI: Associazione Cristiana Lavoratori Antibalístico) Italiani (Asociación Cristiá de Traballadores Italianos) ABS: Antilock Braking System (Sistema Antiblocaxe de Freos) ACMN: Alto Comisario para as Minorías Nacionais AC: Acción comunista (España) || Acción Católica (España) ACNUR: Alto Comisionado das Nacións Unidas para os Refuxiados [en ACAN: Agencia Centroamericana de inglés, UNHCR: United Nations High Noticias (Axencia Centroamericana de Commissioner for Refugees] Noticias) ACOTES: Agrupación de Comerciantes de ACASA: Autopistas de Cataluña Santiago y Aragón, Sociedad Anónima (Autoestradas de Cataluña e Aragón, Sociedade Anónima) (España)

46 Ortografía e estilo | Abreviación ACP: África-Caribe-Pacífico || Asociación AEA: Axencia Europea do Medio Católica de Propagandistas (España) Ambiente (European Environment [antes, ACNP: Asociación Católica Agency) Nacional de Propagandistas] AEAT: Axencia Estatal de Administración ACUDE: Asociación de Consumidores y Tributaria (España) Usuarios de España (Asociación de AEB: Asociación Española de Banca Consumidores e Usuarios de España) Privada ADA: Ayuda del Automovilista (Axuda do AEC: Atomic Energy Commission Automobilista) (España) (Comisión de Enerxía Atómica) (EUA) ADC: Analog Digital Converter (Conversor AECA: Asociación Española de Analóxico-Dixital) Contabilidade e Administración de ADE: Asociación de Diabéticos Empresa || Asociación Española de Compañías Aéreas ADEGA: Asociación para a Defensa Ecolóxica de Galicia AECI: Axencia Española de Cooperación Internacional ADELF: Association des Écrivains en Langue Française (Asociación AEDE: Asociación de Editores de Diarios de Escritores en Lingua Francesa) Españoles (Asociación de Editores de (Francia) Xornais Españois) ADELPHA: Asociación para la Defensa AEDENAT: Asociación Ecoloxista de Ecológica y del Patrimonio Histórico- Defensa Artístico (Asociación para a Defensa AEE: Administración Espacial Europea Ecolóxica e do Patrimonio Histórico- Artístico) (España) AEG: Allgameine Elektrizitäts Gesellschaft [empresa de electrodomésticos de ADENA: Asociación para la Defensa de la Alemaña Occidental] Naturaleza (Asociación para a Defensa da Natureza) (España) AEGA: Asociación Entomolóxica Galega Luís Iglesias ADEUS: Asociación Democrática de Estudantes da Universidade de AEGEE: Association des Etats Généraux Santiago des Etudiants de l’Europe (Asociación dos Estados Xerais dos Estudantes de ADL: Axencia de Desenvolvemento Local Europa) ADN: Ácido Desoxirribonucleico [en AEIE: Agrupación Europea de Interese inglés, DNA: Desoxyribonucleic Económico Acid] || Allgemeine Deutscher Nachrichtendienst (Servizo Xeral AELC: Véxase EFTA Alemán de Noticias) AELG: Anuario de Estudos Literarios ADP: Automatic Data Processing Galegos || Asociación de Escritores en (Proceso Automático de Datos) Lingua Galega ADS: Asociación de Defensa Sanitaria AELPL: Asociación Europea de Lingüistas (España) y Profesores de Lenguas (Asociación Europea de Lingüistas e Profesores de ADSL: Asymetric Digitqal Subscriber Line Linguas) (Liña de Subscrición Dixital Asimétrica) AEMA: Asociación Española de Medios AEA: Atomic Energy Authority Audiovisuales (Asociación Española de (Dirección para a Enerxía Atómica) || Medios Audiovisuais) Automobilistas Europeos Asociados || Asociación Empresarial Andaluza || AEME: Asociación de Emigrantes Asociación Española de Artroscopia Marroquíes en España (Asociación de (España) || Asociación Europea de Emigrantes Marroquís en España) Abogados (Asociación Europea de Avogados) (España) AENA: Aeropuertos Españoles y Navegación Aérea (Aeroportos Españois e Navegación Aérea)

Ortografía e estilo | Abreviación 47 AENOR: Asociación Española de AFL-CIO: American Federation of Normalización y Certificación Labor and Congress of Industrial (Asociación Española de Normalización Organizations (Federación e Certificación) Americana do Traballo e Congreso de Organizacións Industriais) (EUA) AEORMA: Asociación Española para la Ordenación del Medio Ambiente AFMED: Allied Forces Mediterranean (Asociación Española para a (Forzas Aliadas do Mediterráneo) Ordenación do Medio Ambiente) (OTAN) AEP: Asociación Española de Pediatría AFNE: Allied Forces Northern Europe (forzas Aliadas do Norte de Europa) AEPSA: Acuerdo Económico para la (OTAN) Protección Social Agraria (Acordo Económico para a Protección Social AFP: Agence France-Presse (Axencia Agraria) (España) Francia-Prensa) AES: Acuerdo Económico y Social AFRO: Activos financeiros con retención (Acordo Económico e Social) (España) en orixe AET: Asociación Europea de Terminoloxía AFSOUTH: Allied Forces Southern Europe (Forzas Aliadas do Sur de Europa) AETINAPE: Asociación Española (OTAN) de Titulados Náutico-Pesqueros (Asociación Española de Titulados AGA: Asociación Galega de Apicultura || Náutico-Pesqueiros) Avanced Graphic Adapter (adaptador gráfico avanzado) AEUE: Asociación de Editoriales Universitarias Españolas (Asociación de AGAC: Asociación Galega para a Calidade Editoriais Universitarias Españolas) AGADAC: Asociación Galega de AFANIAS: Asociación de Familias Actividades Culturais con Niños y Adultos Subnormales AGADEA: Asociación Galega de Enfermos (Asociación de Familias con Nenos de Alzheimer e Adultos Subnormais). Hoxe a asociación mantén as siglas AFANIAS AGADEF: Asociación Galega de Docentes pero mudou o nome ao de Asociación de Educación Física pro personas con discapacidad Intelectual (Asociación pro persoas con AGADER: Asociación Galega de discapacidade intelectual) Desenvolvemento Rural AFC: Véxase CAF AGAL: Associaçom Galega da Língua (Asociación Galega da Lingua) AFCENT: Allied Forces Central Europe (Forzas Aliadas de Europa Central) AGAPI: Asociación Galega de Produtoras (OTAN) Independentes AFDLCZ: Alianza Forzas Democráticas AGAV: Asociación Galega de Artistas para a Liberación do Congo-Zaire Audiovisuais AFE: Asociación de Futbolistas Españoles AGCE: Asociación Galega para a Cultura e (Asociación de Futbolistas Españois) a Ecoloxía AFEE: Asociación de Facultades de AGCR: Asociación Galega de Ciencia Ciencias Económicas y Empresariales Rexional (Asociación de Facultades de Ciencias AGFA: Aktiengesellschaft für Económicas e Empresariais) (España) Anilinfabrikation [Fábrica de Produtos AFHQ: Allied Forces Headquarter (Cuartel Fotográficos convertidas polo uso Xeral das Forzas Aliadas) nunha palabra común) AFI: Asociación Fonética Internacional AGH: Asociación Galega de Historiadores || Alfabeto Fonético Internacional [en AGIP: Azienda Generale Italiana Petroli inglés IPA: International Phonetic (Empresa Xeral Italiana de Petróleos) Alphabet]

48 Ortografía e estilo | Abreviación AGPETAL: Asociación Galega de ALALC: Asociación Latinoamericana de Profesorado Especialista en Técnicas Libre Comercio [en inglés. LAFTA: Latin de Audición e Linguaxe American Free Trade Association] AGX: Asociación Galega de Xermanista ALCA: Área de Libre Comercio das (USC) Americas AHU: Arquivo Histórico Universitario ALP: Activos en Mans do Público AI: Amnistía Internacional ALU: Arithmetic and Logical Unit (Unidade Aritmética e Lóxica) AIAF: Asociación de Intermediarios de Activos Financeiros AM: Amplitude Modulation (Amplitude Modulada) AICBM: Anti-Intercontinental Ballistic Missile (Antimísil Intercontinental) AME: Acordo Monetario Europeo [en inglés: European Monetary AICF: Acción Internacional Contra a Agreement] || Asociación de Mulleres Fame Emprendedoras AID: véxase ODI AMELGA: Asociación de Músicos/as en AIDA: Asociación para a Integración e Lingua Galega Desenvolvemento do Africano AMEX: American Express || American AIE: Axencia Internacional da Enerxía || Stock Exchange [bolsa dos Estados Axencia Industrial do Estado Unidos] AIEA: Véxase OIEA AMI: Acordo Multirexional de Investimentos || Acordo Marco AIEG: Asociación Internacional de Interconfederal || Assembleia da Estudos Galegos Mocidade Independentista (Asemblea AIESEC: Asociación Internacional de da Mocidade Independentista) Estudantes de Ciencias Económicas e AMIP: Acoro Monetario Intereuropeo de Empresariais Pagamentos [en inglés, IEPA: Intra- AIF: Asociación Internacional de Fomento European Payments Agreement] AILIC: Associació Internacional de AMM: Antimissile Missile (Mísil Antimísil) Llengua i Literatura Catalanes AMPAS: Academy of Motion Pictures (Asociación Internacional de Lingua e Arts and Sciences (Academia de Literatura Catalás) Ciencias e Artes Cinematográficas) AINS: Administración Institucional de (EUA) Sanidad Nacional (Administración AMS: Asociación de Mulleres para a Institucional de Sanidade Nacional) Saúde (España) ANA: Asssembleia Nacional AIRCENT: Allied Air Forces in Central Antimilitarista (Asemblea Nacional Europe (Forzas Aéreas Aliadas en Antimilitarista) (Galicia) Europa Central) (OTAN) ANAFE: Asociación Nacional de Árbitros AISA: Axuda Integral Santiaguesa do de Fútbol Españoles (Asociación Alcohólico Nacional de Árbitros de Fútbol AISS: Administración Institucional Españois) de Servicios Socioprofesionales ANASE: Asociación nacional de Agentes (Administración Institucional de de Seguros (Asociación Nacional de Servizos Socioprofesionais) (España) || Axentes de Seguros) (España) Asociación Internacional de Seguridade Social ANAVE: Asociación de Navieros Españoles (Asociación de Navieiros AIU: Asociación Internacional de Españois) Universidades ANC: African National Congress ALADI: Asociación Latinoamericana de (Congreso Nacional Africano) Integración (República de Suráfrica)

Ortografía e estilo | Abreviación 49 ANCOM: Andean Common Market APD: Asociación para el Progreso de la (Mercado Común Andino) Dirección (Asociación para o Progreso da Dirección) (España) ANDA: Asociación Nacional para la Defensa de los Animales (Asociación APDH: Asamblea Permanente por Nacional para a Defensa dos Animais) los Derechos Humanos (Asemblea Permanente polos Dereitos Humanos) ANECA: Agencia Nacional de Evaluación (España) de la Calidad y Acreditación (Axencia Nacional de Avaliación da Calidade e APE: Asemblea Parlamentaria Europea Acreditación) (España) APEC: Asia-Pacific Economic Cooperation ANFAC: Asociación Nacional de (Cooperación Económica Asia-Pacífico) Fabricantes de Automóviles y Camiones APETI: Asociación Profesional Española (Asociación Nacional de Fabricantes de de Tradutores e Intérpretes Automóbiles e Camións) (España) API: Asociación da Prensa Internacional ANIGP: Asociación Nacional de (Bruxelas) || Axente da propiedade Informadores Gráficos de Prensa inmobiliaria || Aplication Program (España) Interface (Interface de programación ANIS: Asociación Nacional de aplicacións) Informadores de la Salud (Asociación APLL: Asociación de Profesores de iengua Nacional de Informadores da Saúde) e Literatura (España) APN: Aguéntstvo Pecháti Nóvosti ANOC: Asemblea Nacional de Obxección (Axencia de Prensa Nóvosti) (Rusia) de Consciencia APNL: Arquivo de Planificación e ANP: Algemeen Nederlands Persbureau Normalización Lingüística (Axencia de Prensa Neerlandesa) (Países Baixos) APRA: Alianza Popular Revolucionaria Americana (Perú) ANPA: Asociación de Nais e Pais de Alumnos [en castelán AMPA: APT: Arbitrage Pricing Theory (modelo Asociación de Madres y Padres de de valoracións de activos mediante Alumnos] arbitraxe) ANPE: Agence Nationale Pour l’Emploi ARAMCO: Arabian American Oil (Axencia Nacional de Emprego) Company (Compañía Árabe-Americana (Francia) de Petróleos) ANSA: Agenzia Nazionale Stampa ARDE: Acción Repúblicana Democrática Associata (Axencia Nacional de Prensa Española Asociada) (Italia) ARENA: Aliança de Renovaçao Nacional ANSI: American National Standards (Alianza de Renovación Nacional) Institute (Instituto Americano de (Brasil) || Alianza Republicana Estandarización) Nacionalista (O Salvador) ANZUS: Australia-New Zealand-United ARESBANK: Banco Áraba Español States (Australia-Nova Zelandia- [tamén BAE] Estados Unidos) ARN: Ácido Ribonucleico [en inglés, RNA: AP: The Associated Press [axencia de Ribonucleic Acid] noticias norteamericana] ARPA: Advanced Research Projects APA: Austria Presseagentur (Axencia de Agency (Axencia de Proxectos de Prensa Austríaca) || Véxase ANPA Investigación Avanzados) (EUA) APCEA: Association Parlamentaire pour ARQ: Automatic Request (Solicitude la Coopération Euro-Arabe (Asociación Automática de Retransmisión) Parlamentaria pola Cooperación Euro- Árabe ASA: Association of South-East Asia (Asociación dos Países do Sudeste Asiático)

50 Ortografía e estilo | Abreviación ASCII: American Standard Code for ATLAS: Agencia de Televisión Information Interchange (Código Latinoamericana de servicios (Axencia Estándar Norteamericano para o de Televisión Latinoamericana de Intercambio da Información) servizos) ASEAN: Association of South East Asian ATM: Asynchronous Transfer Modo Nations (Asociación de Nacións do (Modo de Transferencia Asíncrona) Sueste Asiático) ATP: Asociación de Tenistas Profesionales ASEF: Asia-Europe Foundation (Asociación de Tenistas Profesionais) (Fundación Asia- Europa) ATR: Agrupación de Telespectadores ASEM: Asia-Europe Meeting (Encontro y Radioyentes (Agrupación de Asia Europa) Telespectadores e Radiooíntes) (España) ASEPEYO: Asistencia Sanitaria Económica para Empleados y Obreros ATS: Axudante Técnico Sanitario (Asistencia Sanitaria Económica para AUCALSA: Autopistas Concesionaria Empregados e Obreiros) (España) Astur-Leonesa, Sociedade Anónima ASESA: Asfaltos Españoles, Sociedad (Autoestradas Concesionarias Astur- Anónima (Asfaltos Españois, Sociedade Leonesa, Sociedade Anónima) (España) Anónima) AUDASA: Autopistas del Atlántico, ASISA: Asistencia Sanitaria (compañía Sociedad Anónima (Autoestradas privada) do Atlántico, Sociedade Anónima) (España) ASL: Asociación de Gobernos Locais AUE: Acta Única Europea ASM: air-to-surface missile (mísil aire- terra) AUM: air-to-underwater missile (mísil aire-submarino) AS-PG: Asociación Sócio-Pedagóxica Galega AVE: Alta Velocidad Española (Alta Velocidade Española) ASPLA: Asociación Sindical de Pilotos de líneas Aéreas (Asociación Sindical de AVIACO: Aviación y Comercio, Sociedad Pilotos de Liñas Aéreas) (España) Anónima (Aviación e Comercio, Sociedade Anónima) (España) ASR: Véxase RAF AVIANCO: Aerovías Nacionales de ASTANO: Astilleros y Talleres del Colombia, Sociedad Anónima (Aerovías Noroeste, Sociedad Anónima Nacionais de Colombia, Sociedade (Estaleiros e Talleres do Noroeste, Anónima) (Colombia) Sociedade Anónima) (España) AVIATECA: Aviación Guatemalteca ASW: Anti-Submarine Warfare (Guerra (Guatemala) Antisubmarina) AVV: Asociación de Veciños AT&T: American Telephone and Telegraph [Compañía Norteamericana AWACS: Airborne Warning and Control de Teléfonos w Telégrafos] System (Sistema de Alerta e Control Aerotransportado) AT: Administración Territorial || Advanced Technology (Tecnoloxía AWEPA: Association of Western Avanzada) European Parlamentarians for Africa (Asociación de Parlamentarios da ATBM: Anti-Tactical Balistic Missile Europa Occidental por África) (Mísil Balístico Antitáctico) AWEPAA: Association of Western ATESA: Autotransporte Turístico European Parlamentarians for Action Español, Sociedad Anónima agains Apartheid (Asociación de (Autotransporte Turístico Español, Parlamentarios da Europa Occidental Sociedade Anónima) (España) pola Acción contra o Apartheid) ATIC: Área de Tecnoloxías da AXE: Administración Xeral do Estado Información e Comunicacións (USC)

Ortografía e estilo | Abreviación 51 B BC-NET: Business Corporation Network (Rede de Cooperación Mercantil B/L: Bill of Lading (Coñecemento de Europea) Embarque) BCPE: Baltic Sea Parliamentary BA: Banco Atlántico (España) || Bank of Conference (Conferencia Parlamentaria America (EUA) || British Airways (Liñas dos Países do Mar Báltico) Aéreas Británicas) BCT: Banco Central Transatlántico BAE: Véxase Aresbank (España) BALTAP: Baltic Allied Power (Mando BCU: British Commonwealth Union (Union Aliado para o Báltico) (OTAN) da Commonwealth Británica) BAM: Baikalo-Amúrskaya Maguiptral BD: Banco de depósitos (España) (liña ferroviaria Baikal-Amur) (Rusia) BDC: Banco del Comercio (Banco do BANCOBAO: Banco de Bilbao (España) Comercio) (España) BANCRECO :Banco de Crédito a la BDE: Banco de Datos para la Educación Construcción (Banco de Crédito á (Banco de Datos para a Educación) Construción) (España) BDEE: Banco de Desarrollo Económico BANDESCO: Banco de Desarrollo Español (Banco de Desenvolvemento Económico Español (Banco de Económico Español)) Desenvolvemento Económico Español) BDG: Banco de Galicia (España) BANESTO: Banco Español de Crédito (España) BE: Banco de España BANIBAO: Banco Industrial de Bilbao BEI: Banco Europeo de Investimentos || (España) Banco de Expansión Industrial (España) BANKIBER: Banco Ibérico (España) BENELUX: Belgique, Netherlands, Luxembourg (Bélxica, Países Baixos, BANKINTER: Banco Intercontinental Luxemburgo) Español (España) BIC: Banco Internacional de Comercio BANKUNIÓN: Unión Industrial Bancaria (España) BID: Banco Interamericano do Desenvolvemento BANSANDER: Banco Santander (España) BILEGA: Bibliografía Informatizada da BASIC: Beginners All- Purpose Symbolic Lingua Galega Instruction Code (Linguaxe de Programación de Programas de tTipo BIOS: Basic Input Output System Xeral para Principiantes) (Sistema Básico de Entrada E Saída) BBC: British Broadcasting Corporation BIRD: Banco Internacional de (Compañía Británica de Radiodifusión) Reconstrución e Desenvolvemento [é o nome do Banco Mundial; en BBS: Bulletin Board System (Sistema inglés, IBRD: International Bank for de Comunicación Vía Módem entre Reconstruction and Development] Usuarios) BIT: Binary Digit (Díxito Binario) || BBVA: Banco Bilbao Vizcaya Argentaria Véxase OIT (Banco Bilbao Biscaia Arxentaria) (España) BM: Banco Mundial || Bolsa de Madrid BCA: Banco de Crédito y Ahorro (Banco BN: Biblioteca Nacional de Crédito e Aforro) (España) BNG: Bloque Nacionalista Galego BCE: Banco Central Europeo BOE: Boletín Oficial do Estado BCI: Banco de Crédito Industrial BOP: Boletín Oficial da Provincia BCN: Bancos Centrais Nacionais BOPG: Boletín Oficial do Parlamento Galego

52 Ortografía e estilo | Abreviación BP: Banco Pastor CCEE: Comité de Cooperación Económica Europea BP: British Petroleum Company (Compañía de Petroleo Británica) CCG: Consello da Cultura Galega BPE: Banco Popular Español (España) CCI: Centro Internacional da Infancia [ en inglés, ICC: International Children’s BPS: Bits Per Second (Bits Por Segundo) Centre] || Cámara de Comercio BSCH: Banco Santander Central Hispano Internacional [ en inglés, ICC: (España) International Chambar of Commerce] BT: British Telecom (Telecomunicacións CCOO: Comisións Obreiras británicas) CCRTV: Corporació Catalana de BUBA: Bundesbank (Banco Central de Radiotelevisió (Corporación Catalá de Alemaña) Radiotelevisión) BUIT: Bureau de l’Union Internationale De CD ROM: Compact Disc Read Only Télecommunications (Oficina da Unión Memory (Disco Compacto de Memoria Internacional de Comunicacións) Só de Lectura) C CD: Compact Disc (disco compacto) || Club Deportivo || Corpo Diplomático CAD: Computer Aided Design (Deseño Asistido por Ordenador) CDC: Convergència Democràtica de Catalunya (Converxencia Democrática CAE: Comités Abertos de Escolas de Cataluña) CAF: Comités Abertos de Facultade CDE: Centro de Documentación Europea CAMPSA: Compañía Arrendataria del CDE: Consello de Europa Monopolio de Petróleos, Sociedad Anónima (Compañía Arrendataria do CDG: Centro Dramático Galego Monopolio de Petróleos, Sociedade CDL: Colegio de Doctores y Licenciados Anónima) (España) (Colexio de Doutores e Licenciados) CASA: Construcciones Aeronáuticas, (España) Sociedad Anónima (Construcións CDN: Centro Dramático Nacional (España) Aeronáuticas, Sociedade Anónima) (España) CDR: Comité das Rexións (UE) CATV: Cable Televisión (Televisión por CDS: Centro Democrático Social (España) Cable) CE: Constitución española CAV: Constant angular velocity CE: Comunidade Europea (agora UE) | (velocidade angular constante Comisión Europea (UE) || Consello de CBS INCORPORATED: Columbia Europa (UE) || Constitución Española || Broadcasting System (Cadea de Casa de Europa (USC) Radiotelevisión Columbia) CEA: Centro de Estudos Avanzados CC: Coalición Canaria || Código Civil || (USC) || Confederación Europea de Código de Circulación || Comite Central Agricultura || Comisionado Europeo do || Corpo Consular Automóbil CCA: Confederación de Cajas de Ahorro CEAPA: Confederación Española (Confederación de Caixas de Aforro) de Asociaciones de Padres de (España) || Compañía Cubana de Alumnos (Confederación Española Aviación de Asociacións de Pais de Alumnos) (España) CCAN: Consello de Cooperación do Atlántico Norte CEB: Council of Europe Developmet Bank (Banco para o Desenvolvemento do CCC: Consello de Cooperación Cultural (do Consello de Europa) Consello de Europa, UE) CCE: Comisión de Comunidade Europeas

Ortografía e estilo | Abreviación 53 CEC: Confederación de Empresarios de CESID: Centro Superior de Información la Construcción (Confederación de de la Defensa (Centro Español de Empresarios da Construción) (España) Información da Defensa) (España) CECA: Confederación Española de Cajas CETMAR: Centro Tecnolóxico do Mar de Ahorro (Confederación Española de (Vigo) Caixas de Aforro) CEU: Centro de Estudios Universitarios CECE: Confederación Española de Centros (Centro de Estudos Universitarios) de Enseñanza (Confederación Española CFC: Clorofluorcarbonatos de Centros de Ensinanza) CGAC: Centro Galego de Arte CECU: Confederación Española Contemporánea de Consumidores y Usuarios (Confederación Española de CGAI: Centro Galego de Artes da Imaxe Consumidores e Usuarios) CGPJ: Véxase CXPX CEDRO: Centro Español de Derechos Reprográficos (Centro Español de CGRL: Consello Galego de Relacións Dereitos Reprográficos) Laborais CEE: Comunidade Económica Europea CGT: Confederación General del Trabajo [ en inglés, EEC: European Economic (Confederadión Xeral do Traballo) Community] || Comisión Económica CHUS: Complexo Hospitalario para Europa (ONU) [tamén CEPE] || Universitario de Santiago de Confederación Episcopal Española || Compostela Centro de Estudos da Enerxía CIA: Central Intelligence Aggency CEEA: Comunidade Europea da Enerxía Atómica CICV: Comité Internacional da Cruz Vermella CEG: Confederación de Empresarios de Galicia CIDE: Centro de Información e Documentación Europea CEIP: Centro de Educación de Infantil e Primaria (España) CIEMAT: Centro de Investigaciones Energéticas Medioambientales y CEOE: Confederación Española de Tecnológicas (Centro de Investigacións Organizaciones Empresariales Enerxéticas Ambientais e Tecnolóxicas) (Confederación Española de (Ministerio de Ciencia e Tecnoloxía) Organizacións Empresariais) CIES: Centro de Investigación Económica CEPAL: Comisión Econmica para y Social (Centro de Investigación América Latina (ONU) [en inglés, Económica e Social) (España) || ECLA: Economic Commission for Latin America] CIF: Código de Identificación Fiscal CEPSA: Compañía Española de Petróleos, CIG: Confederación Intersindical Galega Sociedad Anónima (Compañía Española CIMA: Comisión Interministerial de Petróleos, Sociedade Anónima) de Medio Ambiente (Comisión CEPYME: Confederación Española Interministerial de Ambiente (España) de la Pequeña y Mediana Empresa CIME: Comité Intergobernamental para (Confederación Española da Pequena e as Migracións Europeas [ en inglés, da Mediana Empresa) ICEM: Intergovernmental Comittee for CERN: Conseil Européen pour la European Migration] Recherche Nucléaire (Organización CINA: Comisión Internacional de Europea para a Investigación Nuclear) Navegación Aérea CES: Confederación Europea de CIP: Centro de Investigación para a Paz || Sindicatos || Consello Económico e Club Internacional de Prensa (Madrid) Social (España) CIPM: Comité Intenational des Poids et Mesures (Comité Internacional de Pesos e Medidas)

54 Ortografía e estilo | Abreviación CIRP: Centro de Investigacións CONCAPA: Confederación Católica de Lingüísticas e Literarias Ramón Piñeiro Padres de Alumnos (Confederación Católica de Pais de Alumnos) (España) CIS: Centro de Investigacións Sociolóxicas COPE: Cadena de Ondas Populares Españolas (Cadea de Ondas Populares CITT: Centro de Innovación e Españolas) Transferencia Tecnolóxica (USC) CORGA: Corpus de Referencia do Galego CIU: Convergència i Unió (Converxencia e Actual Unión) COSAL: Comités de Solidariedade de CL: Credit Lyonnais Galicia CLPG: Congreso Liberal Progresista CPU: Unidade Central de Proceso Galego CRPM: Conferencia de Regiones CMA: Consello Mundial da Alimentación Periféricas y Marítimas (Conferencia de CMI: Comité Marítimo Internacional Rexións Periféricas e Marítimas) CMNL: Consello Municipal de CRTVG: Compañía de Radio-Televisión de Normalización Lingüística Galicia CMT: Comisión do Mercado das CRUE: Conferencia de Rectores de las Telecomunicacións || Confédération Universidades Españolas (Conferencia Mondiale du Travail (Confederación de Reitores das Universidades Mundial do Traballo) Españolas) CNAE: Clasificación Nacional de CS: Conseil de Sécurité (Consello de Actividades Económicas (España) Seguridade) (ONU) CNI: Centro Nacional de Inteligencia CSD: Consejo Superior de Deportes (Centro Nacional de Intelixencia) (Consello Superior de Deportes) (España) CSIC: Consejo Superior de CNMV: Comisión Nacional del Mercado de Investigaciones Científicas (Consello Valores (Comisión Nacional do Mercado Superior de Investigacións Científicas) de Valores) (España) (España) CNN: Cable News Network (Cadea de CSIF: Confederación Sindical television por cable de noticias) (EUA) Independiente de Funcionarios (Confederación Sindical Independente CNP: Consello Nacional Palestino de Funcionarios) (España) CNT: Confederación Nacional de CSN: Consejo de Seguridad Nuclear Trabajadores (Confederación (Consello de Seguridade Nuclear) Nacional de Traballadores) (España) || (España) Confederación Nacional do Traballo CSP: Cuerpo Superior de Policía (Corpo COAG: Colexio Oficial de Arquitectos de Superior de Policía) (España) Galicia CTG: Confederación de Traballadores de COAG: Colexio de Arquitectos de Galicia Galicia || Coordinadora de Organizaciones de Agricultores y Ganaderos CTNE: Compañía de Teléfonos Nacional (Coordinadora de organizacións de de España Labregos e Gandeiros) (España) CTNL: Coordinadora de traballadores COE: Comité Olímpico Español e traballadoras pola normalización lingüística COGAMI: Confederación Galega de Minusválidos CTU: Contribución Territorial Urbana COI: Comité Olímpico Internacional CUT: Central Unitaria de Traballadores COIE: Centro de Orientación e CXG: Consello da Xuventude de Galicia Información Estudiantil

Ortografía e estilo | Abreviación 55 CXPX: Consello Xeral do Poder Xudicial E [en castelán, CGPJ: Consejo General del EA: Eusko Alkartasuna (Solidariedade Poder Judicial] (España) Vasca) CXTG: Confederación Xeral de EAG: Estatuto de Autonomía de Galicia Traballadores Galegos da Natureza EAJ: Euzko Alderdi Jeltzailea [tamén D PNV: Partido Nacionalista Vasco] DAFO: Debilidades, Ameazas, Fortalezas e EAU: Emiratos Árabes Unidos Oportunidades ECG: Electrocardiograma DAL: Data Acces Language (Linguaxe de Acceso a Datos) ECOFIN: Consello de Ministros de Economía e Finanzas DB: Deutsche Bank (Banco de Alemaña) EGAP: Escola Galega de Administración DC: Democracia Cristiá Pública DCI: Denominación Común Internacional EGPGC: Exército Guerrilleiro do Pobo (nome xenérico dos fármacos) Galego Ceibe DGC: Dirección General de Catastro EMUVISSA: Empresa Municipal de (Dirección Xeral de Catastro) (España) Vivenda e Solo, Sociedade Anónima DGS: Dirección General de Seguridad (Santiago de Compostela) (Dirección Xeral de Seguridade) [hoxe EN: Esquerda Nacionalista DSE: Dirección de la Seguridad del Estado (Dirección da Saguridade do ENAGAS: Empresa Nacional del Gas Estado)] (España) (Empresa Nacional do Gas) (España) DGT: Dirección General de Tráfico ENDESA: Empresa Nacional de (Dirección Xeral de Tráfico) (España) Electricidad, Sociedad Anónima (Empresa Nacional de Electricidade, DI: Documento de Identidade Sociedade Anónima) (España) DIU: Dispositivo Intrauterino ENL: Entidade Non Lucrativa || Equipo de DLG: Departamento de Lingua Galega Normalización Lingüística DM: Deutsche Mark (Marco Alemán) EPA: Enquisa de Poboación Activa DNA: Véxase ADN ERC: Esquerra Republicana de Catalunya (Esquerda Republicana de Cataluña) DNI: Documento Nacional de Identidade ESO: Educacion Secundaria Obligatoria DO: Denominación de Orixe (Educación Secundaria Obrigatoria) DOG: Diario Oficial de Galicia (España) DRAE: Diccionario de la Real Academia ET: Exército de Terra Española (Dicionario da Real Academia ETA: Euskadi ta Askatasuna Española) ETB: Euskal Telebista DRAG: Dicionario da Real Academia Galega ETD: estimated time of departure (hora DSPG: Diario de Sesións do Parlamento estimada de partida) de Galicia ETR: estimated time of return (hora DTP: Desktop Publishing (sistema de estimada de regreso) autoedición) ETS: Escola Técnica Superor DVD: Disco de vídeo dixital ETT: Empresa de Traballo Temporal DXPL: Dirección Xeral de Política Lingüística EU: Esquerda Unida DXT: Dirección Xeral de Tráfico EUA: Estados Unidos de América [en inglés, USA: United States of America) DYA: Detente y Ayuda (Detente e Axuda) (España) EU-IU: Esquerda Unida-Izquierda Unida

56 Ortografía e estilo | Abreviación EURIBOR: Europe Interbank Offered Rate FENOSA: Fuerzas Eléctricas del Noroeste, (tipo europeo de oferta interbancaria) Sociedad Anónima (Forzas Eléctricas do Noroeste, Sociedade Anónima) EUROVISION: Unión Europea de (España) Radiodifusión FEPROMICO: Federación Provincial de EUTELSAT: European Minusválidos Físicos da Coruña Telecommunications Satellite Organization (Organización Europea de FEUGA: Fundación Empresa Universidade Telecomunicacións por satélite) Galega EXB: Educación xeral básica FEVE: Ferrocarriles Españoles de Vía Estrecha (Ferrocarriles Españoles de EXM: Estudo Xeral de Medios Vía Estreita) EZLN: Ejército Zapatista de Liberación FEXDEGA: Fundación Feiras e Exposicións Nacional (Exército Zapatista de para o Desenvolvemento de Galicia Liberación Nacional) (México) FGAMP: Federación Galega de Municipios F e Provincias FADEMGA: Federación de Asociacións en FIAA: Fédération Internationale favor das Persoas con Atraso Mental d’Athletisme Amateur (Federación de Galicia Internacional de Atletismo Ameteur) FAI: Federación Anarquista Ibérica FIAT: Fabbrica Italiana Automobili Torino FAO: Food and Agriculture Organization (Fábrica Italiana de Automóbiles de (Organización da Agricultura e da Turín) Alimentación) (ONU) FIBA: Fédération Internationale de FAQ: Frequently Asked Question Basketball (Federación Internacional de (Preguntas Máis Comúns [ en Baloncesto) || Fédération Internationale Internet]) de Boxe Amateur (Federación Internacional de Boxeo Amateur) FAQL: Frequently Asked Question List (Listaxe de Preguntas Máis Comúns [en FIFA: Fédération Internationale de Internet]) Football Association (Federación Internacional de Futbol Asociación) FAX: Abreviación de Telefax, e este, á súa vez, de Telefacsímil “sistema de FIMO: Feira Internacional de Mostras transmisión de documentos por liña FINSA: Financiera Maderera, Sociedad telefónica” Anónima (Financeira Madeireira, FBI: Federal Bureau of Investigation Sociedade Anónima) FCI: Fondo de Compensación FIP: Plan de Formación e de Inserción Interterritorial (España) Profesional FE: Falange Española (Falanxe Española) FITUR: Feira Internacional de Turismo FEA: Falange Española Auténtica FM: Frecuency Modulation (Frecuencia (Falanxe Española Auténtica) Modulada) FEDER: Fondo Europeo de FMI: Fondo Monetario Internacional Desenvolvemento Rexional (UE) FNMT: Fábrica Nacional de Moneda y FEGAEX: Federación de Asociacións de Timbre (Fábrica Nacional de Moeda e Empresarios Galegos no Exterior Timbre) (España) FEI: Fonde Europeo de Investimentos FNU: Forces des Nations Unies (Forzas das Nacións Unidas) FEMP: Federación Española de Municipios y Provincias (Federación Española de FOGASA: Fondo de Garantía Salarial Municipios e Provincias) FOGGA: Fondo Galego de Garantía Agraria || Fondo Internacional das Nacións Unidas para a Axuda á Infancia

Ortografía e estilo | Abreviación 57 FOP: Forzas da Orde Pública GEO: Grupo Especial de Operacións FORCEM: Fundación para a Formación GESTAPO: Geheime Staatspolizei (Policía Continua Secreta do Estado Nazi) FOREM: Fundación Formación e Emprego GFIM: Grupo de Forzas de Galicia Intermultinacionais FORGA: Fundación para a Orientación GIS: Geographical Information System Profesional, Emprego e Formación en (Sistema de Información Xeográfica) Galicia GOE: Grupo de Operacións Especiais FORPA: Fondo de Ordenación e GP: Gran Premio || Grupo Parlamentario Regulación de Produtos e Prezos Agrarios GPS: Galicia Socialista FP: Formación profesional GRAPO: Grupo de Resistencia Antifascista Primeiro de Outubro FPDLB: Frente Popular Democrático para a Liberación de Palestina GSM: Global System for Mobile Communication (Sistema Global para FPE: Fondos de Promoción de Emprego as Comunicacións Móbiles) FPG: Fronte Popular Galega H FPI: Formación de Persoal Investigador HE: Hidroeléctrica Española FPLP: Frente Popular de Liberación de HF: High Frequency (Alta Frecuencia) Palestina HI-FI: High Fidelity (Alta Fidelidade) FPU: Formación de Profesorado Universitario HT: High Tension (Alta Tensión) FSCG: Fundación Secretariado General HTML: Hypertext Markup Language Gitano (Fundación Secretariado Xeral (Linguaxe de Marcaxe de Hipertexto) Xitano) HTTP: Hypertext Transfer Protocol FSE: Fondo Social Europeo (Protocolo de Transferencia de Hipertexto) FSIE: Federación de Sindicatos Independentes de Ensinanza I FTP: File Transfer Protocol (Protocolo de I+D: Investigación e desenvolvemento Transferencia de Arquivos) IAE: Imposto de Actividades Económicas FUCI: Fundación Universitaria para a Cooperación Internacional IAFEI: International Association of Financial Executives Institutes FUNDES: Fundación de Estudos de (Asociación Internacional de Institutos Socioloxía de Directivos Financeiros) FUNDESCO: Fundación para o IASC: International Accounting Desenvolvemento da Función Social das Standards Committee (Comité Comunicacións Internacional de Normas Contábeis) G IATA: International Air Transport Association (Asociación Internacional GAEIG: Grande Área de Expansión do Transporte Aéreo) Industrial de Galicia IAXD: Impostos sobre Actos Xurídicos GAL: Grupos Antiterroristas de Liberación Documentados GALIX: Asociación Galega do Libro IBADER: Instituto da Biodiversidade Infantil e Xuvenil Agraria e o Desenvolvemento Rural GE: General Electric Company (compañía eléctrica) GEIE: Grupo Europeo de Interese Económico

58 Ortografía e estilo | Abreviación IBEC: International Basic Economic IEM: Instituto de Ensino Medio Cooperation (Cooperación Económica IEME: Instituto Español de Moeda Básica Internacional) || International Estranxeira Bank for Economic Cooperation (Banco Internacional para a Cooperación IEO: Instituto Español de Oceanografía Económica) IES: Instituto de ensino secundario IBI: Imposto sobre Bens Inmóbeis IGAEM: Insttuto Galego de Artes IBM: Instituto de Bioloxía Molecular Escénicas e Musicais || International Business Machines Corporation (Sociedade Internacional ILG: Instituto da Lingua Galega de Material Electrónico) INDO: Instituto Nacional de IC: Iniciativa por Cataluña Denominación de Orixe ICAA: Instituto de Cinematografía e das INEF: Instituto Nacional de Educación Artes Audiovisuais Física ICAC: Instituto de Contabilidade e INEM: Instituto Nacional de Emprego Auditoría de Contas INSALUD: Instituto Nacional de Saúde ICADE: Instituto Católico de Alta INSERSO: Instituto Nacional de Servicios Dirección de Empresas Sociais ICAI: Instituto Católico de Artes e INSS: Instituto Nacional da Seguridade Industrias Social ICANN: Internet Corporation for INTERNET: Rede internacional de Assigned Names and Numbers comunicacións por ordenador (Corporación de Asignación de Nomes e Números de Internet) INTERPOL: Organización Internacional de Policía Criminal ICE: Instituto de Ciencias da Educación IRA: Exército Republicano Irlandés ICEX: Instituto de Comercio Exterior IRPF: Imposto sobre a renda das persoas ICIA: International Credit Insurance físicas Association (Asociación Internacional de Seguros de Crédito) ISBN: International Standard Book Number ICO: Instituto de Crédito Oficial ISO: Organización Internacional de ICONA: Instituto de Conservación da Estandarización Natureza ISSN: International Standard Serial IDEGA: Instituto de Estudos e Number Desenvolvemento de Galicia IU: Izquierda Unida IDI: Institut de Droit International (Instituto de Dereito Internacional) IVE: Imposto sobre o valor engadido IDO: Instituto de Denominacións de Orixe L [dos viños españois] LOU: Lei de ordenación universitaria IE: Instituto de Empresa LOXSE: Lei orgánica xeral do sistema IEA: International Energy Agency educativo (Axencia Internacional da Enerxía) M IEAL: Instituto de Estudos da MDL: Movimento en Defessa da Língua Administración Local MEC: Ministerio de Educación e Cultura IECO: Instituto de Estimulación da Comunicación Oral MIR: Médico/a Interno/a Residente IEE: Instituto de Estudos Económicos MLIM: Movemento para a Liberación e a Igualdade da Muller IEF: Istituto de Estudos Fiscais

Ortografía e estilo | Abreviación 59 MNCT: Museo Nacional de Ciencia e OCU: Organización de Consumidores e Tecnoloxía Usuarios MNG: Mulleres Nacionalistas Galegas OD: Opus Dei MNL: A Mesa pola Normalización ODIT: Oficina Delegada da Inspección do Lingüística Traballo MOEN: Mozas de Esquerda Nacionalista OEMA: Organización Europea de Medio Ambiente MOMA: Museum of Modern Art (Museo de Arte Moderna) (Nova York) OES: Organización de Estudantes de Santiago MOPU: Ministerio de Obras Públicas e Urbanismo OGCM: Organización Galega de Comunidades de Montes MR: Marca Rexistrada OIC: Organización Internacional do MTAS: Ministerio de Traballo e Asuntos Comercio Sociais OIT: Organización Internacional do MUFACE: Mutualidade Xeral de Traballo Funcionarios Civís do Estado OLP: Organización para a Liberación de MUNAT: Mutua Nacional de Palestina Autotransportes OMC: Organización Mundial do Comercio MUNPAL: Mutualidade Nacional de Previsión da Adaministración Local OMI: Organización Marítima Internacional MUXEXU: Mutua Xeral Xudicial OMIC: Oficina Municipal de Información N ao Consumidor NASA: National Aeronautics and Space OMNI: Obxecto Mariño non Identificado Administration (Administración Nacional de Aeronáutica e do Espacio) OMPI: Organización Mundial da Propiedade Intelectual NATO: Véxase OTAN OMS: Organización Mundial da Saúde NBE-CPI: Norma Básica de Edificación- Condicións de Protección Contra OMT: Organización Mundial do Turismo Incendios [nos edificios] ONCE: Organización Nacional de Cegos NEG: Nova Escola Galega Españois NIF: Número de identificación fiscal ONG: Organización non gobernamental NOMIG: Normas ortográficas e ONT: Organización Nacional de morfolóxicas do idioma galego Transplantes NÓS-UP: Nós-Unidade Popular ONU: Organización das Nacións Unidas NU: Véxase ONU ONUDI: Organización da Nacións Unidas para o Desenvolvemento Industrial O OO: Organización Obreira OBS: Obra Benéfica Social OPA: Oferta Pública de Adquisicións OCAH: Oficina de Coordinación de Asuntos Humanitarios OPAEP: Organización de Países Árabes Exportadores de Petroleo OCAMM: Organización Común Africana, Malgaxe e Mauritania OPEP: Organización de Países Exportadores de Petroleo OCDE: Organización de Cooperación e Desenvolvemento Económico OPI: Orgnismo Público de Investigación OCM: Organización Común de Mercados OPV: Oferta Pública de Venda

60 Ortografía e estilo | Abreviación ORA: peración de Regulación de PESC: Política Exterior e de Seguridade Aparcadoiros Común OSCE: Organización para a Seguridade e PESD: Política Europea Común de a Cooperación en Europa Seguridade e Defensa OSIX: Oficinas de Servizos Integrados PG: Partido Galeguista para a Xuventude PI: Produto Interior OTAN: Organización para o Tratado do PIB: Produto Interior Bruto Atlántico Norte PIC: Puntos de Información Cultural OVI: Obxecto voador identificado PIDE: Policía Internacional e de Defesa do OVNI: Obxecto voador non identificado Estado (Portugal) [desaparecida] P PIE: Participación en Ingresos do Estado PA: Partido Andalucista PIEE: Plataforma Independente de PAC: Política Agraria Común Ciencias Económicas e Empresariais PADRE: Programa de Axuda á PIN: Produto Interior Neto Declaración da Renda PM: Policía Militar PAI: Plan de Acción Inmediata PMA: Programa Mundial de Alimentos PAS: Persoal de Administración e PN: Patrimonio Nacional || Produto Servizos Nacional PASC: Partido Autonomista Socialista de PNB: Produto Nacional Bruto Canarias PND: Persoal Non Docente PASD: Partido Andaluz Socialdemócrata PNG-PG: Partido Nacionalista Galego- PASOC: Partido de Acción Socialista Partido Galeguista PC: Personal Computer PNL: Plan de Normalización Lingüística PCE: Partido Comunista de España PNN: Produto Nacional Neto || Profesor PCG: Partido Comunista Galego Non Numerario PCOE: Partido Comunista Obreiro Español PNUD: Programa das Nacións Unidas para o Desenvolvemento PCPE: Partido Comunista dos Pobos de España PNV: Partido Nacionalista Vasco PCU: Partido Comunista de Unificación POG: Partido Obreiro Galego PCUS: Partido Comunista da Unión POL: Programa Operativo Local Soviética POUM: Partido Obreiro de Unificación PDA: Personal Digital Assistant (Asistente Marxista Dixital Persoal) PP: Partido Popular PDL: Partido Demócrata Liberal PSC: Partit dels Socialistes de Catalunya PDP: Partido Demócrata Popular (Partido dos Socialistas de Cataluña) PDR: Plan de Desenvolvemento Rexional PSD: Partido Social Demócrata (Portugal) PE: Parlamento Europeo PSdeG-PSOE: Partido Socialista de Galicia - Partido Socialista Obreiro PEC: Pacto de Estabilidade e Crecemento Español PEME: Pequena e Mediana Empresa PSdG: Partido Socialista de Galicia PEN: Plan Enerxético Nacional PSG-EG: Partido Socialista Galego - PER: Plan de Emprego Rural [actualmente Esquerda Galega AEPSA] PSOE: Partido Socialista Obreiro Español

Ortografía e estilo | Abreviación 61 PSS: Prestación Social Substitutoria S PST: Partido Socialista dos Traballadores SAD: Sociedade Anónima Deportiva PSV: Plan Social de Vivenda SAL: Sociedade Anónima Laboral PVP: Prezo de Venda ao Público SAMEDI: Sociedade Anónima de Mediación e Diñeiro PXC: Plan Xeral de Contabilidade SASEMAR Sociedade Estatal para o PXE: Presupostos Xerais do Estado Salvamento e a Seguridade Marítima PXOM: Plan Xeral de Ordenación SBT: Sectores Básicos Transformadores Municipal SCLV: Servizo de Compensación e PXOU: Plan Xeral de Ordenación Urbana Liquidación de Valores R SECUS: Servizo de Comunicacións RACE: Real Automóbil Club de España SEDIC: Sociedade Española de RAE: Real Academia Española Documentación e Información Científica RAG: Real Academia Galega SEIN: Servizos Informáticos RBEL: Regulamento de Bens de Entidades Locais SEM: Servizo Español do Maxisterio RCCL: Regulamento de Contratacións das SEMAF: Sindicato Español de Corporacións Locais Maquinistas de Ferrocarrís RCE: Regulamento Xeral de Contratos do SENPA: Servizo Nacional de Produtos Estado Agrarios RDA: República Democrática Alemá SEOPAN: Asociación de Empresas de Obras Públicas de Ámbito Nacional RDU: Regulamento de Disciplina Urbanística SEPES: Sociedade Estatal de Promoción e Equipamento do Solo REE: Rede Eléctrica de España SEPI: Sociedade Estatal de Participacións REF: Regulamento de Expropiación Industriais Forzosa SEPLA: Sindicato Español de Pilotos de RENFE: Rede Nacional de Ferrocarrís Liñas Aéreas Españois SER: Sociedade Española de Radiodifusión RG: Radio Galega SERCO: Servizo de Financiamento ao RISGA: Renda de Integración Social de Comprador Galicia SERCOBE: Servizo Técnico Comercial de RNE: Radio Nacional de España Construcións de Bens de Equipo ROAC: Rexistro Oficial de Auditores de SEREM: Servizo de Rehabilitación de Contas Minusválidos RPC: Renda Per Cápita SERGAS: Servizo Galego de Saúde RPE: Regulamento do Patrimonio do SGHN: Sociedade Galega de Historia Estado Natural RTVE: Radio Televisión Española SGR: Sociedade de Garantía Recíproca RTVG: Radio Televisión de Galicia SGS: Sindicato Galego de Sanidade RU: Reino Unido SGTH: Sindicato Galego de Traballadores RXU: Regulamento de Xestión Urbanística da Hostalaría SGTM: Sindicato Galego de Traballadores do Mar

62 Ortografía e estilo | Abreviación SIBE: Sistema de Interconexión Bolsista USC: Universidade de Santiago de en España Compostela SICAV: Sociedade de Investimento de USO: Unión Sindical Obreira Capital Variábel UV: Universidade de Vigo SIDA: Síndrome de Inmunodeficiencia UXT: Unión Xeral de Traballadores Adquirida [en inglés, AIDS: Acquired Immune Deficiency Syndrome] SIIN: Servizo de Información e Investigación Nacional SIM: Sociedade de Investimento Mobiliario SIMCAV: Sociedade de Investimento Mobiliario de Capital Variábel SIMO: Feira Internacional de Informática, Multimedia e Comunicacións SIP: Sociedade Interamericana de Prensa. SNL: Servizo de Normalización Lingüística SXAE: Sociedade Xeral de Autores e Editores SXE: Sociedade Xeolóxica de España SXPFTC: Secretaría Xeral de Política Fiscal Territorial e Comunitaria T TC: Tribunal Constitucional TS: Tribunal Supremo TSXG: Tribunal Superior de Xustiza de Galicia TVE: Televisión Española TVG: Televisión de Galicia U UCI: Unidade de Coidados Intensivos UE: Unión Europea UMAD: Unidade Municipal de Atención ao Drogodependente UMG: Unión da Mocidade Galega UNED: Universidade Nacional de Educación a Distancia UNESCO: Organización das Nacións Unidas para a Educación, a Ciencia e a Cultura UNICEF: United Nations Children’s Fund (Fondo das Nacións Unidas para a Infancia) UPG: Unión do Povo Galego

Ortografía e estilo | Abreviación 63 7.3 O símbolo 7.3.1 Consideracións xerais • Fragmento que se reduce e que non ten por que ser un sintagma. De selo, non se interpreta como unha unidade, senón como a sucesión dos símbolos de cada un dos elementos que conforman o sintagma. • Representa unidades dos campos técnico e científico consensuadas universalmente, polo que as súas formas non varían dunha lingua a outra. • Non levan punto nin barra final. • Non admiten plural. • Escríbense con letra maiúscula ou minúscula segundo as convencións internacionais. • Escríbense sempre con letra redonda. • Os símbolos que están formados pola redución de máis dunha palabra non deixan espazo entre os seus constituíntes; si entre unha cantidade e o símbolo que a acompaña. 7.3.2 Listaxe de símbolos de uso común

$ : dólar Bk : berkelio % : tanto por cento BOB : boliviano (moeda de Bolivia) € : euro Bq : becquerel £ : libra Br : bromo ¥ : ien BRL : real (moeda do Brasil) A : amperio Bs : bolívar (moeda de Venezuela) a : área BSD : dólar das Bahamas Ac : actinio BYR : rublo de Bielorrusia Ag : prata BZD : dólar de Belice Al : aluminio C : carbono ALL : lek (moeda oficial de Albania) C : culombio, coulomb Am : americio c : ciclo Ar : argon c : centi- ARS : peso arxentino CAD : dólar canadense As : arsénico cal : caloría At : astato Cd : cadmio at : atmosfera técnica cd : candela atm : atmosfera Ce : cerio Au : ouro Cf : californio B : bel cg : centígrado b : barn CHF : franco de Suíza Ba : bario Ci : curio (unidade de radioactividade) BAM : marco convertíbel Cl : cloro bar : bar cl : centilitro BBD : dólar de Barbados CLP : peso de Chile Be : berilio Cm : curio (elemento químico) BGN : leva (moeda de Bulgaria) cm : centímetro Bh : bohrio cm2 : centímetro cadrado Bi : bismuto cm3 : centímetro cúbico

64 Ortografía e estilo | Abreviación Co : cobalto Gd : gadolinio COP : peso de Colombio Ge : xermanio cps : ciclos por segundo gr : gran (unidade de peso) Cr : cromo Gs : gauss CRC : colón de Costa Rica GTQ : quetzal (moeda de Guatemala) Cs : cesio Gy : gray CSD : dinar serbio GYD : dólar da Guaiana Cu : cobre H : henry // hidróxeno // hotel CUP : peso de Cuba h : altura (do inglés height) // hora // CV : cabalo de vapor hecto- CZK : corona da República Checa Ha : hahnio d : día ha : hectárea d : deci- He : helio da : deca- Hf : hafnio dB : decibel Hg : mercurio dg : decigramo hg : hectogramo DKK : coroa de Dinamarca hl : hectolitro dl : decilitro hm : hectómetro dm : decímetro HNL : lempira (moeda de Honduras) DM : marco alemán Ho : holmio dm2 : decímetro cadrado Hp : cabalo vapor (do inglés horsepower) dm3 : decímetro cúbico HRK : kuna (moeda de Croacia) DOP : peso da República Dominicana Hs : hassio dyn : dina HTG : gourde (moeda de Haití) DYP : disposio HUF : forinto (moeda de Hungría) E : leste Hz : hercio E : exa- I : iodo EEK : coroa de Estonia IMD : dólar xamaicano Er : erbio In : indio erg : erxio in : polgada (do inglés inch, unidade de lonxitude) Es : einstenio Ir : iridio Eu : europio ISK : coroa de Islandia eV : electrovolt J : xulio F : faradio // flúor // franco K : kelvin // potasio f : femto- k : quilo- Fe : ferro kcal : quilocaloría FM : Frecuencia Modulada kg : quilogramo Fm : fermio kHz : quilohercio Fr : francio // franklin kj : quiloxulio ft : pé (do inglés foot unidade de lonxitude) km : quilómetro 2 G : xiga- km : quilómetro cadrado g : gramo km/h : quilómetro hora Ga : galio Kr : cripton GBP : libra esterlina Kv : kurchatovio

Ortografía e estilo | Abreviación 65 kV : quilovolt NE : Nordeste kW : quilovatio Ni : níquel kW/h : quilovatio por hora NIO : córdoba (moeda de Nicaragua) L : lira No : nobelio L ou l : litro NO ou NW : Noroeste La : lantano NOK : coroa de Noruega lb : libra (unidade de peso) Np : neptunio Li : litio O : Oeste // osíxeno lm : lumen O ou W : Oeste Lr : laurencio oC : grao centígrado LTL : litas (moeda de Lituania) Oe : oersted Lu : lutecio oF : grao Fahrenheit LVL : lats (moeda de Letonia) Os : osmio lx : lux oz : onza M : mega- P : fósforo // poise m : metro // mili- p- : pico- m/s : metro por segundo P- : peta- m2 : metro cadrado Pa : Pascal // protactinio m3 : metro cúbico PAB : balboa (moeda de Panamá) MB : megabyte Pb : chumbo mbar : milibar pc : parsec Mc : megaciclo Pd : paladio Md : mendelevio PES/PEN : sol / novo sol (moeda de Perú) MDL : leu de Moldavia PHP : peso filipino (moeda de Filipinas) Mg : magnesio PLN : esloti (moeda de Polonia) mg : miligramo Pm : prometio MHz : megahercio Po : polonio min : minuto Pr : praseodimio ml : mililitro pt : pinta mm : milímetro Pt : platino Mn : manganeso Pu : plutonio Mo : molibdeno PYG : guaraní (moeda de Paraguay) mol : mol Qm : quintal métrico Mt : meitnerio R : roentgen MTL : lira de Malta r/m : revolucións por minuto MW ou OM : Medium Wave, Onda Media r/s : revolucións por segundo Mx : mdaxwell Ra : radio MXP/MXN : peso mexicano / novo peso rad : radián mexicano Rb : rubidio n : nano- Re : renio N : Newton // nitróxeno // norte Rf : rutherfordio Na : sodio Rh : rhesus (‘factor sanguíneo’) // rodio Nb : niobio Rn : radon Nd : neodimio ROL/RON : leu (moeda de Romanía) Ne : neon Ru : rutenio

66 Ortografía e estilo | Abreviación RUB : rublo (moeda de Rusia) W : volframio // watt s : segundo W/b : wéber S : Siemens // Sur // Xofre W/h : watt por hora Sb : antimonio XAF : franco CFA (moeda de Guinea Sc : escandio Ecuatorial e outros países africanos) Se : selenio XCD : dólar do Caribe Oriental (moeda de Antigua e Barbuda, Dominica, Granada, SE : sueste San Cristóbal e Nieves, Santa Lucía, SEK : coroa sueca (moeda de Suecia) San Vicente e as Granadinas) Sg : seaborxio Xe : xenon Si : silicio Y : itrio SIT : tólar (moeda de Eslovenia) Yb : iterbio SKK : coroa eslovaca (moeda de yd : iarda Eslovaquia) Zn : cinc ou zinc Sm : samario Zr : circonio ou zirconio Sn : estaño Ω : ohm SO ou SW : sudoeste sr : estereorradián Sr : estroncio SRD : dólar de Surinam Sv : sievert SVC : colón salvadoreño (moeda do Salvador) SW : Short Wave, Onda Curta t : tonelada T : tesla T- : tera- Ta : tantalio Tb : terbio Tc : tecnecio Te : telurio tex : tex Th : torio Ti : titanio Tl : talio Tm : tulio TRL/TRY : lira / nova lira de Turquía TTD : dólar de Trinidade e Tobago u : unidade atómica de masa unificada U : uranio UA : unidade astronómica UAH : grivna (moeda de Ucrania) USD : dólar de EE. UU. UYU : peso de Uruguai V : vanadio // volt VEB : bolívar (moeda de Venezuela)

Ortografía e estilo | Abreviación 67 7.4 O acrónimo Os acrónimos son formas resultantes da combinación de varias palabras mediante a fu- sión dalgúns dos seus compoñentes. Son acrónimos hoxe palabras de uso frecuente cadáver (caro data verminibus) radar (radio detection and ranging) módem (modulador demodulador) informática (información automática) motel (motor hotel) O acrónimo é un procedemento de creación de palabras moi semellante ao da sigla. En liñas xerais, réxense polas mesmas normas, coa excepción de que nas siglas só se forman coa letra inicial de cada palabra e que os acrónimos son, ademais, palabras que posúen flexión de xénero e número e están plenamente instaladas no noso repertorio léxico. Un acrónimo pode formar nomes propios: Renfe, Retevisión, Unicef, etc., que deberán grafarse con inicial maiúscula, mais tamén nomes comúns láser, informática, ovni, etc., que deberán grafarse con inicial minúscula.

68 Ortografía e estilo | Abreviación 8 Escrita dos números

Ao longo dun texto administrativo serán moitos os contextos en que dubidemos da forma escrita dun determinado número, cantidade, data, etc. Hai que evitar, na medida do posíbel, escribir con A seguir relacionamos uns criterios básicos para a escrita de numeracións, en letra ou en cifras ao inicio dunha cifra, nos documentos administrativos. frase, parágrafo, ou despois de punto.

8.1 Escríbense en letras Cando nun texto, por razón da súa natureza, • As cantidades de tempo (anos, meses, días, horas, etc.) haxa que escribir con o proxecto rematarase en tres anos. cifras, informacións que aquí recomendamos con estabelécese un período de dez días para presentar a documentación. letras, deberase gardar a coherencia escribindo • Os números dunha soa cifra do cero ao dez, e os números cen, mil, millón, billón, tri- todo con cifras. llón, etc.

soamente se rexistraron dez persoas no curso. Os números que pertenzan tivo un balance positivo de tres billóns de euros. a unha serie non levan puntos para separar as • As cantidades aproximadas. unidades, mais no caso de cifras moi longas a feira acollerá máis de douscentos expositores. deixarase un espazo existen aproximadamente trinta e seis empresas de publicidade. para facilitar a lectura. • As cantidades seguidas da palabra vez ou veces. había preto de 300.000 manifestantes e mandoullo escribir seis veces. 6.500 policías. • As décadas. ao informe fáltalle a chegada da democracia na década dos oitenta. a páxina 2100.

• Ao inicio da frase. DNI núm. 44 622 855 B ou corenta santiagueses solicitaron a nulidade matrimonial. DNI núm. 44.622.855-B

• Festividades e feitios históricos. o tfno. +0034 916 654 547 os atentados do catorce de marzo.

8.2 Escríbense en cifras arábigas • As cantidades superiores a dez. cobrarase unha multa de 300 euros. en Santiago existen máis de 60 pubs.

Ortografía e estilo | Escrita dos números 69 • Os números que aparecen en listaxes, aínda que sexan dunha soa cifra. relación de material para comprar: - 3 paquetes de lapis - 6 caixas de folios - 2 computadores • As porcentaxes. este ano accederán a vivenda o 70 % dos santiagueses. • Os cardinais que aparecen acompañando os textos oficiais, artigos, páxinas, apartados, rúas, edificios, etc. Lei 7/1985, do 2 de abril, reguladora das bases de réxime local. reside no número 42 – 3º C da rúa da Rosa. • As magnitudes físicas. expropiaranse 50 ha para uso veciñal. • O día do mes e o ano nas datas. Santiago de Compostela, 23 de setembro de 1978. • As indicacións horarias. o comezo do curso será ás 19.00. • Os números de decimais. foi premiado con 1,7 millóns de euros.

70 Ortografía e estilo | Escrita dos números 9 Expresión de tempo e de espazo

9.1 Expresións de tempo Sistema internacional 9.1.1 A hora Hora (cifra) + h + minutos (cifra) + min. • As expresións que indican a hora teñen que ser moi precisas, por norma xeral, convocan 18 h 28 min. a alguén. É recomendábel utilizar o sistema internacional, que nos permite dúas posibi- lidades: Hora (cifra) + . + minutos (cifra) + h Hora (cifra) + h + minutos (cifra) + min. 18 h 28 min. 18.28 h Hora (cifra) + . + minutos (cifra) + h 18.28 h

• A preposición que introduce as horas é a. recollereite ás oito da tarde. 9.1.2 O día • Os documentos que vaian datados deberán levar sempre o día en cifra arábiga. Noia, 26 de setembro de 2007. • Nas leis, ordes, reais decretos…, deberase sempre acompañar do artigo o día en cifra arábiga. Lei do 13 de xuño de 2006. • As expresións temporais referidas ao día non levan ningunha preposición e as referidas ás partes do día levan a preposición a ou a preposición por. o período de inscrición abre o día 19 de marzo. as nosas oficinas abren á/pola tarde. 9.1.3 Os meses O nome dos meses escríbese sempre en minúscula, a non ser que vaia despois de punto. Compostela, 7 de novembro de 2000. 9.1.4 As estacións O nome das estacións do ano adóitase introducir pola preposición en ou para. para o verán teremos que mirar de facer unha viaxe. os centros de saúde colápsanse no inverno pola gripe.

Ortografía e estilo | Expresión de tempo e de espazo 71 9.1.5 Os anos • Cos anos as expresións temporais van introducidas sempre polo artig,o a non ser que se trate dunha estrutura fixa de día, mes e ano, ou de mes e ano. as obras estarán rematadas no/para o 2010. o centro foi inaugurado no 1958. 25 de marzo de 2001. febreiro de 2007. • Os anos non levan punto de milleiro, cómpre recordar que este punto só se pon no caso das cantidades. ano 1977. • No caso dunha sucesión de anos recoméndase escribir os anos enteiros; pasa o mesmo coa indicación do ano na citación das leis. o curso 2002-03. Lei 1/1998. 9.1.6 Os séculos As expresións de tempo referidas aos séculos van introducidas pola preposición en.

a ciencia experimentou un avance importantísimo no século xx.

9.2 Expresións de espazo A diferenza das expresións temporais, o uso das preposicións de espazo é máis sinxela. Pódense distinguir catro casos: • Lugar onde unha persoa está ou unha cousa ou acción se produce. Exprésase coa preposición en. está pasando uns días en Cerceda. hai unha nova feira en Silleda. • Lugar de onde ou desde onde unha persoa vén ou unha cousa ou acción se produce ou provén. Exprésase coa preposición de ou desde. veu desde o Cebreiro até Santiago a pé. • Lugar a onde ou até onde unha persoa vai ou unha cousa ou acción se produce ou orienta. Exprésase habitualmente coas expresións a, cara a, até, deica, ou coa locución prepositiva para a. foi indo para a casa. viaxaba sempre desde Santiago até Vigo no tren das 9.00. • Lugar onde unha persoa pasa ou unha cousa ou acción se produce ou pasa. Exprésase coa preposición por. para ires a Vigo desde Santiago tes que pasar por Pontevedra.

72 Ortografía e estilo | Expresión de tempo e de espazo 10 A linguaxe non-sexista

A través da lingua maniféstase a praxe dos organismos oficiais, das empresas e tamén de cada persoa de xeito individual. Debemos ter en conta o principio de non-discriminación Outro recurso que por razón de sexo, motivo polo que é preciso evitar prácticas ou expresións que poidan actualmente ten bastante éxito é o uso da @. É unha ser entendidas como sexistas. abreviatura da preposición Cando un documento é pechado (cando se coñece a identidade da persoa á que vai dirixi- latina ad que se seguiu do) deberase aludir a esa persoa segundo corresponda, (se é feminina, en feminino, e se utilizando no inglés como substituto da preposición é masculina, en masculino). at, despois pasou aos Cando un documento é aberto (dirixido a unha pluralidade de persoas), débense utilizar teclados das máquinas de escribir e posteriormente expresións non marcadas (o alumnado, o funcionariado) ou expresarse co dobre xénero á informática. Ao tratarse gramatical (os alumnos e as alumnas, os funcionarios e as funcionarias). En formularios dun símbolo, e non pódese utilizar a barra (/) para marcar a dobre posibilidade (Don/Dona, Sr./Sra.). dunha letra que exista no noso abecedario, débese evitar o seu uso. 10.1 Sexismo lingüístico Enténdese por sexismo lingüístico aquelas prácticas que discriminan a muller coa utiliza- A incorporación da muller ao mundo laboral ción non igualitaria do idioma. implica a utilización de Cando un documento se refire a mulleres e a homes non se debe utilizar o masculino formas femininas para profesións e cargos que como xenérico senón buscar solucións igualitarias para os dous xéneros. tradicionalmente era ocupados por homes 10.1.1 Emprego das dúas formas: masculina e feminina débese adaptar o nome • Recurso máis simple do que botar man é o de utilizar os dous xéneros gramaticais da- dos postos de traballo (médica, doutora, técnica) queles nomes que os teñen. e dos cargos (concelleira, as funcionarias e os funcionarios. presidenta) ao xénero de quen os ocupa. as cidadáns e os cidadás. Este recurso usado de xeito continuado pode resultar repetitivo ou confuso polo que podemos recorrer a outros como aqueles dos que imos falar a continuación. • Utilización de pronomes. quen vaia ao exame e non *Os que vaian ao exame. • Emprego de substantivos colectivos. as persoas que chamen por teléfono e non *Os que chamen por teléfono. • Uso do par de xénero. os e as que asinen e non *Os asinantes.

Ortografía e estilo | A linguaxe non-sexista 73 10.1.2 Uso de xenéricos reais Ao empregar os xenéricos reais o que se consegue é marcar a atención nas funcións que se denotan e non nas persoas que as realizan. a mocidade / a xuventude e non os mozos. a poboación inmigrante e non os inmigrantes. a xente maior / as persoas maiores e non os maiores. as persoas / o ser humano e non o home. a secretaría e non o secretario. 10.1.3 O emprego de barras Este recurso pode ser útil nos documentos abertos (aqueles nos que se descoñece a persoa interesada) como formularios, impresos de solicitude, etc. Noutro tipo de textos pode resultar pouco recomendábel porque dificulta a lectura do documento. o/a interesado/a o/a solicitante • Variación de pronomes Esta é outra forma de evitar as marcas de xénero. se alguén quere ler en vez de Se algún quere ler quen se presente ao concurso en vez de Os que se presenten ao concurso

10.2 Sexismo social O sexismo social é o conxunto de actitudes que supoñen unha limitación dos dereitos das mulleres negándolles a posibilidade de se relacionar en igualdade de oportunidades. Ademais de utilizar o idioma de xeito gramaticalmente correcto tamén hai que ter en conta os valores que se estean a transmitir para que non poidan entenderse como dis- criminatorios. • Adaptación do cargo ao xénero da persoa o alcalde a alcaldesa o presidente a presidenta o xerente a xerenta

74 Ortografía e estilo | A linguaxe non-sexista 11 Tradución dos nomes doutras linguas

11.1 Non se traducen Os nomes que proceden 1. Os nomes propios de persoa. Con todo, si se traducen os relativos a persoeiros históri- de idiomas cun alfabeto cos, mitolóxicos, literarios, e tamén divindades, a monarquía e os papas. distinto do noso adáptanse de tal xeito que se intenta En galego En castelán reproducir con letras galegas a pronuncia – José Luis Rodríguez Zapatero – José Luis Rodríguez Zapatero da lingua orixinal. – Guillermo Toledo – Guillermo Toledo

– Xosé Manuel Beiras – Xosé Manuel Beiras Se o nome orixinal – Xoán Paulo II – Juan Pablo II está nunha lingua moi afastada da nosa e se 2. Os nomes de grupos artísticos. a tradución aclara o tipo de actividade que En galego En castelán realizan, sobre todo cando – Hombres G – Hombres G se trata de orquestras ou ballets, tradúcese. – Ruxe Ruxe – Ruxe Ruxe – Centro Dramático Galego – Centro Dramático Galego As seccións en que se 3. Os nomes de equipos deportivos, aínda que si se traducen os topónimos que forman organiza calquera empresa parte da denominación e algúns casos xa asentados no uso. privada si se traducen.

En galego En castelán – Manchester United – Manchester United – Spórting de Xixón – Spórting de Gijón – Real Sociedade – Real Sociedad 4. Como norma xeral os nomes de empresas privadas.

En galego En castelán – El Corte Inglés – El Corte Inglés – Caixa Galicia – Caixa Galicia – Bar La Calle – Bar La Calle 5. Os nomes de partidos políticos e organizacións sindicais, a non ser que posúan unha dobre denominación.

En galego En castelán – UXT – UGT – Bloque Nacionalista Galego – Bloque Nacionalista Galego

Ortografía e estilo | Tradución dos nomes doutras linguas 75 6. Os títulos das publicacións periódicas, aínda que si se traducen os títulos dos diarios e Con todo, algúns nomes de boletíns oficiais. institucións asentáronse no galego coa denominación da En galego En castelán lingua orixinal (Generalitat, – La Voz de Galicia – La Voz de Galicia Commonwhealth…). – Boletín Oficial do Estado – Boletín Oficial del Estado – Tempos Novos – Tempos Novos Nalgúns casos non se recomenda a tradución para evitar ambigüidades ou ben porque na 11.2 Si se traducen lingua de destino non hai ningunha palabra 1. As denominacións de cargos e profesións. que lle corresponda. En galego En castelán A Renaixença catalana – O secretario xeral do Estado – El secretario general del Estado – Conselleiro de Vivenda – Consejero de Vivienda * O Rexurdimento catalán 2. As formas de tratamento. Deben adoptarse as formas de tratamento ou de designa- ción xenérica equivalentes da lingua á que se traducen. Se a obra non está traducida ao galego En galego En castelán nalgúns casos tamén se – Excelentísimo Señor – Excelentísimo Señor opta por traducir o título coñecido por contacto – A Súa Maxestade – Su Majestad con outras linguas. – A Súa Santidade – Su Santidad Xogos secretos 3. Os nomes de institucións e entidades públicas e os seus órganos de xestión. < castelán En galego En castelán Juegos secretos – Ministerio de Traballo – Ministerio de Trabajo y < inglés e Asuntos Sociais Asuntos Sociales Little Children – Deputación de Cádiz – Diputación de Cádiz – Universidade Complutense de Madrid – Universidad Complutense de Madrid Como se ve nos 4. Entidades sen fin de lucro e institucións relixiosas. exemplos, algúns topónimos estranxeiros En galego En castelán adáptanse só en parte. – Organización Mundial da Saúde – Organización Mundial de la Salud – Asociación de Veciños de Taramundi – Asociación de Vecinos de Taramundi – Mans Unidas – Manos Unidas 5. Acontecementos históricos, culturais e festividades.

En galego En castelán – Nadal – Navidad – Guerra do Vietnam – Guerra del Vietnam – II Feira do Viño de Lalín – II Feria del Vino de Lalín 6. Os títulos de congresos, convencións, xornadas, simposios…

En galego En castelán – II Congreso Internacional – II Congreso Internacional de Linguas Minoritarias de Lenguas Minoritarias – III Xornadas sobre Física Nuclear – III Jornadas sobre Física Nuclear – Curso de Chapa e Pintura – Curso de Chapa y Pintura 7. Os títulos de obras literarias, teatrais, cinematográficas e cancións sempre que exista unha versión en galego (Harry Potter e a pedra filosofal, O principiño). No caso de que a obra non se traducise ao galego óptase por: – Manter a denominación orixinal, cando non foi traducida por ningunha das linguas veciñas (The fast and the furious).

76 Ortografía e estilo | Tradución dos nomes doutras linguas – Facer unha versión galega do título orixinal, cando hai unha certa semellanza entre o título orixinal e a tradución (O método, O labirinto do fauno). 8. A denominación dos premios e distincións.

En galego En castelán – Goya á Mellor Actriz – Goya a la Mejor Actriz – Balón de Ouro – Balón de Oro 9. Os textos legais.

En galego En castelán – A Lei de normalización – La Ley de normalización lingüística lingüística – Real decreto 773/1997 – Real decreto 773/1997 sobre sobre disposicións mínimas disposiciones mínimas de de seguridade e saúde seguridad y salud relativas relativas á utilización polos a la utilización por los traballadores de equipos trabajadores de equipos de protección individual de protección individual 10. Os títulos de obras de arte pictóricas e escultóricas.

En galego En castelán – Os xirasoles – Los girasoles – O pensador – El pensador 11. Os nomes de lugar. En xeral os topónimos estranxeiros manteñen as denominacións da lingua que os creou, pero ao longo da historia todas as culturas foron adaptando á súa lingua os nomes de lugares estranxeiros máis coñecidos pola poboación, é dicir, os que empregaban con máis frecuencia. 11.1 Nomes de poboacións Só se traducen os nomes de poboacións cando teñen unha forma equivalente na lingua de destino.

En galego En castelán – Guadalaxara – Guadalajara – Oviedo – Oviedo – Bos Aires – Buenos Aires 11.2 Como norma xeral os nomes de estados, nacións e rexións tradúcense.

En galego En castelán – Nova York – Nueva York – Moscova – Moscú – Iraq – Irak – Estremadura – Extremadura 11.3 Os accidentes xeográficos adoitan traducirse.

– Porto de Cádiz – Os Perineos – Serra Leoa

Ortografía e estilo | Tradución dos nomes doutras linguas 77 12 Os signos de puntuación

Aínda que a puntuación é unha cuestión sobre a que rexe certa flexibilidade, convén ter Os signos de puntuación en conta as regras fundamentais que prescriben as Normas ortográficas e morfolóxicas do son nun texto o que os idioma galego así coma as diferentes gramáticas e ortografías da lingua galega, para que sinais de tráfico nunha cada un as adapte ao ritmo e ton do seu escrito. cidade, axúdannos a comprender os camiños e Malia esta flexibilidade, os signos de puntuación non deben ser nunca menosprezados evitan a desorde. Teñen dentro dun texto, pois son elementos esenciais para que o lector comprenda o que se lle as seguintes finalidades: – marcar o ritmo e está a transmitir. fruición da prosa. A seguir, relacionamos as principais regras de puntuación así coma o uso dos diferentes – sinalar as pausas signos de que nos servimos na redacción dun texto. e inflexións da entoación na lectura. – separar palabras, expresións e 12.1 A coma oracións que deban ser destacadas 12.1.1 Uso segundo o autor. – aclarar o sentido da • Separa os elementos dunha enumeración. frase eliminando ambigüidades. presentarase a comunicación debidamente cumprimentada, en color azul, no Rexistro Xeral, e antes das 14.00.

Non é obrigatorio que • Sinala o principio e a fin dun inciso. apareza logo de puntos envíolle, tal e como acordamos por teléfono, os anexos do informe. suspensivos, aínda que os elementos que veñan • Separa conxuncións, locucións e expresións aclaratorias. despois vaian en minúscula. proporcionóuselle tempo suficiente para achegar a documentación, con todo, presentouna fóra de prazo. Soamente no caso de que • Emprégase nas oracións de relativo explicativas. o suxeito sexa moi longo ou se trate dun suxeito a prohibición de omitirlle información á cidadanía, regulada por enumeración, poderá polo Decreto 1130/1980, está penada pola lei. utilizarse a coma. • Emprégase nas oracións subordinadas de participio. o cadro de persoal do Concello que asistiu ao curso rematado o acto de presentación, comezará o concerto. de relacions laborais que inclúe o plan de formación • Pode utilizarse para delimitar certas construcións: finais, causais, condicionais, etc. aprobado en 2006, a concelleira propuxo unha xuntanza coa cidadanía, para chegar a un consenso máis amplo. recollerá o seu diploma na Concellaría de Educación. • Utilízase despois de abreviacións cando sexa preciso. temos lapis, papel, goma, etc., pero sempre andamos sen folios. ler, escribir, e incluso falar moito, é unha boa práctica • Utilízase nas datas: para separar os nomes de lugar das datas; e nos enderezos: para para desenvolver as nosas separar o nome da vía e o número do andar (aínda que neste último caso tamén pode capacidades expresivas. utilizarse un guión curto). Santiago, 15 de setembro de 2007. rúa de Boiro, núm. 1, 1º A

78 Redacción e estilo: claridade, ritmo e orde | Os signos de puntuación • Emprégase nas relacións alfabéticas de nomes de persoa ou lugar, para separar os apelidos do nome ou o artigo do topónimo. Vidal Barral, María Diéguez Diéguez, Xosé Manuel Coruña, A Incio, O • Emprégase nos números con decimais para separalos dos enteiros. o 36,9 % da cidadanía santiaguesa prefire maior implicación social das empresas. • Utilízase nas cartas e nos discursos despois do saúdo inicial, e tamén despois da despedida. Cumprimentos cordiais, Atentamente, Cordialmente, 12.1.2 Nunca debe usarse • Separando o suxeito do verbo ou o verbo dos complementos. *o boletín mensual, máis antigo da comarca. • En incisos marcados por parénteses nunca debe utilizarse ao mesmo tempo unha coma. *debe enviarllese un documento (unha comunicación), para que presente a documentación que lle falta. • Nas sinaturas despois do cargo. *o secretario, *o alcalde, • Entre cantidades escritas con letra. *trescentos, cincuenta e catro mil, douscentos, vinte. • Separando as horas dos minutos nunca debe aparecer a coma. *antes das 14,00

12.2 O punto O punto marca unha pausa que indica o final dunha frase, oracion, parágrafo, etc. 12.2.1 Uso • Punto e seguido: dentro dun mesmo parágrafo cando entre a oración que remata e a que empeza existe certa continuidade. • Punto e á parte: marca unha pausa no final dun parágrafo, cando a oración que empeza trata dun tema diferente ao parágrafo anterior. • Punto e final: sinala o final dun texto completo, que xa non ten continuación. • Nas abreviaturas. dpto., etc., S.A. • Nas horas e minutos, como separación entre minutos e horas. saímos de traballar ás 15.00 • Nas datas, separa día, mes e ano. 18.10.2007

Redacción e estilo: claridade, ritmo e orde | Os signos de puntuación 79 • Nas cantidades, para separar as diferentes unidades, sempre que non sexan relacións dentro dunha serie. 122.800 euros (*2.140 páxinas) Na numeración de documentos poderá utilizarse. DNI 44.855.664-D 12.2.2 Nunca debe usarse • Con siglas, acrónimos ou símbolos. *D.L.G (DLG), *R.e.n.f.e (Renfe), *m2. (m2) • Despois de abreviaturas que levan punto e despois de tres puntos. *vive no dpto.. *hai que ver… canta fachenda! • Para separar decimais de números enteiros. *o 34.05 % está de acordo coa iniciativa. • Despois dos signos de puntuación ou exclamación. *canto tardarás?. Horror!. • Ao final de títulos ou epígrafes. *1.2 Capítulo primeiro. *1.3 Capítulo segundo. • No punto e final de períodos fechados por aspas ao citar textos literais. Si o levarán fóra das comiñas. como dicía un ilustre galego: «O verdadeiro heroísmo consiste en trocar os anceios en realidades, as ideas en feitos».

12.3 Os dous puntos Indican unha pausa no discurso para anunciar algo que se introduce a seguir: un resumo, unha relación, unha conclusión, unha especificación, etc. 12.3.1 Uso • Cando introduza enumeracións. convócanse dúas prazas: técnico de cultura e técnico de normalizacion lingüística.

• Despois de fórmulas prefixadas do tipocertifico :, solicito:, declaro:, etc., en documentos administrativos. e para que así conste,

declaro: Que estou en posesión do título de licenciado en Ciencias da Comunicación. • Cando introduza citas textuais. como dicía un ilustre galego: «O verdadeiro heroísmo consiste en trocar os anceios en realidades, as ideas en feitos». • Como símbolo de división 500: 2 = 250

80 Redacción e estilo: claridade, ritmo e orde | Os signos de puntuación 12.3.2 Nunca debe usarse • Nas referencias horarias. *o horario do curso é de 21:15 – 22:30 • Nas datas. *20:02:2007 (20.02.2007)

12.4 O punto e coma Sinala unha pausa no texto, maior ca a indicada pola coma e menor ca a sinalada polo punto. 12.4.1 Uso • Cando existan enumeracións que conteñan comas internas. Normalmente, ponse unha coma, no último termo da serie que debería levar punto e coma. conforman a mesa do tribunal: a alcaldesa, Fernanda Teixeira; o concelleiro de Cultura, Hector Lado; o técnico de Cultura, Afonso Ramos, e o secretario do Concello, Xaquín Fernández. • Diante de construcións adversativas, cando introducen frases longas que, pola súa vez, tamén conteñen comas. O inspector dixo que a intoxicación se debeu a un uso de alimentos en malas condicións que se trataba dun feito illado; pero a anpa, como era de agardar, pediu que se abrise unha investigación.

12.5 Os puntos suspensivos Son unicamente tres puntos que se grafan seguidamente da palabra en que se inclúen, para marcar unha pausa longa ou unha ausencia de texto que o interlocutor debe dar por suposta ou por elidida. 12.5.1 Uso • Marcan unha enumeración incompleta; normalmente cumpren a mesma función ca o etc. Nestes casos, aconséllase o uso preferente desta última fotma. estaban representados todos os axentes sociais: empresas, asociacións, institucións… • Ausencia dunha parte de texto coñecida que se sobreentende. Na casa do ferreiro… • Provoca interese ou sorpresa cunha suspensión momentánea no receptor. o gañador do Manuel Beiras é… Xosé Ferreira. • Marca que un texto está incompleto, no comezo ou no final, ou que foi suprimido (habitualmente encerrado por parénteses rectas […]). No informe salientábase que: «debían estabelecerse reformas […] para mellorar a saúde da poboacion».

Redacción e estilo: claridade, ritmo e orde | Os signos de puntuación 81 As parénteses conservan 12.6 Os signos auxiliares o mesmo formato ca o resto do texto. Non deben 12.6.1 A paréntese ir nunca no formato en que Son signos que introducen incisos con información adicional ou aclaratoria no texto prin- estea o texto que encerran cando sexa diferente ao cipal que pode ser prescindíbel para a comprensión do texto. global do documento. Uso *realizaranse campañas de envío de correo • Nos incisos e aclaracións informativas. selectivo (buzoneo) polos no ano 2004 construíronse 20.000 vivendas (un 10 % máis ca en 2003). barrios da cidade. • Indicación ou desenvolvemento de siglas. +realizaranse campañas abriron unha nova oficina dadxt (Dirección Xeral de Tráfico) en Santiago. de envío de correo selectivo (buzoneo) polos posteriormente, entregarase a documentación na barrios da cidade. Tesouraría Xeral da Seguridade Social (txss) 12.6.2 O guión Uso Guión curto • En palabras compostas e en formas introducidas por non que designan conceptos. físico-químico, recurso contencioso-adminitrativo, linguaxe non-verbal. • Na delimitación de datas e períodos. o novo período de axudas 2007-2013. Guión longo • Na introdución de incisos. Cando se combinen cas parénteses poderán ir dentro destes para evitar a acumulación de signos. celebrarase a entrega de premios o día 28 de marzo (día no que se procederá tamén ao agasallo de convites para Cineuropa —dúas entradas por persoa—). • Nos diálogos. —Que queres dicir con iso? —Que non debes ir á festa. 12.6.3 A barra Por vía da regra, a barra acostuma escribirse sen espazos anterior e posterior. Uso • En leis, decretos, resolucións, etc. Lei 30/1998 de conservación do patrimonio. • No tratamento non sexista do xénero e nos seus dobretes. señor/señora, estimado/a concelleiro/a. • Nalgunhas abreviaturas A/A: á atención de, ao coidado de. s/n: sen número. • Como símbolo de división e porcentaxe. puxéronlle unha multa por ir a 80 km/h en zona urbana.

82 Redacción e estilo: claridade, ritmo e orde | Os signos de puntuación 13 Sintaxe

13.1 Problemas na construción de frases Nestes casos é moi frecuente repetir o 13.1.1 Concordancia determinante:

13.1.1.1 Concordancia de determinante con substantivo a vosa casa e o voso coche, cuxo informe e Por vía da regra, os determinantes concordan en número cos substantivos que acompa- cuxo ditame o avalan. ñan e, se os elementos determinados son dous, tamén concordan en xénero. esas casas, moito papeleo, as Termópilas, pouco traballo. Cando un determinante precede a dous ou máis substantivos coordinados con e ou con ou en singular, concordará en xénero e número co máis próximo e sempre en singular. a vosa casa e coche. *as vosas casa e coche. cuxo informe e ditame o avalan. *cuxos informe e ditame o avalan. moitos edificios e casas moitas casas e edificios as exposicións e museos os museos e exposicións 13.1.1.2 Concordancia de verbo e suxeito O suxeito concorda co verbo en número e persoa. Pode concordar tamén en xénero se no predicado hai algún adxectivo en función de atri- buto ou complemento predicativo. Pedro está cabreado. María está cabreada. as corredoras chegaron cansas. os corredores chegaron cansos. • Suxeito composto ou coordinado – Se o suxeito é un nome colectivo, é preferíbel que o verbo concorde en singular. o cadro de persoal manifestouse diante do edificio. o equipo de goberno perdeu moito tempo deliberando. a maioría pensa que os decretos eran adecuados. No entanto, existen casos en que é preferíbel utilizar a forma en plural. Por exemplo, se a frase continúa e hai máis verbos que fan referencia ao mesmo suxeito colectivo. a maioría pensaron/pensou que era inxusto. É probábel que vaian á manifestación. – Se o suxeito é un nome colectivo acompañado dun complemento en plural, é prefe- ríbel que o verbo concorde en singular. a maioría da xente traballadora dos institutos de secundaria non está contenta co seu traballo. a cidadanía dos barrios santiagueses propuxo unha política de consenso.

Redacción e estilo: claridade, ritmo e orde | Sintaxe 83 – Se o suxeito está composto de dúas ou máis formas nominais en singular, o verbo aparecerá en plural sempre que o suxeito que o preceda sexa coordinado por unha copulativa. o lapis e o bolígrafo teñen os días contados. nin o fútbol nin o baloncesto me gustan. meu pai e miña nai son do Compostela. – No entanto, se os elementos coordinados constitúen unha única unidade concep- tual o verbo irá en singular. a entrada e saída de alimentos será conxelada por orde do ministro. a carga e descarga de material perigoso está prohibida. No entanto, se cada un dos elementos coordinados vai acompañado dun determinante concordará en plural. a compra e a venda de pisos irán en aumento durante os próximos anos. – Concordancia por proximidade Cando o suxeito segue ao verbo, este concorda habitualmente co elemento máis próximo. saía lume e fume pola súa ventá. Incrementouse a participación e o compromiso social. – Se os substantivos van introducidos por un determinante poderán concordar en singular ou en plural. gústanme a auga e o viño á comida ou gústame a auga e o viño á comida – As formas verbais con referentes en plural acompañadas polo invariábel quen irán sempre en singular, excepto no caso dos verbos ser e parecer. quen son os novos concelleiros. hai que ver quen parecen con eses traxes. quen falaba comigo (*quen falaban comigo). Se se quere marcar o plural, aconséllase utilizar a forma os que. os que queiran participar na viaxe (*quen queiran participar na viaxe). 13.1.1.3 Concordancia de adxectivo e substantivo Por vía da regra, o adxectivo concorda co nome en xénero e número. Aínda así, ás veces dubídase sobre o número ou o xénero en que debera ir. • Cando un mesmo adxectivo lle afecta a máis dun nome. – Cando un adxectivo lle afecta a dous ou máis nomes en singular e co mesmo xénero, o adxectivo vai en plural e no mesmo xénero que os nomes. os gobernantes potenciarán a implicación e a participación cidadá. – Cando se adxectivan dous ou máis substantivos coordinados por e, ou, o adxectivo irá en plural sempre que complemente a todos e vaia posposto. unha camisa e unha saia encarnadas. unha xefa e un secretario traballadores. un proxecto e un plan innovadores. matriculáronse no Curso de lingua e literatura galegas. – Cando un adxectivo lle afecta a dous ou máis substantivos de xénero diferente, o adxectivo vai en plural e en masculino. dispuxeron facer un curso e unha exposición aberto á cidadanía. este ano haberá unha cabalgada e unha festa cheas de asistentes.

84 Redacción e estilo: claridade, ritmo e orde | Sintaxe • Cando dous adxectivos afectan un mesmo nome, o substantivo adoita pórse en plural, mais tamén é posíbel o singular. o primeiro e o terceiro chegaron moi esgotados (mais tamén) cumprirá as funcións directiva e técnica • As formas mellor e peor cando intensifican adxectivos considéranse adverbios, co que non deben aparecer en plural aínda que o adxectivo o requirise. son os conselleiros mellor (nunca *mellores) dotados da historia. matemáticas e física son as materias peor (nunca *peores) consideradas polo alumnado. 13.1.1.4 Concordancia con substantivos de tratamento Nos tratamentos do tipo a Súa Maxestade, a Súa Señoría, a Súa Alteza Real, etc., terase en conta a diferenza de xénero das persoas referidas sempre que se trate de adxectivos en función de atributos. a Súa Señoría parece moi alterado/a. a Súa Maxestade estaba cansa/o. 13.1.2 A expresión da obriga Construcións coas que expresamos obriga: • Futuro de mandato: Os documentos presentaranse no prazo de 10 días despois da recepción deste documento. • Haber + (de) + infinitivo: • Haber + que + infinitivo: • Ter + que + infinitivo: • Deber + (de) + infinitivo 13.1.3 Construcións con xerundio: casos conflitivos • Utilízase de xeito correcto cos seguintes valores. – Modal o sospeitoso escapou correndo. – Temporal estando na reunión, presentou a proposta. – Continuidade a asociación está perdendo enerxía. – Anterior á acción principal entrando no banco, tentou retirar diñeiro. – Condicional presentando a solicitude de matrícula, xa quedas inscrita no curso. – Causal coñecéndoo como o coñezo, non creo que minta. – Concesivo chovendo ou tronando, Pedro sae ao café sen paraugas. – Explicativo a comisión, valorando os recursos, paralizou o proceso selectivo.

Redacción e estilo: claridade, ritmo e orde | Sintaxe 85 • Emprégase de xeito incorrecto cos seguintes valores. – Posterioridade *cubriu a solicitude entregándoa no Rexistro ás 14.00. – Complemento do nome *entregoulle o ditame á secretaria falando por teléfono. – Adxectivo especificativo *publicouse a ordenanza regulando o tránsito peonil. *envioulle un paquete contendo libros. 13.1.4 Construcións con infinitivo: casos conflitivos 13.1.4.1 Temas a resolver: substantivo + a + infinitivo Esta construción é unha incorrección por interferencia do francés, a través do español. *informes a redactar, cuestións a facer, tarefa a realizar. Débese evitar este uso e substituílo por outras construcións que nos son máis propias. tarefas para realizar. tarefas que se deben realizar. tarefas que se van realizar. Moitas veces, este uso é prescindíbel. modelo (*a imitar) camiño (*a seguir) erros (*a corrixir) 13.1.4.2 Facer constar: o infinitivo sen réxime • Non se debe elidir o verbo principal que rexe o infinitivo en casos coma: *finalmente, facer constar que o Concello está sempre do lado da cidadanía. finalmente, (debo, débese…) facer constar que o Concello está sempre do lado da cidadanía. *simplemente salientar a boa actuación do xogadores. simplemente (quero…) salienar a boa actuación dos xogadores. 13.1.5 Prégolles consideren : a ausencia de que nas oracións subordinadas Débese coidar da aparición da conxunción que para introducir oracións subordinadas. A omisión é un erro frecuente na escrita que debe ser corrixido. *pregámoslles nos envíen unha solicitude por escrito. pregámoslles que nos envíen unha solicitude por escrito. 13.1.6 Foi escrito por…: a pasiva con suxeito expreso Esta construción é moi habitual en textos administrativos, e débese evitar dado que contribúe a escurecer o sentido da oración que presenta un feito ao alterar a orde lóxica dos axentes que interveñen na acción. Deberemos optar, preferentemente, por construcións activas. *a alegación foi discutida no Pleno. o Pleno discutiu a alegación.

86 Redacción e estilo: claridade, ritmo e orde | Sintaxe 13.1.7 Colocación do pronome A posición normal do pronome persoal átono (complemento directo ou complemento indirecto) é a posterior ao verbo (énclise) na oración simple e na principal das subordinadas: Díxollo a el. Colleuno no aire. Manifestoume a súa disconformidade. Comunicoume que a reunión era ás sete. Soamente en determinados contextos en que existan partículas condicionantes se tras- lada o pronome a unha posición anterior ao verbo (próclise). Pero, en calquera caso, un pronome (ou clítico) nunca pode iniciar un enunciado, frase ou oración. Non lles fixeron caso ningún. Dixéronlles que non fosen ao traballo. (*Lles dixeron que non fosen ao traballo). Dásme lume? (*Me das lume?). Dígocho, xúrocho e perxúrocho. (*Cho digo, cho xuro e cho perxuro). Cómpre lembrar que nas oracións simples algunhas das regras máis comúns son: a) En oracións simples negativas ou na principal de subordinadas, o pronome precede ao verbo: Non mo dixo a min. Díxolle que se puxera ao día. b) Os indefinidos algo, nada, alguén, ambos, bastante, calquera, entrambos, mesmo… si- tuados antes do verbo producen a próclise: Calquera lle di o que ten que facer. Algo che comentou. Para nada me tivo en conta. c) Os adverbios acaso, case, incluso, quizais, seica, xa… producen a próclise: Incluso se alporizou. Case me deixa sen traballo. d) Aínda, axiña, deseguida, enseguida, só, sempre…, colocados antes do verbo producen a próclise: Aínda mo dixo onte, Axiña cho traio, Sempre me fai o mesmo. e) Algures, ben, cedo, igual, mal, mellor, peor, tarde…, se preceden ao verbo producen a próclise: Mellor lle sería comezar a buscar outro traballo, Mal lle foi en Madrid. f) Nas oracións introducidas por exclamativos ou interrogativos, tamén se dá a próclise: Quen cho ía dicir? Quen che tivese dezaseis anos! g) Nas oracións desiderativas, se o suxeito precede ao verbo, tamén hai próclise: Deus o leve na gloria! Ogallá nos teñamos que axudar. h) Nas oracións en que se produce unha entoación enfática sobre o suxeito, ou cando se focaliza (antepón) algún elemento do predicado, tamén se pode dar a próclise: O meu corazón che mando, cunha chave para o abrir. i) Os adverbios hoxe, maña, onte, entón, despois…, non producen a próclise: Hoxe rematareino / Rematareino bastante. Nas oracións subordinadas é de regra que o pronome átono preceda ao verbo: Comentoume que o tribunal se constituía mañá

Redacción e estilo: claridade, ritmo e orde | Sintaxe 87 Cómpre lembrar que nas oracións subordinadas algunhas das regras máis comúns son: a) Se o verbo subordinado é un infinitivo, o pronome pode ir despois do verbo principal ou despois do infinitivo: pode collerte / pódete coller. Se a frase é negativa ou vai introducida por algún dos adverbios ou situacións menciona- das nas regras xerais, o pronome precede ao verbo principal: Non te pode coller, alguén mo veu dicir. b) No caso das perífrases verbais nas que hai un elemento de relación (conxunción ou preposición) entre o verbo auxiliado e o verbo auxiliar, o pronome pode adoptar tres posicións: despois do verbo auxiliar, despois da partícula, despois do verbo auxiliado: Tesmo que facer / Tes que mo facer / Tes que facermo. Se a perífrase é negativa, o pronome vai con máis frecuencia antes do verbo auxiliar ca antes do verbo auxiliado: Non mo tes que dar / Non tes que mo dar. 13.1.8 O uso incorrecto de mesmo Mesmo(s), mesma(s), non posúe valor anafórico. Para evitar este uso, segundo o contexto, pode acudirse a pronomes persoais, demostrativos ou posesivos, e nalgúns casos simplemente eliminalo. *redacta sempre con bolígrafo vermello, o uso do mesmo considérase incorrecto. redacta sempre con bolígrafo vermello, o uso deste considérase incorrecto. *procédese á lectura da acta e entrégaselles aos presentes unha copia da mesma. procédese á lectura da acta e entrégaselles aos presentes unha copia. 13.1.9 Sen motivo algún: uso incorrecto de algún É incorrecto utilizar o indefinido algún en construcións que esixen negación. non existe impedimento algún, de modo algún será electo un novo cargo. Recoméndase reforzar a negación coa forma do indefinido ningún, como é propio do galego. non existe impedimento ningún, de ningún modo será electo un novo cargo.

88 Redacción e estilo: claridade, ritmo e orde | Sintaxe 15 Regras xerais para redactar unha referencia bibliográfica

Libros 15.1 Orde das citas As referencias bibliográficas deberán aparecer sempre por orde alfabética de autor, sen – Os datos (autor, título, que importe o formato en que estea a información (libros, artigos de revistas, teses, edición, editorial) extraeranse da portada etc.). ou da cuberta no caso Se existen varias referencias do mesmo autor, ordenaranse cronolóxicamente desde a de que esta non exista. – Da páxina de créditos máis recente á máis antiga. extraeremos o lugar As referencias seguirán esta pauta lóxica de edición, a editorial, o ano, o ISBN e outros datos que se consideren de relevancia. 15.2 Puntuación • Despois do apelido do autor: utilizarase coma. Revistas • Despois da inicial do autor: utilizarase punto. – Os datos que se Entre os datos de autoría referenciarase o ano de publicación entre parénteses. extraerán da portada • da revista son: • Despois do ano entre parénteses: utilizaranse dous puntos. título, mención de responsabilidade, ISSN, • Despois do título: utilizarase coma. volume, número e data de publicación. • Despois do lugar: utilizaranse dous puntos. – Da cabeceira da revista tiraremos: • Despois da entidade irá o punto e final da referencia. título da revista, lugar Entre cada un destes elementos poderán introducirse informacións (coord., vol., edición de edición, data de utilizada, etc.), varias que irán entre parénteses rectas […] ou entre comas segundo publicación, editor, volume, número e ISSN. sexa o caso.

García Cancela, X.; C. Díaz Abraira (1994): Manual de linguaxe administrativa, [2ª edi- ción corrixida] Santiago de Compostela: Escola Galega de Administración Pública. Recursos electrónicos

– A fonte principal dun documento electrónico 15.3 Regras xerais é o propio documento, especialmente 15.3.1 Autoría a pantalla inical cando se visualiza o Colocarase o apelido primeiro e logo a inicial do nome separados por unha coma. recurso electrónico. Hai diferentes tipos Se son dous autores sepáranse os nomes cun punto e coma, e, se son máis de tres acom- de soporte: en liña, pañarase a abreviatura [et al.] entre parénteses rectas. cedé, disquete, etc. Todos eles seguirán O primeiro apelido dos autores irá sempre en versais, respectando o uso de maiúsculas as mesmas pautas dos antropónimos. de referencia ca os documentos impresos. A orde en que se escriben os nomes dos autores corresponderase á orde alfabética do seu primeiro apelido e, de ser o caso, na orde que aparece na portada da obra.

Redacción e estilo: claridade, ritmo e orde | Regras xerais para redactar unha referencia 89 bibliográfica A autoría institucional indicarase tal e como apareza no documento. No caso de organismos gobernamentais indicarase en primeiro lugar o nome da entidade. En penúltimo lugar aparecerá a comunidade ou país en que se localiza a institución.

Instituto Galego de Estatística (1999): […] Galicia: Ser- vizo de Publicacións da Xunta de Galicia. Cando a obra é unha compilación de artigos ou documentos e aparece o nome do editor ou coordinador na portada, farase constar na referencia. Ferreira, X. [coord.] (2003): Galeguismo e democracia, Santiago de Compostela: Servizo de Publicacións da USC. 15.3.2 Ano de publicación Data de publicación do documento que se corresponderá sempre coa data da publicación da edición que se consultase. Se non aparece ningunha data de publicación mencionarase unha data aproximada acom- pañada dun signo de interrogante Ferreira, X. [coord.] (2003?): Galeguismo e democracia, Santiago de Compostela: Servizo de Publicacións da USC. 15.3.3 Título O título dunha obra debe ser reproducido tal cal aparece no documento e en cursiva. Irá en maiúsculas a primeira palabra e en minúsculas as demais, exceptuando aqueles casos en que as palabras que forman o título deban ir obrigatoriamente en maiúscula: antro- pónimos, topónimos, etc. A verdadeira historia de Xan da Cova Os subtítulos escríbense tras o título separados por dous puntos e espazo. Galicia e emigración: unha aproximación histórica [6ª ed.] De ser o caso, indicarase tamén a edición da obra (ou versión, no caso dun documento electrónico) entre paréntese rectas: [ed.], [versión 4.5]. 15.3.4 Lugar de publicación Cidade en que ten lugar a publicación do libro e que, adoito, aparece consignada na portada. Ás veces poden aparecer no documento varias cidades: nestes casos citarase a cidade en que se imprimiu o libro e que aparece, polo xeral, na páxina de créditos ou no colofón (se o houber). Cando non apareza o lugar de publicación, deberase colocar a abreviatura “s.l.” entre parénteses rectas. Ferreira, X. [coord.] (2003): Galeguismo e democracia, [s.l.]: Servizo de Publicacións da USC. 15.3.5 Entidade que publica Citarase a institución, editorial, servizo de publicacións, etc., tal e como figura no documento. Cando a editorial non apareza mencionada, poderase colocar a imprenta. Se non presenta ningún destes datos deberase colocar a abreviatura “s.n.” (sine nomine) entre corchetes. Ferreira, X. [coord.] (2003): Galeguismo e democracia, Santiago de Compostela: [s.n.].

Redacción e estilo: claridade, ritmo e orde | Regras xerais para redactar unha referencia 90 bibliográfica 15.3.6 Documentos electrónicos Seguen o indicado para as obras impresas, con algúns complementos informativos que se incluirán ao final da referencia: • Tipo de publicación: [Cedé] [DVD] [Videogravación] [Documento sonoro] • Data de consulta e dispoñibilidade de acceso Fernández, L. (2007): A arte santiaguesa, Santiago de Compostela: Concello de Santiago. [Data de consulta 18.09.2007] Dispoñíbel en http: // www.compostelacultura.org/plastica/?lg=gal

Redacción e estilo: claridade, ritmo e orde | Regras xerais para redactar unha referencia 91 bibliográfica 16 Mudanzas normativas de interese

PALABRA CAMBIO ANTES acotío obrigatorio *a cotío albanelaría optativo albanelería alén ambos os optativo ámbolos amodo obrigatorio *a modo ao/aos optativo ó/ós apenas obrigatorio *a penas aquén bacallau obrigatorio *bacallao cafetaría optativo cafetería carnizaría optativo carnicería carpintaría optativo carpintería cervexaría optativo cervexería concellaría optativo concellería conflito obrigatorio *conflicto consellaría optativo consellería conserxaría optativo conserxería construción obrigatorio *construcción construtor obrigatorio *constructor cuádruplo obrigatorio *cuádruple cuxo decontado obrigatorio *de contado decotío obrigatorio *de cotío deseguida obrigatorio *de seguida devagar obrigatorio *de vagar dicionario obrigatorio *diccionario diferenza obrigatorio *diferencia ditame obrigatorio *dictame enfermaría optativo enfermería enseguida obrigatorio *en seguida espazo obrigatorio *espacio estrutura obrigatorio *estructura estudante obrigatorio *estudiante

92 Compendios | Mudanzas normativas de interese PALABRA CAMBIO ANTES estudar obrigatorio *estudiar estudo obrigatorio *estudio graza obrigatorio *gracia introdución obrigatorio *introducción isto / iso / aquilo obrigatorio *esto / eso / aquelo libraría optativo librería licenza obrigatorio *licencia ouvir pau obrigatorio *pao presenza obrigatorio *presencia produción obrigatorio *producción produto obrigatorio *producto reitor obrigatorio *rector sentenza obrigatorio *sentencia servizo obrigatorio *servicio talvez obrigatorio *tal vez tesouraría optativo tesourería todos os optativo tódolos triplo obrigatorio *triple vitoria obrigatorio *victoria vogal obrigatorio *vocal xurisdición obrigatorio *xurisdicción zapataría optativo zapatería

Compendios | Mudanzas normativas de interese 93 17 Erros léxicos frecuentes

*abogado avogado *acera beirarrúa *acotar acoutar *acreedor/a acredor/a *acusar co significado de notificar o recibimento dunha carta *adeudar deber e cargar *adicar dedicar *adscripción adscrición *adxuntar achegar ou xuntar *afialápices afialapis *afición afección *albarán albará *alcantarilla sumidoiro *alomenos polo menos, tan sequera *alquilar alugar *alquiler alugueiro *aluger alugueiro *amonestar amoestar *andamio estada *anillo/a anel *aparato aparello, co significado de obxecto constituído por varias pezas combinadas que realizan un traballo ou unha función *aparexador/a aparellador/a *apear derregar, co significado de marcar os límites dun terreo medíndoo *a penas apenas *aportar achegar, co significado de dar cartos ou outras cousas para axudar a xuntar ou formar algo achegar, co significado de engadir algún outro material ou obxecto canda a parte principal dun documento *apostilla apostila *apremio prema ou constrinximento (na expresión vía de constrinximento) *apunte apuntamento *arcén beiravía

94 Compendios | Erros léxicos frecuentes *armonía harmonía *arregro arranxo *con arranxo a *asamblea asemblea *asento asentamento, co significado de calquera apuntamento feito nun libro de contabilidade ou de rexistro *asequible accesíbel *asignatura materia ou disciplina *atestiguar testemuñar *aunar unificar *avantaxe vantaxe *avenencia avinza *averiguar indagar e descubrir *basar basear, co significado de tomar algo como base ou fundamento *beca bolsa *birrete barrete *bursátil bolsista *búsqueda busca *buzón caixa de correo *calexón ruela, quella, calella *calificar cualificar *canxear cambiar *carátula cuberta *carear acarear *carilla páxina *casa consistorial casa do concello *casco urbano núcleo urbano *casco vello zona vella *casillla casa, recadro ou compartimento *caudal co significado de cantidade de diñeiro *cautelar preventivo/a *censal censual *cerre cerramento *cese cesamento *clube club O plural de club é clubs *cofeito suborno *colindar estremar *concebir concibir *concellal/la concelleiro/a *conlevar comportar, supor, implicar, co significado de levar implicitamente *contemplar considerar, co significado de examinar algo valorando os seus aspectos positivos ou negativos *convalidar validar

Compendios | Erros léxicos frecuentes 95 *conxugue cónxuxe *corredor axente, co significado de persoa que actúa como intermediario en certas operacións de compra e venda *corresponsal correspondente *correxir corrixir *costas custas, co significado de cantidade de diñeiro que se debe pagar como consecuencia dos gastos ocasionados por algún proceso ou acción, xeralmente os de carácter xudicial *coste custo *crédito creto, co significado de confianza da que goza unha persoa polas súas boas calidades *croquis bosquexo *cualidade calidade *cumprimentar cubrir, co significado de incluír información nos espazos baleiros dun formulario *cuota cota *cupo cota *cursillo curso *danos e prexuízos calco do español, o correcto é danos e perdas *dársena aparcadoiro *decomisar comisar *deixación desistimento e renuncia *delictivo delituoso *derogar recoméndase o uso de derrogar *desahuciar desafiuzar *desarrollar(se) desenvolverse *desenrolar(se) desenvolver, co significado de facer que algo pase ou pasar algo dun estado a outro máis perfecto, que teña maior actividade, ou adquira importancia *desglosar desagregar *desperfecto estrago *despido recoméndase a forma despedimento *detentar deter *deterioro deterioración *devaluar depreciar *devengar adquirir o dereito a percibir *dieta axuda de custo, co significado de paga recibida para cubrir os gastos ocasionados pola necesidade de desprazamento para realizar un traballo *dirección enderezo, co significado de datos que indican o lugar onde vive unha persoa ou está situado algo *diseñar deseñar *disfrutar gozar *disminuír diminuír *emprazamento situación, co significado de lugar onde está situado algo ou alguén

96 Compendios | Erros léxicos frecuentes *enaxenación alleamento, co significado de cesión que unha persoa fai dunha propiedade, dereito ou calquera tipo de ben *enaxenación alleamento *encauzar encamiñar *encuesta enquisa *enmenda emenda *entablar emprender e promover *enteirarse decatarse e informarse *entorno medio, para referirse a espazo físico e conxunto de circunstancias materiais que condicionan a existencia dun ser vivo Contorno, só para referirse a espazo físico *entresuelo entrechán ou entresollado *enxuizamento axuizamento *enxuizar axuizar *escalafón escala *escalonar graduar *escribinte escribente *escueto conciso *estadística estatística *estensión extensión *estimar admitir, co significado de ter en conta un órgano administrativo ou xurídico algún tipo de petición *evaluar avaliar *extender estender *extremo aspecto, co significado de asunto, punto, ou materia que se discute ou estuda *falsedade falsidade *fallar decidir, co significado de determinar un litixio, proceso ou concurso *fehaciente fidedigno/a *financiación financiamento *financieiro financeiro *finca predio, leira ou terreo *finiquito liquidación *garantizar garantir *grabar gravar, co significado de rexistrar imaxes ou sons nun disco, fita, etc , ou representar algo sobre unha superficie de metal, madeira, etc *graduar regular, co significado de darlle a algo os graos que se quere «pode graduar a luz do cuarto » *gubernamental gobernamental *iguala avinza *impago non pagamento *impoñer depositar, coa acepción de colocar cartos a crédito ou a depósito *impronta marca

Compendios | Erros léxicos frecuentes 97 *incomparecencia non comparecencia *incurrir incorrer *informar emitir informe, cando se usa como transitivo debemos dicir informar sobre unha resolución por vez de *informar unha resolución *ingresar depositar, coa acepción de colocar cartos nun banco a crédito ou a depósito *inhibir(se) absterse, coa acepción de non intervir un xuíz no estudo dunha causa, para que sexa outro tribunal quen a analice *inquérito enquisa *insertar inserir *interés interese, coa acepción de importancia ou valor que unha cousa suscita Xuro, coa acepción de cantidade de diñeiro que se percibe ou se dá a resultas dun empréstito ou depósito de capital *interesar solicitar, co significado de conseguir de alguén datos, informacións, etc. *interrumpir interromper *inversión investimento, significando acción ou resultado de investir *inxenieiro enxeñeiro *kilo- quilo- *legaxo atado *libreta caderno *listado listaxe ou lista *listín listaxe *marquesina marquesiña *mataselos cuño *mecanografiar mecanografar *membrete cabeceira *meramente simplemente ou sinxelamente *mesmo debe evitarse o seu uso anafórico e recorrer aos pronomes persoais, demostrativos ou posesivos *minorista comerciante polo miúdo *mirador miradoiro *montante contía, coa acepción de cantidade que se debe pagar por algo *móvil móbil *muestreo mostraxe *obrar constar, na acepción de estar algo escrito nun sitio determinado Estar en poder de, na acepción de ter alguén algunha cousa, especialmente documentos *ordear ordenar *ostentar ocupar, na acepción de estar nun cargo ou nun posto que se considera de moito mérito *pagaduría pagadoría *pagaré obriga de pagamento

98 Compendios | Erros léxicos frecuentes *paradóxico paradoxal *párrafo parágrafo *parte comunicado e folla de control, coas acepcións de información que se transmite ao público e documento onde se anota esa información para comunicar *pasante axudante de avogado *pasillo corredor *peatón peón *pegatina adhesivo *persoarse comparecer *pisapaseis calcapapeis *plantexar formular *plantilla cadro de persoal *plus sobresoldo *ponencia relatorio *premura escaseza, co significado de situación na que hai pouca cantidade de algo Urxencia, coa acepción de présa ou necesidade de facer algo *prenda peñor e peza, na acepción de cousa que se entrega como garantía dun contrato ou de algo que se vai pagar *previo/a Logo do…en construcións transitivas do tipo: actuarase previo informe policial, si se admite cando equivale a anterior o informe previo aclarou as cousas *prorratear ratear *querella querela *quiebra creba, co significado de situación dunha empresa que non pode afrontar as súas débedas *rasgo risco ou trazo *recabar conseguir e solicitar *recargo recarga *recaudar recadar *recibí carta de recepción *recibín / recibí carta de recepción *recopilar recompilar *recorrer percorrer, na acepción de ir ao longo dun espazo ou pasar por varios lugares *rechazar rexeitar *refrendar referendar *rehusar refugar *reivindicar responsabilizarse, co significado de reclamar para un a autoría dalgunha acción *renta renda *rentábel rendíbel *rentar render, co significado de producir un rendemento ou unha utilidade *requerir requirir *reseña recensión

Compendios | Erros léxicos frecuentes 99 *revocar revogar *sinatura asinamento, co significado de acción de asinar *sobreseer sobreser *solar soar, co significado de terreo edificábel *soslaiar eludir *subasta / subhasta poxa *subraiar subliñar *subsanar rectificar *substraer subtraer *suministrar subministrar *suxerencia suxestión *tanda quenda ou vez *taquilla despacho de billetes *tasa taxa *tenencia tenza, co significado de acción ou resultado de ter unha cousa *tesiña memoria de licenciatura *testigo testemuña *testimonio testemuño *transcurrir transcorrer *troquel cuño *turno quenda ou vez *ubicar(se) situar(se) *vacío baleiro *venta venda *ventanilla portelo ou portela *ventaxa vantaxe *xeneral xeral, cos significados de pouco preciso ou concreto, ou que se refire a un conxunto de individuos, casos, detalles, etc *xenerar xerar *xeralizar xeneralizar *xota iota, nome da letra que se representa j e que o galego só emprega en palabras tomadas directamente doutros idiomas *xove mozo/a *xuez xuíz aboamento pagamento *Co significado de subscrición aboar pagar *Subscribir(se), especialmente a unha publicación periódica abonar(se) subscribirse, especialmente a unha publicación periódica *Pagar abono acción ou resultado de abonar *Acción ou resultado de aboar

100 Compendios | Erros léxicos frecuentes alá / aló / alí alá indica lugar afastado do falante, de xeito máis vago e impreciso ca alí Aló tamén indica lugar afastado do falante de modo máis impreciso ca alí, pero diferénciase de alá en que este indicaría, en principio, as nocións de movemento e repouso, fronte á de movemento só, expresada por aló alargar facer que unha cousa sexa máis larga: anchear *Facer que unha cousa sexa máis longa alínea é cada unha das subdivisións dun artigo dunha lei, dun decreto ou doutra disposición *Apartado (algúns dicionarios tratan este sinónimo como castelanismo e por iso se recomenda o uso de alínea) alugueiro persoa que toma algo alugado Cantidade de diñeiro que se paga por alugar algo allear pasar a outra persoa, vender ou transmitir unha propiedade ou dominio alienar, facer que alguén perda a razón ou a conciencia da realidade circundante alienar asemade a un mesmo tempo, á vez non debe confundirse con ademais, así mesmo ou tamén celebrar facer unha festa ou un acto de cerimonia na honra de algo ou alguén esta palabra ten sempre connotacións festivas ou conmemorativas, non pode ter usos como celebrar unha reunión ou celebrar un funeral cesar deixar unha persoa un cargo por propia vontade *É incorrecto o seu uso como ‘expulsar unha persoa dun cargo ou dun posto’ crédito operación pola cal unha persoa ou unha entidade presta a outra unha cantidade de diñeiro que se devolverá, con xuros nun prazo fixado *É incorrecto o seu uso co significado de ‘confianza da que goza unha persoa polas súa boas cualidades’; neste caso de usarse creto interfaz interface intre é un pequeno espazo de tempo entre dous momentos non se pode utilizar como sinónimo de momento, porque o intre ten que estar delimitado no seu comezo e no seu final largo a menor das dúas dimensións dunha superficie, sin. ancho *A maior das dúas dimensións dunha superficie: Longo prorrata pro rata urxir só se pode usar en construcións impersoais como urxe revisar as facturas e nunca como transitivo urxiu que nos identificásemos xeneral xefe militar que ten un grao superior ao de coronel

Compendios | Erros léxicos frecuentes 101 18 Léxico xurídico e administrativo

A abstener: v.t. e p. abster(se) Extraído e adaptado para abandono: s.m. abandono abundamiento a mayor: loc. por maior este Libro de Consello abastanza, por máis abastamento, de Avogacía Galega abaratar: v.t. e i. abaratar, rebaixar ademais diso, con maior abastanza, (2003), vid. Bibliografía abarcar: v.t. abarcar, abranguer ademais, aínda máis abastecer: v.t. e p. abastecer(se), abusar: v.i. abusar, atropelar, asoballar fornecer(se) abuso: s.m. abuso, asoballamento abastecimiento: s.m. abastecemento, acabamiento: s.m. acabamento fornecemento acaparamiento: s.m. acaparamento abintestato: adv. ab intestato, sen testamento acaparar: v.t. acaparar, recadar abogacía: s.f. avogacía acarrear: v.t. causar, comportar, ocasionar, provocar. Carrexar, carretar. abogado-a: s. avogado Acarrear consecuencias, comportar abogar: v.i. avogar consecuencias abolir: v.t. abolir, derrogar acaso, por si: loc. por se acaso abonado-da: adx. abonado, subscrito / acatamiento: s.m. acatamento aboado, pagado acatar: v.t. acatar abonar: v.t. acreditar / aboar, pagar / acceder: v.i. acceder fertilizar (a terra) // v.t. e p. Abonarse (a unha publicación), subscribirse, accesorio-ria: adx. e s.m. accesorio aboar, acreditar, avalar. Fertilizar. Abonar en cuenta, aboar na conta, accidente: s.m. accidente subscribir(se), aboar, pagar, ingresar, acción: s.f. acción. Acción al portador, avalar, garantir acción ao portador. Acción penal, abonaré: s.m. obriga de aboamento, acción penal resgardo de pagamento, resgardo de accionar: v.t. accionar (facer funcionar aboamento un mecanismo) / actuar (proceder abono: s.m. abono, subscrición / xudicialmente) aboamento, pagamento / aval, accionariado: s.m. conxunto de subscrición / fertilizante, esterco accionistas. El accionariado de esta aborto: s.m. aborto empresa, os accionistas desta empresa abrogación: s.f. abrogación acensar: vid. acensuar abrogar: v.t. abrogar, abolir, revogar acensuado-da: adx. Acensuado. Bienes acensuados, bens acensuados absolver: v.t. absolver. Absolver peticiones, contestar preguntas de, acensuador-ra: adx. e s. censualista resolver peticións, perdoar acensuar: v.t. impor censo absorber: v.t. absorber

102 Compendios | Léxico xurídico e administrativo acepción: s.f. acepción activo-va: adx. activo // s.m. activo. Activo financiero, activo financeiro, aceptar: v.t. aceptar activo amortizábel, activo circulante, acepto: s.m. aceptación bancaria f. activo dispoñíbel, activo ficticio, (dunha letra de cambio) activo fixo, activo inmobilizado, activo internacional, activo líquido, activo acervo: s.m. acervo revertíbel aclarar: v.t. aclarar, clarexar acto: s.m. acto. Acto seguido, a seguir, aclaratorio-ria: adx. aclaratorio logo. En el acto, no intre, no momento, deseguida, deseguido. Acto seguido, acogerse: v.t. e p. acoller(se) inmediatamente, a continuación. Acto acometer: v.t. acometer, arremeter procesal, acto procesual acompañar: v.t. acompañar, achegar ou actor-ra: adx. e s. actor (de teatro) / xuntar autor, demandante. Actor civil, autor civil, actor civil, demandante, actuante, acontecimiento: s.m. acontecemento autor Parte actora, parte demandante, acordar: v.t. acordar, decidir. Acordar(se), actor, demandante lembrar(se), recordar(se) Actuado, de lo: loc. do que está feito, das acorde: adx. acorde, concorde, de acordo actuacións // s.m. acorde actuante: adx. e s. actuante acoso: s.m. acoso. Acoso sexual, acoso actuar: v.t. actuar sexual actuario-ria: s. actuario acotación: s.f. acotación, nota marxinal, anotación / acoutamento / cota acumular: v.t. acumular, amorear, amontoar acotar: v.t. e p. coutar, acoutar acusación: s.f. acusación, inculpación acrecencia: s.f. acrecentamento, dereito de acrecentamento m. acusar: v.t. acusar, culpar. Acusar recibo, acusar a recepción, notificar, acrecentamiento: s.m. acrecentamento avisar. Acuse de recibo, xustificante de acrecentar: v.i. acrecentar, aumentar recepción, aviso de recibimento. Aviso de recibo, notificación de recepción acrecer: v.i. acrecentar, aumentar. Derecho de acrecer, dereito de adelantar: v.t., i. e p. adiantar(se), acrecemento adiantar, avanzar, avantar, progresar acrecimiento: s.m. acrecentamento adelante, en: loc. en adiante, de agora en diante, en (a)diante, de agora en acreditación: s.f. acreditación (a)diante, a partir de agora acreditar: v.t. e p. acreditar(se), acreditar adelanto: s.m. adianto, avance / adianto, acreedor-ra: s. acredor. Concurso de anticipo acreedores, concurso de acredores, adeudar: v.t. deber / cargar. Adeudar acredor escrituario, acredor en cuenta, cargar na conta / ter que hipotecario, acredor pignoraticio, pagar un imposto (especialmente o de acredor privilexiado alfándega) acta: s.f. acta. Lectura del acta, lectura adeudo: s.m. débeda f. / cargo, débito da acta. Levantar acta, redactar a (nunha conta) / dereitos de alfándegas. acta. Extender, levantar acta, redactar pl, débeda, cargo, débito a acta, acta, acta notarial, acta de protesto adherir: v.t., i. e p. adherir(se) adhesión: s.f. adhesión adiar: v.t. adiar, fixar día para un acto / aprazar adicción: s.f. adicción

Compendios | Léxico xurídico e administrativo 103 adicional: adx. adicional afectar: v.t. afectar adir: v.t. adir, aceptar o herdo afecto-ta: adx. afecto. Afecto-ta de invalidez, afecto de invalidez adjudicar: v.t. adxudicar, conceder, outorgar afianzador-ra:adx. e s. afianzador, fiador adjudicatario-ra: adx. e s. adxudicatario afianzamiento:s.m. afianzamento, afiunzamento adjunción: s.f. adxunción afianzar:v.t. e p. afianzar(se), afianzar, adjuntar: v.t. achegar ou xuntar, avalar, afiunzar engadir, acompañar, xuntar. Adjuntar documentos achegar documentos, affidávit:s.m. affidávit xuntar documentos, achegar, presentar, afiliar:v.t. e p. afiliar(se), afiliar, porfillar enviar. Adjuntar documentos, presentar documentos. Adjunto remito, remito afrontar: v.t. afrontar, enfrontar xunto con, achego (documentos, probas, etc) agio: s.m. axio adjunto: adx. adxunto. Adjunto (le) agiotaje: s.m. axiotaxe f. remito, remítolle xunto con este escrito, agiotista: s.m. axiotista adxunto agotar: v.t. e p. esgotar(se) administrar: v.t. administrar, administrar, rexer agradecer: v.t. agradecer administrativista: s. administrativista agradecimiento: s.m. agradecemento admisión: s.f. admisión. agravar: v.t. e p. agravar(se) admitir: v.t. admitir, aceptar. Admitir a agravio: s.m. agravio, aldraxe, ofensa trámite, admitir a trámite agregación: s.f. agregación admonición: s.f. admonición, amoestación agregado-da: adx. e s. agregado, adoptando-da: adx. e s. adoptando agregado, engadido adoptar: v.t. adoptar agregar: v.t. e p. agregar, engadir adquiriente ou adquirente: adx. e s. agrupar: v.t. e p. agrupar(se) adquirente ahijado-da: pt. e adx. porfillado (fillo adquirible: adx. adquiríbel adoptado) / afillado (dun padriño ou madriña) adquirir: v.t. adquirir ahora: adv. agora. De ahora en adelante, adscribir: v.t. e p. adscribir(se) de agora en (a)diante, a partir de agora adscripción: s.f. adscrición ajeno-na: adx. e s. alleo aduana: s.f. aduana, alfándega ajustar: v.t., i. e p. axustar(se), axeitar(se) aduanero-ra: adx. e s. aduaneiro, / axustar(se), cinxir(se). Ajustar un alfandegueiro precio, axustar, concertar un prezo. Ajustar un jornalero, contratar un aducir: v.t. aducir, alegar. Aducir xornaleiro, axustar, axeitar demanda, contestar, presentar a demanda alarde: s.m. alarde, ostentación / lista ou relación de asuntos pendentes f. adulteración: s.f. adulteración albacea: s.m. testamenteiro adulterar: v.t. adulterar albarán: s.m. albará adverso-sa: adx. adverso alcanzar: v.t. alcanzar, acadar, atinguir, advertencia: s.f. advertencia, aviso atinxir advertir: v.t. advertir, avisar aleatorio-ria: adx. aleatorio afectación: s.f. afectación alegar: v.t. alegar, aducir

104 Compendios | Léxico xurídico e administrativo alegato: s.f. alegación alzado-da: adx. e s. alzado. A prezo alzado, a prezo axustado, alzado. A alevosamente: aleivosamente, con tanto alzado, a prezo concertado, prezo aleivosía global, a prezo fixado, a prezo acordado alevosía: s.f. aleivosía alzamiento: s.m. alzamento, sublevación alfarrazar: v.t alfarrazar (axustar á alza o f. Alzamiento de bienes, ocultación de valor dos froitos na árbore) bens, alzamento de bens alguacil: s.m. alguacil amillaramiento: s.m. catastro, empadroamento alícuota: adx. e f. alícuota amojonamiento: s.m. demarcación f., alienable: adx. alienábel, alleábel amolloamento, derrega f., derrega, alienación: s.f. alienación, alleamento m. estrema, marcaxe alienar: v.t. alienar, allear amojonar: v.t. amolloar, poñer os marcos, estremar, marxear, derregar alijo: s.m. alixo, cargamento de contrabando amonestación: s.f. amoestación, represión, advertencia // s. pl. alineación: s.f. aliñación proclamas, monicións. Correr las allanamiento: s.m. aplanamento. amonestaciones, botar as proclamas ou Allanamiento de morada, violación de as monicións, reprensión, advertencia morada, invasión de domicilio, violación amonestar: v.t. amoestar, botar as de domicilio. Allanamiento a la proclamas, as monicións, avisar, demanda, conformidade coa demanda, reprender, advertir, botar as proclamas, asentimento á demanda admonicións allanar: v.t. achaiar, achandar, chanzar. amortizar: v.t. amortizar Allanar un domicilio, violar un domicilio // v. p. derrubarse / fig. someterse, amparar: v.t. e p. amparar, protexer conformarse. Allanarse a la demanda, amparo: s.m. amparo. Al amparo de, ao avirse á demanda, conformarse coa amparo de, ao abeiro de, amparándose demanda en, amparo (recurso de), abeiro almacenar: v.t. almacenar (cobertura normativa) alquilar: v.t. alugar, arrendar anales: s.m. pl. anais alquiler: s.m. alugueiro, arrendamento, análisis: s.m. análise f. renda, alugamento, arrendo, analizar: v.t. analizar alugamento (acción de alugar) / alugamento, alugueiro, renda (prezo anexar: v.t. anexar que se paga) anexo-xa: adx. e s.m. anexo, engadido alta: s.f. ingreso, inscrición (nun corpo). anotación: s.f. anotación. Anotación s.m. Causar alta, ingresar (nun corpo) preventiva, anotación preventiva, / alta (dunha enfermidade). Dar el alta, anotación provisional dar a alta. Darse de alta, inscribirse anotar: v.t. anotar alteración: s.f. alteración ante: prep. Ante, diante de / perante, en alterar: v.t. e p. alterar(se) presenza de. Comparecer ante el juez, aludir: v.t. e i. aludir comparecer perante o xuíz. Ante mi, ante min, perante min, diante miña. alusión: s.f. alusión Ante todo, ante todo, antes de nada, en alza: s.f. alza, suba. Alza de precios, alza primeiro lugar, primeiro de nada ou suba de prezos. Jugar al alza, xogar anteceder: v.i. anteceder á alza antecesor-ra: s. antecesor alzada: s.f. alzada, apelación antedata: s.f. antedata antefirma:s.f. antefirma

Compendios | Léxico xurídico e administrativo 105 antejuicio: s.m. antexuízo aplazamiento: s.m. aprazamento, adiamento aplazar: v.t. aprazar, adiar, antelación: s.f. antelación atrasar, pospoñer antemano, de: loc. de antemán, por aplicación: s.f. aplicación. Ser de adiantado aplicación, ser aplicábel, En aplicación anteperíodo: s.m. anteperíodo de, en aplicación de anticipación: s.f. anticipación aplicar: v.t. e p. aplicar anticipar: v.t. e p. anticipar(se), ápoca: s.f. ápoca (carta de pagamento ou adiantar(se) recibo) anticresis: s.f. anticrese apoderar: v.t. e p. apoderar(se) antigüedad: s.f. antigüidade aportación: s.f. contribución, achega, contributo antijuridicidad: s.f. antixuricidade aportar: v.t. xuntar, achegar / antinomia: s.f. antinomia proporcionar, contribuír, xuntar, antiselección: s.f. antiselección subministrar / achegar, fornecer, dar anualidad: s.f. anualidade aporte: s.m. achega f., contribución f. anuario: s.m. anuario apreciar: v.t. apreciar anular: v.t. anular aprecio: s.m. aprecio anunciar: v.t. e p. anunciar(se) apremiar: v.t. constrinxir, urxir, compeler, apremar, apurar anuncio: s.m. anuncio apremio: s.m. constrinximento. Por vía de anverso: s.m. anverso apremio, por vía de constrinximento, añadir: v.t. engadir prema ou constrinximento, por vía de constrinximento, por vía executiva, apalabrar: v.t. e p. apalabrar prema, présa, apuro. Vía de apremio, aparcería: s.f. parcería vía de prema, vía de constrinximento, vía executiva apariencia: s.f. aparencia apresurarse: v. p. apresurarse apartado-da: adx. apartado, alínea, afastado, arredado, distante // s.m. apropiación: s.f. apropiación. Apropiación alínea (división de textos) indebida, apropiación indebida apartamiento: s.m. apartamento, apropiar: v.t. e p. apropiar(se) afastamento, arredamento apátrida: s. aprovechamiento: s.m. aproveitamento apátrida aprovechar: v.t., i. e p. aproveitar(se) apelación: s.f. apelación arancel: s.m. arancel apelar: v.i. apelar, recorrer arancelario-ria: adx. arancelario apellido: s.m. apelido aras a, en: loc. de cara a, a prol de, para. apenas: adv. e conx. a penas loc., En aras de, a prol de case non, escasamente / así que (inmediatamente) arbitraje: s.m. arbitraxe f. apeo: s.m. apeo / derrega f., estrema f., arbitrio: s.m. arbitrio derrega / calzado, encamado / corta f. archivar: v.t. arquivar apercibimiento: s.m. apercibimento. archivo: s.m. arquivo Con el apercibimiento de que, co apercibimento de que argumentar: v.t. argumentar apercibir: v.t. e p. apercibir(se) armonizar: v.t. e i. harmonizar arqueo: s.m. arqueo

106 Compendios | Léxico xurídico e administrativo arraigo: s.m. arraigamento, enraizamento asunción: s.f. asunción arras: s.f. pl. arras atener: v.t. e p. ater(se) arreglo: s.m. arranxo, amaño. Con atenuante: adx. e s.f. atenuante arreglo a, conforme a, de acordo con, atesorar: v.t. atesourar de conformidade con, consonte con, segundo, convenio, pacto, avinza, atestación: s.f. atestación compromiso. Llegar a un arreglo, chegar a un acordo. Arreglo de los atestado: s.m. atestado. Levantar un precios, axuste dos prezos. Con arreglo atestado, elaborar un atestado a derecho, conforme a dereito. Con atestar: v.t. atestar, testificar, arreglo a su leal saber y entender, testemuñar conforme ao seu saber e entender atestiguar: v.t. testemuñar, testificar arrendador-ra: adx. e s. arrendador atrasar: v.i. e p. atrasar(se) arrendamiento: s.m. arrendamento, arrendo, Arrendamiento financiero, atribuir: v.t. atribuír arrendamento financeiro, leasing audiencia: s.f. audiencia arrendar: v.t. arrendar, alugar auditoría: s.f. auditoría arrendatario-ria: adx. e s. arrendatario ausencia: s.f. ausencia arrogación: s.f. arrogación autenticar: v.t. autenticar arrogar: v.t. arrogar, porfillar, adoptar autenticidad: s.f. autenticidade / v. p. arrogarse, atribuírse, arrogar, adoptar auto-os: s.m. auto, auto. Día de autos, día dos feitos, Constar en autos, constar articular: v.t. articular, artellar, articular nos autos, figurar nos autos.A los artículo: s. artigo, artello, artigo autos de su razón, aos autos da súa clase, aos autos correspondentes asalariar: v.t. asalariar autocontrato: s.m. autocontrato asamblea: s.f. asemblea autoafinanciación:s.f. autofinanciamento asegurar: v.t. asegurar m. aseguramiento: s.m. aseguranza f. autoliquidación: s.f. autoliquidación asentamiento: s.m. asentamento autoría: s.f. autoría asentar: v.t., i. e p. asentar(se) autoridad: s.f. autoridade asentimiento: s.m. asentimento, autorización: s.f. autorización asenso, Asentimiento a la demanda, conformidade coa demanda, autoseguro: s.m. autoseguro asentimento coa demanda aval: s.m. aval asentir: v.i. asentir avalar: v.t. avalar asesinar: v.t. asasinar avaluación: s.f. valoración asesorar: v.t. e p. asesorar(se) avaluar: valorar, determinar, avaliar asesoría: s.f. asesoría avalúo: s.m. avaliación f., valoración f. asiento: s.m. asento, asentamento, Avalúo de bienes, valoración de bens, anotación. Asiento registral, anotación taxación de bens, avalúo no rexistro avecindar: v.t. e p. aveciñar(se) asignar: v.t. asignar, sinalar avenencia: s.f. avinza, acordo, pacto, asistir: v.t. e i. asistir. Asistir a la razón, arranxo ter a razón, posuír a razón avenir: v.t. e p. avir(se) asumir: v.t. asumir

Compendios | Léxico xurídico e administrativo 107 avería: s.f. avaría, avaría común, avaría beneficiario-ria:adx. e s. beneficiario, particular beneficiario.Beneficiario del seguro, beneficiario do seguro averiguación: s.f. indagación, pescuda, descubrimento m, esculca, bianual: adx. bianual investigación, indagación bien-nes: adv. e s.m. ben. Bienes muebles averiguar: v.t. indagar, inquirir / o inmuebles, bens móbeis ou inmóbeis, descubrir, indagar / descubrir, inquirir, bens, capital, facenda, ben. Bienes indagar, pescudar / descubrir gananciales, bens gananciais. Bienes comunales, bens comunais. Bienes avisar: v. avisar dominicales, bens dominicais. Bienes aviso: s.m. aviso, Aviso precautorio, aviso fungibles, bens funxíbeis. Bienes preventivo raíces, bens inmóbeis, bens. Bienes demanales, bens demanais, bens de avocación: s.f. avocación dominio público, bens mostrencos. avocar: v.t. avocar Bienes de dominio público, bens de dominio público. Bien mostrenco, avulsión: s.f. avulsión, extirpación ben mostrenco, ben xacente, Bienes ayuntamiento: s.m. concello / concello ou parafernales, bens parafernais. Bienes municipio / casa do concello públicos, bens públicos B bienal: adv. e s.f. bienal baja: s.f. baixa, diminución (de prezos, de bienio: s.m. bienio valores) / baixa, cesamento / baixa, bisiesto: adx. bisesto perda (dun soldado). Dar de baja, dar a baixa. Darse de baja, borrarse, boda: s.f. voda, voda, casamento. Bodas excluírse, deixar de pertencer, retirarse, de plata, vodas de prata. Bodas de oro, saír. Jugar a la baja, xogar á baixa vodas de ouro bajo: adv, adx. e s.m. baixo, Bajo boletín: s.m. boletín. Boletín oficial, apercibimento, baixo apercibimento. boletín oficial Bajo condición, baixo condición. Bajo bolsa: s.f. bolsa, bulsa inventario, baixo inventario. Bajo juramento, baixo xuramento bonificación:s.f. bonificación balance: s.m. balance bonificar:v.t. bonificar bancarrota: s.f. creba, bancarrota / creba bono-nos: s.m. bono. Bono del tesoro, (require decisión xudicial) bono do tesouro, vale bando: s.m. bando, edicto / bando, facción brevedad: s.f. brevidade. A la mayor brevedad posible, o máis axiña posíbel, baremo: s.m. baremo canto antes, canto máis rápido mellor, base: s.f. base. En base a, baseándose coa maior brevidade, no prazo máis en, tendo en conta, de acordo con, breve posíbel consonte con, segundo, con base en. A brocárdico: s.m. brocárdico, axioma legal base de, a base de bufete: s.m. escritorio (móbel para bastante: adx. bastante, abondo, escribir), despacho (dun avogado), dabondo, suficiente / bastante, en clientela f. (dun avogado) cantidade apreciábel. Poder bastante, poder cumprido bursátil: adx. bolsista bastantear: v.t. e i. verificar a suficiencia búsqueda: s.f. busca, procura, Búsqueda y (dun documento), validar, verificar captura, busca e captura bastanteo: s.m. verificación da suficiencia C loc., verificación da suficiencia (dun caber: v.i. caber, Caber recurso, caber documento). Bastanteo de poderes, recurso verificación de poderes,Bastanteo de documentos, verificación de cabildo: s.m. cabido. Cabildo insular, documentos cabido insular

108 Compendios | Léxico xurídico e administrativo caducar: s.m. caducar, prescribir carta: s.f. carta. Carta de pago, carta de pagamento. Carta orden, carta orde. caducidad: s.f. caducidade. Caducidad de Carta puebla, carta de poboamento la instancia, caducidade da instancia casación: s.f. casación calidad: s.f. calidade. A calidad de, coa condición de, En calidad de, en calidade casar: v.i., p. e t. casar ( v.i. e t.), contraer de, como matrimonio / v.t. casar, anular (unha sentenza) calificación:s.f. cualificación, cualificación.Calificación registral, casicontrato: s.m. cuasicontrato cualificación de rexistro . casidelicto: s.m. cuasidelito calificar:v. cualificar casidomicilio: s.m. cuasidomicilio callejero: adx. da rúa, na rúa. Fiesta caso: s.m. Caso. En su caso, de ser o callejera, festa na rúa. Perro callejero, caso, cando corresponda, se procede, can sen dono. Guía de rúas, roteiro m. chegado o caso, cando cumpra, cando calumniar: v.t. calumniar corresponda. En el caso de autos, no caso que nos ocupa cambista: s. cambiador casualidad: casualidade cancelar: v.t. cancelar catastral: adx. catastral canje: s.m. troco, intercambio, cambio, permuta catastrar: v. catastrar canjear: v.t. trocar, intercambiar, catastro: s.m. catastro permutar cauce: s.m. leito (dun curso de auga) / canon: s.m. canon fig. vía, canle, conduto. Por sus cauces, polo seu camiño, polas súas vías. Cauce cantidad: s.f. cantidade. En cantidad reglamentario, vía regulamentaria suficiente, en cantidade suficiente aución: s.f. caución, vid. garantía capacidad: s.f. capacidade, capacidade de crédito, capacidade de obrar, caucionar: v.t. caucionar capacidade legal caudal: s.m. caudal / capital, fondos, bens. capacitación: s.f. capacitación, Caudal público, fondos públicos. Caudal cualificación / formación.Escuela hereditario, bens hereditarios, caudal de capacitación agraria, escola de / fig. capital, fondos, bens, facenda. formación agraria Malversación de caudales públicos, malversación de fondos públicos capacitar: v.t. capacitar, habilitar causahabiente: adx. e s. habente-causa, capital: s.f. capital sucesor, causante, habente-causa, capítulo: s.m. capítulo causahabente carear: v.t. acarear causalidad: s.f. causalidade carecer: v.i. carecer causar: v.t. causar, Causar baja, causar baixa, deixar vacante carencia: s.f. carencia. Período de carencia, período de carencia causídico-ca: adx. e s. causídico careo: s.m. acareo cautela: s.f. cautela, Cautela y caución, cautela e caución carga: s.f. carga. Cargas y gravámenes, cargas e gravames. Carga de la prueba, cautelar: v.t. e p. precaver(se) // adx. carga da proba preventivo, precautorio. Medidas cautelares, medidas preventivas cargo: s.m. cargo. A cargo de, a cargo de, por conta de. A mi cargo, ao meu cargo. cédula: s.f. cédula Con cargo a, con cargo a

Compendios | Léxico xurídico e administrativo 109 celebrar: v.t. celebrar. Celebrar un codificar:v.t. codificar contrato, asinar un contrato. Celebrar código: s.m. código una reunión, ter lugar / realizar unha reunión coercibilidad: coercibilidade censal: adx. censual // s.m. censo coerción: s.f. coerción censar: v.t. censar coercitividad: coercitividade censo: s.m. censo cofiador-ra:s. cofiador censual: adx. censual cognición: s.f. cognición cerciorarse: asegurarse cohabitación: s.f. cohabitación certificar:v.t. certificar cohecho: s.m. suborno, corrupción cesación: s.f. cesación, cesamento coheredero-ra: s. coherdeiro cesar: v.t. destituír, separar, cesar / ( v.i.), colaborar: v.i. colaborar destituír, depoñer, v.t. cesar, parar / v.i. cesar, deixar un cargo. Cesar a alguien, colación: s.f. colación destituír a alguén colacionar: v.t. colacionar cese: s.m. cesamento colateral: adx. colateral chequeo: s.m. exame, recoñecemento colectividad: s.f. colectividade ciencia: s.f. ciencia. A ciencia cierta, con colegio: s.m. colexio. Colegio electoral, certeza, de certo, sen dúbida) colexio electoral cierre: s.m. peche, cerramento / pecho, colindante: adx. lindeiro, contiguo, fecho confinante, limítrofe / lindeiro, circunscripción: s.f. circunscrición estremeiro (eidos, predios) // s. estremeiro, veciño, contiguo citar: v.t. citar. Citar a comparecencia, citar a comparecencia, citar para colindar: v.i. estremar, lindar, entestar comparecencia. Citar a remate, citar de colisión: s.f. colisión remate colisionar: v.i. colidir, chocar, bater citatorio-ria: adx. citatorio colitigante: s. colitigante civilista: s. civilista colonato: s.m. colonato clase: s.f. clase, De igual clase, do mesmo tipo coludir: v.i. coludir cláusula: s.f. cláusula. Cláusula penal, colusión: s.f. colusión: papel de colusión cláusula penal comandita: s.m. comandita, sociedade en coacción: s.f. coacción comandita coadyuvante: adx. coadxuvante comanditar: v.t. comanditar coautor-ra: s. coautor comanditario-ria: adx. comanditario cobertura: s.f. cobertura, cuberta, cometido: s.m. comisión f., encargo / Cobertura del seguro, cobertura do traballo, obriga seguro comisar: v.t. comisar cobrar: v.t. cobrar comisión: s.f. comisión, comisión de cobro: s.m. cobramento, cobro. Poner al goberno cobro, poñer (ou pór) para cobrar comisionista: s. comisionista codicilar: adx. codicilar comiso: s.m. comiso, confiscación codicilo: s.m. codicilo comitente: adx. e s. comitente codificación:s.f. codificación comodante: s. comodante

110 Compendios | Léxico xurídico e administrativo comodatario-ria: s. comodatario concurrencia: s.f. concorrencia, concurso m. / concorrencia, afluencia. comodato: s.m. comodato Concurrencia de créditos, concorrencia comparecer: v.i. comparecer. Comparezco de créditos y digo, comparezo e digo concurrir: v.i. concorrer, asistir compeler: v.t. compeler concursado-da: adx. e s. falido compensar: v.t. e i. compensar concursar: v.i. concursar competer: v. competer, corresponder concusión: s.f. concusión compilación: s.f. compilación condenar: v.t. e p. condenar componedor-ra: s.m. compoñedor, condominio: s.m. condominio compostor. Amigable componedor, amigábel compoñedor condómino-na: s. copropietario, condómino componer: v.t. e p. compoñer, compor condonar: v.t. condonar compraventa: s.f. compravenda. Contrato de compraventa, contrato de conducción: s.f. condución compravenda conducta: s.f. conduta comprobar: v.t. comprobar, verificar, condueño-ña: s. copropietario, condómino conformar conectar: v.t. conectar compromisario-ria: adx. compromisario conexo-xa: adx. conexo, conectado, compromisorio-ria: adx. compromisorio relacionado, afín compulsación: s.f. compulsa conferencia: s.f. conferencia, conferencia compulsar: v.t. compulsar internacional compulsión: s.f. compulsión conferir: v.t. conferir, conceder, outorgar compulsorio-ria: adx. e s. compulsorio. confidencial:adx. confidencial, secreto Mandato compulsorio, mandado confiscar:v.t. confiscar, comisar, compulsorio embargar cómputo: v.t. cómputo, conta, cálculo conflicto:s.m. conflito comunal: adx. comunal. Bienes conformidad: s.f. conformidade. De comunales, bens comunais conformidad con, de conformidade comunicar: v.t. e p. comunicar(se) con, conforme a, de conformidade con, conforme a, de acordo con. En concejal: s. concelleiro conformidad con, de acordo con concernir: v.i. concernir, atinxir / cofrontar: v.t. confrontar, cotexar, concernir, afectar contrastar, comparar, cotexar concertación: s.f. concertación congruencia: s.f. congruencia, coherencia, concertar: v.t., i. e p. concertar(se), congruidade concertar, acordar, avinzar, pactar conminación: s.f. conminación concesión: s.f. concesión (acción) / conminar: v.t. cominar, ameazar, intimar concesión, permiso, licenza, concesión administrativa conmutar: v.t. conmutar, cambiar, trocar, mudar concierto: s.m. concerto connivencia: s.f. conivencia, complicidade concluir: v.t. concluír, rematar, terminar conocimiento: s.m. coñecemento. Poner concubinato: s.m. concubinato, achego, en conocimiento, dar coñecemento, arrimo, xuntoiro comunicar, informar. Con conocimiento de, con coñecemento de. Para su conocimiento, para o seu coñecemento

Compendios | Léxico xurídico e administrativo 111 consanguinidad: s.f. consanguinidade contestación: s.f. contestación. Contestación a la demanda, conseguir: v.t. conseguir, acadar, lograr, contestación á demanda atinxir, acadar conteste: adx. confirmar o testemuño consejería: s.f. consellaría ou non discrepar, conteste. Testigos consejero-ra: s. conselleiro, conselleiro contestes, testemuñas contestes delegado continencia: s.f. continencia, continencia consejo: s.m. consello, advertencia, da causa recomendación, suxestión / consello, continente: adx. e s.m. continente reunión contingente: adx. e s.m. continxente, consenso: s.m. consenso, acordo, avinza, eventual, circunstancial consentimento contra: prep. contra, Por contra, pola consensual: adx. consensual contra consensuar: v.t. consensuar contraacusación: s.f. contraacusación consentir: v.t. consentir, permitir, tolerar contracédula: s.f. contracédula considerando: s.m. considerando contraer: v.t. e p. contraer(se). Contraer considerar: v.t. considerar deudas, contraer débedas consignación: s.f. consignación contrafuero: s.m. contraforo consignar: v.t. consignar contraorden: s.f. contraorde consignatario-ria: s. consignatario, contraprestación: s.f. contraprestación consignatario de buques contraseguro: s.m. contraseguro consiguiente: adx. conseguinte, Por contraselar: v.t. contraselar consiguiente, por conseguinte, polo tanto, xa que logo contrata: s.f. contrata consolidar: v.t. e p. consolidar(se) contratar: v.t. contratar consorcio: s.m. consorcio contratista: s. contratista consorte: s. consorte, cónxuxe contravención: s.f. contravención constitución: s.f. constitución contravenir: v.t. contravir constituto: pt. constituto, posesorio contrayente: adx. e s. contraente constituyente: adx. constituínte contribuir: v.i. contribuír consuetudinario-ria: adx. contribuyente: adx. e s. contribuínte consuetudinario contumacia: s.f. contumacia, teimosía, consultar: v.t. consultar empeño, teima, obstinación consumar: v.t. e p. consumar(se) contumaz: adx. contumaz, teimoso contabilizar: v.t. contabilizar convalidación: s.f. validación contaduría: s.f. contadoría convalidar: v.t. validar contar: v.t., i. e p. contar(se), A contar conveniente: adx. conveniente, axeitado, desde, que comezará a contar, a partir, adecuado contado(s) convenio: s.m. convenio, avinza, axuste, contemplar: v.t. considerar, prever, acordo, trato, pacto contemplar convenir: v.t. convir, acordar, pactar, contencioso-sa: adx. contencioso avinzar contener: v.t. conter convocar: v.t. convocar, citar

112 Compendios | Léxico xurídico e administrativo conyugal: adx. conxugal, convivencia cuantía: s.f. contía conxugal cuasicontrato: s.m. cuasicontrato cónyuge: s. cónxuxe, consorte cuasidelito: s.m. cuasidelito cooperativa: s.f. cooperativa cuasiusufructo: s.m. cuasiusufruto coordinar: v.t. coordinar cuatrienal: s.m. cuadrienal copartícipe: s. copropietario, copartícipe cuatrienio: s.m. cuadrienio copropiedad: s.f. copropiedade cuenta: s.f. conta. Cuenta acreedora, corredor-ra: adx. e s. axente. Corredor de conta acredora. Cuenta corriente, comercio, axente de comercio. Corredor conta corrente. Cuenta deudora, conta de fincas, axente inmobiliario debedora. Por cuenta de, por conta de. A cuenta y riesgo, por conta e risco, a correduría: s.f. corretaxe conta e risco. En resumidas cuentas, en correo: s.m. correo, A vuelta de correo, no resumo, en definitiva correo seguinte cuentacorrentista: s. titular (dunha corresponder: v.i. e p. corresponder(se) conta corrente) corretaje: s.f. corretaxe cuestionar: vt. cuestionar, pór en dúbida corriente: s.f. corrente. El día … de los cuestionario: s.m. cuestionario corrientes, o día … deste mes culpabilidad: s.f. culpabilidade, culpa, costas: s.f. pl. custas // loc. A costa de, a responsabilidade custa de, por conta de culpar: v.t. e p. culpar coste: s.m. custo. Precio de coste, prezo culposo-sa: adx. culposo, culpábel de custo cumplido-da: s.m. cumprido costumbre: s.f. costume m. Buenas / malas costumbres, bos / malos cumplimentar: v.t. cubrir, encher (un costumes cuestionario) / cumprimentar, saudar, facer cumprimentos. Cumplimentar un cotejar: v.t. cotexar, confrontar, impreso, cubrir un impreso comparar, autenticar, compulsar, verificar cumplimiento: s.m. cumprimento, cumprimento das obrigas, da cotejo: s.m. cotexo, comparación, condena… De obligado cumplimiento, constatación, comparanza de cumprimento obrigado. En cotizar: v.t. e p. cotizar(se) cumplimiento de, en cumprimento de, para cumprir, en cumprimento de, para creces, con: loc. de sobra, dabondo, cumprir, cumprindo amplamente, abundantemente, por demais cumplir: vt. e i. cumprir credencial: adx. e s.f. credencial. Cartas cuota: s.f. cota credenciales, cartas credenciais, cupo: s.m. cota f., cantidade. / quiñón, acreditación lote, partilla f., leva. Excedente de cupo, crédito: s.m. crédito, préstamo de diñeiro, excedente de leva / cota f. creto (non monetario) confianza, boa parte f. : a cota de captura de baleas, a fama cota de profesorado para o curso . cuadrienal: adx. cuadrienal curador-ra: s. curador. Curador de bienes, cualidad: s.f. calidade curador de bens cuanto, en, a: loc. en canto a, tocante a, curaduría: s.f. curadoría polo que fai a, en relación con curatela: s.f. curadoría cuanto, por: loc. por canto, xa que, dado que

Compendios | Léxico xurídico e administrativo 113 cursar: v.t. cursar, tramitar, enviar, decir: v.t. dicir. A decir verdad, transmitir. Cursar un expediente, francamente, con franqueza, con tramitar un expediente. Cursar un sinceridade, se queremos ser francos, a convenio, subscribir un convenio, cursar dicir verdade (seguir un curso): cursar medicina declarar: v.t., i. e p. declarar(se). Declarar / tramitar (un documento) / enviar ante el juez, declarar perante o xuíz. (unha carta) / transmitir (unha orde) Declarar bastante, declarar suficiente. curso: s.m. curso. El año en curso, este Declararse en rebeldía, declararse en ano. Moneda de curso legal, moeda de rebeldía curso legal, curso forzoso. En curso, actualmente, actual declinar: v.t. e i declinar D declinatoria: s.f. declinatoria dación: s.f. dación, cesión. Dación en pago, declinatorio-ria: adx. declinatorio dación en pagamento decomisar: v. t comisar, confiscar, dado-da: adx. e pt. dado. Dada cuenta, requisar, incautar informado/da. Dado que, visto que, xa que decreto: s.m. decreto. Decreto-ley, decreto-lei damnificar: v.t. damnificar deducción: s.f. dedución dañar: v. danar deducible: adx. deducíbel daño: s.m. dano. Daños y perjuicios, danos e perdas, dano deducir: v.t. deducir. Deducir una demanda, presentar unha demanda dañoso-sa: adx. danoso defecto: s.m. defecto, imperfección, dar: v.t. e p. Dar abasto, dar abasto, deficiencia.En su defecto, de non o ser abondo, chegar. Dar audiencia, haber, na súa ausencia, no seu lugar, de dar audiencia. Dar cumplimiento, dar non existir, en todo caso, en defecto de, cumprimento, tramitar. Dar de baja, se non. Defecto de forma, defecto de dar a baixa. Dar el enterado, dar a forma. En defecto de, en defecto de, a conformidade. Dar aviso, avisar. Dar falta de comienzo, comezar, iniciar. Dar lectura, ler. Dar parte, dar parte, notificar, defensor-ra: adx. e s. defensor. Defensor comunicar, avisar. Dar cuenta, dar del pueblo, valedor do pobo conta, informar. Dar de alta, dar a alta. defensoría: s.f. defensoría Dar fe, dar fe, acreditar, confirmar. Darse cuenta, darse (de) conta, defensorio: s.m. defensorio decatarse. Dar traslado, comunicar deferir: v.t. e i. deferir (ás partes), trasladar. Darse de alta, inscribirse. Darse de baja, borrarse, déficit: s.m. déficit, déficit público excluírse, deixar de pertencer, retirarse, deflación: s.f. deflación saír defraudar: v.t. defraudar, desilusionar, datar: v.t. datar decepcionar dato: s.m. dato defunción: s.f. defunción, morte, óbito, debe: s.m. debe. Debe y haber, debe e deceso, pasamento, falecemento haber dejación: s.f. renuncia, desestimento. deber: v.t. e i. deber // s.m. deber, obriga Dejación de bienes, abandono de bens. Dejación en la demanda, desistimento débito: s.m. débito, cargo, débeda da demanda decaer: v.i. decaer, Decaer en su derecho, dejar: v.t. deixar. Dejar nota, anotar, perder o dereito (unha persoa) / deixar nota. Dejar sin efecto, deixar sen prescribir, caducar (un dereito) efecto delatar: v.t. delatar, denunciar delegar: v.t. delegar

114 Compendios | Léxico xurídico e administrativo deliberar: v.i. deliberar, discutir, tratar, derecho: adx. e s.m. dereito. Derecho de debater acrecer, dereito de acrecentamento. Derecho de paso, pasantía, pasaxe. delimitar: v.t. delimitar Derecho consuetudinario, dereito delito: s.m. delito. Cuerpo del delito, corpo costumeiro ou consuetudinario. Derecho do delito, delito monetario, delito de procesal, dereito procesual. Derechos usura humanos, dereitos humanos. Derechos reales, dereitos reais. Conforme a demandar: v.t. demandar derecho, segundo dereito. De derecho, demanial: adx. demanial de dereito. Derechohabiente, o que recibe o dereito. Derecho de habitación, demanio: s.m. demanio dereito de vivenda. Derecho financiero, demarcación: s.f. demarcación dereito financeiro.Derecho foral, dereito foral. Derecho de petición, demora: s.f. demora, mora. Intereses dereito de pedimento. Derecho de de demora, xuros de mora, atraso m., tanteo, dereito de tenteo, dereito tardanza, adiamento m., aprazamento de tento, dereito de tanteo. Como m. Sin demora, de contado, rápido, sen en derecho mejor proceda, como demora corresponda en dereito, como proceda denegación: s.f. denegación. Denegación en dereito. De pleno derecho, de pleno de auxilio, omisión de socorro, dereito. Lo que a su derecho convenga, denegación do deber de socorrer, o que conveña ao seu dereito omisión do deber de socorrer derogación: s.f. derrogación denegar: v.t. denegar derogar: v.t. derrogar, abrogar, abolir, denunciar: v.t. denunciar revogar dependencia: s.f. dependencia, derogatorio-ria: adx. derrogatorio, subordinación derrogador, anulatorio depender: v.t. depender derrama: s.f. derrama (repartición dun imposto) deponer: v.t. depoñer, depor, destituír, v.i. depor, declarar Deponer como testigo, derramar: v.t. derramar, verter / depoñer como testemuña derramar (repartir un imposto) depositar: v.t. depositar desacato: s.m. desacato, desobediencia depositaría: s.f. tesourería desaforar: v.t. desaforar depositario-ria: adx. e s. depositario desafuero: s.m. desaforo, desaforamento, (dunha cantidade, dun segredo) / atropelo, desmán, asoballamento, abuso tesoureiro (dunha tesourería) desahuciar: v.t. e p. desafiuzar, botar, depósito: s.m. depósito desafiuzar, desesperanzarse / desafiuzar (un enfermo) / desafiuzar depreciación: s.f. depreciación (un inquilino) desahucio: s.m. desafiuzamento.Orden de desahucio, orde de desafiuzamento desalojar: v.t. e i. desaloxar desamortizar: v.t. desamortizar desarrollar: v.t. e p. desenvolver / desenrolar (algo que está enrolado, envurullado) desarrollo: s.m. desenvolvemento: o desenvolvemento económico dun país. Polo de desarrollo, polo de desenvolvemento descargo: s.m. descargo

Compendios | Léxico xurídico e administrativo 115 descubierto-ta: adx. e s.m. descuberto. Al desposeer: v.t. desposuír // v. p. renunciar descubierto, ao descuberto (ó que se posúe), desprenderse, prescindir descubrir: v.t. e p. descubrir(se) desposeimiento: s.m. desposuimento descuento: s.m. desconto destajo: s.m. axuste. A destajo, a obra desembargar: v.t. desembargar feita, a traballo feito, axuste desembolsar: v.t. desembolsar, pagar destinar: v.t. destinar desempeñar: v.t. e p. desempeñar(se) destituir: v.t. destituír, depoñer, cesar, desempleado-da: adx. e s. desempregado relevar, quitar, arredar, suspender desempleo: s.m. desemprego, paro desuso: s.m. desuso desenvolver: v.t. desenvolver, desvalorización: s.f. desvalorización, desenvurullar (un paquete) // v.t. e p. devaluación desenvolver(se) (un proxecto, unha desvalorizar: v.t. e p. desvalorizar(se) acción, etc.) desventaja: s.f. desvantaxe desestimación: s.f. desestimación detalle: s.m. detalle, particularidade, desestimar: v.t. desestimar, desbotar. pormenor, miudeza / conta, factura ou Desestimar una demanda, rexeitar unha lista detallada. Detalle de la cuenta, demanda relación, pormenorización da conta. desfalcar: v.t. desfalcar En detalle, polo miúdo, Al detalle, polo miúdo desfalco: s.m. desfalco, desfalcamento detallista: s. retallista, vendedor polo desglosar: v.t. desagregar, detallar, miúdo especificar / separar, repartir detasa: s.f. detaxa, rebaixa, desconto m., desglose: s.m. detalle, especificación / dedución desagregación, separación, reparto detención: s.f. detención. Detención desgravación: s.f. desgravación preventiva, detención preventiva desgravar: v.t. desgravar detener: v.t. deter, parar / arrestar, desheredación: s.f. desherdamento m. prender desheredar: v.t. desherdar detentación: s.f. retención designación: s.f. designación detentar: v.t. deter (reter algo sen dereito), deter (un cargo, un posto), designar: v.t. designar, nomear, designar reter desistimiento: s.m. desistencia f, detentor-ra: adx. e s. retentor, detentor desistimento deterioro: s.m. deterioración f., estrago deslindar: v.t. deslindar, estremar, deliñar, derregar determinar: v.t. e p. determinar(se) deslinde: s.m. deslindamento, detractar: v.t. detraer, subtraer / difamar deslinde. Deslinde y amojonamiento, detrimento: s.m. detrimento, prexuízo deslindamento e marcaxe, derrega, estrema / deslindar, aclarar deuda: s.f. débeda. Safisfacer una deuda, pagar unha débeda, débeda. Deuda a despachar: v.t. e i. despachar corto o largo plazo, débeda a curto ou despenalizar: v.t. despenalizar longo prazo. Deuda flotante, débeda flotante.Deuda garantizada, débeda despido: s.m. despedimento garantida. Deuda pública, débeda despliegue: s.m. desenvolvemento / pública demostración, exhibición, ostentación deudor-ra: adx. e s. debedor s.f. devaluación: s.f. depreciación, devaliación

116 Compendios | Léxico xurídico e administrativo devaluar: v.t. depreciar, desvalorizar diligencia: s.f. dilixencia, xestión, trámite m.. Diligencias para mejor proveer, devengado-da: adx. acumulado, recibido actuacións para mellor resolver, devengar: v.t. devengar, adquirir o dilixencia. Evacuar una diligencia, dereito a percibir, ter dereito a percibir, realizar unha dilixencia percibir. Producir / retribuír. Estas diligenciar: v.t. dilixenciar, tramitar dietas se devengarán desde el día que pase la frontera, adquirirase o dereito dimanar: v.t. dimanar, xurdir, manar a percibir as axudas de custo dende o (auga) / proceder, orixinarse día en que pase a fronteira. Las pagas dimisión: s.f. demisión, dimisión extraordinarias se devengarán los meses de junio y diciembre, as pagas dimitir: v.t. demitir, dimitir extraordinarias percibiranse nos meses de xuño e decembro / recoñecer (un dirección: s.m. dirección / enderezo / dereito, unha obriga) / retribuír / domicilio, dirección (acción de dirixir). producir, acumular (xuros). La cantidad Dirección general, dirección xeral / fijada devengará el interés legal, a dirección, sentido: dirección prohibida cantidade fixada producirá o xuro legal. directiva: adx. e s. directiva Interés devengado, xuro acumulado, atrasado, vencido directriz: s.f. directriz devengo: s.m. dereito á percepción, a dirigir: v.t. dirixir, dirixir, mandar, enviar propia percepción / acumulación. / dirixir, conducir, rexer / guiar (un Las gratificaciones por servicios vehículo) extraordinarios no podrán ser dirimente: adx. dirimente periódicas en su devengo, as gratificacións por servizos discernimiento: s.m. discernimento. extraordinarios non poderán percibirse Discernimiento de la tutela, periodicamente. Día del devengo de outorgamento (concesión) da tutela. un impuesto, data de esixibilidade Discernimiento de tutor, nomeamento dun imposto, día en que se empeza a de titor aplicar. Período de devengo, período de discurrir: v.t. discorrer acumulación de xuros disensión: s.f. disensión devolver: v.t. devolver disentimiento: s.m. disentimento, día: s.m. día. Estar al día, estar ao desacordo corrente. Día de autos, día dos feitos. Día hábil, día hábil. Día inhábil, día disfrute: s.m. gozo, beneficio inhábil. En su día, no seu día, no seu disolver: v.t. disolver momento, cando responda dispensa: s.f. dispensa dictamen: s.m. ditame. Dictamen conforme, ditame conforme disponer: v.t. i p. dispoñer(se), dispor(se) dictaminar: v.t. ditaminar disponibilidad: s.f. dispoñibilidade dictar: v.t. ditar disponible: adx. dispoñíbel dieta: s.f. axuda de custo / dieta disuasivo-va: adx. disuasivo difamar: v.t. difamar disuasorio-ria: adx. disuasorio diferencia: s.f. diferenza. A diferencia divorcio: s.m. divorcio de, a diferenza de, ao contrario de, en documentar: v.t. documentar contraposición a documento: s.m. documento. Documento diferir: v.t. diferir, adiar, retrasar // v.i. fehaciente, documento fidedigno diferir, diferenciarse: s.f. dilación, atraso (autenticado, indubitado) dilapidar: v.t. dilapidar, desbaldir, dolo: s.m. dolo. De mediar dolo, se hai dolo estragar doloso-sa: adx. doloso dilatorio-ria: adx. dilatorio

Compendios | Léxico xurídico e administrativo 117 domiciliación: s.m. domiciliación efractor-ra: s. efractor domiciliar: v.t. e p. domiciliar(se) egreso: s.m. saída f. (partida anotada no haber dunha conta) domicilio: s.m. domicilio ejemplificar: v.t. exemplificar donación: s.f. doazón ejemplo: s.m. exemplo donante: adx. e s. doador ejercer: v.t. e i. exercer donativo: s.m. donativo, doazón f. ejercitar: v.t. exercitar, exercer // v. p. dorso: s.m. dorso. Al dorso, no dorso exercitarse, adestrarse dotar: v.t. dotar elección: s.f. elección, escolla dote: s.f. dote m. elegir: v.t. elixir, escoller drogadicción: s.f. drogadicción elevar: v.t. e p. elevar(se), elevar / dirixir, duda: s.f. dúbida enviar (escritos), poñer en coñecemento dudar: v.t. e i. dubidar eludir: v.t. eludir dúplica: s.f. dúplica emancipar: v.t. e p. emancipar(se) duplicar: v.t. duplicar, dobrar embargar: v.t. embargar, requisar, comisar duración: s.f. duración, dura embargo: s.m. embargo, embargamento. E Trabar embargo, realizar embargo, echazón: s.f. lanzamento m. / alixamento embargar. Sin embargo, porén, non m., alixo (acción e efecto de lanzar a obstante carga ao mar cando cómpre aliviar embolsar: v.t. e p. embolsar a embarcación) Echazón marítima, alixamento marítimo emitir: v.t. emitir ecuánime: adx. ecuánime emolumento: s.m. emolumento, retribución, paga, salario, soldada, soldo edad: s.f. idade empadronamiento: s.m. empadroamento edicto: s.m. edicto empadronar: v.t. e p. empadroar(se) efectividad: s.f. efectividade empeñar: v.t. empeñar // v. p. empeñarse, efectivo-va: adx. e s.m. efectivo. Pago endebedarse / empeñarse, porfiar i., en efectivo, pagamento (en diñeiro) teimar i. en efectivo. En efectivo, en diñeiro, en metálico empeño: s.m. empeño / empeño, teimosía efecto: s.m. efecto. A efectos de, para emplazamiento: s.m. situación, os efectos de. A todos los efectos, colocación, posición. Lugar de para todos os efectos. Surtir efecto, emplazamiento, emprazamento producir efecto. A los efectos de, para (convocatoria, citación para os efectos de, para os efectos, co fin comparecer), emprazamento. Emplazar de, co obxecto de. A este efecto, para a las partes, emprazar, citar as partes, este efecto, a este efecto. A los solos situar, colocar / Emplazar a alguien, efectos, só para os efectos, unicamente emprazar a alguén. Emplazar en legal para os efectos, para os únicos efectos. forma, emprazar de forma legal A tal efecto, para tal efecto, con tal empleado-da: s. empregado efecto. Al efecto de, para o efecto de empleador-ra: adx. empregador efectuar: v.t. efectuar. Efectuar dilixencias, levar a cabo dilixencias emplear: v.t. empregar, v.t. e p. empregar(se) eficacia: s.f. eficacia, eficiencia, competencia empleo: s.m. emprego efracción: s.f. efracción empréstito: s.m. empréstito

118 Compendios | Léxico xurídico e administrativo enajenable: adx. alleábel, alienábel entendimiento: s.m. entendemento enajenación: s.f. alleamento, alienación, enterado-da: adx. informado alleamento, Enajenación de bienes, enterar: v.t. comunicar, facer saber, alleamento de bens informar // v. p. informarse, poñerse ao enajenar: v.t. allear, alienar, peñorar, corrente, saber, decatarse, informarse, transmitir / desvariar, tolear, estar fóra saber, coñecer, ser sabedor, ter de si coñecemento encabezar: v.t. encabezar entredicho: s.m. interdicto, prohibición. Estar en entredicho, estar en cuestión. encaje: s.m. encaixe. Encaje de primas, Poner en entredicho, poñer, ou pór, en cobramento de primas dúbida encarcelar: v.t. encarcerar, deter, epígrafe: s.m. epígrafe prender, recluír equidad: s.f. equidade encartamiento: s.m. encarte equiparar: v.t. e p. equiparar(se) encartar: v.t. encartar equivalencia: s.f. equivalencia encausado: adx. e s. procesado equivalente: adx. equivalente encausar: v.t. procesar erario: s.m. erario encauzar: v.t. canalizar, encamiñar, encarreirar, guiar, encanar, dirixir erogación: s.f. errogación enconmendar: v.t. encomendar erogar: v.t. errogar encomienda: s.f. encomenda, erradicar: v.t. erradicar encomendamento m. error: s.m. erro encubrir: v.t. e p. encubrir(se) escala: s.f. escada, esqueira / escala endeudamiento: s.m. endebedamento (graduación), escala de xuros endosar: v.t. endosar, transferir, cargar escalafón: s.m. escala f. (de prelacións), escala, clasificación, categoría endoso: s.m. endoso escalamiento: s.m. escalamento, escalada enervar: v.t. e p. enervar(se) / neutralizar, f. debilitar, desvirtuar escasear: v.i. escasear enfiteusis: s.f. enfiteuse escasez: s.f. escaseza enfiteuta: s. enfiteuta escatimar: v.t. escatimar enfitéutico-ca: adx. enfitéutico escriturar: v.t. escriturar engaño: s.m. engano escucha: s.f. Escoita. Escucha telefónica, enjuiciamiento: s.m. axuizamento, escoita telefónica procesamento, xulgamento especificar: v.t. especificar enjuiciar: v.t. axuizar, procesar, xulgar especificidad: s.f. especificidade enmendar: v.t. e p. emendar(se), corrixir, rectificar esponsables: s.f. pl. esponsais, casamento, esposorio, desposorio enmienda: s.f. emenda esponsales: s.f. pl. esponsais ensañamiento: s.m. asañamento esponsalicio-cia: adx. esponsalicio enseres: s.m. pl. aparellos, utensilios / móbeis, moblaxe f. sing., útiles, efectos, esposo-sa: s. esposo, marido f. muller, móbeis, obxectos home f. muller ente: s.m. ente, ente / entidade, establecimiento: s.m. establecemento organismo. Ente público, entidade pública

Compendios | Léxico xurídico e administrativo 119 estadía: s.f. estadía, estada, estancia, evasión: s.f. evasión, evasión de capitais permanencia / estadía (dun mercante) evento: s.m. evento, suceso, estadillo: s.m. relación f. de persoal acontecemento. En todo evento, en todo o caso, sexa o que for estado: s.m. estado. Estado de fortuna, situación económica eventualidad: s.f. eventualidade, posibilidade estafar: v.t. estafar evicción: s.f. evicción estampilla: s.f. selo evidenciar: v.t. evidenciar, demostrar estar: v.i. estar. Estar a lo dispuesto en, aterse ao diposto en, rexer o disposto exacción: s.f. exacción, exacción fiscal en. Estarse a, aterse, axustarse, examen: s.m. exame acomodarse. Estar y pasar por, someterse a, aterse a excarcelación: s.f. excarceración estatal: adx. estatal excedencia: s.f. excedencia estatutario-ria: adx. estatutario excedente: adx. e s. excedente. Excedente de cupo, excedente de leva estatuto: s.m. estatuto exceder: v.t. e p. exceder(se) estelionato: s.m. estelionato excepción: s.f. Excepción. A excepción de, estimación: s.f. estimación, estima, a excepción de, exceptuando, agás. Con estimanza / estimativa, apreciación excepción de, con excepción de, agás, estimar: v.t. estimar, apreciar, querer / fóra de, non sendo estimar, xulgar, coidar. Estimar una excepcionar: v.t. exceptuar, excluír / demanda, admitir unha demanda, opoñer (ou opor) excepción (nun xuízo) coidar, xulgar / Estimar la demanda, estimar a demanda, estimar, admitir excesivo-va: adx. excesivo estimativo-va: adx. estimativo excluir: v.t. e p. excluír(se) estimatorio-ria: adx. estimatorio exclusión: s.f. exclusión estipendiar: v.t. estipendiar exclusivo-va: adx. exclusivo // s.f. exclusiva estipular: v.t. estipular, acustar, concertar exculpar: v.t. exculpar estrado: s.m. estradotaboado // s. pl. Sala do Tribunal. Citar a estrados, emprazar excusa: s.f. escusa, desculpa / taboleiro de edictos excusar: v.t. e p. escusar(se) estrago: s.m. estrago, dano, deterioración f. excusión: s.f. excusión estuprar: v.t. estuprar exención: s.f. exención evacuación: s.f. evacuación / emisión exento-ta: adx. exento (dun informe) / realización, execución, exequátur: s.m. exequátor cumprimento (dun trámite, dunha xestión) exhaustivo-va: adx. exhaustivo evacuar: v.t. evacuar, librar, desocupar / exhibición: s.f. exhibición. Exhibición del emitir (un informe) / realizar, executar, acta, presentación da acta cumprir (un trámite, unha xestión) exhortar: v.t. exhortar tramitar. Evacuar una diligencia, tramitar unha dilixencia, instruír unha exhorto: s.m. exhorto dilixencia exigencia: s.f. esixencia evaluable: adx. avaliábel exigir: v.t. esixir evaluación: s.f. avaliación eximente: adx. e s. eximente evaluar: v.t. avaliar, apreciar, estimar, eximir: v.t. eximir, liberar, eximir taxar

120 Compendios | Léxico xurídico e administrativo existir: v.i. existir facultad: s.f. facultade exonerar: v.t. exonerar facultar: v.t. facultar expedientar: v.t. formar expediente facultativo-va: adx. e s. facultativo expedir: v.t. expedir, enviar, mandar. fallar: v.i. fallar (saír mal unha cousa) Expedir testimonio, estender / decidir (unha sentenza) / outorgar, testemuño, expedir testemuño conceder, resolver (un premio), faltar (saír mal algo, non atinar, derramarse experto-ta: adx. e s. experto algo) / Fallar una sentencia, decidir, expirar: v.i. expirar, finar, morrer / resolver, pronunciar, dar unha sentenza. expirar, rematar, finalizar Fallar un concurso, determinar o gañador. Fallar un premio, conceder un explotación: s.f. explotación premio expoliar: v.t. espoliar, desposuír, roubar, fallecer: v.i. falecer, finar, defraudar fallecimiento: s.m. falecemento, exponer: v.t. e p. expoñer(se), expor(se) pasamento, morte exportación: s.f. exportación fallido-da: adx. e s. falido, errado, expropiar: v.t. expropiar frustrado expulsar: v.t. expulsar, botar fallo: s.m. fallo, defecto, erro / decisión (parte resolutiva dunha sentenza) / extender: v.t. estender. Extender un sentenza, veredicto, resolución. En su documento, redactar un documento, virtud fallo, na súa virtude resolvo, Extender acta, redactar acta decido exterior: adx. e s.m. exterior falsario-ria: adx. e s. falsario extinción: s.f. extinción falseamiento: s.m. falsificación extinguir: v.t. e p. extinguir(se). Plazas a falsear: v.t. falsear, falsificar, adulterar extinguir, prazas que se van extinguir falsedad: s.f. falsidade extracto: s.m. extracto, extracto de conta falsificar: v.t. falsificar, falsear, adulterar, extradición: s.f. extradición terxiversar extraditar: v.t. extraditar falso-sa: adx. falso. Falso testimonio, falso extranjería: s.f. estranxeiría testemuño, falso extranjero-ra: adx. e s. estranxeiro falta: s.f. falta. Hacer falta, facer falla, cumprir. Juicio de faltas, xuízo de extrañamiento: s.m. desterro / faltas. Echar en falta, achar de menos, estrañamento, asombro (extraño: adx. topar de menos, estrañar, A falta de, a e s. estraño falta de, na falta de extraordinario: adx. extraordinario faltar: v.t. faltar. Faltar a la escuela, latar. extrapolar: v.t. extrapolar Faltar a su palabra, faltar á palabra extravío: s.m. extravío, perda fascículo: s.m. fascículo F favorecer: v.t. favorecer facción: s.f. facción, bando m. / pl. fax: s.m. fax, telefax faccións, riscos, trazos (da cara), fe: s.f. fe. Dar fe, dar fe. Fe de erratas, facción, gavela de ladróns, bando errata, fe de erratas. Buena fe, boa fe. facsímil: adx. e s. facsímile Fe de vida, fe de vida. Fe pública, fe pública factor: s.m. factor factura: s.f. Factura. Factura proforma, factura pro forma facturar: v.t. facturar

Compendios | Léxico xurídico e administrativo 121 fecha: s.f. data. A treinta días fecha, financiero-ra: adx. e s. financeiro dentro de trinta días, transcorridos finca: s.f. predio, eido, leira, terreo trinta días. De fecha de, con data, do (edificábel) día. A fecha fija, con data fixa, a data fixa finiquito: s.m. liquidación f., saldo (dunha conta), fehaciente: adx. fidedigno, indubidábel, que fai fe, que dá fe. Prueba fehaciente, firma: s.f. sinatura / firma (empresa proba irrefutábel. Documento comercial), asinamento, asinatura, fehaciente, documento que fai fe. rúbrica, firma Aparecieron documentos fehacientes que demuestran la improcedencia de firmante: adx. asinante. El abajo la venta, apareceron documentos que firmante, o que abaixo asina demostran de maneira indubidábel a firme: adx. firme.Compra en firme, improcedencia da venda compra firme //s.m. Firme de la feriado-da: adx. festivo carretera, chan ou pavimento da estrada fiador-ra: adx. e s. fiador firmeza: s.f. firmeza fianza: s.f. fianza fiscal: adx. e s. fiscal.Fiscal adjunto, fiscal fiar: v.t. e p. fiar(se), fiar, afiunzar adxunto ficción: s.f. Ficción. Ficción legal, ficción fiscalizar: v.t. fiscalizar legal fisco: s.m. fisco fidedigno-na: adx. fidedigno flagrante: adx. flagrante fideicomiso: adx. fideicomiso flete: s.m. frete: frete debido, frete fideicomitente: s. fideicomitente pagado fiia: s.f. fiia fluctuación: s.f. flutuación, oscilación fiiario-ria: adx. fiiario fomentar: v.t. fomentar figurar: v.t. e p. figurar(se) forense: adx. forense filiación: s.f. filiación forma: s.f. forma. En debida forma, debidamente, na forma debida filial: adx. e s. filial formalidad: s.f. formalidade fin: s.m. finf. , remate: a fin de semana, a fin do mundo / finm. , finalidade: o fin formalización: s.f. formalización desta reunión é chegar a un acordo, fin, final, remate: este documento ten formalizar: v.t. formalizar a súa fin na páxina / finalidade: este formato: s.m. formato expediente ten un fin sancionador.A fin de, co fin de, finf. , cabo, conclusión, fórmula: s.f. fórmula final, remate, termo /m. obxectivo, formular: v.t. formular meta, propósito, finalidade.A fin de que, a fin de (que, co fin de. A este fin, formulario: s.m. formulario. Rellenar con este fin, para esta finalidade, con un formulario, encher ou cubrir un este obxecto, para isto. En fin, para formulario rematar. El fin de semana, a fin de foro: s.m. foro semana. Al fin y al cabo, ao cabo, á fin e ao cabo. A fin de cuentas, no fin de fortuito-ta: adx. fortuíto contas, en resumo. A cuyo fin, para o fracción: s.f. fracción fin, para o cal.A fin y efecto de que, a fin e efecto de que, a fin de que fractura: s.f. fractura finalidad: s.f. finalidade franco-ca: adx. franco. Puerto franco, porto franco financiación: s.f. financiamentom. franja: s.f. faixa, fita, cinta financiar: v.t. financiar

122 Compendios | Léxico xurídico e administrativo franquear: v.t. franquear gestionar: v.t. xestionar franqueo: s.m. franqueo. Franqueo en gestor-ra: adx. e s. xestor destino, franqueo en destino girar: v.i. xirar, virar. Girar visita, efectuar franquicia: s.f. franquía, exención. visita, visitar Franquía de correos, franquía postal giro: s.m. xiro, xiro bancario, xiro en fraude: s.m. fraude f. Fraude de ley, a descuberto, xiro postal fraude de lei gobernación: s.f. gobernación fructuario-ria: adx. frutuario. Renta gobernar: v.t. e i. gobernar fructuaria, renda frutuaria // adx. e s. usufrutuario goce: s.m. gozo. Estar en el goce de los derechos civiles, gozar dos dereitos frustrar: v.t. frustrar(se) civís fuero: s.m. foro, (carta foral) foro gozar: v.t. e i. gozar fuerza: s.f. forza. Causa de fuerza mayor, grabar: v.t. e i. gravar causa de forza maior. Fuerza resolutiva, efecto resolutorio gracia: s.f. graza fundamento: s.m. fundamento, graciar: v.t. graciar Fundamento de derecho, fundamento de dereito. Fundamento jurídico, gradación: s.f. gradación fundamento xurídico grado: s.m. grao fungible: adx. funxíbel. Bienes fungibles, graduación: s.f. graduación bens funxíbeis gradual: adx. gradual fusionar: v.t. fusionar granela: loc. a granel G gratis: adx. gratis, de balde gabinete: s.m. gabinete, despacho, escritorio gratuidad: s.f. gratuidade gama: s.f. gamma, gama gratuito-ta: adx. gratuíto ganancia: s.f. ganancia. Cuenta de gravamen: s.m. gravame pérdidas y ganancias, conta de perdas e gravar: v.t. gravar ganancias guarda: s. garda, garda, sentinela f., garante: s. garante protección. Guarda y custodia, garda e garantía: s.f. garantía custodia garantizar: v.t. garantir, ser garante, gubernamental: adx. gobernamental garantir. Deuda garantizada, débeda guía: s.f. guía garantida H gasto: s.m. gasto, despesa, gasto haber: v.t. haber. Haber lugar, proceder. generación: s.f. xeración No ha lugar, non procede // s.m. haber, general: adx. xeral // s. xeneral, xeral. capital. Debe y haber, debe e haber // Generales de la ley, preguntas previas. s.m. pl. soldo, salario, retribución. Haber Presupuestos generales, presupostos lugar a derecho, corresponder segundo xerais // adx. e s.m. xeneral (militar): dereito, haber. Habida cuenta, dado tenente xeneral, xeneral do exército que, tendo en conta que generalidad: s.f. xeneralidade hábil: adx. hábil, habelencioso, xeitoso generar: v.t. xerar habilitación: s.f. habilitación género: s.m. xénero habilitar: v.t. habilitar gerencia: s.f. xerencia habitabilidad: s.f. habitabilidade habitar: v.t. e i. habitar

Compendios | Léxico xurídico e administrativo 123 habitual: adx. habitual, cotián I hacer: v.t. facer. Hacer frente a, ibídem: lat. aí mesmo, no mesmo lugar responder de, facerse cargo de, ídem: lat. o mesmo, a mesma cousa atender. Hacer las veces de, actuar coma, actuar en nome de, substituír. identidad: s.f. identidade Hacer trance y remate, facer transo e identificar: v.t. e p. identificar(se) remate idoneidad: s.f. idoneidade hacienda: s.f. facenda, facenda. Hacienda pública, facenda pública ignorar: v.t. ignorar hecho: s.m. feito, feito. De hecho y de iguala: s.f. avinza, acordo, axuste, derecho, de feito e de dereito concerto heredad: s.f. herdade, facenda, herdade igualar: v.t. i. e p. igualar(se), igualar heredamiento: s.m. herdanza f., herdo ilegalidad: s.f. ilegalidade / herdade f., facenda f. heredar: v.t. herdar ilegible: adx. ilexíbel. Firma ilegible, sinatura ilexíbel heredero-ra: adx. e s. herdeiro ilegítimo-ma: adx. ilexítimo hereditario-ria: adx. hereditario ilícito-ta: adx. ilícito herencia: s.f. herdanza, herdo m. ilíquido-da: adx. ilíquido hermandad: s.f. irmandade impagado: adx. non pagado hermano-na: s. irmán impago: s.m. non pagamento, falta de hijastro-tra: s. fillastro pagamento hipoteca: s.f. hipoteca. Hipoteca impedimento: s.m. impedimento. contractual, hipoteca convencional. Impedimento impendiente, Hipoteca judicial, hipoteca xudicial. impedimento prohibitivo. Impedimento Hipoteca naval, hipoteca marítima dirimente, impedimento dirimente hipótesis: s.f. hipótese impedir: v.t. impedir hito: s.m. fito, marco, sinal impensas: s.f. pl. gasto m. sing. hoja: s.f. folla, Hoja de aprecio, folla de implícito-ta: adx. implícito apreciación. Hoja de asume, folla de conformidade imponderable: adx. imponderábel hológrafo: adx. hológrafo imponente: adx. impoñente, impresionante, magnífico //s. homologar: v.t. e p. homologar (se) depositante honor: s.m. honor, honra f. imponer: v.t., i. e p. impoñer, impor, depositar, impor(se), impoñer(se) (unha honorario-ria: adx. honorario // s.m. pl. obriga, unha tarefa, unha multa) // honorarios, emolumentos depositar, colocar (cartos) honorífico-ca: adx. honorífico imponible: adx. impoñíbel huelga: s.f. folga, paro imposibilitar: v.t. imposibilitar huella: s.f. pegada, pisada, rastro. Huellas imposición: s.f. imposición / depósito digitales, impresións dactilares (dunha obriga) / depósito, colocación huérfano-na: s. orfo (de cartos). Imposición en cuenta, depósito (ou colocación) na conta hurtar: v.t. furtar impositivo-va: adx. impositivo hurto: s.m. furto impositor-ra: adx. e s. depositante, colocador impremeditación: s.f. impremeditación

124 Compendios | Léxico xurídico e administrativo imprescriptible: adx. imprescriptíbel incobrable: adx. incobrábel impreso-sa: adx. e s.m. impreso incomparecencia: s.f. non comparecencia, falta de asistencia, incomparecencia imprimir: v.t. imprimir imcompatibilidad: s.f. incompatibilidade improcedencia: s.f. improcedencia incompetencia: s.f. incompetencia, improcedente: adx. improcedente incompetencia, inaptitude improrrogable: adx. improrrogábel, incomunicar: v.t. incomunicar inaprazábel, inadiábel inconcuso-sa: adx. inconcuso, impuesto: s.m. imposto, gravame, indubidábel, indiscutíbel trabuco. Impuesto sobre el valor añadido IVA, imposto sobre o valor inconfeso-sa: adx. inconfeso engadido IVE incongruencia: s.f. incongruencia impugnar: v.t. impugnar incrementar: v.t. incrementar impulsar: v.t. impulsar, estimular, incriminar: v.t. incriminar, acusar, fomentar imputar impunidad: s.f. impunidade inculpación: s.f. inculpación, acusación, imputabilidad: s.f. imputabilidade imputación imputar: v.t. imputar, achacar, apoñer, inculpar: v.t. inculpar, acusar atribuír // asignar: asignarán as incumbir: v.t. incumbir, corresponder, despesas ao orzamento deste ano // competer asignar (unha cantidade). Imputar el gasto a un capítulo del presupuesto, incumplimiento: s.m. incumprimento asignar o gasto a un capítulo do presuposto incumplir: v.t. incumprir inadmisible: adx. inadmisíbel, inaceptábel, incurrir: v.i. incorrer inalienable: adx. inalienábel, inalleábel incurso-sa: pt. incurso inapelabilidad: s.f. inapelabilidade indagar: v.t. e i. indagar, investigar inaplazable: adx. inaprazábel, inadiábel indebido-da: adx. indebido incapacitar: v.t. incapacitar indecisorio-ria: adx. non decisorio, non decisorio. Juramento indecisorio, incautación: s.f. incautación, confiscación, xuramento non decisorio comiso indefensión: s.f. indefensión incautar: v. p. incautar(se), confiscar, comisar indemne: adx. indemne, ileso, san incentivar: v.t. incentivar, estimular indemnidad: s.f. indemnidade incertidumbre: s.f. incerteza indemnización: s.f. indemnización. Indemnización de daños y perjuicios, incidencia: s.f. incidencia indemnización por danos e perdas incidente: adx. e s. incidente indemnizar: v.t. indemnizar incidir: v.t. incidir indeterminable: adx. indeterminábel incitar: v.t. incitar indeterminación: s.f. indeterminación inclasificable: adx. inclasificábel indexar: v.t. indexar inclusive: adx. inclusive índice: s.m. índice incluso: adv. incluso, mesmo indicio: s.m. indicio incoación: s.f. incoación indigente: adx. e s. indixente, indixente, pobre, necesitado incoar: v.t. incoar, iniciar, principiar

Compendios | Léxico xurídico e administrativo 125 indivisión: s.f. indivisión inhibitorio-ria: adx. inhibitorio indiviso-sa: adx. indiviso inhumación: s.f. inhumación índole: s.f. índole iniciar: v.t. e p. iniciar(se) inducción: s.f. indución injuria: s.f. inxuria inducir: v.t. inducir. Inducir a error, injusticia: s.f. inxustiza inducir en erro inminente: adx. inminente indulto: s.m. indulto inmobiliario-ria: adx. e s.f. inmobiliario ineficacia: s.f. ineficacia inmóvil: adx. inmóbil inembargable: adx. inembargábel inmovilización: s.f. inmobilización inexactitud: s.f. inexactitude inmovilizado-da: adx. e s. inmobilizado, inexacto-ta: adx. inexacto inmobilizado material, inmobilizado inmaterial inexcusable: adx. inescusábel inmovilizar: v.t. inmobilizar inexplicable: adx. inexplicábel inmueble: adx. e s.m. inmóbel. Bienes infamación: s.f. infamación inmuebles, bens inmóbeis inflación: s.f. inflación inmune: adx. inmune infligir: v.t. inflixir (unha pena, un castigo) inmunidad: s.f. inmunidade influenciar: v.t. influenciar inmutable: adx. inmutábel influir: v.t. e i. influír innecesario: adx. innecesario infracción: s.f. infracción innegociable: adx. innegociábel infractor-ra: adx. e s. infractor innovar: v.t. e i. innovar infraestructura: s.f. infraestrutura innumerable: adx. innumerábel infrascrito-ta: adx. e s. infraescrito inoficioso-sa: adx. inoficioso infringir: v.t. infrinxir (unha lei, unha inoportuno-na: adx. inoportuno orde) inquilinato: s.m. inquilinato, inquilinato, infundado: adx. infundado alugamento, alugueiro ingresar: v.i. e t. ingresar, depositar, inquilino-na: s.m. inquilino, inquilino, entrar (nunha asociación, nunha escola) arrendatario / depositar, colocar cartos (ingreso: s.m. ingreso, entrada (nunha asociación) inquirir: v.t. inquirir / depósito, colocación, receita (de inscribir: v.t. e p. inscribir(se) cartos) / entrada de cartos, retribución, ganancia. Mis ingresos se reducen a mi inscripción: s.f. inscrición sueldo, as miñas entradas redúcense ao meu soldo insertar: v.t. inserir, incluír / publicar. Insertar una cláusula en un contrato, inhábil: adx. inhábil inserir (ou incluír) unha cláusula nun contrato / publicar. Los anuncios de la inhabilitar: v.t. inhabilitar exposición se insertaron en el DOG, os inherente: adx. inherente anuncios da exposición publicáronse no DOG inhibición: s.f. inhibición insistir: v.t. insistir inhibir: v.t. inhibir, paralizar, suspender (unha causa, unha actividade) // insolvencia: s.f. insolvencia v. p. absterse. Se inhibió de firmar insolvente: adx. insolvente la protesta, abstívose de asinar a protesta, inhibir // absterse inspección: s.f. inspección

126 Compendios | Léxico xurídico e administrativo inspector-ra: adx. e s. inspector interesar: v.t. interesar (mostrar interese por algo) / solicitar. Escrito interesando instalar: v.t. e p. instalar(se) información, escrito no que se solicita instancia: s.f. instancia. A instancia de, información / facer participar a alguén a pedimento de, por iniciativa de. Juez nun negocio / investir (cartos). Interesó de primera instancia, xuíz de primeira mucho dinero en ese negocio, investiu instancia. moitos cartos nese negocio / conter, dispoñer, dispor. El secretario emitirá instar: v.i. e t. instar, solicitar un informe según lo interesado en el instigación: s.f. instigación decreto de la Alcaldía, o secretario emitirá un informe segundo o contido instituir: v.t. instituír, estabelecer (un no decreto da Alcaldía / solicitar, decreto, unha norma, obriga). Instituir pedir. Interésese del Registrador de la por heredero, nomear herdeiro, Propiedad una certificación, solicítese designar herdeiro ao Rexistrador da Propiedade unha instrucción: s.f. instrución certificación instruir: v.t. e p. instruír(se), instruír. interferir: v.i. v.t. e p. interferir(se) Instruir diligencias, tramitar as interino-na: adx. e s. interino dilixencias, formalizar as dilixencias interlocutorio-ria: adx. e s. interlocutorio insubordinación: s.f. insubordinación internar: v.t. e p. internar(se) integrar: v.t. integrar, compoñer, compor, formar interpelar: v.t. interpelar, preguntar íntegro-ga: adx. íntegro interpolar: adx. polar. v.t. interpolar, intercambiar intencionalidad: s.f. intencionalidade interponer: v.t. e p. interpoñer(se), intentar: v.t. intentar, tentar interpor(se) interacción: s.f. interacción interposición: s.f. interposición intercalar: v.t. e p. intercalar(se) // adx. interprofesional: adx. interprofesional intercalar interrumpir: v.t. interromper intercambiar: v.t. intercambiar, trocar interrupción: s.f. interrupción interceder: v.i. interceder intervalo: s.m. intervalo interconexión: s.f. interconexión intervención: s.f. intervención interdependencia: s.f. interdependencia intervenir: v.t. e i. intervir interdicción: s.f. interdición, prohibición interventor-ra: adx. e s. interventor interdicto: s.m. interdito intestado-da: adx. intestado interés: s.m. interese // xuro (bancario), interese. El interés común, o interese intimar: v.t. e i. intimar, cominar, ameazar común. Escuchar con interés, escoitar intimatorio-ria: adx. intimatorio con interese // xuro. Intereses de demora, xuros de mora. Interés líquido, intransferible: adx. intransferíbel, xuro líquido intransmisíbel introducción: s.f. introdución introducir: v.t. e p. introducir(se) intromisión: s.f. intromisión invalidación: s.f. invalidación invalidar: v.t. invalidar, revogar invalidez: s.f. invalidez invariable: adx. invariábel

Compendios | Léxico xurídico e administrativo 127 inventariar: v.t. inventariar jurisconsulto-ta: s. xurisconsulto, avogado, xurisconsulto inversión: s.f. inversión (do sentido, da posición, etc.) investimento m. jurisdicción: s.f. xurisdición (de cartos) Inversión inmobiliaria, jurisdiccional: adx. xurisdicional investimento inmobiliario. Inversión de capital, investimento de capital. jurisperito-ta: s. xurisperito, avogado, Sociedad de inversiones, sociedade de xurisperito investimentos jurisprudencia: s.f. xurisprudencia inviolabilidad: s.f. inviolabilidade jurisprudente: s. xurisprudente irregular: adx. irregular justicia: s.f. xustiza irrelevante: adx. irrelevante justiciable: adx. axuizábel // s. interesado, irremisible: adx. irremisíbel, imperdoábel suxeito xurídico, peticionario irreparable: adx. irreparábel justificante: s.m. xustificante irretroactividad: s.f. irretroactividade justificar: v.t. xustificar írrito-ta: adx. nulo, non válido justipreciar: v.t. estabelecer o prezo xusto, avaliar, taxar, valorar irrogación: s.f. irrogación justiprecio: s.m. prezo xusto, prezo irrogar: v.t. irrogar valorado, prezo taxado IVA Impuesto sobre el Valor Añadido: justo: adx. xusto, Justo precio, prezo s.m. IVE Imposto sobre o Valor xusto Engadido IVA repercutido, IVE repercutido. IVA soportado, IVE juzgado: s.m. xulgado, Juzgado soportado de familia, xulgado de familia. Juzgado de instrucción, xulgado de J instrución. Juzgado de lo contencioso jefatura: s.f. xefatura administrativo, xulgado do contencioso administrativo. Juzgado de lo penal, jerarquía: s.f. xerarquía xulgado do penal. Juzgado de lo social, jornada: s.f. xornada, xornada (camiño xulgado do social. Juzgado de vigilancia dun día) / xornada laboral, xeira penitenciaria, xulgado de vixilancia penitenciaria jornal: s.m. xornal juzgar: v.t. xulgar judicatura: s.f. xudicatura L judicial: adx. xudicial laborable: adx. laborábel juez-za: s. xuíz/a, Juez de instrucción, xuíz de instrución. Juez de vigilancia laboral: adx. laboral penitenciaria, xuíz de vixilancia lanzamiento: s.m. lanzamento / penitenciaria. Juez decano, xuíz decano. desaloxamento Juez penal, xuíz penal laudar: v.i. laudar juicio: s.m. xuízo. A juicio de, a xuízo de laudemio: s.m. laudemio jurado: s. xurado. Jurado mixto, xurado mixto. Jurado puro, xurado puro // adx. laudo: s.m. laudo xurado. Declaración jurada, declaración legación: s.f. legación xurada legado: s.m. legado juramento: s.m. xuramento. Juramento decisorio, xuramento decisorio. legajo: s.m. cartapacio, cartafol Juramento indecisorio, xuramento non decisorio legalidad: s.f. legalidade juratoria: adx. xuratoria legalizar: v.t. legalizar juricidad: s.f. xuricidade legar: v.t. legar

128 Compendios | Léxico xurídico e administrativo legatario-ria: s. legatario licitar: v.t. licitar, poxar legislar: v.i. lexislar lícito-ta: adx. lícito legítima: s.f. lexítima limitar: v.t., i. e p. limitar, delimitar, derregar, estremar legitimar: v.t. lexitimar lindante: adx. lindeiro legitimario-ria: adx. e s. lexitimario, lexítimo, forzoso (herdeiro lexítimo, lindar: v.i. lindar herdeiro forzoso), lexitimario. Heredero linde: s.m. linde legitimario, herdeiro lexítimo lindero: s. lindeiro lesión: s.f. lesión liquidación: s.f. liquidación lesionar: v.t. lesionar liquidador-ra: adx. e s. liquidador lesividad: s.f. lesividade liquidar: v.t. liquidar leso-sa: adx. leso. Crimen de lesa humanidad, crime de lesa humanidade liquidez: s.f. liquidez letra: s.f. letra. Letra de cambio líquido-da: adx. e s.m. líquido. Interés líquido, xuro líquido letrado-da: adx. e s. letrado lista: s.f. lista. Lista de correos, oficina de leva: s.f. leva, recrutamento correos. Por orden de lista, por orde de levantamiento: s.m. levantamento. lista Levantamiento de embargo, listado: s.m. listado, lista, listaxe levantamento de embargo, levantamento de hipoteca listín: s.m. lista f., Listín telefónico, lista de teléfonos levantar: v.t., i. e p. levantar, erguer, levantar(se), erguer(se). Levantar literal: adx. literal. Del tenor literal acta, redactar acta. Levantar la sesión, siguiente, que literamente di o seguinte. rematar a sesión Prueba literal, proba de documento leve: adx. leve, lixeiro litigar: v.t. litigar, preitear ley: s.f. lei, Ley adjetiva, lei adxectiva. Ley litigio: s.m. litixio, preito de bases, lei de bases. Ley fundamental, lei fundamental. Ley orgánica, lei litigioso-sa: adx. litixioso orgánica. Ley particular, lei particular litis: s.f. preito m., litixio m. libelo: s.m. libelo litisconsorcio: s.m. litisconsorcio liberalidad: s.f. liberalidade litisconsorte: s.m. litisconsorte liberar: v.t. e p. liberar(se) litisexpensas: s.f. custas xudiciais libertad: s.f. liberdade llevar: v.t. levar, Llevar a cabo, levar a libramiento: s.m. libramento. Libramiento cabo. Llevar a efecto, levar a efecto, de pago, orde de pagamento, mandado efectuar, realizar. Llevar a término, de pagamento cumprir, executar libranza: s.f. libranza locación: s.f. locación, arrendamento m. librar: v.t. i. e p. librar(se), librar, ceibar, lonja: s.f. lonxa expedir, dirixir lucrativo-va: adx. lucrativo libre: adx. libre, ceibe, Libre albedrío, libre lucro: s.m. lucro, beneficio, ganancia, albedrío proveito licencia: s.f. licenza licenciado-da: adx. e s. licenciado licitación: s.f. licitación, liciación, poxa

Compendios | Léxico xurídico e administrativo 129 M matasellos: s.m. cuño, cuño para selos / marca, sinal (que deixa este cuño) magistrado-da: s. maxistrado. Magistrado ponente, maxistrado matizar: v.t. matizar relator matricular: v.t. e p. matricular(se) malgastar: v.t. malgastar, estragar, desperdiciar matrimonial: adx. matrimonial malversación: s.f. malversación. matrimonio: s.m. matrimonio, casamento. Malversación de caudales públicos, Matrimonio por poderes, casamento malversación de fondos públicos por procuración malversar: v.t. malversar matriz: adx. e s.f. matriz mancomún de: loc. de común acordo. mayor: adx. maior. Al por mayor, por Terreo de mancomún, abertal. Monte xunto. Mayor de edad, maior de idade, de mancomún, monte comunal, monte maior dos veciños mayoría: s.f. maioría. Mayoría de edad, mancomunado-da: adx. conxunto, común. maioridade, maioría de idade Testamento mancomunado, testamento mayoridad: maioridade conxunto mayorista: s. almacenista, comerciante mancomunar: v.t. e p. unir(se), xuntar(se), por xunto, maiorista mancomunar, unir, xuntarse, unir mediados de, a: loc. a mediados de mancomunidad: s.f. comunidade. Mancomunidad de municipios, medianería: s.f. medianil, medianería comunidade de concellos, comunidade, medianero-ra: adx. medianeiro. Pared mancomunidade medianera, parede medianeira, medianil manda: s.f. legado, manda, legado dun mediar: v.t. e i. mediar testamento mediatizar: v.t. mediatizar mandamiento: s.m. mandado. Mandamiento de pago, mandado de medio: adx., adv. e s.m. medio. Medio pagamento. Mandamiento de ejecución, ambiente, medio ambiente, medio, mandado de execución. Mandamiento ambiente, medio natural / medio, de prisión, mandado de prisión / metade. A medio de escrito, por medio mandamento, precepto (de Deus, da de escrito Igrexa) mejor: adx. mellor. Mejor postor, mellor mandamento: mandamento, mandado. postor. Mejor proveer, decidir mellor, Mandamiento judicial, mandado resolver mellor, mellor resolver, A lo xudicial, orde xudicial / mandamento mejor, ao mellor, se cadra, quizais (precepto relixioso), mandamento de mejora: s.f. mellora, melloramento / pagamento, mandamento xudicial mellora, manda (a que se lle fai en bens mandante: s. mandante, mandador ou dereitos a un herdeiro) mandatario-ria: s. mandatario membrete: s.m. cabeceira f. maneras, de todas las: loc. de todos os mencionar: v.t. mencionar, citar xeitos, de todas as maneiras, de todos menguar: v.i. minguar os modos, de todas as formas menor: adx. e s. menor. Al por menor, polo margen: s.m. marxe f. Al margen, na miúdo. Menor de edad, menor de idade marxe menos: adv. menos, A menos que, a marginal: adx. marxinal menos que, salvo que, agás que, non masa: s.f. masa. Masa de la quiebra, sendo que, a non ser que, fóra de que, masa falida. Masa de la herencia, Al menos, polo menos, cando menos masa hereditaria. Masa de acredores, menoscabar: v.t. menoscabar masa da quebra, masa social, masa de suspensión de pagamentos menospreciar: v.t. menosprezar

130 Compendios | Léxico xurídico e administrativo menosprecio: s.m. menosprezo modos, de todos: loc. de todas as manerias mensualidad: s.f. mensualidade momento, en su: loc. no momento mercadería: s.f. mercadoría oportuno mercancía: s.f. mercancía, mercadoría. moneda: s.f. moeda: moeda bolsa, moeda Tren de mercancías, tren de branda, moeda de conta, moeda de mercadorías, mercadoría curso legal, moeda convertíbel, papel mercantil: adx. mercantil moeda merced: s.f. mercé, A merced de, á mercé monedero: s.m. moedeiro de, ao arbitrio de monetario-ria: adx. monetario merecer: v.t. merecer monetizar: v.t. monetizar, amoedar, mérito: s.m. mérito. Hacer mérito de una moedar cosa, facer mención dela, mencionar, monitorio-ria: adx. monitorio mérito. En méritos de, de acordo con, segundo monopolio: s.m. monopolio meritorio-ria: adx. meritorio montante: s.m. contía, importe, montante merma: s.f. mingua, diminución montepío: s.m. montepío mermar: v.i. minguar, diminuír monto: s.m. importe, suma mientras: adx. e conx. mentres. Mientras mora: s.f. mora, moratoria tanto, mentres tanto, entre tanto, moratorio-ria: s.f. moratoria entrementres morosidad: s.f. morosidade minoración: s.f. minoración, diminución mostrenco-ca: adx. sen dono. Bienes minorar: v.t. minorar mostrencos, bens xacentes minoría: s.f. minoría, Minoría de edade, mota: s.f. mouta minoridade, minoría de idade motivar: v.t. motivar, causar minoridad: s.f. minoridade. Minoridad penal, minoridade penal móvil: adx. e s.m. móbil minorista: s. minorista, retallista, movilizar: v.t. mobilizar vendedor polo miúdo. Detallista, comerciante polo miúdo mueble: adx. e s.m. móbel. Bienes muebles, bens móbeis minuta: s.f. minuta, bosquexo, borrador / menú, lista de comidas / nota, conta (de multar: v.t. multar gastos ou honorarios) mutual: adx. mutual, mutuo mira: s.f. mira, Con miras a, con vistas a, mutualidad: s.f. mutualidade pensando en mutuario-ria: s. mutuatario mixto-ta: adx. mixto mutuo-tua: adx mutuo mobiliario-ria: s.m. mobiliario, adx. mobiliario: valores mobiliarios // s.m. N mobiliario, moblaxe f. nacimiento: s.m. nacemento, nacencia f. moción: s.f. moción nacionalizar: v.t. nacionalizar moderar: v.t. moderar natal: adx. natal modificar: v.t. modificar, alterar, cambiar nato-ta: adx. nato, nacido, natural, modo: s.m. modo, xeito, maneira. A modo inherente de, como, á maneira de. De modo que, naturalizar: v.t. naturalizar de modo, xeito, maneira que necesidad: s.f. necesidade negar: v.t. negar

Compendios | Léxico xurídico e administrativo 131 negligencia: s.f. neglixencia O negociado: s.m. negociado óbito: s.m. óbito, pasamento, defunción negociar: v.t. negociar objeción: s.f. obxección negocio: s.m. negocio. Negocio jurídico, objetar: v.t. e i. obxectar contrato, asunto xurídico objeto: s.m. obxecto, Al objeto de, co neto-ta: adx. neto. Peso neto, peso neto, obxecto de, co fin de.Con objeto de, co neto, líquido obxecto de nivel: s.m. nivel. A nivel de, entre, no obligación: s.f. obriga, obrigación. ámbito de, en Obligación mancomunada, obrigación conxunta. Obligación oro, obrigación nocivo-va: adx. nocivo, danoso, ouro. Obligación al portador, obrigación prexudicial ao portador. Obligación del tesoro, noche: s.f. noite. Noche de autos, noite dos obrigación do tesouro. Tener obligación feitos de, ter a obriga de, obriga nombramiento: s.m. nomeamento obligacionista: s. obrigacionista nombrar: v.t. nomear obligar: v.t. e p. obrigar(se), obrigar nombre: s.m. nome. Nombre de pila, nome obligatoriedad: s.f. obrigatoriedade de pía. En nombre y representación, en obrante: adx. que consta en, obrante nome e representación obrar: v.i. obrar, actuar / constar, nomenclatura: s.f. nomenclatura estar en posesión ou en poder de. nómina: s.f. nómina Los antecedentes que obran en el expediente, os antecedentes que nominal: adx. nominal constan no expediente. El anónimo nominativo-va: adx. nominativo obra en poder del juez, o anónimo está en poder do xuíz / obrar (facer obras). nomografía: s.f. nomografía Antecedentes que obran, antecedentes nomología: s.f. nomoloxía que constan. Obrar en autos, figurar nos autos nota: s.f. nota. Nota de asume, nota de conformidade. Nota de reparo, nota de obrepción: s.f. obrepción obxección observar: v.t. observar notaría: s.f. notaría obstante, no: loc. non obstante notario-ria: s. notario. Ante notario, obstrucción: s.f. obstrución perante notario obstruir: v.t. obstruír notificar: v.t. notificar, comunicar obtención: s.f. obtención notoriedad: s.f. notoriedade obtener: v.t. obter novación: s.f. novación obvención: s.f. obvención, complemento novar: v.t. facer novación obviar: v.t. obviar nulidad: s.f. nulidade. Nulidad de actuaciones, nulidade de actuacións ocasionar: v.t. ocasionar nulo-la: adx. nulo ocio: s.m. ocio, lecer, vagar numerario-ria: adx. numerario ocular: adx. ocular nuncupación: s.f. nuncupación ocultar: v.t. e p. ocultar(se), agachar(se), esconder(se) nuncupativo-va: adx. nuncupativo ocupar: v.t. e p. ocupar(se) nupcias: s.f. pl. nupcias ocurrir: v.i. ocorrer ofensa: s.f. ofensa

132 Compendios | Léxico xurídico e administrativo oferente: adx. oferente otorgar: v.t. outorgar oferta: s.f. oferta otrosí: adv. outrosí, tamén digo ofertar: v.t. ofertar P oficializar: v.t. oficializar pactar: v.i. pactar oficio: s.m. oficio.Oficio judicial, oficio pacto: s.m. pacto, convenio, acordo xudicial padrón: s.m. padrón (lista de habitantes) / ofimática: s.f. ofimática padrón, modelo oligopolio: s.m. oligopolio paga: s.f. paga omisión: s.f. omisión. Omisión de socorro, pagable: adx. pagábel omisión de socorro pagadero-ra: adx. pagadoiro omitir: v.t. omitir pagar: v.t. i p. pagar oneroso-sa: adx. oneroso pagaré: s.m. obriga f. de pagamento, opcional: adx. opcional obriga de pagamento. Pagaré al portador, obriga de pagamento á orde oponer: v.t. e p. opoñer(se), opor(se) do portador, vale oportunidad: s.f. oportunidade pago: s.m. pagamento, pago. oposición: s.f. oposición. En oposición a, Mandamiento de pago, mandado de en oposición a. En oposición con, en pagamento. Pago al contado, pago de oposición con contado. En pago a, en pagamento por optar: v.i. optar paradero: s.m. paradoiro. Paradero desconocido, paradoiro descoñecido. orden: s. orde f.. Orden de pago, orde de De ignorado paradero, de paradoiro pagamento. Orden del día, orde do día. descoñecido Orden público, orde pública. Cumplir órdenes, cumprir ordes. En orden a, parafernal: adx. parafernal para, co fin de, verbo de, tocante a, co parafiscal: adx. parafiscal fin de.A las órdenes de, ás ordes de parar: v.t. e i. parar / recaer. Pararle, ordenación: s.f. ordenación recaer sobre el. Parar el perjuicio, ordenador-ra: adx. e s.m. ordenador recaer o prexuízo ordenamiento: s.m. ordenamento parcionero-ra: adx. partícipe ordenanza: s.f. ordenanza parecer: v.i. parecer, semellar // v. p. parecerse, imitar(se), asemellarse // ordenar: v.t. ordenar s.m. parecer, opinión ordinario-ria: adx. ordinario, corrente. pareja: s.f. parella Recurso ordinario, recurso ordinario parentesco: s.m. parentesco orfandad: s.f. orfandade paridad: s.f. paridade organizar: v.t. e p. organizar(se) pariente: adx. e s. parente. Parientes órgano: s.m. órgano lejanos, parentes remotos. Parientes origen: s.m. orixe f. cercanos, parentes próximos, achegados oriundo-da: adx. oriúndo paritario-ria: adx. paritario ostentar: v.t. e i. ostentar, alardear, presumir / mostrar / ter, posuír, parlamentario-ria: adx. parlamentario desempeñar: desempeña un cargo paro: s.m. paro no ministerio / fachendear, ocupar. Ostentar un cargo, deter, desempeñar párrafo: s.m. parágrafo un cargo otorgamiento: s.m. outorgamento

Compendios | Léxico xurídico e administrativo 133 parte: s.f. parte // s.m. comunicación f., peritaje: s.m. peritaxe f. comunidado, informe, comunidado, folla peritar: v.t. peritar de control. Parte actora, parte autora perito-ta: adx. e s. perito partición: s.f. partición perjudicar: v.t. e p. prexudicar(se), participar: v.i. participar, tomar parte // prexudicar v.t. participar, comunicar perjudicial: adx. prexudicial partícipe: adx. e s. partícipe perjuicio: s.m. prexuízo, dano, perda. partido: s.m. partido. Partido judicial, Daños y perjuicios, danos e perdas. Sin distrito xudicial, partido xudicial perjuicio de terceros, sen prexuízo de partidor-ra: s. partidor, repartidor terceiros pasante: s. axudante de avogado, pasante perjurar: v.t. e i. perxurar pasantía: s.f. clases particulares, pasantía perjurio: s.m. perxurio pasaporte: s.m. pasaporte permisión: s.f. permisión pasivo-va: adx. pasivo // s.m. pasivo. permuta: s.f. permuta, troca, troco Pasivo a corto o largo plazo, pasivo a permutar: v.t. permutar, trocar curto ou longo prazo, pasivo circulante, pasivo contixente, pasivo esixíbel perquirir: v.t. perquirir, pescudar patentar: v.t. patentar persona: s.f. persoa. Persona física, persoa física. Persona jurídica, persoa patrio-tria: adx. patrio. Patria potestad, xurídica. Persona natural, persoa potestade paterna, patria potestade natural peculado: s.m. peculato personal: adx. e s.m. persoal. A título peculio: s.m. peculio personal, a título persoal. Personal eventual, persoal eventual pecuniario-ria: adx. pecuniario personarse: v. p. presentarse, comparecer pedido: s.m. pedido, petición f., pedimento v.i., acudir v.i. Personarse en autos, peligro: s.m. perigo facerse parte dos autos, constituírse en parte nos autos pena: s.f. pena. Bajo pena de, baixo pena de, so pena de / pena, dor, mágoa pertenencia: s.f. pertenza penal: adx. e s.m. penal pertinencia: s.f. pertinencia penalizar: v.t. penalizar pesar a, de que: loc. a pesar de que, pese a, malia penar: v.t. e i. penar petición: s.f. petición, pedimento m. A pensionista: s. pensionista petición de, a pedimento de percepción: s.f. percepción peticionario-ria: adx. e s. peticionario perceptor-ra: adx. e s. perceptor pieza: s.f. peza. Pieza separada, peza percibir: v.t. percibir xebrada pérdida: s.f. perda pignoración: s.f. peñor m. perención: s.f. perención pignorar: v.t. peñorar perentorio-ria: adx. perentorio plan: s.m. plan, s.m. plan, proxecto // programa perfeccionar: v.t. e p. perfeccionar(se) planificar: v.t. planificar pericial: adx. pericial plano: s.m. plano periodicidad: s.f. periodicidade planteamiento: s.m. formulación f., periodo: s.m. período. Periodo de carencia, exposición f., presentación f., proposta período de carencia

134 Compendios | Léxico xurídico e administrativo plantear: v.t. expoñer, expor, presentar, portador-ra: adx. e s. portador. Al formular, suscitar, propoñer, propor portador, ao portador plantilla: s.f. cadro de persoal m. / modelo porte: porte: s.m. porte. Porte debido, / sobreplanta porte debido. Porte pagado, porte pagado plazo: s.m. prazo. A corto plazo, a curto prazo. A largo plazo, a longo prazo. porvenir: s.m. porvir A medio plazo, a medio prazo. En el posdata: s.f. posdata plazo de una audiencia, no prazo dunha audiencia. A plazos, a prazos poseedor-ra: adx. e s. posuidor pleitear: v.i. preitear, litigar poseer: v.t. posuír pleito: s.m. preito, litixio. Entablar un posesor-ra: adx. e s. posesor pleito, poñer un preito posesorio-ria: adx. posesorio plenario-ria: adx. e s. plenario posicionarse: v. p. tomar postura, plenipotenciario-ria: adx. e s. situarse plenipotenciario postor-ra: s. ofertante, licitador. Mejor pleno-na: adx. pleno, cheo, completo // postor, mellor ofertante, mellor s.m. pleno (reunión dunha corporación) licitador plica: s.f. plica postular: v.t. postular pliego: s.m. prego. Pliego de condiciones, postura: s.f. postura, posición / poxa, prego de condicións. Pliego de cargos, oferta prego de cargos. Pliego de descargo, prego de descargo potestad: s.f. potestade, autoridade, dominio. Patria potestad, potestade plurianual: adx. plurianual paterna. Potestad del padre y de la madre, potestade do pai e da nai pluriempleo: s.m. pluriemprego potestativo-va: adx. potestativo plus: s.m. gratificaciónf. , sobresoldo, complemento, plus practicar: v.t. e i. practicar. Practicar diligencias, levar a cabo, executar, plusvalía: s.f. plusvalía facer, efectuar dilixencias poder: v.t. e i. poder // s.m. poder. precario-ria: adx. precario, inestábel, Poder bastante, poder cumprido. inseguro Bastanteo de poderes, verificación de poderes. Por poderes, por poderes, por preceder: v.t. e i. preceder apoderamento preceptivo-va: adx. preceptivo, poderdante: s. mandante, o que outorga obrigatorio o poder precepto: s.m. precepto poderhabiente: s. mandatario, poderhabente preceptuar: v.t. preceptuar póliza: s.f. póliza (documento). Póliza precintar: v.t. precintar de seguros, póliza de seguros. Póliza precio: s.m. prezo. Justiprecio, prezo a todo riesgo, póliza a todo risco // xusto. A bajo / alto precio, por baixo timbre fiscal, selo ou alto prezo. A cualquier precio, por ponencia: s.f. relatorio, informe, calquera prezo exposición / ponencia (división de precisar: v.t. precisar, delimitar, traballo parlamentaria) especificar / necesitar.Verse precisado porcentaje: s.m. porcentaxe f. a, verse obrigado ou forzado a porcentual: adx. porcentual precontrato: s.m. precontrato pormenor: s.m. pormenor, detalle

Compendios | Léxico xurídico e administrativo 135 predio: s.m. predio, herdade f., facenda presunción: s.f. presunción f., terreo, Predio dominante, predio presunto-ta: adx. presunto dominante. Predio sirviente, predio servente presuponer: v.t. presupor, presupoñer predisponer: v.t. predispor, predispoñer presupuestar: v.t. facer o presuposto ou orzamento, orzamentar, presupostar, preeminencia: s.f. preeminencia orzar preempción: s.f. preempción. Derecho presupuestario-ria: adx. presupostario, de preempción, dereito preferente de orzamentario compra, dereito de retracto presuposto: adx. e s. presuposto, preexistencia: s.f. preexistencia orzamento, premisa, conxectura, preferir: v.t. preferir suposición prefijar: v.t. prefixar preterición: s.f. preterición, omisión, exclusión prejudicial: adx. prexudicial preterintencionalidad: s.f. prejuicio: s.m. prexuízo preterintencionalidade prejuzgar: v.t. prexulgar pretexto: s.m. pretexto, escusa f. prelación: s.f. prelación, preferencia prevalecer: v.i. prevalecer, impoñerse, preliminar: adx. preliminar, previo, imporse, triunfar precedente // s. preliminar, limiar prevalencia: s.f. prevalencia premeditación: s.f. premeditación prevaricación: s.f. prevaricación premoriencia: s.f. premoriencia prevención: s.f. prevención, precaución, prenda: s.f. peñor m. (cousa que se deixa disposición / posto de policía. Llevar a en garantía de algo). Dar en prenda, dar la prevención, levar ao posto de policía en peñor / peza (de vestir) prevenir: v.t. e p. previr(se), apercibir, prescribir: v.t. prescribir, ordenar // v.i. eludir, precaver prescribir, prescribir preventivo-va: adx. preventivo, prescripción: s.f. prescrición preventivo, precautorio presencia: s.f. presenza. A mi presencia, prever: v.t. prever perante min previo-via: adx. previo. Previo informe, presentar: v.t. e p. presentar(se) tralo informe previo, despois do informe presente: adx. e s. presente. Por la presente, por medio, a través deste previsto-ta: adx. previsto. Previsto en la escrito (carta, notificación, etc.).Hacer ley, segundo estabelece a lei presente, comunicar, informar prima: s.f. prima prestación: s.f. prestación, Prestación de primogénito-ta: adx. e s. primoxénito fianza, prestación de fianza prisión: s.f. prisión, cárcere m., cadea. prestador-ra: adx. e s. prestador Prisión condicional, prisión condicional. prestamista: s. prestamista Prisión definitiva, prisión definitiva. Prisión preventiva o provisional, prisión préstamo: s.m. préstamo, empréstito. preventiva ou provisional. Prisión Préstamo a la gruesa, préstamo mayor, prisión maior. Prisión menor, marítimo prisión menor prestar: v.t. prestar, deixar (cartos, etc.) / privativo-va: adx. privativo prestar (servizos, atención, etc.) privilegio: s.m. privilexio prestatario-ria: adx. e s. prestameiro probatorio-ria: adx. probatorio presumir: v.t. presumir, supoñer, supor // v.i. presumir, gabarse, chufarse

136 Compendios | Léxico xurídico e administrativo proceder: v.i. proceder. Procede pronunciar: v.t. e p. pronunciar(se), Lo desestimar el recurso, cómpre rexeitar pronuncio, mando y firmo, pronúncioo, o recurso // s.m. proceder, provir, vir, mándoo e asínoo convir. Cuando proceda, cando proceda, propiedad: s.f. propiedade cando sexa procedente, cando cumpra proporcional: s.f. proporcional procesado-da: adx. e s. procesado proposición: s.f. proposición. Proposición procesal: adx. procesual de ley, proposición de lei. Proposición procesar: v.t. procesar no de ley, proposición non de lei proceso: s.m. proceso propósito: s.m. propósito, intención. A propósito, de propósito, á mantenta, proclamar: v.t. e p. proclamar(se) adrede, a propósito procuración: s.f. procuración propuesta: s.f. proposta. A propuesta de, procuraduría: s.f. procuradoría por proposta de, por proposta de, a proposta de procurar: v.t. procurar prorrata: s.f. pro rata lat. producir: v.t. producir prorratear: v.t. ratear profecticio-cia: adx. profecticio prorrateo: s.m. rateo. Prorrateo de foros, proforma: adx. pro forma adv. Factura rateo de foros proforma, factura pro forma prorrogar: v.t. prorrogar, alongar, prófugo-ga: adx. e s. prófugo prolongar prohijamiento: s.m. porfillamento proscribir: v.t. proscribir, desterrar, prohijar: v.t. porfillar prohibir proindivisión: s.f. proindivisión proscripción: s.f. proscrición proindiviso-sa: adx. proindiviso protección: s.f. protección, amparo, abeiro prolongar: v.t. e p. prolongar(se), alongar(se) proteger: v.t. protexer, amparar, abeirar prometer: v.t. e i. prometer protesto: s.m. protesto (dunha letra de cambio) promisorio-ria: adx. promisorio protocolización: s.f. inclusión no promoción: s.f. promoción protocolo promotor-ra: adx. e s. promotor protocolizar: v.t. protocolizar, incluír no promover: v.t. promover, mover (un protocolo. Protocolizar un testamento preito) / promover, ascender ológrafo, incluír no protocolo un testamento hológrafo promulgación: s.f. promulgación protocolo: s.m. protocolo promulgar: v.t. promulgar protutor-ra: s. protitor pronosticar: v.t. prognosticar proveedor-ra: s. provedor, provedor, pronóstico: s.m. prognóstico fornecedor, subministrador pronto-ta: adx. pronto, disposto, proveer: v.t. e p. prover(se). Para mejor preparado // adv. pronto, axiña, de proveer, para mellor resolver, para contado / pronto, cedo. Tan pronto decidir mellor, para resolver mellor, como, tan pronto como, axiña que, logo para mellor resolver, prover, abastecer, que, en canto, Pronto pago, pronto fornecer, subministrar pagamento providencia: s.f. providencia, disposición. pronunciamiento: s.m. pronunciamento Providencia de apremio, providencia de (sublevación militar) / pronuncia f. constrinximento (decisión xudicial). Pronunciamiento absolutorio, pronuncia absolutoria

Compendios | Léxico xurídico e administrativo 137 proyecto: s.m. proxecto. Proxecto de lei, quita: s.f. perdón (dunha débeda ou proxecto de lei parte dela). Quita y espera, quitación e espera, quita e espera prueba: s.m. proba. Prueba fehaciente, proba fidedigna quitar: v.t. e p. quitar v.t. e i. publicar: v.t. publicar quito-ta: adx. quito, libre, exento publicidad: s.f. publicidade quórum: s.m. quorum, quórum puesta: s.f. posta. Puesta en marcha, R posta en marcha radicar: v.i. e p. radicar v.i. puja: s.f. poxa. Puja a la llana, poxa aberta raíz: s.f. raíz. Bienes raíces, bens raíces. pujar: v.t. poxar A raíz de, por mor de, debido a, a consecuencia de punibilidad: s.f. punibilidade ramo: s.m. ramo, Ramo separado, ramo punir: v.t. punir, castigar xebrado puntualidad: s.f. puntualidade rasgo: s.m. trazo, risco / pl. faccións, puntualizar: v.t. precisar, concretar liñas, riscos (do rostro, da cara) / aspecto (do carácter) / acción, acto puño: s.m. puño. De su puño y letra, da súa (de heroísmo, de xenerosidade, etc.). A man grandes rasgos, sen entrar en detalles, pupilaje: s.m. pupilaxe f. a grandes riscos, a grandes trazos, con poucas palabras, sucintamente, en xeral pupilar: adx. pupilar ratificar: v.t. e p. ratificar pupilo-la: s. pupilo ratio: s.m. ratio: ratio de caixa, ratio de purgar: v.t. purgar garantía, ratio de liquidez putativo-va: adx. putativo rato: s.m. anaco, cacho, chisco (de Q tempo). Al cabo de un rato, de aquí/alí a un pouco, un anaco // adx. m. rato: quebramiento: s.m. quebrantamento, matrimonio rato quebramento razón: s.f. razón. A razón de, a razón quebrantamiento: s.m. quebrantamento. de. Dar razón, informar. De su razón, Quebrantamiento de condena, correspondente, da súa razón. Razón quebrantamento de condena social, razón social quebrantar: v.t. quebrantar, estragar, realquilar: v.t. subarrendar, subalugar danar reanudación: s.f. prosecución, quebranto: s.m. quebranto. Quebranto de proseguimento, continuación moneda, quebranto de moeda reasegurar: v.t. reasegurar quebrar: v.t. quebrar, crebar, herniarse rebasar: v.t. exceder, sobrepasar / deixar querella: s.f. querela, preito atrás querellar: v.i. e p. querelar(se) rebeldía: s.m. rebeldía. Condena en quiebra: s.f. quebra, creba, quebra rebeldía, condena por rebeldía fortuíta, quebra forzosa, quebra recabar: v.t. conseguir, obter. Recabar fraudulenta, quebra voluntaria fondos, conseguir fondos / reclamar, quincenal: adx. quincenal solicitar, pedir. Las actas no se han recabado por dicho centro, as actas quinquenal: adx. quinquenal non foron reclamadas polo dito centro, quinquenio: s.m. quinquenio, lustro solicitar, demandar, pedir. Recabó el informe, solicitou o informe, obter, quirógrafo-fa: adx. e s.m. quirógrafo conseguir, acadar, recoller. Recabar información, solicitar información

138 Compendios | Léxico xurídico e administrativo recaer: v.i. recaer. Recaer sentencia, recopilar: v.t. recompilar recaer sentenza recriminar: v.t. recriminar recambio: s.m. recambio rectificar: v.t. rectificar recargo: s.m. recarga f. recuento: s.m. reconto recaudación: s.f. recadación recuperar: v.t. e p. recuperar(se) recaudador-ra: adx. e s. recadador recurrente: adx. recorrente recaudar: v.t. recadar recurrible: adx. recorríbel recepción: s.f. recepción recurrir: v.i. e t. recorrer. Recurrir la receptación: s.f. receptación sentencia, recorrer contra a sentenza. Recorrer una distancia, percorrer unha receptador-ra: s. receptador distancia receptor-ra: adx. e s. receptor recurso: s.m. recurso. Recurso recesión: s.f. recesión contencioso administrativo, recurso contencioso administrativo. Recurso de rechazar: v.t. rexeitar, desbotar, rechazar, amparo, recurso de amparo. Recurso refugar, repeler de apelación, recurso de apelación. rechazo: s.m. rexeitamento, Recurso de casación, recurso de desbotamento, rechazo casación. Recurso de nulidad, recurso de nulidade. Recurso de reforma, recibimiento: s.m. recibimento. recurso de reforma. Recurso de Recibimento a prueba, abrir o período reposición, recurso de reposición. de proba Recurso de revisión, recurso de revisión. recibir: v.t. recibir, recibir, Recibir Recurso de súplica, recurso de súplica. declaración, recibir declaración. Recibir Recurso económico administrativo, juramento, recibir xuramento recurso económico administrativo. Recurso en ambos efectos, recurso en recibo: s.m. recibo. Acusar recibo, ambos os dous efectos. Recurso en acusar a recpeción. Acuse de recibo, un solo efecto, recurso nun só efecto. xustificante de recepción.Aviso Recurso ordinario, recurso ordinario de recibo, aviso de recibimento, notificación de recepción, xustificación recusar: v.t. recusar de recepción redacción: s.f. redacción recidiva: s.f. recidiva redactar: v.t. redactar recién: adv. recentemente, hai pouco, redención: s.f. redención pouco antes redescuento: s.m. redesconto reciente: adx. recente redhibición: s.f. redhibición reciprocidad: s.f. reciprocidade redhibir: v.t. redhibir reclamar: v.i. reclamar redhibitorio-ria: adx. redhibitorio reclusión: s.f. reclusión redimir: v.t. redimir recomendar: v.t. recomendar redistribuir: v.t. redistribuír reconciliar: v.t. e p. reconciliar(se) rédito: s.m. rédito reconducción: s.f. recondución redituar: v.t. render (producir rédito) reconocer: v.t. e p. recoñecer reducción: s.f. redución reconvención: s.f. reconvención reducir: v.t. e p. reducir(se), minorar, reconvenir: v.t. reconvir minguar, diminuír, rebaixar recopilación: s.f. compilación. redundar: v.i. redundar Recopilación legislativa, compilación lexislativa / colección reembolsar: v.t. reembolsar

Compendios | Léxico xurídico e administrativo 139 reemplazar: v. t substituír reivindicar: v.t. reivindicar (reclamar ou recuperar un dereito) / reemplazo: s.m. substitución / responsabilizarse, asumila autoría: o recrutamento anual, quinta grupo terrorista responsabilizouse do referencia: s.f. referencia atentado referir: v.t. e p. referir(se) reivindicatorio-ria: adx. reivindicatorio reformar: v.t. reformar relacionar: v.t. e p. relacionar(se) refrendación: s.f. referendo m. relator-ra: adx. e s. relator refrendar: v.t. referendar, autorizar, relatoría: s.f. relatoría autentificar relegar: v.t. relegar, relegar, arredar, refrendario-ria: adx. e s. referendario afastar, isolar refrendo: s.m. referendo relevación: s.f. exención (dunha obriga) refutar: v.t. refutar, refutar, rebater relevar: v.t. relevar (dar relevo) / relevar (eximir dalgunha obriga) / substituír, régimen: s.m. réxime. Régimen de bienes destituír gananciales, réxime de bens gananciais. Régimen de separación de bienes, relicto-ta: adx. sucesorio. Caudal relicto, réxime de separación de bens patrimonio sucesorio, relicto: bens relictos regir: v.t., i. e p. rexer(se), rexer rellenar: v.t. cubrir, encher (un formulario, registrar: v.t. rexistrar cuestionario, etc.) / reencher, encher, regla: s.f. regra cubrir, reencher reglamentación: s.f. regulamentación remanente: adx. e s. remanente reglamentar: v.t. regulamentar rematar: v.t. e i. rematar reglamento: s.m. regulamento remesa: s.f. remesa reglar: v.t. regrar remisión: s.f. remisión regresión: s.f. regresión remisorio-ria: adx. remisorio regreso: s.m. regreso, volta remitir: v.t., i. e p. remitir(se), remitir, expedir, remesar regulación: s.f. regulación remoción: s.f. remoción regular: v.t., adx. e adv. regular remover: v.t. remover regularizar: v.t. e p. regularizar(se) remunerar: v.t. remunerar rehabilitar: v.t. e p. rehabilitar(se) rendimiento: s.m. rendemento rehusar: v.t. refusar, rexeitar, desbotar / refusar, denegar, negar, refugar rendir: v.t. e p. render(se) reincidir: v.i. reincidir renovación: s.f. renovación, anovamento reintegrar: v.t. e p. reintegrar(se) renovar: v.t. renovar, anovar reintegro: s.m. reintegro renta: s.f. renda, renda. A renta, a renda reiterar: v.t. reiterar, repetir, insistir, rentable: adx. rendíbel, rendoso recalcar, teimar renunciar: v.t. renunciar reiterativo-va: adx. reiterativo reparar: v.t. e i. reparar reinversión: s.f. reinvestimento m. reparto: s.m. repartimento, repartición repercusión: s.f. repercusión repercutir: v.i. repercutir

140 Compendios | Léxico xurídico e administrativo replanteo: s.m. trazado de planta. respeto: s.m. respecto Replanteo de cimientos, trazado para responsabilidad: s.f. responsabilidade escavación, replaneamento, marcado, marcaxe replicar: v.i. replicar respuesta: s.f. resposta reponer: v.t. e p. repoñer(se), repor(se) restablecer: v.t. e p. restabelecer(se) repregunta: s.f. repregunta restituir: v.t. restituír reprensión: s.f. reprensión restricción: s.f. restrición representar: v.t. representar resultando: s.m. resultando reprobación: s.f. reprobación resultas a, de: loc. como consecuencia de, a resultas de, de resultas de reproducción: s.f. reprodución resumen: s.m. resumo. En resumen, en reproducir: v.t. e p. reproducir(se) resumo, resumidamente repudio: s.m. repudio resumir: v.t. resumir requerimiento: s.m. requirimento. A retén: s.m. retén requerimiento de, por requirimento de retención: s.f. retención requerir: v.t. requirir retener: v.t. reter requesta: s.f. requesta reticencia: s.f. reticencia requisa: s.f. requisa retirar: v.t. e p. retirar(se), arredar requisito: s.m. requisito retractación: s.f. retractación requisitoria: s.f. requisitoria retractar: v.t. e p. retractar(se) requisitorio-ria: adx. requisitorio retracto: s.m. retracto resaca: s.f. resaca retraer: v.t. e p. retraer(se) resarcimiento: s.m. resarcimento, indemnización retranquear: v.t. recuar resarcir: v.t. e p. resarcir(se) retranqueo: s.m. recuado rescindir: v.t. rescindir retrasar: v.t. e p. atrasar(se) rescisión: s.f. rescisión retraso: s.m. atraso reseña: s.f. descrición breve / recensión retribuir: v.t. retribuír (dunha publicación), descrición retroacción: s.f. retroacción reseñar: v.t. indicar, sinalar, recensionar retroactivo-va: adx. retroactivo reserva: s.f. reserva retrocesión: s.f. retrocesión reservar: v.t. e p. reservar(se) retrodonación: s.f. retrodoazón resguardo: s.m. resgardo, abeiro / resgardo, recibo, xustificante, resgardo, retrotraer: v.t. retrotraer recibo, xustificante.Resguardo del retroventa: s.f. retrovenda depósito, xustificante do depósito reunir: v.t. e p. reunir(se) residir: v.i. residir revalorizar: v.t. revalorizar resolución: s.f. resolución revaluación: s.f. revaliación resolutorio-ria: adx. resolutorio revaluar: v.t. e p. revalorizar(se) resolver: v.t. resolver revender: v.t. revender respecto: s.m. respecto. Con respecto a, respecto de, verbo de, en relación con reventa: s.f. revenda respetar: v.t. respectar reversión: s.f. reversión

Compendios | Léxico xurídico e administrativo 141 reverso: s.m. reverso saneamiento: s.m. saneamento revertir: v.i. reverter sanear: v.t. sanear revisar: v.t. revisar sano-na: adx. san ( f. sa). Sano y salvo, san e salvo revocable: adx. revogábel satisfacción: s.f. satisfacción revocación: s.f. revogación sazóna la: loc. daquela, naquel tempo, revocar: v.t. revogar, anular entón riesgo: s.m. risco, perigo. A riesgo y secretaría: s.f. secretaría ventura, a risco e ventura secretariado: s.m. secretariado riguroso-sa: adx. rigoroso secretario-ria: s. secretario. Secretario robar: v.t. roubar judicial, secretario xudicial robo: s.m. roubo secreto: adx. secreto: fondos secretos rogar: v.t. e i. rogar, pregar / s.m. segredo: segredo de sumario, secreto / segredo rogatorio-ria: adx. rogatorio secuela: s.f. secuela rollo: s.m. rolo sede: s.f. sé (eclesiástica): sé episcopal, rúbrica: s.f. rúbrica a santa sé / sede (domicilio dun ruego: s.m. rogo, Ruegos y preguntas, organismo): a sede do partido, sede, rolda aberta de intervencións, sede, domicilio, sé (eclesiástica), sé / intervencións libres, rogos e preguntas. sede A su ruego, a pedimento seu segregación: s.f. segregación ruptura: s.f. ruptura seguida, en: loc. enseguida, deseguida, S axiña sabiendas, de: loc. a sabendas de, a según: prep. e conx. Segundo. Según mantenta, adrede, sabendo lei, segundo a lei, Según lo dispuesto, segundo o disposto, segundo o que saca: s.f. saca dispón, de acordo co que dispón sala: s.f. sala. Sala de lo civil, sala do civil. seguridad: s.f. seguridade, seguranza, Sala de lo contencioso administrativo, certeza. Tener la seguridad, ter a sala do contencioso administrativo. seguranza / protección. Seguridad Sala de lo millitar, sala do militar. Sala social, seguridade social de lo penal, sala do penal. Sala de lo social, sala do social, Sala de acusación, seguro: adx. e s.m. seguro sala de acusación sellado-da: adx. selado: papel selado, saldar: v.t. saldar carga selada // s.m. seladura f. saliente: adx. e s.m. saínte, saliente sellar: v.t. selar salvaguardia: s.f. salvagarda sello: s.m. selo, cuño, carimbo salvedad: s.f. limitación, excepción / semana: s.f. semana especificación, particularidade semestre: s.m. semestre salvo-va: adx. salvo. Sano y salvo, san semoviente: adx. semoviente. Bienes e salvo // prep. salvo, agás, excepto. semovientes, bens semoventes Salvo error u omisión, salvo erro ou omisión. Salvo buen fin, salvo bo fin. sentar: v.t., i. e p. sentar(se) / asentar, Salvo que, salvo que, de non ser que, inscribir non sendo que, fóra de que, a menos que, excepto que salvoconducto: s.m. salvoconduto sancionar: v.t. sancionar

142 Compendios | Léxico xurídico e administrativo sentencia: s.f. sentenza. Dictar sentencia, síndico: s. síndico. Síndico de agravios, dar, pronunciar ou proferir sentenza, síndico de agravios sentenza. Sentencia de remate, siniestrado-da: adx. sinistrado sentenza de remate. Sentencia definitiva, sentenza definitiva.Setencia siniestro: s.m. sinistro firme, sentenza firme síntesis: s.f. síntese sentenciar: v.t. e i. sentenciar sirviente: adx. e s. servente señal: s.f. sinal sobornar: v.t. subornar señalamiento: s.m. sinalamento soborno: s.m. suborno señalar: v.t. sinalar. Señalar día y hora, sinalar día e hora sobrecarga: s.f. sobrecarga señalizar: v.t. sinalizar sobrecargo: s.m. sobrecarga f. ser a no, que: loc. a non ser que, non sobreprecio: s.m. sobreprezo sendo que sobreprima: s.f. sobreprima servicio: s.m. servizo seobreproducción: s.f. sobreprodución servidumbre: s.f. servidume. Servidumbre sobreseer: v.t. sobreser de paso, pasantía, serventía. Servidumbre de paso, servidume de sobreseguro: s.m. sobreseguro paso (a que dá dereito a entrar nun sobreseído-da: adx. sobresido predio que non linda con camiño público. En toda servidume de paso hai sobreseimiento: s.m. sobresemento un predio servente e outro dominante). sobresueldo: s.m. sobresoldo Serventía, serventía (paso de servizo. Non consta a titularidade dos que a sociedad: s.f. sociedade. Sociedad en utilizan) comandita, sociedade en comandita. Sociedad de gananciales, sociedade de sesgar: v.t. cortar diagonalmente / fig. gananciais torcer, derivar, nesgar socorro: s.m. socorro sesgoal: loc. ao nesgo solar: s.m. soar: soar edificábel á venda signatario-ria: s. signatario, asinante // adx. solar (do sol): crema solar, soar signatura: s.f. sinatura (terreo edificábel),s.m. terreo, predio // adx. solar (relativo ao sol) // v. solar significar: v.t. significar (pavimentar ou poñer solas ao calzado), signo: s.m. signo sollar siguiente: adx. seguinte solicitar: v.t. solicitar silencio: s.m. silencio. Silencio solicitud: s.f. solicitude administrativo, silencio administrativo solvencia: s.f. solvencia simulación: s.f. simulación solventar: v.t. resolver, solucionar / sin: prep. sen, Sen ánimo de lucro, sen liquidar (unha débeda) finalidade de lucro.Sin embargo, no solvente: adx. solvente entanto, non obstante. Sin falta, sen falta. Sin más trámites, sen máis someter: v.t. e p. someter(se) trámites. Sin menoscabo, sen prexuízo. soportar: v.t. soportar, soster / aturar Sin perjuicio de que, sen prexuízo de que sorteo: s.m. sorteo sinalagmático-ca: adx. sinalagmático soslayar: v.t. meter de través / evitar, esquivar, eludir sindicación: s.f. sindicación sospecha: s.f. sospeita sindicar: v.t. e p. sindicar(se) sospechar: v.t. sospeitar

Compendios | Léxico xurídico e administrativo 143 subalterno-na: adx. e s. subalterno suelo: s.m. chan (superficie pola que se anda) / solo (superficie terrestre).Ley subarrendar: v.t. subarrendar del suelo, lei do solo. Suelo edificable, subasta: s.f. poxa, licitación, leilón solo edificábel.Suelo urbano, solo urbano, chan / solo, chan / solo subastar: v.t. poxar, licitar (superficie cultivábel ou edificábel) subcontrato: s.m. subcontrato suficiente: adx. suficiente, abondo subdelegar: v.t. e i. subdelegar sufragio: s.m. sufraxio subenfiteusis: s.f. subenfiteuse sugerencia: s.f. suxestión subida: s.f. subida, suba sugerir: v.t. suxerir subordinado-da: adx. e s. subordinado sujeción: s.f. suxeición subrayar: v.t. subliñar sujetar: v.t. e p. suxeitar(se) subrepción: s.f. subrepción sujeto: s.m. suxeito, Sujeto jurídico, subrepticio-cia: adx. subrepticio suxeito xurídico subrogación: s.f. subrogación suma: s.f. suma. Suma y sigue, suma e segue subrogatorio-ria: adx. subrogatorio sumario: adx. e s.m. sumario subsanable: v.t. emendábel, reparábel, corrixíbel, rectificábel / resoluble, suministrador-ra: adx. e s. solucionábel subministrador subsanar: v.t. emendar, reparar, corrixir, suministrar: v.t. subministrar, fornecer, rectificar / resolver, solucionar, prover, abastecer emendar, reparar, rectificar suministro: s.m. subministración f. subscribir: v.t. subscribir sumisión: s.f. submisión subscripción: s.f. subscrición sumo-ma: adx. sumo. A lo sumo, como subsidiario-ria: adx. subsidiario máximo, como moito subsidio: s.m. subsidio suntuario: adx. suntuario substanciar: v.t. instruír, tramitar superávit: s.m. superávit, excedente substitución: s.f. substitución supervisar: v.t. supervisar, controlar substituir: v.t. substituír suplantación: s.f. suplantación substituto-ta: adx. e s. substituto suplemento: s.m. suplemento substracción: s.f. subtracción suplencia: s.f. suplencia substraer: subtraer supletorio-ria: adx. supletorio subvencionar: v.t. subvencionar súplica: s.f. súplica, rogo m. suceder: v.t. suceder suplicación: s.f. suplicación sucesión: s.f. sucesión suplicar: v.t. suplicar sucesivo-va: adx. sucesivo, En lo sucesivo, suplico: s.m. solicitude f., petición f. no sucesivo, de agora en diante, no suplido: adx. suplido, reposto sucesivo, de agora en (a)diante, a partir de agora suponer: v.t. supoñer, supor sucesor-ra: adx. e s. sucesor, herdeiro suprimir: v.t. suprimir sucesorio-ria: adx. sucesorio supuesto: adx. e s.m. suposto. Por supuesto, por suposto sueldo: s.m. soldo suputar: v.t. suputar

144 Compendios | Léxico xurídico e administrativo surgir: v.t. xurdir tasar: v.t. taxar surtir: v.i. prover, subministrar / xurdir. telefax: s.m. telefax Surtir efectos, producir efectos, xurdir, télex: s.m. télex brotar, manar (auga) / abastecer, prover, aprovisionar tendencia: s.f. tendencia. Tendencia a la baja o al alza, tendencia para a baixa suscribir: v.t. subscribir ou para a alza suscripción: s.f. subscrición tenencia: s.f. posesión en dereito, suscriptor: adx. e s. subscritor acción de exercer o dominio ou o poder efectivo material dunha cousa suspensivo-va: adx. suspensivo / tenencia cargo, oficio ou oficina do suspenso-sa: adx. e s.m. suspenso. En tenente suspenso, en suspenso tener: v.t. ter. Tener constancia, ter sustanciar: v.t. instruír, tramitar. constancia. Tener entrada, ter entrada. Sustanciar la demanda, tramitar a Tener por, ter por demanda tenor: s.m. teor. A tenor de, a teor de, de sustento: s.m. sostento acordo con / tenor (cantante). Tenor literal, teor literal. Cuyo tenor literal sustitución: s.f. substitución dice, que literalmente di sustituir: v.t. substituír tercería: s.f. tercería sustracción: s.f. subtracción tercerista: s. terceiro sustraer: v.t. e p. subtraer(se) término: s.m. termo, marco / remate, fin T / prazo. Término de tres días, prazo de tres días. Término municipal, concello tablón: s.m. madeiro, táboa grande / taboleiro. Tablón de anuncios, taboleiro terreno: s.m. terreo, solo de anuncios territorialidad: s.f. territorialidade tacha: s.f. tacha, defecto, falta. Tacha de territorio: s.m. territorio testigo, rexeitamento de testemuñas tesis: s.f. tese. Tesis doctoral, tese de tachadura: s.f. riscadura, riscada doutoramento tachar: v.i. tachar, acusar, calificar: tesorería: s.f. tesourería táchano de ignorante tesorero-ra: s. tesoureiro talón: s.m. talón. Talón de ventanilla, nota de ingreso na caixa, talón, cheque, talón tesoro: s.m. tesouro talonario: s.m. talonario testado-da: adx. testado tampón: s.m. tampón testador-ra: s. testador, testamenteiro tantear: v.t. tentear, tentar testamentaría: s.f. testamentaría tanteo: s.m. tento, tenteo. Derecho de testamentario: adx. testamentario. tanteo, dereito de tanteo Heredero testamentario, herdeiro testamentario // s. testamenteiro tanto: adx. e adv. tanto. Tanto por ciento, tanto por cento // s.m. punto. testamento: s.m. testamento A tanto alzado, a prezo fixado, a prezo testar: v.i. e t. testar acordado, tanto, punto. Por tanto, polo tanto, xa que logo testificación: s.f. testificación tasa: s.f. taxa. Tasa de interés, taxa de testificar: v.i. testificar xuro, taxa testigo: s. testemuña f. tasación: s.f. taxación. Tasación de testimoniar: v.i. testemuñar costas, taxación de custas tasador-ra: adx. e s. taxador

Compendios | Léxico xurídico e administrativo 145 testimonio: s.m. testemuño. Testimonio tramitar: v.t. tramitar rogado, testemuño rogado. Falso trámite: s.m. trámite testimonio, falso testemuño trance: s.m. transo. Trance y remate, tiempo: s.m. tempo. En tiempo y forma, transo e remate no tempo e na forma que procedan, no tempo e na forma que correspondan transacción: s.f. transacción timbre: s.m. timbre transbordo: s.m. transbordo tipicidad: s.f. tipicidade transcribir: v.t. transcribir tipificar: v.t. tipificar transcripción: s.f. transcrición tipo: s.m. tipo, tipo de cambio, tipo de trancurrir: v.i. transcorrer desconto, tipo de xuro preferencial, tipo impositivo, tipo de redesconto, tipo de transeúnte: adx. e s. transeúnte xuro transferir: v.t. transferir titulación: s.f. titulación transgredir: v.t. transgredir, infrinxir titulado-da: adx. e s. titulado transgresión: s.f. transgresión, infracción titular: adx. e s. titular // v.t. titular, transigir: v.i. e t. transixir titular tránsito: s.m. tránsito titularidad: s.f. titularidade transmitir: v.t. transmitir título: s.m. título. Título colorado, título á orde, título lucrativo, título ao portador, transponer: v.t. traspoñer título xusto, título oneroso trascendencia: s.f. transcendencia toma: s.f. toma. Toma de posesión, toma traslación: translación de posesión trasladar: v.t. e p. trasladar(se) tomador-ra: s. tomador traslado: s.m. traslado. Traslado a la tomo: s.m. tomo parte, comunicar ás partes totalizar: v.t. totalizar traspasar: v.t. traspasar traba: s.f. traba. Traba de embargo, traspaso: s.m. traspaso embargo trasunto: s.m. copia f. (dun escrito) / trabajar: v.i. e t. traballar imaxe, reflexo, traslado, reprodución trabajo: s.m. traballo. Trabajo a destajo, través a, de: loc. a través de traballo ao axuste tribunal: s.m. tribunal. Tribunal trabar: v.t. trabar. Trabar embargo, eclesiástico, tribunal eclesiástico. realizar embargo, embargar, Trabar los Tribunal superior de justicia, tribunal bienes, embargar os bens superior de xustiza, Tribunal traducción: s.f. tradución correccional, tribunal correccional. Tribunal de apelación, tribunal de traducir: v.t. traducir apelación. Tribunal de casación, traductor-ra: adx. e s. tradutor tribunal de casación. Tribunal de gran instancia, tribunal de grande instancia. traer: v.t. traer. Traer aparejada Tribunal de lo criminal, tribunal do ejecución, traer, levar aparellada criminal execución. Traer los autos a la vista, traer os autos á vista tributar: v.t. tributar tráfico: s.m. tráfico.Tráfico de trienio: s.m. trienio influencias, tráfico de influencias trimestral: adx. trimestral traición: s.f. traizón troncal: adx. troncal tramitación: s.f. tramitación troncalidad: s.f. troncalidade

146 Compendios | Léxico xurídico e administrativo trueque: s.m. troco, cambio usura: s.f. usura truncamiento: s.m. truncamento usurero-ra: s. usureiro turnar: v.t. e p. alternar(se), rotar. Turnar usurpación: s.f. usurpación de oficio, asignar de oficio usurpar: v.t. usurpar turno: s.m. vez, quenda, rolda, vez. Turno de oficio, quenda de oficio,Turno de V reparto, quenda de reparto vacaciones: s.f. pl. vacacións tutela: s.f. tutela vacancia: s.f. vacancia tutelar: adx. e v.t. tutelar vacante: adx. vacante tutor-ra: s. titor vacío-a: adx. e s.m. baleiro, baldeiro U vale: s.m. vale ubicación: s.f. situación, posición, valedero-ra: adx. valedoiro localización valedor-ra: s. valedor ubicar: v.i. atoparse, encontrarse, estar situado, situar, colocar, radicar valía: s.f. valía ultimar: v.t. ultimar, rematar, acabar validación: s.f. validación, Validación de poder, validación de poder último-ma: adx. último: os últimos días do mes, o último requirimento do goberno validar: v.t. validar / derradeiro (que non pode haber validez: s.f. validez outro despois): disposición derradeira, derradeira vontade valija: s.f. maleta / bolsa do correro / Valija diplomática, carteira diplomática unánime: adx. unánime valoración: s.f. valoración, avaliación, unanimidad: s.f. unanimidade Valoración de solvencia, valoración de unificar: v.t. e p. unificar(se) solvencia unilateral: adx. unilateral valorar: v.t. e p. valorar(se), avaliar(se) unión: s.f. unión. Unión aduanera, unión valorización: s.f. valorización alfandegueira. Unión conyugal, unión valorizar: v.t. valorizar conxugal ou matrimonial vecinal: adx. veciñal unir: v.t., i. e p. unir(se) // v. p. engadirse, xuntarse. Estos documentos se unen vecindad: s.f. veciñanza al expediente, estes documentos vecindario: s.m. veciñanza f. engádense ao expediente vecino-na: adx. e s. veciño unitario-ria: adx. unitario veda: s.f. veda urgencia: s.f. urxencia vedado: adx. vedado, prohibido. Coto urgir: v.i. urxir vedado, couto vedado // s.m. couto, uso: s.m. uso. Usos y costumbres, usos e coutada costumes. Para uso y disfrute, para uso vedar: v.t. vedar, prohibir, impedir e gozo vejación: s.f. vexación, aldraxe usuario-ria: adx. usuario vejez: s.f. vellez, ancianidade, senectude usucapión: s.f. usucapión velar: v.i. e t. velar usucapir: v.t. usucapir venal: adx. venal usufructo: s.m. usufruto vencimiento: s.m. vencemento. usufructar: v.t. usufrutar Vencimiento del plazo, vencemento do usufructuario-ria: adx. e s. usufrutuario prazo

Compendios | Léxico xurídico e administrativo 147 vendí: s.m. certificado de venda vindicación: s.f. vindicación vendible: adx. vendíbel vindicar: v.t. vindicar venia: s.f. venia. Con la venia, coa venia violación: s.f. violación. Violación de correspondencia, violación de venidero-ra: adx. vindeiro correspondencia. Violación de domicilio, venir: v.i. e p. vir(se) violación de domicilio venta: s.f. venda, transación violentar: v.t. violentar ventaja: s.f. vantaxe virtud: s.f. virtude. En virtud de, en virtude de, por razón de, segundo ventajoso-sa: adx. vantaxoso visado-da: adx. e s.m. visado verbal: adx. verbal visar: v.t. visar verdadero-ra: adx. verdadeiro visita: s.f. visita. Girar visita, efectuar veredicto: s.m. veredicto unha visita, visitar verídico-ca: adx. verídico vista: s.f. vista. Vista de los locales, vista verificación: s.f. verificación.Verificación (ou exame) dos locais // s.m. Vista de de poderes, verificación de poderes aduanas, controlador de alfándegas // En vista a, de cara a. A la vista de, á verificar: v.t. e p. verificar(se) vista, en presenza de. Con vistas a, con versar: v.i. versar vistas a versión: s.f. versión visto-ta: pt. e adx. visto. Visto bueno v.º b.º, visto e prace v. e pr. veto: s.m. veto vitalicio: adx. vitalicio vez: s.f. vez. A su vez, pola súa vez, á súa vez, cando lle corresponda, pola súa viudedad: s.f. viuvez parte, pola súa banda. A la vez, á vez, viudez: s.f. viuvez a un tempo, conxuntamente, asemade. A veces, ás veces, por veces. De vez viudo-da: adx. e s. viúvo en cuando, de cando en vez, de vez en vivienda: s.f. vivenda cando, de cando en cando vocal: adx. e s. vocal vía: s.f. vía, Vía de apremio, vía de constrinximento ou vía executiva. Vía volumen: s.m. volume ordinaria, vía ordinaria voluntad: s.f. vontade viabilidad: s.f. viabilidade vonluntariedad: s.f. voluntariedade vicepresidencia: s.f. vicepresidencia voluntario-ria: adx. voluntario vicepresidente: s. vicepresidente votación: s.f. votación, Votación a vicesecretario-ria: s. vicesecretario mano alzada, votación a man alzada. Votación nominal, votación nominal. vicio: s.m. vicio. Vicio de forma, vicio de Votación ordinaria, votación ordinaria. forma Votación por delegación, votación por vidual: adx. vidual delegación. Votación secreta, votación secreta vigencia: s.f. vixencia voto: s.m. voto. Voto secreto, voto vigente: adx. vixente secreto. Voto particular, voto particular vigor: s. vigor. En vigor, en vigor vulnerar: v.t. vulnerar, danar / infrinxir, vinculación: s.f. vinculación, quebrantar vencellamento Y / Z vincular: v.t. e p. vincular(se) yacente: adx. xacente vínculo: s.m. vínculo, vencello

148 Compendios | Léxico xurídico e administrativo zanjar: v. gabiar (abrir gabias) / fig. resolver (problemas, dificultades) / coutar, rematar (unha cuestión, un asunto), gabiar / resolver / rematar zona: s.f. zona. Zona urbana, zona urbana, zona de libre comercio, zona franca, zona monetaria

Compendios | Léxico xurídico e administrativo 149 19 Locucións latinas

A Ab absurdo: por absurdo. A contrariis: Pola contra; dise do Ab æterno: desde a eternidade, que argumento que partindo da oposición non ten principio ni fin; atribúeselle o entre dous feitos, conclúe de un o sentido de permanente ou que dura contrario do que xa se sabe do outro. moito tempo. A contrario sensu: Pola razón contraria. Ab imo pectore: desde o fondo do En sentido contrario; aplícase ás corazón; expresa franqueza e interpretacións en canto resultan ser sinceridade e tamén significa de explicacións ou declaracións do sentido corazón, de verdade, con seguridade ou dunha cousa. con afecto. A fortiori: con máis razón, por maioría de Ab intestato: sen testamento; dise do razón. causante da sucesión que morreu ab intestato, é dicir sen testar. Ab A lite: relativo ao proceso. intestato escríbese separado. A pari: á par; dise do argumento fundado Ab nitio: desde o principio. en razóns de semellanza e de igualdade entre o feito proposto e o que de el se Absit: fóra, apártate; Deus me libre. conclúe. Vocábulo latino usado para rexeitar algún obxecto ou alguén que causa A posteriori: polo que vén despois, pola aversión. Exprésase o desexo de que experiencia; indica unha demostración algunha cousa estea ou vaia lonxe de pola que hai que ir do efecto á causa, quen fala ou de que Deus o libre dela. ou das propiedades dunha cousa á súa esencia. Trátase dunha argumentación Accésit: aplícase á recompensa inferior conforme as consecuencias. inmediata ao premio en certames Vulgarmente úsase por posteriormente. científicos, literarios ou artísticos os premios accésit. A potiori: de maior valor, máis importante, mellor, preferíbel; Acta non verba: feitos e non só palabras. argumentación de síntese que conclúe e reforza un conxunto de xuízos, Ad calendas graecas: para as calendas indicando a última demostración lóxica gregas, nunca. que con maior razón lle corresponde ao Ad cautelam: por cautela, por argumento desenvolvido. precaución. A priori: polo que precede; Ad eundem gradum: ao mesmo argumentación que dá a entender que grado; aplícase ao caso do graduado algo está considerado antes de todo universitario que ingresa noutra exame. Dise dos coñecementos que son universidade, ao mesmo nivel, sen independentes da experiencia. exame previo. A quo: do cal; desígnase o xuíz ou tribunal Ad eventum: eventualmente; aplícase ao contra cuxa sentenza se interpuxo un caso da formulación dunha cuestión recurso. subsidiaria, para ser considerada ad A simili: por semellanza. eventum.

150 Compendios | Locucións latinas Ad exemplum: como exemplo; (1ª) o Animus confidenti:ánimo de confesar. que se propón, como paradigma, para Animus contrahendi: coa intención de ser imitado ou evitado, segundo se contratar. considere bo ou malo, respectivamente; (2ª) utilízase para demostrar unha tese Animus corrigendi: coa intención de cun exemplo. defender. Ad extra: para fóra; dise da actitude que Animus delinquendi: coa intención de asume quen só fala para o público. delinquir. Ad hoc: para isto; aplícase ao que se Animus difamandi: coa intención de di ou ao que se fai só para un fin difamar. determinado. Adoita empregarse, nun proceso, para o caso do nomeamento Animus donandi: ánimo de doar. dun xuíz ou dun funcionario ad hoc. Animus fraudandi: coa intención de Ad libitum: ao agrado; constitúe unha defraudar. típica cláusula que pode conter un Animus furandi: coa intención de roubar. contrato, polo cal o seu cumprimento queda librado, definitivamente, á Animus habendi: coa intención de ter. vontade da parte beneficiaria da Animus iniuriandi: ánimo de inxuriar. cláusula ad libitum. Animus iocandi: coa intención de Ad litem: para o xuízo; o vocábulo divertirse. emprégase referido ao proceso, verbi gratia administrador, procurador, Animus lucrandi: ánimo de lucro. titor ou curador ad litem e tamén para Animus necandi: ánimo de matar, dise designar un domicilio especial nun do ánimo do autor dun homicidio litixio o domicilio ad litem. cualificado ou dun asasinato. Ad litteram: á letra, literalmente, Ante factum: ante o feito. conforme ao sentido estrito do texto; aplícase á reprodución escrita do dito. Ante merídiem: antes do mediodía; Actas ad litteram dunha conferencia. abreviatura a.m. Ad usum: segundo o costume ou uso. Apertis verbis: con palabras terminantes; dise dun concepto, idea ou proxecto Addendum: o que debe engadirse; trátase rexeitado apertis verbis. das notas adicionais ao final dunha obra; en plural os addenda. Argumentum: argumento; razón que se aduce en favor de algo. O argumentum Adversus: contra, cara a; dise daquelo trata do razoamento usado para probar que é contrario, desfavorábel ou oposto ou demostrar algo ou para convencer a ao que se desexa ou se pretende. outro do que se afirma ou se nega. Alea iacta est: a sorte esta botada. Argumentum a contrario: argumento Aliud pro alio: unha cousa por outra. por oposición. Altius non tollendi: non construír máis Argumentum a fortiori: argumento por aló de certa altura. razón máis forte. Animo domini: con intención de Argumentum a posteriori: argumento de propietario. acordo coas consecuencias. Animo donandi: con vontade de doar. Argumentum a simili: por semellanza; emprégase o argumentum a símili Animo iniurandi: con intención de para referirse a un argumento que se inxuriar. fundamenta en motivos de semellanza Animo lucri faciendi: con intención de ou de igualdade entre dous feitos. lucro. Animo novandi: coa vontade de innovar. Animus adiuvandi: coa intención de axudar.

Compendios | Locucións latinas 151 Argumentum ad absurdum: argumento Cogito, ergo sum: penso, logo existo; absurdo; o argumentum ad absurdum no medio dun grande escepticismo consiste en demostrar que unha Descartes (s. xvii) chega ao afirmación é válida, porque a coñecemento da súa propia existencia interpretación contraria resultaría por medio do pensamento cogito, absurda. ergo sum, xa que non importa canto profunda sexa a miña dúbida, porque Auctoritate: coa autoridade de; debo existir para dubidar. emprégase sempre seguido do nome da persoa que xustifica a afirmación. Cognita causa: con coñecemento de causa. Axis mundi: eixe ou centro do mundo; o que se considera o centro de algo, en Compendium: compendio; resumo en torno ao que vira todo o demais. Os grao sumo selecto dunha obra, porque fillos son o axis mundi dos pais. se trata dunha exposición breve na que se recompila e se sintetiza o esencial de B algo. Benefactum: boa acción, beneficio. ben Condicio sine qua non: condición sen a que se fai ou se recibe. cal non é posíbel, condición inescusábel; Bis: dúas veces; numeral que engadido a emprégase para referirse a algo que calquera número enteiro, indica que tal non é posíbel sen unha condición número repetiuse por segunda vez e na determinada, porque é aquela sen a que técnica lexislativa úsase para designar non se fará unha cousa ou se terá por o segundo engadido a un artigo ou non feita. norma dunha lei vixente, sen que se Confer: compárese; vocábulo latino usado altere a numeración orixinal. Véxase: nos escritos para indicarlle ao lector ter, quáter, quinquies, sexies, septies e algo que debe verse ou consultarse; octies. a súa abreviatura é Cf. ou cf., Bona fides semper præsumitur, nisi indistintamente. mala adesse probetur: a boa fe Consensus: asenso, consentimento; sempre se supón, se non se proba que dise que hai existencia de consensus houbo mala fe. especialmente referido ao de todas Breviloquens: concisión; brevidade no as persoas que compoñen unha modo de expresar os conceptos. corporación, pola coincidencia de opinións ou de pareceres entre os Breviloquentis: de poucas palabras; dise consultados ou os que deben resolver a do que é parco nas súas expresións. cuestión. Distinto é o acordo que é unha C decisión acordada tras un debate. Cætera desunt: o resto falta; utilízase Contra naturam: contrariamente á para indicar que a parte restante dun natureza; aplícase aos casos contra manuscrito non existe. naturam que resultan ser contrarios ao normal ou regular nunha orde de Captatio benevolentiæ: captar a cousas. simpatía. Contradictio in terminis: contradición Carpe diem: vive o día, aproveita o día nos termos; dise dun argumento que presente. padece de contradicións internas. Non Causa obligationis: motivo de obriga. debe dicirse ‘autocontradición’, senón simplemente ‘contradición’. Circa: preto de, ao redor de, aproximadamente; úsase para Coram loqui: en presenza dunha persoa, indicar unha data aproximada de falar cara a cara; aplícase á dilixencia acontecemento dun feito circa 1000 e procesual, denominada careo, pola cal abréviase c. seguido do ano. se poñen fronte a fronte dúas persoas co obxecto de aclarar a verdade. Coram populo: en público; amosarse en público na presenza de todos.

152 Compendios | Locucións latinas Corpus delicti: corpo do delito, trátase Decipi non censetur qui scit se decipi: do conxunto de aspectos materiais do no pode considerarse enganado quen delito, de comprobación obxectiva que sabe que o está. confirman a súa existencia. Decursus honorum: carreira de honras; Culmen: culminación, cume, apoxeo; paso sucesivo por todos os cargos chegar ao máximo grado dalgunha desempeñados. carreira. Chegar unha cousa á posición Dei gratia: a Deus grazas; máis elevada que pode ter. agradecemento. Culpa in comitendo: neglixencia no xeito Delirium tremens: delirio con axitación de actuar. provocado polo abuso de bebidas Culpa in contrahendo: culpa alcohólicas. precontractual; dise da violación da Desideratum: o máis digno de ser obriga de dilixencia, que as partes apetecido; en plural é desiderata. É deben observar tamén no transcurso sinónimo de aspiración ou ideal. das relacións que preceden ao contrato mesmo. Deus ex machina: Deus desde a máquina; expresión teatral. Dá a entender a Culpa in contrahendo: neglixencia ao intervención feliz que resolve de súpeto contratar. unha situación crítica. Culpa in custodiendo: neglixencia na Dicere ab reo: falar en favor do reo; garda. aplícaselle ás testemuñas que sen Culpa in eligendo: neglixencia na incriminar ao reo, falan ben del. elección. Dictum: dito; concepto sentencioso. Dise Culpa in omittendo: neglixencia na da motivación que dá o fundamento omisión. a unha decisión xudicial e polo tanto, respecto da técnica recursiva, o dictum Culpa in vigilando: neglixencia na é o obxecto preciso da impugnación. vixilancia. Dies ad quem: termo dun prazo; sinala o Culpa lata: neglixencia grave. día final do prazo. Culpa levis: neglixencia leve. Dies utiles: días hábiles. Cum laude: con honras. Aplícase á Divide et impera: divide e vencerás; dise cualificación dunha tese doutoral. que desunindo os ánimos e as vontades Curriculum vitæ: historial; apuntamento se introdúce discordia que debilita á do historial profesional ou da oposición. capacidade profesional dunha persoa. Dixi: dixen (úsase como fórmula final dun Comunmente emprégase soa a palabra discurso ou para indicar que non se curriculum e abréviase C.V. altera o que se dixo ou resolveu). D Doctus cum libro: sabio co libro; aplícase De cuius: daquel, de quen; da persoa cuxa ás persoas que incapaces de pensaren sucesión se trata. por si mesmas, buscan as ideas nas obras alleas. De facto: de feito. Dubito ergo cogito, cogito ergo sum: De iure: de dereito. dubido logo penso, penso logo existo. De lege ferenda: en tanto se refire a unha Dura lex sed lex: a lei é dura pero é a lei. lei a ditarse; alúdese á lei, pero non tal como é, senón como tería que ser. E De lege lata: en tanto se refire a unha lei Ego: eu; o ser espiritual do ser humano, a en vixencia; é dicir, aquela norma legal, mente. que aínda con imperfeccións, é a que Erga omnes: contra todos, respecto de hai que observar por atoparse vixente. todo; aplícase para cualificar aqueles Diríxese á lei tal como é. dereitos cuxos efectos se producen con relación a todos.

Compendios | Locucións latinas 153 Ergo: polo tanto, logo; por conseguinte. Ex professo: a propósito, con particular intención; debe escribirse separado ex Errare humanum est: errar é humano. professo, pero non xunto e tampouco Et cætera: e o resto, e o demais, etcétera. precedido da preposición de (*de exprofesso). Et sequentes: e os seguintes; abreviatura et seq. É o plural de et sequentia. Ex propio iure: por dereito propio. Et sequentia: o que segue, o seguinte; Ex tunc: desde entón; característica das áchase referido a un texto. Abréviase normas que teñen efecto retroactivo. et seq. e o plural é et sequentes. Exceptio firmat regulam:a excepción Ex abrupto: arrebatadamente, de confirma a regra; a regra, polo improviso, é unha expresión adverbial. seu efecto erga omnes aplícase Lanzou un exabrupto. Non confundir á xeneralidade, agás nos casos con exabrupto que é un substantivo, exceptuados que acontecen de cando que se escribe xunto e significa saída en cando, os que por tal motivo de ton, devandito inoportuno. corroboran a regra. Ex æquo: con igual mérito, por igual, con Exceptio mali processus: excepción igualdade; alude á clasificación por de neglixente defensa; trátase da igual mérito empate. excepción que o demandado por unha pretensión regresiva pode opoñer ao Ex animo: sinceramente, sen reservas, non llo citar como terceiro ao proceso de bo grado; aplícase ao caso das onde se determinou a responsabilidade, expresións que por seren realizadas verbi gratia ex animo son abertas e tinguidas de o dono da cousa causante do dano pode sinxeleza e veracidade. pedir a citación do responsábel directo, Ex cathedra: desde a cátedra; como así o principal tamén pode pedir a familiarmente indica un ton maxistral do seu dependente. e decisivo, aínda que en ocasións Exceptio veritatis: excepción da verdade; pedante. aplícase á posibilidade de demostrar, Ex contractu: por contrato. nos delitos de calumnias e inxurias e mediante a exceptio veritatis, a certeza Ex gratia: designa un pagamento feito da expresión ofensiva. como favor. Exempli gratia: por exemplo; abreviatura Ex lege: de acordo coa lei, segundo a lei, e.gr. conforme o estabelecido. Extra legem: fóra da lei. Ex lege: da lei, segundo a lei. Extra muros: fóra da cidade ou en Ex libris: dos libros; inscrición que lugares non poboados; dá a entender adoita colocarse nos libros co nome ou que non existe a seguridade que pode iniciais do dono, co fin de marcar a súa haber na cidade. posesión. É invariábel en número: os ex libris. É incorrecto escribilo xunto Extra tempora: fóra de tempo; úsase *exlibris. como cualificativo de extemporáneo, é dicir impropio do tempo no que se Ex officio:de oficio, oficialmente; produce, acontece ou se realiza o acto emprégase nos casos nos que o impulso xurídico, xeralmente por vencer o prazo procesual nun litixio se realiza ex officio acordado pola lei ou os xuíces para e non se deixa librado só ás partes. cumprir determinado acto. Tamén cando a designación dun auxiliar da xustiza, exempli gratia un perito é F designado ex officio, dunha lista oficial Factotum: suxeito que desempeña todos e non a proposta dunha das partes. os mesteres. Ex pari: de igual a igual. Favor libertatis: en favor da liberdade; aplícase á interpretación das normas legais que favorecen a liberdade dun detido.

154 Compendios | Locucións latinas Fiat: Fágase, visto e prace, consentimento Honoris causa: por causa de honra; a ou mandato para que unha cousa teña título honorífico. efecto. Horror vacui: medo ao baleiro. Fluctuat nec mergitur: flota sen Aristóteles defendía que a natureza afundirse; aplícase a persoa posuidora aborrece o baleiro natura abhorret de valores que, pese ás contrariedades vacuum, é dicir, que se rexe polo da vida, guían o seu comportamento principio do horror vacui. persoal. I Fortuna non addit sapientiam: a fortuna Ianuæ clausum: a portas pechadas; sen non dá a sabedoría. asistencia do público, reservadamente. Fumus boni iuris: aparencia de bo Aplícase ás audiencias dos tribunais dereito; a verosimilitude do dereito cando se realizan ianuæ clausum pola invocado é un dos elementos requiridos natureza reservada do litixio evitando polas leis procesuais para que o xuíz así o strepitu fori. poida decretar medidas preventivas Ibidem: aí mesmo, no mesmo lugar; durante o xuízo. abreviatura ibíd. G Id est: isto é; abreviatura i. e. Grosso modo: dun modo imperfecto ou Idem: o mesmo, a mesma cousa; superficial, por riba, máis ou menos, abreviatura íd. resumidamente, aproximadamente. Ignorantia legis neminem excusat: a H ignorancia da lei a ninguén escusa. Habeas corpus: que teñamos o corpo; Improba verba: palabra detestábel, dereito de todo detido a comparecer abominábel; as improba verba son as ante un xuíz, no marco dun proceso que fan sentir aversión ou repugnancia constitucional, xa por vía de acción, respecto do suxeito que as pronuncia, recurso ou excepción, o que deberá de forma tal que o impulso natural sexa resolver sobre a legalidade da súa afastarse ou desexar que desapareza. detención. Improbus litigator: litigante temerario; o Habeas data: que teñamos os datos; improbus litigator é aquel que demanda dereito de toda persoa, no marco ou se excepciona a propósito da súa dun proceso constitucional a tomar falta de razón ou sen motivo que valla. coñecemento persoal dos datos a ela referidos e da súa finalidade, In absentia: en ausencia; aplícase, tamén que consten en rexistros ou bancos aos casos de situacións en rebeldía. de datos públicos, ou os privados destinados a prover informes, e en In abstracto: en abstracto; dise dos caso de falsidade ou discriminación, principios que estabelecidos in para esixir a supresión, rectificación, abstracto non se comproban logo na confidencialidade ou actualización realidade. daqueles. In aeternum: para sempre. Habemus confitentem reum:temos un In albis: en branco; sen comprender o acusado que confesa; dise da acusación que se oe. Úsase cos verbos deixar ou con fundamento só en aspectos parciais quedar. da confesión do reo. In ambiguo: en ambigüidade; confuso. Hic et nunc: aquí e agora; decontado, Refírese a aquilo que queda no incerto. agora mesmo. In articulo mortis: na hora da morte; Homo homini lupus: o home é un lobo verbi gratia matrimonio in artigo para o home;. mortis. Dicir en artigo mortis é Homo splendidus: persoa distinguida; incorrecto. ilustre, insigne. Dise dos homes In crescendo: en aumento, en célebres. desenvolvemento.

Compendios | Locucións latinas 155 In dubiis favorabilior par est eligenda: In medio stat virtus: a virtude esta no na dúbida deberá elixirse o máis medio; e afastada dos extremos. favorábel á parte; sempre se deberá In péctore: no peito, no pensamento; dise estar pola subsistencia dos dereitos, así das resolucións tomadas pero aínda ad exemplum respecto da existencia non dadas a coñecer. da persoa por nacer, na dúbida de nacer ou non con vida, presúmese que o In propria persona: na súa propia nasciturus naceu vivo. persoa; alude a persoalmente e non por medio de apoderado para que In dubiis, abstine: na dúbida, abstente; procesualmente o litigante ou imputado é un aforismo que se aplica para evitar compareza diante do tribunal ou realice que se emitan xuízos sen o debido e actos in propria persona. fundado convencemento. In situ: no sitio, no propio lugar. In dubio: na dúbida; aplícase a aquilo que queda na incerteza. In solidum: en total, de maneira total, polo todo; expresa a facultade ou In dubio magis contra fiscum est obriga que, sendo común a dúas ou respondendum: en caso de dúbida máis persoas, pode exercerse ou debe deberá decidirse en contra do fisco. cumprirse de maneira total por cada Expresa unha protección á parte unha delas. máis débil da relación, aínda cando na práctica da Administración o aforismo In terminis: en último lugar, en última non ten unha correcta aplicación. instancia. In dubio pro reo: na dúbida a favor do In utroque iure: nun e outro dereito; reo; principio de dereito constitucional úsase para expresar que alguén é polo cal o xuíz para condenar debe graduado nos dous dereitos, civil e achar no seu fallo un estado de certeza canónico. Tamén pode dicirse soamente afirmativa que, afastándoo de toda in utroque (nun e outro). dúbida, destrúa o estado de inocencia do reo. Index: índice, catálogo. In extenso: por extenso, detalladamente, Inter nos: entre nós; úsase familiarmente en toda a súa extensión; en frases como: Agora inter nos completamente, íntegro no que se direiche o que en realidade sucedeu. refire a un texto. Escríbese separado, Interposita persona: persoa interposta, non inextenso. home de palla; aplícase ao caso do que, In extremis: no último momento, nas aparentando obrar por conta propia, últimas, en transo de morte. Ten intervén nun acto xurídico por encargo aplicación ao caso do que se acha e en provecho doutro. nos últimos instantes da existencia, Interpretatio latu sensu: interpretación verbigracia en sentido amplo. o testamento realizado in extremis. Interregnum: interregno; desígnase ao In fieri:Emprégase para designar aquilo espazo de tempo en que un Estado que está por facer; Enxeñeiro in fieri é non ten soberano. Nos estados un enxeñeiro a piques de se graduar, parlamentarios é o intervalo desde que pero sen o título que o formalice. se interrompen ata que se renovan as In fine:ao final; emprégase para indicar sesións das Cortes. que a referencia a un texto está ao final Ipso facto: polo feito mesmo, no acto, dun parágrafo ou dunha páxina. agora mesmo, inmediatamente. In fraganti: no mesmo momento, no Ipso iure: polo mesmo dereito. instante, na allada; sorprendido no mesmo momento que se está Item: igualmente, tamén. cometendo o delito. Fulano foi Iusto pretio: por prezo xusto. sorprendido in fraganti. In media res: na metade, no medio.

156 Compendios | Locucións latinas L Modus vivendi: modo de vivir; norma de conduta. Lapsus: (1ª) erro; (2ª) apartarse do razoábel ou do seu deber, verbigracia Motu proprio: por propia iniciativa; ter un lapsus. dise do acto que nace da vontade. É incorrecto escribir propio ou Lapsus cálami: erro da pluma; é dicir antepoñerlle de. cometido ao escribir. Mutatis mutandis: cambiando o que se Lapsus carnis: lapso da carne. deba cambiar; cos cambios necesarios. Lapsus linguæ: erro de lingua; erro cometido ao falar. N Ne varietur: para que non cambie nada; Lapsus memoriae: lapso da memoria, aplícase a quen, en realidade e pese esquecemento momentáneo. ás súas promesas, non quere cambiar Lato sensu: en sentido amplo; aplícase ás nada do estabelecido. interpretacións en canto resultan ser Neminem lædit qui suo iure utitur: explicacións ou declaracións do sentido Ninguén fai dano por exercer o seu dunha cousa. dereito. Legendum: debe lerse; úsase para indicar Nemo censetur ignorare legem: a como debe ser lido un texto. ignorancia da lei non exime do seu Lex non scripta: refírese á lei natural, cumprimento. que é a verdade gravada no corazón Nemo gratis mendax: ninguén é de todo ser humano e integra o dereito mentireiro gratuitamente; a mentira natural. presupón un proveito para o mentireiro, Libera arbitrium: libre arbitrio, aínda sen recompensa, porque ninguén libre albedrío; úsase para sinalar a mente de balde ou gratuitamente. capacidade de propia actuación que Nequaquam: non, de ningún xeito; posúe o home baseada na reflexión e a emprégase para afirmar un non liberdade de elección. rotundo. M Nihil ad rem: nada á cousa; emprégase Magister dixit: díxoo o mestre; dise dun para facer referencia a algo que non argumento que non admite réplica. ten nada que ver co asunto en cuestión. Manu longa: coa man longa; Nihil medium: non hai termo medio; xuridicamente úsase respecto do indica que a elección deberá realizarse pródigo cuxa prodigalidade nos actos entre as dúas opcións ou cousas de administración e disposición dos igualmente malas. seus bens expoñen á súa familia á Nihil obstant: nada obsta, nada empece. perda do patrimonio. Nihil obstat: non hai obxección, nada Mare magnum: multitude confusa de obsta. cousas; o seu plural é invariábel: os mare magnum. Nihil pretiosus tempore: nada hai máis precioso que o tempo; dise que o tempo Mens sana in corpore sano: mente sa en é ouro pero o valor do ouro pódese corpo san. recobrar, en cambio o tempo perdido, Metu publicæ potestatis: temor perdido está. Aplícase aos longos e suscitado pola autoridade; dise do custosos procesos xudiciais respecto medio empregado polo mal funcionario do tempo que se perde, que os converte público para obter dos particulares nunha real inxustiza. exaccións indebidas. Mediante o uso do Non grata: non benvida; aplícase á metu publicæ potestatis configúrase o persoa que, por motivos concretos, delito de concusión. non é aceptada nunha comunidade, Modus operandi: modo de actuar, ou de declarándoa persoa non grata. facer.

Compendios | Locucións latinas 157 Numerus clausus: número pechado; S (1ª) aplícase ao caso das vacantes ou Sic: así, tal cal (úsase entre parénteses prazas de número fixo ou limitado en para citar un autor textualmente ou institucións públicas ou privadas e (2ª) para reflectir unha transcrición fiel, para designar a todo sistema que, polo aínda que o orixinal estea errado). taxativo, non permita saírse del. Sine die: sen data fixa, sen día, adiado O indefinidamente. Ope legis: por obra da lei. Statu quo: no estado que, o estado en Opere citato: obra citada; emprégase nun que están as cousas. texto para evitar a repetición dunha Stricto sensu: en sentido estrito. referencia; abreviatura op. cit. Sui generis: da súa especie, do seu propio P xénero, especial, peculiar. Paradigma: exemplar, paradigmático; T dise do modelo cousa ou persoa digna de ser imitada e ten aplicación nas Tempus fugit: o tempo voa. ciencias xurídicas respecto dalgúns pronunciamentos xurisprudenciais U que, pola autoridade xudicial da que Urbi et orbi: á cidade e ao mundo. emanan, convértense en paradigma da intelixencia dun texto legal. Ut infra: como abaixo (se di). Peccata minuta: erro, falta ou pecado Ut supra: como arriba (se dixo ou está leve. escrito). Per capita: por cabeza, por persoa, por V habitante; exempli gratia renta per Vae victis: ai dos vencidos!. capita. Vale: deséxoche saúde (fórmula antiga de Per sæcula: para sempre. despedida nas cartas). Per saecula saeculorum: por sempre Verba volant, scripta manent: as eternamente, polos séculos dos séculos. palabras voan, o escrito permanece. Per se: por si mesmo. Verbi gratia: por exemplo. Persona non grata: persoa mal vista, non Verbum pro verbo: palabra por palabra. grata. Vide: véxase. Post meridiem: despois do mediodía, pola tarde; posmeridiano. Abreviatura p.m. Viva voce: de viva voz, verbalmente. Post mortem: despois da morte. Vox populi: voz do pobo, do dominio público. Post scriptum: posdata, o que se engade a unha carta xa concluída e asinada; abreviatura p.s. Pro domo sua: en prol da propia causa ou do seu propio proveito; alúdese con ela ao xeito egoísta con que obran algúns. Pro rata: en proporción. Propio nomine: no seu propio nome. Q Quorum: número necesario. Res non verba: feitos, non palabras.

158 Compendios | Locucións latinas 20 Topónimos

20.1 Parroquias e lugares de Santiago

Parroquia: Aríns (San Martiño) Parroquia: Busto (San Pedro) Lugares: Andrade Lugares: Barcavella Aramio, O Casanova, A Cacharela, A Castro, O Devesa, A Currais, Os Fornás Figueira, A Granxa, A Igrexa, A Igrexario, O Neiro de Abaixo Lobio Neiro de Arriba Pena, A Ramelle Sanxuás Vilariño Sobríns Parroquia: Carballal, O (San Xulián) Torre Branca, A Lugares: Castiñeira Pequena, A Vilacova Lamas Parroquia: Bando (Santa Eulalia) Piñeiro Lugares: Bando de Abaixo Quintás, As Bando de Arriba Tarrío Castro, O Parroquia: Castiñeiriño, O Pousada (Nosa Señora de Fátima) San Marcos Lugares: Casal, O Zaramacedo Combarro, O Parroquia: Barciela, A (Santo André) Lamas de Abade Outeiro Lugares: Alto, O Barciela, A Parroquia: Cesar (Santa María) Benavente Lugares: Candelabeira Caluba, A Casal, O Foca, A Casas de Arriba, As Fonte do Torno, A Castro, O Igrexa, A Igrexa, A Polveira, A Pousada Sigüeiro Torre, A Valado, O Tras Vea Vintecatro, O

Compendios | Topónimos 159 Parroquia: Conxo (Santa María) Ponte Alvar, A Lugares: Conxo de Abaixo Roán Conxo de Arriba Vachao Curuxeira, A Vilar do Rei Fervenza, A Vilas Monte do Seixo, O Parroquia: Figueiras (Santa María) Nogueira, A Lugares: Codesedas Pai da Cana Correxíns Ponte da Rocha, A Cova, A Ponte Pereda, A Folgoso Porto, O Fontecova, A Poza Real, A Marmancou Rial, O Moas de Abaixo, As Rocha Vella, A Moas de Arriba, As Torrente Piñor Volta do Castro, A Portela, A Parroquia: Eixo, O (San Cristovo) Vrins Lugares: Bornais Xulacasa Eixo de Abaixo, O Parroquia: Grixoa (Santa María) Eixo de Arriba, O Lugares: Igrexa, A Gaioso, O Marzo de Abaixo Igrexario, O Marzo de Arriba Laranxos, Os Miramontes Pereiras Ponte, A Piñeiro Valiña, A Uceira, A Vilar Valado, O Parroquia: Laraño (San Martiño) Parroquia: Enfesta, A (San Cristovo) Lugares: Amañecida, A Lugares: Aldea de Abaixo, A Barcia, A Formarís Casal, O Frades Coira Gunín Igrexa, A Igrexa, A Lamas Piñeiro Larañiño Reboredo Munín Sionlla de Abaixo, A Pardes Sionlla de Arriba, A Pardiñas de Abaixo Torre, A Pardiñas de Arriba Vilasuso Reibó Parroquia: Fecha (San Xoán) Rial, O Lugares: Albudiño Santomil Camouzo Fecha Fontoade Lamascal

160 Compendios | Topónimos Parroquia: Marantes (San Vicente) Parroquia: Sabugueira (San Paio) Lugares: Agualada Lugares: Albarde Cortos Amarelle Gosende Casais Lameira, A Castiñeira Grande, A Marantes Esquipa, A Outeiro, O Lameira, A Ramil Lavacolla, A Rúa Travesa, A Mourentán Torre, A Neiro Vila Fernández Pontillón, O Vilar Praza, A Parroquia: Marrozos (Santa María) Requesende San Paio Lugares: Aldrei Sionlla, A Ardagán Vilamaior Corexo Xan Xordo Gamás Marrociños Parroquia: San Caetano (Santiago) Sisto, O Lugares: Bálsoma Susana, A Barral, O Vixoi Boisaca Parroquia: Nemenzo Escarabuña, A (Santa Cristina) Garabal Lugares: Barreiro, O Mallou de Arriba Chorente Meixonfrío, O Mallos, Os Paradela Muíños, Os Pereiras, As Nemenzo de Abaixo Rebordaos Nemenzo de Arriba San Silvestre Paradelas de Abaixo, As Son de Abaixo Paradelas de Arriba, As Son de Arriba Pedra, A Vilares, Os Vilariño Xesteira, A Parroquia: Peregrina, Parroquia: San Lázaro (Santiago) A (Santa María) Lugares: Amio Lugares: Aradas Casas do Vento, As Bargo, O Cotaredo Pardaces de Abaixo Mallou de Abaixo Pardaces de Arriba Paredes Peregrina, A Piñeiro Sarela de Arriba Porto do Medio, O

Compendios | Topónimos 161 Parroquia: San Paio (Santiago) Parroquia: Villestro (Santa María) Lugares: Bar de Abaixo Lugares: Carballal Bar de Arriba Carlexo Casas do Rego, As Feáns Casas Novas, As Fraíz Ponte de Santo Domingo, A Pedrido Ponte Sarela, A Piñeiro San Paio do Monte Portela Sarela de Abaixo Quintáns Parroquia: Santa Cristina Reborido de Fecha (Santa Cristina) Roxos Lugares: Belén Silvouta Diáns Tras Igrexa Frensa Vilastrexe Gallufe Parroquia: Vista Alegre (San Xoán) Gamil Lugares: Burata, A Lamela Casal de Horta, O Roxido, O Casas Novas, As Parroquia: Santiago de Compostela Cima da Eira, A Lugares: Santiago de Compostela Lermo Montes Parroquia: Sar (Santa María) Ponte Pedriña de Arriba, A Lugares: Angrois Romaño, O Casas da Hedra, As San Ignacio do Monte Cruceiro de Sar, O Torreira, A Outeiro, O Vista Alegre Picaños Vite de Abaixo Pontes do Viso, As Vite de Arriba Vieiro, O Viso, O Parroquia: Verdía (Santa Mariña) Lugares: Eirexe, A Insuas Lobra Quintáns Verdía de Abaixo Verdía de Arriba Vilar de Outeiro Parroquia: Vidán (Divino Salvador) Lugares: Cantaleta, A Chouchiño, O Ponte Vella, A Rocha Nova, A Vidán

162 Compendios | Topónimos 20.2 Comarcas de Galiza (Denominación oficial aprobada polo Decreto 65/1997 do 20 de febreiro)

Baixa Limia Bande, Entrimo, Lobeira, Lobios, Muíños. Barcala A Baña, Negreira. A Coruña Abegondo, A Coruña, Arteixo, Bergondo, Cambre, Carral, Culleredo, Oleiros, Sada. A Fonsagrada A Fonsagrada, Baleira, Negueira de Muñiz. A Limia Baltar, Calvos, Os Blancos, Porqueira, Rairiz de Veiga, Sandiás, Sarreaus, Trasmiras, Vilar de Barrio, Vilar de Santos, Xinzo de Limia. A Mariña Central Alfoz, Burela, Foz, Lourenzá, Mondoñedo, O Valadouro. A Mariña Occidental Cervo, Ourol, O Vicedo, Viveiro, Xove. A Mariña Oriental A Pontenova, Barreiros, Ribadeo, Trabada. A Paradanta A Cañiza, Arbo, Crecente, O Covelo. A Ulloa Antas de Ulla, Monterroso, Palas de Rei. Allariz-Maceda Allariz, Baños de Molgas, Maceda, Paderne de Allariz, Xunqueira de Ambía, Xunqueira de Espadanedo. Arzúa Arzúa, Boimorto, O Pino, Touro. Bergantiños A Laracha, Cabana de Bergantiños, Carballo, Coristanco, Laxe, Malpica, Ponteceso. Betanzos Aranga, Betanzos, Cesuras, Coirós, Curtis, Irixoa, Miño, Oza dos Ríos, Paderne, Vilarmaior, Vilasantar. Caldas Caldas de Reis, Catoira, Cuntis, Moraña, Pontecesures, Portas, Valga. Chantada Carballedo, Chantada, Taboada. Ferrol Ares, As Somozas, Cedeira, Fene, Ferrol, Moeche, Mugardos, Narón, Neda, San Sadurniño, Valdoviño. Fisterra Cee, Corcubión, Dumbría, Fisterra, Muxía. Lugo Castroverde, O Corgo, Friol, Guntín, Lugo, Outeiro de Rei, Portomarín, Rábade. Meira Meira, Pol, Ribeira de Piquín, Riotorto. Muros Carnota, Muros. Noia Lousame, Noia, Outes, Porto do Son. O Baixo Miño A Guarda, Oia, O Rosal, Tomiño, Tui. Barbanza A Pobra do Caramiñal, Boiro, Rianxo, Ribeira. O Carballiño Beariz, Boborás, O Carballiño, O Irixo, Maside, Piñor, Punxín, San Amaro, San Cristovo de Cea. O Condado As Neves, Mondariz, Mondariz-Balneario, Ponteareas, Salvaterra de Miño. Deza Agolada, Dozón, Lalín, Rodeiro, Silleda, Vila de Cruces. Eume A Capela, Cabanas, Monfero, Pontedeume, As Pontes de García Rodríguez. O Morrazo Bueu, Cangas, Marín, Moaña. O Ribeiro A Arnoia, Avión, Beade, Carballeda de Avia, Castrelo de Miño, Cenlle, Cortegada, Leiro, Melón, Ribadavia. O Salnés Cambados, A Illa de Arousa, Meaño, Meis, O Grove, Ribadumia, Sanxenxo, Vilagarcía de Arousa, Vilanova de Arousa. O Sar Dodro, Padrón, Rois. Ordes Cerceda, Frades, Mesía, Ordes, Oroso, Tordoia, Trazo. Ortegal Cariño, Cerdido, Mañón, Ortigueira.

Compendios | Topónimos 163 Os Ancares As Nogais, Baralla, Becerreá, Cervantes, Navia de Suarna, Pedrafita do Cebreiro. Ourense Amoeiro, A Peroxa, Barbadás, Coles, Esgos, Nogueira de Ramuín, Ourense, Pereiro de Aguiar, San Cibrao das Viñas, Taboadela, Toén, Vilamarín. Pontevedra A Lama, Barro, Campo Lameiro, Cotobade, Poio, Ponte Caldelas, Pontevedra, Vilaboa. Quiroga Folgoso do Courel, Quiroga, Ribas de Sil. Santiago Ames, Boqueixón, Brión, Santiago, Teo, Val do Dubra, Vedra. Sarria Láncara, Paradela, O Incio, O Páramo, Samos, Sarria, Triacastela. Tabeirós-Terra de Montes A Estrada, Cerdedo, Forcarei. Terra Chá Abadín, A Pastoriza, Begonte, Castro de Rei, Cospeito, Guitiriz, Muras, Vilalba, Xermade. Terra de Caldelas A Teixeira, Castro Caldelas, Montederramo, Parada de Sil. Terra de Celanova A Bola, A Merca, Cartelle, Celanova, Gomesende, Padrenda, Pontedeva, Quintela de Leirado, Ramirás, Verea. Terra de Lemos A Pobra de Brollón, Bóveda, Monforte de Lemos, Pantón, O Saviñao, Sober. Terra de Melide Melide, Santiso, Sobrado, Toques. Terra de Soneira Camariñas, Vimianzo, Zas. Terra de Trives A Pobra de Trives, Chandrexa de Queixa, Manzaneda, San Xoán de Río. Valdeorras A Rúa, A Veiga, Carballeda de Valdeorras, Larouco, Petín, Rubiá, O Barco de Valdeorras, O Bolo, Vilamartín de Valdeorras. Verín Castrelo do Val, Cualedro, Laza, Monterrei, Oímbra, Riós, Verín, Vilardevós. Viana A Gudiña, A Mezquita, Viana do Bolo, Vilariño de Conso. Vigo Baiona, Fornelos de Montes, Gondomar, Mos, Nigrán, O Porriño, Pazos de Borbén, Redondela, Salceda de Caselas, Soutomaior, Vigo. Xallas Mazaricos, Santa Comba.

20.3 Concellos e xentilicios A Arnoia arnoiao, -á A Baña bañense A Bola bolense A Cañiza cañicense A Capela capelán, -á A Coruña coruñés, -esa / brigantino, -ina / herculino, -ina A Estrada estradense A Fonsagrada fonsagradino, -ina / brañego, -ega A Guarda guardés, -esa A Gudiña gudiñao, -á A Illa de Arousa illeu / illeiro, -eira / insular / arousán, -á A Lama lamense A Laracha larachés, -esa A Merca merquense A Mezquita mesquités, -esa

164 Compendios | Topónimos A Pastoriza pastoricense A Peroxa peroxense A Pobra de Brollón pobrense A Pobra de Trives trivés, -esa A Pobra do Caramiñal pobrense A Pontenova pontenovés, -esa A Rúa rués, -esa A Teixeira teixeirés, -esa A Veiga veiguense Abadín abadinense Abegondo abegondense Agolada agolense Alfoz alfocés, -esa Allariz allaricense / alaricano, -ana Ames amesán, -á Amoeiro amoeirés, -esa Antas de Ulla ulloa Aranga arangués, -esa Arbo arbense Ares aresán, -á Arteixo arteixán, -á Arzúa arzuán, -á As Neves nevense As Nogais noguense As Pontes de García pontés, -esa Rodríguez As Somozas somocense Avión avionense Baiona baionés, -esa Baleira baleirense Baltar baltoreiro,-eira Bande bandés, -esa / banduense Baños de Molgas molguenses Baralla barallense Barbadás barbadés, -esa Barreiros barreirense Barro barrés, -esa / barrense Beade beadés, -esa Beariz bearicense Becerreá becerreense Begonte begontino, -ina Bergondo bergondés, -esa Betanzos betanceiro, -eira / brigantino, -ina Boborás boborense Boimorto boimortense Boiro boirense Boqueixón boqueixonés, -esa / boqueixán, -á Bóveda bovedense Brión brionés, -esa / maïán, -á Bueu buenense Burela burelao, -á / burelense Cabana de Bergantiños cabanés, -esa / cabanense Cabanas cabanés, -esa / cabanense

Compendios | Topónimos 165 Caldas de Reis caldense Calvos de Randín randinense Camariñas camariñán, -á / camariñés, -esa Cambados cambadés, -esa / choqueiro, -eira Cambre cambrés, -esa Campo Lameiro campolameirán, -á Cangas cangués, -esa Carballeda de Avia aviao, -á Carballeda de Valdeorras valdeorrés, -esa Carballedo carballedés, -esa Carballo carballés, -esa Cariño cariñés, -esa Carnota carnotán, -á Carral carralés, -esa Cartelle cartellés, -esa Castrelo de Miño miñense Castrelo do Val valense Castro Caldelas caldelao, -á / caldelán, -á Castro de Rei castrexo, -exa Castroverde castroverdense Catoira catoirense Cedeira cedeirense Cee ceense Celanova celanovés, -esa Cenlle cenllés, -esa Cerceda cercedense Cerdedo cerdedense Cerdido cerdidense Cervantes cervantego, -ega Cervo cervense Cesuras cesurán, -á Coirós coirense Coles colense Corcubión corcubionés, -esa Coristanco coristanqués, -esa Cortegada cortegao, -á / cortegadense Cospeito cospeitense Cotobade cotobadés, -esa Covelo covelense Crecente crecentense Cualedro cuadrelao, -á Culleredo cullerdense Cuntis cuntiense Curtis curtiense Chandrexa de Queixa chandrexao, -á Chantada chantadino, -ina Dodro dodrense Dozón castrexo, -exa / castrense Dumbría dumbriés, -esa Entrimo entrimés, -esa Esgos esgosence Fene fenés, -esa Ferrol ferrolán, -á / departamental

166 Compendios | Topónimos Fisterra fisterrán, -á Folgoso do Courel courelao, -á Forcarei forcaricense Fornelos de Montes fornelense Foz focego, -ega / focense Frades fradense Friol friolés, -esa Gomesende gomesendés, -esa Gondomar gondomareño, -eña Guitiriz guitiricense Guntín guntinés, -esa Irixoa irixoés, -esa Lalín lalinense Láncara lancarao, -á Larouco laroucao, -á Laxe laxense Laza lacense Leiro leirensés, -esa / leirés, -esa Lobeira lobeirán, -á Lobios lobiense Lourenzá laurentino, -ina Lousame lousamián, -á Lugo lugués, -esa / lucense Maceda macedao, -á Malpica de Bergantiños malpicán, -á Manzaneda manzanedense Mañón mañonés, -esa Marín marinense Maside masidao, -á Mazaricos mazaricán, -á Meaño meañés, -esa Meira meirao, -á / meirego, -ega / meirense Meis meisiño, -iña / meisense Melide melidao, -á / melidense Melón melonés, -esa Mesía mesiense Miño miñense Moaña moañés, -esa Moeche modestino, -ina Mondariz mondaricense Mondariz-Balneario mondaricense Mondoñedo mindoniense Monfero monferés, -esa Monforte de Lemos monfortino, -ina Montederramo montederramés, -esa Monterrei montederrense Monterroso monterrosino, -ina Moraña morañés, -esa Mos mosense Mugardos mugardés, -esa Muíños muiñense Muras muresán, -á Muros muradán, -á

Compendios | Topónimos 167 Muxía muxián, -á Narón naronés, -esa Navia de Suarna naviego, -ega Neda nedense Negreira negreirés, -esa / nicrariense Negueira de Muñiz negueirés, -esa Nigrán nigranés, -esa Nogueira de Ramuín ramuinense Noia noiés, -esa O Barco de Valdeorras barquense / valdeorrés, -esa O Bolo bolés, -esa O Carballiño carballiñés, -esa / carballinense O Corgo corgués, -esa (Lugo) O Grove groveiro, -eira / grovense / meco O Incio inciense O Irixo irixense O Páramo paramés, -esa O Pereiro de Aguiar pereirense O Pino pinense O Porriño porriñés, -esa O Rosal rosalés, -esa O Saviñao saviñádigo, -iga O Valadouro valadourés, -esa O Vicedo vicedense Oia oiense Oímbra oimbrao, -á Oleiros oleirense Ordes ordense Oroso orosán, -á Ortigueira ortigueirés, -esa / ortigueirán, -á / urticariense Os Blancos blanquense Ourense ourensán, -á / auriense Ourol ourolés, -esa Outeiro de Rei outeirán, -á Outes outiense Oza dos Ríos ocense Paderne padernés, -esa Paderne de Allariz padernés, -esa Padrenda padrendés, -esa Padrón padronés, -esa / iriense Palas de Rei palense Pantón pantonés, -esa Parada de Sil silense Paradela paradelense Pazos de Borbén pacense Pedrafita do Cebreiro cebreirego, -ega Petín petinés, -esa Piñor piñorense Poio poiense Pol polense Ponte Caldelas pontecaldelán, -á / caldelán, -á Ponteareas ponteareán, -á Ponteceso pontecesán, -á

168 Compendios | Topónimos Pontecesures cesureño, -eña Pontedeume pontedeumés, -esa / eumés, -esa Pontedeva pontedevés, -ensa Pontevedra pontevedrés, -esa / lerense / teucrino, -ina / teucro, -a Porqueira porqueirés, -esa Portas portense Porto do Son sonense Portomarín portomarinense Punxín punxinés, -esa Quintela de Leirado quintelán, -á Quiroga quirogués, -esa Rábade rabadense Rairiz de Veiga veiguense Ramirás ramirense Redondela redondelán, -á Rianxo rianxeiro, -eira Ribadavia ribadaviense Ribadeo ribadense Ribadumia ribadumiense Ribas de Sil ribasilense Ribeira de Piquín ribeirego, -ega Ribeira ribeirán, -á / ribeirense Riós riense Riotorto riotortense Rodeiro rodeirense Rois roisense Rubiá rubiao, -á Sada sadés, -esa / sadense Salceda de Caselas salcedense Salvaterra de Miño salvaterrense Samos samonense Santo Amaro amarense San Cibrao das Viñas cibrense San Cristovo de Cea ceés, -esa San Sadurniño sadurniñense San Xoán de Río riés, -esa Sandiás sandiao, -á Santa Comba santacombés, -esa / xalleiro, -eira Santiago santiagués, -esa / compostelán, -á Santiso santisés, -esa Sanxenxo sanxenxino, -ina Sarreaus sarreaus Sarria sarriao, -á Silleda silledense Sober soberino, -ina Sobrado sobradés, -esa Soutomaior soutomaiorense Taboada taboadés, -esa Taboadela taboadelense Teo teense Toén toenés, -esa Tomiño tomiñés, -esa Toques toquense

Compendios | Topónimos 169 Tordoia tordoiense Touro tourense Trabada trabadés, -esa Trasmiras trasmireño, -eña Trazo tracense Triacastela triacastelao, -á Tui tudense Val do Dubra dubrés, -esa / valdubrés, -esa Valdoviño valdoviñés, -esa Valga valgués, -esa Vedra vedrés, -esa / vedrense Verea vereense Verín verinés, -esa / verinense Viana do Bolo vianés, -esa Vigo vigués, -esa / olívico, -ica Vila de Cruces cruceño, -eña Vilaboa vilaboés, -esa Vilagarcía de Arousa vilagarcián, -á / arousán, -á Vilalba vilalbés, esa / chairego, -ega Vilamarín vilamarinés, -esa Vilamartín de Valdeorras vilamartinés, -esa / valdeorrés, -esa Vilanova de Arousa vilanovés, -esa / arousán, -á Vilar de Barrio barriés, -esa Vilar de Santos vilasantés, -esa Vilardevós vilardexense Vilariño de Conso vilariñés, -esa Vilarmaior vilarmaiorés, -esa Vilasantar vilasantarés, -esa Vimianzo vimiancés, -esa Viveiro viveirés, -esa / viveirense / vivariense Xermade xermadés, -esa Xinzo de Limia limiao, -á / limego, -ega Xove xovense Xunqueira de Ambía xunqueirao, -á Xunqueira de Espadanedo xunqueirao, -á Zas zaense

20.4 Comunidades e provincias españolas

Comunidade Provincia Capital Andalucía Almería Almería Cádiz Cádiz Córdoba Córdoba Granada Granada Huelva Huelva Xaén Xaén Málaga Málaga Sevilla Sevilla Aragón Huesca Huesca Teruel Teruel Zaragoza Zaragoza Principado de Asturias Asturias Oviedo / Uviéu Illas Baleares Illas Baleares Palma de Mallorca

170 Compendios | Topónimos Canarias Palmas, As Palmas de Gran Canaria, As Santa Cruz de Tenerife Santa Cruz de Tenerife Cantabria Cantabria Santander Castela e León Ávila Ávila Burgos Burgos León León Palencia Palencia Salamanca Salamanca Segovia Segovia Soria Soria Valladolid Valladolid Zamora Zamora Castela-A Mancha Albacete Albacete Cidade Real Cidade Real Cuenca Cuenca Guadalaxara Guadalaxara Toledo Toledo Cataluña Barcelona Barcelona Xirona Xirona Lleida Lleida Tarragona Tarragona Comunidade Valenciana Alacante Alacante Castellón da Plana Castellón da Plana Valencia Valencia Estremadura Badaxoz Badaxoz Cáceres Cáceres Comunidade de Madrid Madrid Madrid Rexión de Murcia Murcia Murcia Comunidade Foral de Navarra Navarra Iruña / Pamplona País Vasco Guipúscoa Donostia / San Sebastián Biscaia Bilbo / Bilbao Álava Vitoria / Gasteiz A Rioxa Rioxa, A Logroño

20.5 Estados membros da Unión Europea

Alemaña Estonia Luxemburgo Austria Finlandia Malta Bélxica Francia Países Baixos Bulgaria Grecia Polonia Chipre Hungría Portugal Dinamarca Irlanda Reino Unido España Italia República Checa Eslovaquia Letonia Romanía Eslovenia Lituania Suecia

Compendios | Topónimos 171 20.6 Outros estados próximos á Unión Europea

Albania Moldavia San Marino Andorra Mónaco Servia Bielorrusia Montenegro Suíza Bosnia-Hercegovina Noruega Turquía Croacia República de Macedonia Ucrania Liechtenstein Rusia Vaticano

172 Compendios | Topónimos 21 Falsos amigos

21.1 Castelán - galego ESPAÑOL equivalente galego GALEGO equivalente español abonar fertilizar abonar abonar (se), subscribir (se) ano ano ano año año ano año cordero berro agrón berro grito, alarido chocar bater, esnafrar(se) chocar empollar costas custos costas espalda cuello pescozo coello conejo encuesta enquisa, encosta cuesta, ladera experto experto, perito esperto despierto halagar afagar alagar inundar jornal xornal, salario xornal periódico juro (v. jurar) xuro xuro interés (bancario) luego despois, logo logo de inmediato niño neno niño nido pegada colada, pegada pegada huella polvo po polbo pulpo presa detida, presa présa prisa prestar deixar, prestar prestar sentar bien rabo rabo ravo rábano rancho facenda, rancho rancho cerdo reparar arranxar, amañar reparar darse cuenta de roca rocha roca rueca rojo vermello roxo color rojizo (pero no rojo) rubio louro rubio pelirrojo seta cogomelo seita secta sueño sono (ganas de durmir) sono sueño soño (ensoñación) soño sueño tirar guindar, tirar tirar sacar toro touro toro tronco de árbol tuerto chosco torto torcido vaga preguiceira vaga ola de gran tamaño, oleaje valla valado valla (v. valer) valga

Compendios | Falsos amigos 173 21.2 Inglés - galego INGLÉS TRADUCIÓN ERRÓNEA TRADUCIÓN CORRECTA affront afrontar ofender agenda axenda orde do día alleged alegado pretendido, suposto ancient ancián antigo animadversion animadversión crítica severa apologise facer apoloxía desculparse attend atender asistir blank branco baleiro, en branco calibre calibre (instrumento) habelencia, habilidade cipher cifra Código cluster claustro grupo colloquium coloquio seminario (longo), curso, congreso concede conceder admitir conference conferencia xuntanza consider considerar ter en conta current corrente moderno devolution devolución delegación de poderes, autonomía domestic doméstico nacional, interior educated educado instruído, culto evoke evocar producir, provocar expectation expectación espera, agarda foundationer fundador bolseiro governess gobernadora institutriz gratuity gratuidade propina guard gardar protexer, vixiar improvable improbábel mellorábel large largo grande luxury luxuria luxo material material tea matriculate matricular matricularse na universidade measure mesura medida motto moto lema note nota billete official oficial funcionario do Estado physician físico médico professor profesor catedrático qualification cualificación 1. reserva 2. estudo, formación realise realizar darse de conta, decatarse recollect colleitar lembrar register rexistrar certificar relevant relevante pertinente, axeitado resolve resolver decidir rubric rúbrica encabezamento, epígrafe solicitude solicitude preocupación suburb suburbio zona residencial traduce traducir calumniar voluble volúbel locuaz

174 Compendios | Falsos amigos 22 Calendario de festas de Santiago

22.1 Festas parroquiais

Xaneiro Febreiro 7 San Xulián Parroquia de Carballal 2 San Brais Parroquia de Varciela 22 San Vicente Barrio de Marantes 28 San Lázaro Parroquia de San Lázaro Marzo Abril 25 San Marcos Parroquia de Bando 27 Santa Lucía Barrio de Figueiras 29 San Pedro Mártir Belvís Maio Xuño 1 San Miguel de Roxos Barrio de 13 Santo Antonio Barrio da Gracia e Villestro parroquias de Fontiñas, Bando e 4 Santa Lucía Barrio de Sabugueira e Castiñeiriño na parroquia de Eixo 23 e 24 San Xoán Barrios de Almáciga, As 9 ao 11 San Antonio e San Xosé Parroquia de Cancelas, Cruceiro da Coruña, San Marrozos Pedro, San Lourenzo, San Xoán de 13 Virxe de Fátima Parroquia de Fecha, Villestro e Vista Alegre Castiñeiriño 26 e 27 San Paio Sabugueira 29 e 30 San Mauro Barrio de Vidán 28 e 29 San Pedro Parroquias de Busto e San 30 San Fernando Barrio de San Fernando Xoán de Fecha no Ensanche 29 e 30 Santísimo Sacramento Lugar de 30 A Foliada Barrio de San Pedro Busto Corpus Christi Parroquia de César Xullo Agosto 6 San Caralampio Barrio de Vista 2 e 3 San Fiz Amio, na parroquia de San Alegre Lázaro 10 e 11 San Cristovo Parroquia de Enfesta 6 ao 8 Divino Salvador Vidán 10 ao 12 San Cristovo Parroquia de Eixo 8 ao 10 A Mercede Parroquia de Conxo 18 Santa Mariña Verdía 14 e 15 Nosa Señora Parroquias de Grixoa, 25 Santiago Apóstolo Marrozos e Villestro 15 e 16 San Lázaro Barrio de San Lázaro 15 ao 17 San Roque e o Carme Parroquias de Figueiras e Marrozos 15 Santa María Parroquia de César 15 ao 17 Santa María a Maior e Real do Sar Barrio do Sar 16 San Roque Grixoa 16 San Roque e Santo Antonio Parroquia de César 17 O Santísimo Barrio de Marrozos 17 O Carme Parroquia de César 29 O Rosario Parroquia de Aríns 30 O Carme Parroquia de César e de Aríns 31 Divina Pastora Barrio de Almáciga 31 O Sacramento Parroquia de Varciela 31 San Roque Laraño 31 San Sebastián A Rocha, parroquia de Conxo 31 Santo Isidro Parroquia de Aríns

Compendios | Calendario de festas de Santiago 175 Setembro Outubro 1 Perpetuo Socorro Casas Novas 12 O Rosario Parroquia do Carballal 2 San Roque Barrio da Peregrina 7 e 8 A Peregrina e o Sacramento Barrio da Peregrina 8 Virxe da Guadalupe Barrio da Guadalupe 8 Virxe das Angustias Marantes 13 Santa Cristina de Fecha Barrio de Santa Cristina 14 Nosa Señora de Belén Vite 14 Virxe da Ermida Ermida de Eixo e Uceira 16 Santa Eufemia Parroquia de Varciela 17 San Serapio Parroquia de Conxo 20 e 21 Nosa Señora da Gracia Barrio de San Caetano 26 ao 29 San Miguel Cruceiro da Coruña 26 e 27 Santa Cristina Barrio de Nemenzo 28 San Campio Parroquia de César Novembro Decembro 11 San Martiño Parroquias de Aríns e 11 Santa Olalla Parroquia de Bando Laraño e barrios das Cancelas, San Pedro, Viso e Vista Alegre 30 Santo Andrés Parroquia de Varciela

176 Compendios | Calendario de festas de Santiago 23 Bibliografía

Álvarez Blanco, R. | X. Xove (2002): Gramática da lingua galega. Vigo: Galaxia.

Ajuntament de Mataró (2001): Manual d’estil. Mataró: Ajuntament de Mataró.

Universidade de Vigo (2003): Lingua galega. Criterios lingüísticos. Vigo: Universidade de Vigo.

Universidade de Vigo (2003): Lingua galega. Dúbidas lingüísticas. Vigo: Universidade de Vigo.

Cervera Rodríguez, A. | G. García Hernández (2006): Saber escribir. Madrid: Aguilar.

Consello da Avogacía Galega (2003): Formularios básicos de procedemento xudicial en lingua galega. [cedé] Santiago de Compostela: Consello da Avogacía Galega.

Díaz Abraira, C. | X. García Cancela (1991): Manual de linguaxe administrativa. Santiago de Compostela: Escola Galega de Administración Pública.

Diéguez Diéguez, C. | S. Domínguez Portela | B. López Gómez [et al.] (2005): «Maiúsculas e minúsculas. Criterios de uso». En Álvarez Blanco, R. | H. Monteagudo Romero: Norma lingüística e variación. Santiago de Compostela: ilg | Consello da Cultura Galega.

Dosil López, B. | X. Riveiro Costa (2004): Dicionario de ortografía da lingua galega. A Coruña: Galinova.

Fernández Salgado, B. (dir.) (2004): Dicionario Galaxia de usos e dificultades da lingua galega. Vigo: Galaxia.

Feixó Cid, X. (2002): Ortografía e estilo da lingua galega. Vigo: Cumio.

Feixó Cid, X. (2004): Gramática da lingua galega. Síntese práctica. Vigo: Xerais.

Feixó Cid, X. (2006): Dicionario otográfico da lingua galega. Vigo: Xerais. Freixeiro Mato, X. R. (1999-2003): Gramática da lingua galega. [4 vols.]. Vigo: A Nosa Terra.

Gómez Torres, C. (2002): Orientacións para o uso dos signos de puntuación. A Coruña: Baía.

González Rei, B. (2004): Ortografía da lingua galega. A Coruña: Galinova. Hermida Gulías, C. (2001): Gramática práctica. Morfosintaxe. Santiago de Compostela: Sotelo Blanco.

López Taboada, C. | C. M. Romero Lado | M. Leobalde García (1999): Curso de linguaxe administrativa. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia.

Martínez de Sousa, J. (2000): Manual de estilo de la lengua española. Xixó: Trea.

Martínez de Sousa, J. (2004): Ortografía y ortotipografía del español actual. Xixó: Trea.

Martínez de Sousa, J. (2007): Diccionario de uso de las mayúsculas y minúsculas. Xixó: Trea.

Bibliografía 177 Mascato, A. (dir.) (2003): Atlas xeográfico Cumio de Galicia e do mundo. Vigo: Cumio.

Medina Guerra, A. M. (coord.) (2002): Manual de lenguaje administrativo no sexista. Málaga: Ayuntamiento de Málaga.

Méndez Álvarez, M. X. (2004): Ortografía da lingua galega. Descrición, regras e ditados. Vigo: Xerais.

Ministerio de Administracións Públicas (1994): Manual de documentos administrativos: Madrid. Tecnos.

Pena, X. A. (2001): Dicionario Cumio de expresións e frases feitas castelán-galego. Vigo: Cumio.

Presidencia da República de Brasil (2002): Manual de redacção da Presidência da República. Brasilia: Presidencia da República de Brasil.

Real Academia Galega | Instituto da Lingua Galega (1991): Léxico administrativo castelán-galego. Santiago de Compostela: ilg|rag.

Real Academia Galega | Instituto da Lingua Galega (2003): Normas ortográficas e morfolóxicas do idioma galego. Santiago de Compostela: ilg|rag.

Real Academia Galega | Instituto da Lingua Galega (2004): Vocabulario ortográfico da lingua galega. Santiago de Compostela: ilg|rag.

Real Academia Galega (1997): Dicionario da Real Academia Galega. A Coruña: rag.

Reverso SL (2005): Curso de actualización da lingua e da linguaxe administrativa galegas. Santiago de Compostela: Escola Galega de Administración Pública.

Reverso SL (2005): Curso de redacción de comunicación empresarial. Santiago de Compostela: Reverso SL.

Reverso SL (2006): Curso de redacción de documentos administrativos e empresariais. Santiago de Compostela: Reverso SL.

Rico Verea, M. | X. Sánchez Puga (coords.) (2004): Manual básico de documentación administrativa. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia.

Núñez Singala, M. (coord.) (1997): Mellorando os servizos. [2 vols.]. Universidade de Santiago de Compostela.

Servei de Llengua Catalana (1992): Proposta d’us de majúscules i minúscules. Barcelona: Universidat de Barcelona.

Servitje i Riera, A. (1996): Llibre d’estil de la Universitat Pompeu Fabra. Barcelona: Universitat Pompeu Fabra.

Servizo Galego de Igualdade (2001): Recomendacións para unha linguaxe non discriminatoria na administración pública. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia.

Unión Europea (?): Código de redacção interinstitucional. Bruxelas. Unión Europea.

Xunta de Galicia (2003): Nomenclátor de Galicia. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia.

178 Bibliografía 23 Índice de contidos

1 Acentuación...... 7 1.1 Regras xerais...... 7 1.1.1 Palabras polisílabas...... 7 1.1.2 Palabras monosílabas...... 7 1.1.3 Palabras compostas...... 7 1.1.4 Adverbios rematados en -mente...... 8 1.1.5 Pronomes interrogativos e exclamativos...... 8 1.1.6 Latinismos e estranxeirismos...... 8 1.1.7 Acentuación de ditongos e tritongos...... 8 1.1.8 Acentuación de i e u en hiato...... 8 1.1.9 Acentuación diacrítica...... 9

2 Alteracións gráficas frecuentes...... 10 2.1 b e v...... 10 2.2 h dubidosa...... 12 2.3 s e x...... 13 2.4 m, n e ñ...... 13

3 Xénero e número: casos dubidosos...... 16 3.1 O xénero...... 16 3.2 Pautas de uso...... 16 3.3 Principais problemas...... 17 3.4 O número...... 18 3.4.1 Regras de formación de plural...... 18

4 Os tratamentos protocolarios...... 19 4.1 Relación de tratamentos protocolarios...... 19

5 Uso de maiúsculas e minúsculas...... 23 5.1 Xeneralidades...... 23 5.2 Regras de uso...... 24 5.2.1 Función demarcativa...... 24 5.2.2 Función distintiva...... 25

6 Recursos tipográficos diacríticos...... 36 6.1 Criterios de utilización da redonda, cursiva, das comiñas e da negra...... 36 6.2 Usos das versaletas...... 38

7 Abreviación...... 39 7.1 A abreviatura...... 39 7.1.1 Consideracións xerais...... 39 7.1.2 Listaxe de abreviaturas...... 39 7.2 A sigla...... 46 7.2.1 Consideracións xerais...... 46 7.2.2 Listaxe de siglas e acrónimos de uso común...... 46

Índice de contidos 179 7.3 O símbolo...... 64 7.3.1 Consideracións xerais...... 64 7.3.2 Listaxe de símbolos de uso común...... 64 7.4 O acrónimo...... 68

8 Escrita dos números...... 69 8.1 Escríbense en letras...... 69 8.2 Escríbense en cifras arábigas...... 69

9 Expresión de tempo e de espazo...... 71 9.1 Expresións de tempo...... 71 9.1.1 A hora...... 71 9.1.2 O día...... 71 9.1.3 Os meses...... 71 9.1.4 As estacións...... 71 9.1.5 Os anos...... 72 9.1.6 Os séculos...... 72 9.2 Expresións de espazo...... 72

10 A linguaxe non-sexista...... 73 10.1 Sexismo lingüístico...... 73 10.1.1 Emprego das dúas formas: masculina e feminina...... 73 10.1.2 Uso de xenéricos reais...... 74 10.1.3 O emprego de barras...... 74 10.2 Sexismo social...... 74

11 Tradución dos nomes doutras linguas...... 75 11.1 Non se traducen...... 75 11.2 Si se traducen...... 76

12 Os signos de puntuación...... 78 12.1 A coma...... 78 12.1.1 Uso...... 78 12.2 O punto...... 79 12.2.1 Uso...... 79 12.2.2 Nunca debe usarse...... 80 12.3 Os dous puntos...... 80 12.3.1 Uso...... 80 12.3.2 Nunca debe usarse...... 81 12.4 O punto e coma...... 81 12.4.1 Uso...... 81 12.5 Os puntos suspensivos...... 81 12.5.1 Uso...... 81 12.6 Os signos auxiliares...... 82 12.6.1 A paréntese...... 82 12.6.2 O guión...... 82

13 Sintaxe...... 83 13.1 Problemas na construción de frases...... 83 13.1.1 Concordancia...... 83 13.1.2 A expresión da obriga...... 85 13.1.3 Construcións con xerundio: casos conflitivos...... 85 13.1.4 Construcións con infinitivo: casos conflitivos...... 86 13.1.5 Prégolles consideren : a ausencia de que nas oracións subordinadas...... 86 13.1.6 Foi escrito por…: a pasiva con suxeito expreso...... 86 13.1.7 Colocación do pronome...... 87 13.1.8 O uso incorrecto de mesmo...... 88 13.1.9 Sen motivo algún: uso incorrecto de algún...... 88

180 Índice de contidos 14 Manual de documentos administrativos...... 89 14.1 Criterios de selección de documentos...... 89 14.2 A elaboración dos modelos. Criterios que se seguiron...... 90 14.3 Os documentos administrativos. Criterio clasificatorio...... 90 14.4 Inventario de documentos municipais...... 91 14.5 Documentos de decisión...... 91 14.6 Documentos de transmisión...... 102 14.7 Documentos de xuízo...... 123 14.8 Documentos da cidadanía...... 126

15 Regras xerais para redactar unha referencia bibliográfica...... 130 15.1 Orde das citas...... 130 15.2 Puntuación...... 130 15.3 Regras xerais...... 130 15.3.1 Autoría...... 130 15.3.2 Ano de publicación...... 131 15.3.3 Título...... 131 15.3.4 Lugar de publicación...... 131 15.3.5 Entidade que publica...... 131 15.3.6 Documentos electrónicos...... 132

16 Mudanzas normativas de interese...... 133

17 Erros léxicos frecuentes...... 135

18 Léxico xurídico e administrativo...... 143

19 Locucións latinas...... 191

20 Topónimos...... 200 20.1 Parroquias e lugares de Santiago...... 200 20.2 Comarcas de Galiza...... 204 20.3 Concellos e xentilicios...... 205 20.4 Comunidades e provincias españolas...... 211 20.5 Estados membros da Unión Europea...... 212 20.6 Outros estados próximos á Unión Europea...... 213

21 Falsos amigos ...... 214 21.1 Castelán - galego...... 214 21.2 Inglés - galego...... 215

22 Calendario de festas de Santiago...... 216 22.1 Festas parroquiais ...... 216

23 Bibliografía...... 218

Índice de contidos 181