بررسي کنترل شيميايي علف¬هرز مرغ (Cynodon Dactylon (L
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
نشریه اقتصاد و توسعه کشاورزی Journal of Agricultural Economics and Development Vol. 34, No. 2, Summer 2020, p. 127-148 جلد 34، شماره 2، تابستان 9311، ص. 921-941 مقاله علمی-پژوهشی بررسی آثار تغییر اقلیم در مناطق نیمهخشک بر بازار محصوﻻت کشاورزی حسن علی بخشی1- آرش دوراندیش2*- محمود صبوحی صابونی3 تاریخ دریافت: 9318/20/02 تاریخ پذیرش: 9311/20/00 چكيده تغییر اقلیم در واقع تغییر برگشتناپذیر در متوسط شرایط آبوهوایی است. این پدیده دامنه زمانی و مكانی وسیعی دارد و به دنبال آن دامنۀ اثرگذاری گسترده بر بخشهای مختلف اقتصادی ازجمله منابع آب و کشاورزی خواهد داشت. قسمت عمدهای )77 درصد( از محصوﻻت زراعی کشاورزی تولیددی کشور در مناطق نیمهخشک تولید میگردد و تغییرات اقلیمی میتواند بر تولیدات کشاورزی در این مناطق اثرگذار باشد. در این راسدتا ، هدد ماالعده ی حاضر بررسی آثار تغییر اقلیم در مناطق نیمهخشک، بر بازار )قیمت، درآمد، تولید، صادرات و واردات( محصوﻻت کشاورزی کشور است. بهمنظور بررسد ی چالشهای ناشی از تغییرات آبوهوا از دیدگاه اقتصادی، رهیافتی که تصویری دقیدق از بخدش کشداورز ی و روابدط درون آن را فدراهم کندد، ضدرور ی میباشد. به همین دلیل از الگو چندبازاره کشاورزی استفاده شده است. برای این منظور اقدام به پهنهبندی زیراقلیم نیمهخشک به روش دومارتن اصدح شده گردید. همچنین جهت شبیهسازی اثرات تغییر اقلیم، عملكرد محصوﻻت زراعی اعم از گندم آبی و دیم، جو آبی و دیم، و ذرت دانهای با اسدتفاده از تغییرات دما و بارش و ضرایب پاسخ عملكرد، محاسبه شد. سپس تابع تقاضای محصوﻻت مختلف با استفاده از کشش تابع تقاضا بدرآورد گرد ید د. نتدا یج تحقیق نشان داد که تا سال 0202 )افق 4121( تغییرات آبوهوایی، باعث تغییرات متفاوتی مانند تغییر در عملكرد، ساح زیرکشت و آب در دسدتر در محصوﻻت منتخب، میگردد که این امر باعث تغییر در قیمت این محصوﻻت خواهد شد و اغلب قیمت آنها را افزایش میدهد. همچنین نتایج تحقیدق نشان داد تغییرات صورت گرفته در محصوﻻت باعث افزایش در درآمد بهرهبرداران کشاورزی شده و میزان خالص صادرات ایدن محصدوﻻت را کداهش میدهد. در این راستا پیشنهاد میشود سیاست حمایتی قیمتی و غیر قیمتی مناسب برای حمایت از تولیدکنندگان و مصر کنندگان این محصوﻻت اتخاذ گردد تا آثار تغییرات اقلیمی بر بخش کشاورزی قابلکنترل و برنامهریزی گردد. همچنین تولید محصوﻻت گندم دیم، جو آبی، جو دیم و ذرت دانده ای در زیر اقلیمهای خشک گرم و خشک سرد و محصول گندم آبی در زیر اقلیم خشک گرم و محصوﻻت گندم آبی، جو دیم و ذرت دانهای در زیراقلیم خشک معتدل افزایش یابد. واژههای کليدی: ایران، بازار محصوﻻت کشاورزی، پهنهبندی اقلیمی، تغییر اقلیم، مدل چند بازاره مقدمه 1 2 3 گرمتر شدن کره زمین نیز بر وضعیت اجزای دیگر سیستم اقلیم تدثثیر گذاشته و پدیدده تغییدر اقلدیم را موجدب مدی گدردد ) 33(. بدر اسدا بررسی وضعیت انتشار گازهای گلخانهای نشان میدهد که پس از راهگزینهای انتشدار )SRES(1 تددو ینشدده توسدط IPCC، انباشدت انقحب صنعتی در نیمه قرن 41، به دلیل افزایش روزافدزون صدنایع و گازهای گلخانهای در سال 0232 نسبت بده سدال پا ید ه )0222( بد ین به واساه آن افزایش استفاده از سوختهای فسیلی، توازن مقادیر این دامنۀ 7/9 تا 7/33 گیگاتن "معادل CO2" افزایش خواهدد یافدت . در گازها در اتمسفر زمین برهم خورده و مقدادیر آن بده خصدو میدزان این راهگزینها2 پیشبینی میشود که سوختهدا ی فسد یلی همچندان دیاکسید کربن افزایش یافته است. افزایش دیاکسدید کدربن باعدث بهعنوان مهمترین منبدع تدثم ین اندر ی جهدان تدا سدال 0232 بداق ی میگردد تا امواج مادونقرمز ساطعشده از زمدین بد یشازپدیش توسدط خواهند ماند، بنابراین انباشت CO2 ناشی از این سوختهدا طد ی اید ن گازهای گلخانهای جذب شده و باعث گرمتر شدن اتمسفر زمین گردد. مدت 12 الی 442 درصد افزایش خواهدد یافدت کده در ا ید ن صدورت دمددای کددره زمددین 2/4 تددا 2/1 درجدده سددانتیگددراد تددا اواسددط قددرن 4، 0 و 3- بهترتیب دانش آموخته، دانشیار و استاد گروه اقتصاد کشاورزی، دانشدكده بیستویكم افزایش خواهد داشت. پیامد این مسئله، افدزون بدر تغیید ر کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد (Email: [email protected] : )*- نویسنده مسئول (Special Report on Emissions Scenarios (SRES 4- DOI: 10.22067/jead2.v34i2.82775 5- Scenarios 821 نشریه اقتصاد و توسعه کشاورزی، جلد 34، شماره 2، تابستان 9311 الگوی بارندگی و دما، بهصورت افزایش تعداد روزهدا ی گدرم، کداهش خراسان رضوی" با استفاده از الگو جاست و پاپ انمدام دادندد. نتدا یج تعداد روزهای سرد، نوسانهای شدید آبوهوایی و افزایش پدیدههای تحقیق آنها نشان داد که هر میلیمتدر افدزا یش در لگدار یتم بارنددگی، حدی اقلیمی از نظر شدت و فراوانی وقوع پیشبیند ی مد یشدود )43(. سبب افزایش میانگین عملكرد گندم آبی و دیم و جدو آبدی و کداهش تغییرات الگوی اقلیم از مكدان ی بده مكدان دیگدر وابسدته بده عدر عملكرد جو دیم میشود. همچنین افزایش ید ک درجده سلسد یو در جغرافیایی، فاصله از دریا، پوشش گیاهی، وجود یا عددم وجدود ندواحی لگاریتم میانگین بیشینه دما نید ز سدبب کداهش در م ید انگین عملكدرد کوهستانی و دیگر عوامدل جغرافیدایی اسدت )39(. ایدن پدیدده دارای گندم و جو آبی و افزایش عملكرد گندم و جو دیم میشدود . محققد ین دامنه زمانی و مكانی وسیعی و به دنبال آن دامنۀ اثرگذاری گسترده بر استفاده از ابزارهای مدیریتی ریسک شامل بیمه آبوهوا و بهکارگیری بخشهای مختلف اقتصداد ی ازجملده مندابع آب و کشداورز ی خواهدد رقمهای بذر مقاوم به خشكی را پیشنهاد مینمدوده اندد . راقیوانشدی 3 و داشت. در این میان بخش کشاورزی وابستهترین بخش اقتصداد ی بده همكداران ) 09(، بده بررسدی آگداهی و عملكدرد کشداورزان در مدورد اقلیم است و اقلیم تعیینکننده اصلی مكان، مندابع تولید د و بهد رهوری تغییرات آبوهوایی و اقدامات سازگاری در هند پرداختهاند. یافتههدا ی فعالیتهای کشاورزی است )32(. به دیگر سخن، بخش کشاورزی بده تحقیق آنها نشان میدهد که همه کشداورزان از تغ ییدرات آبوهدوا یی دلیل وابستگیاش بده وضدع یت مندابع آب، درجده حدرارت و رطوبدت آگاهی دارند و اکثدر آن هدا بارنددگ یهدا ی ندامنظم، کدا هش عملكدرد آسیبپذیرترین بخش نسبت به تغییر اقلیم است )03(. کشاورزی و افزایش دما را بهعنوان شاخصهای تغییدرات آبوهدوا یی بخش عمدهای از ایران را منداطق خشدک و نیمده خشدک در بدر در نظر میگیرند. همچنین کشاورزان مدورد بررسدی، صدنعت ی شددن ، گرفته است و قسمت عمدهای از محصوﻻت زراعی تولیدی کشور کده افددزایش جمعیددت و جنگددلزدایددی را دلیددل اصددلی تغییددرات اقلیمددی سهمی حدود 77 درصد دارند، در مناطق نیمهخشک تولیدد مدی گدردد دانستهاند. لیانگ1 و همكاران )41( به بررسی تغییرات آبوهدوایی بدر )37(. تغییرات اقلیمی میتواند بر عملكرد در هكتدار و مممدوع تولیدد بهرهوری کل کشاورزی آمریكا پرداختهاند. براین این منظور از شاخص این مناطق اثر بگذارد و از طریق اثرگذاری بر مقدار تولیدات کشاورزی TFP و الگددو رگرسددیون چنددد متغیددره بددرای پددیشبینددی رشددد TFP بر عناصر بدازار کشداورزی همچدون قیمدت، صدادرات و واردات اید ن کشاورزی و ارتباط آن با تغییرات آبوهوایی استفاده کدرده اندد . نتدا یج محصوﻻت نیز اثرگذار باشد. حداک ی از آن اسددت کدده درجدده حددرارت و بددارش در مندداطق مختلددف ماالعات گستردهای بهمنظور تعیدین آثدار تغ یید ر اقلد یم و کمید ابی کشدداورزی، حدددود 72 درصددد از تغییددرات در رشددد TFP را در طددول منابع آب در بخش کشاورزی انمام گرفتده اسدت، ازجملده: پدونس و سالهای 4914 تا 0242 شامل شده است و اگر این روابط ادامه یابد، همكاران4 )07( در ماالعهای یک الگو چندبازاره کشاورزیAMM( 0( تغییرات آبوهوایی پیشبینیشده مد یتواندد باعدث کداهش TFP بده بددرای تمزیددهوتحلیددل "اثددرات تغییددرات آبوهددوایی در کشددورهای میزان 11/0 تا 31/1 درصد در سال شود. درحالتوسعه با توجه به عدم اطمینان تغییرات اقلیمی" فراهم آوردندد. با توجه به نقش مهم کشاورزی در اقتصاد ایران و وجدود بحدران نتایج بهدستآمده نشان مد یدهدد کده پ یامددهای اقتصداد ی تغییدرات آب و خشکسالیهای پیاپی در کشور و تدثث یرات عمدده ای کده تغ ییدر آبوهوایی، بسته به نوع فعالیتها، متفاوت است. دشدت ی و همكداران اقلیم میتواند بر تشدید آنها داشته باشد، ماالعهی حاضر به بررسد ی )1( ماالعهای به اندازهگیری ریسک عملكرد ناشد ی از تغییدر اقلد یم در اثرات تغییر اقلیم و کمبود منابع آب بر تولیدد، قیمدت و درآمدد بخدش گندم دیم شهرستان اهر پرداختند. این ماالعه با اسدتفاده از اطحعدات کشاورزی )زراعت( در مناطق نیمهخشک کشور میپردازد. بده عبدارت هواشناسی طی دوره 0242-4913 و عملكرد گندم دیم طی سالهای دیگر هد از انمام این پژوهش پدیش بیندی ت غییدر اقلدیم بدر اسدا زراعی 91-4372 شهرستان اهر انمام شده است. نتایج ماالعه نشدان سناریوهای مختلف آب وهوایی برای یدک افدق زمدانی 4121 )سدال داد که بر اسا تغییر شاخصهای آبوهوایی، متوسط عملكرد گنددم 0242( در اقلیم نیمه خشک میباشد و سپس اثر این تغییرات بر تولید، دیم در دوره آتی افزایش مییابدد. همچند ین تبخیدر و تعدر یكدی از قیمت، درآمد و صادرات و واردات محصدوﻻت زراعدی عمدده در ایدن شاخصهایی است که موجب افزایش ریسک عملكرد میشود، ازاینرو مناطق بررسی میگردد. برای کاهش تبخیر و تعر از ساح خاک استفاده از خاکپدوش هدا ی طبیعی و مصنوعی به کشاورزان توصیه شدده اسدت. جندت صدادق ی و روش تحقيق همكاران )42(، ماالعهای بدا عندوان "بررسد ی عامدل هدا ی مدثث ر بدر الگو چندبازاری که گاهی اوقات بهعنوان تعادل عمدوم ی محددود 2 عملكرد محصولهای راهبدرد ی کشداورز ی )گنددم و جدو( در اسدتان 3- Raghuvanashi 4- Liang 1- Ponce et al 5- limited General equilibrium 2- Agricultural Multimarket Model بررسی آثار تغییر اقلیم در مناطق نیمهخشک بر بازار محصوﻻت کشاورزی 821 )01( یددا الگددو تعددادل جز ددی چنددد بددازاری4 )2( نامیددده مددیشددود، از )1( 0 CGE پیچیدگیهای الگوهای تعادل عمومی محاسدبه پدذیر ) ( کاسدت ه است. این الگو اثرات مسدتق یم و غیرمسدتقیم سیاسدت هدا را در تعدداد )2( اندکی از بازارهای کشاورزی مورد بررسی قرار میدهد که از این لحاظ استفاده از الگو چندبازاری بر الگوهای تدک بدازاره ارجحیدت دارد )7(. )3( این الگو برای تحلیل آثار پیامدهای بخدش کشداورز ی بدا پراکنددگ ی . جغرافیایی باﻻ همچون ایدران مناسدب اسدت ) 07( الگدو چنددبازار ی )7( شامل یدک فرایندد سده مرحلده ای اسدت.