De Archieven in Hetjügemeen Rijksatvhtef
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
?ze Commi wifioneel voor de De archieven in worden inderd « v Ui UI UCi ijk- dd ter i , tot prat da• hetJÜgemeenrden toeire* Draiddelyke :ea Locaal, al ge• ilet ïscht, Rijksatvhtefde worden ge- der 7 Som oeften 1 gezonden che Zaken, Beft? Samsom Alphen aan den Rijn geht DE ARCHIEVEN IN HET ALGEMEEN RIJKSARCHIEF Op het omslag: Besluit van het Staatsbewind van 17 juni 1802, nr. 21, tot aanstelling van mr. H. van Wijn als archivarius van de Bataafse Republiek. Dit besluit wordt beschouwd als de stichtingsakte van het Algemeen Rijks- archief (Gedrukte notulen van het Staatsbewind 1802, blz. 206-207). OVERZICHTEN VAN DE ARCHIEVEN EN VERZAMELINGEN IN DE OPENBARE ARCHIEFBEWAARPLAATSEN IN NEDERLAND uitgegeven onder auspiciën van de Vereniging van Archivarissen in Nederland redactie: L.M.Th.L. Hustinx j- F.C.J. Ketelaar H.J.H.A.G. Metselaars J.J. Temminck H. Uil DEEL IX DE ARCHIEVEN IN HET ALGEMEEN RIJKSARCHIEF DE ARCHIEVEN IN HET ALGEMEEN RIJKSARCHIEF with an English summary redactie: J.A.M.Y. Bos-Rops H.A.J. van Schie B.J. Slot C. J. Zandvliet Samsom Uitgeverij bv, Alphen aan den Rijn, 1982 Dit overzicht is bijgewerkt tot januari 1982. Voor deze uitgave werd financiële steun verleend door het Ministerie van Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur en het NOT-fonds. Copyright © 1982 Samsom Uitgeverij, The Netherlands. All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrie- val system, or transmitted, in any form or by any means, electronic, mechanical, pho- tocopying, recording or otherwise, without the prior permission of Samsom Uitgeverij. ISBN 90 14 03221 8 ALGEMEEN RIJKSARCHIEF Postadres postbus 90520, 2509 LM 's-Gravenhage. Bezoekadres Prins Willem-Alexanderhof 20, 's-Gravenhage (naast sta- tion Den Haag Centraal). Telefoon 070-814381. Openingstijden maandag 13.30-17.00 uur, dinsdag t/m zaterdag 9.00-17.00 uur, maandag (alleen voor deelnemers aan universitaire groepsprojecten en buitenlanders, na voorafgaande af- spraak) 9.00-13.30 uur. De kaartenstudiezaal is geopend op werkdagen gedurende de hiervoor vermelde tijden en bo- vendien, op aanvraag, de eerste zaterdag van de maand. De op zaterdag te raadplegen stukken moeten vóór vrijdag 12.30 uur zijn aangevraagd door middel van de gangbare aanvraagbriefjes. Faciliteiten ruimten voor groepsonderzoek en voor gebruik van geluids- apparatuur en schrijfmachines; leesapparatuur voor micro- films, kopieerapparatuur en fotografisch atelier. Tarieven voor onderzoekingen ten behoeve van derden, voor het ver- strekken van afschriften en uittreksels en het doen vervaar- digen van reprodukties zijn vastgesteld door de staatssecre- taris van Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk Werk, laatstelijk bij beschikking van 21 augustus 1981, MMA/Ar.- U 218.728 (Stcrt. 167). 5 WOORD VOORAF In 1854 markeerde de publikatie van het `Overzigt van het Nederlandsche Rijksarchief' het begin van het rijksarchivariaat van Bakhuizen van den Brink. Bakhuizen wilde dat de archieven toegankelijk zouden zijn voor het onderzoek en dat de onderzoeker zelf de vraagstelling en de opzet van het onderzoek zou kunnen bepalen. Vandaar het overzicht en zijn aandringen op inventarisatie. In 1926 publiceerde de algemene rijksarchivaris Fruin de ambtelijke briefwis- seling van Bakhuizen `De Gestie van dr. R.C. Bakhuizen van den Brink als archivaris des rijks 1854-1865' ('s-Gravenhage 1926) en hij verzorgde in aan- sluiting daarop een `Overzicht van den inhoud van het Algemeen Rijks- archief met opgave van de inventarissen', dat opgenomen werd in de serie Verslagen omtrent 's Rijks Oude Archieven XLIX (1926). In 1932 verscheen een tot dat jaar bijgewerkte Engelse vertaling van dat overzicht `The General State Archives and their contents' ('s-Gravenhage 1932) bij gelegenheid van de vergadering te 's-Gravenhage van het Comité international des sciences historiques. De Engelse versie voorzag in een behoefte. Een stabiel bezoe- kersbestand met traditionele vragen maakte geleidelijk aan plaats voor een wisselend publiek met gespecialiseerde vragen. Ook groeide het aantal bezoe- kers van enkele honderden per jaar in het begin, tot rond de duizend per jaar in het midden van de eeuw en onder die bezoekers waren dankzij de ver- betering van de reismogelijkheden steeds meer buitenlanders. Het overzicht `De rijksarchieven in Nederland' ('s-Gravenhage 1953), dat door de algemene rijksarchivaris Graswinckel, die tevens voorzitter was van de Internationale Archiefraad, werd uitgegeven bij gelegenheid van het tweede internationale archiefcongres te 's-Gravenhage, beantwoordde aan een zowel bij de archivarissen als bij het publiek levende vraag. De hoeveel- heden archief waren zelfs voor de ingewijden niet meer te overzien en ook dwong veel onderzoek tot een beroep op meer dan één archievendepot. In 1970 besloot het Convent van rijksarchivarissen tot het opstellen van een nieuw overzicht. De veranderingen in de maatschappij deden het aantal archieven, dat aan de rijksarchiefdienst overgedragen, in bewaring gegeven of geschonken werd, toenemen. Men mocht de greep hierop niet verliezen. De Noordbrabantse rijksarchivaris dr. L.P.L. Pirenne werd belast met de eindredactie. De nieuwe uitgave in twee delen `De rijksarchieven in Neder- land' ('s-Gravenhage 1973) was verrassend snel uitverkocht. Tevens was dui- delijk dat veel onderzoek zich niet beperken kon tot de rijksarchieven en dat het tijd was te streven naar een overzicht van alle openbare archiefbewaar- plaatsen in ons land. In 1976 benoemde de Vereniging van archivarissen in 7 WOORD VOORAF Nederland derhalve een coordinatiecommissie om te komen tot een landelijke serie archievenoverzichten. De samenstelling van deel IX `De archieven in het Algemeen Rijksarchief' werd toevertrouwd aan J.A.M.Y. Bos-Rops, H.A.J. van Schie, B.J. Slot en C.J. Zandvliet. De eindredactie berustte bij F.C.J. Ketelaar, die ook de lande- lijke coordinatie regelt en die de plannen voor een landelijke serie archieven- overzichten meer dan iemand anders tot een succes maakte. In juni 1827 pleitte de jonge hoogleraar J.R. Thorbecke voor openbaarheid van de archieven: `Hoe voortreffelijk ook eenigerhande bewerking der lands- geschiedenis moge zijn, de oorspronkelijke bescheiden blijven voor alle tijden van eene zoo hooge waarde, en wezenlijk de bron, waaruit de geschied- schrijving telkens als een nieuw leven kan en moet putten, dat eene opzette- lijke zorg aan dezelve besteed, een der onontbeerlijkste en minst wankelbare steunsela der historische letterkunde oplevert' (P. F. Hubrecht, De onderwijs- wetten in Nederland, V 2e deel ('s-Gravenhage 1882) 51). Het is een voorrecht om in het spoor van Bakhuizen en Thorbecke te werken aan het behoud en de openbaarheid van de archieven. A.E.M. Ribberink, Algemeen Rijksarchivaris. 8 INHOUD Woord vooraf 6 Inleiding 21 0 Algemeen 21 1 Archieven 21 1.1 Archieven, verzamelingen en archiefbewaarplaatsen 21 1.2 Taak van de archivaris 23 1.3 Openbaarheid 24 2 Archiefwezen 25 2.1 De ontwikkeling van het archiefwezen in Nederland 25 2.2 De ontwikkeling van het Algemeen Rijksarchief 27 3 Gebruik van het overzicht 29 3.1 Rangschikking van de gegevens 29 3.2 Toelichting op de gegevens per archief 30 3.3 Literatuur 31 3.4 Lijst van afkortingen 32 EERSTE AFDELING (RIJKSARCHIEF VOOR DE CENTRALE REGERINGS- ARCHIEVEN VOOR 1795) 35 Kaarten: het octrooigebied der Verenigde Oostindische Compagnie 36 Achter-Indië, China en Japan 36 Voor-Indië en Midden-Oosten 37 zuidelijk Afrika 38 Kaart: de vestigingen der Westindische Compagnie aan de kust van Guinea (Ghana) 38 Kaart: de vestigingen der Westindische Compagnie en de overige Neder- landse bezittingen in het Caraïbisch gebied en in Brazilië 38 Inleiding 39 1 Archiefvormende instellingen 39 1.1 Generaliteitsinstellingen 39 1.2 Koloniale instellingen: Azië en zuidelijk en oostelijk Afrika 42 1.3 Koloniale instellingen: West-Indië en West-Afrika 43 1.4 Overige generaliteitsinstellingen 44 9 INHOUD 1.5 Instellingen van plaatselijk bestuur en rechtspraak; notarissen . 44 1.6 Particuliere instellingen, families en personen 44 2 Literatuur 45 Overzicht van de archieven en verzamelingen 47 1 Archieven van de overheid 47 1.1 Generaliteitsinstellingen 47 1.2 Andere overheidsorganen 54 1.3 In Nederland gevestigde bestuursinstellingen voor de Oostindische koloniën 54 1.4 Instellingen in de Oostindische koloniën en factorijen 56 1.5 In Nederland gevestigde bestuursinstellingen voor de West- indische koloniën 57 1.6 Instellingen in de Westindische koloniën 58 – Nederlandse Westindische bezittingen 58 Suriname 58 Tot 1828 58 Sedert 1828 60 Andere archieven 62 Nederlandse Antillen 63 Nederlandse bezittingen aan de kust van Guinea 65 2 Niet-overheidsarchieven 66 2.1 Instellingen van economische aard 66 2.2 Instellingen van sociale zorg 67 2.9 Heerlijkheden 67 – Nassause Domeinraad 67 Tot 1581 67 Sedert 1581 68 Stukken, afkomstig van heerlijkheden in familiearchieven ... 69 2.10/11 Families en personen 69 3 Verzamelingen 83 3.1 Handschriften 83 TWEEDE AFDELING (RIJKSARCHIEF VOOR DE CENTRALE REGERINGS- ARCHIEVEN SEDERT 1795) 89 Overzichtskaart van de gebieden in Europa die sedert 1798 te eniger tijd vanuit de Nederlandse regeringscentra zijn bestuurd 90 10 INHOUD Inleiding 91 1 Archiefvormende instellingen 91 1.1 Bataafse republiek 1795-1806 91 1.2 Koningrijk Holland 1806-1810 92 1.3 Gouvernement général des départements de la Hollande 1811- 1813 93 1.4 Koninkrijk der Nederlanden 93 – Hoge colleges van staat 94 Departementen van algemeen bestuur 94 Diensten en commissies 95 2 Archiefvorming 96 2.1 Bestuursvormen en archiefordening 96 – Collegiale