DOCSLIB.ORG

Dzieje Unii Jagiellońskiej Tom Ii W Xvi Wieku Dzieje Unii Jagiellońskiej Instytut Historyczny Uniwersytetu Warszawskiego

Total Page：16

File Type：pdf, Size：1020Kb

Download full-text PDF Read full-text
Dzieje Unii Jagiellońskiej Tom Ii W Xvi Wieku Dzieje Unii Jagiellońskiej Instytut Historyczny Uniwersytetu Warszawskiego KLASYCY HISTORIOGRAFII WARSZAWSKIEJ Oskar Halecki DZIEJE UNII JAGIELLOŃSKIEJ TOM II W XVI WIEKU DZIEJE UNII JAGIELLOŃSKIEJ INSTYTUT HISTORYCZNY UNIWERSYTETU WARSZAWSKIEGO KLASYCY HISTORIOGRAFII WARSZAWSKIEJ Komitet redakcyjny: Katarzyna Błachowska, Marek A. Janicki, Małgorzata Karpińska (przewodnicząca), Krystyna Stebnicka, Piotr Węcowski OSKAR HALECKI DZIEJE UNII JAGIELLOŃSKIEJ TO M II W XVI WIEKU O pracow ała Katarzyna Błachowska Wydawnictwo Neriton Warszawa 2013 Redakcja i korekty Piotr Kardasiński-Bunalski Opracowanie graficzne i projekt okładki Karol Górski Fundacja Naukowa Otwarte Historie Krakowskie Przedmieście 26/28, 00-927 Warszawa www.otwartehistorie.pl [email protected] © Copyright by Polska Akademia Umiejętności © Copyright by Instytut Historyczny Uniwersytetu Warszawskiego © Copyright by Wydawnictwo Neriton ISBN 978-83-7543-277-0 Wydawnictwo Neriton Reprint wydania I, rozszerzony, Warszawa 2013 Rynek Starego Miasta 29/31 pok. 33, 00-272 Warszawa neriton@ ihpan.edu.pl, www.neriton.apnet.pl Druk i oprawa Fabryka Druku OSKAR HALECKI DZIEJE UNII JAGIELLOŃSKIEJ TOM II W XVI WIEKU KRAKÓW AKADEMIA UMIEJĘTNOŚCI NAKŁADEM FUNDUSZU NESTORA BUCEWICZA SKŁAD GŁÓWNY W KSIĘGARNI G. GEBETHNERA I SP. W KRAKOWIE, OEBETHNERA I WOLFFA W WARSZAWIE, ORAZ W POZNANIU, RYCERSKA 17. 1919. Kraków. — Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego pod zarządem Józefa Filipowskiego. Spis treści Il-go tomu. CZĘŚĆ IV. Okres Zygmuntowski 1500—1568 s. 1— 247. 1. Unia piotrkowsko-mielnicka z r. 150l I jej zerw anie w r. 150 6 s. 1 —39. Położenie polityczne koło r. 1500 s. 1—5; elekcya Aleksandra w Polsce s. 6 - 9; akty unii piotrkow s ko-mie lnickiej: ich geneza s. 10—11, treść s. 12-14 i prawomocność s. 14—18; Polska wobec w ojny z Moskwą s. 19—22 i pokoju z r. 1503 s. 23—25; w alka stronnictw na Litwie s. 25—26; dynastya wobec Unii s. 27—30; spór o rewersaíy Litwinów s, 31—36; śmierć Aleksandra i elekcya Zygmunta I s. 37—39. 2. Powstanie Glińskiego i walka o Smoleńsk 1507—1522 s. 40—74. Plan w ojny z Moskwą s. 40—44; powstanie Glińskiego i pierwsza wojna z Moskwą s. 44—48; kw estya wspólnej obrony kresowej i odnowienia Unii s. 49—54; projekt umowy polsko-litewskiej z r. 1512 i projekt reform y wojskowej s. 54— 58; Polska wobec drugiej wojny z Moskwą: początki w r. 1513 s. 58—60, Smoleńsk i Orsza s. 61—65; Litwa a kon­ gres wiedeński s. 65—66; rozluźnienie stosunków polsko-litew- skich s. 67—69; L itw a wobec w ojny pruskiej s. 70—72; rozejm z Moskwą s. 73 — 74, 3. Unia a su k cesy a 1522—1548 s. 74—114. Elekcya litewska Zygmunta Augusta s. 74—77; wzrost separatyzmu litewskiego s. 77—82; wspólna obrona kresowa s. 82—83; elekcya polska Zygmunta Augusta s. 84 — 86; Litwa wobec wojny wołoskiej s. 87—90; Polska wobec trzeciej wojny moskiewskiej s. 91—95; początki ruchu egzekucyjnego, a spraw a Unii na sejm ach z lat 1538—1543 s. 96—103; oddanie zarządu Litwy Zygmuntowi Augustowi s. 104 — 108; jego rządy litew skie s. 109 — 114. IV 4. Unia a walka o egzekucyę 1548—1562 s. 114—157. Sprawa Unii na sejmach: r. 1548 s. 114 — 119, r. 1550 s. 120—125, r. 1552 s. 125—128; Polska wobec niebezpieczeństwa m oskiewskiego w r. 1553/5 s. 129—133 i spraw y inflanckiej w r. 1556/7 s. 134—136; sejm z r. 1558/9 s. 137—142; Polska wobec przyłączenia Inflant s. 142—147; poselstwo szlachty pol­ skiej w Wilnie w r. 1562 s. 148—150, oraz jego skutki: pe- tycya w itebska s. 151—155 i zw rot w stanow isku króla s. 155 — 157. 5. W przeddzień unii lubelskiej 1563—1568 s. 157— 222. Sejm piotrkowski r. 1562/3 i upadek Połocka s. 157-163; król na Litwie s. 164—166; rokowania na sejmie warszaw­ skim r. 1563/4: delegacya litewska i jej instrukcya s. 166—170, pierw szy okres obrad do 1 lutego s. 171—180, po zwycięstwie nad Ułą s. 181—184, deklaracya królewska i reces s. 185—190, po sejmie s. 191 — 192; rokowania bielskie s. 193 — 196 i par- czowskie s. 197-199; praca przygotowawcza króla na Litwie i w Polsce s. 199-202; sejm piotrkowski r. 1565 wobec Litwy s. 202—206; geneza i znaczenie sejmu wileńskiego z r. 1565/6 s. 207—210; rokowania lubelsko brzeskie r. 1566 s. 210— 217; niebezpieczeństwo moskiewskie i zwołanie sejmu wspólnego s. 218—222. 6. Recepcya ustroju polskiego przez w. księstwo litewskie s. 222—247. Znaczenie assymilacyi ustrojowej i jej przeszkody s. 222—226; upodobnienie ustroju terytoryalnego s. 227—231; walka z prze­ wagą możnowładztwa na Litwie: w zakresie skarbowo- wojskowym s. 232 — 236, w sądownictwie s. 236—239 i w sejmie s. 240—242; druga redakcya statutu, jej geneza s. 242—244 i znaczenie s. 245—247. C Z ĘŚC V. Unia lubelska z r. 1569 s. 248— 353. 1. Obrady przygotowawcze i ich zerwanie s. 248—275. Przed sejmem: charakterystyka ogólna s. 248-250, przygo­ towania w Polsce i na Litwie s. 251—254, zjazd wohyński i na­ rady przedsejmowe s. 255—256; pierwsze dyskusye (do 12 lutego) s. 257-264; obustronne projekty unii s. 266—268; plan pośred­ nictwa królewskiego s. 269—272; wyjazd Litwinów s. 273—275. 2. Wcielenie Podlasia i Rusi południowej s. 275 — 317. Projekt inkorporacyi s. 275—278 i pierwsze zabiegi na sejmie s. 279—283; opracowanie aktu unii z 24 marca s. 284— 290; stanowisko ziem wcielonych s. 291 — 293; zjazd wileński i jego postanowienia s. 293—298; poselstwo Jana Chodkiewicza V s. 298—303; nowe terminy dla Podlasian s. 303—304; »egzeku- cya« z 2 maja i jej skutki s. 305—306; ostatnie terminy i złoże­ nie przysiąg przez Podlasian i Wołynian s. 307—309; rozszerze­ nie inkorporacyi na Kijowszczyznę s. 310-313; ostatnie pro­ testy Litwy s. 313—316; dokonanie inkorporacyi i ich skutki s. 316—317. 3. Zaw arcie Unii s. 317—339. Przyczyny ustępstwa Litwinów s. 317—320; ostatnie roko­ wania; projekt litewski s. 320—323, projekt senatu polskiego s. 324—325, ustalenie tekstu ostatecznego s. 326—329; porozu­ mienie na posiedzeniu z 28 czerwca s. 329- 334; treść aktów unii lubelskiej s. 335—337 i ich zaprzysiężenie s. 338—339. 4. „Spólna Rzeczpospolita“ s. 339—353. Istota i znaczenie unii lubelskiej s. 339 — 342; spraw a przysiąg dodatkowych a opozycya Radziwiłłowska s. 343—344; dalsze w spólne prace n a sejmie lubelskim s. 345—348; zadania przyszłości i próby ich rozwiązania w ostatnich latach Zyg­ m unta A ugusta s. 349—351, oraz w dwóch następnych wiekach s. 352- 353. Dodatek. O źródłach i literaturze s. 354—363. Indeks osób i miejscowości do I-go i I I -go tom u s. 364-385. E rrata s. 385. CZĘŚĆ IV. Okres Zygmuntowski 1500-1568. 1. Unia piotrkowsko-mielnicka z r. 1501 i jej zerwanie w r. 1506. Już w dwa lata po unii z r. 1499, zamykającej prze­ szło półwiekowy okres, w którym żaden układ prawno- państwowy między Polską a Litwą nie przyszedł do skutku, okazała się potrzeba zastąpienia jej przez unię nową, opartą na zupełnie odmiennych podstawach. Postaramy się wykazać, że ten nowy układ był prawomocny i rze­ czywiście, choć tylko na krótko, wszedł w życie; ale na­ wet bez względu na jego mniej lub więcej ścisłe wypeł­ nienie, samo pojawienie się nowej koncepcyi wzajem nego stosunku, która w porównaniu z po­ przednią oznacza nadzwyczajny postęp, ma przełomowe znaczenie w dziejach Unii. Nowy okres w tych dziejach rozpoczyna się wówczas chociażby z tego względu, że unia piotrkowsko-m ielnicka już w r. 1501 stwo­ rzyła program, na którym się oparto, rozwijając go tylko dokładniej, p rz y o s ta t e c z n e m r o z w i ą z a ­ niu całego problemu polsko-litewskiego sto­ sunku w r. 1569. Geneza tej unii domaga się tem do­ kładniejszego wyświetlenia, że dzieło z r. 1501, pierwszą O. Halecki: Dzieje Unii Jagiellońskiej, II. 2 OKRES ZYGMUNTOWSKI 1500-1568 od równo stu lat, bo od unii z r. 1401, koncepcyę tw ó r ­ czą w rozwoju współżycia Litwy z Polską, stworzyli ci sa m i z u p e łn ie lu d z ie , którzy dwa lata przedtem nie zdobyli się na nic innego, jak tylko na prawne usankcyo- nowanie faktycznego stanu rzeczy, wytworzonego za dwóch poprzednich pokoleń. Nową unię w przeciwieństwie do poprzedniej chara­ kteryzuje wielkie ustępstw o ze strony Litwinów, którzy w r. 1499 tak gładko przeprowadzili swój program, oraz dalsze ustępstwo ze strony p r z e d s ta w ic ie la d y ­ n a sty i, większe jeszcze aniżeli tamtym razem, a zwła­ szcza żadnem zastrzeżeniem nie osłabione. Te ustępstwa, a więc wogóle nowy układ, wywołały i umożliwiły różne okoliczności. Dla Litwinów decydującem było niebezpie­ czeństwo zewnętrzne. Na ich w. księcia wpływała nadto także ambicya osobista. Osiągnięcie tronu polskiego wyna­ gradzało mu odstąpienie od polityki dynastycznej, tembar- dziej, że sam nie miał potomstwa. I jednym i drugiemu zaś niezmiernie ułatwiło ich decyzyę, że p r o je k t n o w ej u n ii, prawdopodobnie wspólnie ułożony, u m ia ł sz c z ę ­ śliwie pogodzić dawne dążenia polskie do utrwalenia i zacieśnienia wzajemnego związku z równorzędnością i odrębnością w. księ­ stw a, jaką mu sami Polacy niedawno przyznali. Należy więc rozpatrzyć po kolei czynniki polityki zewnętrznej w chwili śmierci Jana Olbrachta, starania Aleksandra o następstwo po nim, a wreszcie samą treść aktu unii, ułożonego podczas jego elekcyi. Na zewnątrz jedność Polski z Litwą już koło r. 1499 zaznaczała się o wiele silniej, ani­ żeli w układzie polsko-litewskim z tego roku. Wpłynęła na to ściślejsza, niż kiedykolwiek przedtem, so­ lidarność polityczna braci jagiellońskich.
Load more

Recommended publications
  • 15Th-17Th Century) Essays on the Spread of Humanistic and Renaissance Literary (15Th-17Th Century) Edited by Giovanna Siedina
    45 BIBLIOTECA DI STUDI SLAVISTICI Giovanna Siedina Giovanna Essays on the Spread of Humanistic and Renaissance Literary Civilization in the Slavic World Civilization in the Slavic World (15th-17th Century) Civilization in the Slavic World of Humanistic and Renaissance Literary Essays on the Spread (15th-17th Century) edited by Giovanna Siedina FUP FIRENZE PRESUNIVERSITYS BIBLIOTECA DI STUDI SLAVISTICI ISSN 2612-7687 (PRINT) - ISSN 2612-7679 (ONLINE) – 45 – BIBLIOTECA DI STUDI SLAVISTICI Editor-in-Chief Laura Salmon, University of Genoa, Italy Associate editor Maria Bidovec, University of Naples L’Orientale, Italy Scientific Board Rosanna Benacchio, University of Padua, Italy Maria Cristina Bragone, University of Pavia, Italy Claudia Olivieri, University of Catania, Italy Francesca Romoli, University of Pisa, Italy Laura Rossi, University of Milan, Italy Marco Sabbatini, University of Pisa, Italy International Scientific Board Giovanna Brogi Bercoff, University of Milan, Italy Maria Giovanna Di Salvo, University of Milan, Italy Alexander Etkind, European University Institute, Italy Lazar Fleishman, Stanford University, United States Marcello Garzaniti, University of Florence, Italy Harvey Goldblatt, Yale University, United States Mark Lipoveckij, University of Colorado-Boulder , United States Jordan Ljuckanov, Bulgarian Academy of Sciences, Bulgaria Roland Marti, Saarland University, Germany Michael Moser, University of Vienna, Austria Ivo Pospíšil, Masaryk University, Czech Republic Editorial Board Giuseppe Dell’Agata, University of Pisa, Italy Essays on the Spread of Humanistic and Renaissance Literary Civilization in the Slavic World (15th-17th Century) edited by Giovanna Siedina FIRENZE UNIVERSITY PRESS 2020 Essays on the Spread of Humanistic and Renaissance Literary Civilization in the Slavic World (15th- 17th Century) / edited by Giovanna Siedina. – Firenze : Firenze University Press, 2020.
    [Show full text]
  • Praca Magisterska W Uniwersystecie Szczecińskim, Wydziale Prawa
    UNIWERSYTET SZCZECIŃSKI W SZCZECINIE Wydział Prawa i Administracji Przemysław Płaskowicki UprawnieniaUprawnienia prawoprawodawczedawcze hetmahetmanównów popolskiclskichh nnaa tletle wojskowośwojskowościci ww okresieokresie oodd XVIXVI dodo XXVIIIVIII w.w. Historia Prawa Praca magisterska napisana pod kierunkiem prof. Zofii Kulejewskiej Szczecin 2003 - 2 - - 3 - Oświadczam, że przedkładaną pracę magisterską kończącą studia magisterskie napisałem samodzielnie. Oznacza to, że przy pisaniu pracy poza niezbędnymi konsultacjami, nie korzystałem z pomocy innych osób, a w szczególności nie zlecałem opracowania rozpra- wy lub jej części innym osobom, ani nie odpisywałem tej rozprawy lub jej części od innych osób. Jednocześnie przyjmuję do wiadomości, że gdyby powyższe oświadczenie okazało się nieprawdziwe, decyzja o wydaniu mi dy- plomu zostanie cofnięta. Przemysław Płaskowicki - 4 - Spis treści SPIS TREŚCI ..................................................................................... 5 WSTĘP .............................................................................................. 8 1 ZNACZENIE POSPOLITEGO RUSZENIA, KONIECZNOŚĆ STOSO- WANIA WOJSK ZACIĘŻNYCH ......................................................... 11 1.1 Stan pospolitego ruszenia w XV w. .............................................. 11 1.2 Wojsko zaciężne w XV wieku ...................................................... 16 1.3 Dalszy spadek znaczenia pospolitego ruszenia ........................... 18 2 WOJSKO POLSKIE W XVI I XVII W. ............................................
    [Show full text]
  • Przywileje I Nadania Cerkwi I Możnym Ruskim W Wielkim Księstwie Litewskim
    Przywileje i nadania Cerkwi i możnym ruskim w Wielkim Księstwie Litewskim część III. Lata panowania Zygmunta Augusta Antoni Mironowicz Przywileje i nadania Cerkwi i możnym ruskim w Wielkim Księstwie Litewskim część III. Lata panowania Zygmunta Augusta Białystok 2020 Recenzenci: Ks. bp dr hab. ANDRZEJ (Borkowski) Ks. dr hab. WARSONOFIUSZ (Doroszkiewicz) Copyright @ by: Antoni Mironowicz Ośrodek Badań Europy Środkowo-Wschodniej Korekta: Eugenia Mironowicz Opracowanie DTP i druk: Agencja Wydawnicza EkoPress tel. 601 311 838 Wydawca: Ośrodek Badań Europy Środkowo-Wschodniej Pl. Niezależnego Zrzeszenia Studentów 1/117 15-420 Białystok ISBN: 978-83-950711-7-1 Spis treści I. Cerkiew prawosławna na terenie Wielkiego Księstwa Litewskiego w latach panowania Zygmunta Augusta .................................................... 7 II. Uwagi do publikowanego źródła Przywileje i nadania Cerkwi i możnym ruskim w Wielkim Księstwie Litewskim. Lata panowania Zygmunta Augusta ....................................................... 83 III. Przywileje i nadania Cerkwi i możnym ruskim w Wielkim Księstwie Litewskim, cz. III. Lata panowania Zygmunta Augusta ........................................ 102 Bibliografia ................................................................................................. 213 Aneks 1. Hierarchia cerkiewna w latach 1548-1572 ............................. 220 Aneks 2. Urzędnicy centralni i dostojnicy Wielkiego Księstwa Litewskiego za panowania Zygmunta Augusta ................................... 222 – 5 – I. Cerkiew prawosławna
    [Show full text]
  • Działalność Wojskowa Krzysztofa Radziwiłła „Pioruna” W Latach 1572–1579
    ZAPISKI HISTORYCZNE — TOM LXXVI — ROK 2011 Zeszyt 1 PIOTR ŁABĘDŹ (Toruń) DZIAŁALNOŚĆ WOJSKOWA KRZYSZTOFA RADZIWIŁŁA „PIORUNA” W LATACH 1572–1579 Słowa kluczowe: magnateria litewska, Radziwiłłowie, Infl anty, historia wojskowości Krzysztof Radziwiłł urodził się w Wilnie w 1547 r. Był drugim synem Mikołaja Radziwiłła „Rudego” i Katarzyny z Tomic Iwańskiej. Po krótkiej domowej eduka- cji w młodym wieku rozpoczął służbę wojskową. W tamtym czasie Radziwiłłowie (szczególnie z linii birżańskiej) wciąż budowali swoją karierę na podstawie służby wojskowej. Dlatego też już od najmłodszych lat zaprawiali się w sztuce dowodze- nia wojskiem i prowadzenia działań wojennych przeciwko wrogom Rzeczypospo- litej1. W myśl tej zasady „Rudy” zabierał swych synów na różne wyprawy, aby tam podpatrywali i uczyli się tajników sztuki wojennej. Krzysztof Radziwiłł jako sie- demnastolatek brał udział w zwycięskiej bitwie nad rzeką Ułą w styczniu 1564 r. Zapewne towarzyszył również ojcu w kolejnych kampaniach przeciwko Moskwie w latach 1564–1565. Szczegóły jego ówczesnej ewentualnej obecności przy boku ojca nie są jednak znane. Ukoronowaniem kilkuletniej służby wojskowej Krzysztofa Radziwiłła była no- minacja na urząd hetmana polnego litewskiego (10 V 1572 r.)2. Radziwiłł otrzymał tę godność, mając zaledwie 25 lat. Hetman polny podlegał bezpośrednio rozkazom hetmana wielkiego litewskiego i dowodził obroną potoczną litewską (rotami za- ciężnymi). W przypadku nieobecności hetmana wielkiego przejmował dowódz- two nad całością wojsk. Hetmanów polnych charakteryzowała też większa dyspo- zycyjność aniżeli hetmanów wielkich, stali oni na straży granic Rzeczypospolitej i w przypadku najazdu wroga organizowali pierwszą obronę3. Ogromne znaczenie miało to wówczas na Litwie, gdzie niebezpieczeństwo ataku moskiewskiego było niemal stałe. 1 M. Chachaj, Zagraniczna edukacja Radziwiłłów od początku XVI do połowy XVII wieku, Lublin 1995, s.
    [Show full text]
  • O Ziemię Naszą, Nie Waszą
    N O ZIEMIĘ NASZĄ, NIE WASZĄ N Ideowe aspekty procesów narodowotwórczych w Europie Środkowej i Wschodniej Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia N O ZIEMIĘ NASZĄ, NIE WASZĄ N Ideowe aspekty procesów narodowotwórczych w Europie Środkowej i Wschodniej Pod redakcją Łukasza Adamskiego Warszawa 2017 © Copyright by Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia 2017 Recenzent: prof. Andrzej Gil Redakcja tekstu: Małgorzata Krystyniak Korekta: Katarzyna Staniewska Redakcja techniczna: Dorota Dołęgowska Projekt okładki: Piotr Perzyna, ALC Marketing Wyklejki: Jan Matejko, Unia lubelska, 1869 Mychajło Chmelko, Na wieki z Moskwą, na wieki z narodem rosyjskim, 1951 ISBN: 978-83-64486-61-6 Wydawca: Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia ul. Jasna 14/16a, 00-041 Warszawa tel. + 48 22 295 00 30, fax + 48 22 295 00 31 e-mail: [email protected], www.cprdip.pl Druk i oprawa: Centrum Poligrafii Sp. z o.o. 02-232 Warszawa, ul. Łopuszańska 53 Spis treści Łukasz Adamski .................................................................................... 9 Myśl polityczna wobec procesów unarodowiania i przenarodowiania się Europy Środkowej i Wschodniej N Hieronim Grala ..................................................................................... 19 Rzeczpospolita wobec pretensji Moskwy/Rosji do ziem ruskich Kiriłł Koczegarow ................................................................................. 59 „Dziwną jest rzeczą Polakom ruskiej ziemi dziedzicami nazywać się”. Przeszłość dawnej Rusi w koncepcjach politycznych starszyzny
    [Show full text]
  • Genealogia Rodu Sanguszków Księcia Symeona Samuela Sanguszki*
    Studia Źródłoznawcze, t. LVI p-ISSN 0081–7147 e-ISSN 2451–1331 Jakub ROGULSKI Wydział Historyczny Uniwersytetu Jagiellońskiego Genealogia rodu Sanguszków księcia Symeona Samuela Sanguszki* Zarys treści: Genealogia rodu Sanguszków autorstwa Symeona Samuela Sanguszki (zm. 1638) znana jest z trzech rękopisów: oryginału oraz dwóch XVIII-wiecznych kopii. W pracy przedstawiono fi liację znanych oraz ustalonych rękopisów, określono czas ich powstania, przeznaczenie oraz losy archiwalno-biblioteczne. Następnie ustalono źródła informacji: piśmiennictwo historyczne oraz pamięć zbiorową rodu, a na tej podstawie omówiono warsztat historyczny autora oraz kulturę pamięci jego familii. Na koniec zaprezentowano znaczenie genealogii dla tożsa- mości rodu Sanguszków oraz staropolskich badań genealogicznych. W aneksie zamieszczono edycję tekstu źródła, odtworzonego na podstawie staropolskich rękopisów oraz XIX-wiecznej transkrypcji oryginału. Abstract: A genealogy of the Sanguszko Family produced by Symeon Samuel Sanguszko (died 1638) has been preserved in three versions: the original and its two 18th-century copies. The work contains the fi liation of known and established manuscript texts, time of their creation, their purpose, and their archival and library history. Next, the sources of information are established: historical writings and the collective memory of the family, and based on this the historian’s craft of the author and the memory culture of his family are discussed. And fi nally, the importance of the genealogy for the Sanguszko Family’s identity
    [Show full text]
  • Show Publication Content!
    Prawa i przywileje miasta i dóbr ziemskich ZABŁUDÓW XV - XVIII w. Prawa i przywileje miasta i dóbr ziemskich ZABŁUDÓW XV - ��XVIII w. opracował · Józef Maroszek . : : · · Białystok 1994 Recenzenci: Prof. dr hab. Stanisław Alexandrowicz dr Włodzimierz J annolik ISBN 83-86423-05-6 Projekt graficzny obwoluty Waldemar Wilczewski :Qpracowanie techniczne Władysław Pietruk Skład kompµterowy Stanisław Zukowski. Publikacja dotowana przez Filię Uniwer.rytętu War.szawskiego w Bialymstoku oraz Towarzystwo Pn.yjaciól Ziemi Zabludowskiej (praca Nr 2) ... DZIAŁ WYDAWNICTW FILII UW W BIAŁYMSTOKU 1994 Nakład 250 egz., ark. wyd. 21, papier offset. kl. I, 80 e;r., nr ·zam. 20/94 Wykonano w Dziale Wydawnictw ·Filii UW w Białymstoku Cena 80 .OOO zł. Zainteresowanie przeszłością własnej okolicy, parafii, miasteczka czy wsi jest rzeczą godną pochwały. Pozwala lepiej zrozumieć tradycję przeka­ zaną przez przodków, ukazuje liczne powiązania jakie zachodziły między dziejami całego kraju, a historią regionalną i lokalną. Można powołać się tu na słowa Joachima Chreptowicza, który przed 200 laty dedykując dzieciom „Pamiętnik'' swego rodu stwierdził: „Nie żadna próżność urodzenia albo dzieł okazałych jest mi do tego powodem, ale rozumiem, Że jest przyzwoitą ciekawością każdego człowieka - jakiegokolwiek kto jest stanu i powołania - wiedzieć kto byli i co czynili jego przodkowie i co się z niemi działo" .1 W czasach, gdy odchodzimy od socjalistcznych stereotypów, gdzie przy­ kłady z historii lokalnej miały wyłącznie służyć jako ilustracje do dialektyki dziejów i walki klas, musimy na nowo wrócić do dziejów naszych „małych oj czyzn" , przyjrzeć się im uważnie, by odbudowując nasz kraj po okre­ sie sowietyzacji przenieść jak najwięcej dziedzictwa, które pozostawili nam przodkowie. Poznać przeszłość własnej okolicy winniśmy też dlatego, by nie niszczyć wartości nam przekazanych, zrozumieć siebie i otoczenie, kul­ turę i mentalność ludzi.
    [Show full text]
  • The Identity of Ruthenian Szlachta (Noblemen) of the Grand Duchy of Lithuania at the Time of the Union of Lublin (The Case of Filon Kmita Czarnobylski)
    DOI: http://dx.doi.org/10.11649/ch.2016.004 Colloquia Humanistica 5 (2016) Nation. “Natsiya.” Ethnie COLLOQUIA HUMANISTICA Irina Koluzaeva Faculty of “Artes Liberales” University of Warsaw, Warsaw [email protected] “Within One’s Inner Circle”: The Identity of Ruthenian Szlachta (Noblemen) of the Grand Duchy of Lithuania at the Time of the Union of Lublin (the Case of Filon Kmita Czarnobylski) Abstract Ianushkevich The main aim of this article is to reconstruct the Ruthenian nobleman’s (szlachcic) perception of “us” and “the sphere of familiarity” in the second half of the sixteenth century and to place him within his respective communities and social groups by analyzing successive levels of his identity. It seems to be particularly important to study ideas and awareness of the common representative of the Ruthenian political nation of the Grand Duchy of Lithuania, as scholars have so far been paying attention only to the notions of identity held by particular representatives of the elite, or else by intellectuals. Clientelist relationships of particular Ruthenian families, which are of crucial importance for reconstructing the complete image of the period, have not commonly been the subject of scientific research. The main thesis posited by this work is that the perception of one’s inner, familiar circle, of “us” as opposed to “them,” in the case of Ruthenian nobility was as multilevel as their national identity. To elucidate the posed questions, I am going to analyze Filon Kmita’s personal correspondence, his public, family and matrimonial relationships, the social practices he engaged in, and military and official environments to which he belonged.
    [Show full text]
  • Nr 44/2 (3/2018) Wydawca Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II | Wydział Zamiejscowy Prawa I Nauk O Społeczeństwie W Stalowej Woli
    lipiec–sierpień–wrzesień Nr 44/2 (3/2018) Wydawca Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II | Wydział Zamiejscowy Prawa i Nauk o Społeczeństwie w Stalowej Woli Adres redakcji Redakcja „Przeglądu Prawno-Ekonomicznego” | 37-450 Stalowa Wola, ul. Ofiar Katynia 6a | e-mail: [email protected] Zespół redakcyjny dr Artur Lis – redaktor naczelny (editor-in-chief) | dr David W. Lutz (Holy Cross College w Notre Dame, USA) | dr Dariusz Żak – zastępcy redaktora naczelnego (associate editors) | dr hab. Grzegorz Wolak – sekretarz redakcji (administrative editor) | dr hab. Piotr T. Nowakowski – redaktor ds. międzynarodowych (international editor) | dr Filip Ciepły, dr Isaac Desta (Holy Cross College w Notre Dame, USA), dr Dorota Tokarska, dr Dominik Tyrawa, dr Timothy Wright (Holy Cross College w Notre Dame, USA) – redaktorzy tematyczni (subject editors) | dr Piotr Pomorski – redaktor statystyczny (statistical editor) | mgr Agnieszka Lis – redaktor językowy polskojęzyczny (Polish-language editor) | mgr Tomasz Deptuła (USA) – redaktor językowy anglojęzyczny (English-language editor) | prof. dr hab. Nikołaj Gołowaty (Ukraina) – redaktor językowy rosyjskojęzyczny | dr Judyta Przyłuska-Schmitt – redaktor konsultant (consulting editor) | mgr Rafał Podleśny – redaktor techniczny (layout editor) Rada naukowa ks. prof. dr hab. Antoni DĘBIŃSKI (Rektor KUL Lublin) | prof. dr hab. Thomas Burzycki (Holy Cross College w Notre Dame, USA) | prof. dr hab. Wiktor CZEPURKO (Ukraina) | dr hab. Leszek ĆWIKŁA (KUL Stalowa Wola) | prof. dr hab. Czesław DEPTUŁA (KUL Lublin) | dr hab. Marzena DYJAKOWSKA (KUL Lublin) | abp. prof. dr hab. Andrzej DZIĘGA (Szczecin) | dr hab. Krzysztof GRZEGORCZYK (Wyższa Szkoła Humanistyczno- Przyrodnicza w Sandomierzu) | nadkom. dr Dominik Hryszkiewicz (Wyższa Szkoła Policji w Szczytnie) | prof. dr hab. Aleks Jułdaszew (Interregional Academy of Personnel Management, Ukraina) | prof.
    [Show full text]
  • Dzieje Wojen. 1 Wojskowości W Polsce
    DZIEJE WOJEN. 1 WOJSKOWOŚCI W POLSCE EPOKA PRZEDROZBIOROWA TADEUSZ KORZON DZIEJE WOJEN I WOJSKOWOŚCI W POLSCE WYDANIE DRUGIE PRZEJRZANE I UZUPEŁNIONE PRZEZ AUTORA TOM I EPOKA PRZEDROZBIOROWA z ILUSTRACJAMI, WYKONANEMI PODŁUG POMNIKÓW PRZEZ BRONISŁAWA GEMBARZEWSKIEGO.I MAPĄ. NARY­ SOWANĄ PRZEZ JADWIGĘ Z PRÓSZYŃSKICH ROGOWĄ. LWÓW-^WARSZAWA — KRAKÓW WYDAWNICTWO ZAKŁADU NARODOWEGO IM. OSSOLIŃSKICH 19 2 3 PRZEDMOWA Komitet redakcyjny „Encyklopedji Polskiej" powierzył mi zredagowanie działu XV-go, zatytułowanego wyrazami: „Wojsko i wojna". Program, ustalony ostatecznie d. 12 kwietnia 1905 roku, określił zawartość działu tego następuemi wytycznemi punktami: A. Przed rozbiorami. 1. Okresy rozwoju sztuki wojennej. 2. Organizacja sił zbrojnych a) w epoce średniowiecznej i b} w czasach późniejszych. , 3. Uzbrojenie i rodzaje broni. 4. Budownictwo wojenne i ł^aptografja. Taktyka i strategja. J Kozaczyzna. B. W epoce p()r()zbibrb^fj'> Oi’ganizacja legjonów. Wojsko za czasów Księstwa Warszawskiego i Królestwa Kongresowego. Objętość całego działu została obliczona na 12 arkuszy druku w wielkiej ósemce; instrukcja dla współpracowników wykluczyła analizę źródeł i polemikę o ich rozumienie oraz szczegółowe uza­ sadnienie każdego z wypowiaidanych twierdzeń przez cytaty; po­ zwoliła tylko w razie niezbędnej konieczności odwołać się do lite^ ratury lub źródeł w przypieku na dole z tern jeszcze zastrzeżeniem, że 00 do dziieł przestarzałych lub zbyt specjalnych należy odsyłać czytelnika do istniejących bibljografij, np. Estreichera lub Finkla. Przystąpiwszy do wykonania programu, zrozumiałem, że wy­ raz.tytułowy „Wojna" obowiązuje do wyliczenia i opisania wszyst­ kich wojen, jakie toczył naród polski, z wyjątkiem jedynie wojen domowych. Wojny zewnętrzne dały się zgrupować w pięciu okre­ sach przedrozbiorowych, z których każdy wytwarzał własną orga­ 6 TADEUSZ KORZON nizację sil zbrojnych, taktykę i strategję; wypadło więc traktować te sprawy nie jednoraizowo w odosobnionych rozd:ziałach, lecz pię­ ciokrotnie z uwydatnieniem rozwoju lub rozstroju, w związku z lo­ sami narodu.
    [Show full text]
  • 34 Henryk Wisner Opiniach O Rzeczypospolitej Obojga Narodów Przestały Pojawiać Się No- We Merytorycznie Postulaty
    Kwartalnik Historyczny Rocznik CXVIII, 2011,1 PL ISSN 0023-5903 HENRYK WISNER Warszawa SZLACHTA WIELKIEGO KSIĘSTWA LITEWSKIEGO WOBEC UNII. SCHYŁEK WIEKU XVI - LATA DWUDZIESTE XVII Tytułowa unia to związek Litwy z Polską, ale głównie w kształcie insty- tucjonalnym, jaki otrzymał na mocy postanowień lubelskich z roku 15691. Schyłek wieku XVI oznacza ostatnie trzydziestolecie, gdy w Wiel- kim Księstwie doszło do zmiany pokoleń, w tym do śmierci ludzi, któ- rzy odgrywali w nim czołową rolę. Mowa o dziesięciu pierwszych syg- natariuszach aktu lubelskiego, którzy zmarli w latach 1571-1587, wśród nich obu biskupach Wielkiego Księstwa: wileńskim Walerym Protasewi- czu (zm. w roku 1579) i żmudzkim Jerzym Pietkiewiczu (1574), kasztela- nie wileńskim Hrehorym Chodkiewiczu (1572 lub 1573), wojewodzie trockim Stefanie Zbaraskim (1585), kasztelanie trockim Ostafim Wołło- wiczu (zm. w 1587 r., jako kasztelan wileński, a jednocześnie kanclerz WXL) oraz staroście żmudzkim Janie Chodkiewiczu (w 1579 r., jako ka- sztelan wileński)2. Ponadto należy wymienić wojewodę wileńskiego Mi- kołaja Radziwiłła Rudego (1584), tego samego, który chcąc zerwać roko- wania w sprawie unii, doprowadził do wyjazdu z Lublina poselstwa Wielkiego Księstwa, oraz wojewodę trockiego Jana Hlebowicza (1590). Lata dwudzieste XVII w. zostały wybrane, gdyż wówczas w litewskich 1 Prezentowany tekst jest rozszerzoną i nieco zmienioną w sferze wniosków wer- sją referatu odczytanego w czasie konferencji: „Unia lubelska: idea i kontynuacja", Wilno 19-20 XI 2009. 2 Akta unii Polski z Litwą 1385-1791, wyd. S. Kutrzeba, W. Semkowicz, Kraków 1932, s. 348 (podpis w imieniu biskupa Walerego Protasewicza złożył jego „umocowany"). Na pierwszym miejscu wymieniono najwyższy urząd zapisany w akcie unii, w nawia- sie, w wypadku zmiany, pełniony w chwili śmierci.
    [Show full text]
  • Show Publication Content!
    KWARTALNIK Białostocczyzna 4/44/1996 Białystok 1996 ZESPÓŁ REDAKCYJNY Leonarda Dacewicz, Małgorzata Dolistowsi\a, Włodzimierz Jarmolik, Michał Kondratiuk, Henryk Majecki (redaktor naczelny), Józef Maroszek, Bogusław Nowowiejski, Antoni Oleksicki, Waldemar Wilczewski (sekretarz redakcji) Druk materiałów z konferencji 35 LATBI AŁOSTOCKIEGO TOWARZYSTWA NAUKOWEGO zawartych w niniejszym tomie został sfinansowany przez: KOMITET BADAŃ NAUKOWYCH ze środków przeznaczonych na działalność ogólnotechniczną wspomagającą badania naukowe I WYDZIAŁ KULTURY SPORTU I TURYSTYKI Urzędu Wojewódzkiego w Białymstoku WYDAWCY Białostockie Towarzystwo Naukowe Regionalny Ośrodek Studiów i Ochrony Środowiska Kulturowego w Białymstoku ADRES REDAKCJI 15 - 565 Białystok,ul. Dojlidy Fabryczne 23, tel. 326 - 126 PN ISSN 0860-4096 artykuły Elżbieta Bagińska Dobra Radziwiłłów linii birżańskiej na Podlasiu w XVII w. I. Zarządzanie Latyfundium Radziwiłłów było zbyt rozległe, aby mogli oni sami zajmować się jego zarządzaniem. Część powierzali w arendę, reszta zaś objęta była skomplikowanym systemem ich administrowania. Zasady tego systemu kształtowały się przez wiele lat i w zależności od terenu były odpowiednio modyfikowane. Potomkowie dawnych sług radzi­ wiłł owskich z linii na Goniądzu i Miadziole byli zatrudniani przez Radziwiłłów birżańskich. W Archiwum Radziwiłłów znajdują się drobiazgowe nieraz instrukcje doty­ czące zau,ądzania majątkami. Celował w tym szczególnie Krzysztof li, któremu obowiązki hetmańskie nie pozwalały na osobiste zajmowanie się własnymi sprawami gospodarczymi. Bardzo interesująca, a jednocześnie dość typowa ,była informacja o zarządz.aniu majątkami napisana przez Radziwiłła w Wiżunach 16 sierpnia 1621 r., przed kolejnym wyjazdem do Inflant. Wynika z niej, że dobra radziwiłłowskie podzielone były na dwa trakty: pierwszy litewski i podlaski, drugi - ruski i poniemuński. W trakcie pierwszym obok Orli i Zabłudowa znalazła się również majętność węgrowska. Krzysztof II sprawował nad nią wyłącznie opiekę prawną, gdyż do 1630 r.
    [Show full text]