Zeeuws Erfgoed Inhoud Colofon
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
blad voor erfgoedliefhebbers nr. 1 maart 2020 ZEEUWS ERFGOED INHOUD COLOFON 4 De Keldermans, zeven generaties Zeeuws Erfgoed - blad voor erfgoedliefhebbers is een uitgave van Erfgoed Zeeland en verschijnt vier keer per jaar (ISSN 1570-5005). grenzeloos bouwen Erfgoed Zeeland is het centrale aanspreekpunt voor het erfgoed in Zeeland. De activiteiten van Erfgoed Zeeland worden onder andere mogelijk gemaakt door de Provincie Zeeland. 8 Restauratieclass voor Redactie Erfgoed Zeeland mbo-leerlingen Illustraties Erfgoed Zeeland, tenzij anders vermeld 9 Verhaallijnen voor Geopark Schelde Delta 10 Zeeuwse tegeltjeswijsheden Looierssingel 2 +31 (0)118 670 870 Postbus 49 [email protected] 4330 AA Middelburg www.erfgoedzeeland.nl 13 Historische gevelstenen Volg ons Kleine kunstwerken met een verhaal Steun ons Erfgoed Zeeland staat voor het beschermen, benutten en 16 Trots op mijn monument beleven van erfgoed. Samen met de vele andere erfgoedorganisaties in Zeeland richten wij ons op een goed functionerende erfgoedzorg. Verduurzamen van een oud pand Dit met de steun van onze donateurs. Donateur worden kan al voor is een puzzel 17,50 euro per jaar. Meer weten? Kijk op erfgoedzeeland.nl/steun-ons. Reacties en ledenadministratie Reacties en wijzigingen graag 20 Pauluspolder: digitaal via [email protected] of via de postbus. een dorp, zijn tijd ver vooruit Opmaak decreet | Druk Meulenberg Media, Middelburg Auteursrecht Het auteursrecht van Zeeuws Erfgoed (gehele uitgave) 22 Een kapitale vondst berust bij Erfgoed Zeeland; van externe bijdragen bij de auteurs. Gehele of gedeeltelijke overname of publicatie van artikelen is uitsluitend toegestaan met bronvermelding na toestemming van 25 Dierlijke resten Slot Oostende Erfgoed Zeeland en de rechthebbende(n). Erfgoed Zeeland streeft er met de uiterste zorgvuldigheid naar om onder de loep voorafgaand aan het moment van publicatie contact op te nemen met de rechthebbende(n). Mochten personen of instanties als 26 Metamorfose voor Museum Hulst rechthebbende(n) alsnog niet benaderd zijn, dan kunnen zij hiervoor contact opnemen met de redactie. Erfgoed Zeeland kan op geen enkele wijze aansprakelijk worden gesteld voor door derden 28 ERFGOEDallerlei aangeleverd beeldmateriaal waarop auteursrecht berust. Aan dit nummer droegen bij John Akkermans, Joost van den Berg, 32 MOnuMENTaal Saskia Buitenkamp, Jeanine Dekker, Senne Diependaele, Marinus van Dintel, Johan Francke, Hans Jongepier, Karel-Jan Kerckhaert, Tjirke Roelofs-Blaas, Wim Scholten, Veronique De Tier, Truus Trimpe Burger-Mekking en Janneke de Wit. Foto omslag De Sint-Lievensmonstertoren, in de volksmond ook wel de ‘dikke toren’ van Zierikzee genoemd | Mieke Wijnen Fotografie. 2 ~ Jaargang 19 nr. 1 2020 Zeeland heeft heel wat te bieden als het gaat om kunst, cultuur en erfgoed. Daar zou de komende jaren meer mee moeten gebeuren. De kansen liggen er en een aanleiding is er ook. Er komt een nieuwe cultuurbeleidsperiode aan. Een van de meest interessante ontwikkelingen van de laatste Erfgoed Zeeland maakt actief deel uit van het Zeeuws tijd vind ik dat de cultuursector in Zeeland zichzelf min of Cultuuroverleg en is warm voorstander van een sterke meer (opnieuw) aan het ontdekken is. Natuurlijk, de vele cultuursector en een ambitieus provinciaal cultuurbeleid tientallen provinciaal en regionaal werkende culturele dat niet alleen gaat voor wat wettelijk moet, maar vooral organisaties weten over het algemeen wel van elkaars voor wat wenselijk is. bestaan en werken bij gelegenheid ook samen. Maar kennen zij elkaar ook werkelijk, zien ze de verbindingen en Het Zeeuws Cultuuroverleg werpt ondertussen zijn vruchten de mogelijkheden die dat biedt voor nieuwe en verrassende af. Met veel plezier heb ik samen met enkele collega’s in activiteiten? januari van dit jaar nagedacht en gewerkt aan een gezamenlijke aanvraag om in aanmerking te komen voor De vraag stellen is de vraag beantwoorden en dat gebeurt een meerjarige subsidie als ontwikkelinstelling in de met enige regelmaat in het vorig jaar opgerichte Zeeuws landelijke Basisinfrastructuur (2021-2024). Positie van het Cultuuroverleg. Het is een groeiend netwerk van inmiddels erfgoed hierin: locaties presenteren als decor en inspiratie - ruim dertig organisaties die de meerwaarde zien van verdere bron voor cultuurmakers van velerlei snit en bijdragen aan krachtenbundeling binnen de cultuursector. Er wordt het beleven en benutten van karakteristieke plekken en informatie gedeeld, er wordt gebrainstormd over nieuwe gebouwen. De aanvraag van CBK Zeeland, poppodium initiatieven en samenwerkingsverbanden en er worden De Spot, Film by the Sea/stichting Filmalot, de Zeeuwse aanzetten gegeven voor provinciaal cultuurbeleid. Dat laatste Muziekschool/Zeeuwse Concertzaal en Erfgoed Zeeland is heeft actualiteitswaarde, want de huidige, vierjarige beleids - onder de noemer Nieuw Zeeuws Peil de deur uit. Afwachten periode loopt dit jaar af. Vanaf 2021 gaat een nieuwe periode maar! in en dat betekent dat de Provincie Zeeland over een paar maanden iets moet gaan vastleggen. Wim Scholten, directeur Afbeelding Ik sta op het bordes van het ambachtsherenhuis in Oud-Vossemeer. De ambachtsheerlijkheid Vossemeer ontstond in 1410 en had een eigen bestuur en een eigen rechtspraak. In 1764 wilde de ambachtsheer een nieuw rechthuis, met ruimte voor een gevange - nis. Dat werd het huidige in 1771 opgeleverde gebouw naar ontwerp van de Middelburgse meester- timmerman Evert Philipse. Boeren uit de omgeving vervoerden de bouw- materialen, een heren- dienst. Het rijksmonument huisvest sinds 2016 het Roosevelt Informatiecen - trum. Op het bordes stond eerder Eleanor Roosevelt. Bijzondere plek. nr. 1 2020 ZEEUWS ERFGOED 3 De Keldermans, zeven generaties grenzeloos bouwen Afbeelding De voorgevel van het De diverse leden van de familie Keldermans waren niet stadhuis in Middelburg heeft een duidelijke de enige bouwmeesters die in de late middeleeuwen een horizontale compositie. Toren en beide rijk stempel drukten op de bouwkunst in Zeeland. Wel wisten uitgevoerde topgevels werden in de laatste bouwcampagne tussen zij zich in dit gewest te profileren als een van de meest 1506 en 1521 toegevoegd onder leiding van vooraanstaande bouwmeesterfamilies, met betrokkenheid Anthonis I en zoon Rombout II Keldermans. bij de totstandkoming van diverse toonaangevende gebouwen. Scheldedelta college aan de universiteit van Leuven en kochten Zeeuwen kunstvoorwerpen en luxegoederen van De Scheldedelta lag in de late middeleeuwen over de hele wereld in Vlaamse en Brabantse op een kruispunt van handels- en verkeerswegen. steden, zoals Brugge, Bergen op Zoom en Het was een ontmoetingscentrum voor mensen Antwerpen. Ook de Zeeuwse steden manifesteer - uit alle windstreken, waardoor de Zeeuwse den zich, als gevolg van hun toenemende samenleving open en naar buiten gericht was. autonomie tussen 1300-1550, steeds meer op Vooral de Walcherse steden Middelburg, Veere allerlei culturele terreinen, waaronder de architec - en Vlissingen en de rede voor Arnemuiden tuur. Voor de bouw van de rijk uitgevoerde kerken profiteerden daarbij van de nabije ligging van en stadhuizen richtten de Zeeuwen hun blik veelal Antwerpen, dat vanaf 1450 het voornaamste naar het zuiden, waarbij ze zaken deden met handelscentrum van Noordwest-Europa werd. vooraanstaande bouwmeesters, steenhouwers en Contacten met de buitenwereld, en vooral met het beeldhouwers uit Brabantse steden zoals nabijgelegen hertogdom Brabant, waren voor Antwerpen en Brussel en uit de heerlijkheid menig Zeeuw vanzelfsprekend, ook op het gebied Mechelen. Een van deze bouwmeesters- en van religie en cultuur. Zo volgden veel Zeeuwen steenhouwersfamilies was de familie Keldermans. 4 ZEEUWS ERFGOED nr. 1 2020 Afkomst komsten vertoont met de imposante Mechelse Sint-Romboutstoren. In 1454 werd gestart met het De familie Keldermans was oorspronkelijk leggen van de funderingen voor de Zierikzeese afkomstig uit Brussel. Hun eigenlijke naam was toren. Gelet op het materiaalgebruik is het waar - Van Mansdale, maar rond 1400 hanteerde de schijnlijk dat na het leggen van de funderingen de familie meer en meer de naam Keldermans, naar werkzaamheden aan de toren enige tijd hebben de naam van het familiehuis (Kelderken). stilgelegen. Vermoedelijk had dit te maken met Stamvader was Jan van Mansdale (circa 1345- een gebrek aan financiële middelen, als gevolg 1425), een steen- en beeldhouwer die gedurende van de stadsbrand van 1466. Het lijkt erop dat zijn leven bekendheid kreeg vanwege de vanaf 1580 het uitgevoerde deel van de uit twee vervaardiging van onder andere sculpturen en geledingen bestaande toren zonder onderbreking praalgraven in publieke en kerkelijke gebouwen. en planwijziging in korte tijd door Andries’ zoon Aangezien de werkzaamheden van zowel Anthonis I is opgetrokken tot een hoogte van circa stamvader Jan als van zijn nakomelingen veelal in 50 meter. Hierna werden de werken aan de Sint- de stad Mechelen plaatsvonden, staan de Lievensmonstertoren zo goed als stilgelegd. Veel Keldermans bekend als een Mechels bouwmees - archiefmateriaal over de bouw van de toren is ters- en beeldhouwersgeslacht. Maar ook buiten verloren gegaan, waardoor exacte details Mechelen waren de Keldermans actief. Zo was ontbreken. Een bewaard gebleven schilderij uit zoon Jan II bouwmeester in Lier en verrichtte 1506 toont aan dat de toren toen al nagenoeg zijn hij veel werk als steenhouwer bij onderhouds- huidige hoogte had bereikt. werkzaamheden in zowel Mechelen als Leuven. Kleinzonen Andries I en Matthijs I zijn de eerste leden